Z Geraldem Celente, szefem amerykaskiej firmy badawczej Trends Research Institute, analitykiem, ktry przewidzia obecny kryzys, rozmawia

Hubert Kozie Jak dugo moe potrwa obecny wiatowy kryzys gospodarczy? Jeeli nie pojawi si wynalazek tak rewolucyjny jak odkrycie ognia, kryzys moe trwa nawet ca dekad. Potrzebne jest bowiem stworzenie nowego i trwaego popytu, a nie tymczasowego popytu wywoanego przez pakiety stymulacyjne. USA wyszy w latach 90. z recesji w duej mierze dziki rewolucji technologicznej zwizanej z komputerami oraz internetem. Powstaway wwczas nowe produkty i usugi. Teraz tego nie mamy. Gospodarki s oywiane tylko dziki pakietom stymulacyjnym. A co si stanie gdy one wygasn? Polityka ta przypomina poyczanie pienidzy hazardzistom na dalsz gr. W 2007 r. Paska firma badawcza kupia domen internetow panicof08.com (panika roku 2008) trafnie przewidujc rynkowe zaamanie. Na 2009 r. nabyta zostaa domena collapseof09.com (zaamanie roku 2009). Dlaczego popeni Pan tak duy bd w prognozach? Nie popenilimy bdu. Rynki akcji rzeczywicie przeszy zaamanie. Doki zostay osignite przecie w marcu 2009 r. Od dalszego upadku powstrzymay je tylko pienidze z pakietw stymulacyjnych. System jednak upad, cho od tego czasu obowili si ludzie z takich bankw jak Goldman Sachs. Kapitalizm w USA zosta zabity przez socjalistyczne rozwizania rzdu. Wszystko podtrzymywane jest jedynie dziki bilionom dolarw wpompowanym przez rzdy do gospodarek. Czy USA i Europa mog wic ponownie dowiadczy recesji, np. w przyszym roku? Trudno powiedzie, gdy dziaania rzdw s czsto nieprzewidywalne. Jeeli bd wci podtrzymywa gospodarki za pomoc pienidzy podatnikw, mog przez duszy czas tego unikn. Tak samo Europejczycy mog powstrzymywa bankructwo Grecji. Cen za ratowanie systemu jest jednak powany wzrost zaduenia pastw oraz deficytw budetowych prowadzcy do kryzysu zadueniowego. Czy kryzys ten moe doprowadzi do bankructw pastw? Oczywicie, e tak. Bardziej obawiam si jednak innych konsekwencji obecnej polityki gospodarczej. W trakcie Wielkiego Kryzysu z lat 20. i 30. rzdy robiy wszystko by walczy z zaamaniem ekonomicznym. Co pniej byo? Wojna, czyli ostateczny pakiet stymulacyjny. I teraz te moe doj do eskalacji wojen na wiecie. Czy kryzys zadueniowy grozi USA? W USA na kadego Amerykanina przypada 40 tys. USD rzdowego dugu. To niemoliwe, eby zostao to wszystko spacone. By moe rzd bdzie stara upora si z tym w przyszoci za pomoc dewaluacji dolara. Kiedy moe do niej doj? W kadej chwili, ktr uznaj za waciw. W 1933 r. wprowadzono w USA tzw. bankowe wakacje. Zamknito banki, by powstrzyma masowe wycofywanie deficytw oraz wymian

dolarw na zoto. Przedtem skupiono jednak zoto od obywateli po cenie 20,67 USD za uncj. Wkrtce powizano dolara ze zotem po kursie 45 USD za uncj. To bya dewaluacja. Oni zrobi wszystko co uznaj za stosowne. Np. po 11 IX 2001 r. giedy w USA byy zamknite przez rzd najduej od bankowych wakacji z 1933 r. Wystarczy wic atak terrorystyczny, by wykorzysta okazj do podobnej operacji gospodarczej. Czy Europa rwnie bdzie przeywaa podobne kopoty? Czy strefie euro grozi rozpad? Trends Research Institute przewidzia obecne kopoty strefy euro, jeszcze zanim powstao euro. Kiedy tworzono wspln europejsk walut, kierowano si nadziejami jakie dawao zjawisko globalizacji. To wydawao si wwczas wspaniaym pomysem. Ostrzegalimy wtedy jednak, e w trakcie kryzysu ta idea nie wypali. Pastwa bd wwczas kieroway si jedynie swoim wasnym interesem, co widzimy teraz. Unia Europejska prawdopodobnie bdzie musiaa zmodyfikowa traktaty, by pomc Grecji. Polityka jeden rozmiar zadowala wszystkich (czyli wsplna waluta i bank centralny dla mocno rnicych si gospodarczo pastw dop. Red.) nie sprawdza si ani w przypadku unii walutowych, ani w przypadku ubra. Wiele krajw Europy rodkowo-Wschodniej chce jednak szybko przyj euro... A kim waciwie s ci politycy, ci geniusze, ktrzy chc pozby si narodowych walut majcych dug tradycj, by wzi udzia w eksperymencie trwajcym zbyt krtko, by mona byo uzna go za sukces? Euro ma przecie jedynie nieco ponad 10 lat i nie dowiodo swej trwaoci. 20 lat temu, gdy upada Zwizek Sowiecki rozmawiaem z modymi Rosjanami. Wypowiadali si tak jakby byli krlami biznesu chocia ich wiedza na ten temat bya maa. Kraje zza elaznej Kurtyny przyjmoway kapitalizm z ogromnymi nadziejami wiedzc niewiele o jego funkcjonowaniu. Podobne podejcie byo widoczne choby w Dubaju a teraz w Chinach. Wielu analitykw pokada jednak du nadziej we wschodzcych gospodarkach a szczeglnie w Chinach. Czsto mona usysze, e chiska gospodarka bdzie w tym roku motorem wiatowego oywienia gospodarczego. Cz ekspertw uwaa jednak, e tej gospodarce grozi przegrzanie i powany kryzys. Czy uwaa Pan, e do tego dojdzie? Oczywicie istnieje takie ryzyko. Chiny w odrnieniu jednak od USA czy Europy maj kapita, ktry pozwoli im si uratowa. Ponadto, wszystkie rynki wschodzce s obecnie przegrzane. Rynki Europy rodkowo-Wschodniej te? Wszystkie rynki wschodzce. Czy dojdzie wic do zaamania na tych rynkach? Tak, ale trudno okreli, kiedy si to stanie, mamy bowiem dzisiaj zbyt duo dzikich kart. Przyczyn zaamania moe by kryzys walutowy. Ktrej z walut grozi zaamanie? Czy bdzie to dolar, euro, funt?

Moe to nawet by brazylijski real. Ta gra spekulacyjna na rynkach nie moe ju bowiem dugo trwa. Wielu politykw z Europy i USA zapowiada jednak walk z finansow spekulacj. Czy uda im si ograniczy to zjawisko? Nie. Kto bowiem kontroluje politykw? Kto opaca im kampanie wyborcze? Celem polityka jest utrzymanie si przy wadzy. Nie widzi Pan chyba adnych jasnych punktw na mapie wiatowej gospodarki... Ale widz i to duo. Przede wszystkim dostrzegam, e moemy doprowadzi do odrodzenia po upadku czego, co musiao upa. Moemy zbudowa przyszo, w ktrej zachowamy wszystko co dobre z przeszoci. Powrci do czasw, w ktrych gospodarki byy mniej zorientowane na globalizacj, bardziej za to na tworzenie dbr i usug w swoich granicach pastwowych. Nie mwi tutaj o protekcjonizmie, tylko o bardziej zrwnowaonym podejciu. Czy to le, e kupuje w sklepie osiedlowym u ssiada pacc mu kilka centw wicej, zamiast kupowa te wszystkie tanie i niepotrzebne rzeczy z Chin? W co naley wic inwestowa w najbliszych latach? Amerykaskie prawo zabrania analitykom trendw prowadzenia doradztwa inwestycyjnego. Powiem wic, w co osobicie inwestuje. Cz moich pienidzy to dolary, cz franki szwajcarskie. Gdy jedna z walut zyskuje, inna traci. Kupuje take duo zota, gdy waluty oparte na autorytecie rzdw mog znale si pod presj. Jeeli zoto stanieje o 400 USD to i tak bdzie warte wicej od takich solidnych aktyww takich jak akcje Lehman Brothers czy GM. Inwestuje jednak w akcje firm z sektora ochrony zdrowia, gdy mamy starzejc si populacj. Pienidze lokuje rwnie w akcje spek z sektora nowych technologii energetycznych. Dzikuj za rozmow.