UCHWAA Nr XXXII/225/09 RADY GMINY WIERZBICA z dnia 3 lipca 2009 r.

w sprawie uchwalenia Gminnego Programu Ochrony rodowiska wraz z Gminnym Planem Gospodarki Odpadami na lata 2009 2012. Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 i art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorzdzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591 z pn. Zm.) oraz art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony rodowiska (Dz.U. z 2008r. Nr 25, poz. 150) art. 14 ust. 6 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. o odpadach (Dz.U. z 2007r. Nr 39, poz. 251) Rada Gminy Wierzbica uchwala, co nastpuje: 1. Uchwala si Gminny Program Ochrony rodowiska wraz z Gminnym Planem Gospodarki Odpadami na lata 2009 2012 z uwzgldnieniem perspektywy do 2016 w brzmieniu okrelonym w zaczniku do niniejszej uchway. 2. Wykonanie uchway powierza si Wjtowi Gminy, dla ktrego postanowienia Gminnego Programu Ochrony rodowiska i Gminnego Planu Gospodarki Odpadami stanowi o kierunkach jego dziaania na lata 2009 2012 z uwzgldnieniem perspektywy do 2016r.. 3. Uchwaa wchodzi w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Mazowieckiego. 4. Traci moc uchwaa nr XX/166/2005 z dnia 25 lutego 2005r. Przewodniczcy Rady Gminy: Aldona Dzik

Zacznik do uchway nr XXXII/225/09 Rady Gminy Wierzbica z dnia 3 lipca 2009r.

Program Ochrony rodowiska dla Gminy Wierzbica na lata 2009 2012 z uwzgldnieniem perspektywy do 2016 roku

1. Wstp. W celu realizacji polityki ekologicznej pastwa Wjt Gminy Wierzbica zobligowany jest do sporzdzania gminnego programu ochrony rodowiska (art. 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony rodowiska - tekst jednolity z 4 lipca 2006r. Dz.U. Nr 129, poz. 902) obejmujcego 4 lata z perspektyw na kolejne 4 lata (art. 14 ustawy po). Program ochrony rodowiska dla gminy Wierzbica zosta opracowany w trybie i na zasadach okrelonych w przepisach o ochronie rodowiska. Program zosta uchwalony przez Rad Gminy Wierzbica w dniu 25 lutego 2005r. uchwa nr XX/166/2005. W 2008 roku przystpiono do aktualizacji Programu.... Niniejszy Program ochrony rodowiska stanowi drug edycj dokumentu programowego okrelajcego zadania w zakresie ochrony rodowiska na terenie gminy Wierzbica i jest aktualizacj dokumentu przyjtego w 2005 roku. Program ochrony rodowiska dla Gminy Wierzbica na lata 2009 2012 z uwzgldnieniem perspektywy do 2016 roku przedstawia cele, priorytety i kierunki dziaa dopasowane do obecnego stanu rodowiska i wymaga wynikajcych z nowych przepisw ochrony rodowiska oraz aktualnej sytuacji spoecznogospodarczej gminy i planw rozwojowych w tym zakresie. Program okrela: aktualn sytuacj ekologiczn w gminie, ekologiczne, przestrzenne, spoeczne i ekonomiczne uwarunkowania rozwoju gminy,

priorytetowe dziaania w podziale na krtkoterminowe (lata 2009 2012) i dugoterminowe (do roku 2016), harmonogram konkretnych zada w zakresie ograniczenia emisji, ochrony zasobw przyrody, racjonalnego gospodarowania rodowiskiem, aktywizacji prorodowiskowej spoeczestwa i wzrostu wiadomoci ekologicznej z podziaem na: zadania gminy, zadania innych organw administracji publicznej oraz instytucji, przedsibiorstw i organizacji spoecznych,

uwarunkowania realizacyjne Programu, jego wdroenie i monitoring.

Szczeglne rozwinicie Programu stanowi Plan gospodarki odpadami dla Gminy Wierzbica na lata 2009 2012 z uwzgldnieniem perspektywy do 2016 roku. Niniejsze opracowanie wykonano w Zakadzie Ochrony rodowiska INWEST-EKO w Kielcach na zlecenie Urzdu Gminy w Wierzbicy. 2. Zaoenia wyjciowe programu. Gwnym celem Programu jest okrelenie polityki ekologicznej gminy Wierzbica, realizujc polityk ekologiczn pastwa, rozumian jako zjednoczenie celw ochrony rodowiska z wyzwaniami zrwnowaonego rozwoju Europy i rozszerzania oglnowiatowej troski o Ziemi i jej przyszych mieszkacw. Najwaniejsze problemy i cele zawieraj nastpujce, dokumenty krajowe: ustaleniami i rekomendacjami wynikajcymi z projektu Polityki ekologicznej pastwa na lata 2007 2010 z uwzgldnieniem perspektywy na lata 2011 - 2014, Strategi Rozwoju Kraju 2007 - 2015 Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia 2007 - 2013

Program uwzgldnia rwnie uwarunkowania wojewdzkie i powiatowe wynikajce z: Planu Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Mazowieckiego (uchwalony w 2004 roku) Strategii Rozwoju Wojewdztwa Mazowieckiego do roku 2020 (aktualizacja uchwalona w 2006 roku) Regionalnego Programu Operacyjnego Wojewdztwa Mazowieckiego 2007 - 2013 Programu Ochrony rodowiska dla Wojewdztwa Mazowieckiego na lata 2007 - 2010 z uwzgldnieniem perspektywy do 2014 roku Wojewdzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2007 - 2011 z uwzgldnieniem lat 2012 - 2015 (aktualizacja) Programu ochrony rodowiska powiatu radomskiego (uchwalony w 2004 roku) Planu Gospodarki Odpadami dla Powiatu Radomskiego na lata 2008 - 2012 z perspektyw do roku 2015 aktualizacja.

Gwnym celem polityki ekologicznej pastwa, ustanowionym w krajowych dokumentach programowych jest zapewnienie bezpieczestwa ekologicznego spoeczestwa polskiego w XXIw oraz stworzenie podstaw dla opracowania i realizacji strategii zrwnowaonego rozwoju kraju. Zasad, stanowic nadrzdne kryterium rozwiza strategicznych na wszystkich szczeblach zarzdzania powinna by konstytucyjna zasada zrwnowaonego rozwoju. 2.1. Cele polityki ekologicznej powiatu radomskiego Gwne zasady polityki ekologicznej powiatu radomskiego to: W zakresie ochrony powietrza: sukcesywna likwidacja rde niskiej emisji; wprowadzanie paliw ekologicznych, jako czynnika grzewczego w kotowniach lokalnych i przemysowych co pozwoli na ograniczenie emisji zanieczyszcze pyowo gazowych emitowanych do powietrza; promowanie i wprowadzanie najlepszych dostpnych technik /BAT/ dla zakadw produkcyjnych; wzrost i promocja wykorzystania energii odnawialnej;

waciwa edukacja ekologiczna;

W zakresie haasu i promieniowania: wdroenie monitoringu rodowiska w zakresie haasu przy wsppracy z Mazowieckim Wojewdzkim Inspektoratem Ochrony rodowiska; ograniczenie emisji haasu poprzez stosowanie ekranw zieleni wok najbardziej zagroonych terenw i traktw komunikacyjnych, drogowych i kolejowych; lokalizacja rde promieniowania elekromagnetycznego z dala od terenw zabudowy mieszkaniowej;

W zakresie gospodarki wodno - ciekowej: ograniczenie poboru wd podziemnych dla celw gospodarczych, produkcji i usug; ograniczenie wodochonnoci; poprawa jakoci wd powierzchniowych; zapobieganie zanieczyszczenia wd powierzchniowych i podziemnych ze szczeglnym naciskiem na zapobieganie u rda; zmniejszenie deficytu wd powierzchniowych;

Cele te zamierza si osign ukierunkowujc si na nastpujce dziaania: budow, rozbudow i modernizacj systemw oczyszczania ciekw komunalnych; ograniczenie spywu zanieczyszcze powierzchniowych z rolnictwa; zapewnienie skutecznej ochrony wd podziemnych przed degradacj, zwaszcza gwnych zbiornikw wd podziemnych; utrzymanie naturalnych zbiornikw retencyjnych m. in. terenw podmokych, torfowisk, bagien; preferowanie zalesie gwnie na obszarach rdliskowych, infiltracyjnych i wododziaowych; wprowadzanie zamknitych obiegw wody w przemyle; wykorzystywanie zasobw wd podziemnych gwnie na zaopatrzenie ludnoci w wod pitn; modernizacj systemw zaopatrzenia w wod; edukacj ekologiczn dzieci i modziey.

W zakresie gospodarki lenej, ochrony przyrody i owiectwa (cele skorelowane): zwikszanie stopnia lesistoci poprzez zalesianie gruntw najsabszych i odogujcych, zdegradowanych, ograniczenie rozdrobnienia istniejcych lasw poprzez tzw. dolesianie i tworzenie kompleksw lenych na obszarach wyznaczonych granicami polno - lenymi, dostosowywanie zalesie do okrelonych funkcji ochronnych, klimatotwrczych, spoecznych, wzbogacanie siedlisk naturalnych poprzez tworzenie ekosystemw lenych o duym stopniu rnorodnoci przy udziale gatunkw biocenotycznych i ograniczeniu monokultur sosnowych, propagowanie zalesie tworzonych przy udziale dotacji celowych, intensyfikacja dziaa w ramach nadzoru nad lasami nie stanowicymi wasnoci Skarbu Pastwa, szczeglnie majce na celu waciwe uytkowanie lasw, odnawiania zasobw lenych, ograniczenie zrbw dewastacyjnych, szkolenie wacicieli lasw w zakresie ekologicznego gospodarowania zasobami lenymi, wsppraca z Lasami Pastwowymi, Polskim Zwizkiem owieckim, Wojewdzkim Konserwatorem Przyrody i instytucjami pozarzdowymi w zakresie ochrony przyrody (lasw, zadrzewie, cennych obiektw przyrody, zwierzyny dziko yjcej), edukowanie spoecznoci w zakresie racjonalnego korzystania z zasobw przyrodniczych, ksztatowanie rodowiska naturalnego i jego ochrony.

3. Charakterystyka gminy Wierzbica. 3.1. Pooenie geograficzne Gmina Wierzbica pooona jest w poudniowej czci wojewdztwa mazowieckiego.

Zajmuje poudniowo-zachodnie tereny powiatu radomskiego, 17km od miasta Radom. Administracyjnie gmina graniczy z gminami: Skaryszew i Ia od wschodu, Jastrzb (powiat szydowiecki) od zachodu, Mirzec (powiat starachowicki) od poudnia, Mirw Stary (powiat szydowiecki) od poudniowego-zachodu, Kowala od pnocy oraz Orosko (powiat szydowiecki) od pnocnego-zachodu. Powierzchnia terenu wynosi 93,07km2, a w skad gminy wchodzi 17 soectw (16 wsi soeckich oraz samorzd osiedla). Na terenie gminy Wierzbica znajduje si cie drg wojewdzkich, powiatowych i gminnych. Ogem na terenie gminy ley 12km drg wojewdzkich o numerach: 744 Starachowice - Radom i 727 Przysucha Szydowiec - Wierzbica oraz 42km drg powiatowych i 162,2km drg gminnych. Przez zachodni fragment gminy biegnie linia kolejowa Kielce - Skarysko Kamienna - Radom. Pod wzgldem fizyczno-geograficznym (wg Kondrackiego, 2002 rok) niemal cay obszar gminy Wierzbica pooony jest w mezoregionie Przedgrze Ieckie (342.33) wchodzce w skad makroregionu Wyyna Kielecka (318.8) i pnocno - wschodnia cz gminy na obszarze mezoregionu Rwnina Radomska (318.86), nalecego do makroregionu Wzniesienia Poudniowo mazowieckie (318.8). Tereny te wchodz w skad podprowincji Wyyna Maopolska Gmina Wierzbica jest jednostk administracyjn o charakterze rolniczym. Uytki rolne stanowi 87,8% cakowitej powierzchni, lasy i grunty lene 3,4% powierzchni. Na pozostae grunty przypada 8,8%. 3.2. Sytuacja demograficzna Gmin Wierzbica zamieszkuje 10 300 osb (dane UG w Wierzbicy na koniec 2008 roku). Gsto zaludnienia rednia dla gminy wynosi 110 osb/km2. Pod wzgldem zaludnienia najwiksz miejscowoci jest Wierzbica, najmniej osb zamieszkuje Pomorzany Koloni. Rozmieszczenie ludnoci na terenie gminy przedstawia tabela 1. Tabela 1. Gmina Wierzbica w ukadzie administracyjnym (stan na 2008 rok)

Soectwa 1. Bdw 2. Dbrwka Warszawska 3. czany 4. Podgrki 5. Polany 6. Polany Kolonia 7. Pomorzany 8. Pomorzany Kolonia 9. Ruda Wielka 10. Rzeczkw 11. Rzeczkw Kolonia 12. Stanisaww 13. Suliszka 14. Wierzbica 15. Wierzbica Kolonia 16. Zalesice 17. Zalesice Kolonia Ogem 3.3. Sytuacja gospodarcza

Ludno 189 657 698 165 507 279 371 113 1 381 254 299 140 224 3 968 232 487 336 10 300

Rolnictwo stanowi znaczcy sektor w gospodarce gminy. Uytki rolne stanowi 87,8% powierzchni terenu, tj. 8 253 ha. Przewaaj indywidualne gospodarstwa rolne o redniej powierzchni 4,0ha, w ktrych dziaalno rolnicza stanowi podstawowe rdo utrzymania. Gwnym kierunkiem specjalizacji jest gospodarka zboowo okopowo - pastewna. Gmina Wierzbica zalicza posiada rednio - sabe warunki przyrodniczo-glebowe. W gruntach ornych mona wyrni nastpujce kompleksy:

ytni b. dobry (pszenno-ytni) klasa IIIb, ytni dobry klasa IVa, ytni saby klasa IVb, ytni b. saby klasa V, zboowo - pastewny saby klasa VI.

Grunty o najwyszej przydatnoci rolniczej nadajce si do uprawy szerokiego asortymentu rolin polowych, w tym o najwyszych wymaganiach glebowych znajduj si w silnym rozproszeniu tworzc mozaik glebow, utrudniajc racjonaln organizacj produkcji rolinnej nawet w skali pojedynczego gospodarstwa. Wiksze kompleksy gleb o dobrej przydatnoci do produkcji rolniczej wystpuj w rejonach soectw: Wierzbica, czany, Zalesice, Pomorzany. Wystpuj tu take gleby organiczne torfy, w dolinie Modrzejowicy i jej dopyww. Baz ekonomiczn gminy Wierzbica ksztatuje w znacznym stopniu na terenie Wierzbicy przemys, natomiast na obszarze gminy rolnictwo. Gmina Wierzbica nie ma dobrej kondycji ekonomicznej. Nie ma tu prnie dziaajcego przemysu czy usug. W tworzeniu bazy ekonomicznej gminy bierze przede wszystkim udzia rolnictwo, ktre specjalizuje si gwnie w produkcji zb i trzody chlewnej. Do najwikszych zakadw dziaajcych na terenie gminy nale: Smurfit Paper Sack Polska Sp. z o.o. Rzeczkw; REMUR TRANS Sp.z o.o. Wierzbica; Spka RAFIZ - Strygner Jerzy i Dyczkowscy; TOMAR - s.c. Jarzbek Tomasz i Stanisaw, Rzeczkw; HENMAR - s.c. Krystyna i Henryk Piechurscy; Garbarnia ZADORA Dorota i Robert Zaccy; REM - WIERZBICA, Rzeczkw Kolonia.

Bardzo dobrze rozwinita jest take sie sklepw brany spoywczej i budowlanej oraz usug. Wg danych GUS w gminie Wierzbica na koniec 2007r. w systemie regon zarejestrowanych byo 592 podmiotw gospodarczych, w tym 476 dotyczyy osb fizycznych prowadzcych dziaalno. Na terenie gminy Wierzbica nie ma zlokalizowanych szlakw turystyczne. Brak take bazy wypoczynkowej oraz gospodarstw agroturystycznych. 4. Zasoby rodowiska przyrodniczego. 4.1. Warunki klimatyczne Teren gminy Wierzbica charakteryzuje si redni temperatur powietrza ok. 7,5oC, redni wielkoci opadw wynoszc 550 - 650 mm, pokrywa niena zalega tu przez ok. 60 dni. Najobfitsze opady przypadaj na lipiec, najnisze za notowane s w miesicach zimowych. rednia roczna temperatura powietrza z wielolecia wynosi 8oC. Liczba dni z mrozem waha si w granicach 40 - 70 w cigu roku. rednia ilo dni z przymrozkami wynosi 110 130. Jest to korzystny klimat dla dziaalnoci rolniczej, rednia dugo okresu wegetacyjnego wynosi 210 - 222 dni. rednia roczna suma parowania terenowego wynosi tu 500-520mm. Dominuj wiatry z kierunku zachodniego oraz pnocno-zachodniego, podrzdnie ze wschodu i poudnia. Dominujce prdkoci mieszcz si w przedziale 0 - 2m/s i 2 - 5m/s. 4.2. rodowisko przyrodnicze i ochrona przyrody. 4.2.1. Lasy. Gmina Wierzbica charakteryzuje si najniszym wskanikiem lesistoci na obszarze wojewdztwa, zajmuj one jedynie 220 ha czyli 2,34% powierzchni. Lasy te nale do wacicieli indywidualnych lub wsplnot

mieszkacw wsi. Wasno Lasw Pastwowych w zarzdzie Nadlenictwa Marcule stanowi tylko jedna dziaka lena na terenie Zalesic. Jest to las, w ktrym dominujcym gatunkiem jest sosna, podrzdnie wystpuje db, brzoza. Lasy prywatne nie posiadaj Planu Urzdzenia Lasu. Gmina Wierzbica ma opracowany program zalesiania w formie wyznaczonej granicy polno - lenej. Do zalesienia zostay przeznaczone obszary o gorszej klasie bonitacyjnej gleb wystpujce na obrzeach gminy. Poprawa stanu lesistoci powinna nastpowa sukcesywnie wskutek objcia dolesieniami kolejnych gruntw w gminie. Zalesienia w gminie maj na celu zagospodarowanie gruntw najsabszych i odogujcych oraz ograniczenie rozdrobnienia istniejcych lasw poprzez tzw. dolesianie luk i tworzenie kompleksw lenych. Lasy peni wielorakie funkcje: ochronn - polegajc na dodatnim oddziaywaniu na rodowisko przyrodnicze, produkcyjn - dostarczajc surowca drzewnego, owocw lenych, zi oraz spoeczn - przede wszystkim, jako teren dla rekreacji i turystyki. Lasy korzystnie oddziauj na klimat, powietrze, wod, gleb, warunki ycia czowieka oraz na rwnowag przyrodnicz. Na terenie gminy nie wystpuj lasy ochronne. Do granic gminy przylegaj natomiast rozlege kompleksy nalece do gmin ociennych tym lasy wodochronne od strony pnocno - wschodniej i poudniowo - wschodniej. Rwnie wanym elementem przyrody s zasoby zwierzyny ownej. Podstawow zwierzyn own w gminie jest zwierzyna drobna, ktr reprezentuj: lis, zajc, baant, kuropatwa, dzika kaczka. Wanym elementem szaty rolinnej na terenach ubogich w lasy s zadrzewienia i zakrzewienia rdpolne, przydrone, rosnce na placach, skwerach i nieruchomociach. Piecz prawn nad utrzymaniem tej rolinnoci sprawuj gminy. Niemal kade wycicie drzewa i krzeww wymaga zezwolenia, a take rekompensaty dla rodowiska przyrodniczego w postaci nowych nasadze w innych miejscach. Mimo zasady rwnowaenia strat w lokalnym rodowisku przyrodniczym, nadal aktualna jest potrzeba zwikszenia zadrzewie i zakrzewie na terenach wiejskich, zakadanie zadrzewie i parkw. Do tego celu nadaje si praktycznie kady wolny fragment terenu uytecznoci publicznej lub nieruchomoci prywatnych. Zauwaa si jeszcze wiele obszarw w gminach nie uytkowanych, szpeccych chwastami, zamieceniem. Zagospodarowanie ich z wykorzystaniem drzew, krzeww, a nawet kwiatw, poprawioby niewtpliwie estetyk otoczenia, wzbogacio rodowisko przyrodnicze i urozmaicio krajobraz. Dziaania w tej mierze zale jednak od inicjatywy spoecznoci lokalnej. W przypadku obszarw lenych daje si zaobserwowa utrat naturalnego charakteru drzewostanu na rzecz szybciej rosncych monokultur sosnowych. Moe skutkowa to obnieniem odpornoci drzewostanw oraz zwikszeniem ich podatnoci na czynniki chorobotwrcze. W lasach prywatnych zagroeniem jest rozdrobnienie kompleksw. Powoduje to przerwanie cigoci naturalnych ekosystemw i ograniczenie liczby nisz ekologicznych, stanowicych ostoje zwierzt. Dla lasw oglnymi zagroeniami s: poary, kradziee drewna, zamiecanie ich w pobliu terenw mieszkaniowych, rekreacyjnych i drg. Niewystarczajca jest take ilo i jako infrastruktury turystycznej i komunalnej w ssiedztwie lasw. W ostatnich latach nie obserwowano masowych pojaww szkodliwych owadw lenych. Nie rejestruje si tu take uszkodze drzewostanu w wyniku zanieczyszczenia powietrza. 4.2.2. Formy ochrony przyrody. Szczeglnie cennym obszarem pod wzgldem przyrodniczym s torfowiska pakosawskie. Torfowisko Pakosaw zostao objte ochron w ramach sieci Natura 2000 SOO (Specjalne Obszary Ochrony) Pakosaw kod obszaru PLH140015, powierzchnia 668,63ha, typ obszaru B (bez adnych pocze z innymi obszarami Natura 2000). Obszar obejmuje najwiksze w Polsce i dobrze rozwijajce si stanowisko jzyczki syberyjskiej Ligularia sibirica (1100 osobnikw kwitncych, ok. 3000 siewek i osobnikw nie kwitncych). Stwierdzono tu rwnie wystpowanie lipiennika Loesela Liparis loeselii oraz 3 gatunkw zwierzt z Zacznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Gwne zagroenie dla wartoci przyrodniczych tego obszaru: spadek poziomu wd gruntowych, zarastanie w wyniku naturalnej sukcesji, niebezpieczestwo poaru torfu, zanieczyszczanie, a szczeglnie zamiecanie, pozyskanie torfu. Ostoja znajduje si w caoci na Obszarze Chronionego Krajobrazu Ia - Makowiec (16 650ha). Projektuje si utworzenie rezerwatu przyrody Pakosaw (500 ha). Obszar ten zosta objty ochron rwnie poprzez wczenie go w system programu CORINE biotopes (Dyduch - Falniowska i in., 1999). W jego ramach wyznaczono obszarowe ostoje przyrody o znaczeniu europejskim - Pakosaw (nr 290), pow. cakowita ostoi ok. 450ha, ktrego fragment ley na terenie gminy Wierzbica. Jest to rejon projektowanego rezerwatu torfowiskowego. Jednym z gwnych walorw predysponujcych ten obszar do takiej ochrony jest wystpowanie tu dobrze wyksztaconych oraz zachowanych zbiorowiska kowych i torfowiskowych, oraz lasw gowych. Wystpuje tu wiele rzadkich gatunkw rolin mi-

dzy innymi: jzyczka syberyjska, storczyk lipiennik Loesela, skalnica torfowiskowa i brzoza niska. Jednym z gwnych walorw ostoi w ramach zaproponowanego obszaru s lasy oraz rolinno bagienna, torfowa. Ostoje stanowi miejsce lgowe wielu gatunkw ptakw, zwaszcza wodno - botnych i wany punkt na ich szlaku wdrwkowym. Obszary przyrodnicze prawnie chronione. Do obszarw chronionych prawnie na terenie gminy naley wschodni obszar gminy wchodzcy w skad Obszaru Chronionego Krajobrazu Ia Makowiec. Zlokalizowany jest on w granicach wyznaczonych w decyzji wprowadzania obszaru uchwa nr XV/69/83 Wojewdzkiej Rady Narodowej w Radomiu z dnia 28 czerwca 1983r. Na terenie gminy Wierzbica znajduje si obszar wielkoci 2326ha. Zasady zagospodarowania obszaru s zgodne z Ustaw o ochronie i ksztatowaniu rodowiska. Ustalenia dotyczce czynnej ochrony ekosystemw oraz zakazy obowizujce w granicach obszaru zostay okrelone w rozporzdzeniu nr 41 Wojewody Mazowieckiego z dnia 5 maja 2005r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Ia - Makowiec (Dz. Urzd. Woj. Mazowieckiego Nr 10, poz. 92). Obszar ten jest bardzo malowniczy ze wzgldu na zrnicowane uksztatowanie terenu, wystpujce rzeki oraz kompleksy lene. Na omawianym obszarze wystpuj objte cakowit ochron gatunkow roliny: brzoza niska, gnidosz krlewski, wawrzynek wilczeyko oraz storczyk krwisty. Ta rolinno ogranicza si do torfowiska Pakosaw. W wyniku zagospodarowywania przez ludzi nowych, dotychczas otwartych terenw, nastpuje ich fragmentyzacja i przerwanie cigoci istniejcych ukadw, decydujcych o zachowaniu rwnowagi przyrodniczej. Szczeglnie dobrze to wida w przypadku budowy nowych cigw komunikacyjnych, napowietrznych linii energetycznych wysokiego napicia oraz tworzenia obszarw zwartej zabudowy. Obszary przyrodnicze proponowane do objcia ochron: pomnik przyrody oywionej (lipa) w miejscowoci Zalesice-Kolonia, Bota Pakosawskie obszar torfowiska proponowany do objcia ochron rezerwatow. Na obszarze torfowiska wystpuje wiele gatunkw rolin objtych cakowit ochron, rolin reliktowych jak te gatunkw zagroonych wyginiciem, wychodnia skamieniaoci na obszarze wyrobiska zoa Wierzbica, na nieuytkowanej cianie pochodzc sprzed okoo 150 mln lat temu, proponowana do objcia ochron w formie stanowiska dokumentacyjnego, pozostaoci kompozycji przestrzennej parkw podworskich ze wzgldu na wiele cennych gatunkw drzew rosncych w formie alei, altany czy formie solierowej starych drzew, proponowane do objcia ochron, gazy narzutowe we wsi Ruda Wielka i Zalesice, proponowane do ochrony w formie pomnikw przyrody.

Zasoby dziedzictwa kulturowego na terenie gminy Wierzbica stanowi: Stanowiska archeologiczne stanowice pozostaoci ladw osadniczych i przebiegw historycznych traktw komunikacyjnych. Najwiksze skupiska stanowisk archeologicznych wystpuj w rejonie Wierzbicy, Rudy Wielkiej, Polan i czan Zabytkowe ukady przestrzenne wsi obszar gminy odzwierciedla procesy ksztatowania si wspczesnego ukadu przestrzennego wsi mazowieckich. Niewtpliwie cenny jest ukad architektoniczny Wierzbicy. Znajduje si tu szereg domw i zagrd pochodzcych koca XIX w. i pocztku XX w, przede wszystkim przy ulicach Batalionw Chopskich, Kociuszki i Partyzantw. Obecny ukad urbanistyczny zosta zaoony w XIII XIV wieku. Na terenie gminy znajduj si obiekty wpisane w caoci lub czci do rejestru dbr kultury oraz obiekty znajdujce si w spisie zabytkw wojewdzkiego konserwatora zabytkw.

4.3. Powietrze atmosferyczne. Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami jest obecnie jednym z realizowanych priorytetowych kierunkw ochrony rodowiska. Dla poprawnoci wykonania tego zadania konieczne jest prowadzenie monitoringu powietrza. Pozwala to na badania i ocen stopnia zanieczyszczenia powietrza. Informacje uzyskane w ramach funkcjonowania systemu monitoringu s podstaw do identyfikowania zagroe i podejmowania dziaa zmniejszajcych stopie zanieczyszczenia powietrza. Proces rozchodzenia si zanieczyszcze w at-

mosferze uzaleniony jest od warunkw meteorologicznych, std nie zawsze w sposb waciwy mona okreli strefy skaenia. Zgodnie z nowymi zasadami w celu okrelenia jakoci powietrza atmosferycznego zostay wydzielone strefy dla kryteriw ochrony zdrowia ludzi oraz ochrony rolin. Roczna ocena jakoci powietrza za 2007 rok zostaa wykonana w oparciu o nowy ukad stref. Gmina Wierzbica naley do strefy radomsko - zwoleskiej (PL.14.16.z.05). Strefa posiada dobry stan jakoci powietrza atmosferycznego. Ze wzgldu na kryterium ochrony zdrowia oraz kryterium ochrony rolin przewanie zostaa zakwalifikowana do klasy A gdzie stenia zanieczyszcze nie przekraczaj poziomw dopuszczalnych, poziomw docelowych, poziomw celw dugoterminowych. Dla zanieczyszcze majcych okrelone poziomy docelowe w wyniku rocznej oceny obszar caego wojewdztwa otrzyma klas C ze wzgldu na przekroczenie poziomu docelowego dla benzo/a/pirenu oraz dla ozonu (bez Aglomeracji Warszawskiej) wedug kryterium ochrony zdrowia. W zwizku z powyszym istnieje wymg opracowania Programw Ochrony Powietrza dla tych zanieczyszcze. Zaliczenie strefy do okrelonej klasy zaley od ste zanieczyszcze wystpujcych na jej obszarze i wie si z okrelonymi wymaganiami co do dziaa na rzecz poprawy jakoci powietrza (w przypadku, gdy nie s spenione okrelone kryteria) lub na rzecz utrzymania tej jakoci (jeeli spenia ona przyjte standardy). Najczciej wystpujcymi charakterystycznymi zanieczyszczeniami powietrza s: pyy, dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek i dwutlenek wgla. Najwikszym antropogenicznym rdem emisji rnych substancji jest proces spalania paliw. W strukturze emitowanych zanieczyszcze przewaaj zanieczyszczenia gazowe, a wrd nich: dwutlenek wgla, dwutlenek siarki, tlenki azotu i tlenek wgla. Znaczny wpyw na zanieczyszczenie powietrza maj lokalne przestarzae kotownie pracujce dla potrzeb centralnego ogrzewania oraz mae przedsibiorstwa spalajce wgiel w celach grzewczych i technologicznych. Nie posiadaj one praktycznie adnych urzdze ochrony powietrza. Gwnym paliwem w sektorze gospodarki komunalnej jest wgiel o rnej jakoci i rnym stopniu zasiarczenia. Funkcjonujce w tym sektorze stare urzdzenia grzewcze posiadaj nisk sprawno. Najwikszymi emitentami zanieczyszcze do powietrza zlokalizowanymi na terenie gminy s: stacje paliw, lokalne kotownie przy szkoach i budynkach uytecznoci publicznej 4 kotownie wglowe, kotownie indywidualne w gospodarstwach domowych, szklarniach, komunikacja.

4.4. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ciekowa. 4.4.1. Wody powierzchniowe. Przez teren gminy Wierzbica nie przepywaj wiksze rzeki. Wiksza cz gminy odwadniana jest przez rzek Modrzejowic (lewobrzeny dopyw Ianki) oraz jej bezimienne dopywy. Natomiast NW cz gminy odwadniana jest przez cieki bdce dopywami rzeki Oronki, ktra jest prawobrzenym odpywem Szabaswki (dopyw rzeki Radomki). Rzeki wykazuj w cigu roku wahania stanu wd powodowane zmiennoci zasilania. Wysokie stany wd towarzysz wezbraniom wiosennym (roztopy) i letnim, a niskie stany wystpuj w czerwcu, na pocztku lipca oraz jesieni. Nage wezbrania obserwuje si w momencie wystpienia deszczy nawalnych. Znaczna cz gminy pokryta jest okresowo prowadzcymi wod rowami melioracyjnymi zaoonymi w rnych okresach. Na omawianym obszarze brak jest zbiornikw zaporowych, istniej natomiast stawy i niewielkie oczka wodne pochodzenia naturalnego i sztucznego. W Zalesicach-Kolonii znajduje si zbiornik maej retencji o powierzchni lustra wody 1,12ha. W systemie zarzdzania gospodark wodn obszar gminy naley do Regionalnego Zarzdu Gospodarki Wodnej w Warszawie. Stan czystoci wd powierzchniowych, na terenie wojewdztwa mazowieckiego, s stale monitorowane przez Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Warszawie. Wody powierzchniowe na terenie gminy Wierzbica nie s objte monitoringiem.

Podstawowymi rdami antropogenicznego zanieczyszczenia wd powierzchniowych s odprowadzane do wd (surowe lub niedostatecznie oczyszczone) cieki: komunalne z jednostek osadniczych, wody opadowe z terenw zurbanizowanych, spywy powierzchniowe z terenw rolniczych (gwnie zwizkw biogennych) i komunikacyjnych.

4.4.2. Wody podziemne. Teren gminy Wierzbica jest obszarem zasobnym w wod podziemn, ktra jest gwnym rdem zaopatrzenia ludnoci w wod do picia i na potrzeby gospodarcze. Wody podziemne o znaczeniu gospodarczym wystpuj w utworach jury grnej i kredy grnej. Wystpowanie poziomw wodononych jest cile uzalenione od budowy geologicznej i tektoniki starszego podoa. Na terenie caej gminy wody podziemne objte s ochron poprzez Gwne Zbiorniki Wd Podziemnych (GZWP). Ochrona GZWP wynika na tych obszarach z istniejcych i obowizujcych przepisw (ustawa z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne, Dz.U. Nr 115, poz. 1229 z pn. zm.). Gwne Zbiorniki Wd Podziemnych w regionie to: GZWP 405 Niecka Radomska (Cr3) GZWP 412, 413 Goszczewice-Szydowiec (J1, J2, J3) na terenie gminy w utworach jury grnej GZWP 420 Wierzbica-Ostrowiec (J3).

Przewanie poziomy te nie s izolowane od powierzchni terenu warstw utworw nieprzepuszczalnych. Istnieje zatem due ryzyko naraenia tych wd na wpywy zanieczyszczenia antropogenicznego. Zasoby wd podziemnych w gminie zwizane s bezporednio z infiltracj wd opadowych oraz z dolinami rzecznymi, a przez to naraone na kontakty z zanieczyszczonymi wodami rzek. Wody podziemne wymagaj ochrony jakoci przede wszystkim z uwagi na fakt wykorzystywania ich na szerok skal jako podstawowe rdo dla celw zaopatrzenia ludnoci w wod oraz jako uzupenienie wykorzystywanych wd powierzchniowych o niszej jakoci. Ponadto stanowi rezerw wody pitnej dla przyszych pokole. Monitoring wd podziemnych, ktrego gwnym zadaniem jest rozpoznawanie oraz staa kontrola jakoci zbiornikw wd o znaczeniu regionalnym, nie jest prowadzony jest na terenie gminy Wierzbica. Jako wody podziemnej jest stale kontrolowana na ujciach komunalnych przez Stacj SanitarnoEpidemiologiczn. 4.4.3. Gospodarka wodno - ciekowa. Gwnym przepisem prawa, odnoszcym si do zagadnie gospodarki wodnej jest ustawa - Prawo wodne. Przepisy te przewiduj prowadzenie zintegrowanej gospodarki wodnej, realizowanej zgodnie z zasad zrwnowaonego rozwoju. Zakadaj te Lewniowe ksztatowanie i ochron zasobw wodnych. Taki system gospodarowania oznacza caociowe spojrzenie na tworzenie si zasobw wodnych, moliwo ich wykorzystania i wszelkie procesy zachodzce w zlewni. Sprzyja temu winna polityka ekologiczna pastwa, ktra bdzie ukierunkowana na przywracanie wodom podziemnym i powierzchniowym waciwego stanu ekologicznego, a przez to zapewnienie midzy innymi odpowiednich rde poboru wody. Zgodnie z ustaw Prawo wodne korzystanie z zasobw wodnych nie moe powodowa pogorszenia stanu ekologicznego wd i ekosystemw od nich zalenych, a take marnotrawstwa wody, marnotrawstwa energii wody, ani wyrzdzania szkd. Teren gminy Wierzbica jest obszarem zasobnym w wod podziemn, ktra stanowi gwne rdo zaopatrzenia ludnoci w wod do picia i na potrzeby gospodarcze. Mieszkacy gminy zaopatruj si w wod z poziomu grnojurajskiego. Wodocig gminny zasilany jest ze stacji wodocigowych znajdujcych si w miejscowociach: Wierzbica Osiedle pobr w 2008r. 145 100m3 Polany pobr w 2008r. 69 230m3 Zalesice pobr w 2008r. 67 426m3 Rzeczkw pobr w 2008r. 41 300m3 Ruda Wielka-Kresy pobr w 2008r. 5 540m3

Dbrwka Warszawska

Gmina Wierzbica jest w 100% zwodocigowana. Dugo gwnej sieci wodocigowej wynosi 74,6km, liczba przyczy do budynkw 1 618. Woda z ujcia w Wierzbicy Osiedle jest uzdatniana ze wzgldu na przekroczenia elaza. Dodatkowo na terenie gminy znajduj si studnie przy zakadach przemysowych. Na terenie gminy Wierzbica funkcjonuje jedna oczyszczalnia ciekw komunalnych. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna, obsugujca obecnie wiksze zakady na terenie Wierzbicy i Rzeczkowa oraz mieszkacy Wierzbicy. Pozostae obszary gminy nie posiadaj kanalizacji sanitarnej. czna dugo sieci kanalizacyjnej wynosi 20,4km, a ilo przyczy 545. Dopuszczalna przepustowo oczyszczalni wynosi 1 414m3/dob. Oczyszczone cieki s odprowadzane kanaem do rzeki Szabaswki. 4.5. Zasoby surowcw mineralnych. Na terenie gminy Wierzbica rozpoznano i udokumentowano zoa: wapieni i margli dla przemysu cementowego: Wierzbica-Pole A (zasoby w kat. C1+B 281 345 tys. ton) - koncesja na wydobycie dla Lafarge Cement Polska S.A. - nieeksploatowane Kolonia Wierzbica-pole B (zasoby w kat. C1+B 167 239 tys. ton) - nieeksploatowane

piaski i wiry: Sobkw (zasoby 241 tys. t) - eksploatowane Rzeczkowska Gra (zasoby w kat. A+B+C1 775 tys. t) - nieeksploatowane Komorniki (zasoby w kat. A+B+C1 728 tys. t) - nieeksploatowane Zalesice (zasoby w kat. C2 20 729 tys. t) - nieeksploatowane Osiny-Polany (zasoby w kat. C2 14 500 tys. t) nieeksploatowane.

Na znacznej powierzchni gminy rozcigaj si zoa fosforytw zoe Ia czany pooone jest praktycznie w caoci na terenie gminy. Czciowo na terenie gminy pooone jest zoe Radom - Dbrwka Warszawska. Stanowi ono kontynuacj zoa Ia czany. Zoa te zostay udokumentowane w kategorii C 2. Parametry zasobnoci z odbiegaj znacznie od wymogw kryteriw bilansowoci okrelajcych minimalne wymogi dla opacalnej eksploatacji. Z tego powodu zoa zostay skrelone z bilansu zasobw. Obecnie na terenie gminy eksploatowane jest jedno zoe piaskw i wirw Sobkw oraz prowadzona jest eksploatacja w nielegalnych wyrobiskach piasku, wirw i glin licznych na terenie gminy. 4.6. Gleby. Gmina Wierzbica ma charakter rolniczy, posiada rednie warunki przyrodnicze do produkcji rolnej. W gruntach ornych mona wyrni nastpujce kompleksy: ytni b. dobry (pszenno - ytni) klasa IIIb; ytni dobry klasa IVa; ytni saby klasa IVb; ytni b. saby klasa V; zboowo - pastewny saby klasa VI;

Uytki rolne zajmuj ponad 8239 ha, co stanowi 87,7% oglnej powierzchni gminy. Grunty orne stanowi 75,1% oglnej powierzchni gminy, ki i pastwiska 11,6%, lasy 2,3%, za pozostae grunty i nieuytki 10%. Gleby na omawianym obszarze wyksztaciy si gwnie na utworach glacjalnych i wodnolodowcowych. Do typu bielicowego naley okoo 90% gleb wyksztaconych na glinach, osadach pyowych pochodzenia wodnolodowcowego i piaskach. Dominuj klasy bonitacyjne gleb IIIa i IV. Wiksze kompleksy gleb o dobrej przydatnoci do produkcji rolniczej wystpuj w rejonach soectw Wierzbica, czany, Zalesice, Pomorzany.

Wystpuj tu take gleby organiczne torfy, w dolinie Modrzejowicy i jej dopyww. Gleby chronione mineralne gruntw ornych zaliczane s do typu gleb brunatnych, pseudobielic, czarnych ziem i rdzin. Najlepsze gleby s zlokalizowane w centrum gminy i wytworzone s z glin zwaowych. W grupie gleb chronionych wystpuj take czarne ziemie lece w terenie paskim o sabym odpywie. S to gleby nadmiernie uwilgocone. W latach o mniejszych opadach daj bardzo wysokie plony. Na terenie gminy wystpuj take znaczne obszary wystpowania gruntw organicznych torfw. Pod wpywem czynnikw naturalnych oraz antropogenicznych zachodzi pogorszenie waciwoci uytkowych gleby, czyli ich degradacja. Gwnymi przyczynami, ktre powoduj obnienie waciwoci produkcyjnych gleb s: niewaciwe uytkowanie rolnicze gleb, bdne stosowanie rodkw ochrony rolin i nawozw sztucznych oraz oddziaywanie transportui gospodarki komunalnej. Z punktu widzenia ochrony rodowiska najwaniejsze jest zapobieganie zanieczyszczeniom metalami cikimi. Tego typu zanieczyszczenia wystpuj w pobliu tras komunikacyjnych oraz w obszarach objtych oddziaywaniem skadowiska odpadw komunalnych. 4.7. Edukacja ekologiczna Zjawiska takie jak eksplozja demograficzna oraz konsumpcyjny model ycia powoduj, i nastpuje stopniowa degradacja rodowiska przyrodniczego. Zachodzi wic konieczno zmiany relacji midzy gospodark czowieka a rodowiskiem, na rzecz rozwoju zrwnowaonego. Potrzeba stosowania zasady ekorozwoju powinna by szeroko rozpowszechniona wrd wszystkich grup spoeczestwa. Realizacja programu edukacyjnego dotyczcego ochrony rodowiska i ekologii powinna by finansowana ze rodkw powiatowych i gminnych funduszy zgodnie z obowizujc ustaw Prawo ochrony rodowiska. Ze wzgldu na zrnicowany poziom wiedzy spoeczestwa na temat problemw ochrony rodowiska oraz ekologii, prowadzenie programu edukacyjno informacyjnego powinno by przeprowadzane na rnych poziomach zaawansowania wiedzy oraz dla poszczeglnych grup wiekowych. Wobec powyszego odbiorcami programu edukacyjnego s: dzieci (przedszkola, szkoy podstawowe) i modzie, nauczyciele, doroli mieszkacy w nastpujcych grupach zawodowych: urzdnicy administracji pastwowej, przedstawiciele biznesu, pozostali doroli mieszkacy.

Pomoc specjalistycznych instytucji i organizacji w edukacji ekologicznej. W realizacji tego przedsiwzicia powinno si korzysta z pomocy organizacji i instytucji, zajmujcych si edukacj ekologiczn. Wykaz wszystkich fundacji w dziedzinie ochrony rodowiska nadzorowanych przez ministra ds. rodowiska i funkcjonujcych na terenie kraju znajduje si pod adresem internetowym: www.mos.gov.pl/publikac/Raporty_opracowania/fundacje Wskazwki dla edukacji ekologicznej mieszkacw gmin. Dla dzieci w wieku przedszkolnym poleca si zorganizowanie tzw. cieki dydaktycznej (wycieczki) w poblie np. torfowiska Pakosaw. Przed przystpieniem do zorganizowania cieki dydaktycznej naley przeprowadzi pogadank na temat ochrony rnych gatunkw rolin i zwierzt na terenie torfowiska, zasad zachowania si i postpowania na terenach objtych ochron itp., a po powrocie ze cieki dydaktycznej dzieci uczestnicz w konkursie plastycznym, poprzedzonym omwieniem wrae z wycieczki. W modszych klasach szkoy podstawowej (kl. I-III), na zajciach nauczania zintegrowanego, proponuje si stworzenie podobnej cieki dydaktycznej oraz przygotowanie przedstawie i konkursw z dziedziny ochrony przyrody. Program edukacyjny i informacyjny dla starszych uczniw szk wszystkich typw oprcz realizowania treci ekologicznych zawartych w programach nauczania bdzie polega na: przeprowadzaniu pogadanek przez nauczycieli i specjalistw ds. ochrony rodowiska wraz z rozpropagowaniem ulotek, broszur, kalendarzykw, planw lekcji i innych materiaw reklamowych, cykliczne powtarzanie tematw dotyczcych prawidowego postpowania z odpadami oraz zasad zachowania si i postpowania na terenach objtych ochron itp.

W ramach zaj dodatkowych proponuje si: wykonanie przez uczniw filmw o tematyce ekologicznej przy uyciu kamery w ramach dziaalnoci kka zainteresowa, przeprowadzanie konkursw fotograficznych, plastycznych, udzia w konkursach o charakterze ponadregionalnym i krajowym, wykonanie broszur, ulotek i plakatw o tematyce ekologicznej przez uczniw na zajciach kka plastycznego czy informatycznego, przeprowadzanie prostych wicze praktycznych w ramach kka chemicznego, organizowanie sesji filmw dydaktycznych oraz wprowadzanie gier komputerowych w celu uatrakcyjnienia zaj dodatkowych o tematyce gospodarki odpadami i ochrony rodowiska.

Nauczyciele stanowi najbardziej specyficzn grup dorosych, ktra ksztatuje postawy ekologiczne dzieci i modziey oraz porednio postawy rodzicw. Wobec powyszego proponuje si przeprowadzenie warsztatw ekologicznych dla nauczycieli, obejmujcych zagadnienia z dziedziny ekologii, ochrony powietrza, wd i ziemi oraz gospodarki odpadami. Zachca si take nauczycieli do tworzenia programw autorskich oraz wprowadzania pojedynczych lekcji w ramach ksztacenia szkolnego z zakresu gospodarki odpadami, a take nawizywania kontaktw midzyszkolnych w formie przedstawie, konkursw, olimpiad i in. Sposobem zbliania rodzicw do problemw edukacji ekologicznej jest ich udzia w zajciach otwartych o tematyce ekologicznej, pogadankach ekologicznych, prowadzenie gazetek ekologicznych, udzia w akcjach sprztania wiata i innych dziaa zwizanych z ekologi itp. Dla grupy dorosych mieszkacw celowe jest rozpowszechnianie ulotek, broszur czy plakatw o tematyce ekologicznej, urzdzanie konkursw i festynw, konferencji i innych imprez masowych o tematyce ekologicznej, czy udzielanie profesjonalnych porad z zakresy rolnictwa ekologicznego, gospodarstw agroturystycznych. Mimo podjcia przez szkoy istniejce na terenie gminy szeregu dziaa o charakterze edukacyjnym mona dostrzec jednak jeszcze wiele brakw. Na pierwszy plan wysuwa si nadal niski poziom edukacji starszych grup spoeczestwa, oraz maa wiedza spoeczestwa w zakresie problematyki ochrony rodowiska i rozwizywania problemw ekologicznych. Na terenie gminy dziaania w zakresie edukacji ekologicznej skierowane s gwnie do dzieci i modziey szkolnej w formie przedmiotw w programach szkolnych, konkursw, olimpiad, wystaw, wycieczek. Najwiksz organizacj spoeczn promujc tematy zwizane z ekologi s koa Ligi Ochrony Przyrody dziaajce przy szkoach. Zagadnienia ekologiczne poruszane s rwnie na zebraniach wiejskich wrd dorosych mieszkacw gminy. 4.8. Wykorzystanie energii ze rde odnawialnych Wykorzystanie energii stanowi jedn z podstawowych przesanek rozwoju gospodarczego, spoecznego i poprawy jakoci ycia. Zapotrzebowanie na energi nieustannie ronie, a problem zaspokajania potrzeb energetycznych jest stale aktualny. Wzrost wykorzystania energii ze rde odnawialnych moe w znacznym stopniu przyczyni si do poprawy jakoci powietrza atmosferycznego oraz ograniczenia zuycia krajowych zasobw surowcw. Obecnie gwnym rdem energii odnawialnej w kraju jest biomasa i energia wodna. Natomiast energia geotermalna, wiatru i promieniowania sonecznego maj mniejsze znaczenie. Korzyci pync z rozwoju maej energetyki wiatrowej jest przede wszystkim podniesienie bezpieczestwa energetycznego i pewnoci zasilania w obszarach wiejskich o sabo rozwinitej sieci elektroenergetycznej. Energetyka wiatrowa charakteryzuje si jednak stosunkowo wysokimi kosztami inwestycyjnymi. Ponad to zagroeniem dla rozwoju s bariery administracyjne zwizane z decyzjami o pozwolenie na budow. W zakresie helioenergii coraz czciej instalowane s kolektory soneczne zarwno przez osoby prywatne jak i firmy, poniewa w przeciwiestwie do tradycyjnych zasobw energii nie powoduj zanieczyszczenia rodowiska i s duo tasze. Na terenie gminy Solary zainstalowano na budynku Domu Pomocy Spoecznej. Na terenie gminy Wierzbica w ogrzewaniu wci przewaa jako paliwo wgiel kamienny, gwnie ze wzgldu na wysokie ceny oleju opaowego i brak dostpnoci do sieci gazowych. Coraz bardziej popularna staje si termomodernizacja budynkw wykonanych w latach poprzednich. Na terenie gminy w ostatnich latach realizowany jest program modernizacji lokalnych kotowni.

Najwiksze szanse rozwoju posiada obecnie energetyczne wykorzystywanie biomasy (drewno z szybko rosncych drzew i krzeww, somy zb i rzepaku). Coraz popularniejsze staj si piece na biomas w domach jednorodzinnych oraz obiektach uytecznoci publicznej. Na osiedlu mieszkaniowym Wierzbica Wiatraki znajduje si kotownia na biomas (6 blokw mieszkalnych). Odpowiednie wprowadzanie programw wykorzystania biomasy w gminie moe w znaczny sposb przyczyni si do obnienia kosztw zaopatrzenia w ciepo wiejskich gospodarstw domowych i poprawy poziomu ycia mieszkacw. Propagowanie produkcji i wykorzystania biomasy dla potrzeb energetycznych prowadzone jest poprzez szkolenia, pokazy i promocje. Produkcja eko-paliw jest ogromn szans dla terenw wiejskich i w bilansie kosztw i korzyci jest opacalna w caym systemie gospodarczym. Szanse maj tereny o przewadze gleb sabszych, ktre mog produkowa surowiec do bioetanolu, jak i rejony gleb lepszych mogce rozwin produkcj rzepaku. 5. Zagroenia rodowiska 5.1. Haas i wibracje. Stan rodowiska ze wzgldu na jego zanieczyszczenie haasem i wibracjami okrela klimat akustyczny, rozumiany jako wynik rnych grup haasu i wibracji. Haasem nazywa si niepodane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne orodka sprystego, dziaajce za porednictwem powietrza na orodek suchu i inne zmysy oraz elementy organizmu czowieka. W przypadku wibracji drgania przenoszone s przez ciaa stae. Ze wzgldu na rodowisko wystpowania haas dzieli si na trzy podstawowe grupy: haas w przemyle (przemysowy), haas w pomieszczeniach mieszkalnych, uytecznoci publicznej i na terenach wypoczynkowych (komunalny), haas od rodkw transportu (komunikacyjny).

Najwikszymi rdami zagroenia haasem s ruch koowy i nieodpowiednia lokalizacja zakadw przemysowych. Na terenie gminy gwnym rdem haasu drogowego moe by droga wojewdzka 744 Radom Starachowice. Ruch koowy jest bardzo uciliwym rdem haasu w rodowisku. Na poziom haasu komunikacyjnego maj wpyw czynniki zwizane z warunkami ruchu, parametrami drogi, rodzajem pojazdw. Naley zaznaczy, i zagroenie rodowiska haasem drogowym znacznie wzrasta, co spowodowane jest przede wszystkim wzrostem liczby pojazdw. Haas kolejowy nie odgrywa w gminie wikszej roli. Jedynie linia kolejowa relacji Krakw Kielce Radom - Warszawa biegnie przez pnocno-zachodni fragment gminy. Ochrona przed haasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego rodowiska, w szczeglnoci poprzez: utrzymanie poziomu haasu poniej dopuszczalnego lub co najmniej na tym samym poziomie, zmniejszenie poziomu haasu co najmniej do dopuszczonego, gdy nie jest on dotrzymany.

5.2. Promieniowanie elektromagnetyczne Dla jakoci rodowiska istotne znaczenia maj urzdzenia, ktre emituj fale elektromagnetyczne wysokiej czstotliwoci w postaci radiofal o czstotliwoci 0,1 300 MHz i mikrofal od 300 do 300 000 MHz umieszczone w rodowisku naturalnym. rdem niejonizujcego promieniowania elektromagnetycznego na terenie gminy s urzdzenia do wytwarzania i przesyania energii elektrycznej oraz urzdzenia radiokomunikacyjne. Przez teren gminy Wierzbica przebiegaj nastpujce linie elektroenergetyczne wysokich napi: 220 kV relacji Roki Tarnw; 110 kV relacji Roki Starachowice; 110 kV relacji Roki Wierzbica, zasilajca GPZ na terenach dawnej cementowni.

Linie te na terenie gminy przebiegaj w bezpiecznych odlegociach od zwartej zabudowy mieszkaniowej. Uciliwo linii mieci si w strefie ochronnej, wynoszcej od 12m do 37m liczc od osi skrajnych przewo-

dw. Gmina zasilana jest rwnie z ukadu sieci rednich napi, znajduje si take 66 stacji transformatorowych. Do punktowych rde pl elektromagnetycznych mogcych mie ujemny wpyw na rodowisko, na terenie gminy zaliczy naley rwnie: bazowe stacje telefonii komrkowej instalowane na wysokich budynkach, kominach, specjalnych masztach, zlokalizowane w miejscowociach: Wierzbica i Zalesice oraz stacja bazowa linii radiowych Telefonia Pilickaw Dbrwce Warszawskiej, urzdzenia emitujce pole elektromagnetyczne pracujce w zakadach przemysowych, orodkach medycznych oraz bdce w dyspozycji miejskiej policji i stray poarnej oraz urzdzenia mogce oddziaywa w skali mikro (np. niesprawne kuchenki mikrofalowe, piece konwektorowe).

Obszar gminy znajduje si ponadto w zasigu nadajnikw stacji telewizyjnych i radiowych. Gwne zagroenia i problemy w dziedzinie niejonizujcego promieniowania elektromagnetycznego, wiza naley z bardzo szybkim w ostatnim czasie rozwojem systemw przesyania danych i komunikacji. W stale zagszczajcym si eterze, tworzenie nowych skutecznych sposobw transmisji danych powoduje konieczno wykorzystywania do tych celw coraz silniejszych nadajnikw pracujcych w coraz wikszych czstotliwociach. Instytucj wykonujc pomiary natenia pola elektromagnetycznego emitowanego przez poszczeglne rda jest Wojewdzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna. Stosowne badania wykonywane s w przypadku budowy i uruchamiania nowego nadajnika, jak rwnie w przypadku zmiany parametrw jego pracy. 5.3. Gospodarka odpadami. Odpady wytwarzane przez spoeczestwo i dziaalnoci gospodarcze s zagroeniem najsilniej oddziaujcym na stan czystoci: powietrza, wd powierzchniowych i podziemnych, powierzchni ziemi, krajobraz, przyrod i zdrowie ludzi. Szczegowa analiza stanu gospodarki odpadami na terenie gminy Wierzbica zostaa przedstawiona w Planie gospodarki odpadami dla Gminy Wierzbica na lata 2009 2012 z perspektyw do roku 2016, ktry stanowi integraln, uzupeniajc cz niniejszego opracowania. W rozdziale tym zasygnalizowano i przedstawiono w skrcie problematyk odpadw. Zorganizowan zbirk odpadw komunalnych objty jest cay teren gminy. Zbirka odpadw mieszanych jest podstawowym systemem zbierania odpadw komunalnych na terenie. Do gromadzenia odpadw stosowane s kontenery typu: KP-7, 1,1m3 i 2,2m3, indywidualne pojemniki 110 l, 120 l, 240 l. Wywz odpadw odbywa si jeden raz na miesic lub czciej w zalenoci od indywidualnych potrzeb. Zbieraniem i transportem odpadw komunalnych zajmuje si Przedsibiorstwo Wywozu Nieczystoci Staych ALMAX Sp. z o.o. ul. Wrocawska 3 Radom oraz firma Gwarek Maciej Usugi Remontowo Budowlane Wywz nieczystoci pynnych i staych Wola Korzeniowa 20, Szydowiec. Firmy te podpisuj indywidualne umowy na odbir odpadw z mieszkacami gminy i podmiotami gospodarczymi. Odpady kierowane s na skadowisko odpadw komunalnych w Radomiu. Procesom odzysku poddawane s odpady pochodzce z selektywnej zbirki. W tym celu firma ALMAX rozdaje worki na surowce wtrne oraz rozstawia przy blokach wielorodzinnych kontenery siatkowe na surowce wtrne. Ponadto przy jednej altanie na odpady komunalne na terenie osiedla wydzielono boks na odpady wielkogabarytowe oraz niebezpieczne. Na terenie gminy selektywnie zbierane s rwnie przeterminowane leki w aptekach, sprzt RTV i AGD w sklepie elektrycznym w Wierzbicy oraz baterie w punktach ich sprzeday. W 2008 roku na terenie gminy przeprowadzono zbirk sprztu elektrycznego wrd mieszkacw PSP w Dbrwce Warszawskiej, gdzie zebrano 32 szt. sprztu. Koszt unieszkodliwienia pokrya Gmina Wierzbica. Rwnie szkoy na terenie gminy zajmuj si selektywn zbirk odpadw, gwnie jest to makulatura oraz przeprowadzaj jednorazowe akcje zbirki surowcw wtrnych. Na terenie gminy rozpoczto proces usuwania materiaw zawierajcych azbest. W roku 2008 Gmina pozyskaa rodki z PFOiGW w Radomiu w wysokoci 20 681,04z. Ze rodkw tych usunito pokrycia dachowe zawierajce azbest w iloci 1 275m2. Na rok 2009 rwnie Gmina uzyskaa rodki na kontynuowanie prac zwizanych z usuwaniem azbestu na terenie gminy.

W celu poprawy sytuacji zwizanej ze zbirk odpadw komunalnych na terenie gminy, naley: rozbudowywa istniejcy system selektywnego odbierania odpadw w celu osignicia odpowiednich poziomw selektywnej zbirki; podpisywa stosowne umowy z organizacjami odzysku, co pozwoli na sfinansowanie czci kosztw selektywnej zbirki odpadw; likwidowa na bieco dzikie wysypiska odpadw przez rekultywacj lub usunicie zoonych tam odpadw; nawizywa wspprac z firmami specjalistycznymi zajmujcymi si odzyskiem i recyklingiem odpadw niebezpiecznych, zuytego sprztu elektrycznego i elektronicznego, odpadw budowlanych, wielkogabarytowych, rnego rodzaju opakowa oraz recyklingiem organicznym; utworzy PDGO; propagowa przydomowe kompostowania odpadw ulegajcych biodegradacji; przeprowadzi rekultywacj nieczynnego skadowiska odpadw komunalnych w Kolonii Rzeczkw; prowadzi dalsze intensywne dziaania edukacyjne.

5.4. Tereny naraone na susze i powd. Susze i powodzie nale do zagroe, w ktrych dominujc rol odgrywaj czynniki naturalne, jednake zmiany sposobu uytkowania ziemi prowadz do zaburzenia obiegu wody i nasilania si tych zjawisk. Analiza zjawisk ekstremalnych realizowana jest w ramach zada wasnych RZGW. Na obszarze gminy nie wystpuje zagroenie wielkimi wodami powodziowymi. W celu zapobieenia maym, lokalnym podtopieniom naley te zadba o stan roww odwadniajcych wykonanych zarwno na terenach rolnych, jak i wzdu drg tak, aby spywajca nimi woda nie natrafiaa na przeszkody umoliwiajce jej rozlanie si. Aby zapewni waciwy odpyw wody w rowach naley zadba o ich czst konserwacj i wykaszanie. Obszar gminy jest w znacznym stopniu zmeliorowany. W ostatnich latach nasilajce si zjawisko suszy na terenie wojewdztwa mazowieckiego spowodowao wysychanie ciekw wodnych, obnianie si poziomu wd gruntowych i poziomu wody w rzekach, stawach i naturalnych zbiornikach, wysychanie upraw, wzrost zanieczyszcze w wodach a take wzrost zagroenia poarowego. W ostatnich latach w wojewdztwie nastpio znaczne ograniczenie retencji podziemnej, zwizane z utrzymujc si susz hydrologiczn (i najniszymi opadami atmosferycznymi w porwnaniu do innych regionw kraju). W zakresie ochrony przed susz meteorologiczn nie istnieje system zabezpiecze. Moliwe jest agodzenie skutkw suszy dla rodowiska gruntowo - wodnego poprzez rnorodne formy retencji naturalnej, melioracje nawadniajce oraz agrotechnik ograniczajca parowanie wody. Znaczenie wspomagajce ma take maa retencja. Niestety brak jest wyranej aktywnoci do podejmowania w/w dziaa, a istniejce i realizowane melioracje wodne s w wikszoci ukierunkowane jednostronnie na odwodnienia gruntw. 5.5. Powane awarie przemysowe i drogowe. Powane awarie obejmuj skutki zaistniae w wyniku awarii przemysowych i transportowych z udziaem niebezpiecznych substancji chemicznych. Mog one prowadzi do natychmiastowego powstania zagroenia ycia lub zdrowia ludzi, lub rodowiska, lub powstania takiego zagroenia z opnieniem. Podstawowym aktem prawnym w tej dziedzinie jest ustawa Prawo ochrony rodowiska (PO), w ktrej zawarte s przepisy oglne i okrelone instrumenty prawne suce przeciwdziaaniu awariom przemysowym, obowizki zakadu stwarzajcego takie zagroenie oraz obowizki organw administracji w tym zakresie. Zgodnie z ustaw PO w razie wystpienia takiej awarii Wojewoda poprzez Komendanta Wojewdzkiego Pastwowej Stray Poarnej i Wojewdzkiego Inspektora Ochrony rodowiska podejmuje dziaania niezbdne do usunicia awarii i jej skutkw. O podjtych dziaaniach informuje Marszaka Wojewdztwa. Potencjalne zagroenia rodowiska (sytuacje awaryjne lub katastrofy) na terenie gminy Wierzbica stwarza gwnie transport materiaw i substancji niebezpiecznych (toksycznych, atwopalnych, wybuchowych)

gwnie na drodze wojewdzkiej oraz transportem kolejowym, powodujc m.in. zagroenie zanieczyszczenia gleb, wd oraz poarowe na terenach lenych. Przez teren gminy nie przebiegaj stae trasy do przewozu materiaw niebezpiecznych. Transport tych materiaw odbywa si po trasach wybranych kadorazowo przez przewonika. WIO realizuje zadania z zakresu zapobiegania wystpowania awarii przemysowych poprzez: kontrol podmiotw gospodarczych o duym i zwikszonym ryzyku wystpienia awarii badanie przyczyn wystpienia awarii oraz sposobw likwidacji skutkw awarii prowadzenie szkole i instruktau.

6. Zarzdzanie rodowiskiem Reforma ustrojowa pastwa spowodowaa znaczce zmiany w strukturze organizacyjnej ochrony rodowiska. Struktura ta jest obecnie niezwykle zoona. Generalnie funkcjonuje na 4 poziomach: centralnym, wojewdzkim, powiatowym i gminnym. Odrbnie dziaaj sieci branowe. Do organw ochrony rodowiska nale: Wjt, burmistrz, prezydent miasta rozpatruj sprawy zwizane z korzystaniem ze rodowiska przez osoby fizyczne nie bdce przedsibiorcami, wycinaniem drzew, krzeww, utrzymaniem zieleni, realizuj uchway rad gmin w sprawie utrzymania czystoci i porzdku w gminach, zaopatrzenia w wod, ciepo, energi, odprowadzenia ciekw, systemu zbierania odpadw komunalnych, realizacji postanowie planu zagospodarowania przestrzennego gminy, Starosta jako organ wydajcy decyzje z zakresu administracji rzdowej i samorzdowej, sprawujcy nadzr nad gospodark len w lasach nie stanowicymi wasnoci Skarbu Pastwa, spkami wodnymi, racjonaln gospodark owieck w polnych obwodach owieckich, ochron przyrody, realizujcy zadania z zakresu edukacji ekologicznej. Rodzaje decyzji rodowiskowych, ktre wydaje starosta: pozwolenie na wprowadzanie gazw lub pyw do powietrza, pozwolenia zintegrowane, pozwolenia wodnoprawne, pozwolenia na wytwarzanie odpadw, decyzje zatwierdzajce program gospodarki odpadami niebezpiecznymi, pozwolenia na prowadzenie dziaalnoci w zakresie zbierania, odzysku, unieszkodliwiania, transportu odpadw, koncesje na poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin pospolitych (bez uycia materiaw wybuchowych i na powierzchni nie przekraczajcej 2ha i przewidywanym rocznym wydobyciu nie przekraczajcym 20 000m3, zatwierdzenia projektu prac geologicznych, ktrych wykonanie nie wymaga koncesji, zatwierdzanie dokumentacji hydrogeologicznych.

Regionalny dyrektor ochrony rodowiska do zada naley udzia w strategicznych ocenach oddziaywania na rodowisko, przeprowadzanie ocen oddziaywania przedsiwzi na rodowisko lub udzia w tych ocenach, tworzenie i likwidacja form ochrony przyrody, ochrona i zarzdzanie obszarami Natura 2000 i innymi formami ochrony przyrody, wydawanie decyzji na podstawie ustawy o ochronie przyrody, prowadzenie postpowa i wykonywanie innych zada, o ktrych mowa w ustawie o zapobieganiu szkodom w rodowisku i ich naprawie, Wojewoda wydaje decyzje analogiczne do starosty, ale w odniesieniu do przedsiwzi mogcych znaczco oddziaywa na rodowisko, wymagajcych obligatoryjnie raportu o oddziaywaniu na rodowisko, realizuje zadania z zakresu owiectwa, Marszaek Wojewdztwa zajmuje si egzekwowaniem opat z tytuu gospodarczego korzystania ze rodowiska i ich redystrybucj na rzecz funduszy ochrony rodowiska i gospodarki wodnej; prowadzi take baz danych o emisjach substancji, wytwarzanych odpadach, pobranej iloci wody w wojewdztwie. Jest organem w zakresie melioracji wodnych, uchwala wojewdzki plan zagospodarowania prze-

strzennego, strategi rozwoju wojewdztwa i program ochrony rodowiska, sprawuje kontrol nad WFO i GW. Jest waciwy w sprawach przedsiwzi i zdarze na terenach zakadw, gdzie jest instalacja znaczco oddziaywujca na rodowisko, Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska wykonuje kontrole przestrzegania wymogw ochrony rodowiska przez wszystkich korzystajcych ze rodowiska, bada i ocenia stan rodowiska (monitoring rodowiska), wymierza kary za nieprzestrzeganie wymogw ochrony rodowiska, prowadzi dziaania zapobiegajce nadzwyczajnym zagroeniom rodowiska, Minister rodowiska odpowiedzialny za realizacj Polityki ekologicznej pastwa, konwencji midzynarodowych, przygotowanie projektw ustaw ekologicznych i rozporzdze wykonawczych.

Nowy podzia kompetencji w zakresie ochrony rodowiska nakada na wszystkie szczeble samorzdu i organw rzdowych obowizek wzajemnego informowania si i uzgadniania. Naley podkreli wzmocnienie relacji i wpywu organw samorzdowych na dziaanie Inspekcji Ochrony rodowiska oraz uprawnienia kontrolne organw samorzdowych. 7. Priorytety i cele ekologiczne Gminy Wierzbica. Na podstawie analizy Polityki ekologicznej pastwa, Programu ochrony rodowiska wojewdztwa mazowieckiego na lata 2007-2010 z uwzgldnieniem perspektywy do 2014 roku, Programu ochrony rodowiska powiatu radomskiego oraz szans i zagroe wynikajcych z diagnozy w gminie Wierzbica, ustalono i nadrzdnym celem dziaa ekorozwojowych, ktre naley realizowa w gminie jest poprawa stanu rodowiska przyrodniczego i ochrona jego zasobw. Biorc pod uwag powysze kryteria sformuowano nastpujce priorytety ekologiczne w gminie Wierzbica: Ochrona zasobw przyrody (przyroda, lasy, gleby, zasoby surowcw mineralnych) ochrona obszaru sieci Natura 2000 Pakosaw; renaturalizacja ekosystemw poprzez wdraanie planw ochrony dolin rzecznych, k, lasw, zaroli, zbiorowisk murawowych; kontynuowanie zalesie; popieranie produkcji ywnoci metodami ekologicznymi; ochrona naturalnej rzeby i wartoci estetycznych krajobrazu; racjonalne korzystanie z surowcw mineralnych; przeciwdziaanie nielegalnemu wydobyciu na potrzeby lokalne.

Edukacja ekologiczna prowadzenie edukacji na rzecz zrwnowaonego rozwoju, dotyczcej wszystkich elementw i uciliwoci rodowiska; opracowanie gminnego programu edukacji ekologicznej; wczenie wadz samorzdowych w proces edukacji ekologicznej.

Ochrona i racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi budowa kanalizacji sanitarnej; budowa przydomowych oczyszczalni ciekw na terenach, gdzie nie jest moliwe podczenie do zbiorowego systemu odprowadzania ciekw; odbudowa melioracji podstawowych i szczegowych w celu przeciwdziaania skutkom suszy i podtopie.

Ochrona powietrza atmosferycznego redukcja emisji zanieczyszcze do powietrza, zwaszcza z zakadw energetycznego spalania paliw poprzez modernizacje istniejcych technologii i wprowadzanie nowych, nowoczesnych urzdze; zwikszenie wykorzystania odnawialnych rde energii, szczeglnie pozyskiwanie energii z biomasy; wykonywanie termomodernizacji budynkw, szczeglnie w obiektach uytecznoci publicznej; modernizacja lokalnych kotowni na bardziej ekologiczne i ekonomiczne.

Oddziaywanie haasu ograniczenie uciliwoci haasu poprzez obnienie jego natenia do poziomu gwarantowanego prawem.

Powane awarie dziaania zapobiegajce powstawaniu powanych awarii w przedsibiorstwach oraz w trakcie przewozu materiaw niebezpiecznych; szybkie usuwanie skutkw powanych awarii.

Szczegowe cele do realizacji z zakresu gospodarki odpadami na terenie gminy Wierzbica zostay przedstawione w Planie gospodarki odpadami dla Gminy Wierzbica na lata 2009 - 2012 z perspektyw do roku 2016, ktry stanowi integraln cz niniejszego opracowania. 8. Strategia krtkoterminowych dziaa na lata 2009-2012. 8.1. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ciekowa. informowanie spoeczestwa o jakoci wody do picia; opracowanie programu w zakresie gospodarki wodno-ciekowej na terenie gminy; dokoczenie budowy kanalizacji sanitarnej w Wierzbicy, Zalesicy Kolonia; budowa oczyszczalni ciekw komunalnych wraz z kanalizacj sanitarn w Zalesicach Kolonii; budowa lokalnych oczyszczalni ciekw w Szkoach w Rudzie Wielkiej i Zalesicach; kontynuowanie budowy przydomowych oczyszczalni ciekw w Rudzie Wielkiej; przebudowa wodocigu w ul. Grnej oraz ul. Piaskowej w Wierzbicy; poczenie sieci wodocigowej w miejscowoci Wierzbica Kolonia z sieci zasilan z ujcia wody w Polanach; modernizacj ujcia w Zalesicach; modernizacja sieci wodocigowej na terenie gminy; ograniczanie wykorzystywania wd podziemnych do celw innych ni zaopatrzenie ludnoci w wod; renowacja z adaptacj zbiornika wodnego w Rudzie Wielkiej z przeznaczeniem na cele retencyjne z wykorzystaniem na cele rekreacyjne; konserwacja i czyszczenie roww melioracyjnych.

8.2. Powietrze atmosferyczne. modernizacja kotowni na bardziej ekologiczne i ekonomiczne w budynkach uytecznoci publicznej; wykonywanie termomodernizacji budynkw OSP w czanach, Wierzbicy, Zalesicach, Rzeczkowie, Wierzbicy Kolonii; wykonywanie termomodernizacji budynkw przedszkoli oraz szk w Rudzie Wielkiej, Zalesicach, Polanach, czanach; wykonywanie termomodernizacji zasobw mieszkalnych Spdzielni mieszkaniowej Razem w Wierzbicy oraz Wsplnot mieszkaniowych w Wierzbicy; wykonywanie termomodernizacji budynkw Orodkw Zdrowia w Rudzie Wielkiej, Wierzbicy; wykonywanie termomodernizacji budynku Biblioteki Gminnej i GOK w Wierzbicy; propagowanie zagadnienia termorenowacji budynkw; opracowanie analizy budowy odnawialnych rde energii na terenie gminy; dziaania w kierunku propagowania produkcji energii ze rde odnawialnych (biomasy, energii soca, wody, wiatru); zwikszenie wykorzystania odnawialnych rde energii, szczeglnie pozyskiwanie energii z biomasy; opracowanie koncepcji gazyfikacji terenu gminy; kontynuacja modernizacji istniejcego owietlenia ulicznego w gminie na owietlenie energooszczdne.

8.3. rodowisko przyrodnicze. renaturalizacja ekosystemw poprzez wdraanie planw ochrony dolin rzecznych, k, lasw, zaroli, zbiorowisk murawowych; ochrona istniejcych zadrzewie; kontynuowanie zalesie; ewidencji gruntw rolnych moliwych do zalesienia; ochrona obszaru sieci Natura 2000 Pakosaw; objcie ochron poprzez ustanowienie pomnikw przyrody lipy w miejscowoci Zalesice - Kolonia, gazw narzutowych we wsi Ruda Wielka i Zalesice; objcie ochron rezerwatow Bota Pakosawskie; objcie ochron w formie stanowiska dokumentacyjnego wychodnich skamieniaoci pochodzcych sprzed okoo 150 mln lat na obszarze wyrobiska zoa Wierzbica; renowacja parku na osiedlu mieszkaniowym w Wierzbicy; objcie ochron pozostaoci kompozycji przestrzennej parkw podworskich; popieranie produkcji ywnoci metodami ekologicznymi; ochrona naturalnej rzeby i wartoci estetycznych krajobrazu; ochrona obiektw archeologicznych wpisanych do rejestru zabytkw i wykluczenie ich zabudowy; renowacja cmentarza z I-ej wojny wiatowej w Rudzie Wielkiej; wytyczanie tras rowerowych na terenie gminy; budowa obiektw sportowych (wietlic, sal gimnastycznych, boisk, sali widowiskowej, kompleksw sportowych) na terenie gminy.

8.4. Zasoby surowcw mineralnych. racjonalne korzystanie z surowcw mineralnych; uwzgldnienie w nowych planach miejscowego zagospodarowania przestrzennego, terenw mogcych stanowi w przyszoci miejsca eksploatacji surowcw mineralnych dla potrzeb lokalnych; wsppraca z powiatem i Urzdem Marszakowskim w sprawach zwizanych z eksploatacj surowcw mineralnych (likwidacja nielegalnego wydobycia, dostosowanie wydobycia do obowizujcych przepisw i wymaga ochrony rodowiska);

8.5. Ograniczenie haasu i promieniowania elektromagnetycznego. ograniczenie uciliwoci haasu poprzez obnienie jego natenia do poziomu gwarantowanego prawem; wskazanie terenw do monitoringu haasu w rodowisku, szczeglnie na terenach bdcych pod wpywem oddziaywania okrelonej kategorii drg; wprowadzenie do planw zagospodarowania przestrzennego zapisw powiconych ochronie przed polami elektromagnetycznymi; preferowanie niskokonfliktowych lokalizacji rde pl elektromagnetycznych;

8.6. Powane awarie przemysowe i drogowe. wykreowanie waciwych zachowa spoeczestwa w sytuacji wystpienia zagroe rodowiska z tytuu awarii przemysowych, w tym transportu materiaw niebezpiecznych;

8.7. Edukacja ekologiczna. prowadzenie edukacji na rzecz zrwnowaonego rozwoju, dotyczcej wszystkich elementw i uciliwoci rodowiska; organizowanie konkursw, wystaw, imprez aktywizujcych spoeczestwo do troski o rodowisko; podjcie szerszych dziaa obejmujcych edukacj rodowisk wiejskich, zwaszcza w zakresie problematyki programw rolno rodowiskowych;

propagowanie rozwoju gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych (produkcja zdrowej ywnoci), zalesie oraz wspzalenoci celw rodowiskowych i ekonomicznych; zapewnienie spoeczestwu powszechnego dostpu do informacji o rodowisku; rozwijanie turystyki pieszej i rowerowej na terenach cennych przyrodniczo.

9. Strategia dugoterminowych dziaa do roku 2016. 9.1. Zasoby wodne i gospodarka wodno-ciekowa. budowa oczyszczalni i kanalizacji sanitarnej w czanach; dokoczenie renowacji z adaptacj zbiornika wodnego w Rudzie Wielkiej z przeznaczeniem na cele retencyjne z wykorzystaniem na cele rekreacyjne; budowa przydomowych oczyszczalni ciekw na terenach, gdzie nie jest moliwe podczenie do zbiorowego systemu odprowadzania ciekw; konserwacja i modernizacja sieci wodocigowej i kanalizacyjnej oraz uj wd podziemnych i oczyszczalni ciekw; kontynuacja ochrony zasobw i jakoci wd podziemnych likwidacja nieczynnych i rzadko uywanych studni przydomowych w gospodarstwach zwodocigowanych, budowa lub modernizacja osadnikw gnilnych w duych gospodarstwach rolnych, kontrola waciwej eksploatacji uj wd podziemnych, oszczdna eksploatacja wd podziemnych); kontynuacja dziaa zwizanych ze zwikszeniem iloci zbiornikw maej retencji oraz konserwacj i czyszczeniem rzek;

9.2. Powietrze atmosferyczne. kontynuacja modernizacji tradycyjnych kotowni opalanych wglem i koksem na czystsze rda energii oraz termomodernizacji budynkw; kontynuacja propagowania wykorzystywania energii ze rde odnawialnych i termorenowacja budynkw; dziaania w kierunku budowy sieci gazowej na terenie gminy; dziaania w kierunku produkcji energii ze rde odnawialnych (biomasy, energii soca, wody, wiatru);

9.3. rodowisko przyrodnicze. respektowanie przez uytkownikw rodowiska zasad ekorozwojowych na terenach cennych przyrodniczo i krajobrazowo; wspieranie inicjatyw dotyczcych tworzenia obszarw i obiektw chronionych; motywowanie spoecznoci lokalnych do dziaa na rzecz utrzymania walorw przyrodniczych terenw; dalsza wsppraca z nadlenictwami i powiatem w kwestii podnoszenia lesistoci gminy; budowa kompleksu rekreacyjnego w Wierzbicy (korty tenisowe, basen kpielowy odkryty); kontynuacja budowy cieek rowerowych i obiektw sportowych na terenie gminy; kontynuacja ochrony istniejcych lasw, poprawa ich produkcyjnoci;

9.4. Zasoby surowcw mineralnych. zagospodarowanie wyrobisk dla potrzeb maej retencji; ograniczanie narusze rodowiska towarzyszcych eksploatacji kopalin;

9.5. Ograniczenie haasu i promieniowania elektromagnetycznego. praca ciga zaoe strategii krtkoterminowej;

9.6. Powane awarie przemysowe i drogowe. praca ciga zaoe strategii krtkoterminowej;

9.7. Edukacja ekologiczna.

wspieranie powstawania tzw. zielonych miejsc pracy, w szczeglnoci w rolnictwie ekologicznym, eko- i agroturystyce, lenictwie, ochronie przyrody, gospodarce wodnej, odnawialnych rdach energii, odzysku odpadw; wspieranie przedsiwzi na rzecz rolnictwa ekologicznego, budowy zbiornikw retencyjnych, odnawialnych rde energii, odzysku odpadw; promowanie podmiotw gospodarczych posiadajcych certyfikaty ekologiczne, wspieranie dziaa zmierzajcych do osignicia certyfikatw; aktywizacja spoeczestwa do dziaa na rzecz ochrony przyrody; organizacja warsztatw, seminariw, konferencji z zakresu ekologii.

10. Realizacja programu 10.1. Szacunkowe koszty realizacji Programu Przedstawione potrzeby inwestycyjne dotycz jedynie przedsiwzi podstawowych w zakresie ochrony rodowiska przewidzianych do realizacji w okresie do 2016 roku. Tabela 6. Harmonogram rzeczowo - finansowy planowanych przedsiwzi Przedsiwzicia termomodernizacje budynkw uytecznoci publicznej oraz zasobw mieszkalnych na terenie gminy opracowanie programu w zakresie gospodarki wodno-ciekowej na terenie gminy dokoczenie budowy kanalizacji sanitarnej w Wierzbicy, Zalesicy Kolonia budowa oczyszczalni ciekw komunalnych wraz z kanalizacj sanitarn w Zalesicach Kolonii budowa lokalnych oczyszczalni ciekw w Szkoach w Rudzie Wielkiej i Zalesicach kontynuowanie budowy przydomowych oczyszczalni ciekw w Rudzie Wielkiej renowacja z adaptacj zbiornika wodnego w Rudzie Wielkiej budowa oczyszczalni i kanalizacji w czanach przebudowa wodocigu w ul. Grnej oraz ul. Piaskowej w Wierzbicy poczenie sieci wodocigowej w miejscowoci Wierzbica Kolonia z sieci zasilan z ujcia wody w Polanach modernizacj ujcia w Zalesicach opracowanie analizy budowy odnawialnych rde energii na terenie gminy opracowanie koncepcji gazyfikacji gminy renowacja parku na osiedlu mieszkaniowym w Wierzbicy renowacja cmentarza z I-ej wojny wiatowej w Rudzie Wielkiej budowa obiektw sportowych na terenie gminy budowa kompleksu rekreacyjnego w Wierzbicy (korty tenisowe, basen kpielowy odkryty) modernizacja istniejcego owietlenia ulicznego w gminie na owietlenie energooszczdne 10.2. rda finansowania. Pene wdraanie Programu... bdzie moliwe po stworzeniu sprawnego systemu jego finansowania. Podstawowymi rdami finansowania zada proekologicznych bd: rodki wasne inwestorw (budet gminy, podmioty gospodarcze), rodki pochodzce z dotacji i programw pomocowych krajowych (NFOiGW, WFOiGW, PFOiGW) i zagranicznych, wsparcie fundacji, osb prywatnych, firm. rdem lata realizacji 2009-2012 2009-2010 2009-2010 2009-2010 2008-2010 2008-2011 2010-2013 2012-2015 2009-2010 2009-2010 2009-2010 2009-2010 2009-2010 2009-2012 2009-2012 2009-2015 2012-2015 2008-2010 szacunkowy koszt w z 11 mln 150 tys. 900 tys. 2,4 mln 100 tys. 600 tys. 800 tys. 2 mln 1,25 mln 300 tys. 120 tys. 150 tys. 150 tys. 85 tys. 180 tys. 4,75 mln 2,4 mln 600 tys.

finansowania przedsiwzi ekologicznych mog by te kredyty udzielane np. przez Bank Ochrony rodowiska z dopatami do oprocentowania przez fundusze ochrony rodowiska, kredyty komercyjne, kredyty midzynarodowych instytucji finansowych np. Banku wiatowego, Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju. Wasne rodki samorzdu terytorialnego Na realizacj czci zada samorzd terytorialny bdzie musia przeznaczy wasne rodki. Jest to niezbdne rwnie z tego wzgldu, e do uzyskania niektrych dotacji konieczne jest zainwestowanie w przedsiwzicie wasnych rodkw na wymaganym poziomie. Fundusze te pochodz z biecych rodkw, takich jak np. podatki i opaty lokalne, udziay w podatkach stanowicych dochd budetu pastwa. Fundusze ekologiczne Istotnym wsparciem dla inwestorw bdzie dofinansowanie dziaa proekologicznych z celowych funduszy ekologicznych Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewdzkiego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie. W zwizku z popraw stanu rodowiska rola tych funduszy bdzie malaa ze wzgldu na wnoszenie niszych opat i kar w zwizku z gospodarczym korzystaniem ze rodowiska. Celem dziaalnoci Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasigu oglnopolskim i ponadregionalnym oraz zada lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb rodowiska. WFOiGW w Warszawie przewiduje dofinansowanie poprzez poyczki i dotacje wdraania projektw zwizanych z realizacj programw ochrony poszczeglnych elementw rodowiska: ochrony wd i gospodarki wodnej: sieci kanalizacyjne, oczyszczalnie ciekw, sieci wodocigowe, zbiorniki retencyjne, ochrony atmosfery: modernizacji kotowni, likwidacja niskiej emisji, odnawialne rda energii, termorenowacja budynkw, ochrony powierzchni ziemi: selektywna zbirka odpadw, recykling, nowoczesne skadowiska odpadw, przeciwdziaania nadzwyczajnym zagroeniom rodowiska: zakup specjalistycznego sprztu ratowniczego, zakup pojazdw ratowniczo - ganiczych, edukacji ekologicznej: konkursy ekologiczne, szkolenia, konferencje, badania naukowe, zielone szkoy, ochrony przyrody: ochrona gatunkowa i obszarowa, pielgnacja pomnikw przyrody, zalesienia, plany gospodarki zasobami przyrody, monitoringu rodowiska: zakup specjalistycznego sprztu do monitorowania rodowiska.

Powiatowy i Gminny FOiGW suy dofinansowaniem przedsiwzi o charakterze proekologicznym sucych spoeczestwu powiatu i gminy. Przy kwalifikacji wnioskw o dofinansowanie kosztw realizacji zada - kryterium wyboru jest efekt uzyskany w rodowisku oraz deklarowany udzia rodkw wasnych, ktry nie powinien by mniejszy ni 50% wartoci zadania. Jednake w uzasadnionych przypadkach w stosunku do podmiotw nie prowadzcych dziaalnoci gospodarczej dopuszcza si moliwo penego (100%) sfinansowania kosztw realizacji zadania. rodki unijne W wyniku akcesji do Unii Europejskiej rozszerzyy si moliwoci wykorzystania funduszy zagranicznych, ktre w latach 2007 - 2013 bd peniy wan rol w finansowaniu ochrony rodowiska, zwaszcza w kierunku mobilizowania rodkw krajowych i funduszy wasnych podmiotw realizujcych inwestycje w celu uzupeniania montau finansowego. Pierwszestwo w finansowaniu bd miay przedsiwzicia niezbdne dla realizacji rodowiskowych zobowiza Traktatu Akcesyjnego a wic dotyczce przede wszystkim realizacji Krajowego Programu Oczyszczania ciekw Komunalnych. W odniesieniu do finansowania ochrony rodowiska i gospodarki wodnej najwiksze znaczenie ze rodkw UE ma Fundusz Spjnoci, z ktrego na realizacj PO Infrastruktura i rodowisko planuje si przeznaczy ok. 21,5 mld euro w latach 2007 - 2013. rodki przeznaczane bd na: gospodark wodno-ciekow w aglomeracjach powyej 15 tys. RLM, kompleksowe przedsiwzicia z zakresu gospodarki odpadami komu-

nalnymi ze szczeglnym uwzgldnieniem odpadw niebezpiecznych, przywracanie terenom zdegradowanym wartoci przyrodniczych i ochrona brzegw morskich, retencjonowanie wody i poprawa stanu bezpieczestwa technicznego istniejcych urzdze wodnych oraz zapewnienie bezpiecznego przejcia wd powodziowych i lodw, zwikszenie stopnia wykorzystania energii pierwotnej w sektorze energetycznym i obnienie energochonnoci sektora publicznego, zwikszenie wytwarzania energii ze rde odnawialnych, w tym biopaliw, rozwj systemw przesyowych energii elektrycznej, gazu ziemnego i ropy naftowej oraz budowa i rozbudowa magazynw gazu ziemnego. Istotne znaczenie w finansowaniu przedsiwzi bdzie mia take Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ze rodkami w skali kraju w wysokoci prawie 2 mld euro z przeznaczeniem w wikszoci na realizacj wojewdzkich Regionalnych Programw Operacyjnych. W Regionalnym Programie Operacyjnym Wojewdztwa Mazowieckiego 2007 - 2013 zostao okrelonych 7 priorytetw, z ktrych na szczegln uwag zasuguje Priorytet IV Inwestycje w ochron rodowiska. W ramach tego priorytetu finansowo wspierane bd dziaania inwestycyjne w zakresie wodocigw i kanalizacji, ochrony powietrza oraz gospodarki odpadami. Realizowane bd rwnie inwestycje w technologie wykorzystujce energi pochodzc ze rde odnawialnych i kogeneracyjnych o wysokiej sprawnoci, suce ograniczeniu nadmiernego zuycia paliw, dotyczce rozbudowy i modernizacji infrastruktury energetycznej, sieci ciepowniczych, a take umoliwiajce przyczanie OZE do sieci elektroenergetycznej. Ponadto wspierane bd dziaania zmierzajce do tworzenia spjnych, regionalnych systemw monitoringu rodowiska oraz prognozowania, ostrzegania, reagowania i likwidacji skutkw zagroe, zarwno naturalnych, jak i technologicznych oraz inwestycje w tym zakresie. Realizowane bd rwnie projekty wsparcia dla przedsibiorstw we wprowadzaniu przyjaznych rodowisku technologii oraz usprawnienia zarzdzania rodowiskiem, a take projekty w zakresie zachowania i ochrony istniejcych zasobw dziedzictwa naturalnego na terenach parkw narodowych, obszarw Natura 2000 i lenych kompleksw promocyjnych. Na ten priorytet w latach 2007 - 2013 przewidziano kwot 230 mln euro, przy czym na lata 2007 - 2010 132 mln euro, a na lata 2011 - 2013 kwot 98 mln euro. Przy opracowaniu projektu RPO WM kierowano si zasadami: programowania, partnerstwa i dodatkowoci, co oznacza e dokument ma charakter wieloletniego planu budetowego, jego cele bd realizowane w oparciu o wspdziaanie z partnerami spoecznymi i gospodarczymi, a rodki UE nie bd zastpowa rodkw krajowych lecz jedynie wspiera osiganie zaoonych celw rozwojowych. Kolejnym istotnym funduszem jest Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarw Wiejskich, ktry finansowa bdzie przedsiwzicia ujte w Programie Rozwoju Obszarw Wiejskich 2007-2013 (PROW). Na ochron gruntw rolnych i lenych na obszarach wiejskich moliwe bdzie pozyskanie rodkw z EFRROW przez wacicieli gruntw i lasw, w tym osb prywatnych. Wsparcie finansowe z tego Funduszu przeznaczone m.in. bdzie na zadania majce na celu szczegowe metody gospodarowania gruntami i lasami zgodnych z potrzeba zachowania rodowiska naturalnego i krajobrazu oraz ochrony i poprawy zasobw naturalnych. Do kluczowych kwestii ktrymi naley si zaj UE zalicza rnorodno biologiczn, zarzdzanie terenem Natura 2000, ochron wd i gleb, agodzenie zmian klimatu, w tym redukcj emisji gazw cieplarnianych, redukcje emisji amoniaku oraz zrwnowaonego stosowania pestycydw. Inne rda zagraniczne W padzierniku 2004 roku polski rzd podpisa dwie umowy, ktre umoliwiaj korzystanie z dodatkowych, obok funduszy strukturalnych i Funduszu Spjnoci Unii Europejskiej, rde bezzwrotnej pomocy zagranicznej, ktre w znaczcej czci s i bd przeznaczane na dziaania w zakresie ochrony rodowiska: Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Przyznana Polsce kwota w wysokoci 533,51 mln euro zostaa przeznaczona do wykorzystania w latach 2004 - 2009. W odniesieniu do niniejszego Programu ww. rodki mog finansowa przedsiwzicia zwizane z odnawialnymi rdami energii oraz termomodernizacjami. Szczegowe informacje nt. MFEOG i NMF znajduj si na stronach internetowych Ministerstwa rodowiska. Kredyty preferencyjne Preferencyjne kredyty na inwestycje proekologiczne, bez moliwoci umorze udzielane s przez Bank Ochrony rodowiska S.A.(BO). Kredytobiorca musi posiada przynajmniej 50% wasnych rodkw na sfinansowanie zadania. BO przy udzielaniu poyczek kieruje si podobnymi kryteriami jak FOiGW. S to efektywno ekologiczna zadania i jego zgodno z priorytetami dla polityki ekologicznej wojewdztwa. Kredyty komercyjne Komercyjne kredyty bankowe ze wzgldu na due koszty finansowe zwizane z oprocentowaniem, nie powinny by brane pod uwag jako podstawowe rda finansowania inwestycji, lecz jako uzupenienie rodkw z poyczek preferencyjnych. Warunki komercyjnych kredytw inwestycyjnych udzielanych jednostkom samorzdu terytorialnego s zazwyczaj kado-razowo negocjowane indywidualnie.

Wasne rodki inwestorw prywatnych Niektre inwestycje bd pokrywane ze rodkw wasnych rnych podmiotw gospodarczych i inwestorw prywatnych. Inwestycje przewidywane do realizacji przez podmioty gospodarcze mog by dofinansowywane z kredytw komercyjnych oraz uzupeniajco z funduszy ochrony rodowiska, pod warunkiem uznania danego zadania za priorytetowe. 10.3. Wdraanie i monitoring Programu.... Monitoring wdraania Programu oznacza, e regularnie oceniane i analizowane bd: stopie wykonania dziaa stopie realizacji przyjtych celw rozbieno pomidzy przyjtymi celami i dziaaniami, a ich wykonaniem przyczyny tych rozbienoci.

Bezporedni odpowiedzialno za wdraanie programu ponosi Wjt Gminy i dziaajcy z jego upowanienia dyrektorzy wydziaw oraz jednostek organizacyjnych. Zgodnie z ustaw Prawo ochrony rodowiska szczegowe informacje o realizacji Programu..., w kolejnych latach Wjt Gminy Wierzbica bdzie przedkada Radzie Gminy sprawozdania z realizacji Programu co 2 lata. Bdzie wwczas take moliwo zmian w zapisach, gdy cele i zadania Programu... mog i bd ulega zmianie, wraz za zmieniajc si sytuacj prawn, spoeczn, gospodarcz czy stanem rodowiska. Informacje o planowanych wydatkach na ochron rodowiska winny by przedstawiane spoeczestwu gminy za porednictwem internetu i lokalnej prasy. Cele dugookresowe do 2016 roku i kierunki dziaa na lata 2009 - 2012 powinny by weryfikowane, co 4 lata. Zatem weryfikacja powinna mie miejsce w 2013 roku, a zdefiniowane cele i kierunki dziaa powinny obejmowa okres do 2020 roku. Zaproponowana procedura pozwoli na spenienie wymaga zapisanych w ustawie Prawo ochrony rodowiska, a dotyczcych okresu, na jaki jest przyjmowany gminny program ochrony rodowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu. Realizacja szeregu zada wymaga udziau gminy, administracji rzdowej i samorzdowej szczebla powiatowego i wojewdzkiego, przedsibiorcw. Wymaga take szerokiego wsparcia spoecznego, w tym pozarzdowych organizacji ekologicznych. Uczestnikiem realizacji Programu... bd take: administracja zajmujca si kontrol przestrzegania prawa w zakresie ochrony rodowiska, prowadzca monitoring jego stanu oraz administrujca poszczeglnymi komponentami rodowiska (Wojewdzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Warszawie, Regionalny Zarzd Gospodarki Wodnej w Warszawie, Regionalna Dyrekcja Lasw Pastwowych) oraz jednostki dysponujce celowymi rodkami finansowymi (np. Fundusze Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa). Program ochrony rodowiska winien zosta rozpowszechniony wrd spoeczestwa gminy poprzez jego publikacj na stronie internetowej gminy (w caoci). Wany jest dobr odpowiednich wskanikw monitorujcych postpy wdraania Programu.... Przykady takich wskanikw dla poszczeglnych dziedzin przedstawiono poniej. rodowisko przyrodnicze i ochrona przyrody: Liczba inwestycji proekologicznych na terenach cennych przyrodniczo, Ilo kontroli przeprowadzonych w zakresie przestrzegania przepisw o ochronie przyrody, Ilo obiektw poddanych ochronie, Powierzchnia gruntw zalesionych w poszczeglnych latach, Wskanik lesistoci, Stopie uszkodzenia lasw, Liczba poarw i zniszcze/uszkodze elementw rodowiska, Liczba zmodernizowanych lub poddanych konserwacji obiektw melioracyjnych.

Powietrze atmosferyczne:

Liczba zakadw, ktre wprowadziy technologie energooszczdne i niskoemisyjne, czy te stosujcych zasady czystej produkcji, Liczba zakadw, ktre zastosoway urzdzenia redukujce emisj, Liczba kotowni ekologicznych, liczba zmodernizowanych kotowni, Liczba gospodarstw (mieszkacw) stosujcych urzdzenia lub systemy energooszczdne, Liczba obiektw, gospodarstw (mieszkacw) wykorzystujcych energi soneczn, energi ciepln powstajc przy wykorzystaniu pomp cieplnych.

Zasoby wodne i gospodarka wodno-ciekowa: Jako wody do picia, Jako wd podziemnych i powierzchniowych, Procent zwodocigowania gmin, Dugo sieci kanalizacyjnej, ilo gospodarstw przyczonych do kanalizacji, Liczba rde punktowych odprowadzania ciekw, Liczba wydanych pozwole wodnoprawnych, Ilo wd podziemnych, dobrej jakoci, zuyta w procesach produkcyjnych.

Ochrona powierzchni ziemi i gleb: Udzia powierzchni terenw o glebach przydatnych do produkcji zdrowej ywnoci, Dostpno informacji o jakoci gleb na terenie gminy i stopie znajomoci tej kwestii wrd rolnikw.

Haas i promieniowanie elektromagnetyczne: Ilo instalacji emitujcych pola elektromagnetyczne i haas o znaczcych parametrach.

Tereny przemysowe: Stopie wykorzystania istniejcych terenw przemysowych, Powierzchnia terenw przemysowych poddanych pracom rekultywacyjnym.

Powane awarie przemysowe i drogowe: Liczba awarii o charakterze rodowiskowym.

Edukacja ekologiczna: Liczba i nakad publikacji promujcych walory przyrodnicze gminy oraz dotyczcych ochrony rodowiska, Dugo szlakw turystycznych pieszych, rowerowych. Ilo cieek dydaktycznych, Liczba zorganizowanych szkole i programw edukacyjnych i ich uczestnikw, Liczba szk uczestniczcych w konkursach zwizanych z ochron rodowiska, Liczba dziaa wsplnych z organizacjami ekologicznymi, Liczba osb korzystajcych z danych o rodowisku i jego ochronie, Liczba bezrobotnych zatrudnionych przy pracach na rzecz rodowiska, Stopie akceptacji spoecznej przedsiwzi z zakresu ochrony rodowiska, Liczba rolnikw, ktrzy prowadz gospodarstwa eko- i agroturystyczne lub inne o preferencjach ekologicznych, Liczba zakadw posiadajcych certyfikaty ISO 14000 lub rwnorzdne.

11. Streszczenie w jzyku niespecjalistycznym. W opracowaniu przedstawiono stan rodowiska przyrodniczego na terenie gminy Wierzbica, dokonano jego oceny (porwnanie z istniejcymi wymogami - przepisami) i na tej podstawie zaprojektowano szereg dziaa niezbdnych do przeprowadzenia w gminie.

Kwestie w zakresie ochrony rodowiska okrelaj pooenie gminy, zagadnienia zwizane z wodami powierzchniowymi, podziemnymi, klimatem oraz rodowiskiem przyrodniczym. Dane dotyczce gminy pochodz z: Urzdu Gminy w Wierzbicy, serwisu internetowego gminy i starostwa oraz opracowa archiwalnych. Naley podkreli, i stan rodowiska na omawianym terenie jest zadowalajcy, cho mona wyrni kilka obszarw, gdzie wyranie wida opnienia w kwestii wspierania jego ochrony. Do obszarw tych nale: ochrona powietrza atmosferycznego - obnianie wielkoci emisji gazw i pyw pochodzcych z palenisk domowych, kotowni wglowych, poprzez zamian na paliwa ekologiczne, gospodarka wodno-ciekowa - konieczno szybszego rozwoju sieci kanalizacyjnej, edukacja ekologiczna, ktra wprawdzie nie przekada si natychmiast na stan rodowiska naturalnego, lecz jest dziaaniem niezbdnym, ktrego owoce bdzie mona zbiera w przyszoci.

W innych obszarach rodowiska jego stan jest lepszy, co nie zwalnia jednak z obowizku realizacji dziaa przewidzianych dla tych obszarw. W opracowaniu okrelono dziaania krtko- i dugoterminowe w podziale na lata 2009 - 2012 oraz do roku 2016. Do dziaa tych wpisano ju te, ktre s w trakcie biecej realizacji oraz te, ktre s projektowane na lata nastpne. Realizacja zaproponowanych dziaa wie si z koniecznoci wydatkowania niekiedy znacznych rodkw finansowych. W zwizku z tym, w jednym z rozdziaw przedstawiono przybliony preliminarz rodkw niezbdnych dla realizacji tych dziaa. Naley podkreli, i w miar upywu czasu pewnej korekcie (zmianie) bd ulega dziaania, a wraz z nimi rodki przewidziane do ich realizacji. Realizacja programu pozostaje w zakresie Rady Gminy oraz Wjta, ktry co 2 lata ma jej przedkada sprawozdanie z realizacji przedmiotowego Programu. 12. Spis literatury i wykorzystanych materiaw. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Program ochrony rodowiska dla Gminy Wierzbica na lata 2004-2011, 2005r. przyjty uchwa Rady Gminy w Wierzbicy nr XX/166/2005 z dnia 25 lutego 2005r. Plan gospodarki odpadami dla Gminy Wierzbica na lata 2004-2011, 2005r. przyjty uchwa Rady Gminy w Wierzbicy nr XX/166/2005 z dnia 25 lutego 2005r. Plan gospodarki odpadami dla Gminy Wierzbica na lata 2009-2012 z perspektyw do roku 2016 projekt, Wierzbica 2009r. Programu ochrony rodowiska dla powiatu radomskiego, 2004r. Plan gospodarki odpadami dla powiatu radomskiego na lata 2008 - 2012 z perspektyw do roku 2015 aktualizacja, 2007r. Programu Ochrony rodowiska dla Wojewdztwa Mazowieckiego na lata 2007 - 2010 z uwzgldnieniem perspektywy do 2014r. , Warszawa 2007r. Dane na temat gospodarki odpadami na terenie gminy Urzd Gminy w Wierzbicy. Strony internetowe dotyczce gminy Wierzbica. GUS: Dane statystyczne [strona internetowa http://www.stat.gov.pl].

10. Stan rodowiska w wojewdztwie mazowieckim w 2007 roku. Raport Wojewdzkiego Inspektoratu Ochrony rodowiska w Warszawie, Inspekcja Ochrony rodowiska, Warszawie 2008r. 11. Mapa Obszarw Gwnych Zbiornikw Wd Podziemnych (GZWP) w Polsce wymagajcych szczeglnej ochrony w skali 1: 500 000, 1990.AGH w Krakowie. 12. Geografia fizyczna Polski, 2002r. PWN w Warszawie 13. Bilans zasobw kopalin i wd podziemnych w Polsce Ministerstwo rodowiska, Warszawa 2008r. Przewodniczcy Rady Gminy: Aldona Dzik

Zacznik do uchway nr XXXII/225/09 Rady Gminy Wierzbica z dnia 3 lipca 2009r.

1. Wstp Przepisy ustawy o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001r. (t.j. Dz.U. z 2007r. Nr 39, poz. 251 z pn. zm.) art. 14 wprowadza obowizek sporzdzenia planw na szczeblu krajowym, wojewdzkim, powiatowym i gminnym. Plany te powinny by aktualizowane nie rzadziej ni co 4 lata. Pierwszy plan gospodarki odpadami dla gminy Wierzbica zosta uchwalony przez Rad Gminy Wierzbica w dniu 25 lutego 2005r. uchwa nr XX/166/2005. Aktualizacja planu gospodarki odpadami dla Gminy Wierzbica zostaa opracowana w trybie i na zasadach okrelonych w przepisach o ochronie rodowiska oraz przepisach o odpadach i obejmuje wszystkie rodzaje odpadw komunalnych powstajcych na terenie gminy. Podstawowym zadaniem, do zrealizowania w najbliszych czterech latach, podobnie jak poprzednio jest uporzdkowanie gospodarki odpadami komunalnymi na omawianym obszarze. Obejmuje ono m.in. rozwijanie selektywnego zbierania odpadw, a take szeroko pojt edukacj ekologiczn mieszkacw. W planie gospodarki odpadami przedstawiono: aktualny stan gospodarki odpadami komunalnymi w gminie; najwaniejsze problemy zwizane z gospodark odpadami i ich systematyczne rozwizywanie; propozycje dziaa zwizanych z gospodark odpadami, ktre powinny by podejmowane natychmiast oraz w bliszej i dalszej przyszoci.

2. Charakterystyka obszaru Gminy Wierzbica w nawizaniu do gospodarki odpadami 2.1. Pooenie geograficzne Gmina Wierzbica pooona jest w poudniowej czci wojewdztwa mazowieckiego w powiecie radomskim. Zajmuje powierzchni 93,07km2, a liczba ludnoci wynosi 10 300 osb (dane UG w Wierzbicy za 2008 rok). W skad gminy wchodzi 17 soectw (16 wsi soeckich oraz samorzd osiedla). Pod wzgldem fizyczno - geograficznym (wg Kondrackiego, 2002r.) niemal cay obszar gminy Wierzbica pooony jest w mezoregionie Przedgrze Ieckie (342.33) wchodzce w skad makroregionu Wyyna Kielecka (318.8), natomiast pnocno - wschodnia cz gminy na obszarze mezoregionu Rwnina Radomska (318.86), nalecego do makroregionu Wzniesienia Poudniowo mazowieckie (318.8). Tereny te wchodz w skad podprowincji Wyyna Maopolska (342). Gmina Wierzbica jest jednostk administracyjn o charakterze rolniczym. Uytki rolne stanowi 87,8% cakowitej powierzchni, lasy i grunty lene 3,4% powierzchni. Na pozostae grunty przypada 8,8%. 2.2. Sytuacja demograficzna Gmin Wierzbica zamieszkuje 10 300 osb (dane UG w Wierzbicy na koniec 2008r.). Gsto zaludnienia rednia dla gminy wynosi 110 osb/km2. Pod wzgldem zaludnienia najwiksz miejscowoci jest Wierzbica, najmniej osb zamieszkuje Pomorzany Koloni. Rozmieszczenie ludnoci na terenie gminy przedstawia tabela 1. Tabela 1. Gmina Wierzbica w ukadzie administracyjnym (stan na 2008r.) Soectwa 1. Bdw 2. Dbrwka Warszawska 3. czany 4. Podgrki 5. Polany 6. Polany Kolonia 7. Pomorzany Ludno 189 657 698 165 507 279 371

8. Pomorzany Kolonia 9. Ruda Wielka 10. Rzeczkw 11. Rzeczkw Kolonia 12. Stanisaww 13. Suliszka 14. Wierzbica 15. Wierzbica Kolonia 16. Zalesice 17. Zalesice Kolonia

113 1 381 254 299 140 224 3 968 232 487 336

Szacuje si, e liczba ludnoci na przestrzeni lat bdzie ulegaa systematycznemu zwikszeniu. Na podstawie prognozy rozwoju demograficznego (wg GUS) wojewdztwa mazowieckiego do roku 2016 przewiduje si wzrost liczby mieszkacw w powiecie radomskim, w tym w gminie Wierzbica. 2.3. Sytuacja gospodarcza Baz ekonomiczn gminy Wierzbica ksztatuje w znacznym stopniu na terenie Wierzbicy przemys, natomiast na obszarze gminy rolnictwo. Gmina Wierzbica nie ma dobrej kondycji ekonomicznej. Nie ma tu prnie dziaajcego przemysu czy usug. W tworzeniu bazy ekonomicznej gminy bierze przede wszystkim udzia rolnictwo, ktre specjalizuje si gwnie w produkcji zb i trzody chlewnej. Do najwikszych zakadw dziaajcych na terenie gminy nale: Smurfit Paper Sack Polska Sp. z o.o. Rzeczkw; REMUR TRANS Sp.z o.o. Wierzbica; Spka RAFIZ - Strygner Jerzy i Dyczkowscy; TOMAR - s.c. Jarzbek Tomasz i Stanisaw, Rzeczkw; HENMAR - s.c. Krystyna i Henryk Piechurscy; Garbarnia ZADORA Dorota i Robert Zaccy; REM - WIERZBICA, Rzeczkw Kolonia.

Bardzo dobrze rozwinita jest take sie sklepw brany spoywczej i budowlanej oraz usug. Wg danych GUS w gminie Wierzbica na koniec 2007 rok w systemie regon zarejestrowanych byo 592 podmiotw gospodarczych, w tym 476 dotyczyy osb fizycznych prowadzcych dziaalno. Rolnictwo stanowi znaczcy sektor w gospodarce gminy. Uytki rolne stanowi 87,8% powierzchni terenu, tj. 8 253ha. Przewaaj indywidualne gospodarstwa rolne o redniej powierzchni 4,0ha, w ktrych dziaalno rolnicza stanowi podstawowe rdo utrzymania. Gwnym kierunkiem specjalizacji jest gospodarka zboowo - okopowopastewna. 2.4. Stan rodowiska przyrodniczego i jego zagroenia Do obszarw chronionych prawnie na terenie gminy naley wschodni obszar gminy wielkoci 2326ha, wchodzcy w skad Obszaru Chronionego Krajobrazu Ia Makowiec. Obszar ten jest bardzo malowniczy ze wzgldu na zrnicowane uksztatowanie terenu, wystpujce rzeki oraz kompleksy lene. Na omawianym obszarze wystpuj objte cakowit ochron gatunkow roliny: brzoza niska, gnidosz krlewski, wawrzynek wilczeyko oraz storczyk krwisty. Ta rolinno ogranicza si do torfowiska Pakosaw. Szczegowy wykaz w/w form ochrony przyrody wraz z ich lokalizacj zamieszczono w opracowaniu Program ochrony rodowiska dla Gminy Wierzbica. Szczeglnie cennym obszarem pod wzgldem przyrodniczym s torfowiska pakosawskie. Obszar ten dotychczas zosta objty ochron poprzez wczenie go w system sieci europejskiej Natura 2000 - SOO (Specjalne Obszary Ochrony) Pakosaw kod obszaru PLH140015, powierzchnia 668,63 ha, typ obszaru B (bez adnych pocze z innymi obszarami Natura 2000) oraz programu CORINE biotopes (Dyduch Falniowska i in., 1999) - ostoja przyrody o znaczeniu europejskim - Pakosaw (nr 290), pow. Cakowita ostoi ok. 450 ha,

ktrego fragment ley na terenie gminy Wierzbica. Jest to rejon projektowanego rezerwatu torfowiskowego. Zgodnie z obowizujcymi zapisami prawnymi, na terenach objtych ochron (w odniesieniu do parkw krajobrazowych i obszarw chronionego krajobrazu), moliwoci lokalizowania nowych instalacji do unieszkodliwiania lub odzyskiwania odpadw s mocno ograniczone. Zakaz lokalizowania instalacji i urzdze do odzysku i unieszkodliwiania odpadw wynika take z odpowiednich zapisw w ustawie o ochronie przyrody, dotyczcych zespow przyrodniczo-krajobrazowych, uytkw ekologicznych i pozostaych indywidualnych form ochrony przyrody. Na terenie gminy zlokalizowane jest jedno nieczynne skadowisko odpadw komunalnych w Kolonii Rzeczkw. Problem stanowi rwnie dzikie skadowiska, ktre s likwidowane w miar posiadanych rodkw. Na omawianym obszarze znajduj si take trzy zrekultywowane skadowiska odpadw przemysowych. 2.5. Opis warunkw hydrologicznych pod ktem lokalizacji instalacji zwizanych z gospodarowaniem odpadami Przez teren gminy Wierzbica nie przepywaj wiksze rzeki. Wiksza cz gminy odwadniana jest przez rzek Modrzejowic (lewobrzeny dopyw Ianki) oraz jej bezimienne dopywy. Natomiast NW cz gminy odwadniana jest przez cieki bdce dopywami rzeki Oronki, ktra jest prawobrzenym odpywem Szabaswki (dopyw rzeki Radomki). Na terenie gminy zlokalizowane jest jedno nieczynne skadowisko odpadw komunalnych w Kolonii Rzeczkw, nie planuje si lokalizacji nowych takich obiektw. 2.6. Opis warunkw hydrogeologicznych pod ktem lokalizacji instalacji do gospodarowania odpadami Teren gminy Wierzbica jest obszarem zasobnym w wod podziemn, ktra jest gwnym rdem zaopatrzenia ludnoci w wod do picia i na potrzeby gospodarcze. Wody podziemne o znaczeniu gospodarczym wystpuj w utworach jury grnej i kredy grnej. Przewanie poziomy te nie s izolowane od powierzchni terenu warstw utworw nieprzepuszczalnych. Istnieje zatem due ryzyko naraenia tych wd na wpywy zanieczyszczenia antropogenicznego. Zasoby wd podziemnych w gminie zwizane s bezporednio z infiltracj wd opadowych. Na terenie caej gminy wody podziemne objte s ochron poprzez Gwne Zbiorniki Wd Podziemnych (GZWP). Ochrona GZWP wynika na tych obszarach z istniejcych i obowizujcych przepisw (Ustawa z dnia 18 lipca 2001r, Prawo wodne, Dz.U. Nr 115, poz. 1229 z pn. zm.). Gwne Zbiorniki Wd Podziemnych w regionie to: GZWP 405 Niecka Radomska (Cr3) GZWP 412, 413 Goszczewice-Szydowiec (J1, J2, J3) na terenie gminy w utworach jury grnej GZWP 420 Wierzbica-Ostrowiec (J3).

Istotnym ogniskiem zanieczyszcze, ktre moe prowadzi do degradacji wd podziemnych, s skadowiska odpadw oraz dzikie niezabezpieczone wysypiska odpadw, zlokalizowane na powierzchni terenu. W wietle obowizujcych przepisw oraz ustale zawartych w Planie Wojewdzkim i Powiatowym, na terenie gminy Wierzbica nie ma moliwoci lokalizacji nowego skadowiska odpadw ze wzgldu na wystpowanie Gwnych Zbiornikw Wd Podziemnych. Skadowiska istniejce powinny by tak zrekultywowane, aby nie stanowiy zagroenia dla wd podziemnych. Na terenie gminy zlokalizowane jest jedno nieczynne skadowisko odpadw komunalnych w Kolonii Rzeczkw. Znajduj si take trzy zrekultywowane skadowiska odpadw przemysowych. 3. Analiza aktualnego stanu gospodarki odpadami komunalnymi Zadania realizowane w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi szczegowo reguluj zapisy zawarte w ustawie o utrzymaniu czystoci i porzdku w gminach (t.j. Dz.U. z 2005r. Nr 236, poz. 2008 z pn. zm.) oraz w ustawie o odpadach (t.j. Dz.U. z 2007r. Nr 39, poz. 251 z pn. zm.). Kompetencje w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi zostay przypisane gminom. Gmina Wierzbica opracowaa i uchwalia Gminny plany gospodarki odpadami oraz uchwalia nowy Regulamin utrzymania czystoci i porzdku na terenie gminy, w ktrej ustalono zasady utrzymania czystoci i porzdku na swoim terenie. Szczegowej analizie poddano nastpujce strumienie odpadw: odpady komunalne,

odpady opakowaniowe, komunalne osady ciekowe, odpady ulegajce biodegradacji, odpady niebezpieczne wytworzone w sektorze komunalnym.

3.1. Odpady komunalne W gospodarstwach domowych i obiektach infrastruktury powstaj typowe rodzaje odpadw komunalnych (odpady domowe i podobne do domowych) takie jak: odpady organiczne (pochodzenia rolinnego, zwierzcego i inne), papier i tektura, tworzywa sztuczne, materiay tekstylne, szko, metale, odpady mineralne.

Ponadto, w skad strumienia odpadw komunalnych wchodz rwnie odpady wielkogabarytowe, odpady z budowy, remontw i demontau obiektw budowlanych, odpady z pielgnacji terenw zielonych, odpady z czyszczenia ulic i placw oraz odpady niebezpieczne takie jak baterie i akumulatory, wietlwki, chemikalia, sprzt RTV i AGD itp. Iloci wytworzonych w 2008 roku odpadw w gminie Wierzbica, wedug wskanikw zawartych w WPGO dla Mazowsza oraz w PPGO dla powiatu radomskiego wyniosa 2 060Mg. Przyjty wskanik to 200 kg/M/rok wytwarzanych w gospodarstwie domowym odpadw komunalnych. Na terenie gminy Wierzbica na skadowisko zlokalizowane poza terenem gminy, trafiaj odpady komunalne wymieszane. Prowadzona jest rwnie selektywna zbirka odpadw, co w pewnym stopniu zmniejsza ilo odpadw deponowanych. Odpady zbierane selektywnie sortowane s na grupy: szko, tworzywa sztuczne, papier i tektura oraz tekstylia. Bilans odpadw komunalnych w gminie Podstaw opracowania bilansu odpadw komunalnych wytwarzanych na terenie gminy Wierzbica stanowi dane wskanikowe oraz dane przekazane przez Urzd Gminy w Wierzbicy. Do obliczenia iloci wytwarzanych odpadw komunalnych przez mieszkaca gminy w skali roku przyjto dane demograficzne. Tabela 2. Bilans odpadw komunalnych wytworzonych i przekazanych na skadowisko odpadw komunalnych oraz zebranych w selektywnej zbirce
Gmina Liczba mieszkacw 10 300 Ilo odpadw wytworzonych w roku (Mg) 2 060 Ilo odpadw przekazanych na skadowiska (Mg) Ilo odpadw zebranych selektywnie(Mg)

2006
600,0

2007
729,3

2008
991,9

2007
38,0

2008
14,5

Wierzbica

Tabela 3. Masa wytworzonych odpadw komunalnych w 2008r., w gminie Wierzbica [Mg] Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Rodzaj odpadw Odpady kuchenne ulegajce biodegradacji Odpady zielone Papier i karton nieopakowaniowe Opakowania z papieru i tektury Opakowania wielomateriaowe Tworzywa sztuczne (nieopakowaniowe) Opakowania z tworzyw sztucznych Tekstylia Szko (nieopakowaniowe) Gmina Wierzbica 370,8 82,4 103,0 144,2 41,2 61,8 185,4 20,6 10,3

10 11 12 13 14 15 16 17

Opakowania ze szka Metale Opakowania z metalu Opakowania z drewna Odpady mineralne i frakcja popioowa Odpady wielkogabarytowe Odpady budowlane Odpady niebezpieczne Razem

113,3 61,8 20,6 41,2 576,8 103,0 103,0 20,6 2 060,0

Zorganizowan zbirk odpadw komunalnych objta jest w caoci gmina Wierzbica system kontenerowy i indywidualny. Odpady komunalne deponowane s na skadowisku odpadw komunalnych w Radomiu. Na terenie gminy znajduj si przede wszystkim indywidualne gospodarstwa domowe oraz w miejscowoci Wierzbica bloki wielorodzinne. Stan aktualny w zakresie wiadczenia usug komunalnych w gminie Wierzbica Zbirka odpadw mieszanych jest podstawowym systemem zbierania odpadw komunalnych na terenie gminy. W gminie prowadzona jest rwnie selektywna zbirka odpadw. Do gromadzenia odpadw na terenie gminy stosowane s: kontenery typu KP-7 kontenery typu 1,1m3 i 2,2m3 indywidualne pojemniki 110 l, 120 l, 240 l.

Zbieraniem i transportem odpadw komunalnych zajmuje si Przedsibiorstwo Wywozu Nieczystoci Staych ALMAX Sp. z o.o. ul. Wrocawska 3, Radom oraz firma Gwarek Maciej Usugi Remontowo Budowlane Wywz nieczystoci pynnych i staych Wola Korzeniowa 20, Szydowiec. Firmy te podpisuj indywidualne umowy na odbir odpadw z mieszkacami gminy i podmiotami gospodarczymi. Wywz odpadw odbywa si jeden raz na miesic lub czciej w zalenoci od indywidualnych potrzeb. Odpady kierowane s na skadowisko odpadw komunalnych w Radomiu. Liczba zawartych umw wg informacji UG: firma ALMAX - Radom 581 gospodarstwa indywidualne 108 podmioty gospodarcze 33 wsplnoty mieszkaniowe

firma Usugi Remontowo Budowlane Maciej Gwarek - Szydowiec 371gospodarstwa indywidualne.

Rodzaje i iloci odpadw poddawanych procesowi odzysku i unieszkodliwiania Firmy prowadzce zbirk odpadw komunalnych na terenie gminy, zgodnie z art. 10, ust. 2 ustawy o odpadach, obowizane s do selektywnego odbierania odpadw. Procesom odzysku poddawane s odpady pochodzce z selektywnej zbirki. W tym celu firma ALMAX rozdaje worki na surowce wtrne oraz rozstawia przy blokach wielorodzinnych kontenery siatkowe na surowce wtrne. Ponadto przy jednej altanie na odpady komunalne na terenie osiedla wydzielono boks na odpady wielkogabarytowe oraz niebezpieczne. Ilo zebranych surowcw wtrnych przedstawiono w tabeli 4. Tabela 4. Ilo wyselekcjonowanych odpadw poddawanych procesom odzysku (recykling materiaowy) w gminie Wierzbica

Lp.

Gmina

Rodzaj odpadw

Ilo odpadw w 2007r. (Mg)

Ilo odpadw w 2008r. (Mg)

1.

Wierzbica

tworzywa sztuczne szko papier i tektura Razem:

37,5 0,5 38,014,5

6,8 1,1 6,6

Na terenie gminy selektywnie zbierane s rwnie przeterminowane leki w aptekach, sprzt RTV i AGD w sklepie elektrycznym w Wierzbicy oraz baterie w punktach ich sprzeday. W 2008 roku na terenie gminy przeprowadzono zbirk sprztu elektrycznego wrd mieszkacw PSP w Dbrwce Warszawskiej, gdzie zebrano 32 szt. sprztu. Koszt unieszkodliwienia pokrya Gmina Wierzbica. Rwnie szkoy na terenie gminy zajmuj si selektywn zbirk odpadw, gwnie jest to makulatura oraz przeprowadzaj jednorazowe akcje zbirki surowcw wtrnych. Podstawowym sposobem unieszkodliwiania odpadw komunalnych w gminie jest ich przekazywanie na skadowisko w Radomiu. Wedug zebranych danych z terenu gminy Wierzbica przekazano na skadowisko odpadw komunalnych nastpujce iloci odpadw: 2006r. 600,0 Mg, 2007r. 729,3 Mg; 2008r. 991,9 Mg.

3.2. Odpady opakowaniowe Problematyka dotyczca odpadw opakowaniowych zostaa opracowana w nawizaniu do polityki ekologicznej pastwa, krajowych regulacji prawnych w zakresie odpadw opakowaniowych oraz wytycznych zawartych w normatywach Unii Europejskiej, w szczeglnoci Dyrektywy 94/62/WE. Ma ona na celu racjonaln oraz zgodn z wymaganiami ochrony rodowiska gospodark odpadami opakowaniowymi. W tworzeniu systemu gospodarowania odpadami opakowaniowymi du rol odgrywa gmina. Zgodnie z ustaw o obowizkach przedsibiorcw w zakresie gospodarowania niektrymi odpadami oraz o opacie produktowej i opacie depozytowej, wjt, burmistrz, prezydent miasta, zarzd zwizku gmin jest obowizany do sporzdzenia rocznego sprawozdania, zawierajcego informacje o rodzaju i iloci odpadw opakowaniowych zebranych przez gmin lub podmiot dziaajcy w jej imieniu, oraz o przekazaniu ich do odzysku i recyklingu, a take o wydatkach poniesionych na tego typu dziaania. W sektorze komunalnym szacunkow mas wytwarzanych odpadw opakowaniowych wytwarzanych przez mieszkacw gminy Wierzbica przedstawia tabela 5, natomiast ilo zebranych odpadw na terenie gminy tabela nr 4. Tabela 5. Szacunkowa ilo odpadw opakowaniowych wytwarzanych w strumieniu odpadw komunalnych Rodzaj materiau opakowaniowego Opakowania z papieru i tektury Opakowania z tworzyw sztucznych Opakowania ze szka Opakowania z metalu Opakowania wielomateriaowe Opakowania z drewna razem Masa odpadu opakowaniowego [Mg] 144,2 185,4 113,3 20,6 41,2 41,2 545,9

Na terenie gminy odpady opakowaniowe zbierane s wrd mieszkacw poprzez selektywn zbirk odpadw u rda. W tym celu firma ALMAX rozdaje worki na surowce wtrne oraz rozstawia pojemniki siatkowe. 3.3. Komunalne osady ciekowe Odpady wytwarzane w oczyszczalniach ciekw nale do grupy 19 i mona do nich zaliczy gwnie:

osady z oczyszczania ciekw komunalnych, ustabilizowane, skratki, zawarto piaskownikw.

Komunalne osady ciekowe mog by unieszkodliwianie na skadowiskach odpadw oraz wykorzystywane przede wszystkim na cele rolnicze, do rekultywacji terenw (w tym gruntw na cele rolne), do uprawy rolin przeznaczonych do produkcji kompostu oraz rolin nieprzeznaczonych do spoycia i do produkcji pasz. Do pozostaych metod zalicza si kompostowanie (metoda preferowana) oraz termiczne przeksztacanie. Na terenie gminy istnieje jedna oczyszczalni ciekw komunalnych. Osady nie byy poddawane procesowi termicznego przeksztacania ani kompostowane. W roku 2008 zostao wytworzonych 180 Mg osadw ciekowych. Zostay one przekazane do odzysku (wykorzystanie rolnicze oraz do rekultywacji) firmie PPHU RAFIT z Kielc. W latach nastpnych bd wykorzystywane do rekultywacji nieuytkw poprzemysowych (terenw zdegradowanych) na terenie gminy. Osady te bd wykorzystywane rwnie do rekultywacji skadowiska odpadw komunalnych w Kolonii Rzeczkw. Powstajce na oczyszczalni skratki w 2008 roku w iloci 5,0 Mg zostay przekazane firmie Usugi Komunalne ATK-Kucharczyk z Radomia. 3.4. Odpady ulegajce biodegradacji W sektorze komunalnym s to przede wszystkim tzw. odpady kuchenne ulegajce biodegradacji (pochodzenia rolinnego i zwierzcego), odpady zielone, papier i tektura oraz czciowo tekstylia. Gmina posiada charakter rolniczy, mona zatem przyj, i na skadowisko trafiaj odpady w niewielkich ilociach. Odpady kuchenne i inne ulegajce biodegradacji pochodzce z domw jednorodzinnych oraz z gospodarstw rolnych w ok. 90% s kompostowane i wykorzystywane na miejscu w gospodarstwach i przydomowych ogrodach. W gminie Wierzbica wedug szacunkowych wylicze powstaje okoo 757,8 Mg/rok odpadw ulegajcych biodegradacji. Zorganizowan zbirk na terenie gminy objte s tekstylia oraz papier i tektura. 3.5. Odpady wielkogabarytowe Na terenie gminy zbirka odpadw wielkogabarytowych wrd mieszkacw odbywa si poprzez organizowanie akcji przez firm zajmujc si zbirk odpadw. Ponadto przy jednej altanie na odpady komunalne na terenie osiedla w Wierzbicy wydzielono boks na odpady wielkogabarytowe. 3.6. Odpady remontowo-budowlane Na terenie gminy powstaj odpady budowlane z rozbirek obiektw i budynkw mieszkalnych jak np. gruz ceglany, materiay ceramiczne, beton, elementy gipsowe oraz odpady z budowy nowych budynkw. Do tej grupy nale rwnie inne rodzaje odpadw, jak np. drewno, stal, odpady opakowaniowe, odpady niebezpieczne (w tym odpady azbestu, elektryczne i elektroniczne oraz odpady z obrbki powierzchni). Szacowanie iloci powstajcych odpadw budowlanych jest trudne i opiera si na metodzie wskanikowej zwaszcza, e dua cz odpadw budowlanych jest wykorzystywana do budowy fundamentw, drg oraz niwelacji i rekultywacji terenu. Zatem niewielka cz trafia na skadowisko odpadw. Mona przyj, e na terenie gminy moe powsta ok. 103 Mg odpadw budowlanych, ktre w przewaajcej czci powstaj w gospodarstwach prywatnych. 3.7. Odpady niebezpieczne wytworzone w sektorze komunalnym Szacunkowa ilo wytworzonych odpadw niebezpiecznych w sektorze komunalnym na terenie gminy Wierzbica w roku 2008 wynosi 20,6 Mg/rok. Jak wynika z analizy zebranych materiaw, na terenie gminy, wrd odpadw niebezpiecznych dominuj gwnie: zuyte baterie i akumulatory oowiowe, lampy fluorescencyjne, zuyte oleje, przeterminowane leki i chemikalia, zuyte urzdzenia elektryczne i elektroniczne. Czsto odpady te wyrzucane s przez mieszkacw do pojemnikw na odpady komunalne, skd s wywoone na skadowiska, gdzie cz odpadw niebezpiecznych jest odzyskiwana i unieszkodliwiana. Na terenie gminy brak jest jednego GPZON (gminnego punktu zbirki odpadw niebezpiecznych) istniej natomiast tzw. punkty mobilne. Zorganizowane zbieranie odpadw niebezpiecznych wystpuje w niektrych placwkach handlowych baterie, akumulatory, sprzty elektryczne z czciami niebezpiecznymi. Przy

jednej altanie na odpady komunalne, na terenie osiedla w Wierzbicy wydzielony jest boks na odpady niebezpieczne. Zbieranie zuytego sprztu elektrycznego i elektronicznego prowadzone jest w oparciu o zapisy ustawy z dnia 25 lipca 2005r. o zuytym sprzcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U. Nr 180, poz. 1495 z pn. zm.). Ustawa ta, zobowizuje uytkownika tego sprztu w kadym gospodarstwie domowym do zwrotu zuytego sprztu do punktu prowadzonego przez przedsibiorc wpisanego do rejestru w zakresie odbierania odpadw komunalnych lub gminn jednostk organizacyjn prowadzc tak dziaalno. Na terenie kadej gminy powinny znajdowa si punkty nieodpatnego odbierania tych odpadw od mieszkacw. Dla oszacowania iloci odpadw ze zuytych urzdze elektrycznych i elektronicznych (sprzt RTV i AGD) dla gminy Wierzbica przyjto wskanik w iloci 4 kg/M rocznie. Zatem zakadajc powyszy wskanik, szacuje si, e w 2008 roku powstao okoo 412 Mg zuytego sprztu elektrycznego i elektronicznego. W 2008 roku na terenie gminy przeprowadzono zbirk sprztu elektrycznego wrd mieszkacw PSP w Dbrwce Warszawskiej, gdzie zebrano 32 szt. sprztu. Koszt unieszkodliwienia pokrya Gmina Wierzbica. Zbirka taka przeprowadzana bdzie dwa razy w roku. Sprzt RTV i AGD zbierany jest rwnie w sklepie elektrycznym w Wierzbicy, natomiast baterie w punktach ich sprzeday. Przeterminowane leki oraz medykamenty, powstajce w znikomych ilociach w aptekach, odbierane s przez firm RADKOM Sp. z o.o. w Radomiu. Lekarstwa zamawiane s przez apteki w niewielkich ilociach, umoliwiajcych bezporedni sprzeda. Natomiast mieszkacy mog w nich oddawa przeterminowane leki z wasnych apteczek. Na terenie gminy Wierzbica nie ma wydzielonego miejsca na pade zwierzta zbirk, transportem i utylizacj zwierzt zajmuj si specjalistyczne firmy Sar- trans. PHU Liswek 13, 05-600 Grjec i Przedsibiorstwo Wielobranowe AMBA Sp. z o.o. ul. Siemitkowskiego 27, 06-540 Radzanw. Odbir ten odbywa si na indywidualne zgoszenie rolnikw do Urzdu Gminy, ktra zgasza firmie pokrywajc koszty utylizacji (ok. 6-7 szt. w skali roku). 3.8. Odpady zawierajce azbest Azbest, z uwagi na swoje zalety, by szeroko stosowany w budownictwie, midzy innymi do produkcji wyrobw budowlanych, rur w instalacjach wodocigowych i kanalizacyjnych, przewodw kominowych, zsypw oraz w mniejszej skali w przemyle chemicznym (koce ganicze, ubrania ochronne). Jednak a 85% z caoci wyrobw zawierajcych azbest to elementy budowlane. Najwicej materiaw zawierajcych azbest powstanie w trakcie wymiany pokry dachowych, w ramach realizacji oglnokrajowego Programu usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest, stosowanych na terytorium Polski. Odpady zawierajce azbest to przede wszystkim pyty azbestowo-cementowe, powstajce w wyniku prac demontaowych i rozbirkowych przeprowadzanych na obiektach budowlanych. Na terenie gminy Wierzbica inwentaryzacj wyrobw zawierajcych materiay azbestowe przeprowadzono na obszarze okoo 40 % gminy. Na obszarze tym znajduje si 93 625m2 odpadw zawierajcych elementy azbestowo-cementowe. Cakowita iloci bdzie znana po zakoczeniu inwentaryzacji. Wszystkie materiay zawierajce azbest powinny by sukcesywnie wymieniane do roku 2032. Odpady powstajce podczas biecych rozbirek i remontw oraz wymiany pokry dachowych, zawierajce azbest s na bieco przekazywane poza teren gminy. Urzd Gminy w Wierzbicy prowadzi wykaz jednostek, posiadajcych stosowne pozwolenia w zakresie gospodarki odpadami remontowymi zawierajcymi azbest w regionie. Na terenie gminy rozpoczto proces usuwania materiaw zawierajcych azbest. W roku 2008 Gmina pozyskaa rodki z PFOiGW w Radomiu w wysokoci 20 681,04z. Ze rodkw tych usunito pokrycia dachowe zawierajce azbest w iloci 1 275m2 z 2 blokw mieszkalnych oraz z 2 kaplic. Na rok 2009 rwnie Gmina uzyskaa rodki na kontynuowanie prac zwizanych z usuwaniem azbestu na terenie gminy. Szczegowe informacje na temat iloci i miejsc wystpowania materiaw zawierajcych azbest na terenie gminy powinny zosta zawarte w Programie usuwania azbestu dla gminy Wierzbica. Na terenie Wojewdztwa Mazowieckiego funkcjonuje 1 skadowisko przyjmujce odpady zawierajce azbest w miejscowoci Rachocin (gmina Sierpc, powiat sierpecki), natomiast na terenie wojewdztwa witokrzyskiego funkcjonuje skadowisko odpadw niebezpiecznych przeznaczone do skadowania wyrobw zawierajcych azbest, w miejscowo Dobrw, gmina Tuczpy, powiat buski.

3.9. Identyfikacja problemw w zakresie gospodarki odpadami na terenie gminy. Generalnie wytwarzamy coraz wiksze iloci odpadw. Na terenach wiejskich ujawnia si coraz wicej odpadw. Dominuje unieszkodliwianie odpadw komunalnych poprzez skadowanie, a selektywna zbirka jest mao efektywna, zbyt niski postp w selektywnym zbieraniu i odbieraniu odpadw opakowaniowych. Podsumowujc stan aktualnej gospodarki odpadami na terenie gminy mona stwierdzi: nie funkcjonuje system gospodarki odpadami komunalnymi rozumiany jako zintegrowany kompleks dziaa ukierunkowany na planowe osignicie zamierzonego celu, gmina, ze wzgldu na wielko i potencja, nie moe skutecznie kreowa i wdraa autonomicznych systemw gospodarki odpadami komunalnymi szczeglnie w zakresie odzysku i unieszkodliwiania - wskazane byoby tworzenie zwizkw celowych, cz mieszkacw gminy nie ma podpisanych umw z podmiotami uprawnionymi do odbierania odpadw komunalnych, brak zorganizowanego systemu pozyskiwania odpadw niebezpiecznych pochodzcych z odpadw komunalnych, niedostateczna wiadomo ekologiczna mieszkacw, szczeglnie z zakresie gromadzenia odpadw zmieszanych i selektywnego zbierania, wystpowanie dzikich wysypisk wynikajcy z niedostatecznego stopnia obsugi mieszkacw zorganizowanym systemem wywozu, brak szczegowego wykazu materiaw zawierajcych azbest znajdujcego si na terenie gminy, brak mechanizmw dofinansowania usuwania azbestu dla indywidualnych gospodarstw domowych, system zbierania odpadw budowlanych i remontowych nie obejmuje wszystkich wytwrcw, brak moduu zbierania odpadw z gospodarstw domowych, niski poziom pozyskiwania rodkw unijnych oraz z innych dostpnych rde finansowania przez podmioty gospodarcze i jednostki samorzdowe.

4. Prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi 4.1. Odpady komunalne Prognoza zmiany iloci odpadw dla gminy Wierzbica, zostaa opracowana na podstawie prognozy zmian wskanikw wytwarzania odpadw, przedstawionej w WPGO dla Mazowsza oraz w PPGO dla powiatu radomskiego. S to przewidywania, ktre uwzgldniaj wskaniki charakterystyki jakociowej odpadw komunalnych, procentowe zmiany wskanikw wytwarzania odpadw oraz prognozy demograficzne dla wojewdztwa mazowieckiego. Przyjto liniow funkcj wzrostu wskanika wytwarzania odpadw na poziomie okoo 5% w okresach 4 letnich, przedstawiajc generaln tendencj. Tabela 6. Prognoza wytwarzania odpadw komunalnych w gminie Wierzbica w latach 2009-2016
Lp. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Rodzaj odpadw (MG/ROK) Odpady kuchenne ulegajce biodegradacji Odpady zielone Papier i tektura Opakowania z papieru i tektury Opakowania wielomateriaowe Tworzywa sztuczne niowe) (nieopakowa2009 375,6 83,5 104,3 146,2 41,7 62,4 187,1 20,8 10,4 114,8 62,5 20,8 41,7 582,0 2010 380,5 84,6 105,7 148,3 42,3 62,9 188,7 21,1 10,5 116,3 63,3 21,1 42,2 587,2 2011 385,4 85,7 107,1 150,3 42,8 63,5 190,4 21,3 10,7 117,8 64,0 21,3 42,7 592,5 2012 390,5 86,8 108,5 152,4 43,4 64,1 192,2 21,6 10,8 119,3 64,8 21,6 43,2 597,8 2013 395,5 87,9 109,9 154,6 43,9 64,6 193,9 21,9 10,9 120,9 65,6 21,9 43,7 603,2 2014 400,7 89,0 111,3 156,7 44,5 65,2 195,6 22,1 11,1 122,4 66,4 22,1 44,3 608,7 2015 405,9 90,2 112,7 158,9 45,1 65,8 197,4 22,4 11,2 124,0 67,2 22,4 44,8 614,1 2016 411,2 91,4 114,2 161,2 45,7 66,4 199,2 22,7 11,3 125,6 68,0 22,7 45,3 619,7

Opakowania z tworzyw sztucznych Tekstylia Szko (niopakowaniowe) Opakowania ze szka Metale Opakowania z metalu Opakowania z drewna Odpady mineralne i frakcja popioowa

15 16 17

Odpady wielkogabarytowe Odpady budowlane Odpady niebezpieczne Razem

104,3 104,3 20,9 2 083,3

105,7 105,7 21,1 2 107,2

107,1 107,1 21,4 2 131,1

108,5 108,5 21,7 2 155,7

109,9 109,9 22,0 2 180,2

111,3 111,3 22,3 2 205,0

112,7 112,7 22,5 2 230,0

114,2 114,2 22,8 2 255,8

4.2. Odpady opakowaniowe Przewidywana masa odpadw opakowaniowych, wytwarzanych na terenie gminy Wierzbica zostaa obliczona na podstawie danych wskanikowych. Uzyskane wyniki zamieszczono w tabeli 7. Tabela 7. Prognoza iloci odpadw opakowaniowych wytwarzanych w strumieniu odpadw komunalnych w gminie Wierzbica w latach 2009 2016 (Mg/rok) Rodzaj materiau opakowaniowego papier i tektura drewno tworzywa sztuczne szko stal wielomateriaowe Razem 2009 146,2 41,7 187,1 114,8 20,8 41,7 552,3 2010 148,3 42,2 188,7 116,3 21,1 42,3 558,9 2011 150,3 42,7 190,4 117,8 21,3 42,8 565,3 2012 152,4 43,2 192,2 119,3 21,6 43,4 572,1 2013 154,6 43,7 193,9 120,9 21,9 43,9 578,9 2014 156,7 44,3 195,6 122,4 22,1 44,5 585,6 2015 158,9 44,8 197,4 124,0 22,4 45,1 592,6 2016 161,2 45,3 199,2 125,6 22,7 45,7 599,7

4.3. Odpady ulegajce biodegradacji Do grupy odpadw ulegajcych biodegradacji zaliczono: odpady zielone, odpady z opakowa papierowych, papier nieopakowaniowy, odpady kuchenne ulegajce biodegradacji, odzie i tekstylia naturalne, odpady z drewna, odpady z pielgnacji ogrodw. KPGO zakada, zgodnie z Dyrektyw Unii Europejskie 1999/31/EC, e iloci odpadw komunalnych ulegajcych biodegradacji kierowanych do skadowania w kolejnych latach powinny wynosi: w 2010 roku 75% (wagowo) cakowitej iloci odpadw komunalnych ulegajcych biodegradacji wytworzonej w 1995 roku, w 2013 roku 50% (wagowo) cakowitej iloci odpadw komunalnych ulegajcych biodegradacji wytworzonej w 1995 roku, w 2020 roku 35% (wagowo) cakowitej iloci odpadw komunalnych ulegajcych biodegradacji wytworzonej w 1995 roku.

Dla wojewdztwa mazowieckiego dopuszczalne poziomy skadowania odpadw ulegajcych biodegradacji wyliczone na podstawie wskanika z roku 1995, ktry wynosi 584,9 tys. Mg. Prognoza iloci odpadw ulegajcych biodegradacji powstajcych na terenie gminy na najblisze lata wynosi: Tabela 8. Prognozowane iloci odpadw ulegajcych biodegradacji w gminie Wierzbica Lata Ilo odpadw 2009 [Mg] 772,1 2010 [Mg] 782,4 2011 [Mg] 792,5 2012 [Mg] 803,0 2013 [Mg] 813,5 2014 [Mg] 824,1 2015 [Mg] 834,9 2016 [Mg] 846,0

Ze wzgldu na rolniczy charakter gminy, przewaajca cz odpadw ulegajcych biodegradacji powstajca w zabudowie wiejskiej i jednorodzinnej jest zagospodarowywana na cele paszowe lub do rolniczego wykorzystania (kompost). 5. Zaoone cele gospodarki odpadami komunalnymi 5.1. Cele krtkookresowe 2009 - 2012 1) prowadzenie kampanii edukacyjno-informacyjnej obywateli gminy w zakresie prawidowego funkcjonowania gospodarki odpadami komunalnymi praca ciga (Starostwo, Gmina);

2) 3)

objcie wszystkich mieszkacw gminy indywidualn, zorganizowan zbirk odpadw komunalnych do koca 2009 roku (Gmina, Przedsibiorcy); rozwj i podniesienie skutecznoci selektywnej zbirki odpadw dla osignicia odpowiednich poziomw odzysku i recyklingu do koca 2012 roku (Gmina, Przedsibiorcy): odpadw wielkogabarytowych na poziomie 45%; niebezpiecznych na poziomie 20%; odpadw opakowaniowych odzysk 60%, recykling 55-80%;

4) 5) 6) 7)

kampania informacyjna propagujca przydomowe kompostowniki na odpady ulegajce biodegradacji praca ciga (Starostwo, Gmina); szczegowa inwentaryzacja i likwidacja na bieco nielegalnych skadowisk odpadw tzw. dzikich skadowisk praca ciga (Gmina); prowadzenie ewidencji iloci zbieranych odpadw komunalnych z terenu gminy praca ciga (Gmina); zorganizowanie tzw. PDGO (Punkt Dobrowolnego Gromadzenia Odpadw), ktre pozwol na rozszerzenie rodzajw odpadw zbieranych selektywnie (m.in. odpady zielone, niebezpieczne, remontowe, elektroniczne etc) na terenie oczyszczalni ciekw komunalnych w Wierzbicy oraz wprowadzenie mobilnej formy zbirki odpadw niebezpiecznych ze strumienia odpadw komunalnych (przeterminowane leki, baterie maogabarytowe, przepracowane oleje) do koca 2012r. (Gmina); dokoczenie inwentaryzacji wyrobw zawierajcych azbest znajdujcych si na terenie gminy do koca 2009 roku (Gmina); opracowanie Programu usuwania azbestu na terenie gminy Wierzbica do koca 2010 roku (Gmina);

8) 9)

10) kontynuowanie procesu usuwanie wyrobw zawierajcych azbest zgodnie z opracowanym Programem praca ciga (Gmina); 11) przeprowadzenie prac zwizanych z rekultywacj nieczynnego skadowiska odpadw komunalnych w Kolonii Rzeczkw do koca 2010 roku (Gmina); 12) prowadzenie monitoringu lokalnego nieczynnego skadowiska odpadw komunalnych w Kolonii Rzeczkw praca ciga (Gmina); 13) promowanie inwestycji, zwizanych z przejciem na ogrzewanie paliwami ekologicznymi wrd mieszkacw praca ciga (Gmina). 5.2. Cele dugookresowe 2013 2016 1) kontynuacja i intensyfikacja akcji szkole i podnoszenia wiadomoci spoecznej w zakresie racjonalnej gospodarki odpadami praca ciga (Starostwo, Gmina); 2) dalsza organizacja i doskonalenie ponadlokalnych i lokalnych systemw gospodarki odpadami komunalnymi praca ciga (Gmina); 3) dalszy rozwj selektywnej zbirki i osignicie odpowiedniego poziomu odzysku i recyklingu do koca 2016 roku (Gmina, Przedsibiorcy): odpadw wielkogabarytowych na poziomie 65%; niebezpiecznych na poziomie 35%; odpadw opakowaniowych odzysk 60%, recykling 55-80%;

4) rozwj systemu selektywnej zbirki odpadw u rda praca ciga (Gmina); 5) dalszy rozwj selektywnej zbirki odpadw komunalnych ulegajcych biodegradacji praca ciga (Gmina, Wytwrcy odpadw); 6) kontynuacja usuwania wyrobw zawierajcych azbest zgodnie z opracowanym Programem praca ciga (Gmina); 7) dalsze prowadzenie monitoringu lokalnego nieczynnego skadowiska odpadw komunalnych w Kolonii Rzeczkw praca ciga (Gmina).

6. System gospodarki odpadami w gminie Wierzbica Osignicie wyznaczonych celw w gospodarce odpadami wymaga podjcia szeregu dziaa systemowych, zarwno organizacyjnych jak i inwestycyjnych, a take zaangaowania znacznych rodkw finansowych. Dla potrzeb wdroenia systemu gospodarki odpadami, w Wojewdzkim Planie Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2007-2011 z uwzgldnieniem lat 2012-2015 (aktualizacja), uwzgldniajc przede wszystkim potencja ludnociowy i gospodarczy oraz sie powiza komunikacyjnych, zaproponowano utworzenie szeciu obszarw (regionw), w ktrych wdraane powinny by kompleksowe systemy gospodarki odpadami komunalnymi i tworzone Zakady Zagospodarowania Odpadw. Gmina Wierzbica zostaa zaliczona do Obszaru Radomskiego obejmujcego powiaty: biaobrzeski, lipski, kozienicki, przysuski, radomski, szydowiecki, zwoleski, m. Radom, grjecki. Osignicie wyznaczonego celu w gospodarce odpadami wymaga zrealizowania nastpujcych zada: 1) selektywne zbieranie odpadw w sektorze komunalnym: selektywne zbieranie odpadw opakowaniowych, selektywne zbieranie odpadw ulegajcych biodegradacji, selektywne zbieranie odpadw wielkogabarytowych, selektywne zbieranie odpadw budowlanych, selektywne zbieranie odpadw niebezpiecznych (oleje odpadowe, baterie i akumulatory, odpady zawierajce azbest, odpady pochodzce ze stosowania rodkw ochrony rolin, zuyte urzdzenia elektryczne i elektroniczne, wycofane z eksploatacji pojazdy, odpady medyczne i weterynaryjne, przeterminowane leki, odpady z akcji ratowniczo - ganiczych, klsk ywioowych),

2) opracowanie i realizacja programw edukacji ekologicznej, 3) wczenie si w dziaania zwizane z wprowadzeniem zintegrowanego i regionalnego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, 4) zorganizowanie tzw. Punktu Dobrowolnego Gromadzenia Odpadw (PDGO) na terenie oczyszczalni ciekw komunalnych w Wierzbicy, 5) opracowanie oraz realizacja Programu usuwania azbestu, 6) przeprowadzenie rekultywacji oraz prowadzenie monitoringu lokalnego nieczynnego skadowiska odpadw komunalnych w Kolonii Rzeczkw, 7) likwidacja miejsc nielegalnego skadowania odpadw. Opis dziaania systemu gospodarki odpadami komunalnymi Zbieranie i odbieranie odpadw winno nieodzownie wiza si ze wzmoon kontrol Gminy w zakresie zawierania umw z firmami odbierajcymi odpady. Dodatkowo konieczny jest nadzr nad prawidowoci wykonywania zezwole na odbieranie odpadw komunalnych, a w szczeglnoci kwestie dotyczcych metod oraz miejsc odzysku i unieszkodliwiania odpadw. Wdraanie systemw selektywnego zbierania odpadw wymaga prowadzenia akcji informacyjno edukacyjnych. W tym celu zaleca si opracowywanie i realizacj (przez gminy, zwizki midzygminne lub powiaty) programw edukacji ekologicznej. Po przeanalizowaniu prowadzonego obecnie systemu zbirki odpadw na terenie gminy moliwe jest prowadzenie indywidualnej zbirki dla wszystkich gospodarstw zabudowa jednorodzinna oraz system kontenerowy budynki uytecznoci publicznej, zabudowa wielorodzinna, szkoy, cmentarze. Prowadzc system naley ustali czstotliwo odbioru odpadw, przy czym pamita trzeba, e ze wzgldu na obecno odpadw organicznych, latem czstotliwo musi by wiksza. Z gospodarstw indywidualnych odbir odpadw powinien odbywa si minimum raz na miesic, natomiast kontenery oprniane powinny by na zgoszenie. Z osiedli mieszkaniowych minimum jeden raz na tydzie. Proponowany system gospodarki odpadami komunalnymi w gminie opiera si na rozwoju selektywnej zbirki odpadw komunalnych, osigniciu planowanych poziomw odzysku odpadw wielkogabarytowych, budowlanych i niebezpiecznych, redukcji odpadw ulegajcych biodegradacji oraz szukaniu odbiorcw wyselekcjonowanych odpadw. Selektywna zbirka odpadw komunalnych

Waciwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszkacw powinna przyczyni si do zwikszenia efektywnoci prowadzonego zbierania odpadw, w ktrej znaczc rol moe odgrywa selektywne zbieranie odpadw. Zbirk tak musz by objci wszyscy mieszkacy gminy. Zbieranie selektywne odpadw odbywa si zgodnie z niej podanymi metodami: zbieranie selektywne u rda do workw wielokrotnego lub jednorazowego uytku w obrbie posesji kontenery ustawione w ssiedztwie oznakowane pojemniki na poszczeglne grupy odpadw.

Oprcz podstawowych tradycyjnie selektywnie zbieranych odpadw uytkowych (makulatura, szko, tworzywa sztuczne, zom metalowy), powinny by zgodnie z niniejszym Planem, zebrane nastpujce rodzaje odpadw: odpady niebezpieczne odpady wielkogabarytowe odpady budowlane odpady ulegajce biodegradacji.

Gmina Wierzbica charakteryzuje si zabudow jednorodzinn. Osiedla mieszkaniowe wielorodzinne znajduj si na terenie miejscowoci Wierzbica i jest to zabudowa niska (bloki wielorodzinne dwukontygnacyjne i trzykondygnacyjne). Wprowadzony zostanie nastpujcy sposb zbirki selektywnej na szko, tworzywa sztuczne, makulatur, metale. Zbieranie selektywne u rda - polega na segregacji odpadw do pojemnikw ustawionych w miejscach oglnie dostpnych albo do workw wielokrotnego lub jednorazowego uytku w obrbie posesji. Posortowane odpady s transportowane do punkw odbioru, gdzie bd doczyszczane i przekazywane recyklerom. Taki rodzaj zbierania selektywnego zapewnia pozyskiwanie czystych i jednorodnych surowcw. Sposb selektywnego zbierania u rda moe by stosowany przede wszystkim w zabudowie jednorodzinnej i tam powinno si go propagowa. W gospodarstwach indywidualnych istnieje moliwo postawienia nawet kilku workw lub pojemnikw na rnego rodzaju odpady i stopniowe dochodzenie do coraz bardziej precyzyjnego selekcjonowania. Na terenie gminy Wierzbica gospodarstwa indywidualne dostaj nieodpatnie worki, a odbir odbywa si wedug opracowanego harmonogramu. Ze wzgldu na rolniczy charakter gminy skutecznie zbierane s tylko opakowania z tworzyw sztucznych oraz szko. Punkty selektywnego zbierania odpadw - s to wydzielone miejsca na terenie osiedli mieszkalnych i punktach usugowo-handlowych oraz przy budynkach uytecznoci publicznej (szkoy, Urzd Gminy), w ktrych ustawione s oznakowane pojemniki na poszczeglne grupy odpadw. Taki system zbierania odpadw najlepiej sprawdza si na terenach osiedli budownictwa wielorodzinnego. Aby selektywna zbirka odpadw bya skuteczna, naley pojemniki ustawi tak, eby nie byy oddalone od mieszkacw nie wicej jak 200m. W zalenoci od liczby ludnoci obsugiwanej przez jeden punkt zbierania, powinno si dobiera wielko pojemnikw oraz intensywno wywoenia tak, aby pojemniki nigdy nie byy przepeniane. W ten sposb mona zbiera tworzywa sztuczne, szko, makulatur, tekstylia, zom. W celu zwikszenia skutecznoci segregacji odpadw wprowadzona zostaa zbirka w szkoach podstawowych i gimnazjum. W szkoach tych moe by zbierana makulatura, PET i puszki aluminiowe oraz baterie maogabarytowe i zasobniki tuszu do drukarek. Akcje te powinny by wspierane poprzez wprowadzenie indywidualnych nagrd rzeczowych dla uczniw przynoszcych najwiksz ilo surowcw wtrnych. Tak prowadzona selektywna zbirka odpadw wrd mieszkacw gminy pozwoli odzyska odpady opakowaniowe wprowadzane na rynek. Do zbierania odpadw wielkogabarytowych stosowane s nastpujce systemy: na terenach zabudowy jednorodzinnej organizowany jest harmonogram odbioru, bezporednio od ich wacicieli, przez firm dziaajc na terenie gminy minimum dwa razy do roku. Zbirk odpadw poprzedza akcja informacyjna z odpowiednim wyprzedzeniem czasowym; zgoszenie przy zbirce odpadw komunalnych zapotrzebowania na tak usug; na terenach zabudowy wielorodzinnej (osiedle w Wierzbicy) przy jednej altanie na odpady komunalne wydzielono boks na odpady wielkogabarytowe i usuwane s na zlecenie administratora osiedla.

Zbieranie i transport odpadw budowlanych, w tym pochodzcych z remontw i prac rozbirkowych, z miejsc ich powstawania bd si zajmowa:

wytwrcy tych odpadw, np. firmy budowlane, rozbirkowe, osoby prywatne prowadzce prace remontowe; specjalistyczne firmy zajmujce si zbieraniem odpadw.

Zaleca si, aby ju na terenie budowy skadowa je w wyznaczonych miejscach (kontenerach). Pozwoli to na selektywne wywoenie. Osoby prywatne mog zgosi zapotrzebowanie na kontener sotysowi lub bezporednio w firmach zajmujcych si zbirk odpadw komunalnych, natomiast na terenie zabudowy wielorodzinnej do administratora budynku. Przy zbieraniu odpadw niebezpiecznych wytwarzanych w grupie odpadw komunalnych stosowane bd nastpujce systemy organizacyjne: zbieranie w punktach zbiorczych: odpady donoszone s nieodpatnie przez mieszkacw do punktu zbiorczego; systemem tym objci bd wszyscy mieszkacy oraz mae i rednie przedsibiorstwa, punkt PDGO odbiera bezpatnie odpady niebezpieczne od mieszkacw i szk, natomiast odpatnie od maych i rednich przedsibiorstw, zbieranie odpadw niebezpiecznych odbywa si bdzie przez firmy posiadajce stosowne zezwolenia wedug ustalonego harmonogramu, zbieranie baterii maogabarytowych przez szkoy na terenie gminy oraz wybranych punktach, zbieranie przeterminowanych lekw od mieszkacw w aptece lub przychodni ustawiajc odpowiednio przystosowane pojemniki.

Na terenie gminy Wierzbica gminny punkt zbirki odpadw niebezpiecznych zorganizowany zostanie na terenie oczyszczalni ciekw komunalnych w Wierzbicy w ramach PDGO, gdzie bd ustawione pojemniki na: suche odpady niebezpieczne (zanieczyszczone tekstylia, opakowania po farbach i klejach itp.), na wietlwki, baterie i akumulatory oraz miejsce czasowego skadowania odpadw zawierajcych substancje zuboajce warstw ozonow sprzt elektrotechniczny i elektroniczny. Baterie maogabarytowe zbierane bd w szkoach oraz Urzdzie Gminy, natomiast przeterminowane leki zbierane bd w aptece lub przychodni. Wskazane jest, aby zbiornik na przepracowane oleje znajdowa si na stacji paliw jak rwnie pojemnik na opakowani po olejach, smarach i pynach technologicznych. Opakowania po rodkach ochrony rolin powinny by zbierane w wytypowanym punkcie zajmujcym si sprzeda tych rodkw. Istotnym zagadnieniem w aspekcie realizacji celw planu, tj. zmniejszenie iloci odpadw ulegajcych biodegradacji w odpadach komunalnych, ktre trafiaj na skadowisko odpadw komunalnych. Moe odbywa si to poprzez promowanie przydomowych kompostownikw, ustawionych w indywidualnych gospodarstwach domowych. Aby umoliwi selektywne zbieranie odpadw ulegajcych biodegradacji, ju w gospodarstwach domowych mieszkacy musz zbiera na bieco odpady organicznie oddzielnie, w osobnym pojemniku. Zbirk odpadw ulegajcych biodegradacji bezporednio z gospodarstw domowych mona realizowa, wykorzystujc do gromadzenia tej frakcji pojemniki na biomas. W zabudowie wielorodzinnej nie przewiduje si zbirki odpadw ulegajcych biodegradacji w sposb selektywny, ze wzgldu na zbyt ma ilo tych odpadw powstajcych na terenie Wierzbicy. Odpady te bd odzyskiwane wtrnie, na skadowisku odpadw komunalnych, podczas segregacji odpadw mieszanych i kompostowane na skadowisku w wydzielonym miejscu. WPGO zaleca, aby gminy nie posiadajce wasnych skadowisk odpadw komunalnych przekazyway odpady na Regionalne Skadowiska Odpadw. Na terenie powiatu radomskiego skadowisko takie funkcjonuje w Radomiu i bdzie si skada z: sortowni odpadw mieszanych i surowcw wtrnych, kompostowni, skadowiska odpadw resztkowych, magazynu odpadw niebezpiecznych i przemysowych, stacji demontau odpadw wielkogabarytowych i urzdze, stacji przetwarzania odpadw budowlanych.

Przekazywanie odpadw komunalnych na takie skadowisko pozwoli gminie osign poziomy odzysku odpadw naoone przez ustawodawc.

W celu zachcenia mieszkacw do zbierania selektywnego i zwikszenia jej efektywnoci wykorzystywane bd nastpujce dziaania: obowizki okrelone prawem wynikajce z obowizku naoonego na gmin przez zapisy ustawy o odpadach oraz ustawy o utrzymaniu czystoci i porzdku w gminach, wykorzystanie przepisw lokalnych. Prawo lokalne moe by wykorzystane do efektywnego wprowadzania selektywnego zbierania, poprzez zalecenia dotyczce gospodarstw domowych i innych wytwrcw odpadw obejmujce sposb zbierania, typy pojemnikw oraz czstotliwo ich wystawiania do zbierania, instrumenty finansowe, np. gospodarstwa odzyskujce cz odpadw oszczdzaj na wydatkach zwizanych ze zbieraniem odpadw niesegregowanych (mniejszy pojemnik lub rzadszy odbir). Inn zacht finansow moe by obnienie opat dla gospodarstw prowadzcych kompostownie odpadw we wasnym zakresie, edukacja spoeczna - prowadzenie kampanii edukacyjno - informacyjnych stanowi zasadnicz cz wdraania planw gospodarki odpadami.

Punkt Dobrowolnego Gromadzenia Odpadw Drugim elementem pozwalajcym na zmniejszenie iloci odpadw kierowanych na skadowiska bdzie rozbudowa i wzmocnienie systemu zbierania selektywnego poprzez objcie nim wszystkich mieszkacw gminy w tzw. PDGO (Punktach Dobrowolnego Gromadzenia Odpadw), ktre musz powsta w kadej gminie wojewdztwa mazowieckiego. Mieszkacy gminy bd mogli w PDGO pozostawia odpady o wartoci surowcowej (papier, szko tworzywa sztuczne, odpady zielone), zom i metale, zuyte opony, odpady wielkogabarytowe, budowlano-remontowe i niebezpieczne (zuyte baterie i akumulatory, przeterminowane leki, oleje, farby, rozpuszczalniki itd.) oraz zuyty sprzt elektryczny i elektroniczny. PDGO jest zamknitym dozorowanym obiektem, do ktrego mieszkacy (a take niewielkie przedsibiorstwa) mog dowozi bezpatnie okrelone odpady powstajce w sposb nieregularny oraz w maych ilociach. Poszczeglne frakcje odpadw gromadzone s oddzielnie. PDGO stanowi bd rwnie instrument edukacji ekologicznej spoecznoci lokalnych. Na terenie gminy Wierzbica punkt taki moe by utworzony na terenie oczyszczalni ciekw komunalnych w Wierzbicy. Zgromadzone odpady w PDGO w dalszej kolejnoci kierowane bd do stacji przeadunkowych (SPO) lub bezporednio do instalacji odzysku/unieszkodliwiania, funkcjonujcych w ramach Regionalnych Obszarw Gospodarki Odpadami. Przykadowy PDGO powinien si skada z nastpujcych elementw: ogrodzony plac o cakowitej powierzchni ok. 0,45ha, utwardzone podoe, dogodny dojazd, kontener administracyjno socjalny, kabina sanitarna, wiata - magazyn odpadw niebezpiecznych wraz z wewntrzn struktur w postaci regaw, pojemnikw, palet, skrzy. Konstrukcja wiaty i rodzaj pojemnikw winny odpowiada rodzajom gromadzonych odpadw niebezpiecznych (wiata winna by wykonana z materiaw zabezpieczonych przed korozyjnym dziaaniem odpadw, a stosowane pojemniki wykonane z materiaw odpowiednich dla poszczeglnych odpadw - odpornych na ich chemiczn aktywno), kontenery odkryte o pojemnoci 5 7m3 10 szt., 3 4 boksy do gromadzenia odpadw wielkogabarytowych, 3 4 pojemniki z tworzyw sztucznych o proj. 1,1m.

Jako alternatywne rozwizanie w zakresie selektywnego zbierania odpadw proponuje si zorganizowanie systematycznego odbioru odpadw przez specjalistyczny pojazd (Mobilny Punkt Zbierania Odpadw) objedajcy dany teren zgodnie z harmonogramem (rednio cztery razy w roku) lub utworzenie rozproszonych punktw zbierania odpadw. Komunalne osady ciekowe

Wymagania jakociowe i warunki, jakie musz by spenione przy wykorzystywaniu osadw ciekowych zawarte zostay w rozporzdzeniu Ministra rodowiska z 1 sierpnia 2002r. w sprawie komunalnych osadw ciekowych. Zgodnie z rozporzdzeniem Ministra Gospodarki z dnia 7 wrzenia 2005r. w sprawie kryteriw dopuszczenia odpadw do skadowania (Dz.U. Nr 186, poz. 1553), komunalne osady ciekowe nie speniaj warunkw, ktre dopuszczaj ich deponowanie na skadowiskach. Wobec powyszego, wszystkie wytwarzane osady skierowane zostan do unieszkodliwienia w odpowiednich instalacjach. Preferowane s procesy termicznego przeksztacania oraz kompostowanie. Osady o dobrych parametrach jakociowych mog znale zastosowanie w rolnictwie dotyczy to gwnie osadw powstajcych na terenie maych aglomeracji. Dziaania zmierzajce do realizacji celw skupia si bd na: przekazywaniu odpowiednim jednostkom kontrolnym zbiorczych zestawie dotyczcych prowadzonej gospodarki osadami, intensyfikacji dziaa edukacyjno - informacyjnych dla rolnikw oraz mieszkacw w zakresie waciwego postpowania z osadami ciekowymi, prowadzenie akcji promocyjnych dotyczcych stosowania osadw ciekowych i preparatw tworzonych na ich bazie w rolnictwie oraz ksztatowaniu nowych walorw uytkowych zdegradowanych lub zdewastowanych terenw. Akcje takie maj take na celu przeamanie istniejcych barier psychologicznych i bdnych stereotypw zwizanych ze stosowaniem osadw ciekowych i kompostu z osadw w celach przyrodniczych, objcie monitoringiem realizacji przez oczyszczalnie ciekw obowizku prowadzenia bada fizykochemicznych i mikrobiologicznych osadw, celem osignicia przez osady ciekowe waciwych parametrw dla pniejszego ich wykorzystania do celw rolniczych, przyrodniczych czy rekultywacji terenw zdegradowanych, opracowanie realnych i zgodnych z obowizujcym prawodawstwem sposobw zagospodarowania powstajcych osadw ciekowych na etapie projektowania lub modernizacji oczyszczalni ciekw, uwzgldniajcych lokalne moliwoci, tworzenie mieszanek osadw ciekowych z innymi materiaami, w tym odpadami (np. popioami ze spalania wgla kamiennego, odpadami drzewnymi, odpadami mineralnymi), a nastpnie wykorzystanie, np. do niwelacji i rekultywacji terenw.

7. Dziaania zmierzajce do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi 7.1. Odpady wytwarzane w sektorze komunalnym Na terenie gminy Wierzbica rozpoczto realizacj zada w zakresie gospodarki odpadami zgodn z zapisami zawartymi w Gminnym planie gospodarki odpadami. Prowadzone s akcje informacyjno-edukacyjne, sukcesywnie rozwijana jest zbirka odpadw komunalnych. Zbirka odpadw odbywa si w sposb najbardziej efektywny indywidualna zbirka pojemnikowa w zabudowie jednorodzinnej oraz system kontenerowy w budynkach uytecznoci publicznej oraz zabudowie wielorodzinnej. Rozwinito selektywn zbirk odpadw komunalnych. Rada Gminy w oparciu o gminny plan gospodarki odpadami uchwalia regulamin utrzymania czystoci i porzdku w gminie. Utworzono rwnie ewidencj umw zawartych przez wacicieli nieruchomoci na odbieranie odpadw komunalnych oraz oprnianie zbiornikw bezodpywowych i transport nieczystoci ciekych. Okrelono i podano do publicznej wiadomoci wymaga, jakie musz spenia przedsibiorcy ubiegajcy si o uzyskanie zezwole na odbir odpadw komunalnych oraz oprnianie zbiornikw bezodpywowych i transport nieczystoci ciekych. Co dwa lata sporzdzane s Sprawozdania z realizacji planu gospodarki odpadami dla gminy Wierzbica, w ktrych podane jest szczegowo zakres realizowanych zada. Na terenie gminy zbirk odpadw komunalnych prowadz specjalistyczne firmy posiadajca stosowne pozwolenia. Gmina systematycznie pozyskuje rodki finansowe na usuwanie wyrobw zawierajcych azbest. W celu dalszej poprawy sytuacji zwizanej ze zbirk odpadw komunalnych na terenie gminy, naley: rozbudowywa istniejcy system selektywnego odbierania odpadw w celu osignicia odpowiednich poziomw selektywnej zbirki;

podpisywa stosowne umowy z organizacjami odzysku, co pozwoli na sfinansowanie czci kosztw selektywnej zbirki odpadw; likwidowa na bieco dzikie wysypiska odpadw przez rekultywacj lub usunicie zoonych tam odpadw; nawizywa wspprac z firmami specjalistycznymi zajmujcymi si odzyskiem i recyklingiem odpadw niebezpiecznych, zuytego sprztu elektrycznego i elektronicznego, odpadw budowlanych, wielkogabarytowych, rnego rodzaju opakowa oraz recyklingiem organicznym; utworzy PDGO; propagowa przydomowe kompostowania odpadw ulegajcych biodegradacji; przeprowadzi rekultywacj nieczynnego skadowiska odpadw komunalnych w Kolonii Rzeczkw; prowadzi dalsze intensywne dziaania edukacyjne.

Dziaania zmierzajce do poprawy sytuacji w zakresie prawidowego funkcjonowania systemu gospodarki wi si rwnie z: kontrol umw na odbieranie odpadw komunalnych od wacicieli nieruchomoci, prowadzon kontrol przedsibiorcw w zakresie dziaalnoci zwizanej z odbiorem odpadw komunalnych, wczeniem si w dziaania zwizane z wprowadzeniem zintegrowanego i regionalnego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, wspieraniem kadrowym i technicznym jednostek zajmujcych si gospodark odpadami.

W celu zmniejszenia iloci odpadw opakowaniowych trafiajcych na skadowiska komunalne, naley wprowadzi system selektywnej zbirki odpadw. Zbieranie selektywne u rda polegajce na segregacji odpadw opakowaniowych do pojemnikw albo workw wielokrotnego lub jednorazowego uytku w obrbie posesji pozwoli odzyska z rynku iloci opakowa naoonych przez ustawodawc. W ten sposb bd zbierane opakowania z tworzyw sztucznych i szka. Zebrane odpady s transportowane do punktw odbioru, a nastpnie doczyszczane i posortowane. Opakowania po rodkach chemicznych mieszkacy bd mogli przekazywa do PDGO. W celu osignicia ustawowych poziomw recyklingu, naley prowadzi na szerok skal akcj edukacyjno-informacyjn. Naley promowa wyroby z udziaem surowcw naturalnych, a zwaszcza opakowa wielokrotnego uytku. Do zbirki odpadw opakowaniowych mog wczy si rwnie szkoy znajdujce si na terenie gminy, ktre mog zbiera puszki aluminiowe, PET oraz opakowania z papieru i tektury, tonery. Odzyskiem i zagospodarowywaniem odpadw wielkogabarytowych i budowlanych zajmowa si bd specjalistyczne zakady. Zakady te wyposaone bd w linie do demontau odpadw wielkogabarytowych i przeksztacania (gruzu budowlanego kruszarki, przesiewacze wibracyjne itp.) oraz ewentualne doczyszczanie dowiezionych odpadw budowlanych. Zakad taki powstanie w Radomiu. Otrzymany materia bdzie wykorzystywany ponownie do celw budowlanych lub do rekultywacji skadowisk. Zakada si rozwj selektywnego zbierania odpadw niebezpiecznych ze strumienia odpadw komunalnych na nastpujcych poziomach: 2011 rok - 20% 2015 rok - 35%.

W tym celu proponuje si utworzenie punktu dobrowolnego gromadzenia odpadw do zbierania m.in. odpadw niebezpiecznych wytworzonych w sektorze komunalnym na terenie oczyszczalni ciekw komunalnych w Wierzbicy. Na terenie gminy proponuje si rwnie utworzenie mobilnych punktw. Baterie maogabarytowe proponuje si zbiera w szkoach oraz obiektach uytecznoci publicznej, natomiast przeterminowane leki zbierane bd w aptece lub przychodni. Wskazane jest, aby zbiornik na przepracowane oleje znajdowa si na stacji paliw jak rwnie pojemnik na opakowania po olejach, smarach i pynach technologicznych. Opakowania po rodkach ochrony rolin powinny by zbierane w wytypowanym punkcie zajmujcym si sprzeda tych rodkw. Do punktu zbirki powinny trafi nastpujce rodzaje odpadw: opakowania po rodkach ochrony rolin, farby i lakiery oraz opakowania po nich, oleje i smary, chemikalia i rozpuszczalniki baterie i akumulatory, zuyte urzdzenia elektryczne i elektroniczne oraz inne odpady problemowe powstajce w gospodarstwach domowych wymagajce unieszkodliwiania.

7.2. Plan redukcji odpadw ulegajcych biodegradacji Zgodnie z przepisami ustawy o odpadach, do obowizkowych zada wasnych gminy naley m.in. zapewnienie warunkw ograniczenia masy odpadw komunalnych ulegajcych biodegradacji kierowanych do skadowania: w 2010 roku 75% (wagowo) cakowitej iloci odpadw komunalnych ulegajcych biodegradacji wytworzonej w 1995 roku, w 2013 roku 50% (wagowo) cakowitej iloci odpadw komunalnych ulegajcych biodegradacji wytworzonej w 1995 roku, w 2020 roku 35% (wagowo) cakowitej iloci odpadw komunalnych ulegajcych biodegradacji wytworzonej w 1995 roku.

Iloci wytwarzanych odpadw ulegajcych biodegradacji w 1995 roku na terenie powiatu radomskiego wyznaczona zostaa na poziomie 13 700Mg. czna ilo odpadw ulegajcych biodegradacji wytworzona w 2006 roku na terenie powiatu wynosia 14 356Mg. Wedug sporzdzonych prognoz, w 2011 roku wytworzone zostanie 15 060Mg odpadw ulegajcych biodegradacji, a w roku 2015 15 800Mg. Wynika z tego, i konieczny bdzie odzysk i unieszkodliwienie (poza skadowaniem) odpadw ulgajcych biodegradacji. Z uwagi na rolniczy charakter gminy, wikszo wytwarzanych odpadw ulegajcych biodegradacji jest wykorzystywana we wasnym zakresie. Szacuje si, e w gospodarstwach wiejskich na potrzeby wasne tj. do produkcji kompostu, skarmiania zwierzt lub spalania w indywidualnych paleniskach domowych, wykorzystywane jest okoo 90% wytworzonych odpadw ulegajcych biodegradacji. Wdraanie selektywnego zbierania i odbioru odpadw ulegajcych biodegradacji wymagao bdzie podjcia szeregu dziaa informacyjno-edukacyjnych. Rwnie szkoy z terenu gminy poprzez zbirk makulatury mog znaczco przyczyni si do zmniejszenia iloci odpadw ulegajcych biodegradacji. Odzysk tych odpadw bdzie nastpowa rwnie w ramach funkcjonowania Regionalnego Zakadu Gospodarki Odpadami, ktrego funkcje bdzie peni Zakad Utylizacji Odpadw Komunalnych w Radomiu Wincentowie w skad, ktrego ma wej m.in. kompostowanie odpadw. 7.3. Plan unieszkodliwiania odpadw zawierajcych azbest Zasady bezpiecznego postpowania z odpadami zawierajcymi azbest reguluj nastpujce przepisy prawne: ustawa o odpadach, ustawa prawo ochrony rodowiska, ustawa o zakazie stosowania wyrobw azbestowych, rozporzdzenia wykonawcze: rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej w sprawie sposobw bezpiecznego uytkowania i usuwania wyrobw zawierajcych azbest (Dz.U. z 2004r. Nr 71, poz. 649), rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie zasad bezpieczestwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego uytkowania takich wyrobw (Dz.U. z 2005r. Nr 216, poz. 1824) oraz Program usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski, ktry zosta zatwierdzony przez Rad Ministrw dnia 14 maja 2002r. Zgodnie z tym programem, do 2032 roku na terytorium Polski powinny by zlikwidowane wszystkie odpady zawierajce azbest (wyroby azbestowe), za do 2018 roku m.in. 60% tej iloci.

Zgodnie z krajowym programem usuwania materiaw zawierajcych azbest w realizacj dziaa zawartych w programie winny angaowa si wadze gminne i powiatowe, poprzez: podjcie dziaa w kierunku sukcesywnego usuwania wyrobw zawierajcych azbest z obiektw budowlanych przy przestrzeganiu przepisw obowizujcych w tym zakresie, organizacja kampanii informacyjnej o szkodliwoci wyrobw z azbestem i koniecznoci bezpiecznego ich usuwania, stworzenie moliwoci uzyskania dofinansowania lub cakowitego zwolnienia z kosztw usuwania azbestu dla indywidualnych gospodarstw domowych,

monitoring usuwania oraz prawidowego postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest przez Wjta Gminy.

Szkodliwo azbestu dla zdrowia ludzkiego Azbest by szeroko stosowany do produkcji pyt i rur azbestowo-cementowych stosowanych jako pokrycia dachowe i do wykonywania instalacji wodocigowych i kanalizacyjnych. Azbest jest nazw handlow grupy mineraw wknistych, ktre pod wzgldem chemicznym s uwodnionymi krzemianami magnezu, elaza, wapnia i sodu. Chorobotwrcze dziaanie azbestu powstaje w wyniku wdychania wkien, zawieszonych w powietrzu. Dopki wkna nie s uwalniane do powietrza i nie wystpuje ich wdychanie, wyroby z udziaem azbestu nie stanowi zagroenia dla zdrowia. Na wystpowanie i typ patologii wpywa rodzaj azbestu, wymiary tworzcych go wkien i ich stenie oraz czas trwania naraenia. Biologiczna agresywno pyu azbestowego jest zalena od stopnia penetracji i liczby wkien, ktre ulegy retencji w pucach, jak rwnie od fizycznych cech wkien. Szczeglne znaczenie ma w tym przypadku rednica wkien. Wkna cienkie przenoszone s atwiej i docieraj do kocowych odcinkw drg oddechowych, podczas gdy wkna grube zatrzymuj si w grnych odcinkach drg oddechowych. Mimo istnienia normatyww higienicznych dla stenia wkien azbestu w powietrzu nie mona okreli dawki progowej pyu dla dziaania rakotwrczego azbestu. Naraenie zawodowe na py azbestowy moe by przyczyn nastpujcych chorb ukadu oddechowego: pylicy azbestowej (azbestozy), agodnych zmian opucowych, raka puc (najpowszechniejszego nowotworu zoliwego, powodowanego przez azbest), midzyboniakw opucnej i otrzewnej, nowotworw o wysokiej zoliwoci.

Nie ma w Polsce dokadnych danych dotyczcych liczby osb, w przeszoci naraonych zawodowo, oraz w przeszoci i obecnie naraonych rodowiskowo. Nadal istnieje skaenie rodowiska pyem azbestu, pochodzcym z tak zwanych dzikich wysypisk odpadw szczeglnie w lasach i odkrytych wyrobiskach. Nadal ma miejsce pylenie w coraz wikszym stopniu z uszkodzonych powierzchni pyt na dachach i elewacjach budynkw. Powany niepokj budzi fakt, e usuwanie obecnie z dachw i elewacji wyrobw zawierajcych azbest czsto prowadzone jest przez przypadkowe i nieprofesjonalne firmy, co powoduje zwikszone zagroenie pyem azbestowym dla mieszkacw. Nie ma dowodw wiadczcych o tym, e azbest spoyty w wodzie jest szkodliwy dla zdrowia. Zarwno raport WHO jak i stanowisko Pastwowego Zakadu Higieny s w tej sprawie jednoznaczne. Dlatego zastpowanie rur azbestowo-cementowych w instalacjach ziemnych wyrobami bezazbestowymi powinno nastpowa sukcesywnie, w miar technicznego zuycia lub w przypadku woli wymiany na rury bezazbestowe. Z usuwaniem wyrobw zawierajcych azbest nierozerwalnie zwizany jest proces powstawania odpadw. Jedyn metod unieszkodliwiania odpadu z azbestem jest ich skadowanie. Gwnym celem jest bezpieczne dla zdrowia usunicie wyrobw zawierajcych azbest i ich unieszkodliwienie poprzez skadowanie na wyznaczonych do tego celu obiektach. Na terenie wojewdztwa mazowieckiego funkcjonuje 1 skadowisko przyjmujce odpady zawierajce azbest w miejscowoci Rachocin (gmina Sierpc, powiat sierpecki), natomiast na terenie wojewdztwa witokrzyskiego funkcjonuje skadowisko odpadw niebezpiecznych przeznaczone do skadowania wyrobw zawierajcych azbest, w miejscowo Dobrw, gmina Tuczpy, powiat buski. Odpady zawierajce azbest w wikszoci pochodz z rozbirek i remontw. S to przede wszystkim pokrycia dachowe oraz elewacyjne. Na terenie gminy Wierzbica inwentaryzacj wyrobw zawierajcych materiay azbestowe przeprowadzono na obszarze okoo 40 % gminy. Na obszarze tym znajduje si 93 625m2 odpadw zawierajcych elementy azbestowo-cementowe. Cakowita iloci bdzie znana po zakoczeniu inwentaryzacji. Wszystkie materiay zawierajce azbest powinny by sukcesywnie wymieniane do roku 2032. Odpady powstajce podczas biecych rozbirek i remontw oraz wymiany pokry dachowych, zawierajce azbest s na bieco przekazywane poza teren gminy. Urzd Gminy w Wierzbicy prowadzi wykaz jedno-

stek, posiadajcych stosowne pozwolenia w zakresie gospodarki odpadami remontowymi zawierajcymi azbest w regionie. Na terenie gminy rozpoczto proces usuwania materiaw zawierajcych azbest. W roku 2008 Gmina pozyskaa rodki z PFOiGW w Radomiu w wysokoci 20 681,04z. Ze rodkw tych usunito pokrycia dachowe zawierajce azbest w iloci 1 275m2. Na rok 2009 rwnie Gmina uzyskaa rodki na kontynuowanie prac zwizanych z usuwaniem azbestu na terenie gminy. Szczegowe informacje na temat iloci i miejsc wystpowania materiaw zawierajcych azbest na terenie gminy powinny zosta zawarte w Programie usuwania azbestu dla gminy Wierzbica. Koszty demontau i unieszkodliwienia wyrobw zawierajcych azbest wynosz: demonta 25-35z/m2 transport 3-8z/Mg/km skadowanie na skadowisku od 300z/Mg

Tabela 9. Zadania do realizacji w zakresie usuwania odpadw zawierajcych azbest Termin realizacji 2009-2016 Zadanie Przeprowadzenie szkole i akcji informacyjno - edukacyjnych na temat szkodliwoci wyrobw zawierajcych azbest i koniecznoci bezpiecznego ich usuwania Dokoczenie szczegowej inwentaryzacji elementw budowlanych zawierajcych azbest (pokry dachowych, elewacji budynkw, oson rynien, rur kanalizacyjnych cementowo-azbestowych i innych) oraz ocena stanu tych elementw; sporzdzenie zbiorczego wykazu obiektw w ukadzie trzech grup pilnoci w zabudowie wielorodzinnej i jednorodzinnej; Opracowanie Programu usuwania materiaw zawierajcych azbest z terenu gminy Wierzbica oraz pozyskiwanie rodkw finansowych na realizacj programu w celu dofinansowania indywidualnych mieszkacw Stopniowe usuwanie elementw zawierajcych azbest na terenie gminy przy pomocy specjalistycznych podmiotw posiadajcych stosowne zezwolenia w zakresie zbierania, transportu i unieszkodliwiania tego rodzaju odpadw w iloci 30% Stopniowe usuwanie elementw zawierajcych azbest przy pomocy specjalistycznych podmiotw posiadajcych stosowne zezwolenia w zakresie zbierania, transportu i unieszkodliwiania tego rodzaju odpadw w iloci 60% Stopniowe usuwanie elementw zawierajcych azbest przy pomocy specjalistycznych podmiotw posiadajcych stosowne zezwolenia w zakresie zbierania, transportu i unieszkodliwiania tego rodzaju odpadw w iloci 100% Prowadzenie ewidencji usuwania wyrobw zwierajcych azbest Jednostka odpowiedzialna Gmina, Starostwo

2009

Gmina

2009

Gmina

2009-2012

Posiadacze odpadw

2009-2018

Posiadacze odpadw

2009-2032

Posiadacze odpadw

2009-2016

Gmina

7.4. Edukacja ekologiczna Jednym z podstawowych warunkw realizacji planu gospodarki odpadami jest wczenie si do jego realizacji wszystkich mieszkacw gminy. Wie si to z potrzeb zmiany podejcia do rodowiska, w ktrym czowiek przebywa, a co za tym idzie z wszechstronn edukacj ekologiczn. Priorytetem w polityce ekologicznej pastwa, a take Unii Europejskiej jest przeciwdziaanie i minimalizacja iloci wytwarzanych odpadw. Zachcanie mieszkacw do redukowania iloci wytwarzanych odpadw powinno by realizowane poprzez edukacj ekologiczn: edukacja dzieci i modziey, midzy innymi poprzez konkursy plastyczne, pogadanki,

edukacja za pomoc rodkw masowego przekazu nie tylko w oparciu o akcj reklamow, ale take poprzez artykuy popularyzujce zachowania przyjazne dla rodowiska w lokalnych gazetach, edukacja poprzez akcje plakatowania, prowadzone niezalenie, bd przy okazji organizowania imprez o relatywnie duym zasigu.

Treci edukacyjne powinny uczy korzystania z towarw i opakowa wielokrotnego uytku w celu ograniczenia wytwarzania odpadw, a take pokazywa korzyci pynce z powtrnego wykorzystania surowcw odzyskanych z odpadw. Przygotowane dla mieszkacw oraz podmiotw gospodarczych materiay edukacyjno - informacyjne powinny zawiera ponadto kompletne informacje na temat prowadzonych akcji zbierania odpadw (lokalizacja i zakres). Prowadzenie kampanii edukacyjno-informacyjnej powinno by w szczeglnoci ukierunkowane na temat prawidowego postpowania z olejami odpadowymi, bateriami i akumulatorami, zuytym sprztem elektrycznym i elektronicznym, pojazdami wycofanymi z eksploatacji oraz prawidowego usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Wszystkie dziaania informacyjno-edukacyjne powinny umoliwi maksymalnej akceptacji spoeczestwa, dla przyjtego systemu gospodarki odpadami, przy jednoczesnym wypracowaniu nawykw segregacji odpadw we wasnych gospodarstwach domowych, w tym segregacji odpadw ulegajcych biodegradacji. 8. Wskazanie instrumentw finansowych sucych realizacji zamierzonych celw Realizacja zamierze z zakresu gospodarki odpadami wymaga zapewnienia rde finansowania inwestycji i eksploatacji systemu. Obecnie potencjalne rda finansowania dziaa zwizanych z gospodark odpadami to: fundusze wasne gmin i powiatu; fundusze wasne inwestorw; poyczki, dotacje, dopaty do oprocentowania preferencyjnych kredytw udzielane przez Narodowy, Wojewdzki, Powiatowy i Gminny Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej; kredyty preferencyjne; obligacje komunalne; dotacje.

Krajowe rda wspfinansowania inwestycji z zakresu gospodarki odpadami: Narodowy Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej NFOiGW udziela pomocy finansowej zgodnie z list priorytetowych programw na dany rok. W zakresie ochrony powierzchni ziemi, w tym ochrony rodowiska przed odpadami, zakada si dofinansowanie zada inwestycyjnych zgodnych z niej wymienionymi programami priorytetowymi: likwidacja uciliwoci starych skadowisk odpadw niebezpiecznych, unieszkodliwianie odpadw powstajcych w zwizku z transportem samochodowym (autozom, pyny eksploatacyjne, akumulatory, ogumienie, tworzywa sztuczne) oraz zbirka i wykorzystanie olejw przepracowanych, przeciwdziaanie powstawaniu i unieszkodliwianie odpadw przemysowych i odpadw niebezpiecznych, realizacja midzygminnych i regionalnych programw zagospodarowania odpadw komunalnych (w tym budowa zakadw przetwrstwa odpadw oraz wspomaganie systemw zagospodarowywania osadw ciekowych).

Wnioskodawcami ubiegajcymi si o rodki finansowe z NFOiGW mog by m.in.: jednostki samorzdu terytorialnego, przedsibiorstwa, instytucje i urzdy, organizacje pozarzdowe (fundacje, stowarzyszenia), administracja pastwowa,

osoby fizyczne.

W NFOiGW stosowane s trzy formy dofinansowywania: finansowanie poyczkowe (poyczki udzielane przez NFOiGW, kredyty udzielane przez banki ze rodkw NFOiGW, konsorcja czyli wsplne finansowanie NFOiGW z bankami, linie kredytowe ze rodkw NFOiGW obsugiwane przez banki) finansowanie dotacyjne (dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopaty do kredytw bankowych, umorzenia) finansowanie kapitaowe (obejmowanie akcji i udziaw w zakadanych bd ju istniejcych spkach w celu osignicia efektu ekologicznego)

Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie Ze rodkw funduszu mog by pokryte koszty poniesione po dniu podjcia uchway o przyznaniu dofinansowania. rodki funduszu nie mog by wykorzystywane na pokrycie kosztw zwizanych z przygotowaniem inwestycji oraz realizacj zada uzupeniajcych bezporedni inwestycj. W Funduszu obowizuj nastpujce formy finansowania: poyczki, dotacje, dopaty do kredytw bankowych.

Dominujc form pomocy finansowej ze rodkw s oprocentowane poyczki udzielane na preferencyjnych warunkach. Istniej moliwoci czciowego umorzenia poyczek. Dotacje mog by udzielane na proekologiczne zadania inwestycyjne i modernizacyjne realizowane przez jednostki sfery budetowej, jednostki samorzdw i inne jednostki organizacyjne prowadzce dziaalno w zakresie ochrony zdrowia, profilaktyki zdrowotnej, pomocy spoecznej, owiaty i kultury. Pomoc ze rodkw Funduszu moe by udzielona wszelkim podmiotom realizujcym zadania z zakresu ochrony rodowiska i gospodarki wodnej, odpowiadajce kryteriom wyboru przedsiwzi na wniosek speniajcy wymagania formalne. Powiatowe i gminne fundusze ochrony rodowiska i gospodarki wodnej rodki gromadzone w powiatowych i gminnych funduszach s generalnie przeznaczone na wspomaganie ustalonych przez rad powiatu lub rad gminy przedsiwzi ochrony rodowiska i gospodarki wodnej, w tym zwizanych z ochron powierzchni ziemi. Obecnie rodki powiatowych funduszy przeznacza si na wspomagania dziaalnoci w zakresie okrelonym jak dla gminnych funduszy, a take na realizacj przedsiwzi zwizanych z ochron powierzchni ziemi i inne zadania ustalone przez rad powiatu, suce ochronie rodowiska i gospodarce wodnej, wynikajce z zasady zrwnowaonego rozwoju, w tym plany gospodarki odpadami. Celem dziaania GFOiGW jest dofinansowanie przedsiwzi proekologicznych, na zasadach ustalanych indywidualnie, na terenie wasnej gminy. W zakresie gospodarki odpadami rodki gminnych i powiatowych funduszy przeznaczane s m.in. na: 1) Edukacj ekologiczn oraz propagowanie dziaa proekologicznych i zasady zrwnowaonego rozwoju, 2) Przedsiwzicia zwizane z gospodark odpadami i ochron powierzchni ziemi, 3) Wspieranie wykorzystania lokalnych rde energii odnawialnej oraz pomoc przy wprowadzaniu bardziej przyjaznych dla rodowiska nonikw energii, 4) Dziaania zwizane z usuwaniem azbestu. Beneficjentami rodkw GFOiGW mog by przede wszystkim instytucje i urzdy, organizacje pozarzdowe oraz osoby fizyczne za PFOiGW s podmioty nie zaliczane do sektora finansw publicznych i nie dziaajce w celu osignicia zysku. Fundacja EkoFundusz Wrd dziedzin priorytetowych EkoFunduszu znajduje si m.in. gospodarka odpadami. W ramach tego priorytetu EkoFundusz finansuje:

1) Organizacj kompleksowych systemw zbirki, recyklingu i zagospodarowania odpadw komunalnych obsugujcych 50 250 tys. mieszkacw; 2) Unieszkodliwianie odpadw niebezpiecznych; 3) Budow instalacji do recyklingu odpadw komunalnych i niebezpiecznych; 4) Modernizacje technologii przemysowych prowadzce do eliminacji powstawania odpadw niebezpiecznych (tzw. czyste technologie). rodki EkoFunduszu maj charakter bezzwrotnej pomocy zagranicznej i stosuje si do nich preferencje wynikajce z obowizujcych przepisw. EkoFundusz nie dofinansowuje projektw dotyczcych prowadzenia bada naukowych, akcji monitoringowych, konferencji i sympozjw oraz innych form dziaalnoci edukacyjnej. Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane s wedug obowizujcych procedur EkoFunduszu na podstawie kryteriw: ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. Aby otrzyma dotacj wszystkie te oceny musz by pozytywne, a wnioskodawca musi wykaza si wiarygodnoci finansow, a take zapewnieniem penego finansowania projektu w czci nie objtej dotacj EkoFunduszu. EkoFundusz moe wspiera finansowo zarwno projekty dopiero rozpoczynane, jak i bdce w fazie realizacji, jeeli ich zaawansowanie finansowe nie przekracza 60% w dniu zoenia wniosku do EkoFunduszu. EkoFundusz nie finansuje projektw, ktre uzyskay, bd staraj si o dotacj z Funduszu Spjnoci, Regionalnych Programw Operacyjnych (dawny Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego Unii Europejskiej, a take z Funduszu EOG (tzw. Fundusz norweski). Beneficjentami EkoFunduszu mog by: samorzdy, przedsibiorcy, instytucje, spoeczne organizacje ekologiczne, dyrekcje parkw narodowych i krajobrazowych, placwki owiatowe, edukacyjne, placwki suby zdrowia oraz spdzielnie mieszkaniowe.

Beneficjentami mog by waciciele zakadw zajmujcych si gospodark odpadami w tym samorzdy lokalne oraz przedsibiorstwa komunalne, ktre speniaj funkcje komunalne, niezalenie od struktury wasnoci. Banki wspierajce inwestycje ekologiczne Banki kredytuj inwestycje ekologiczne na zasadach komercyjnych. Przedmiotem kredytowania jest zakup i/lub montau urzdze sucych ochronie rodowiska. Warunki kredytowania w rnych bankach s rne. Generalnie przy spenieniu odpowiednich warunkw banki wyraaj ch kredytowania nawet 100% kosztw inwestycyjnych. Podmioty uprawnione do ubiegania si o kredyt: jednostki samorzdu terytorialnego, przedsibiorcy oraz osoby fizyczne. Okres kredytowania wynosi przewanie do 5-10 lat. Unijne rda wspfinansowania inwestycji z zakresu gospodarki odpadami: Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko w ramach Funduszu Spjnoci (lata 2007-2013) Wrd dziedzin priorytetowych znajduje si m.in. gospodarka odpadami ochrona powierzchni ziemi. Gwnym celem jest zwikszenie korzyci gospodarczych poprzez zmniejszenie udziau odpadw komunalnych skadowanych i rekultywacja terenw zdegradowanych oraz ochrona brzegw morskich. W zakresie gospodarki odpadami wspierane bd dziaania w zakresie zapobiegania oraz ograniczania wytwarzania odpadw komunalnych, wdraania technologii odzysku, w tym recyklingu, wdraania technologii ostatecznego unieszkodliwiania odpadw komunalnych, a take likwidacji zagroe wynikajcych ze skadowania odpadw oraz rekultywacja terenw zdegradowanych. Beneficjenami mog by przede wszystkim jednostki samorzdu terytorialnego i ich zwizki. Regionalny Program Operacyjny dla Wojewdztwa Mazowieckiego (lata 2007-2013)

Wrd dziedzin priorytetowych znajduje si m.in.: Rozwj infrastruktury ochrony rodowiska i energetycznej. W ramach priorytetu unowoczeniane bd funkcjonujce na terenie wojewdztwa (regionalne i lokalne) systemy skadowania i unieszkodliwiania odpadw. Beneficjenami mog by jednostki samorzdu terytorialnego, stowarzyszenia, zwizki i porozumienia; jednostki administracji rzdowej w wojewdztwie; jednostki organizacyjne lasw pastwowych; inne jednostki publiczne, jednostki wiadczce usugi publiczne na zlecenie jednostek samorzdu terytorialnego, zakady energetyczne, jednostki organizacyjne lasw pastwowych. Program Rozwoju Obszarw Wiejskich (PROW) na lata 2007-2013 Wrd dziedzin priorytetowych znajduje si m.in.: Podstawowe usugi dla gospodarki i ludnoci wiejskiej. W ramach dziaania przeznaczone s rodki na tworzenie systemu zbioru, segregacji, wywozu odpadw komunalnych. Beneficjenami mog by jednostki samorzdu terytorialnego, jednostki wykonujce zadania jednostek samorzdu terytorialnego, operatorzy sieci energetycznych. 9. Zadania strategiczne, w tym harmonogram realizacji planowanych przedsiwzi Tabela 10. Harmonogram rzeczowo-finansowy planowanych przedsiwzi
Zadania do realizacji Jednostki realizujce Okres realizacji Koszt realizacji [tys. PLN] 300,0 rda finansowania

lata 2009-2012 Organizacja PDGO Gmina 2009-2012 budet gminy, PFOiGW, GFOiGW, rodki WFOiGW rodki wasne

Dokoczenie inwentaryzacji i opracowanie programu usuwania azbestu z terenu gminy Zakup workw na zbirk surowcw wtrnych dla zabudowy jednorodzinnej Rekultywacja nieczynnego skadowiska odpadw komunalnych w Kolonii Rzeczkw

Gmina

2009-2010

20

Przedsibiorcy

2009-2012

bd

rodki przedsibiorcw

Gmina

2005-2006

700

Rozwj i ujednolicenie systemw zbierania zuytych olejw odpadowych ze rda rozproszonych, w tym od ludnoci Przeprowadzenie kampanii edukacyjno informacyjnych na temat prawidowego postpowania z olejami odpadowymi

Gmina, Ministerstwo rodowiska

2009-2011

bd

budet gminy, PFOi GW, GFOiGW, fundusze pomocowe UE, fundusze ekologiczne rodki wasne

Wojewdztwo, Powiat, Gmina, Organizacje odzysku olejw odpadowych

2009-2011

bd

Rozwj istniejcych systemw zbierania baterii maogabarytowych i akumulatorw ze rda rozproszonych, w tym od ludnoci Przeprowadzenie kampanii edukacyjno informacyjnych na temat prawidowego postpowania ze zuytymi bateriami i akumulatorami

Gmina, Ministerstwo rodowiska

2009-2011

bd

rodki z budetu samorzdu wojewdztwa, powiatu, gminy, rodki wasne organizacji odzysku, fundusze pomocowe UE, fundusze ekologiczne rodki wasne

Wojewdztwo, Powiat, Gmina, Organizacje odzysku zuytych baterii i akumulatorw

2009-2011

bd

Przeprowadzenie kampanii edukacyjno informacyjnych na temat prawidowego postpowania z pojazdami wycofanymi z eksploatacji

Wojewdztwo, Powiat, Gmina, stacje demontau, punkty zbierania pojazdw wycofanych z eksploatacji

2009-2011

bd

Organizacja

zbierania

zuytych

Gmina, Producenci,

2009-2011

bd

rodki z budetu samorzdu wojewdztwa, powiatu, gminy, rodki wasne organizacji odzysku, fundusze pomocowe UE, fundusze ekologiczne rodki z budetu samorzdu wojewdztwa, powiatu, gminy, rodki wasne przedsibiorcw, fundusze pomocowe UE, fundusze ekologiczne rodki z budetu

urzdze zawierajcych substancje zuboajce warstw ozonow z gospodarstw domowych

Organizacje odzysku

Dziaania edukacyjno informacyjno majce na celu informowanie o szkodliwoci azbestu i bezpiecznym uytkowaniu i usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest

Wojewdztwo, Powiat, Gmina

2009-2011

bd

samorzdu wojewdztwa, powiatu, gminy, rodki wasne przedsibiorcw, fundusze pomocowe UE, fundusze ekologiczne rodki z budetu samorzdu wojewdztwa, powiatu, gminy, fundusze pomocowe UE, fundusze ekologiczne rodki z budetu samorzdu wojewdztwa, powiatu, gminy, fundusze pomocowe UE, fundusze ekologiczne rodki z budetu samorzdu wojewdztwa, powiatu, gminy, rodki wasne organizacji odzysku, fundusze pomocowe UE, fundusze ekologiczne rodki wasne Budet PFOiGW, GFOiGW rodki wasne

Kampania informacyjno-edukacyjna dotyczca prawidowej gospodarki odpadami, w tym gospodarki odpadami ulegajcymi biodegradacji oraz niebezpiecznymi Przeprowadzenie kampanii edukacyjno informacyjnych na temat prawidowego postpowania ze zuytym sprztem elektrycznym i elektronicznym

lata 2009-2016 zadania strategiczne Gmina, Starostwo, zadanie cige Wojewdztwo, Ministerstwo rodowiska

6,0/rok

Wojewdztwo, Powiat, Gmina, Organizacje odzysku zuytego sprztu elektrycznego

2009-2015

bd

Monitoring gospodarki odpadami na terenie gminy Eksploatacja PDGOP Prowadzenie monitoringu lokalnego nieczynnego skadowisk odpadw komunalnych w Kolonii Rzeczkw Prowadzenie selektywnej zbirki odpadw komunalnych Bieca inwentaryzacja i likwidacja dzikich wysypisk Usuwanie wyrobw azbestowocementowych (usunicie i unieszkodliwienie poza terenem gminy)

Gmina Gmina Gmina

zadanie cige zadanie cige zadanie cige

6,0/rok 40,0/rok 10,0/rok

Przedsibiorcy, Gmina Gmina mieszkacy, Gmina, przedsibiorcy

zadanie cige zadanie cige zadanie cige

10,0/rok 30,0/rok 35,0/rok

budet gminy, rodki przedsibiorcw, rodki wasne WFOiGW, PFOi GW, GFOiGW, budet gminy, rodki wasne mieszkacw, fundusze pomocowe UE, fundusze ekologiczne

10. Wnioski z analizy oddziaywania planu na rodowisko Realizacje zaoe planu gospodarki odpadami ma na celu popraw istniejcego stanu rodowiska w zakresie zwizanym z deponowaniem i zagospodarowaniem odpadw. Naley jednak pamita, e niektre przedsiwzicia z zakresu gospodarki odpadami mog lokalnie oddziaywa na rodowisko. Inwestycje tego typu powoduj take czsto szereg konfliktw spoecznych, co czsto zwizane jest z brakiem odpowiedniej informacji skierowanej do spoecznoci. Przedstawione poniej wnioski wynikaj z analizy oddziaywania na rodowisko zamierze zaktualizowanego planu gospodarki odpadami dla gminy Wierzbica. 1. W zaktualizowanym GPGO mona zaobserwowa generaln tendencj w kierunku rozwiza problemw zagospodarowania odpadw z uwzgldnieniem ich odzysku i unieszkodliwiania, poza skadowaniem. 2. Nieczynne skadowisko odpadw komunalnych w Koloni Rzeczkw stanowi zagroenie dla rodowiska. Deponowane na skadowisku odpady komunalne mog sta si dugotrwaymi ogniskami zanieczyszczenia rodowiska wodno-glebowego. Przy braku odpowiedniego uszczelnienia skadowiska (naturalnego lub wykonanego sztucznie) wymywane zanieczyszczenia mog by wprowadzane do wd powierzchniowych i podziemnych, co powoduje ich degradacj. W szczeglnoci dotyczy to skadowisk zlokalizowanych na terenie wystpowania gwnych zbiornikw wd podziemnych. Skadowisko odpadw komunalnych stanowi moe rwnie zagroenie dla czystoci powietrza. Migracja biogazu, skadajcego si gwnie z metanu i dwutlenku wgla, ze skadowiska odpadw komunalnych do rodowiska rozpoczyna si w krtkim okresie po zdeponowaniu odpadw. Naley zatem przeprowadzi rekultywacj

tego obiektu. Przyczyni si to do poprawienia bezpieczestwa ludzi i zmniejszenia zanieczyszczenia rodowiska. 3. Duym zagroeniem dla rodowiska zwizanym z realizacj GPGO bdzie nieterminowe realizowanie zapisanych w nim dziaa. Dotyczy to przede wszystkim realizacji zada w zakresie zbierania odpadw i ich odzysku lub unieszkodliwiania. Przy zaoeniu staego generowania odpadw komunalnych, konieczne jest podniesienie efektywnoci ich selektywnego zbierania, bowiem w przeciwnym razie odpady te trafi na skadowiska, ktrych pojemno nie przewiduje przyjmowania wszystkich odpadw. Moe wystpi sytuacja, e odpady bd usuwane do rodowiska w sposb niekontrolowany. Jest to najwiksze zagroenie, dlatego bezwzgldnie naley dy do ograniczenia iloci odpadw skadowanych. 4. Niezbdne jest wprowadzanie mechanizmw wspomagajcych funkcjonowanie istniejcych i nowo tworzonych systemw zbierania odpadw oraz ich odzysku i unieszkodliwiania. Ponadto, naley prowadzi cige akcje edukacyjno informacyjne dotyczce koniecznoci wczenia si mieszkacw w system selektywnego zbierania odpadw, ze szczeglnym uwzgldnieniem wydzielania odpadw niebezpiecznych ze strumienia odpadw komunalnych. Naley uwiadamia zagroenia dla zdrowia, jakie wie si z oddziaywaniem niewaciwie zagospodarowanych odpadw niebezpiecznych. 5. Pozytywnym efektem zamierze planu gospodarki odpadami dla rodowiska bdzie stopniowe zmniejszanie iloci odpadw komunalnych kierowanych na skadowiska. 6. Do racjonalnych dziaa zmniejszajcych obcienie dla rodowiska (odcieki, gazy, odory) w ramach planu gospodarki odpadami naley likwidacja dzikich wysypisk. Jest to problem bardzo trudny i tylko radykalna zmiana wiadomoci ekologicznej spoeczestwa moe spowodowa, e zlikwidowane i zrekultywowane dzikie wysypiska nie powstan na nowo. Miejsca nielegalnego skadowania odpadw mog przyczynia si do wzrostu odczynu wd (pH), cigego wzrostu mineralizacji, iloci zawiesin, twardoci oglnej oraz makroskadnikw takich, jak: chlorki, sd, potas. Charakterystyczny jest znaczcy wzrost zawartoci zwizkw azotu (azot amonowy, azotyny, azotany) oraz fosforanw, elaza, kwasw organicznych i podwyszenie BZT5, ChZT. Bardzo wysokie jest rwnie skaenie bakteriologiczne (E-coli, Streptococcus) odciekw ze skadowisk, co stanowi realne zagroenie dla rodowiska wodnoglebowego. Szczegowa inwentaryzacja i bieca likwidacja tych wysypisk przyczyni si w znaczcym stopniu do poprawy stanu jakoci rodowiska. Nastpi uporzdkowanie terenu, przywrcenie naturalnych siedlisk flory i fauny i przede wszystkim zostanie zlikwidowane ognisko zanieczyszczenia wd podziemnych i powierzchniowych. 7. Wzrost iloci odpadw komunalnych poddawanych procesom odzysku i unieszkodliwiania spowoduje zmian skadu deponowanych odpadw. Szczeglne znaczenie bdzie tu miaa redukcja iloci skadowanych odpadw ulegajcych biodegradacji powodujcych najwiksze zagroenie dla rodowiska (zanieczyszczone odcieki i gazy skadowiskowe). Poprzez te dziaania zmniejszy si potencjalnie negatywny wpyw skadowiska na rodowisko. 8. Podstawow barier w osigniciu zakadanych w planie poziomw odzysku i unieszkodliwiania odpadw moe okaza si nieefektywna selektywna zbirka odpadw. Dotyczy to gwnie odpadw pochodzcych od mieszkacw, a zwaszcza odpadw ulegajcych biodegradacji, surowcw wtrnych i odpadw niebezpiecznych. Z tego wzgldu jako priorytetowe zadanie przyjmuje si szerok akcj szkole i podnoszenie wiadomoci ekologicznej spoecznoci lokalnej. 9. Realizacja planu gospodarki odpadami w gminie, uwarunkowana jest gwnie wczeniem si do udziau w jego realizacji wszystkich mieszkacw. Wie si to z potrzeb zmiany podejcia do rodowiska i jego zasobw, a co za tym idzie z wszechstronn edukacj ekologiczn. Nastpi to powinno poprzez intensywne szkolenia i szeroko zakrojon kampani informacyjno-edukacyjn dotyczc ograniczenia powstawania odpadw, segregacji odpadw u rda ich powstania i ich zagospodarowywania, wykorzystania w recyklingu odpadw mogcych zastpi surowce pierwotne. Edukacja w szkoach moe odbywa si m.in. poprzez organizowanie konkursw na szczeblu midzygminnym, czy powiatowym, organizowanych przez wadze samorzdowe. Naley wyranie podkreli, e realizowane na szerok skal przedsiwzicia edukacyjne, przyczyni si do ograniczania negatywnych skutkw oddziaywania na rodowisko, w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi. 11. Sposb monitoringu i oceny wdraania planu Wadze gminne odpowiadaj za wdroenie systemu zawartego w Gminnym planie gospodarki odpadami i s zobowizane do monitorowania zmian w zakresie gospodarki odpadami. Monitorowanie realizacji planu umoliwia ocen prawidowoci i efektywnoci dziaa.

Zgodnie z art. 14 ustawy o odpadach, projekt planu gminnego podlega zaopiniowaniu przez Zarzd Powiatu i Zarzd Wojewdztwa. Monitoring gospodarki odpadami polega na dziaaniach organizacyjno-kontrolnych prowadzonych w oparciu o Marszaka, Starost i Wjta. System monitoringu i oceny zada oraz celw zawartych w planie gospodarki odpadami dla gminy Wierzbica skada si z: systemu sprawozdawczoci i raportowania przez organy urzdowe i podmioty gospodarcze, uwzgldniajce obligatoryjne terminy zawarte w aktach prawnych oraz wskazwki realizacyjne zamierzonych dziaa, wojewdzkiej bazy danych o odpadach, systemu nadzoru i kontroli.

System sprawozdawczoci i raportowania Wjt Gminy Wierzbica ma obowizek przedoenia co 2 lata radzie gminy oraz zarzdowi powiatu sprawozdania z realizacji gminnego planu gospodarki odpadami. Sprawozdanie zawiera informacje o wykonaniu jakociowych i ilociowych zada postawionych w planie oraz opis postpu we wdraaniu inicjatyw zawartych w krtkookresowym planie dziaania. Weryfikacja i aktualizacja planu Plan gospodarki odpadami aktualizowany bdzie nie rzadziej ni raz na 4 lata. Proces aktualizacji poprzedza weryfikacja dokumentu w celu oceny, ktre czci planu wymagaj aktualizacji i w jakim zakresie. Weryfikacji podlega cay plan, tj. aktualny stan gospodarki odpadami, zmienionej w wyniku realizacji planu krtkookresowego, wytyczone priorytety, cele i dziaania, program dugookresowy oraz analiza oddziaywa. Jednym z najbardziej istotnych elementw aktualizacji i weryfikacji planu bdzie ucilenie bilansw odpadw wytwarzanych, poddawanych procesom odzysku i unieszkodliwianych, opracowanych na podstawie informacji z wojewdzkiej bazy danych o odpadach. System nadzoru i kontroli Do najwaniejszych zada w zakresie monitorowania gospodarki odpadami nale: kontrola przestrzegania przepisw z dziedziny gospodarki odpadami, kontrola przestrzegania warunkw zawartych w pozwoleniach i decyzjach z zakresu gospodarki odpadami, kontrola eksploatacji obiektw, instalacji i urzdze gospodarki odpadami.

Podmioty i obiekty objte nadzorem i kontrol: posiadacze odpadw podmioty zajmujce si zbirka i transportem odpadw podmioty zajmujce si odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadw.

System ten naley cay czas weryfikowa i udoskonala w celu prawidowego i rzetelnego rozpoznania sytuacji z zakresu gospodarki odpadami na terenie gminy. Firmy zajmujce si zbirk odpadw komunalnych zobowizane zostan do kompleksowego przedstawiania ilociowego i jakociowego zbieranych odpadw w systemie kwartalnym do Urzdu Gminy. Pozwoli to na kontrol poziomw odzysku i recyklingu poszczeglnych rodzajw odpadw. Pozwoli to na zbudowanie rzetelnej bazy danych i pozwoli planowa zadania do realizacji w celu dalszej poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami. Proponowane wskaniki efektywnoci Planu Gospodarki Odpadami Poniej przedstawiono proponowane zestawy wskanikw monitoringu prowadzonego przez organa odpowiedzialne za realizacj Planu Gospodarki Odpadami.

Tabela 11. Wskaniki monitorowania Planu Gospodarki Odpadami Lp. 1. Nazwa wskanika Odpady komunalne Odsetek mieszkacw gminy objtych zorganizowanym systemem zbierania odJednostka %

2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19.

20. 21. 22. 23. 24. 25.

26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34.

padw komunalnych Masa zebranych odpadw komunalnych ogem Masa odpadw komunalnych zebranych selektywnie Masa odpadw komunalnych zebranych jako resztkowe lub zmieszane Odsetek odpadw komunalnych zebranych selektywnie poddanych unieszkodliwianiu (poza skadowaniem) Odsetek odpadw komunalnych zebranych selektywnie poddanych skadowaniu Masa odpadw komunalnych ulegajcych biodegradacji skadowanych na skadowiskach odpadw Liczba etatw w administracji gminnej w zakresie gospodarki odpadami Nakady na gospodark odpadami (w tym inwestycyjne i pozainwestycyjne) Odpady niebezpieczne Masa wytworzonych odpadw niebezpiecznych Odsetek wytworzonych odpadw niebezpiecznych poddanych recyklingowi Odsetek wytworzonych odpadw niebezpiecznych poddanych termicznemu przeksztaceniu Odsetek wytworzonych odpadw niebezpiecznych skadowanych bez przetworzenia Masa selektywnie zebranych komunalnych odpadw niebezpiecznych Odsetek selektywnie zebranych komunalnych odpadw niebezpiecznych poddanych recyklingowi Odsetek selektywnie zebranych komunalnych odpadw niebezpiecznych poddanych termicznemu przeksztaceniu Odsetek selektywnie zebranych komunalnych odpadw niebezpiecznych bez przetworzenia Masa pozostaych zinwentaryzowanych wyrobw zawierajcych azbest do usunicia i unieszkodliwienia Masa zebranego zuytego sprztu elektrycznego i elektronicznego z gospodarstw domowych Komunalne osady ciekowe Masa wytworzonych komunalnych osadw ciekowych Odsetek wytworzonych komunalnych osadw ciekowych poddanych przetwarzaniu metodami biologicznymi Odsetek wytworzonych komunalnych osadw ciekowych poddanych przetwarzaniu metodami termicznymi Odsetek wytworzonych komunalnych osadw ciekowych bezporednio wykorzystywanych w rolnictwie Odsetek wytworzonych komunalnych osadw ciekowych bezporednio wykorzystywanych w innych zastosowaniach Odsetek wytworzonych komunalnych osadw ciekowych skadowanych bez przetworzenia na skadowiskach odpadw Odpady opakowaniowe Poziom odzysku ogem Poziom recyklingu ogem Poziom recyklingu odpadw opakowaniowych ze szka Poziom recyklingu odpadw opakowaniowych z tworzyw sztucznych Poziom recyklingu odpadw opakowaniowych z papieru i tektury Poziom recyklingu odpadw opakowaniowych ze stali Poziom recyklingu odpadw opakowaniowych z aluminium Poziom recyklingu odpadw opakowaniowych z drewna wiadomo ekologiczna Udzia spoeczestwa w dziaaniach na rzecz poprawy gospodarki odpadami wg

Mg Mg Mg % % Mg szt. z/rok Mg % % % Mg % % % Mg Mg

Mg % % % % %

% % % % % % % %

35. 36.

oceny jakociowej Ilo i rodzaj interwencji (wnioskw) zgaszanych przez mieszkacw (np. dzikie wysypiska) Ilo i rodzaj kampanii edukacyjno-informacyjnych

12. Streszczenie planu gospodarki odpadami Niniejszy Planu gospodarki odpadami dla Gminy Wierzbica stanowi aktualizacj Planu z 2005 roku Obejmuje on okres lat 2009 2012 z uwzgldnieniem perspektywy w zakresie celw i zada strategicznych do 2016 roku. W niniejszym Planie przedstawiono m.in.: charakterystyk gminy z uwzgldnieniem czynnikw wpywajcych na gospodark odpadami, analiz aktualnego stanu gospodarki odpadami komunalnymi, prognozy wzrostu iloci wytwarzanych odpadw, cele i zadania, system gospodarki odpadami, rda finansowania przedsiwzi z zakresu gospodarki odpadami, harmonogram realizacji przedsiwzi.

Zorganizowan zbirk odpadw komunalnych objty jest cay teren gminy. Zbirka odpadw mieszanych jest podstawowym systemem zbierania odpadw komunalnych na terenie. Do gromadzenia odpadw stosowane s kontenery typu: KP-7, 1,1m3 i 2,2m3, indywidualne pojemniki 110 l, 120 l, 240 l. Wywz odpadw odbywa si jeden raz na miesic lub czciej w zalenoci od indywidualnych potrzeb. Zbieraniem i transportem odpadw komunalnych zajmuje si Przedsibiorstwo Wywozu Nieczystoci Staych ALMAX Sp. z o.o. ul. Wrocawska 3 Radom oraz firma Gwarek Maciej Usugi Remontowo Budowlane Wywz nieczystoci pynnych i staych Wola Korzeniowa 20, Szydowiec. Firmy te podpisuj indywidualne umowy na odbir odpadw z mieszkacami gminy i podmiotami gospodarczymi. Odpady kierowane s na skadowisko odpadw komunalnych w Radomiu. Procesom odzysku poddawane s odpady pochodzce z selektywnej zbirki. W tym celu firma ALMAX rozdaje worki na surowce wtrne oraz rozstawia przy blokach wielorodzinnych kontenery siatkowe na surowce wtrne. Ponadto przy jednej altanie na odpady komunalne na terenie osiedla wydzielono boks na odpady wielkogabarytowe oraz niebezpieczne. Na terenie gminy selektywnie zbierane s rwnie przeterminowane leki w aptekach, sprzt RTV i AGD w sklepie elektrycznym w Wierzbicy oraz baterie w punktach ich sprzeday. W 2008 roku na terenie gminy przeprowadzono zbirk sprztu elektrycznego wrd mieszkacw PSP w Dbrwce Warszawskiej, gdzie zebrano 32 szt. sprztu. Koszt unieszkodliwienia pokrya Gmina Wierzbica. Rwnie szkoy na terenie gminy zajmuj si selektywn zbirk odpadw, gwnie jest to makulatura oraz przeprowadzaj jednorazowe akcje zbirki surowcw wtrnych. Na terenie gminy rozpoczto proces usuwania materiaw zawierajcych azbest. W roku 2008 Gmina pozyskaa rodki z PFOiGW w Radomiu w wysokoci 20 681,04z. Ze rodkw tych usunito pokrycia dachowe zawierajce azbest w iloci 1 275m2. Na rok 2009 rwnie Gmina uzyskaa rodki na kontynuowanie prac zwizanych z usuwaniem azbestu na terenie gminy. Dla potrzeb wdroenia systemu gospodarki odpadami, w Wojewdzkim Planie Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2007-2011 z uwzgldnieniem lat 2012-2015 (aktualizacja), uwzgldniajc przede wszystkim potencja ludnociowy i gospodarczy oraz sie powiza komunikacyjnych, zaproponowano utworzenie szeciu obszarw (regionw), w ktrych wdraane powinny by kompleksowe systemy gospodarki odpadami komunalnymi i tworzone Zakady Zagospodarowania Odpadw. Gmina Wierzbica zostaa zaliczona do Obszaru Radomskiego obejmujcego powiaty: biaobrzeski, lipski, kozienicki, przysuski, radomski, szydowiecki, zwoleski, m. Radom, grjecki. W celu dalszej poprawy sytuacji zwizanej ze zbirk odpadw komunalnych na terenie gminy, naley: rozbudowywa istniejcy system selektywnego odbierania odpadw w celu osignicia odpowiednich poziomw selektywnej zbirki;

podpisywa stosowne umowy z organizacjami odzysku, co pozwoli na sfinansowanie czci kosztw selektywnej zbirki odpadw; likwidowa na bieco dzikie wysypiska odpadw przez rekultywacj lub usunicie zoonych tam odpadw; nawizywa wspprac z firmami specjalistycznymi zajmujcymi si odzyskiem i recyklingiem odpadw niebezpiecznych, zuytego sprztu elektrycznego i elektronicznego, odpadw budowlanych, wielkogabarytowych, rnego rodzaju opakowa oraz recyklingiem organicznym; utworzy PDGO; propagowa przydomowe kompostowania odpadw ulegajcych biodegradacji; przeprowadzi rekultywacj nieczynnego skadowiska odpadw komunalnych w Kolonii Rzeczkw; prowadzi dalsze intensywne dziaania edukacyjne.

Dziaania zmierzajce do poprawy sytuacji w zakresie prawidowego funkcjonowania systemu gospodarki wi si rwnie z: kontrol umw na odbieranie odpadw komunalnych od wacicieli nieruchomoci, prowadzon kontrol przedsibiorcw w zakresie dziaalnoci zwizanej z odbiorem odpadw komunalnych, wczeniem si w dziaania zwizane z wprowadzeniem zintegrowanego i regionalnego systemu gospodarki odpadami komunalnymi, wspieraniem kadrowym i technicznym jednostek zajmujcych si gospodark odpadami.

Podstawowym celem systemu gospodarki odpadami w Gminie Wierzbica jest osignicie odpowiednich standardw, zgodnie z zasadami zrwnowaonego rozwoju. 13. Wykorzystane materiay i rda informacji 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Plan gospodarki odpadami dla Gminy Wierzbica na lata 2004 - 2011, 2005 rok przyjty uchwa Rady Gminy w Wierzbicy nr XX/166/2005 z dnia 25 lutego 2005r. Sprawozdanie z realizacji planu gospodarki odpadami dla gminy Wierzbica za lata 2005 - 2006, 2007 rok. Sprawozdanie z realizacji planu gospodarki odpadami dla gminy Wierzbica za lata 2007 - 2008, 2009 rok. Projekt aktualizacji Krajowego Planu Gospodarki Odpadami 2010 (strona internetowa Ministerstwa rodowiska http://www.mos.gov.pl). Wojewdzki Plan Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2007 - 2011 z uwzgldnieniem lat 20122015 (aktualizacja), 2007 rok. Plan gospodarki odpadami dla powiatu radomskiego na lata 2008 2012 z perspektyw do roku 2015 aktualizacja, 2007 rok. Program ochrony rodowiska dla Gminy Wierzbica na lata 2004 - 2011, 2005 rok przyjty uchwa Rady Gminy w Wierzbicy nr XX/166/2005 z dnia 25 lutego 2005r. Projekt Programu ochrony rodowiska dla Gminy Wierzbica na lata 2009 - 2012 z uwzgldnieniem perspektywy do 2016 roku , 2009 rok. Dane na temat gospodarki odpadami na terenie gminy Urzd Gminy w Wierzbicy.

10. Strony internetowe dotyczce gminy Wierzbica. 11. GUS: Dane statystyczne [strona internetowa http://www.stat.gov.pl]. 12. Stan rodowiska w wojewdztwie mazowieckim w 2007 roku. Raport Wojewdzkiego Inspektoratu Ochrony rodowiska w Warszawie, Inspekcja Ochrony rodowiska, Warszawie 2008 rok. Przewodniczcy Rady Gminy: Aldona Dzik