Technologia tanich drg gminnych o nawierzchni ...

mgr in. Magorzata Faleska in. Witold Gajger

Instytut Badawczy Drg i Mostw Warszawa

Technologia tanich drg gminnych o nawierzchni z betonu cementowego

A CONSTRUCTION TECHNOLOGY OF CHEAP COMMUNAL CONCRETE ROADS

Streszczenie
W artukule opisano technologi budowy drg gminnych o nawierzchni z betonu cementowego w rejonie nowosdeckim. Drogi byy wykonane na bazie miejscowego kruszywa naturalnego z dodatkiem kruszywa amanego i granulatu cementowego z zawartoci odpadw przemysowych. W artykule podano rwnie przykadowe koszty wykonania drogi gminnej o nawierzchni z betonu cemenetowego w zalenoci od regionu budowy, stosowanych materiaw i metody konstruowania.

Abstract
A construction technology of communal concrete roads in Nowy Scz region are described in the paper. Roads were built using local natural or waste materials as gravels, crushed aggregates, ashes and slags. Road pavements were made of concrete with addition sandgravel aggregates. Exemplary costs of communal concrete road construction regarding the region, construction materials and methods were also presented in the paper.

Technologia tanich drg gminnych o nawierzchni ...

1. Wstp
W ostatnich latach pogarsza si stan techniczny istniejcych drg gminnych. Przyczyn degradacji drg jest przede wszystkim niska nono nawierzchni, nie dostosowana do wikszego obcienia ruchem, brak konserwacji i napraw, brak odwodnienia korpusu drogi, naturalne starzenie si nawierzchni i wpyw warunkw atmosferycznych. Nierwnoci nawierzchni drogi, a zwaszcza jej niska wytrzymao, nie tylko ograniczaj dopuszczenie do ruchu pojazdw o duej adownoci, ale take nie pozwalaj na wykorzystanie ich nominalnej adownoci. Naley rozwija budow drg gminnych, umoliwiajcych uytkowanie samochodw i przyczep o duej adownoci i duym obcieniu na o. Poszukuje si tanich technologii z materiaw miejscowych i odpadowych pozwalajcych uzyska non i trwa nawierzchni uwzgldniajc sezonowo obcienia ruchem. Od kilku lat obserwuje si wzrost zainteresowania budow drg gminnych w technologii betonu cementowego, z uwagi na ich wysok nono, trwao i atwo wykonania bez uycia maszyn specjalistycznych.

2. Technologia budowy tanich drg

Drogi gminne (lokalne i dojazdowe) wystpuj jako drogi nieulepszone gruntowe lub o nawierzchni wykonanej: z ula paleniskowego, tucznia czy wiru. Budowa tradycyjnej konstrukcji nawierzchni jest bardzo kosztowna, std poszukiwania tanich technologii. Jedn z takich technologii moe by wykonanie drg gminnych o nawierzchni z betonu cementowego w dwch etapach: I etap: droga na ulepszonym podou, z odwodnieniem korpusu i wykorzystaniem materiaw miejscowych - tj. pospka, wir, tucze, uel, popi, II etap: wyrwnanie i dogszczenie drogi wykonanej w I etapie z potraktowaniem jej jako podbudowa, uoenie nawierzchni z betonu cementowego - z wykorzystaniem materiaw miejscowych, tj. pospka, wir. Drogi gruntowe ulepszone, odpowiednio utrzymane i dostosowane do odbywajcego si po nich ruchu, speniaj cakowicie zadanie jako drogi lokalne tymczasowe. Koszt drogi z zastosowaniem ulepszenia gruntu z wykorzystaniem do maego ruchu w pierwszym etapie budowy jest nieznaczny. Po okresie 1-2 lat eksploatacji, kiedy wzmocnienie jest uzasadnione wzgldami technicznymi wynikajcymi ze wzrostu ruchu, wykonywana jest nawierzchnia z betonu cementowego dostosowana do istniejcych warunkw. Ten sposb budowy drogi etapami, dostosowany do zwikszajcego si obcienia ruchem, ma uzasadnienie ekonomiczne.

3. Typowe konstrukcje drg gminnych

Zgodnie z rozporzdzeniem Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada drogi publiczne i ich usytuowanie, w zakres drg gminnych wchodz drogi lokalne (klasy L) i dojazdowe (klasy D).

Magorzata Faleska, Witold Gajger

Rys. 1. Konstrukcja drogi (na nasypie do 1,0 m z rowem odwadniajcym) o nawierzchni z betonu cementowego wykonywanej w 2 etapach

Rys. 2. Konstrukcja nawierzchni z betonu cementowego na istniejcej drodze o nawierzchni utwardzonej (na nasypie do 1,0 m z rowem odwadniajcym)

Technologia tanich drg gminnych o nawierzchni ...

Rys. 3. Konstrukcja nawierzchni z betonu cementowego na istniejcej drodze o nawierzchni asfaltowej (na nasypie do 1,0 m z rowem odwadniajcym)

Magorzata Faleska, Witold Gajger

Wymienione drogi charakteryzuj si nastpujcymi parametrami: szeroko 1 pasa ruchu wynosi od 2,5 do 3,0 m, szeroko pobocza wynosi 0,75 m. Budowa drogi o nawierzchni z betonu cementowego w 2 etapach, dostosowana do zwikszajcego si obcienia ruchem, powinna by wykonywana z wykorzystaniem tanich materiaw miejscowych. I etap obejmuje - wykonania odwodnienia, ulepszenia podoa, wykonania podbudowy: odwodnienie - wykonanie roww odwadniajcych i przepustw, ulepszenie podoa - na gboko 15 20 cm, np. popioem lub cementem, wykonanie podbudowy (tymczasowej nawierzchni) - warstwa gruboci 8 15 cm: a) z kruszywa stabilizowanego mechanicznie, b)z kruszywa stabilizowanego cementem z dodatkiem popiou, lub popioem, c) z chudego betonu na bazie cementu ewentualnie z dodatkami, zalecana przy duych obcieniach na o; II etap obejmuje - wykonanie nawierzchni z betonu cementowego: Grubo nawierzchni z betonu cementowego powinna wynosi od 15 do 20 cm. Nawierzchni z betonu cementowego mona stosowa w nastpujcych przypadkach: a) na podbudowie (nawierzchni tymczasowej z I etapu), uytkowanej przez okres eksploatacji od 1 do 2 lat jako samodzielna droga, rys. 1, b)na istniejcej konstrukcji drogi gruntowej po wyrwnaniu i dogszczeniu, rys. 2, c) na istniejcej konstrukcji drogi o nawierzchni asfaltowej po uprzednim wykonaniu niezbdnych napraw i przystosowaniu jako podbudowa, rys. 3.

4. Przykad budowy drg gminnych

Przykadem wykorzystania taniej technologii moe by budowa drg gminnych o nawierzchni z betonu cementowego w rejonie nowosdeckim. Drogi wykonywane byy na bazie miejscowego kruszywa naturalnego (otoczakowego) z dodatkiem kruszywa amanego (przekruszonego) i granulatu cementowego z zawartoci odpadw przemysowych.

4.1. Przygotowanie podoa i podbudowy

Budowane drogi wykonywane byy na istniejcych drogach lokalnych (gwnie utwardzanych wirem), ktrych konstrukcja posuya jako dobra podbudowa pod now nawierzchni. Po wytyczeniu geometrii drogi istniejc nawierzchni wirow uzupeniano granulatem cementowym, a nastpnie zagszczano do ustalonego wskanika zagszczenia formujc koron jezdni.

Technologia tanich drg gminnych o nawierzchni ...

Roboty ziemne przy realizacji drogi gminnej pokazano na fot. 4.

Fot. 4.

Woda z nawierzchni odprowadzana bya do roww odwadniajcych wykonywanych w czasie trwania robt ziemnych. W przypadkach koniecznych wykonywane byy przepusty pod jezdni. Przykadowy rodzaj odwodnienia drogi gminnej z dwoma rowami odwadniajcymi pokazano na rys. 5.

Rys. 5. Konstrukcja odwodnienia drogi gminnej o nawierzchni z betonu cementowego na istniejcej drodze o nawierzchni utwardzonej

4.2. Ukadanie i zagszczanie mieszanki betonowej

Mieszanka betonowa o konsystencji gstoplastycznej dostarczana bya betonowozami i ukadana bezporednio w deskowaniach staych o odpowiedniej sztywnoci. Deskowanie montowane byo na podbudowie zgodnie z zaoonym w projekcie spadkiem i gruboci pyty. Ukadanie mieszanki betonowej w deskowaniach staych przy realizacji drogi gminnej pokazano na fot. 6.

Magorzata Faleska, Witold Gajger

Fot. 6.

Zagszczanie odbywao si za pomoc listwy wibracyjnej. Unikano zacierania powierzchni ograniczajc je do minimum z uwagi na powstanie uszkodze wierzchniej warstwy betonu. Zagszczanie mieszanki betonowej w deskowaniach staych przy realizacji drogi gminnej pokazano na fot. 7.

Fot. 7.

Rozdeskowanie wykonywane byo w odpowiednim momencie, tak aby nie naruszy krawdzi i naronikw pyt.

4.3. Nadawanie tekstury powierzchni pyty

Po uoeniu mieszanki betonowej nadawana bya tekstura w celu zapewnienia bezpiecznej szorstkoci nawierzchni. Uznaje si, e najlepszym momentem jest chwila tu po znikniciu filmu wodnego z powierzchni betonu i tu przed przejciem mieszanki do stanu nieplastycznego. Najczciej stosuje si metod nadawania tekstury za pomoc przecigania szczotki.

4.4. Pielgnacja betonu

Wykonana nawierzchnia betonowa pielgnowana bya przy uyciu preparatu NB-1. Pooony preparat zapobiega zbyt szybkiemu odparowaniu wody, a tym samym umoliwi waciw hydratacj cementu.

Technologia tanich drg gminnych o nawierzchni ...

4.5. Wykonywanie szczelin dylatacyjnych

W celu uniknicia spka skurczowych w nawierzchni betonowej wykonywane byy szczeliny skurczowe. Najpopularniejszym sposobem wykonywania szczelin w nawierzchni betonowej jest nacinanie mechaniczne przy uyciu piy tarczowej. Nacinanie szczelin w nawierzchni betonowej przy realizacji drogi gminnej pokazano na fot. 8.

Fot. 8.

Wykonywanie szczelin jest bardzo wanym etapem w budowie nawierzchni betonowej. Technologia wykonywania szczelin Czas cicia. Kluczowym czynnikiem jest wybr momentu cicia. Zbyt wczenie rozpoczte cicie powoduje wykruszanie si ziaren kruszywa ze szczeliny, zbyt pne - powstanie wczeniej niekontrolowanych spka. W normalnych warunkach pogodowych wykonawcy rozpoczynaj cicie szczelin poprzecznych w 4 do 12 godzin po rozoeniu mieszanki. Cicie szczelin podunych mona wykona do 48 godzin po uoeniu mieszanki, ale preferowane jest wykonanie ich tu po zakoczeniu cicia szczelin poprzecznych. Gboko cicia. Gboko cicia szczelin nie moe by mniejsza ni 1/3 nominalnej gruboci pyty, cho rozwj technik cicia sugeruje, e mog by one pytsze. Zwraca si uwag, eby w miejscach, gdzie szczelina przechodzi nad gbokimi (50 mm i wicej) deformacjami, cicia byy odpowiednio gbsze.

4.6. Wypenienie szczelin

Cz szczelin bya wypeniona materiaem zapewniajcym szczelno. W kilku przypadkach szczeliny zasypywano piaskiem.

5. Kontrola jakoci
Badania w trakcie budowy W trakcie trwania budowy pobierane byy prbki w celu wykonania bada kontrolnych i dla oceny parametrw betonu.

Magorzata Faleska, Witold Gajger

Parametry techniczne betonu W omawianym przykadzie do budowy drg lokalnych stosowano beton klas B25 i B30 zgodnie z norm BN-84/8933-14. Drogi samochodowe. Konstrukcja jezdni z betonu cementowego dla drg o ruchu lekkim.

6. Przegld drg lokalnych w powiecie nowosdeckim

W sierpniu ubiegego roku Zakad Betonu IBDiM dokona przegldu drg gminnych w powiecie nowosdeckim, wykonanych w technologii nawierzchni z betonu cementowego w latach 1998 2000.

Fot. 9.

Fot. 10.

Technologia tanich drg gminnych o nawierzchni ...

Fot. 11.

W okresie tym wykonano ok. 50 odcinkw drg gminnych (lokalnych) o dugoci od 300 m do ok. 3000 m. Przegldu dokonano w dwa tygodnie po opadach deszczu podczas powodzi na przeomie lipca i sierpnia 2001 roku. Stan techniczny drg nie budzi zastrzee. W wikszoci byy to drogi gminne dugoci od 1500 do 3000 m, czce wsie lub osiedla lub drogi dojazdowe do osiedli dugoci 200 do 800 m, tzw. przysikw. Przykad drogi gminnej pokazano na fot. 9. Wrd ocenianych drg znalaza si rwnie bardzo malowniczo pooona grska droga dugoci ok. 3000 m, wznoszca si na wysoko ok. 800 m n.p.m., biegnca wzdu szlaku turystycznego z Piwnicznej do Obidzy (fot. 10).

Fot. 12.

Magorzata Faleska, Witold Gajger

Ciekawym rozwizaniem bya droga wzdu wwozu, ktry po opadach deszczu zamienia si w ciek dla wd opadowych (fot. 11). adna z tych drg nie ulega uszkodzeniom w okresie opadw deszczu podczas powodzi na przeomie lipca i sierpnia 2001 roku w powiecie nowosdeckim (fot. 12). Kolejn wizj lokaln przeprowadzono w sierpniu 2002 roku, poddajc przegldowi drogi realizowane do roku 2001, jak rwnie drogi nowe wykonane w 2002 roku, midzy innymi nakadk z betonu cementowego uoon na drodze z betonu asfaltowego w Ptaszkowej.

7. Podsumowanie
Moliwoci finansowe gmin wymuszaj obnienie kosztw realizacji inwestycji drogowych. Wydaje si e dwuetapowa metoda budowy drg bdzie bardziej korzystna z uwagi na rozoenie w czasie kosztw przy cigej eksploatacji drogi. Jednoczenie mona stosowa inne omwione wczeniej rozwizania w zalenoci od istniejcych warunkw i potrzeb lokalnych. Tanie drogi bdce utwardzeniem terenu, pokryte cienkim dywanikiem asfaltu lub wzmocnione zagszczonym tuczniem nie wytrzymuj duych obcie ruchem, maj niski komfort jazdy oraz wymagaj czstych napraw. Utrzymanie takiej drogi w okresie kilkunastu lat jest o wiele drosze ni budowa drogi o nawierzchni betonowej, ktrej trwao jest kilkakrotnie dusza. Drogi o nawierzchni z betonu cementowego zdolne s przej maksymalne obcienie wystpujce sezonowo oraz wykazuj odporno na dziaanie wd opadowych w stanach zagroenia powodziowego. Drogi wiejskie o nawierzchni z betonu cementowego mona wykonywa sposobem gospodarczym bez uycia specjalistycznego sprztu, pod warunkiem zapewnienia waciwych materiaw oraz odpowiedniej technologii wykonania. Wykorzystanie miejscowej siy roboczej oraz potencjau technicznego gminy, pod nadzorem fachowcw znajcych zagadnienia projektowania i budowy drg o nawierzchni z betonu cementowego, pozwoli na wykonanie drogi o 15-, 20-letniej trwaoci przy niskich kosztach eksploatacji. Wskazane s poszukiwania optymalnych rozwiza w zakresie konstrukcji nawierzchni i technologii wykonania drg pozwalajce na wykorzystanie materiaw odpadowych. Przykadowe koszty wykonania drogi gminnej o nawierzchni z betonu cementowego w zalenoci od regionu budowy, stosowanych materiaw, jak i metody konstruowania przedstawiaj si nastpujco: w regionie nowosdeckim, przy stosowaniu materiaw odpadowych 80 - 90 z/m2, w regionie lubuskim, przy stosowaniu materiaw miejscowych 100 -120 z/m2, w regionie zamojskim, przy stosowaniu materiaw miejscowych 120 -130 z/m2. Zakad Betonu IBDiM podj si opracowania wytycznych wykonania i odbioru drg gminnych o nawierzchni z betonu cementowego celem rozpowszechnienia tanich technologii budowy drg w gminach.