Gmina Jeżów

GMINA JE W
PROGRAM USUWANIA WYROBW ZAWIERAJCYCH AZBEST Z TERENU GMINY JE W pow. brzeziski, woj. dzkie NA LATA 2010 2013 (z uwzgldnieniem perspektywy do 2032)
Opracowanie: Adler Consulting sierpie 2009r Zesp pod kierunkiem: mgra in . Huberta Bobrowskiego
Program usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu gminy Je w pow. brzeziski woj. dzkie
1. 2. 3. 4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 5.
WSTP............................................................................................................. 4 PODSTAWOWE DANE DOTYCZCE OBSZARU GMINY JE W, OBJTEGO PROGRAMEM ............................................................................. 5 CEL I ZADANIA PROGRAMU USUWANIA AZBESTU .............................. 10 AZBEST JEGO CHARAKTERYSTYKA I ZASTOSOWANIA W PRZEMYSLE I W BUDOWNICTWIE .................................................................................... 11 Azbest - podstawowe dane ........................................................................ 11 Zastosowanie azbestu w przemyle i budownictwie ................................. 12 Klasyfikacja wyrobw zawierajcych azbest.............................................. 15 Korozja powierzchni pyt azbestowych i emisja wkien azbestu .............. 15 PROGRAM RZDOWY USUWANIA AZBESTU I WYROBW ZAWIERAJCYCH AZBEST STOSOWANYCH NA TERYTORIUM POLSKI W ASPEKCIE LOKALNEGO PROGRAMU................................................ 18 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6. 5.7. 5.8. 5.9. Wprowadzenie........................................................................................... 18 Zawarto i dane z Programu (POKzA) ..................................................... 19 Cele Programu ........................................................................................... 22 Zao enia Programu.................................................................................. 24 Skadowanie (utylizacja) odpadw azbestowych: ...................................... 24 Szacowane koszty realizacji Programu w okresie 30 lat ............................ 26 Szacowane dochody Programu: ................................................................ 26 Przeznaczenie rodkw finansowych zarezerwowanych w Programie: ... 27 Zarzdzanie Programem ........................................................................... 27 PROCEDURY BEZPIECZNEGO POSTPOWANIA Z WYROBAMI ZAWIERAJCYMI AZBEST......................................................................... 29 AZBEST A ZDROWIE. LIKWIDOWANIE SKUTKW I PROFILAKTYKA. . 36 7.1. 7.2. 7.3. Oddziaywanie azbestu na zdrowie. .......................................................... 36 Profilaktyka zagro e: ............................................................................... 38 Profilaktyka w stosunku do osb zatrudnionych podczas prac usuwania
6. 7.
azbestu. ................................................................................................................. 39 7.4. 7.5. 8. Profilaktyka w stosunku do otoczenia:....................................................... 39 Likwidowanie skutkw nara enia: ............................................................ 40 OPIS NAJLEPSZYCH DOSTPNYCH TECHNIK ZWIZANYCH Z PRACAMI PRZY AZBECIE I DZIAANIA ALTERNATYWNE. ............ 41
Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl
8.1. 8.2. 9. 9.1. 9.2. 10. 11. 12.
Opis technik: .............................................................................................. 41 Opis dziaa alternatywnych: .................................................................... 42 FINANSOWANIE PRAC ZWIZANYCH Z USUWANIEM AZBESTU DOSTPNE FUNDUSZE I PROGRAMY: ................................................... 44 Wstp ......................................................................................................... 44 Warianty finansowania Programu ............................................................. 46 INWENTARYZACJA WYROBW ZAWIERAJCYCH AZBEST NA TERENIE GMINY JE W............................................................................. 49 STOPIE PILNOCI PRAC W WIETLE OCEN STANU TECHNICZNEGO OBIEKTW Z WBUDOWANYM AZBESTEM ........................................... 53 SZCZEGY PROGRAMU USUWANIA WYROBW ZAWIERAJCYCH AZBEST Z TERENU GMINY JE W NA LATA 2009 2012 Z PERSPEKTYW DO ROKU 2032. ................................................................. 55
12.1. 12.2. 12.3. 12.4. 13. 14. 15. 16.
Rozmiary zadania i ramowy plan realizacji ............................................... 55 Koszty usuwania azbestu i ich ewentualny podzia................................... 61 Realizacja programu Plany roczne........................................................... 62 Zarzdzanie PROGRAMEM: ..................................................................... 63 PROGRAM USUWANIA WYROBW ZAWIERAJCYCH AZBEST NA LATA 2013 2032 .......................................................................................... 64 STRESZCZENIE W JZYKU NIESPECJALISTYCZNYM .............................. 65 BIBLIOGRAFIA: ............................................................................................ 68 ZACZNIKI................................................................................................ 68
1.
WSTP PROGRAM usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu gminy Je w zwany dalej PROGRAMEM wraz z przeprowadzon na przeomie
lipca i sierpnia 2009 r. inwentaryzacj wyrobw zawierajcych azbest powsta na zamwienie wadz gminy i ma na celu po pierwsze: wypenienie obowizku ustawowego dot. posiadania i wdra ania PROGRAMU, po wtre spowodowanie w konkretnej perspektywie czasowej cakowitego
wyeliminowania wyrobw zawierajcych azbest znajdujcych si jeszcze na terenie gminy. Ponadto, dziaa powstanie zwizanych PROGRAMU z otwiera drog do
dofinansowania
demonta em,
transportem e wraz
i skadowaniem (utylizacj) wyrobw azbestowych dziki temu,
z inwentaryzacj szacuje rozmiar zjawiska, wreszcie jego realizacja wpynie na dalsz popraw stanu rodowiska poprzez podwy szenie jakoci powietrza atmosferycznego, a tym samym zwikszy komfort ycia w gminie, co jest nie bez znaczenia z uwagi na osadniczy charakter gminy i to w okresie letnim, kiedy to mamy teoretycznie najwiksze prawdopodobiestwo uwalniania si samoczynnie wkien azbestu. Dziaania te wpyn na dalsze podnoszenie atrakcyjnoci gminy a to rwnie z powodw estetycznych oraz wpyn na zwikszenie wartoci materialnej obiektw, tym samym poprawiajc status ekonomiczny mieszkacw.
Podstaw prawn stworzenia i realizacji PROGRAMU s:
Rezolucja Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 19 czerwca 1997r. w sprawie programu wycofania azbestu z gospodarki (M.P., Nr 38, poz. 373) Rzdowy Program usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest z terytorium Polski w latach 2002 - 2032 Ministrw RP w dniu 14 maja 2002r. - przyjty przez Rad
Program Oczyszczania Kraju z Azbestu 2009-2032 (POKzA) przyjty przez Rad Ministrw 14 lipca 2009 r. Ustawa z dnia 19 czerwca 1997r o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest (tekst jednolity Dz.U z 2005r. Nr 10 poz. 72 ) wraz z waciwymi przepisami wykonawczymi. Ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001r (tekst jednolity Dz.U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251) Krajowy Plan Gospodarki Odpadami Wojewdzki Plan Gospodarki Odpadami Plan Gospodarki Odpadami dla gminy Je w.
2.
PODSTAWOWE DANE DOTYCZCE OBSZARU GMINY JE W, OBJTEGO PROGRAMEM
Poo enie Gmina Je w jest najbardziej na wschd wysunit gmin Powiatu Brzeziskiego. Gmina Je w graniczy z gminami Rogw, Supia, Guchw, elechinek i Koluszki. Poudniowa cz Gminy Je w le y w zlewni rzeki Rawki i jej dopywu wd. Dolina Rawki i jej obrze ne obszary posiadaj status obszaru chronionego krajobrazu. Obszar gminy to teren nizinny, w przewa ajcej czci odkryty,, przez ktry pyn mae rzeki Rawka, Je wka i Niwka nie stanowice zagro enia powodziowego. Brak jest zbiornikw wodnych. Gmina Je w le y w zasigu geometrycznego rodka Polski, na przeciciu drg. Geograficznie gmina Je w poo ona jest w mezoregionie Wzniesienia dzkie, w makroregionie Wzniesienia Poudniowomazowieckie,
w podprowincji Niziny rodkowopolskie. Przez ten obszar przebiega dzia wodny III rzdu rozdzielajcy zlewnie rzeki Rawki od zlewni rzeki Je wki i upii.
Klimat Gmina Je w zlokalizowana jest w strefie o przewadze korzystnych warunkw klimatu lokalnego. Cay obszar gminy z wyjtkiem dolin rzecznych, t tereny o bardzo dobrych warunkach termicznych,
wilgotnociowych i wietrznych oraz niewielkiej czstotliwoci zalegania mgie. S to bardzo dobre tereny do lokalizacji zabudowy mieszkaniowej oraz rozwoju rolnictwa. Niekorzystne warunki klimatu lokalnego posiadaj doliny rzeczne. Charakteryzuj si one wysok wilgotnoci powietrza, czstym zaleganiem mgie oraz predyspozycj do wystpowania inwersji termicznych. S to tereny niewskazane do zabudowy.
Gospodarka wodna Charakterystyka wd powierzchniowych Gmina Je w, jak cae wojewdztwo dzkie, nale y zaliczy do ubogich w zasoby wd powierzchniowych. Gmina Je w nale y do zlewni rzeki Bzury. Wody powierzchniowe z terenu gminy zbieraj dwie rzeki: Rawka i Je wka. Rzeki te, bdce
prawostronnymi dopywami rzeki Bzury, posiadaj swoje obszary rdowe na terenie gminy. Na odcinku rzeki Rawki w obrbie gminy ustanowiono rezerwat wodny, majcy na celu ochron rzeki i jej obszarw rdliskowych przed zanieczyszczeniami. Wody powierzchniowe z terenu Gminy Je w zbieraj dwie rzeki-Rawka i Je wka. Lokalny dzia wd powierzchniowych rozgraniczajcych zlewnie rzeki Rawki i Je wki biegnie od wsi Strzelna w kierunku poudniowo-wschodnim do miejscowoci Parcela Popie, nastpnie w kierunku pnocno-wschodnim do Je owa i ponownie na pnocny wschd do granic gminy. Pnocna cz gminy odwadnia rzeka Je wka i na bardzo krtkim odcinku rzeka upia, ktrej dopywem jest Je wka. Wody z czci poudniowej zbiera rzeka Rawka, ktra spywa dwoma korytami w kierunku wschodnim. Pnocne
koryto stanowi Pra-Rawk, natomiast za odcinek rdowy tej rzeki uwa any jest ciek biorcy pocztek koo wsi Rewica na wysokoci 190 m n.p.m. Gmina Je w odwadniana jest przez trzy rzeki: Rawk, Rawk-Rewic, i Niwk. Rawka stanowi prawostronny dopyw rzeki Bzury. Przez teren gminy pynie na odcinku dugoci 8,1 km w kierunku wschodnim. S to tereny rolnicze, bez zakadw przemysowych, dziki czemu wody rzeki s stosunkowo czyste. Rawka -Rewica - prawostronny dopyw Rawki, wpada do niej na granicy Gminy Je w, po przepyniciu 9,5 km w granicach Powiatu Brzeziskiego. Pnocna cz Gminy Je w odwadniana jest przez rzek Niwk, bdc prawostronnym dopywem upi-Skierniewki. Niwka pynie przez teren powiatu na odcinku 4,0 km. Na dugoci 3000 m rzeka jest uregulowana. Niskie przepywy naturalne rzek s przyczyn wysychania ciekw na wielu odcinkach, zwaszcza w okresie letnim. Powoduje to okrelone problemy w gospodarce wodnej gminy i niedobory wody, zwaszcza dla celw rolniczych. Dlatego te szczeglnego znaczenia nabiera retencjonowanie wd, ktre pozwoli magazynowa j w okresach dugotrwaych opadw i wykorzystywa do nawodnie w okresach suszy. Poza funkcj gospodarcz zbiorniki maej retencji peni trudne
do przecenienia funkcje przyrodnicze - reguluj odpyw, ograniczaj zagro enia powodziowe, przez zmniejszenie drena u zapobiegaj obni aniu si poziomu wd gruntowych. Charakterystyka wd podziemnych Gmina Je w le y na obszarze hydrogeologicznym ni owym. Na terenie Gminy Je w ujmowane s do eksploatacji praktycznie 2 poziomy wodonone (czwartorzdowy i grnojurajski) Poziom wodonony trzeciorzdowy, zwizany jest z piaskami mioceskimi, ktrych mi szo na poudniowy zachd od Je owa wynosi ponad 40 m. W chwili obecnej poziom ten nie jest eksploatowany. Grnojurajski poziom wodonony zwizany jest z wglanowymi osadami jury grnej. Gboko wystpowania tego poziomu wynosi od 50 do 100 m.
rednia wodoprzewodno wynosi 550 m2/24 h, wspczynnik filtracji 5 mldob.
Charakterystyka morfologiczna Gmina Je w wg podziau fizyczno-geograficznego nale y do mezoregion Wzniesie dzkich i stanowi cz makroregionu Wzniesie
Poudniowomazowieckich. Obszar Gminy Je w le y na terenach, ktre objte byy zlodowaceniem rodkowo-polskim. Morfologicznie jest to obszar rzeby polodowcowej, ktrej ostro form zostaa zatarta przez zjawiska peryglacyjne i obecnie ma charakter lekko falistej wysoczyzny morenowej. Wysokoci bezwzgldne wahaj si od 160 do 210 m npm. Najwiksze wysoczyzny wystpuj w poudniowej czci gminy w okolicy Rewicy Szlacheckiej. Wierzchoki wzgrz morenowych, o wysokociach powy ej 200 m npm wystpuj na poudnie od wsi Lubiska, na pnoc miejscowoci Gra oraz na poudniowy-wschd od Je owa. Pnocna cz gminy jest mniej urozmaicona, raczej paska, poprzecinana niewielkimi dolinkami. Natomiast znacznie bogatsz rzeb terenu posiada cz poudniowa. Gleby- charakterystyka i ich stan zanieczyszczenia Gleb dobrych wytworzonych z gliny lub pyw zasobnych w skadniki pokarmowe oraz waciwe uwilgotnionych, zaliczanych do I II klasy bonifikacyjnej na terenie gmin nie ma. Udzia dobrych gleb klasy III i IV wynosi 57,3 % oglnej powierzchni u ytkw i cign si rodkowym pasem rzeki Je wki do granicy poudniowej. Na terenie gminy wystpuje bardzo du y udzia gleb bardzo kwanych i kwanych okoo 81 100%. Gleby te charakteryzuj si siln degradacj. Na terenie gminy gleby o niskiej i bardzo niskiej zawartoci fosforu zajmuj 41 60%. Gleby takie wymagaj kosztownej rekultywacji. Zasoby surowcw mineralnych Na obszarze Gminy Je w brak jest wikszych z surowcw mineralnych znaczeniu regionalnym. Na terenie Gminy Je w wystpuje zo e kruszyw
naturalnych (np. wiry, pospki, piaski). Najliczniej reprezentowane s zo a piaskw. Ze wzgldu na sab jako surowca i niewielkie zasoby kopalina wykorzystywana jest przede wszystkim na potrzeby lokalne przez
mieszkacw gminy gwnie do celw budowlanych i drogowych.
Klimat Akustyczny Do gwnego rda haasu wpywajcego na zwikszenie uci liwoci akustycznej dla rodowiska zewntrznego na terenie Gminy Je w nale y ruch drogowy. W mniejszym stopniu ruch kolejowy oraz dziaalno prowadzona na terenach niektrych obiektw przemysowych (na terenie gminy nie ma zakadu posiadajcego decyzj o dopuszczalnym poziomie haasu przenikajcym do rodowiska). Szybki rozwj motoryzacji indywidualnej w ostatnich latach poczony ze wzrostem przewozw transportowych oraz opnieniami w rozbudowie ukadw drogowo-ulicznych przyczyni si do znacznego pogorszenia klimatu akustycznego. Wynika to z powolnoci zmian zachodzcych w klimacie akustycznym na terenach przylegych do szlakw
komunikacyjnych.
Rolnictwo Rolnictwo stanowi gwn dziedzin gospodarki i decyduje o rozwoju oraz poziomie ycia mieszkacw. Rolnictwo jest gwn form zatrudnienia
i rdem utrzymania mieszkacw gminy. Wyksztacenie pracujcych w rolnictwie pozostaje na niskim poziomie oglnym i fachowym. Poziom wyksztacenia, brak nawykw ksztacenia ustawicznego wpywa
niekorzystnie na stopie modernizacji rolnictwa. Pomniejsza tak e szanse na rozwj pozarolniczej dziaalnoci gospodarczej jako alternatywnego zatrudnienia dla nadwy ek siy roboczej. W wyniku zmian i przeksztace strukturalnych w Polsce obszary wiejskie zostay dotknite problemem bezrobocia. Ludno z terenw wiejskich stanowi grup najbardziej zagro on tym zjawiskiem.
Obszar gminy posiada zr nicowane warunki dla rozwoju produkcji rolnej. Ukad przestrzenny gminy sprawia, e 63 % gleb nale y uzna za speniajce dobre warunki, za pozostae 37 % za sabe. Mimo to wykorzystanie przestrzeni produkcyjnej jest wysokie.Najliczniej reprezentowan grup obszarow gospodarstw w gminie s gospodarstwa o powierzchni 5-10 ha, stanowice 37,6% ogu gospodarstw. Drug grup stanowi mae
gospodarstwa 1-5 ha (29%). Pozytywnym zjawiskiem jest stosunkowo wysoki odsetek gospodarstw 10-15 ha (17%) oraz powy ej 15 ha (12%). Jednak odsetek gospodarstw do 15 ha jest wikszy ni rednia dla caego
wojewdztwa (88% w gminie, podczas gdy 72,8 % dla wojewdztwa). Produkcja rolinna Na terenie gminy wikszo gospodarstw prowadzi produkcj mieszan. Tylko cz indywidualnych gospodarstw rolnych budynki su ce produkcji rolnej charakteryzuj si dobrym,
a w przewa ajcej czci rednim stanem technicznym. Wielko tych obiektw, uniemo liwia Niewiele prowadzenie gospodarstw, produkcji przy wielkotowarowej, nakadach
specjalistycznej.
pewnych
inwestycyjnych, mogoby sprosta rygorom zwikszonej konkurencyjnoci z tytuu integracji europejskiej. Pozostae gospodarstwa odznaczaj si du ym stopniem dekapitalizacji budynkw su cych produkcji rolnej.
W produkcji zwierzcej na terenie gminy najwa niejsz rol odgrywaj: bydo, trzoda chlewna, owce i drb. Pozostaa produkcja zwierzca ma charakter sporadyczny, bez znaczenia dla funkcjonowania gospodarstw.
3.
CEL I ZADANIA PROGRAMU USUWANIA AZBESTU Celem PROGRAMU jest bezpieczne usunicie azbestu i wyrobw
zawierajcych azbest z obszaru gminy Je w. Cel ten zostanie osignity poprzez realizacj ni ej wymienionych zada okrelonych w PROGRAMIE:
10
3.1.
Zwikszenie
zakresu
wiedzy
mieszkacw
na
temat
azbestu,
jego
bezpiecznego u ytkowania i usuwania (likwidacja przyzwolenia spoecznego na nielegalne zachowania zwizane z azbestem -nieuprawniony demonta i wyrzucanie odpadw do m.in. lasw). 3.2. Stworzenie waciwych warunkw do wdro enia obowizujcych przepisw prawnych oraz dobrych praktyk zwizanych z wyrobami azbestowymi. 3.3. Stworzenie sprzyjajcych warunkw usuwania wyrobw azbestowych w caym okresie dziaania PROGRAMU. 3.4. Prowadzenie monitorowania powstawania odpadw azbestowych
i gospodarki nimi. 3.5. Zorganizowanie dotowania usuwania azbestu.
4.
AZBEST JEGO CHARAKTERYSTYKA I ZASTOSOWANIA W PRZEMYSLE I W BUDOWNICTWIE
4.1.
Azbest - podstawowe dane Azbesty, niezale nie od r nic w skadzie chemicznym i r nic wynikajcych z budowy krystalicznej s mineraami naturalnie wystpujcymi
w przyrodzie. Ich wystpowanie jest do powszechne, ale tylko w niewielu miejscach na kuli ziemskiej azbest by ( a niekiedy jeszcze jest) wydobywany na skal przemysow. Pod wzgldem mineralogicznym rozr nia si dwie grupy azbestw: grup serpentynw (chryzotyli) i grup azbestw amfibolowych. Do grupy serpentynw nale y tylko jedna odmiana azbestu, azbest chryzotylowy, wydobywany i stosowany w najwikszych ilociach. W grupie azbestw amfibolowych praktyczne znaczenie maj dwie odmiany: azbest amozytowy i krokidolitowy. W niewielkich ilociach stosowany by antofilit (nale cy rwnie do grupy amfiboli) do produkcji filtrw z uwagi na wyjtkowo du odporno chemiczn. Wszystkie odmiany mineralne azbestu krystalizoway w czasie mierzonym okresami geologicznymi w szczelinach w ultra zasadowych skaach w wyniku
11
oddziaywa hydrotermalnych. Co wicej krystalizoway w postaci bardzo cienkich, wydu onych monokrysztaw, ktrych dugo dochodzi niekiedy do kilkudziesiciu centymetrw. Chemicznie azbesty s uwodnionymi krzemianami magnezu zawierajcymi r ne pierwiastki albo jako podstawienia magnezu albo jako roztwory stae. Warto, jako ciekawostk doda, e azbest chryzotylowy krystalizuje w postaci rurek, natomiast azbesty amfibolowe to nieco grubsze prcikowate krysztay.
4.2.
Zastosowanie azbestu w przemyle i budownictwie Z uwagi na liczne, cenne wasnoci u ytkowe azbestu i relatywnie nisk cen, jego szerokie zastosowanie w stosunkowo du ych ilociach miao miejsce, niemal na caym wiecie w okresie ostatnich 100 lat. Tak e i ma terenie Polski azbest stosowany by w produkcji wielu wyrobw przemysowych, lecz przede wszystkim, (co najmniej okoo 80%) do produkcji materiaw budowlanych. Zatem azbest towarzyszy nam od dawna i wyprodukowano znaczne iloci rozmaitych wyrobw z jego udziaem. W Polsce, gwnym ilociowo produktem zawierajcym azbest s wyroby azbestowo-cementowe a w tej liczbie szczeglnie paskie i faliste pyty dachowe i elewacyjne. Szacuje si, e na samych tylko dachach i elewacjach wci znajduje si przeszo
miliard dwiecie milionw m2 tych pyt, co stanowi okoo 14,0 milionw ton.
W Polsce azbest stosowano w produkcji nastpujcych grup wyrobw: wyroby azbestowo-cementowe [AC] - pokrycia dachowe i elewacyjne, rury cinieniowe, rury i prostoktne profile stosowane w kanaach wentylacyjnych, pyty i ksztatki AC w wymiennikach cieplnych, niewielkie ilociowo, lecz dawniej powszechnie stosowane ksztatki elektrotechniczne (w silnikach elektrycznych, wycznikach
i instalacjach przemysowych) masy torkretowe i tzw. mikkie izolacje ognioochronne. wyroby tekstylne z azbestu sznury, maty i koce.
12
Specjalne, wysokowytrzymae uszczelki przemysowe, wyo enia antywibracyjne
materiay i okadziny cierne - sprzga i hamulce (obecnie wstpujce w starszych dwigach i windach, niekiedy w sprzgach napdw przemysowych, do niedawna rwnie hamulcowe) w samochodach klocki
masy ogniotrwae, masy formierskie filtry przemysowe i diafragmy do produkcji chloru izolacje cieplne
Poni szy wykaz podaje dominujce ilociowo rodzaje wyrobw azbestowo cementowych [AC] produkowanych w Polsce: pyty paskie prasowane tzw. szablony lub pyty Karo" (PN-66/B 14040), pyty faliste i gsiory nie prasowane i wysokofaliste, pyty paskie prasowane okadzinowe (PN-70/B-14044), rury bezcinieniowe (kanalizacyjne) (PN-67/B-14753), rury cinieniowe (PN-68/B-14750), ksztatki kanalizacyjne (PN-68/B-14752), ksztatki do przewodw wentylacyjnych (BN-73/8865-10), pytki PACE" oraz ksztatki [AC] prasowane nieimpregnowane dla elektrotechniki (BN-67/6758-01, BN-70/6754-01), zbiorniki na wod, osony do kanaw spalinowych ksztatki do wentylacji zewntrznych ksztatki do oson rurocigw ciepowniczych (PN-68/B-14041), nisko
Pord
pyt
paskich
najczciej
na
dachach
stosowano,
zwaszcza
w poudniowej Polsce pyty typu Karo nazywane te , nieprawidowo szablonami. Byy to pyty o wymiarach 400 400 mm i gruboci 6 mm. Pyty
13
te dziki dodatkowemu zagszczeniu w procesie prasowania cechuj si mniejsz porowatoci ni pyty faliste. R nica ta jest do du a,
co uwidacznia nasikliwo wynoszca dla pyt Karo, 16% podczas gdy nasikliwo pyt falistych wynosi nawet 27%. Maa porowato pyt prasowanych pozwala przypuszcza, e ich odporno na korozj bdzie
lepsza ni pyt nieprasowanych. Tak jest w istocie i wiadcz za tym liczne obserwacje dachw po wielu latach eksploatacji.
Zakres
produkowanych
(stosowanych)
pyt
falistych,
pomimo
podobnych ksztatw by bardzo obszerny. Wynikao to z zakresu i skali produkcji jak rwnie faktu, e pyty byy produkowane w kilku krajach
dawnego bloku socjalistycznego.
W Tabeli 2 podano poszczeglne wymiary najpopularniejszych pyt falistych dostpnych w Polsce.
Tabela 2 Wymiary pyt falistych dostpnych w Polsce
14
4.3.
Klasyfikacja wyrobw zawierajcych azbest S dwie klasy w zale noci od zawartoci azbestu, stosowanego spoiwa oraz gstoci objtociowej. Klasa I (mikkie) obejmuje wyroby o gstoci objtociowej mniejszej od 1000 kg/ m 3 , zawierajce powy ej 20 % azbestu. Najczciej stosowane w tej grupie byy wyroby tekstylne, u ywane przez pracownikw w celach ochronnych, koce ganicze, szczeliwa plecione, tektury, pytki podogowe PCW, masy azbestowe natryskowe stosowane byy jako izolacja
ognioochronna konstrukcji stalowych i przegrd budowlanych. Klasa II ( twarde) obejmuje wyroby o gstoci objtociowej powy ej 1000 kg /m
3
, zawierajce poni ej 20% azbestu. W wyrobach tych wkna
azbestowe s mocno zwizane. Niebezpieczestwo dla zdrowia i rodowiska stwarza mechaniczna obrbka tych wyrobw ( cicie, wiercenie otworw, rozbijanie, zrzucania). W grupie tej najbardziej rozpowszechnione s pyty azbestowo- cementowe faliste oraz pyty karo stosowane jako pokrycia dachowe i elewacje zewntrzne. Pyty paskie wykorzystywane byy jako elewacje zewntrzne, ciany osonowe, ciany dziaowe, osony cian przewodw windowych, szybw wentylacyjnych i instalacyjnych
w budownictwie wielokondygnacyjnym. W mniejszych ilociach stosowano rury, w instalacjach wodocigowych i kanalizacyjnych, a tak e jako przewody kominowe i zsypy.
4.4.
Korozja powierzchni pyt azbestowych i emisja wkien azbestu Wyroby azbestowo cementowe ze wzgldu na rodzaj zastosowanych substancji skadowych mo na porwna z betonem towarowym.
Korozja eternitu (nazwa towarowa wyrobw azbestowo-cementowych) przebiega podobnie jak korozja betonu. Okrelenie czasu technicznego ycia eternitu zale ne od wielu czynnikw, jest przedmiotem aktywnej dyskusji rodowisk naukowych. Ze wzgldu na zr nicowanie czynnikw korozyjnych wystpujcych w rodowisku przecitny okres u ytkowania
15
waha si od 20 do 60 lat. Z tych powodw przyjmuje si, e przecitny czas u ytkowania wyrobw eternitowych (zawierajcych od 9,5% - 12,5% czystego azbestu) to 30 lat. Po osigniciu wieku technologicznego (okoo 30 lat) z wyrobw azbestowocementowych rozpoczyna si samoistne pylenie wkien azbestu.
W niektrych przypadkach stan ten mo e wystpi tak wczeniej jak i pniej. Powoduje to pojawianie si zwikszonego st enia wkien w otoczeniu obiektw z wbudowanym azbestem. Dodatkowym rdem emisji tych e wkien s wyroby z odamanymi czciami, bd cakowicie popkane. Kolejnym powodem zwikszenia emisji wkien do powietrza
atmosferycznego jest korozja biologiczna, czyli obecno glonw i mchw na powierzchni pyty eternitowej. Najwikszym rdem zagro enia pyami azbestu s wszelkie prace wykonywane przy wyrobach zawierajcych azbest. Biorc pod uwag roboty polegajce na demonta u wyrobw zawierajcych azbest twardy (gsto powy ej 1000 kg/m3), istniejce wymogi prawne zapewniaj du prewencj pylenia wkien azbestu (oczywicie pod warunkiem bezwzgldnego stosowania si do procedur i przepisw oraz dobrych praktyk przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest). Podobnie sytuacja wyglda, gdy mamy do czynienia z transportem i utylizacj. Przykadem tego niech bd badania prowadzone na skadowiskach wyrobw azbestowych, gdzie notowane st enia wkien azbestu nie przekraczaj norm ustalonych dla powietrza, jakim oddychaj ludzie w strefie zamieszkania. Natomiast demonta (a w zasadzie zrywanie eternitu z dachw i elewacji) przez osoby nieuprawnione i nieprzeszkolone doprowadza do znacznych przekrocze norm czystoci powietrza w zakresie zapylenia pyem i wknami azbestu. Karygodn praktyk jest wyrzucanie wyrobw
azbestowych do lasw, roww i innych miejsc. Powoduje to nie tylko znaczne ska enie powietrza w okolicy (najczciej czystego, bo lenego), ale ryzyko rozprzestrzenienia po wikszym terenie i potgowanie ska enia.
Obserwowany jest rwnie proceder, (chocia zmniejsza si ostatnio ju jego
16
skala) monta y eternitu z dachu na dach. Powoduje to ska enie podczas zdejmowania z pierwszego dachu,(roboty s wykonywane przez osoby przypadkowe, do tego w popiechu), rwnie podczas transportu,
a szczeglnie w czasie ukadania zdemontowanych uprzednio pyt na dachu docelowym. Wszystkie opisywane powy ej, naganne zachowania kuriozalnie uzyskuj akceptacj spoeczn (pomimo faktu, i zdrowiu tego tego rodzaju dziaania szkodz
spoeczestwa) i uchodz karze pomimo funkcjonowania e od stycznia 2005 r
odpowiednich przepisw. Warto zaznaczy,
wymienione powy ej praktyki podlegaj sankcjom karnym z mocy przepisw Kodeksu Karnego i s zagro one oprcz grzywny kar pozbawienia wolnoci do lat 3.
Pozostae rda emisji poza wspomnianymi z obiektw budowlanych, s sukcesywnie likwidowane. Jednym z najwikszych jest emisja wkien z wyrobw i czci samochodowych. Azbest by u ywany jako domieszka, bd gwny skadnik r nych czci zamiennych przemysu
samochodowego gwnie okadzin ciernych. Zatem rdem emisji pozostaj samochody u ywajce starych (ju zakazanych czci), bd
importowanych gwnie z krajw byego Zwizku Radzieckiego, gdzie niestety stosowanie azbestu nie jest zabronione. Istnieje rwnie ladowa ilo wkien azbestu w powietrzu pochodzenia naturalnego. Jednak e w polskich warunkach (z uwagi na niewystpowanie naturalnych z praktycznie pomijalna (na poziomie ta). azbestu) jest to ilo
17
5.
PROGRAM RZDOWY USUWANIA AZBESTU I WYROBW ZAWIERAJCYCH AZBEST STOSOWANYCH NA TERYTORIUM POLSKI W ASPEKCIE LOKALNEGO PROGRAMU.
5.1.
Wprowadzenie W maju 2002 r. Rada Ministrw przyja Program usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski zwany dalej Programem. Obecnie Program ten zosta w dniu 15 lipca 2009r zastpiony Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu (POKA) Program (POKA) powsta w wyniku:
Realizacji przyjtej przez Sejm RP Rezolucji z dnia 19 czerwca 1997 r. w sprawie programu wycofywania azbestu z gospodarki (M.P. Nr 38, poz. 373), w ktrej Rad Ministrw zobowizano do opracowania programu zmierzajcego do wycofywania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski,
realizacji ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20) oraz odpowiednich przepisw wykonawczych do tej ustawy,
potrzeby oczyszczania kraju z azbestu oraz wyrobw zawierajcych ten surowiec.
po
uwzgldnieniu
wnioskw
pierwszego
etapu
realizacji
poprzedniego Programu Rzdowego,
Ministerstwo Gospodarki od 1997 r.
wykonao szereg prac i ekspertyz,
stanowicych niezbdny materia bazowy do programw wycofywania azbestu z gospodarki, szczeglnie z budownictwa. Ponadto opracowano m.in.:
18
w 2001 r. "Zbir przepisw i procedur dotyczcych bezpiecznego postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest" dla lokalnych wadz samorzdowych oraz przedsibiorstw zajmujcych si lub usuwaniem tych wyrobw. napraw
w 2003 r. Informator o przepisach i procedurach dotyczcych bezpiecznego postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest (uwzgldniajcy Program oraz przepisy zawarte w nowych ustawach i wielu aktach wykonawczych do tych ustaw, ktre weszy w ycie po 2001 r.).
Do koordynowania prac dotyczcych opracowania Programu, utworzono w Ministerstwie Gospodarki, zesp roboczy (Rad Programow)
reprezentujcy zainteresowane resorty i urzdy centralne:
Ministerstwo
Finansw,
Ministerstwo
Spraw
Wewntrznych
i Administracji, Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej, Ministerstwo rodowiska, Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Budownictwa,
Ministerstwo Transportu, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Gwny Urzd Nadzoru Budowlanego, Pastwow Inspekcj Pracy, Gwny Inspektor Ochrony rodowiska, Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, przedstawiciele Urzdw Marszakowskich z caego kraju ponadto na rzecz programu pracowali rwnie uznani zarwno w
kraju, jak i za granic eksperci w zakresie przemysu i rozwizywania problemw zwizanych z azbestem
5.2.
Zawarto i dane z Programu (POKzA) Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032, zwany dalej "POKA", utrzymuje cele przyjtego przez Rad Ministrw 14 maja 2002 r. Programu usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na
19
terytorium Polski czyli: 1) usunicie i unieszkodliwienie wyrobw zawierajcych azbest; 2) minimalizacja negatywnych skutkw zdrowotnych spowodowanych obecnoci azbestu na terytorium kraju; 3) likwidacja szkodliwego oddziaywania azbestu na rodowisko. Okrela jednak nowe zadania niezbdne do oczyszczenia kraju z azbestu w okresie 24 lat, wynikajce ze zmian gospodarczych i spoecznych, jakie nastpiy m.in. w zwizku ze wstpieniem Polski do Unii Europejskiej. Realizuje wnioski zawarte w "Raporcie z realizacji w latach 2003-2007 Programu usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski" poprzez wprowadzenie wsparcia priorytetowych dla zada dziaa
legislacyjnych,
uruchomienie
finansowego
prowadzonych przez jednostki samorzdu terytorialnego oraz usprawnienie systemu monitoringu realizacji Programu (POKA). Wsparcie finansowe ze rodkw bud etowych pozostajcych w gestii Ministra Gospodarki ukierunkowane wyrobw jest gwnie na wzmocnienie przez procesu
inwentaryzacji
zawierajcych
azbest
dofinansowanie
opracowywania gminnych, powiatowych i wojewdzkich planw usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Jest rwnie przeznaczane na prowadzenie dziaa edukacyjno-informacyjnych, w tym szkole dla administracji publicznej oraz szkole lokalnych, dziki ktrym zostanie wzmocniony proces usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu nieruchomoci bez korzystania z usug wyspecjalizowanych firm.
Program (POKA) grupuje zadania przewidziane do realizacji na poziomie centralnym, wojewdzkim i lokalnym, w piciu blokach tematycznych: l) zadania legislacyjne;
2) dziaania edukacyjno-informacyjne skierowane do dzieci i modzie y, szkolenia pracownikw administracji rzdowej i samorzdowej, technologii
opracowywanie
materiaw
szkoleniowych,
promocja
20
unicestwiania
wkien
azbestowych,
organizacja
krajowych
midzynarodowych szkole, seminariw, konferencji kongresw i udzia w nich; 3) zadania w zakresie usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest z obiektw budowlanych, z obiektw u ytecznoci publicznej, terenw byych producentw wyrobw azbestowych, oczyszczania terenw nieruchomoci, budowy skadowisk oraz instalacji do unicestwiania wkien azbestowych; 4) monitoring realizacji Programu przy pomocy elektronicznego systemu informacji przestrzennej; 5) dziaania w zakresie oceny nara enia i ochrony zdrowia. Szacuje si, e na terenie kraju nadal u ytkowane jest ok. 14,5 mln ton wyrobw zawierajcych azbest (w latach 2003-2008 usunito ok. l mln ton).
Trwao pyt azbestowo-cementowych
okrela si na okoo 30 lat, okres
eksploatacji innych wyrobw jest z reguy krtszy. W tym czasie powstawa bdzie znaczna ilo odpadw, ktre zgodnie z rozporzdzeniem Ministra rodowiska z dnia 27 wrzenia 2001 r. w sprawie katalogu odpadw (Dz. U. Nr 112, poz.1206) sklasyfikowane zostay na licie odpadw niebezpiecznych.
21
Rysunek 1:przedstawia nagromadzenie wyrobw zawierajcych azbest w ukadzie wojewdzkim:
Rys.1 nagromadzenie wyrobw zawierajcych azbest w ukadzie wojewdzkim (dane wyjciowe) 5.3. Cele Programu
Gwne cele Programu to: 1. usunicie i unieszkodliwienie wyrobw zawierajcych azbest; 2. minimalizacja negatywnych skutkw zdrowotnych spowodowanych obecnoci azbestu na terytorium kraju; 3. likwidacja szkodliwego oddziaywania azbestu na rodowisko.
22
Cele Programu bd realizowane sukcesywnie a do roku 2032, w ktrym zakadane jest oczyszczenie kraju z azbestu. Szacuje si, e na terenie kraju w 2008 r. znajdowao si ok. 14,5 mln ton wyrobw zawierajcych azbest (w latach 2003-2008 usunito ok. 1 mln ton). Przyjmuje si, i nastpujce iloci odpadw zawierajcych azbest zostan wycofane z u ytkowania w kolejnych latach:

w latach 20092012 okoo 28% odpadw (4 mln ton), w latach 20132022 okoo 35% odpadw (5,1 mln ton), w latach 20232032 okoo 37% odpadw (5,4 mln ton).
Program tworzy nowe mo liwoci, m.in.: 1. 2. skadowanie odpadw azbestowych na skadowiskach podziemnych, wdra anie nowych technologii umo liwiajcych unicestwianie wkien
azbestu, 3. pozostawianie w ziemi w dopuszczonych prawem przypadkach
wyrobw azbestowych wycofanych z u ytkowania. Ponadto Program przewiduje:
do 2012 r. przeprowadzenie penej i rzetelnej inwentaryzacji oraz
ustalenie rozmieszczenia terytorialnego azbestu i wyrobw zawierajcych azbest,
utworzenie
i uruchomienie
elektronicznego
Systemu Informacji
Przestrzennej do monitoringu usuwania wyrobw zawierajcych azbest,
podjcie
prac
legislacyjnych
umo liwiajcych
egzekwowanie
obowizkw nao onych na podmioty fizyczne i prawne oraz zasilanie danymi elektronicznego systemu monitorowania realizacji Programu,
zwikszenie zaanga owania administracji samorzdowej, szczeglnie
gmin.
23
5.4.
Zao enia Programu w Polsce okoo 85% azbestu znajduje si w wyrobach budowlanych, usuwanie i wymiana wyrobw zawierajcych azbest jest dziaalnoci remontowo-budowlan i przynie powinna znaczne o ywienie gospodarcze w dziedzinie budownictwa i produkcji materiaw budowlanych, powinien powsta rynek usug kredytowo-bankowych dla obsugi nowych klientw z atrakcyjnymi ofertami dla mniej zamo nych wacicieli obiektw budowlanych, powstan dochody z podatkw i opat z tytuu usuwania wyrobw zawierajcych azbest, a tak e skadowania ich jako odpadw, niezbdna jest ratyfikacja przez Polsk Konwencji Midzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) Nr 162 z 1986r. oraz dostosowanie si do wymaga dyrektyw dotyczcych azbestu, ktrych stosowanie stanowi bdzie obowizek po wejciu Polski do Unii Europejskiej, nadrzdne znaczenie ma ograniczenie wzrastajcej iloci zachorowa i zgonw w Polsce (analogicznie, jak w Europie), wywoywanych szkodliwoci azbestu. Potrzeba ochrony zdrowia i ycia ludnoci
zasadnym czyni skierowanie rodkw z funduszy ekologicznych na wsparcie Programu. 5.5. Skadowanie (utylizacja) odpadw azbestowych: Jedyn metod aktualnie stosowan unieszkodliwiania (utylizacji) odpadw azbestowych jest ich skadowanie. Dziki zmianom legislacyjnym ju niedugo mo liwe bdzie unieszkodliwianie azbestu w procesach obrbki termicznej z zastosowaniem technologii mikrofalowej. W uzasadnionych wypadkach zastosowanie takiej technologii jest wyjciem lepszym ni skadowanie, jednak e ze wzgldw ekonomicznych i logistycznych metoda ta jeszcze dugo nie zastpi w peni metody unieszkodliwiania poprzez skadowanie.
24
Skadowanie wyrobw zawierajcych azbest: problem unieszkodliwiania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest skadowanych na istniejcych i nowych skadowiskach, zostanie rozwizany w ramach wdro enia Dyrektywy Rady 1999/31/WE w sprawie skadowania odpadw, istniejce skadowiska niespeniajce wymaga dyrektywy zostan zmodernizowane najpniej do 1 lipca 2012 r., nowe skadowiska odpadw azbestowych spenia powinny
wymagania konstrukcyjne dyrektywy z chwil ich zakadania. dostosowanie do wymaga prawa wsplnotowego w zakresie gospodarki odpadami, w tym niebezpiecznym (w tym azbest)
zaliczone zostao do priorytetw w NPPC w obszarze rodowiska.
Zakada si, e potrzeba jest w sumie jeszcze 56 skadowisk o powierzchniach 1ha, 2ha i 5 ha. Wybr miejsc lokalizacji skadowisk nale y dokona w oparciu o wytyczne zawarte w dyrektywie 99/31/WE w sprawie skadowania odpadw oraz rozporzdzenia Ministra rodowiska z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie zmiany szczegowych wymaga dotyczcych lokalizacji, budowy,
eksploatacji i zamknicia, jakim powinny odpowiada poszczeglne typy skadowisk odpadw (Dz. U. Nr 39,poz.320). Ilo skadowisk potrzebnych w danym wojewdztwie zale y od przyjtych koncepcji budowy: du ego centralnego skadowiska o powierzchni ok. 5 ha dla potrzeb regionu lub jego znacznej czci, rednich skadowisk o powierzchni ok.2 ha, maych skadowisk o powierzchni do 1 ha lokalizowanych przy istniejcych skadowiskach komunalnych na wydzielonych czciach skadowisk z mo liwoci rozbudowy pozwalajc na skadowanie odpadw w nastpnych latach.
25
Jako optymalna gboko skadowania przyjto 8 m warstwowo ukadanych opakowanych odpadw, ktre po wypenieniu skadowiska przysypywane s 2 m warstw gruntu. Ilo skadowisk i ich lokalizacja zale y od decyzji organw samorzdu powiatowego i gminnego. 5.6. Szacowane koszty realizacji Programu w okresie 30 lat Koszt realizacji Programu oszacowano na podstawie nastpujcych zao e: pozostao do usunicia 14,5 mln ton wyrobw azbestowych, czny koszt ich demonta u i transportu oraz unieszkodliwienia wytworzonych odpadw zawierajcych azbest szacuje si na kwot ok. 40 mld z. Koszt budowy przewidzianych 56 skadowisk odpadw lub kwater przystosowanych do skadowania odpadw zawierajcych azbest
oszacowano na kwot ok. 260 mln z. Pozostajce w dyspozycji Ministra Gospodarki rodki finansowe z bud etu pastwa, przeznaczone maj by na wspieranie: - opracowania planw usuwania wyrobw zawierajcych azbest, - dziaa edukacyjno-informacyjnych oraz monitoringu Programu Dziaania te okrela kwota 53,2 mln z (0,13%), rodki finansowe jednostek JST konieczne na wykonywanie i aktualizowanie inwentaryzacji wyrobw zawierajcych azbest szacuje si na ok. 40 mln z.
5.7.
Szacowane dochody Programu: dla bud etu pastwa z tytuu usuwania wyrobw azbestowych, produkcji i sprzeda y nowych pokry, eksploatacji skadowisk ( VAT i podatek dochodowy), dla bud etu pastwa z tytuu powstania firm demontujcych i transportujcych wynikajce z przyrostu wartoci obiektw i mieszka, gruntw budowlanych i ornych.
26
5.8.
Przeznaczenie rodkw finansowych zarezerwowanych w Programie: szkolenia pracownikw administracji publicznej w zakresie
szczegowych przepisw i procedur dotyczcych azbestu, utworzenie orodka referencyjnego bada i oceny ryzyka zdrowotnego zwizanego z azbestem, oczyszczania miejsc publicznych, budowy skadowisk odpadw azbestowych, monitorowanie realizacji Programu, dziaalnoci informacyjno-popularyzacyjnej w mediach na temat bezpiecznego postpowania z wyrobami zawierajcymi azbest oraz sposobw ich usuwania. 5.9. Zarzdzanie Programem Interdyscyplinarno Programu wymaga koordynacji pracy wszystkich
jednostek i instytucji odpowiedzialnych za realizacj poszczeglnych zada lub porednio biorcych udzia w ich realizacji. Dlatego te przewidziane Programem s realizowane na trzech poziomach: centralnym Rada Ministrw, minister waciwy do spraw gospodarki w strukturze ministerstwa Gwny Koordynator Programu wojewdzkim wojewoda, samorzd wojewdztwa, lokalnym samorzd powiatowy, samorzd gminny. zadania
Minister
Gospodarki
powoa
Gwnego
Koordynatora,
ktry
jest
odpowiedzialny za wspdziaanie poszczeglnych jednostek i instytucji oraz podejmowanie inicjatyw we wdra aniu Programu. Utworzona zostaa rwnie Rada Programowa jako organ inicjatywny, opiniodawczy i doradczy. Rada liczy 37 czonkw i zainteresowanych resortw, w jej skad wchodz przedstawiciele instytutw, wszystkich urzdw
marszakowskich oraz przedstawiciele organizacji pozarzdowych. Dla usprawnienia pracy Rady powoano 2 komisje problemowe:
27
1) 2)
komisj bud etow, komisj legislacyjn,
28
6.
PROCEDURY BEZPIECZNEGO POSTPOWANIA Z WYROBAMI ZAWIERAJCYMI AZBEST
Procedury
swego
rodzaju
przewodnikiem
dla
osb
instytucji
uczestniczcych w procesach unieszkodliwiania azbestu. Z uwagi na zakres opracowania program skupia si na procedurach dotyczcych demonta u eternitu. Procedury opisujce transport i skadowanie potraktowane
s schematycznie i w zasadzie s pokazane, e istniej. Procesy opisane tymi procedurami nie wystpuj w tym opracowaniu.
Problematyka zawierajcymi
bezpiecznego azbest
postpowania
wyrobami w bloku
odpadami
zostaa
uszeregowana
tematycznym
obejmujcym cznie 6 procedur. S to:
Grupa I
Procedury obowizujce wacicieli i zarzdzajcych obiektami, instalacjami i urzdzeniami zawierajcymi azbest lub wyroby zawierajce azbest.
Procedura 1
dotyczca obowizkw w czasie u ytkowania obiektw, instalacji i urzdze.
Procedura 2
dotyczca obowizkw przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest,
Grupa II
Procedury obowizujce wykonawcw prac polegajcych na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest wytwrcw odpadw niebezpiecznych.
Procedura 3
dotyczca postpowania przy pracach przygotowawczych do usunicia wyrobw zawierajcych azbest.
29
Procedura 4
dotyczca prac polegajcych na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest wytwarzaniu odpadw niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem obiektu (terenu) instalacji.
Grupa III
Procedura obowizujca prowadzcych dziaalno w zakresie transportu odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest.
Procedura 5
dotyczca przygotowania i transportu odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest.
Grupa IV
Procedura obowizujca zarzdzajcych skadowiskami odpadw niebezpiecznych zawierajcych azbest.
Procedura 6
dotyczca skadowania odpadw na skadowisku przeznaczonym do wycznego skadowania odpadw zawierajcych azbest lub innym, speniajcym odpowiednie warunki techniczne.
30
PROCEDURA 1
Dotyczca obowizkw i postpowania wacicieli oraz
zarzdcw przy u ytkowaniu obiektw i terenw z wyrobami zawierajcymi azbest.
Sporzdzenie Oceny stanu i moliwoci bezpiecznego uytkowania wyrobw zawierajcych azbest.
Przeprowadzenie inwentaryzacji wyrobw zawierajcych azbest.
Opracowanie corocznego planu kontroli jakoci powietrza dla pomieszcze zawierajcych azbest.
Sporzdzenie informacji dla wjta/burmistrza/prezydenta (corocznie)
Opracowanie instrukcji bezpiecznego postpowania i uytkowania pomieszczenia z wyrobami zawierajcymi azbest.
Oznakowanie pomieszcze, gdzie znajduj si urzdzenia lub instalacje z wyrobami zawierajcymi azbest.
Zaznaczenie na planach sytuacyjnych terenu miejsc z wyrobami zawierajcymi azbest.
Opis procedury
Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowizkw i zasad postpowania wacicieli i zarzdcw budynkw, budowli, instalacji i urzdze oraz terenw gdzie znajduje si azbest lub wyroby zawierajce azbest. Procedura dotyczy, wic bezpiecznego ich u ytkowania.
31
PROCEDURA 2
Dotyczca obowizkw i postpowania wacicieli
i zarzdcw przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest z obiektw lub terenw.
Podjcie decyzji o usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest. Identyfikacja azbestu w wyrobach przeznaczonych do usunicia przez uprawnione laboratorium. Zgoszenie waciwemu organowi architektonicznobudowlanemu lub powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego na 30 dni przed rozpoczciem prac zamiaru usuwania wyrobw zawierajcych azbest celem uzyskania pozwolenia na budow wraz z okrelonymi warunkami. Dokonanie wyboru wykonawcy prac i zawarcie umowy. Okrelenie obowizkw stron, rwnie w zakresie zabezpieczenia przed emisj azbestu. Poinformowanie mieszkacw/uytkownikw obiektu o usuwaniu niebezpiecznych materiaw i sposobach zabezpieczenia.
Uzyskanie od wykonawcy prac wiadectwa czystoci powietrza po wykonaniu robt oraz jego przechowywanie, przez co najmniej 5 lat
Opis procedury Procedura dotyczy obowizkw i sposobw postpowania wacicieli lub zarzdzajcych obiektami z zabudowanymi wyrobami z azbestem. Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowizkw i postpowania wacicieli i zarzdcw budynkw, budowli, instalacji lub urzdze oraz terenw z wyrobami zawierajcymi azbest przed i w czasie wykonywania prac usuwania lub zabezpieczania takich wyrobw.
32
PROCEDURA 3
Dotyczca postpowania przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobw zawierajcych azbest.
Opracowanie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi zawierajcymi azbest, (powyej 0,1 Mg/rok) i uzyskanie jego zatwierdzenia przez waciwego wojewod lub starost
Opracowanie i przedoenie waciwemu wojewodzie lub starocie na 30 dni przed rozpoczciem dziaalnoci powodujcej powstawanie odpadw (poniej 0,1 Mg/rok) informacji o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania. Przyjcie zlecenia-zawarcie umowy na wykonanie prac usuwania wyrobw zawierajcych azbest, wraz z oczyszczaniem miejsca prac z azbestem Okrelenie stanu rodowiska przed przystpieniem do prac, w tym strefy przyszych prac. Przygotowanie dokumentw ewidencji odpadw Opracowanie planu bezpieczestwa i ochrony zdrowia (bioz) Przeszkolenie pracownikw Skompletowanie rodkw ochrony pracownikw
Zgoszenie rozpoczcia prac usuwania wyrobw zawierajcych azbest do waciwego organu nadzoru budowlanego oraz okrgowego inspektora pracy
Opracowanie planu prac Przygotowanie miejsca i wskazanie tymczasowego sposobu magazynowania odpadw
Zawarcie porozumienia z zarzdzajcym skadowiskiem odpowiednim dla odpadw zawierajcych azbest
Przygotowanie rejestru pracownikw naraonych na dziaanie azbestu. Skompletowanie wyposaenia technicznego Organizacja zaplecza, w tym socjalnego i bhp
Zawarcie umowy z laboratorium o prowadzenie monitoringu powietrza w przypadku, gdy zachodzi konieczno wykonania takich bada (danie waciciela)
33
Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zasad postpowania podczas prac przygotowawczych do usuwania wyrobw zawierajcych azbest lub ich zabezpieczenia.
34
PROCEDURA 4
Dotyczca prac polegajcych na usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest, wytwarzaniu odpadw niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem obiektu/terenu/instalacji azbestu
Zabezpieczenie obiektu i terenu wok obiektu
Izolowanie miejsc pracy
Wytwarzanie odpadw zawierajcych azbest
Pakowanie odpadw
Oznakowanie odpadw
Wystawienie dokumentw ewidencyjnych odpadw
Karta ewidencji odpadu
Karta przekazania odpadw
Przygotowanie odpadw do odbioru
Oczyszczenie pola prac i otoczenia terenu robt z pozostaoci azbestu
Przedstawienie dokumentu stwierdzajcego rzetelno wykonania prac i oczyszczenia z azbestu
35
Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowizkw i zasad
postpowania wykonawcw prac polegajcych na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest bdcych, w zrozumieniu ustawy o odpadach wytwrcami odpadw niebezpiecznych, Zakres procedury Zakres procedury obejmuje okres od rozpoczcia do zakoczenia prac polegajcych na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest wytwarzaniu odpadw niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem budynku, budowli, instalacji lub urzdzenia i terenu z pozostaoci azbestu.
7. 7.1.
AZBEST A ZDROWIE. LIKWIDOWANIE SKUTKW I PROFILAKTYKA. Oddziaywanie azbestu na zdrowie. W niektrych krajach negatywny wpyw wkien azbestowych na zdrowie ludzi znany by ju dawno. W Polsce na skutek r nych sytuacji, zarwno gospodarczych jak i politycznych temat ten by dugo tematem
nieporuszanym. Sytuacja taka miaa te miejsce w wielu innych krajach takich jak Niemcy, Belgia czy Holandia. Brak troski o zdrowie ludzi powoduje, e obecnie, gdzie w wikszoci krajw wiata stosowanie azbestu jest ju cakowicie zabronione w m.in. Rosji i Chinach nadal trwa eksploatacja z azbestu oraz kwitnie przemys azbestowy. W toku bada lekarskich oraz wieloletnich obserwacji stwierdzono kancerogenno azbestu oraz wzmo one wystpowanie kilku chorb na skutek kontaktu z azbestem. Stwierdzono rwnie wystpowanie jednej odmiany nowotworu zoliwego -
midzyboniaka opucnej, ktry wywoywany jest tylko przez mikrowkna azbestowe, ktre dostawszy si do ukadu oddechowego czowieka lokuj si w nim na zawsze, przyczyniajc si (przy skonnoci organizmu) do powstania tego niezwykle gronego nowotworu.
36
Generalnie rzecz biorc, azbest posiada t wyjtkow cech wrd swoich wasnoci fizycznych, jak jest jego budowa z wielu drobnych wkien. Wkien, ktre maj mo liwo wniknicia do organizmu czowieka poprzez ukad oddechowy i ju nigdy nie mog by z niego wydalone. Wkna
azbestowe, ktre dostayby si do organizmu poprzez ukad pokarmowy, na skutek jego budowy oraz rodowiska w nim panujcego, nie s szkodliwe i s wydalane z organizmu. Na podstawie szczegowych bada nie stwierdzono szkodliwoci wkien azbestowych wchonitych t drog. Z tego powodu, jak i wobec maej mo liwoci uwalniania si takich wkien z rur wodocigowych nie zaleca si prowadzenia wymian istniejcych wodocigw azbestowych na nowoczesne tworzywowe. Prace prowadzone w czasie takiej wymiany mog by w du ym stopniu dodatkowym zagro eniem dla rodowiska oraz dla osb bezporednio przebywajcych w strefie prac. Istnieje, bowiem mo liwo nawet nieumylnego uszkodzenia takiego wodocigu, a trzeba zaznaczy, e rury azbestowo-cementowe byy
wykonywane z du ym procentowym udziaem mikkiego azbestu tego najbardziej szkodliwego. Zaleca si, wic unieczynnianie istniejcych wodocigw, pozostawienie ich w ziemi, a poo enie nowej sieci z materiaw alternatywnych. Oczywicie nie wolno zapomnie o naniesieniu na wszelkie mapy informacji o istnieniu nieczynnego wodocigu a-c. W zwizku z konkretn drog oddziaywania wkien azbestu na organizm czowieka szczeglnej ochronie musz by poddawane drogi oddechowe i eliminowanie mo liwoci przypadkowego ska enia powietrza ponad wartoci dopuszczalne. Dotyczy to zarwno maksymalnych st e
w rodowisku naturalnym, jak i w rodowisku pracy. Badanie zawartoci pyu cakowitego zgodnie z norm PN-91/Z-04030/05, wynosi 0,5 mg/m3. Oznaczanie st enia liczbowego wkien respirabilnych zgodnie z norm PN88/Z-04202/02, wynosi 0,1 wkna/cm3.
37
7.2.
Profilaktyka zagro e: Dla maksymalnego zmniejszenia ryzyka nara enia na ekspozycj pyem azbestowym nale y stosowa w przypadku prowadzenia prac rodki ochrony osobistej w odniesieniu do osb zatrudnionych przy demonta u. S nimi przede wszystkim maski i odzie ochronna, uniemo liwiajce przedostanie si wolnych wkien do organizmu, poprzez filtrowanie powietrza w przypadku masek, oraz w przypadku stosowania odzie y ochronnej nierozprzestrzeniania ska enia poprzez wnikanie wkien w odzie
codziennego u ytku znajdujca si pod kombinezonem. Przestrzeganie zasad higieny osobistej po zakoczeniu pracy oraz elementarnych zasad
bezpieczestwa podczas prac daje gwarancje praktycznie wyeliminowania zagro e. Do tego nale y doczy dobre praktyki wobec otoczenia a nara enie osb postronnych podczas prac z azbestem zostaje zminimalizowane praktycznie do zera. Monitoring powietrza, przeprowadzany zgodnie z przepisami dla du ych realizacji bdzie tego najlepszym wiadectwem, oraz rodkiem zapobiegawczym w przypadku wystpienia przekrocze dopuszczalnych st e. Z azbestem, jak i z wikszoci innych czynnikw podwy szajcych ryzyko wystpienia zagro e jest tak, profilaktyk, ni e lepiej stosowa nawet skomplikowan
prbowa walczy ze skutkami ekspozycji. W wielu
przypadkach, taka walka jest skazana na niepowodzenie. Z uwagi na dugi okres latencji (rozwoju) choroby, ktry w przypadku chorb odazbestowych wynosi od 20 do 40 lat, szczegln profilaktyk nale y obj dzieci i modzie . Niedopuszczalne s praktyki przebywania dzieci w pomieszczeniach, w ktrych jest zabudowany azbest. To samo dotyczy te pomieszcze z tzw. pytkami PCV na pododze. W tym drugim przypadku zarwno sama pytka zawiera domieszk azbestu jak i spoiwo u ywane do ich montowania. Tego typu obiekty powinny by uzdatnione do bezpiecznego u ytkowania w pierwszej kolejnoci i to najlepiej natychmiast. Kolejnym problemem szczeglnie w obiektach o charakterze enklawy podwrkowej
38
(gwnie tereny wiejskie) jest samoczynne pylenie dachw eternitowych, ktrych wiek (ponad 30 lat) i stan techniczny (uszkodzenia mechaniczne i korozyjne) to wywouj. W upalny i suchy dzie st enia pyu azbestowego przy bezwietrznej pogodzie w takich obiektach wykazuj kilkunastokrotne nawet przekroczenia dopuszczalnych norm, z czego rzadko, kto
z u ytkownikw takich obiektw zdaje sobie spraw. Zagro enie jest, wic ewidentne. 7.3. Profilaktyka w stosunku do osb zatrudnionych podczas prac usuwania azbestu. Przepisy nakadaj na zatrudnionych oraz zatrudniajcych okrelone obowizki azbestowej. Konieczno przeprowadzania szkole oraz instruktarzy, stosowania zasad i procedur bezpiecznego postpowania, wreszcie regularne przeprowadzanie bada lekarskich oraz prowadzenie rejestru pracownikw i ich czasu pracy w rodowisku potencjalnego zagro enia wraz ze stosowaniem rodkw ochrony osobistej, daj gwarancje prawidowo prowadzonej profilaktyki zagro e. Udostpnianie pracownikom odpowiedniego do ywiania oraz kierowanie ich na badania lekarskie pod ktem profilaktyki azbestowej daj gwarancj niezapadalnoci na choroby odazbestowe w przyszoci. wynikajce z koniecznoci stosowania profilaktyki anty-
Odpowiedzialno za ten stan rzeczy podlega musi czstym kontrolom prowadzonym przez upowa nione do tego organy. 7.4. Profilaktyka w stosunku do otoczenia: Najlepszym dziaaniem profilaktycznym w stosunku do otoczenia byoby wyeliminowanie azbestu z naszego otoczenia oczywicie to rozwizanie jest trudne i wymagajce czasu. Pki, co nale y zadba, wic o ograniczanie ekspozycji oraz przestrzeganie zasad bezpiecznego postpowania. Wobec osb przebywajcych (mieszkajcych) w pobli u strefy prac nale y zastosowa odpowiednie rodki bezpieczestwa. Informowanie o pracach,
39
unikanie przebywania w pobli u strefy prac, uszczelnianie obiektw poo onych w strefie zagro e to podstawowe metody profilaktyki wobec rodowiska. Oglnie panujca niewiedza i brak wiadomoci ekologicznej wywouj reakcje paniczne w przypadku prowadzenia prac z azbestem w najbli szym otoczeniu, natomiast nie zauwa a si zagro e wok siebie. Wskazuje to na konieczno prowadzenia staej dziaalnoci
upowszechniajcej wiedz o oddziaywaniu azbestu wobec dotychczasowych sporych zaniedba w tej dziedzinie. Na terenie prac demonta owych lub skadowiska azbestowego, gdzie rygory i procedury postpowania
s przestrzegane z reguy nie wystpuj przekroczenia norm, a w przypadku skadowisk st enia ksztatuj si na poziomie ta. 7.5. Likwidowanie skutkw nara enia: W czasie funkcjonowania w Polsce przemysu wyrobw azbestowo cementowych wiele osb zostao nara onych na kontakt z pyem
azbestowym. Na skutek migracji ludnoci na ka dym terenie mog si znale osoby, ktre pracoway w przemyle a-c lub innym (szklarskim,
motoryzacyjnym, wkienniczo - technicznym i. in.) gdzie miay kontakt z azbestem. W przypadku ujawnienia takich osb nale y je poinformowa o przysugujcych im prawach i wiadczeniach leczniczych. Osoby te powinny by zarejestrowane w Centralnym Rejestrze Osb Nara onych na kontakt z azbestem prowadzonym przez Zakad
Epidemiologii rodowiskowej Instytutu Medycyny Pracy w odzi. Osoby te maja mo liwo skorzystania ze szczeglnych udogodnie i przywilejw w dziedzinie likwidowania skutkw nara enia. Darmowe leki, raz w roku leczenie sanatoryjne to tylko cz przywilejw, z ktrych powinni korzysta owi poszkodowani. Wiele osb jeszcze do tej pory o tym nie wie. Istnieje rwnie midzynarodowy Program Amiantus, ktrym mog by objci
dawni pracownicy przemysu azbestowego. Ludzie objci tym programem maj szeroki dostp do dziaa leczniczych (bezpatne lekarstwa) a tak e pomocy finansowej, oraz prawnej. Na caym wiecie istniej orodki
40
prowadzce dziaania profilaktyczne i lecznicze w stosunku do osb poszkodowanych przez przemys azbestowy.
Podsumowujc: Zachowanie nale ytej ostro noci, rozwaga i zdrowy rozsdek daj gwarancj nie powikszania grona osb poszkodowanych przez azbest. Z oczywistych, wic wzgldw konieczne jest podczas realizacji Programu wspdziaanie wszystkich su b zwizanych z szeroko pojt tematyk azbestow. Tymi su bami s: Urzd Gminy, Pastwowa Inspekcja Pracy, Inspekcja Sanitarna, Powiatowy Nadzr Budowlany, Inspekcja Ochrony rodowiska. Nale y zadba o przepyw informacji i wspdziaanie pomidzy nimi.
8.
OPIS NAJLEPSZYCH DOSTPNYCH TECHNIK ZWIZANYCH Z PRACAMI PRZY AZBECIE I DZIAANIA ALTERNATYWNE. 8.1. Opis technik: Demonta odbywa si bdzie z zachowaniem poni szych zasad i warunkw technicznych. Odpady w stanie wilgotnym, po zdjciu z obiektu, bd natychmiast pakowane w opakowania zbiorcze na paletach euro
i zabezpieczane foli PE o gruboci 0,2 mm. To samo dotyczy wyrobw wczeniej zdemontowanych, z zastrze eniem, e przed zapakowaniem musz by dwustronnie zwil one wod. W opakowaniach zbiorczych mo e si znajdowa do 500 kg pyt eternitowych. Mniejsze elementy, np. gsiory lub pyty uszkodzone, pakowane bd w osobne worki z folii PE. Nastpnie worki te bd umieszczane na specjalnie przygotowanej palecie, w sposb uniemo liwiajcy ich przemieszczanie si. Przed przystpieniem do prac,
ustalony bdzie termin zakoczenia po to, aby nie skadowa zapakowanych odpadw na placu budowy. Transportem wasnym wykonawcy lub wiadczonym przez wyspecjalizowan firm transportowa, posiadajc odpowiedni sprzt do przewozu materiaw zawierajcych azbest, odpady bd dostarczane w opakowaniach zbiorczych na skadowisko odpadw
41
niebezpiecznych, z ktrym bd podpisane umowy i uzgodnione warunki dostaw. Przed rozpoczciem prac, wykonane zostan zabezpieczenia obiektu bdcego przedmiotem prac i miejsc ich wykonywania, a tak e wyznaczenia strefy bezpieczestwa wok w zwizku z ewentualn emisj pyu azbestu, ktra mo e nastpi w wyniku prowadzenia prac. Ogrodzenie terenu (wyznaczenie stref), powinno by wykonane
z zachowaniem bezpiecznej odlegoci od traktw komunikacyjnych dla pieszych, w przypadku, gdy odlego bdzie mniejsza ni 2 m, to przy
zastosowaniu oson. Teren prac, nale y ogrodzi poprzez oznakowanie tamami ostrzegawczymi w kolorze biao-czerwonym i umieszczenie tablic ostrzegawczych z napisami Uwaga! Zagro enie azbestem!, Osobom nieupowa nionym wstp wzbroniony. 8.2. Opis dziaa alternatywnych: Zgodnie z wymogami zawartymi w rozporzdzeniu w sprawie sposobw i warunkw bezpiecznego u ytkowania wyrobw zawierajcych azbest, wyroby azbestowe, ktre nie musz by natychmiast usuwane mog by u ytkowane wycznie pod nastpujcymi warunkami:
szczelnego
zabudowania
wyrobw
zawierajcych
azbest
bez
naruszania ich powierzchni i struktury, lub pokrycie wyrobw lub powierzchni zawierajcych azbest szczeln powok z gboko penetrujcych rodkw wi cych azbest,
posiadajcych odpowiedni aprobat techniczn. W przypadku sytuacji na terenie gminy Je w nale y jedynie rozpatrzy tylko ten pierwszy wariant, potencjalnie mo liwy do zastosowania jako rodek eliminujcy mo liwo uwalniania si pyu azbestu do powietrza
atmosferycznego. Wynika to ze specyfiki wyrobw, jakie pozostay do usunicia w gminie Je w. Wykonywanie zabezpieczania pyt azbestowo cementowych poprzez obudowanie jest metod skuteczn jedynie w przypadku, filarkw
42
midzyokiennych w budownictwie wielkopytowym. W przypadkach innych, a szczeglnie dachw z pyt eternitowych, stosowanie obudowy nie ma uzasadnienia ekonomicznego i technicznego.
Jedyn w miar sensown metod zabezpieczenia pyt eternitowych jest ich szczelne pokrycie farb, czyli powok cig w dodatku penetrujc materia i wi c wkna azbestu, tak, aby nie dochodzio do samoczynnego pylenia. Metod mo emy zastosowa tylko wwczas, gdy: 1. Jako pokrycia eternitowego jest wysoka, to znaczy dach uzyska maksymalnie 35 punktw podczas oceny pilnoci, i kolejna ocena mo e by wykonana za 5 lat. 2. Nie ma widocznych uszkodze i pkni, oraz dach nie jest poronity mchami lub porostami.
Powok malarsk mo na nakada jedynie na gadk jednolit powierzchni, tak, aby przyczepno podo a bya jak najwiksza. W przypadkach odosobnionych nale y wykona oczyszczanie powierzchni dachu (oczywicie na mokro i u ywajc szczotek z wosia ry owego, tak, aby nie powodowa pylenia azbestu do powietrza). Mo liwe jest rwnie przygotowanie podo a metod chemiczn specjalnym preparatem aktywujcym podo e.
Wikszo producentw sugeruje,
e do wykonania szczelnej powoki
konieczne jest wykonanie gruntowania podo a preparatami zalecanymi dla danego typu farby, bd rozcieczon farb, oraz pokrycie pyt eternitowych dwoma albo nawet trzema warstwami farby. Pokrywanie dachu eternitowego takimi produktami jest metod technicznie skuteczn, jednak e nale y pamita, i tak operacj nale y powtarza, w zasadzie rokrocznie, co
znaczco wpywa na koszt utrzymania dachu w dobrym stanie technicznym. Nawet ju jednokrotne pokrycie dachu szczeln powok malarsk wi e si ze sporymi kosztami. Po przeanalizowaniu obszernej oferty na rynku polskim, mo emy stwierdzi, i koszty farby i podkadu do pokrycia dachu azbestowo-cementowego
zawieraj si w przedziale 23,50 35,00 z netto/m2. Dodatkowym kosztem
43
wykonania zabezpieczenia pokrycia jest naniesienie powoki, ktrego koszt zamyka si w przedziale 10,00 18,00 z/m2 netto. Zatem koszt jednorazowego pokrycia dachu specjalistyczn farb zaczyna si od 33,50 z netto. Przy zao eniu, e po 5 latach musimy takie malowanie powtrzy cakowicie a po roku uzupenia to czny koszt tych zabiegw przewy szy koszt wykonania nowego dachu w technologii blachy stalowej lub blachodachwki wraz z monta em. Z ca, wic pewnoci nale y podkreli, i zabezpieczenie dachu
eternitowego szczeln powok malarsk, pomimo technicznej poprawnoci jest ekonomicznie nieuzasadnione. Nie mo emy rwnie zapomnie o tym , e tego typu praktyki nie eliminuj wyrobw azbestowych, co jest
obowizkowe do roku 2032.
9.
FINANSOWANIE PRAC ZWIZANYCH Z USUWANIEM AZBESTU DOSTPNE FUNDUSZE I PROGRAMY:
9.1.
Wstp Rzdowy Program usuwania azbestu przyjty przez Rad Ministrw w maju 2002r jak rwnie aktualnie przygotowywany nowy Program Oczyszczenia Kraju z Azbestu wskazuj ( a waciwie sugeruj) rda finansowania dziaa zwizanych z usuwaniem azbestu. W wymienionych programach nie ma mowy o skierowaniu rodkw w ramach funkcjonowania tych programw na usuwanie wyrobw zawierajcych azbest oraz na gospodark nimi. Gwny, a wrcz cakowity ci ar kosztw przeniesiony jest na wacicieli obiektw, na ktrych znajduje si azbest. Tak, wic wedug zapisw w Programach prace zwizane z usuwaniem azbestu powinny by finansowane ze rodkw wasnych wacicieli. Dopuszcza si jedynie rodki bud etowe na dziaalno szkoleniow i informacyjn i to przede wszystkim dla pracownikw administracji. Zaleca si siganie po rodki, UE, lecz nie wskazuje drg faktycznego pozyskania tych rodkw. W latach ubiegych funkcjonoway w niektrych
44
regionach Polski mechanizmy dofinansowywania tych dziaa ze rodkw pochodzcych z r nych funduszy. Obecnie nie istnieje aden centralny
system dofinansowywania wsplny dla caego kraju. W niektrych gminach pojawiaj si lokalne inicjatywy samorzdw, przekazujce rodki z funduszy ochrony rodowiska lub wygospodarowane rodki bud etowe na prace zwizane z usuwaniem azbestu. Istotn spraw jest finansowanie tylko prac przeprowadzonych w najbardziej prawidowy sposb, z zachowaniem najlepszych dostpnych technik i dobrej praktyki. Celowe jest prowadzenie staego monitoringu wykonywania prac pod ktem zachowania prawidowoci postpowania oraz co najwa niejsze doprowadzenie do umieszczenia zdemontowanych wyrobw zawierajcych azbest na specjalistycznym skadowisku. Uzyskane w trakcie tego procesu dokumenty (karta ewidencji i przekazania odpadu) bd stanowi jedyny zestaw dokumentw potwierdzajcy prawidowo postpowania i dajcy mo liwo wykrelenia wyrobw, ktrych one dotycz z ewidencji powstaej w wyniku inwentaryzacji. Dokumentacja ta bdzie podstaw do rozliczenia zadania i uzyskania dotacji. Procentowy udzia finansowy poszczeglnych wacicieli w realizacji zadania jest jedynym prawidowym sposobem rozliczenia z uwagi na zr nicowane iloci posiadanych wyrobw. Jeli chodzi o sytuacje to na rynku wrd kredytowym, kredytw kredytw tzw.
preferencyjnych
aktualnie
dofinansowywanych
(dofinansowanie odsetek) ze rodkw N.F.O.. i G.W. s dostpne kredyty na do skomplikowanych zasadach. W przypadku gminy Je w zasady te w adnym stopniu nie przystaj do sytuacji, lecz musimy wspomnie o tym. Z grubsza polega to na tym, e przy kredycie w wysokoci minimalnej 3 mln. PLN bd dofinansowane odsetki od kapitau 2 mln. PLN. Wida, wic e preferowane s realizacje bardzo du e, a nawet nazwijmy je ogromne, co zwa ywszy na charakter przedsiwzi zwizanych z usuwaniem azbestu (gwnie s to pojedyncze, mae dachy) powoduje, e takie obwarowania
wrcz uniemo liwiaj skorzystanie z tych linii kredytowych.
45
Na terenie gminy Je w dotychczas nie skonstruowano mechanizmu przyznawania takiej pomocy finansowej na rzecz usuwania wyrobw zawierajcych azbest.
9.2.
Warianty finansowania Programu Rozpatrujc mo liwe sposoby finansowania/wsparcia realizacji programu usuwania azbestu Program proponujemy dwa warianty wspomagania procesu usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu gminy Je w
Wariant I
Stworzenie mechanizmw wsparcia dla wacicieli obiektw zawierajcych wyroby azbestowe w postaci dofinansowania z Gminnego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej. Koniecznoci w tym wariancie jest przygotowanie regulaminu i zasad udzielania pomocy mieszkacom gminy. Autor raportu proponuje przykadowe rozwizania w zaczniku nr 5. Pomoc w tym zakresie powinna by okrelona mianem refundacji poniesionych kosztw. Wymogiem w ubieganiu si w/w pomoc musz by okrelone przez gminny fundusz dokumenty: zgoszenie do wydziau Budownictwa i Architektury zamiaru wykonania robt polegajcych na demonta u eternitu z azbestem. faktura potwierdzajca fakt wykonania prac zawiadczenie od wykonawcy o prawidowoci przeprowadzonych prac i o nie pogorszeniu stanu rodowiska. Wysoko refundacji nale y ustali na podstawie iloci zalegajcego na dachach w miecie eternitu z azbestem jak rwnie na podstawie mo liwoci finansowych funduszu i aktualnych cen jednostkowych prac demonta owych. Program pomocy nale y podzieli na wsparcie dla osb ktre posiadaj wyroby azbestowe na dachach (dla takich osb koszty bd obejmowa
46
demonta , pakowanie, transport i utylizacj ) i na te ktre posiadaj zmagazynowane wyroby azbestowe (ni esz koszty bez demonta u). Rozwizania legislacyjne zaproponowane w zaczniku nr 5.
Wariant II ( mo liwy do zastosowania zamiennie od wariantu I )
Zorganizowanie gminnej akcji odbioru odpadw zawierajcych azbest. Taki sposb wsparcia wi e si z koniecznoci organizowania konkursu/ przetargu majcego na celu wyonienie firmy realizujcej zadania polegajce na odbiorze zmagazynowanych wyrobw zawierajcych azbest. Znaczna ilo wyrobw zawierajcych azbest zalega na posesjach mieszkacw. S to pyty eternitowe, ktre zostay wczeniej zdemontowane i zmagazynowane, lub nie zostay nigdy zamontowane (kupione na zapas, uszkodzone i nie nadajce si do u ytku (odpady po huraganowych wiatrach). Metoda ta wymaga, aby funkcjonujce na ternie gminy firmy demontujce wykonyway rwnie usugi pakowania i paletowania w/w odpadw. Wyroby nadal u ytkowane rwnie mogyby podlega tej procedurze, pod warunkiem zmiany
programw gospodarki odpadami firm dziaajcych na lokalnym rynku (wedle aktualnych przepisw, plan gospodarki odpadami firmy demontujcej powinien zakada, i po demonta u nastpuje transport odpadw na miejsce skadowania ). Zmiany te powinny uwzgldnia dwuetapowo inwestycji usuwania azbestu (najpierw firma X demontuje i pakuje wyroby azbestowe a nastpnie firma Y je odbiera na mocy umowy z urzdem gminy). Zastosowanie tego wariantu wymusza ogoszenie na pocztku sezonu prac remontowo budowlanych iloci wyrobw azbestowych przewidzianych do usunicia w danym roku kalendarzowym. W Ministerstwie Gospodarki trwaj prace dostosowujce nasze uregulowania prawne do dyrektyw UE umo liwiajce jednorazowe, po spenieniu okrelonych warunkw wykonanie demonta u wasnych zasobw azbestowych przez ich waciciela. Warunkiem dla tego typu rozwizania jest wanie zorganizowanie przez Urzd Gminy akcji odbioru zdemontowanych wyrobw i penienie przez UG funkcji kontrolnej tego procesu. Nale y, wic si do tego typu dziaa przygotowa.
47
Wariant III (rwnolegle z wariantem I)
Ubieganie si o dofinansowanie ze rodkw WFOiGW. Na podstawie Programu istnieje mo liwo ubiegania si o rodki z w/w funduszu. Osoby fizyczne bdce wacicielami obiektw zawierajcych wyroby azbestowe, mog by beneficjentami tej pomocy, ale wnioski skadaj za porednictwem gminy. Waciciele obiektw musz zo y kart informacyjn o wyrobach zawierajcych azbest (Urzd Gminy) i ocen stanu wyrobw zawierajcych azbest ( Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego). Obowizek ten waciciele realizuj samodzielnie po zasigniciu opinii urzdu gminy i dokonaniu wgldu w miejsk inwentaryzacj wyrobw azbestowych. Wydruk karty oceny stanu dokonuje pracownik urzdu, z bazy danych w ktrej zostaa zamieszczona miejska inwentaryzacja azbestu. Zo enie wniosku przez urzd gminy musi by poprzedzony zebraniem deklaracji od mieszkacw dotyczcych woli wykonania usuwania wyrobw azbestowych z podaniem iloci i przewidywanego czasu na realizacj w/w inwestycji.
Wariant IV (rwnolegle z wariantem I)
Ubieganie si o dofinansowanie Programu... ze rodkw pomocowych UE. W RPO 2007 2013 dla wojewdztwa dzkiego aktualnie istniej szczegowe zapisy umo liwiajce wykorzystanie tych rodkw. W ramach osi priorytetowej II mo liwe bdzie (po ogoszeniu konkursu) aplikowanie o takie rodki. Maksymalna wielko refundacji to 85% kosztw zwizanych z demonta em, pakowaniem, transportem i skadowaniem (utylizacj)
wyrobw zawierajcych azbest. Do takiego aplikowania nale y si jednak szczegowo przygotowa. Z uwagi na okres programowania 2007 2013 zapisy w RPO pozwalaj obj takim refinansowaniem roboty rozpoczte po 1 stycznia 2007 roku. Szczegy takiego rozwizania zawarte
48
s w uszczegowieniach do RPO dostpnych na stronie internetowej dzkiego Urzdu Marszakowskiego www.lodzkie.pl.
Wariant V
Po zakoczeniu mo liwoci wsparcia z gminnego funduszu (wyczerpanie si rodkw), przerzucenie caego ci aru finansowania usuwania wyrobw zawierajcych azbest na wacicieli obiektw. Takie podejcie jest spjne z Programem Oczyszczania Kraju z Azbestu 2009 - 2032 przyjtym przez Rad Ministrw, jak rwnie azbestowego w Polsce. jest typowo spotykanym podejciem do problemu
Zastosowanie r nych kombinacji wariantw finansowania usuwania azbestu w gminie uzale nione jest od mo liwoci finansowych gminy i gminnego funduszu ochrony rodowiska. Ka dorazowo decyzje w sprawie wyboru optymalnego rozwizania dla gminy Je w powinni podejmowa radni. Maj oni najszersz wiedzie o aktualnym stanie gminy jej mo liwociach i potrzebach.
10.
INWENTARYZACJA WYROBW ZAWIERAJCYCH AZBEST NA TERENIE GMINY JE W
Rozdzia omawia inwentaryzacj wyrobw zawierajcych azbest na terenie gminy Je w, przeprowadzon w okresie lipiec/sierpie, 2009r.
Urzd Gminy w Je wie zleci wykonanie inwentaryzacji wyrobw zawierajcych azbest wraz ze sporzdzeniem oceny stanu na terenie gminy. Inwentaryzacja jako spis z natury zostaa zrealizowana wedug wymogw nao onych przez ustaw o zakazie stosowania wyrobw zawierajcych azbest oraz rozporzdzenia bran owe.
49
Inwentaryzacja wyrobw azbestowych wykazaa, i na terenie gminy Je w jest jeszcze wbudowanych cznie ok. 202.000 m2 (dachy budynkw mieszkalnych i gospodarczych). Daje to mas ok. 3.037 ton. Wraz
z inwentaryzacj dokonano oceny stopnia pilnoci usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Zinwentaryzowana ilo pozwala stwierdzi, i na
terenie gminy Je w wystpuje du a ilo wyrobw zawierajcych azbest. W przeliczeniu na 1 mieszkaca gminy jest ponad 56 m2 wyrobw zawierajcych azbest. Wykres 1. Ilo eternitu w przeliczeniu na 1 mieszkaca gminy Je w:
Ilo eternitu na 1 km2 powierzchni
95,5 56,7 33,3 38,5
Polska
woj. dzkie
woj.dzkie tereny wiejskie
Gmina Je w
rednia ilo wyrobw azbestowych w przeliczeniu na 1 mieszkaca w gminie Je w jest prawie dwukrotnie wy sza ni rednia krajowa. Jednak e nale y wzi pod uwag fakt i wikszo (ok 70% wszystkich) wyrobw
azbestowych u ytkowanych jest na terenach wiejskich o ni szej ni rednia gstoci zaludnienia. Jednak e autor raportu dokona porwnania rednich iloci eternitu przypadajcych na jednego mieszkaca na terenach wiejskich wojewdztwa dzkiego (odjto ilo mieszkacw zamieszkujcych miasta na terenie wojewdztwa od cakowitej iloci mieszkacw) supek nr 3. Z porwnania wynika i dwukrotnie ni sza ni ilo azbestu na mieszkaca w gminie jest prawie rednia wojewdzka. Porwnanie iloci wyrobw
azbestowych na 1 km2 powierzchni pokazuje, e zasoby azbestowe gminy Je w nale do najwy szych w woj. dzkim.
50
Wykres 2. Ilo eternitu na 1km2 powierzchni gminy:

5 401
Ilo eternitu na 1 km2
4 068 3 164
Polska
woj. dzkie
Gmina Je w
Tabela 3. Ilo wyrobw zawierajcych azbest w rozbiciu na miejscowoci gminy Je w.

Miejscowo ilo ilo m2 obiektw eternitu szt. m. kw. ilo pyt luzem m. kw.
Brynica Dbrowa Frydrychw Gra Jankowice Jankowice Kolonia Jasienin Du y Jasienin May Kosiska Leszczyny Kolonia Lubiska Lubiska Kolonia Marianwek Mikulin Mikulin Parcela Mociska Olszewo Popie Popie Parcela Przybyszyce Rewica Rewica Kolonia
20 14 9 76 66 53 121 49 94 13 53 29 15 57 11 36 31 12 26 172 87 30
2905 2247 936 10788 9551 6992 13503 4635 14850 1577 5553 4449 2096 5120 930 5851 5494 4534 3150 20172 10013 2744
70 10 30 310 90 40 105 40 396 1 22 0 94 50 0 60 182 0 4 279 108 0
51
Rewica Krlewska Rewica Szlachecka Strzelna Taurw Wadysawowo Wola okotowa Zamynie Je w SUMA
18 42 51 37 25 75 27 205 1557
1601 6320 6654 5034 4408 12046 5452 22711 202316
20 0 72 0 0 80 0 417 2480
Pomimo niezej sytuacji w stosunku do redniej wojewdzkiej i krajowej, ilo wyrobw azbestowych jaka zostaa ujawniona w toku jest jednak du a. Wykres 3: Procentowe iloci wyrobw azbestowych w poszczeglnych miejscowociach gminy Je w.
Je w Zamynie Wola okotowa Wadysawowo Taurw Strzelna Rewica Szlachecka Rewica Krlewska Rewica Kolonia Rewica Przybyszyce Popie Parcela Popie Olszewo Mociska Mikulin Parcela Mikulin Marianwek Lubiska Kolonia Lubiska Leszczyny Kolonia Kosiska Jasienin May Jasienin Du y Jankowice Kolonia Jankowice Gra Frydrychw Dbrowa Brynica
0,0%
2,0%
4,0%
6,0%
8,0%
10,0%
12,0%
52
11.
STOPIE PILNOCI PRAC W WIETLE OCEN STANU TECHNICZNEGO OBIEKTW Z WBUDOWANYM AZBESTEM
Najwa niejszym kryterium okrelajcym dalsze mo liwoci u ytkowania wyrobw zawierajcych azbest jest jako techniczna tych e wyrobw. Polskie prawo okrela w sposb jednoznaczny sposb oceny tej jakoci. Obowizek wykonywania oceny stanu wyrobw zawierajcych azbest wynika z Rozporzdzenia MGPiPS z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobw i warunkw bezpiecznego u ytkowania i usuwania wyrobw zawierajcych azbest. Ocen zobowizany jest wykonywa waciciel, bd osoba
zarzdzajca obiektem z wbudowanym azbestem w terminach wynikajcych z poprzednich ocen, kiedy pierwsza ocena powinna by wykonana do 31 marca 2002 roku (zgodnie z poprzednim rozporzdzeniem) i w tym to terminie zo ona do Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego. Istniej trzy stopnie pilnoci prac zwizanych z bezpiecznym u ytkowaniem wyrobw zawierajcych azbest.
III stopie pilnoci wynik ocena stanu do 35 punktw. Obowizuje ocena pilnoci za nastpne 5 lat. Badany wyrb zawierajcy azbest jest w doskonaym stanie technicznym nie posiada widocznych uszkodze, powierzchnia jest gadka i jednorodna (najczciej wyrb
zabezpieczony jest powok malarsk podnoszc punktacj), nie jest poronity mchami i porostami.
II stopie pilnoci wynik oceny stanu 35 65 punktw. Obowizuje kolejna ocena stanu za 1 rok. Badany wyrb jest w dobrym stanie technicznym, nie s widoczne uszkodzenia i pknicia. Dopuszczalne s przebarwienia i niewielka ilo porostw porastajcych
na powierzchni wyrobu
I stopie pilnoci wynik oceny stanu powy ej 65 punktw. Obowizuje natychmiastowe usunicie wyrobu z obiektu. Badany wyrb jest w stanie zym, widoczne s pknicia, odamane kawaki,
53
bardzo du e przebarwienia, uszczenie si powierzchni, powierzchnia poronita mchami i porostami w znacznym stopniu.
Pomimo ustawowego obowizku wykonywania ocen stanu wyrobw zawierajcych azbest, waciciele obiektw nie dopeniaj tego obowizku prawie wcale. Podczas dokonywania inwentaryzacji ocena stanu obiektw zostaa
wykonana. Jednak e ten fakt nie zwalnia wacicieli od obowizku zo enia takiej oceny do P.I.N.B. oraz jej aktualizowania zgodnie z wynikiem przeprowadzonej oceny i okrelonym przepisami harmonogramem.
Wikszo obiektw inwentaryzowanych na terenie gminy jest w rednim stanie technicznym. Jednak e sytuacja z dnia na dzie si pogarsza i kolejne obiekty bd uzyskiwa status natychmiastowej wymiany. Szacowana ilo obiektw bdcych w stanie dostatecznym (II stopie pilnoci) to 135 000 m2., czyli okoo 66,8%. Obiektw zakwalifikowanych do I stopnia pilnoci jest ok. 66 000 m2., czyli okoo 32,8 %. A jedynie 0,4% wszystkich obiektw zakwalifikowano do III st. pilnoci (najlepszy stan techniczny) Tak, wic z zebranych danych wynika, e to wanie okoo 32,8 % wyrobw
zawierajcych azbest jest w zym stanie technicznym. W rzeczywistoci nie oznacza to, i owe 32,8 % wyrobw powinno by usunite natychmiast. Skala ocen i punktacja opiera si na do nieprecyzyjnie okrelonych wartociach. Wyrb, ktrego ocena w/g punktacji 65 pkt kwalifikuje si do
natychmiastowej wymiany, faktycznie mo e by uznany przez waciciela jako mogcy funkcjonowa dalej (taki dach pozostaje szczelny i wytrzymay), co powoduje, i waciciel obiektu nie bdzie zainteresowany w wymianie czy usuniciu tego wyrobu. Wyroby w stopniu pilnoci II praktycznie nie wystpuj.
54
12.
SZCZEGY PROGRAMU USUWANIA WYROBW ZAWIERAJCYCH AZBEST Z TERENU GMINY JE W NA LATA 2009 2012 Z PERSPEKTYW DO ROKU 2032.
12.1. Rozmiary zadania i ramowy plan realizacji W okresie realizacji PROGRAMU w latach 2009-2012 (czyli w pierwszej fazie) z uwagi na stosunkowo niewielk ilo stwierdzonych zasobw azbestowych pozostajcych w u yciu a bdcych w dobrym stanie technicznym nale y mo liwie sprawnie i szybko rozpocz rozwizywanie problemu. Aby mc dokona konstrukcji szczegowego harmonogramu rzeczowo finansowego najpierw na lata 2009 2012 a pniej zaj si tym, co pozostanie w latach nastpnych, konieczne jest pozyskanie od wacicieli obiektw ze stwierdzonym azbestem deklaracji uczestniczenia w usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest.
Dalsze dziaania uzale nione bd od mo liwoci finansowych gminy i od uzyskanego wsparcia z zewntrz. W momencie pozyskania zewntrznych funduszy lub skierowania wikszych rodkw z funduszy gminnych nale y przeprowadzi Proces A. Je eli natomiast sytuacja i dostpno rodkw nie zmieni si znaczco
w porwnaniu z dniem dzisiejszym realizowany powinien by Proces B. Bazujc na zapisach nowego zaktualizowanego POKA (Plan Oczyszczania Kraju z Azbestu) nale ao by wdra a Proces C.
PROCES A Przede wszystkim nale y przeprowadzi szerok akcj informacyjn poczon ze zbieraniem deklaracji chtnych do usuwania azbestu
w pierwszej kolejnoci. Na tej podstawie nale y wypeni danymi tabel nr 2 zamieszczon poni ej.
55
Po analizie deklaracji gotowoci zostan zatwierdzone iloci wyrobw zawierajcych azbest przewidziane do usunicia w okrelonych latach. Tabela nr 2 obrazuje plan na lata 2009 2012, ktry przewiduje rokroczne usuwanie wyrobw zawierajcych azbest na poziomie 10 % rocznie w roku bie cym, w latach 2010 2012 po 15%, za w latach 2013 2032 pozostaa ilo 45% iloci wyjciowej. S to iloci absolutnie realne do usunicia pod warunkiem dobrego przygotowania dokumentacji i prac. Szczegowy opis w dalszej czci opracowania.
Tabela 4: Planowane i deklarowane iloci wyrobw azbestowych do usunicia Proces A Ilo m2 do usunicia Ilo w % Rok Z deklaracji Planowane Suma 2010 20 250 10% 2011 30 375 15% 2012 30 375 15% 2013 30 375 15% Do 2016 91 125 45% SUMA 202 500 100%
Z oceny stanu technicznego obiektw znajdujcych si na terenie gminy wynika, i w pierwszej kolejnoci musz by usuwane wyroby
zakwalifikowane
w I stopniu pilnoci t.j. (ok. 20% caych zasobw) plus
wyroby, ktrych kwalifikacja si zmieni z postpem czasu. Z powodu wystpowania znacznych iloci w tym stopniu pilnoci intensywno usuwania w pierwszej fazie realizacji musi by najwiksza. Zaplanowano okrelenie iloci w taki sposb by odpowiedzie na zapotrzebowanie na usuwanie w kolejnych latach dziaania PROGRAMU. W miar realizacji zada przewidzianych od 2009 r. bdzie rs poziom wiedzy mieszkacw i ch do uczestnictwa w PROGRAMIE (ogldane realizacje, pozytywne reakcje osb biorcych udzia w PROGRAMIE, informacje w lokalnych mediach na temat PROGRAMU.)
56
Wykres 3. Przebieg procesu A realizacja w poszczeglnych latach.

25 00 0
50 00
10 00 0
15 00 0
20 00 0
Proces A: Symulacja zakoczenia usuwania wyrobw azbestowych m2
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
ilo do usunicia
ilo usunieta
Jak wynika z symulacji zakoczenie Programu (usunicie wszystkich zasobw azbestowych z terenu gminy Je w) przy wykorzystaniu procesu A nastpi w roku 2016. Po ustaleniu harmonogramu mo na okreli ilo rodkw finansowych koniecznych do zabezpieczenia na poszczeglne lata celem skierowania ich do poszczeglnych osb, ktre zgosz zamiar realizacji inwestycji. Przy zao eniu e przyjmujemy koszty pocztkowe na poziomie 20,00 z/m2 i zakadamy stop inflacje cen tego typu usug na poziomie 5% rocznie. Otrzymujemy roczne poziomy kosztw jakie nale y zao y w celu realizacji procesu A. Tabela 5: Harmonogram kosztw Proces A Ilo m2 do usunicia Rok m2 2010 2011 2012 2013 Do 2016 SUMA 20 250 30 375 30 375 30 375 91 125 202 500 Koszty/rok z 20,00 21,00 22,05 23,15 24,31 Koszt z 405 000 637 875 669 769 703 257 2 215 260 4 631 161
57
PROCES B
Uwzgldniajc potrzeby wynikajce ze stopnia pilnoci i porwnujc je z mo liwociami finansowymi wacicieli obiektw nale y przesun w czasie uruchomienie na masow skal usuwanie wyrobw azbestowych.
Kontynuacja procesu likwidacji zagro enia azbestowego w dotychczas notowanym tempie przez okres od 3 do 5 lat od dnia dzisiejszego. Nastpnie nale y spodziewa si przyspieszenia tego procesu z uwagi na starzenie si wyrobw i koniec mo liwoci ich dalszego wykorzystywania.
Na przyspieszenie to wpynie rwnie zmiana struktury wasnoci obiektw (przejmowanie obiektw, ich remontowanie bd wyburzanie ), zwikszanie areau upraw, zwikszanie si wielkoci redniego gospodarstwa rolnego (mniejsze si zagszczenie i ludnoci wzrost na km2).W kocu bogacenie wynikajcej
spoeczestwa
wiadomoci
spoecznej
z prowadzonych kampanii informacyjnych.
Tabela 6: Planowane i deklarowane iloci wyrobw azbestowych do usunicia Proces B Ilo w % Ilo m2 do usunicia Rok Z deklaracji Planowane Suma 2010 4 050 2% 2011 4 050 2% 2012 6 075 3% 2013 6 075 3% 2014-2022 91 125 45% Do 2030 91 125 45% SUMA 202 500 100%
58
Wykres 4. Przebieg procesu B realizacja w poszczeglnych latach.

25 00 0
50
00
10
00 0
15 0
00
20 0
Proces B; Symulacja zakoczenia usuwania wyrobw azbestowych w m2
00
2009
2011
2010
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2021
2020
2022
2023
2024
2025
2026
2027
2028
ilo usuwana
ilo do usunicia
Realizacja procesu B w rozpisaniu na kolejne lata i przy zao eniu postpu: usuwania po 2% do koca 2010, po 3% od 2011 do 2015, po 4% od 2016 do 2021, po 6% od 2022 do 2025, i po 8% caych zasobw od 2026 do 2029. Rozbicia takiego dokonano na podstawie zao enia i w pierwszych latach funkcjonowania programu zainteresowanie usuwaniem bdzie na poziomie niewielkim. Z upywem czasu bdzie ono roso z dwch powodw: znajomo programu i starzenie si istniejcych pokry co zmusi wacicieli do usuwania tych e pokry. Przy zao eniu e przyjmujemy koszty pocztkowe na poziomie 20,00 z/m2 i zakadamy stop inflacje cen tego typu usug na poziomie 5% rocznie. Otrzymujemy roczne poziomy kosztw jakie nale y zao y w celu realizacji procesu B. Tabela 7: Harmonogram kosztw Proces B Ilo m2 do usunicia Rok m2 2010 2011 2012 2013 2014-2022 Do 2030 SUMA 4 050 4 050 6 075 6 075 91 125 91 125 202 500 Koszty/rok z 20,00 21,00 22,05 23,15 24,31 25,53 Koszt z 81 000 85 050 133 954 140 651 2 215 260 2 326 023 4 981 938
2029
2030
59
R nica w wartociach cakowitych kosztw realizacji programu w procesie A i procesie B wynika z faktu i w procesie B wiksz ilo wyrobw planuje si usn w pniejszym terminie, a przy zao eniu 5% inflacji cen usug koszty w latach pniejszych bd wy sze.
Proces C Program Oczyszczania Kraju z Azbestu (POKA) przyjty w roku 2009 kontynuuje zao enia Programu z 2002 okrelajce progi procentowe iloci usuwanych wyrobw azbestowych w kolejnych okresach funkcjonowania Programu. Zakadajc zgodnie z POKA, e do 2012 roku powinno zosta
usunite 35 % wszystkich wyrobw i e start Programu ustanowimy na rok 2010, to do 2012 powinno si usun ponad 70 ty m2 wyrobw zawierajcych azbest. W kolejnych okresach ju mamy do czynienia z sytuacj w ktrej
roczny poziom usuwania wacha si w przedziale od 5 do 8 tysicy m2 wyrobw zawierajcych azbest. Aby zrealizowa zao enia planu roczne iloci usuwania azbestu z gminy Je w powinny osiga poziomy przedstawione w wykresie 5.
Wykres 5: Proces C roczne poziomy usuwania okrelone na podstawie wytycznych z POKA 2009 - 2032
200000 180000 160000 140000 120000 100000 80000 60000 40000 20000 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030 2031 2032 0
Proces C: Symulacja zakoczenia usuania eternitu
ilo usuwana
ilo pozostaa do usunicia
60
12.2. Koszty usuwania azbestu i ich ewentualny podzia Aby zintensyfikowa akcj usuwania wyrobw zawierajcych azbest na terenie gminy Je w, nale y wczy do finansowania maksymalnie du e rodki pochodzce z Gminnego Funduszu Ochrony rodowiska, jak rwnie po przygotowaniu zadania sprbowa sign po inne rda, o ktrych bya mowa wczeniej. Cay rozmiar zadania usunicia azbestu (koszt czny demonta u,
spakowania, transportu i zeskadowania) biorc pod uwag iloci wynikajce ze sporzdzonej inwentaryzacji powinien zamkn si w kwocie midzy 4,63 miliona a 4,98 miliona z liczc w rednich cenach na dzie 30 czerwca 2009r. (i z uwzgldnieniem 5% inflacji do roku 2013. Nale y si spodziewa koniecznoci wykonania korekty z uwagi na brak mo liwoci oszacowania cen usug w okresie po 2013 roku. Zaleca si konstruujc nowy mechanizm refinansowania poniesionych wydatkw rozwa enie utrzymania elementu 100% refundacji, a jeli okazaoby si to niemo liwie to przyjcie mo liwie najni szego udziau wasnego. Ma to znaczenie zachcajce do wymian (zmniejszenie cakowitego kosztu operacji) z uwagi na konieczno poniesienia sporych wydatkw zwizanych z zakupem i zamontowaniem nowego pokrycia. Naturalnie w takiej sytuacji nale y ustali puap wartoci rynkowej wykonywanych prac, do,/od ktrego przeprowadzana byaby refundacja. Refundacja dokonywana mo e by tylko na podstawie zapaconej faktury VAT wystawionej przez firm zajmujca si wytwarzaniem odpadw azbestowych majca zatwierdzony program gospodarki takimi odpadami na terenie powiatu brzeziskiego. Warunkiem uzyskania refundacji jest naturalnie rwnie uzyskanie od takiej firmy powiadczonych dokumentw takich jak karta ewidencji odpadu i karta przekazania odpadu. Refundacja mo e by wypacona po zweryfikowaniu zgodnoci iloci usunitego wyrobu azbestowego z zapisami w bazie prowadzonej przez urzd gminy po umieszczeniu w bazie zapisw mwicych o zakoczeniu u ywania wyrobw zawierajcych azbest na danej posesji.
61
Wa n rzecz jest rwnie to, e wrd posiadanych wyrobw zawierajcych azbest s ich zasoby zarwno zmagazynowane jak zamontowane. Warto usug usuwania dla wyrobw zmagazynowanych i zamontowanych powinna by okrelona osobno. Puapy cenowe dla potrzeb ustalenia maksymalnego poziomu refundacji nale y ustala precyzyjnie, bezporednio przed ka dym rocznym etapem usuwania. Sama procedura przyznawania refundacji powinna by
maksymalnie uproszczona. Pula rodkw przeznaczonych na refundacje w danym roku powinna by okrelona precyzyjnie przed rozpoczciem cyklu refundowania.
12.3. Realizacja programu Plany roczne. Plany roczne s newralgiczn czci PROGRAMU. Okrelaj harmonogramy prac w poszczeglnych latach i daj wytyczne, co do pilnoci i charakteru koniecznych do wykonania zada dla zarzdzajcego programem.
Plan roczny skada si z bazy danych uczestnikw programu, ktrzy zadeklarowali ch usuwania wyrobw zawierajcych azbest w okrelonym roku. Powinien on uwzgldnia rwnie w kontekcie caego PROGRAMU. Dla potrzeb poszczeglnych harmonogramw nale y zbudowa rokrocznie baz uczestnikw. Baz nale y budowa tylko na podstawie deklaracji mieszkacw skorygowanych stopniem pilnoci usuwania. kolejno dziaa i ich pilno
Opis Bazy
Baza zawiera musi dane adresowe i kontaktowe wacicieli obiektw z wbudowanymi wyrobami zawierajcymi azbest, lub posiadajcymi wyroby azbestowe na terenie swoich posesji. Iloci i stan tych wyrobw zostaj sprawdzone i potwierdzone. Wszak mo e zdarzy si sytuacja, w ktrej
62
pojawi si rozbie noci. Nale y wtedy traktowa ka dy przypadek indywidualnie i rozwizywa problem na korzy uczestnika programu (oczywicie pod warunkiem, e nie zachodzi podejrzenie jakiegokolwiek
matactwa) chodzi o wyeliminowanie Np. dowo enia wyrobw zalegajcych w ssiednich gminach. W bazie okrelone s rwnie dane o iloci, rodzaju i miejscu wystpowania wyrobu azbestowego. Jest to konieczne ze wzgldu na okrelenie wysokoci potrzebnych rodkw finansowych, jakie nale y zarezerwowa. Potwierdzone i zaaprobowane iloci mog by podstaw wyceny i ubiegania si o refundacj.
12.4. Zarzdzanie PROGRAMEM: Nadzr nad realizacj PROGRAMU si rzeczy dziki zastosowanym rozwizaniom bdzie mg ograniczy si do kontroli dokumentw koniecznej do skierowania do wypaty rodkw refundacji. Nadzr ten peni musi Urzd Gminy. Do zada nadzorujcego nale e bdzie konstruowanie planw rocznych i czuwanie nad ich zamykaniem po sezonie budowlanym. Oczekuje si wsppracy z: Pastwowym Inspektorem Pracy Powiatowym Inspektorem Nadzoru Budowlanego Prowadzona na bie co dziaalno kontrolna tych organw zapewni o prawidowoci wykonywania prac, co jest elementem niesychanie istotnym i jednym z warunkw wypacenia refundacji. rodki mog zasila jedynie przedsiwzicia wykonywane w penej zgodzie z prawem i reguami dobrych praktyk. na Przestrzeganie tych zasad na ka dym etapie pozwala ich
wyeliminowanie
zagro e lub w
najgorszym wypadku do
zminimalizowania.
63
13.
PROGRAM USUWANIA WYROBW ZAWIERAJCYCH AZBEST NA LATA 2013 2032
Przy zao eniu realizacji Procesu B Do roku 2012 zaplanowano usunicie ok. 14 000 m2 wyrobw azbestowych, co stanowi 11 % caych zasobw znajdujcych si na terenie gminy. Trzeba traktowa te wielkoci jako plan minimum. Zakadajc, zaplanowana e w trakcie trwania PROGRAMU na lata 2009 - 2012 ilo nie zostanie zrealizowana, to w kolejnej aktualizacji
PROGRAMU przewidzianej wg. przepisw nie rzadziej jak raz na cztery lata nale y uwzgldni Ilo wyrobw azbestowych pozostajcych do usunicia. (wszystko to, co pozostanie w bazie azbestowej)
Na zakoczenie pragniemy zwrci uwag , e w niniejszym opracowaniu wzilimy pod uwag jedynie te zasoby azbestowe, ktre objte s obowizkow inwentaryzacj, do ktrej prowadzenia ewidencji wynikw zobowizany jest Urzd Gminy. Nie dotyczy on danych od osb prawnych. Dane pochodzce od osb prawnych dotyczce zasobw azbestowych zgodnie z przepisami kierowane byy bezporednio do wojewody, a obecnie do marszaka i ich wielko nie jest nam znana. Poniewa jednak
nie kwalifikuj si do refundowania ze rodkw gminnych nie ma powodu obejmowa ich programem, refundacyjnym. Nale y jedynie po zasigniciu wiedzy o owych zasobach doprowadzi do ich usunicia w perspektywie czasowej wynikajcej z zapisw Programu Rzdowego, a wic do roku 2032 (oczywicie kierujc si ich stanem technicznym, co do pilnoci usuwania). Dziaania kontrolne w takich przypadkach nale y prowadzi w celu wyegzekwowania prawidowego postpowania. Z uwagi na ilo i motywacj do usunicia pozostaego azbestu w gminie mo na z optymizmem podej do realizacji zadania.
64
14.
STRESZCZENIE W JZYKU NIESPECJALISTYCZNYM
Program usuwania wyrobw zawierajcych azbest z terenu Gminy Je w powsta w celu cakowitego wyeliminowania zagro enia pyami azbestu na terenie objtym PROGRAMEM poprzez spowodowanie do szybkiego zakoczenia eksploatacji wyrobw zawierajcych azbest.. Dziki temu poza wypenieniem obowizkw ustawowych poprawiona zostanie jako
powietrza atmosferycznego i nastpi zwikszenie atrakcyjnoci gminy jako miejsca ycia, pracy i wypoczynku. Podnios si rwnie wartoci
nieruchomoci jako wolnych od azbestu.
Azbest wystpuje w rodowisku naturalnym jako minera w postaci rozwknionej i tak te si go wydobywa. Z uwagi na liczne cenne wasnoci u ytkowe azbestu i stosunkowo nisk cen, jego szerokie zastosowanie w du ych ilociach miao miejsce, niemal wszdzie na wiecie
w okresie ostatnich 100 lat. Tak e i na terenie Polski azbest stosowany by w produkcji wielu wyrobw przemysowych, lecz przede wszystkim, (co najmniej okoo 80 - 90%) do produkcji materiaw budowlanych. Szczyt popularnoci wyrobw zawierajcych azbest, a szczeglnie wyrobw azbestowo-cementowych w Polsce przypada na lata 60, 70 i 80 XX wieku. Szacuje si, e w caym okresie produkcji tych e wyrobw wyprodukowano w Polsce i zabudowano ponad 15,5 miliona ton wyrobw zawierajcych azbest. S to jednak dane szacunkowe oparte na oficjalnych danych na temat importu do Polski czystego azbestu w formie nieprzetworzonej oraz oficjalnego importu gotowych elementw A/C. Std obawy, e iloci te s niedoszacowane.
Przez lata ukrywano fakt, i
wkna azbestu, ktre uwalniajc si nawet
samoczynnie po przedostaniu do ukadu oddechowego czowieka powoduj dugotrwa reakcj organizmu (prba pozbycia si ciaa obcego), co w efekcie mo e prowadzi do zmian nowotworowych i raka. Najczstszymi chorobami
65
wywoanymi
nara eniem
na
py
azbestowy
jest
pylica
azbestowa
i nowotwr zoliwy - midzyboniak opucnej. Azbest jest jedynym czynnikiem wywoujcym t odmian nowotworu. Po osigniciu wieku technologicznego (zakada si tu okres pomidzy 20 a 30 lat) z wyrobw azbestowo-cementowych rozpoczyna si samoistne pylenie wkien azbestu. Powoduje to pojawianie si zwikszonego st enia wkien w otoczeniu obiektw z wbudowanym azbestem. Dodatkowym rdem emisji tych e wkien s wyroby z odamanymi czciami, bd cakowicie popkane. Kolejnym powodem zwikszenia emisji wkien do powietrza atmosferycznego jest korozja biologiczna lub chemiczna, czyli obecno glonw i mchw, jak i oddziaywanie atmosferyczne na powierzchnie pyt azbestowo - cementowych.
Najwikszym
rdem
potencjalnego
zagro enia
pyami
azbestu
niewtpliwie operacje wykonywane na wyrobach zawierajcych azbest (szczeglnie demonta em). Biorc pod uwag roboty polegajce na demonta u wyrobw zawierajcych azbest twardy (gsto powy ej 1000 kg/m3), istniejce wymogi prawne zapewniaj du prewencj pylenia wkien azbestu (oczywicie pod warunkiem bezwzgldnego stosowania si do procedur i przepisw oraz dobrych praktyk przy usuwaniu wyrobw zawierajcych azbest). Podobnie sytuacja wyglda, gdy mamy do czynienia z transportem i utylizacj. Przykadem tego niech bd badania prowadzone na skadowiskach wyrobw azbestowych, gdzie notowane st enia wkien azbestu nie przekraczaj norm ustalonych dla powietrza, jakim oddychaj ludzie w strefie zamieszkania. niewaciwe czynnoci zwizane z konserwacj lub
Dlatego szczeglny nacisk nale y poo y na tak organizacj prac, aby w ka dym momencie ich wykonywania odpowiednie organy kontrolne pastwa mogy korygowa i weryfikowa poczynania wykonawcw usug z zakresu gospodarki odpadami azbestowymi.
66
Podstaw do powodzenia Programu jest aktywna polityka informacyjna Urzdu Gminy, w tym rzetelne zarzdzanie PROGRAMEM i wsppraca z jego uczestnikami. Waciwe i profesjonalne firmy musz pracowa pod kontrol i nadzorem Zarzdzajcego i inspektorw z powoanych inspekcji, takich jak Pip, Inspekcja rodowiska, Nadzr Budowlany i Sanepid. Bardzo wa na jest rwnie wola i ch mieszkacw gminy dla zrozumienia idei i metodyki przystpowania do demonta y wyrobw zawierajcych azbest. Osobn spraw jest zaanga owanie rodkw finansowych pochodzcych z Gminnego Funduszu Ochrony rodowiska w celu refinansowania
poniesionych nakadw na demonta , transport zawierajcych azbest.
i skadowanie wyrobw
67
15. BIBLIOGRAFIA: 1. Program usuwania azbestu i wyrobw zawierajcych azbest stosowanych na terytorium Polski przyjty przez Rade Ministrw w dniu 14 maja 2002r. 2. Plan Rozwoju lokalnego Gminy Jew na lata 2007-2013 3. Plan Gospodarki Odpadami gminy Jew na lata 2005 - 2008 4. Informator o przepisach i procedurach. M.G. Warszawa 2005r. 5. Bezpieczne postpowanie z azbestem pod redakcja prof. dr J. Dyczka AGH Krakw 2004r 6. Bezpieczne postpowanie z azbestem. Prawo i praktyka. Fundacja BA d 2006r 7. Azbest. Podrcznik dobrych praktyk. G. I. P. Warszawa 2006r 8. Prawidowe postpowanie przy demontau, transporcie i skadowaniu odpadw azbestowych. Wydawnictwo Fundacja BA d 2007r.
16. ZACZNIKI
Zacznik nr 1 - PROGRAM Usuwania Azbestu z terenu gminy Jew na noniku elektronicznym

Gmina Jeżów

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gmina Jeżów

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GMINA JE W

1. 2. 3. 4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 5.

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

8.1. 8.2. 9. 9.1. 9.2. 10. 11. 12.

12.1. 12.2. 12.3. 12.4. 13. 14. 15. 16.

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

i skadowaniem (utylizacj) wyrobw azbestowych dziki temu,

Podstaw prawn stworzenia i realizacji PROGRAMU s:

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

PODSTAWOWE DANE DOTYCZCE OBSZARU GMINY JE W, OBJTEGO PROGRAMEM

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

rednia wodoprzewodno wynosi 550 m2/24 h, wspczynnik filtracji 5 mldob.

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

mieszkacw gminy gwnie do celw budowlanych i drogowych.

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

i gospodarki nimi. 3.5. Zorganizowanie dotowania usuwania azbestu.

AZBEST JEGO CHARAKTERYSTYKA I ZASTOSOWANIA W PRZEMYSLE I W BUDOWNICTWIE

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

Specjalne, wysokowytrzymae uszczelki przemysowe, wyo enia antywibracyjne

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

dawnego bloku socjalistycznego.

W Tabeli 2 podano poszczeglne wymiary najpopularniejszych pyt falistych dostpnych w Polsce.

Tabela 2 Wymiary pyt falistych dostpnych w Polsce

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

, zawierajce poni ej 20% azbestu. W wyrobach tych wkna

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

Obserwowany jest rwnie proceder, (chocia zmniejsza si ostatnio ju jego

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

spoeczestwa) i uchodz karze pomimo funkcjonowania e od stycznia 2005 r

odpowiednich przepisw. Warto zaznaczy,

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

potrzeby oczyszczania kraju z azbestu oraz wyrobw zawierajcych ten surowiec.

poprzedniego Programu Rzdowego,

Ministerstwo Gospodarki od 1997 r.

wykonao szereg prac i ekspertyz,

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

reprezentujcy zainteresowane resorty i urzdy centralne:

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

Trwao pyt azbestowo-cementowych

okrela si na okoo 30 lat, okres

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

Rysunek 1:przedstawia nagromadzenie wyrobw zawierajcych azbest w ukadzie wojewdzkim:

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

azbestu, 3. pozostawianie w ziemi w dopuszczonych prawem przypadkach

wyrobw azbestowych wycofanych z u ytkowania. Ponadto Program przewiduje:

do 2012 r. przeprowadzenie penej i rzetelnej inwentaryzacji oraz

ustalenie rozmieszczenia terytorialnego azbestu i wyrobw zawierajcych azbest,

Przestrzennej do monitoringu usuwania wyrobw zawierajcych azbest,

zwikszenie zaanga owania administracji samorzdowej, szczeglnie

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

zaliczone zostao do priorytetw w NPPC w obszarze rodowiska.

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

komisj bud etow, komisj legislacyjn,

Opracowanie: Adler Consulting www.adlerlodz.pl

PROCEDURY BEZPIECZNEGO POSTPOWANIA Z WYROBAMI ZAWIERAJCYMI AZBEST