GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA MIASTA NOWA SL NA LATA 2011-2015

OPRACOWAY: dr Katarzyna AdamekPujszo mgr Agnieszka Dbska

2010

ZAOPINIOWANE POZYTYWNIE PRZEZ LWKZ

SPIS TRECI
1. 4 2. 3. 4. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad 6 9 Uwarunkowania zewntrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 14 4.1. Strategiczne cele polityki pastwa w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami 14 4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie wojewdztwa i powiatu 18 5. Uwarunkowania wewntrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 28 5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentw programowych gminy) 28 5.2. Charakterystyka zasobw i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy 35 5.2.1. Zarys historii miasta 35 5.2.2. Typy i rodzaje zabytkw wystpujce na terenie miasta 52 5.3. Zabytki objte prawnymi formami ochrony 77 5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytkw 117 5.5. Zabytki o najwyszym znaczeniu dla miasta 119 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego miasta. Analiza szans i zagroe 123 Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce zabytkami Wstp

3 7. 126 7.1. Cele i priorytety programu opieki nad zabytkami, ich kierunki dziaa i omwienie zada 127 8. 9. Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami 132 Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami 133 10. rda finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami 138 11. Realizacja i finansowanie przez gmin zada z zakresu ochrony zabytkw 141 Aneks 1. Rejestr zabytkw nieruchomych wykaz 143 Aneks 2. Rejestr zabytkw archeologicznych wykaz 158 Aneks 3. Gminna ewidencja zabytkw wykaz 159 Aneks 4. Zabytki nieruchome kwalifikujce si do wpisu do rejestru zabytkw wykaz 234 Zaoenia programowe

Zaczniki
Zacznik nr 1 Przykadowe priorytety, kierunki dziaa i zadania Zacznik nr 2 Uchwaa Nr LX/377/10 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 26 marca 2010 r. zmieniajca uchwa w sprawie zasad udzielania i rozliczania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw (Dz. U. Woj. Lubus. z 2010 r., Nr 41 poz. 594) i Uchwaa Nr LIII/333/09 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 27 listopada 2009 r. w sprawie zasad udzielania i rozliczania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw (Dz. U. Woj. Lubus. z 2010, Nr 4 poz. 40)

4 Zacznik nr 3 Wniosek do Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw o udzielenie dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane, zwane dalej pracami przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw pooonym w wojewdztwie lubuskim Zacznik nr 4 Sprawozdanie z wykonania prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw, na ktre zostaa udzielona dotacja Zacznik nr 5 Uchwaa Nr XXXIII/322/2009 Sejmiku Wojewdztwa Lubuskiego z dnia 23 marca 2009 roku w sprawie okrelenia trybu i zasad udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytkw, pooonych na obszarze wojewdztwa lubuskiego

1.WSTP
Cech charakterystyczn Gminy Nowa Sl Miasto jest bogactwo krajobrazu kulturo-wego. Wedug definicji ustawowej krajobraz kulturowy to przestrze historycznie uksztatowana w wyniku dziaalnoci czowieka, ktra zawiera wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze. rodowisko kulturowe to wany czynnik ycia i dziaalno-ci czowieka. Zabytki s nie tylko materialnym wiadectwem przeszoci, lecz take cennym elementem kultury, przyczyniajcym si do ksztatowania przyjaznego otocze-nia. Bogactwo i rnorodno dziedzictwa kultury moe w istotny sposb przyczyni si do rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy, a tym samym do poprawy jakoci ycia jej mieszkacw. Z uwagi na fakt, e kultura jest jedn z gwnych si napdowych rozwoju, jego przejawy kulturowe s rwnie istotne jak aspekty ekonomiczne. samorzdu Z tego wzgldu powinno podstawow by denie zasad do dziaania gminnego wzajem-nego

uzupeniania si ekonomicznych i kulturowych aspektw rozwoju. Trudno byoby mwi o rozwoju gminy bez opierania si na jej zasobach i walorach krajobrazu kulturowego, dlatego ich wykorzystanie powinno stanowi jeden z priorytetw polityki gminnej. Umoliwienie dalszego istnienia oraz wzbogacenie materialnego dziedzictwa kulturowego jest jednym z istotnych procesw rozwojowych gminy. Zasb wartoci kulturowych, znajdujcych si na terenie gminy, powinien by przedmiotem szczeglnej troski zarwno mieszkacw, jak i wadz samorzdowych, jako wany cel publiczny. Biorc pod uwag dotychczasowe dokonania, naley kontynuowa dziaania dce do ich ochrony w formie biernej w prawie miejsco-wym i czynnej, np. poprzez finansowanie prac konserwatorskich na obiektach pozosta-jcych we wadaniu samorzdu i udzielaniu dotacji dla pozostaych wacicieli obiektw zabytkowych.

Zasadniczym kontekstem opracowania Gminnego programu opieki nad zabyt-kami Zasoby jest te uznanie okrelaj zasobw i dziedzictwa wielokulturowego za gwny czynnik wpywajcy na ksztatowanie si tosamoci lokalnej. wyznaczaj aspektowe uwarunkowania rozwoju gminy, upowszechniania kultury oraz atrakcyjno-ci turystycznej. W dziaaniach samorzdu lokalnego, podobnie jak w polityce pastwa, istotne jest zapewnienie zrwnowaonego rozwoju i adu przestrzennego oraz powi-zanie ochrony zabytkw z ochron rodowiska przyrodniczego. Sprawny i skuteczny system ochrony i opieki nad zabytkami powinien odbywa si przy udziale samorzdu, wacicieli i uytkownikw zabytkw oraz mieszkacw i wsplnot lokalnych. Gwnym celem sformuowania dokumentu jest denie do znaczcej poprawy stanu zasobw lokalnego dziedzictwa kulturowego oraz zachowania krajobrazu kulturowego gminy Nowa Sl Miasto poprzez okrelenie podstawowych warunkw i czynnikw organizacyjnych, finansowych oraz edukacyjnych, ktre temu su. Ilekro w tekcie pojawi si okrelenie Gminny Program oznacza to Gminny program opieki nad zabytkami dla miasta Nowa Sl na lata 2011-2015. Zabytki zlokalizowane na terenie miasta Nowa Sl zostay kilkakrotnie omwione i scharakteryzowane w rnego typu opracowaniach w jzykach niemieckim i polskim. Na bardzo liczn bibliografi skadaj si zarwno dokumentacje historyczno-konserwatorskie, opracowania o charakterze studialnym, jak rwnie wydawnictwa nauko-we i popularnonaukowe. Dla potrzeb Gminnego Programu wykorzystano zarwno publikacje (m.in. monografie, publikacje naukowe i popularnonaukowe), jak te dokumentacje Zabytkw w historyczno-konserwatorskie Zielonej Grze. Ocena (karty ewidencyjne historycznej zabytkw) udostpnione w Archiwum Wojewdzkiego Urzdu Ochrony za-chowanej

substancji zabytkowej z terenu miasta oraz weryfikacja istniej-cej gminnej ewidencji zabytkw dokonana zostaa take po przeanalizowaniu historycz-nego materiau kartograficznego, m.in. map miasta z 1753, 1782 i okoo 1830 r., map kolonii braci morawskich sprzed 1757 r. i 1774 r., niemieckiej mapy topograficznej z lat 1892-1893, uaktualnionej w latach 30-tych XX wieku, oraz planw miasta z 1939 r. i 1941 r. Do celw niniejszego opracowania posuono si rwnie rdami archiwal-nymi, tj. dokumentacj budowlan sprzed 1945 r. (akta Baupolizei), przede wszystkim znajdujc si w zasobach Archiwum Pastwowego w Zielonej Grze, a czciowo rwnie w Muzeum Miejskim w Nowej Soli. Niezwykle przydatne okazay si take materiay ikonograficzne, wrd ktrych wskaza naley przede wszystkim rysunki Friedricha Bernharda Wernera z okoo po. XVIII w. oraz fotografie i pocztwki sprzed 1945 r.

2. P O D S T A W A P R A W N A O P R A C O W A N I A GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Na podstawie art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003, Nr 162, poz. 1568 ze zm.) sporzdzenie programu opieki nad zabytkami istotnego instrumentu ochrony zabytkw naley do ustawowych obowizkw samorzdu gminnego. Zasadnicze cele programu opieki nad zabytkami, ktre okrela ww. ustawa to: wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych, uwzgldnianie z wynikajcych uwarunkowa z koncepcji przestrzennego w tym zagospodarowania kraju; ochrony zabytkw, i krajobrazu kulturowe-go i dziedzictwa archeologicznego, cznie uwarunkowaniami ochrony przyro-dy rwnowagi ekologicznej, w planach rozwoju regionalnego i lokalnego; zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; wyeksponowanie poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu kulturo-wego; podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych; wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na ochron i opiek nad zabytkami; okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystaniem tych zabytkw; podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwiza-nych z opiek nad zabytkami. Samorzdowe programy opieki nad zabytkami winny by postrzegane jako in-strument polityki samorzdowej. Ich uchwalenie, poprzedzone wyraeniem opinii przez wojewdzkiego konserwatora

zabytkw, ma przy tym charakter obligatoryjny. Nie maj one jednak statusu aktw prawa miejscowego nie mog stanowi samo-dzielnej podstawy rozstrzygni wadczych wzgldem jednostek spoza aparatu ad-ministracji publicznej. Przy tworzeniu Gminnego Programu korzystano z metody oraz instrukcji Krajowego Orodka Bada i Dokumentacji Zabytkw w Warszawie zawartych w opracowaniu p.t. Gminny program opieki nad zabytkami. Poradnik metodyczny (opublikowany m.in. w Kurierze Konserwatorskim, 2009, nr 3 oraz na stronie internetowej http://www.kobidz.pl/idm,872,gminny-program-opieki-nadzabytkami.html. Opracowujcy ww. poradnik zesp ekspertw wyrazi pogld, i: (...) Program opieki nad zabytkami powinien pomc w aktywnym zarzdzaniu zasobem stanowicym dziedzictwo kulturowe gminy. Wskazane w programie dziaania powinny by skierowane na popraw stanu zabytkw, ich do adaptacj nich i rewaloryzacj i oraz zwikszenie dostpnoci mieszkacw turystw.

Jednoczenie mog przyczyni si do zwikszenia atrakcyjnoci regionw, podniesienia konkurencyjnoci oferowanych produktw turystycznych, a take szerszego od dotychczasowego wykorzystania potencjau zwizanego z zachowanym dziedzictwem kulturowym (...). Przyjta metoda opracowania gminnych programw opieki nad zabytkami, zgodnie z zaleceniami ekspertw, powinna obejmowa nastpujce etapy postpowa-nia: 1. Faza rozpoznawcza zebranie i analiza istniejcych materiaw o charakterze strategicznym i planistycznym oraz rozpoznanie zasobu dziedzictwa kulturo-wego gminy. 2. Faza analiz i wnioskw analiza stanu zasobu zabytkowego gminy. 3. Faza programowania okrelenie priorytetw, kierunkw dziaa i zada wraz z odpowiednim ku temu instrumentarium (w tym finansowym).

10

Gminny Program stanowi caociow i wieloletni strategi ochrony zabytkw, pooonych w granicach administracyjnych miasta Nowa Sl (miasta na prawach gminy). Program opieki nad zabytkami ju z samej ustawowej definicji jest dokumentem wymagajcym cyklicznej aktualizacji, przy czym program opracowywany po raz pierwszy, na pierwsze cztery lata, wydaje si kluczowy dla dalszych programw w tym zakresie, opierajc si na szerokim rozpoznaniu zoonej problematyki i wyzna-czajc priorytetowe kierunki, bdce istotnym punktem odniesienia dla programw konstruowanych na nastpne, kilkuletnie okresy. Gminny Program po zaopiniowaniu przez Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw winien zosta przedstawiony Radzie Miejskiej w Nowej Soli, w celu przyjcia go uchwa. Program zosta opracowany na okres czterech lat i stanowi dokument uzupeniajcy w stosunku do innych aktw planowania. Z realizacji zada Gminnego Programu co dwa lata Prezydent Miasta zobowizany jest do sporzdzenia sprawozda i przedstawienia ich Radzie Miejskiej oraz przekazywania ich do Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw w Zielonej Grze.

11

12

3. U W A R U N K O W A N I A P R A W N E OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE

Wedug

Konstytucji

Rzeczypospolitej

Polskiej

obowizkiem

konstytucyjnym Pastwa i kadego obywatela jest ochrona zabytkw, czyli materialnych i niematerialnych dbr kultury, bdcych elementami skadowymi dziedzictwa kulturowego. Art. 5 stanowi, e Rzeczpospolita Polska strzee dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochron rodo-wiska, kierujc si zasad zrwnowaonego rozwoju. W myl art. 6 Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i rwnego dostpu do dbr kultury, bdcej rdem tosamoci narodu polskiego, jego trwania i rozwoju (ust. 1), oraz udziela po-mocy Polakom zamieszkaym za granic w zachowaniu ich zwizkw z narodowym dziedzictwem kulturalnym (ust. 2). Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt. 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorzdzie gminnym (Dz. U. z 2001, Nr 142, poz. 1591 ze zm.) do zada wasnych gminy naley zaspakajanie zbiorowych potrzeb wsplnoty, w szczeglnoci dotyczcych sfery kul-tury, w tym ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. W tym przypadku dla gminy instrumentami realizacji interesu publicznego s m.in. uchwalanie dokumentw strategicznych i programowych, w tym sporzdzanie i uchwalanie planw zagospoda-rowania przestrzennego. Ponadto utrzymywanie jednostek specjalistycznych w zakre-sie muzealnictwa oraz dziaania wacicielskie wobec zabytkw stanowicych wasno gminy i jej jednostek. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003, Nr 162, poz. 1568 ze zm.) znacznie rozszerzya kompetencje samo-rzdw, dajc im rnorodne moliwoci dziaa w sferze ochrony zabytkw. Wery-fikacja tych dziaa naley do administracji rzdowej, tzn. wojewody, w imieniu

13

ktrego zadania i kompetencje wykonuje wojewdzki konserwator zabytkw. Obowizujce przepisy prawa, obok wpisu do rejestru zabytkw dokonywanego przez wojewdz-kiego konserwatora zabytkw i uznania zabytku za pomnik historii przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polski, wanie samorzdom gminnym umoliwiy wyznaczenie dwch dodatkowych form ochrony zabytkw, czyli okrelenie formy ochrony poprzez zapisy miejscowego parku planu kulzagospodarowania przestrzennego oraz utworzenie

turowego. Wzmiankowana ustawa nakada na organy samorzdowe obowizek zapew-nienia warunkw prawnych, organizacyjnych i finansowych dla ochrony dbr kultury. Art. 4 teje ustawy stwierdza, e: Ochrona zabytkw polega, w szczeglnoci, na po-dejmowaniu przez organy administracji publicznej, dziaa majcych na celu: 1) zapewnienie warunkw prawnych, organizacyjnych i finansowych umoliwiaj-cych trwae zachowanie zabytkw oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; 2) zapobieganie zagroeniom mogcym spowodowa uszczerbek dla wartoci za-bytkw; 3) udaremnianie zabytkw; 4) przeciwdziaanie kradziey, zaginiciu lub nielegalnemu wywozowi zabytkw za granic; 5) kontrol stanu zachowania i przeznaczenia zabytkw; 6) uwzgldnianie rodowiska. Art. 5 okrela w sposb otwarty kwesti opieki nad zabytkami: Opieka nad zabytkami sprawowana przez jego waciciela lub posiadacza polega, w szczeglnoci, na zapew-nieniu warunkw: 1) naukowego badania i dokumentowania zabytku; 2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robt budowlanych przy zabytku; zada ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu prze-strzennym oraz przy ksztatowaniu niszczenia i niewaciwego korzystania z

14

3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; 4) korzystania z zabytku w sposb zapewniajcy trwae zachowanie jego wartoci; 5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. Ochrona zabytkw, w przeciwiestwie do opieki nad zabytkami, realizowana jest przez organy administracji publicznej, czyli administracji rzdowej i samorzdowej, dziaajce w publicznym interesie, zgodnie z przypisanymi im ustawowo kompetencja-mi. Art. 6 ust. 1 i 2 klasyfikuje w ukadzie rzeczowym przedmioty ochrony i zarazem stanowi szczegow definicj zabytku: 1. Ochronie i opiece podlegaj, bez wzgldu na stan zachowania: 1) zabytki nieruchome bdce, w szczeglnoci: a) krajobrazami kulturowymi, b) ukadami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespoami budowlanymi, c) dzieami architektury i budownictwa, d) dzieami budownictwa obronnego, e) obiektami techniki, a zwaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi za-kadami przemysowymi, f) cmentarzami, g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, h) miejscami upamitniajcymi wydarzenia historyczne bd dziaalno wybit-nych osobowoci lub instytucji; 1) zabytki ruchome bdce, w szczeglnoci: a) dzieami sztuk plastycznych, rzemiosa artystycznego i sztuki uytkowej, b) kolekcjami stanowicymi zbiory przedmiotw zgromadzonych i uporzdkowa-nych wedug koncepcji osb, ktre tworzyy te kolekcje,

15

c) numizmatami oraz pamitkami historycznymi, a zwaszcza militariami, sztanda-rami, pieczciami, odznakami, medalami i orderami, d) wytworami kulturze techniki, a zwaszcza urzdzeniami, dla rodkami i transportu oraz ma-szynami i narzdziami wiadczcymi o materialnej, charakterystyczny-mi dawnych nowych form gospodarki, dokumentujcymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiaami bibliotecznymi, o ktrych mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 roku o bibliotekach (Dz. U. z 1997, Nr 85, poz. 539; z 1998, Nr 106, poz. 668; z 2001, Nr 129, poz. 1440 oraz z 2002, Nr 113, poz. 984), f) instrumentami muzycznymi, g) wytworami sztuki ludowej i rkodziea oraz innymi obiektami etnograficznymi, h) przedmiotami upamitniajcymi wydarzenia historyczne bd dziaalno wy-bitnych osobistoci lub instytucji; 1) zabytki archeologiczne bdce, w szczeglnoci: a) pozostaociami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami, c) kurhanami, d) reliktami dziaalnoci gospodarczej, religijnej i artystycznej. 2. Ochronie mog podlega nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. Kwestie ochrony zabytkw reguluj ponadto nastpujce akty prawne: - ustawy, m.in.: Ustawa z dnia 18 marca 2010 roku o zmianie ustawy o ochronie zabytkw

16

i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz. U. z 2010, Nr 75, poz. 474); Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomociami (Dz. U. z 2000, Nr 46, poz. 543 ze zm.); Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane (Dz. U. z 2003, Nr 207, poz. 2016 ze zm.); Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003, Nr 80, poz. 717 ze zm.); Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009, Nr 151 poz. 1220 ze zm.). - rozporzdzenia, m.in.: Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 roku w sprawie udzielenia dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw (Dz. U. z 2005, Nr 112, poz. 940), zmienione Rozporzdzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 11 stycznia 2006 roku zmieniajce rozporzdzenie w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i robo-ty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw (Dz. U. z 2006, Nr 12, poz. 73) i Rozporzdzeniem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 21 lipca 2008 roku zmieniajce rozporzdzenie w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw (Dz. U. z 2008, Nr 139, poz. 881); Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 28 stycznia 2005 roku w sprawie szcze-gowych warunkw uzyskiwania dofinansowania realizacji zada z zakresu kultury, trybu skadania wnioskw oraz przekazywania rodkw z Funduszu Promocji Kultury (Dz. U. z 2005, Nr 24, poz. 200);

17

Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 25 sierpnia 2004 roku w sprawie organizacji i sposobu ochrony zabytkw na wypadek konfliktu zbrojnego i sytu-acji kryzysowych (Dz. U. z 2004, Nr 212, poz. 2153);

Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 9 czerwca 2004 roku w sprawie prowa-dzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robt budowlanych, a bada take innych konserwatorskich dziaa przy i architektonicznych, zabytku

wpisanym do rejestru zabytkw oraz bada archeologicznych i poszukiwa ukrytych lub porzuconych zabytkw ruchomych (Dz. U. z 2004, Nr 150, poz. 1579); Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 10 maja 2004 roku w sprawie rzeczo-znawcw Ministra Kultury w zakresie opieki nad zabytkami (Dz. U. z 2004, Nr 124, poz. 1302); Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 19 kwietnia 2004 roku w sprawie wy-wozu zabytkw i przedmiotw o cechach zabytkw za granic (Dz. U. z 2004, Nr 84, poz. 798); Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 9 kwietnia 2004 roku w sprawie organi-zacji wojewdzkich urzdw ochrony zabytkw (Dz. U. z 2004, Nr 75, poz. 706); Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 1 kwietnia 2004 roku w sprawie nagrd za odkrycie lub znalezienie zabytkw archeologicznych (Dz. U. z 2004, Nr 71, poz. 650); Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 9 lutego 2004 roku w sprawie wzoru znaku informacyjnego umieszczanego na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytkw (Dz. U. z 2004, Nr 30, poz. 259). - inne, m.in.: Europejska Konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego (poprawiona) sporzdzona w La Valetta dnia 16 stycznia 1992 roku (Dz. U. z 1996, Nr 120, poz. 564).

18

4.

UWARUNKOWANIA ZEWNTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

Dokumenty,

do

ktrych

odwouje

si

Gminny

Program

zgrupowano na trzech pozio-mach: oglnokrajowym, regionalnym (wojewdzkim) oraz lokalnym (gminnym). Stano-wi je rnego rodzaju strategie, studia i programy. 4.1. Strategiczne zakresie zabytkami Wzmiankowana ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami zobowizuje Krajowego Ministra Kultury i Dziedzictwa zabytkw Narodowego i opieki do nad opracowania, przy pomocy Generalne-go Konserwatora Zabytkw, programu ochrony zabytkami, ktry powinien by podstawowym instrumentem w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego. W chwili obecnej trwaj prace nad jego sformuowaniem. Na potrzeby Gminnego Programu odwoano si jedynie do opracowanego i zatwierdzonego w dniu 10 maja 2004 roku przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego dokumentu p.t. Tezy do opracowania krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami, wedug ktrych wzmiankowany krajowy program powinien zawiera: uwarunkowania ochrony i opieki nad zabytkami: stan zabytkw nieruchomych, stan zabytkw ruchomych, stan zabytkw archeologicznych, stan zabytkw techniki, pomniki historii i obiekty wpisane na List wiatowego Dziedzictwa Kulturalnego UNESCO, stan sub konserwatorskich, stan opieki nad zabytkami, stan uregulowa prawnych; dziaania o charakterze systemowym: cele polityki i pastwa opieki w

ochrony

zabytkw

nad

19

- powizanie ochrony zabytkw z polityk ekologiczn, ochrony przyrody, architektoniczn i przestrzenn, celn i polityk bezpieczestwa pastwa, - wypracowanie strategii ochrony dziedzictwa i wprowadzenie jej do polityk sektorowych; system finansowania: stworzenie sprawnego systemu finansowania ochrony i opieki konserwatorskiej; dokumentowanie, dziaania monitorowanie metod i standaryzacja metod ujednolice-nie dziaa profilaktycznych,

konserwatorskich, restauratorskich i ochronnych; ksztacenie i edukacja: ksztacenie profilaktyczne, podyplomowe i system uznawalnoci wyksztacenia, edukacja spoeczestwa, edukacja wacicieli i uytkownikw; wsppraca midzynarodowa: wsppraca z instytucjami i organizacjami, wsp-praca w obszarze Europy rodkowej. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju

zostaa przyjta w dniu 26 lipca 2001 roku i opublikowana w Monitorze Polskim z 2001 roku, Nr 26, poz. 432. Dokument ten okrela zasady polityki pastwa w dziedzinie przestrzennego zagospodarowania kraju w perspektywie najbliszych kilkunastu lat. Sformuowany motyw i cel generalny to historyczna konieczno i szansa dynamizacji rozwoju i osignicia na tej drodze europejskich standardw wiatowym. Jednym kulturowego, z celw strategicznych jest ochrona dziedzictwa poprzez niekonfliktogenne wkomponowanie ycia spoeczestwa gospodarki poprzez w istotne zwikszenie systemie konkurencyjnoci narodowej otwartym

zagospodarowania kraju, regionw, miast i osiedli w przestrze

20

historyczn, ktra

ksztatowaaby

i utrwala

tosamo

polskiej

przestrzeni w systemie europejskim. Wrd szeciu gwnych celw jeden powicony jest ochronie dziedzictwa kul-turowego; tzw. cel gospodarowania przestrzeni to ksztatowanie struktur przestrzen-nych umoliwiajcych ochron krajobrazu kulturowego i pojedynczych zabytkw przed zniszczeniem, degradacj, dewaloryzacj oraz podjcie dziaa majcych na celu udo-stpnienie dziedzictwa kulturowego spoeczestwu. Ksztatowanie przestrzenne zagospodarowania oddalenie trwaych przestrzennego rde powinno od spenia cztery wa-runki: dewaloryzacji obiektw dziedzictwa kulturowego; dostpno komunikacyjna krajobrazu kulturowego w sposb eksponujcy jej najwysze wartoci i walory oraz przeciwdziaajcy jej degradacji; wkomponowanie obiektw dziedzictwa kulturowego narodu we wspczesne struktury funkcjonalno-przestrzenne; powizanie kulturowego z krajobrazem przyrodniczym. Powysza Koncepcja reprezentuje pogld, e to turystyka jest jednym z gwnych elementw rozwoju gospodarczego Polski, z kolei filarem turystyki jest ochrona dzie-dzictwa kulturowego i historycznego, szczeglnie w duych miastach, ktre stanowi orodki cywilizacyjne i gwne kierunki turystyki zagranicznej. Rewaloryzacja przestrze-ni turystycznej, szlakw zagospodarowanie kulturowych, zwiksza turystyczne atrakcyjno transeuropejskich funkcjonalno-przestrzenne obiektw dziedzictwa

zabytkw oraz wspiera dziaania komercyjne, dziki ktrym rosn rodki finansowe na ochron obiektw zabytkowych. Rada Ministrw w dniu 21 wrzenia 2004 roku przyja

Narodow strategi rozwoju kultury na lata 2004-2013 oraz Uzupenienia narodowej strategii rozwoju kultury na lata

21

2004-2020. Oba dokumenty zawieraj strategiczne cele polityki pastwa zabytkw. i uwarunkowania Ich elemen-tem formalno-prawne jest Narodowy w sferze ochrony kultury program

Ochrona zabytkw i dziedzictwa kulturowego na lata 20042013. Jednym z czoowych zaoe powyszego programu jest ochrona i opieka nad dziedzictwem kulturowym, a celami strategicznymi jest ochrona i rewalo-ryzacja zabytkw oraz intensyfikacja ochrony i upowszechniania kompleksowa poprawa dziedzictwa stanu kul-turowego, zabytkw w tym szczeglnie Celami i poprawa nieruchomych.

czstkowymi tego programu s: warunkw instytucjonalnych, prawnych organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytkw; kompleksowa rewaloryzacja zabytkw i ich adaptacja na cele kulturalne, tury-styczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele spoeczne; zwikszenie roli zabytkw poprzez w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci tworzenie zintegrowanych

narodowych produktw turystycznych; promocja polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granic, w szczegl-noci za pomoc narzdzi spoeczestwa informatycznego; rozwj zasobw ludzkich oraz podnoszenie wiadomoci spoecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego; tworzenie warunkw dla rozwoju i ochrony dziedzictwa kultury ludowej; zabezpieczenie zabytkw przed nielegalnym wywozem za granice Polski. W Uzupenienia narodowej strategii rozwoju kultury na lata 2004-2020 poza przesuniciem jako daty kierunkowej wprowadzono programy operacyjne sy-stem realizacyjny

Narodowej Strategii Rozwoju Kultury, powizane z finansowaniem

22

dziaalnoci kulturalnej ze rodkami znajdujcymi si w dyspozycji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Dla dziaa zwizanych z opiek nad zabytkami powoano Program Operacyjny DZIEDZICTWO KULTUROWE z nastpujcymi priorytetami: 1. Rewaloryzacja zabytkw nieruchomych i ruchomych. 2. Rozwj instytucji muzealnych. 3. Ochrona dziedzictwa narodowego poza granicami kraju. 4. Ochrona zabytkw archeologicznych. 5. Tworzenie zasobw cyfrowych dziedzictwa kulturowego. 6. Ochrona zabytkowych cmentarzy. Celem ww. programu operacyjnego jest intensyfikacja ochrony i upowszechnia-nia dziedzictwa kulturowego, w tym kompleksowa poprawa stanu zabytkw oraz rozwj kolekcji muzealnych, gdzie celami czstkowymi s: poprawa stanu zachowania zabytkw; zwikszenie narodowego zasobu dziedzictwa kulturowego (w tym dziedzictwa archeologicznego); kompleksowa rewaloryzacja zabytkw i ich adaptacja na cele inne ni kul-turalne; zwikszenie roli zabytkw poprzez w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci poprawa tworzenie zintegrowanych prawnych zabytkw i i ich

narodowych produktw turystycznych; warunkw w instytucjonalnych, zakresie ochrony organizacyjnych dokumentacji; zabezpieczenie zabytkw, muzealiw i archiwaliw przed skutkami klsk ywioowych, kradzieami i nielegalnym wywozem za granice oraz na wypadek sytuacji kryzysowej i konfliktu zbrojnego. 4.2. Relacje nad gminnego programu opieki

23

zabytkami poziomie

dokumentami na i powiatu

wykonanymi

wojewdztwa

Gminny

Program

swych

zaoeniach

jest

zgodny

nastpujcymi dokumentami: PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI WOJEWDZTWA LUBUSKIEGO NA LATA 2009-2012. Zosta przyjty do realizacji przez Zarzd Wojewdztwa Lubuskiego Uchwa Nr XXXI/287/2008 Sejmiku Wojewdztwa Lubuskiego z dnia 22 grudnia 2008 roku. Pro-gram jest rozwiniciem wielowtkowej problematyki dziedzictwa kulturowego, po-dejmowanej we wczeniejszych wojewdzkich dokumentach takich jak: - Strategia rozwoju wojewdztwa lubuskiego do roku 2020; - Strategia rozwoju kultury wojewdztwa lubuskiego. Zadania okrelone ww. wojewdzkim programie adresowane s do sub kon-serwatorskich, muzew, wacicieli i uytkownikw zabytkw, w najwikszym jednak zakresie do samorzdw. Ponadto program ma suy m.in. rodowiskom naukowym, mediom oraz wszystkim woje-wdzki zainteresowanym sformuowa dziedzictwem kulturowym. Program wraz nastpujce cele strategiczne

priorytetami i kierunkami dziaa: Cel strategiczny I Ochrona i ksztatowanie krajobrazu kulturowego wojewdztwa. Priorytet I.1. Zasoby dziedzictwa kulturowego wojewdztwa lubuskiego ocena zacho-wania, badania, weryfikacja, zarzdzanie. Kierunek dziaa I.1.1. Badania i studia nad zabytkami regionu, ktry obejmuje nastpujce zadania: wspieranie bada naukowych nad zabytkami, histori regionu itp.;

24

wspieranie opracowa badawczych, studialnych, analitycznych, syntetycznych, dotyczcych zespow urbanistycznych, zaoe ruralistycznych, przemysowych; obszarw krajobrazowych, kompleksw

wspieranie bada i opracowa wykonywanych dla potrzeb planowania przestrzennego, programw ochrony dziedzictwa kulturowego gmin i powiatw, terenw planowanych jako pomniki historii i parki kulturowe, obszarw planowanych pod inwestycje;

upowszechnianie wynikw bada naukowych w wydawnictwach, na konferencjach, seminariach, przez multimedia itp.; opracowanie dziaa studium I.1.2. o stanie i zachowania weryfikacja w krajobrazu zabytkw ramach

kulturowego wsi, z waloryzacj zasobw. Kierunek

Ewidencja

wojewdztwa, ktry obejmuje nastpujce zadania: inwentaryzacja zabytkw archeologicznych Archeologicznego Zdjcia Polski; inwentaryzacja stanowisk archeologicznych planowanych do wpisania do rejestru zabytkw;

aktualizacja kart ewidencyjnych i adresowych, uzupenienie ewidencji zabytkw, weryfikacja zapisw zawartych w kartach ewidencyjnych i kartotece adresowej;

ewidencja potencjalnych obiektw zabytkowych, wytypowanych w kontekcie wspczesnej definicji pojcia zabytku (art. 3 poz. 1 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami);

ewidencja alei drogowych i objcie ich ochron konserwatorsk; ewidencja parkw, ogrodw willowych i cmentarzy oraz objcie ich ochron konserwatorsk.

Priorytet I.2. Budowa bazy informacji i zarzdzania zabytkami wojewdztwa. Kierunek dziaa I.2.1. Budowa bazy informacji o zasobach dziedzictwa kulturowego w wojewdztwie, ktry obejmuje nastpujce zadania:

25

platform internetow Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw uczyni wojewdzk baz wszechstronnej informacji o dziedzictwie kulturowym regionu, aktualizowan na bieco;

informacje o lokalnych zasobach dziedzictwa kulturowego, stanie jego zachowania, warunkach zagospodarowania obiektw nieuytkowanych itp. powinny zawiera portale internetowe jednostek samorzdu terytorialnego;

ochrona zabytkw poprzez odpowiednie zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego; wykorzystanie ram prawnych dla praktycznej realizacji procedur urbanistycznych i kontrola dziaalnoci inwestycyjnej na obszarach zabytkowych;

tworzenie systemu monitoringu dla kontroli stanu zachowania, uytkowania i wszelkich prac przy zabytkach, w tym archeologicznych;

stosowania zacht prawnych i finansowych oraz pomocy publicznej dla inwestorw, wacicieli i uytkownikw obiektw zabytkowych;

przygotowanie kompleksowej informacji o ofercie kulturowej i turystyczno-kulturowej regionu; przygotowanie kompleksowej, atwo dostpnej informacji o warunkach zagospodarowania nieuytkowanych obiektw zabytkowych i ofertach gospodarczych uwzgldniajcych opiek nad zabytkami;

podjcie akcji promocyjnej dotyczcej obiektw zabytkowych, w tym parkw kulturowych i szlakw kulturowych.

Kierunek dziaa I.2.2. Budowa systemu zarzdzania i marketingu zabytkami. Cel strategiczny II Wczanie zabytkw w procesy gospodarcze. Priorytet II.1. Zagospodarowanie zabytkw nieuytkowanych. Kierunek dziaa II.1.1. Zagospodarowanie obszarw poprzemysowych, ktry obejmuje nastpujce zadania:

26

upowszechnianie informacji za porednictwem mediw i przez internet o pozytywnych katalogu, przykadach opartego na adaptacji wynikach obiektw bada przemysowych do zmienionych funkcji;

opracowanie

eksperckich, obiektw poprzemysowych z okreleniem funkcji, na jakie mog by zaadaptowane;

agodzenie opracowanie

wymogw

konserwatorskich rewitalizacji po

pertraktacjach

dotyczcych zagospo-darowania obiektw przemysowych;

programw terenw II.1.2.

(uporzdkowania) obiektach obszarw dotyczcych zacht ulg

zdegradowanych przemysowych. Kierunek

zniszczonych

dziaa

Zagospodarowanie informacji

rezydencjonalnych, ktry obejmuje nastpujce zadania: upowszechnianie i dworw z niezagospodarowanych paacw wyszczeglnieniem palety podatkowych, kredytw preferencyjnych pomocy publicznej itp., przez media tradycyjne oraz internet;

stosowanie uyciu

permanentnych

dziaa

dyscyplinujcych, prawem osb, ktre

przy z kupiy

wszelkich

dopuszczalnych wobec

(cznie

doniesieniem

prokuratorskim),

zabytek w zej wierze i nie wywizay si z obowizkw wacicieli, powodujc zagroenie dla zabytku. Priorytet II.2. Ksztatowanie obszarw zabytkowych i krajobrazu kulturowego. Kierunek dziaa II.2.1. Rewaloryzacja miast i o rewitalizacja dobrze zespow urbanistycznych, ktry obejmuje nastpujce zadania: ochrona konserwatorska ukadzie zachowanym w strefie zabytkowym przestrzennym

architektonicznego krajobrazu wewntrznego przed nowymi, dysharmonizujcymi, elementami;

27

ochrona

konserwatorska

zaoe

urbanistycznych

przed

dekompozycj ich panoram i osi widokowych przez niewaciwie lokalizowane nowe, wielko powierzchniowe inwestycje;

rewaloryzacja przestrzennie

rewitalizacja

organizmw powinna by

urbanistycznych realizowana na

uszkodzonych

podstawie opracowanych planw, o indywidualnym charakterze dla kadego orodka; wszelkie prace ziemne w obszarze staromiejskiej przestrzeni musz mie nadzr archeologiczny. Kierunek

dziaa

II.2.2.

Ochrona

rewaloryzacja zachowanych przez

krajobrazu w ukadzie ich

kulturowego wsi, ktry obejmuje nastpujce zadania: ochrona konserwatorska zaoe dobrze przestrzennym

ruralistycznych

objcie

rejestrem zabytkw; pogbienie tej ochrony odpowiednimi zapisami w lokalnych planach zagospodarowania przestrzennego; opracowanie parkowych; wykonanie ewidencji i waloryzacji alei drogowych i objecie ich ochron. Samorzdy powiatw, miast i gmin powinny wdraa okrelone w programie wojewdzkim zadania na drodze realizowania ustawowych obowizkw, szczeglnie za poprzez:
1) planowanie w rocznych budetach jednostek rodkw na

programw

rewaloryzacji

dworskich

zaoe

ochron zabytkw;
2) opracowanie

miejscowych

planw

zagospodarowania

przestrzennego i ujcia w nich zagadnie ochrony zabytkw;

3) opracowanie

studiw, diagnoz i programw ochrony

zabytkw i krajobrazu kulturowego (powiaty, gminy);

4) inspirowanie dziaa niezalenych podmiotw spoecznych

i gospodarczych na rzecz zagospodarowania zabytkw, ich promocji i popularyzacji;

28

5) stymulowanie dziaa wacicieli i posiadaczy obiektw zabytkowych do ich utrzymywania w naleytym stanie;
6) dyscyplinowanie,

przewidzianymi prawem dziaaniami,

wacicieli zaniedbujcych obiekty zabytkowe przez brak remontw. PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWDZTWA LUBUSKIEGO Plan ten zosta przyjty w dniu 2 padziernika 2002 roku przez Sejmik Wojewdztwa Lubuskiego Uchwa Nr XXXVII/272/2002. Jeden z gwnych celw PZPWL stanowi efektywne wykorzystanie zasobw rodowiska naturalnego i kulturowego dla rozwoju turystyki. Podstawow zasad w rozwoju zagospodarowania przestrzennego jest wy-korzystanie szans wynikajcych z uwarunkowa zewntrznych, w tym korzystne poo-enie wojewdztwa, zwaszcza po akcesie Polski do Unii Europejskiej oraz uwarunko-wa wewntrznych istniejcych zasobw kulturowych, materialnych i niematerial-nych. Na podstawie art. 41 ust. 1, pkt 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2007 r. Nr 80, poz. 7171 ze zm.) w dniu 26 marca 2007 roku Sejmik Wojewdztwa Lubuskiego podj uchwa Nr VI/59/07 w sprawie przystpienia do sporzdzenia zmiany Planu dla caego obszaru wojewdztwa lubuskiego w jego granicach administracyjnych. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWDZTWA LUBUSKIEGO Obowizek jej opracowania wynika z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorzdzie wojewdztwa. Sejmik Wojewdztwa Lubuskiego przyj Strategi dnia 6 marca 2000 roku Uchwa Nr XV/91/2000. W okresie niemal piciu lat funk-cjonowania stanowia ona podstaw przy opracowywaniu licznych programw, strategii sektorowych oraz innych dokumentw wytyczajcych kierunki i priorytety ro-zwoju

29

wojewdztwa oraz okrelajcych hierarchi wanoci realizowanych zada i pro-jektw. Z uwagi na dynamiczne oraz procesy zmiany zachodzce w rozwoju spoeczno-gospodarczym warunkw funkcjonowania

Polski, zwizanych m.in. z przystpieniem Polski do Unii Europejskiej, konieczne okazao si dokonanie aktualizacji strategii. W zwizku z tym, Uchwa Nr XXXVII/260/2005 Sejmiku Wojewdztwa Lubuskiego z dnia 19 grudnia 2005 roku przyjto dokument Strategia rozwoju wojewdztwa. Aktualizacja z horyzontem czasowym do 2020 roku. Dokument ten spenia wan rol w procesie podejmowania dziaa mogcych wpyn na rozwj wojewdztwa lubuskiego, w tym wyboru przedsiwzi i projektw mogcych uzyska wsparcie z unijnych rodkw pomocowych, stanowic podstaw przygotowania gwnych kie-runkw wsparcia w ramach Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego. Oznacza to, i rozwj bdcy efektem wdraania Strategii powinien by ujmowany w paszczyznach, zbienych z celami strategicznymi wojewdztwa. Strategicznymi i operacyjnymi celami wojewdztwa lubuskiego, wynikajcymi ze Strategii, ktre mona odnie rwnie do Gminy Nowa Sl - Miasto, s: Cel nr 1. Zapewnienie przestrzennej, gospodarczej i spoecznej spjnoci regionu po-przez nastpujce cele operacyjne: modernizacja infrastruktury transportowej oraz zwikszenie dostpnoci komu-nikacyjnej; udoskonalenie i rozbudowa infrastruktury technicznej i komunalnej poprawiaj-cej warunki ycia oraz podnoszcej atrakcyjno inwestycyjn obszarw aktyw-noci gospodarczej; udoskonalenie i rozbudowa infrastruktury spoecznej w szczeglnoci w sfe-rach edukacji, opieki zdrowotnej, kultury i pomocy spoecznej; usprawnianie systemu transportu publicznego z wykorzystaniem partnerstwa publiczno-prywatnego;

30

Cel

wspomaganie procesw rewitalizacji miasta; uzyskanie trwaych efektw pyncych ze wsppracy transgranicznej i midzy-regionalnej; wspieranie dziaa na rzecz zwikszenia tosamoci regionalnej. nr 2. Podniesienie poziomu wyksztacenia spoeczestwa,

zwikszenie potencjau innowacyjnego nauki oraz informatyzacji spoeczestwa poprzez nastpujce cele operacyjne: podniesienie jakoci ksztacenia na poziomie ponadgimnazjalnym i wyszym; wzmocnienie i ustabilizowanie kadry naukowej oraz rozwj bazy naukowo-badawczej lubuskich uczelni oraz stymulowanie ich wsppracy; dostosowanie ksztacenia do potrzeb regionalnego rynku pracy i standardw UE; wyrwnanie szans edukacyjnych dzieci i modziey; wspieranie dziaa na rzecz rozwoju spoeczestwa informacyjnego; ograniczenie zakresu i skutkw wykluczenia spoecznego osb i rodzin, ich inte-gracja ze spoeczestwem oraz wyrwnanie szans rozwojowych dzieci i mo-dziey. Cel nr 3. Rozwj przedsibiorczoci, oraz dziaania majce na celu podniesienie operacyjne: aktywn promocj gospodarcz i pozyskiwanie inwestorw; usprawnienie mechanizmw transferu innowacji i technologii oraz Cel wzrost efektywnoci wsppracy strefy gospodarki i instytucji naukowych. rozwj instytucjonalnego i kapitaowego otoczenia biznesu. nr 4. Efektywne, prorozwojowe wykorzystanie zasobw pozio-mu technologicznego przedsibiorstw i ich innowacyjnoci dziki wsppracy z nauk poprzez nastpujce cele

rodowiska przyrodniczego i kulturowego poprzez nastpujce cele operacyjne: rozwijanie wiadomoci proekologicznej;

31

wykorzystanie walorw rodowiska i dziedzictwa kulturowego dla rozwoju tu-rystyki; promocja walorw turystycznych i stworzenie systemu informacji turystycznej; podejmowanie przedsiwzi kulturalnych tworzcych atrakcyjny wizerunek miasta. STRATEGIA ROZWOJU KULTURY WOJEWDZTWA LUBUSKIEGO

Przyjta zostaa przez Sejmik Wojewdztwa Lubuskiego Uchwa Nr XX/142/2004 z dnia 28 czerwca 2004 roku. Cele ustalone w tym dokumencie przewiduj zachowanie cigoci dziedzictwa kulturowego regionu poprzez ochron i efektywne podnoszenie jego atrakcyjnoci w drodze zintegrowania dziaa w dziedzinie kultury, owiaty, turystyki i gospodarki. Zaspokajanie potrzeb mieszkacw regionu w dziedzinie kultury jest zadaniem wasnym o charakterze obowizkowym jednostek samorzdu terytorialnego. Zasadnicza cz zada w tym zakresie realizowana jest poprzez prowadzenie samorzdowych instytucji kultury. Gwnymi i operacyjnymi celami wojewdztwa lubuskiego w sferze kultury, ktre mona odnie rwnie do Gminy Nowa Sl Miasto, s: Cel nr 1. Zachowanie cigoci dziedzictwa kulturowego regionu poprzez nastpujcy cel operacyjny: ochrona dziedzictwa kulturowego regionu. Cel nr 2. Efektywne wykorzystanie dziedzictwa kulturowego regionu w podnoszeniu jego atrakcyjnoci poprzez nastpujce cele operacyjne:

badanie i dokumentowanie dziedzictwa kulturowego i kultury wspczesnej regionu ustalenie tematyki i zakresu prac badawczych i dokumentacyjnych oraz wdroenie do realizacji;

zintegrowanie dziaa w dziedzinie kultury, owiaty, turystyki i gospodarki w zakresie wykorzystania dziedzictwa kulturowego i kultury wspczesnej regionu

32

w ksztatowaniu osobowoci i wiadomoci narodowej oraz w ksztatowaniu atrakcyjnoci regionu;

optymalizacja dostpu wszystkich rodowisk i grup spoecznych do dbr kultury.

Cel nr 3. Wzmocnienie pozycji bibliotek publicznych jako gwnych orodkw informacji oraz kulturalnej i obywatelskiej aktywizacji spoecznoci lokalnych poprzez nastpujce cele operacyjne:

uzupenienie zbiorw, zapewnienie zakupu ksiek na poziomie normatywu, poprawa warunkw korzystania ze zbiorw i usug bibliotek publicznych;

zwikszenie dostpnoci do zbiorw i zasobw informacyjnych bibliotek publicznych; wczenie bibliotek publicznych w proces budowania regionalnej infrastruktury informacyjnej wojewdztwa lubuskiego; podniesienie bibliotekarzy. kwalifikacji i umiejtnoci zawodowych

Cel nr 4. Aktywne uczestnictwo spoeczestwa w yciu kulturalnym poprzez nastpujcy cel operacyjny:

racjonalne technicznym

gospodarowanie

potencjaem instytucji

merytorycznym kultury i

samorzdowych

szk

artystycznych; Cel nr 5. Znoszenie barier kompetencyjnych i organizacyjnych w odbiorze i dostpie Lubuszan do wartoci kultury symbolicznej poprzez nastpujcy cel operacyjny:

integracja

spoecznoci

lubuskiej

oparciu

tradycje

rnorodno kulturow; Cel nr 6. Zapewnienie spoeczestwu moliwoci uczestnictwa w przedsiwziciach operacyjne: utrzymanie artystycznej; wspieranie i promocja amatorskiego ruchu artystycznego. wysokiego poziomu profesjonalnej dziaalnoci artystycznych poprzez nastpujce cele

33

Cel nr 7. Mecenat nad regionaln dziaalnoci twrcz poprzez nastpujce cele operacyjne: Cel Cel

tworzenie optymalnych warunkw do pracy twrczej; wspieranie publikacji i prezentacji twrczoci regionalnej; promowanie regionu przez sztuk. nr 8. Integracja spoecznoci wojewdztwa i zachowanie

tosamoci narodowej poprzez nastpujcy cel operacyjny: aktywizacja spoecznego ruchu kulturalnego. nr 9. Budowanie spoeczestwa obywatelskiego poprzez

nastpujce cele operacyjne: ksztatowanie postaw obywatelskich otwartych na integracj europejsk i wielokulturowo; edukacja kulturalna i patriotyczna dzieci i modziey. Oglne kwestie zwizane z zabytkami i ich ochron poruszone zostay ponadto w nastpujcych wojewdzkich dokumentach programowych: - Strategia rozwoju turystyki wojewdztwa lubuskiego; - Plan gospodarki odpadami dla wojewdztwa lubuskiego.

34

35

5.

UWARUNKOWANIA WEWNTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

5.1.

Relacje gminnego programu opieki nad z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentw programowych gminy) STUDIUM UWARUNKOWA I KIERUNKW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

zabytkami

Rada Miejska w Nowej Soli przyja Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodaro-wania przestrzennego miasta Nowa Sl Uchwa Nr XXXI/222/ 2001 z dnia 23 lutego 2001 roku. Natomiast jego zmiana zatwierdzona zostaa przez Rad Miejsk w Nowej Soli Uchwa Nr XLIII/258/09 z dnia 27 lutego 2009 roku w sprawie uchwalenia zmiany studium uwarunkowa Gminy Nowa i Sl kierunkw Miasto. zagospodarowania przestrzennego

Podstaw do opracowania zmiany studium stanowia Uchwaa Nr XXII/121/07 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 30 listopada 2007 roku w sprawie przy-stpienia do sporzdzenia zmiany studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowa-nia przestrzennego miasta Nowej Soli. Wspomniane Studium okrela zasady prowadzenia polityki przestrzennej na terenie miasta w dugoletniej perspektywie. Studium nie bdc tzw. przepisem gmin-nym, nie stanowi podstawy do wydania decyzji administracyjnych i w odrnieniu od miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego nie stanowi prawa miejscowe-go. Natomiast jest zobowizaniem wadz miasta do dziaa zgodnie z wyznaczonymi kierunkami. Kierunki rozwoju okrelone w tym dokumencie przez wiele lat stanowi bd wytyczne

36

koordynacyjne w wielu dziedzinach zwizanych z rozwojem Nowej Soli. Zgodnie z zapisami Studium ochronie kulturowej podlegaj: obiekty i obszary zabytkowe wpisane do rejestru zabytkw wojewdztwa lu-buskiego; stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru zabytkw wojewdztwa lubu-skiego; obiekty o wartociach rodowiskowych i kulturowych objte spisem konserwa-torskim; udokumentowane stanowiska archeologiczne znajdujce si w ewidencji zabyt-kw; Strefa A cisej ochrony konserwatorskiej; Strefa B ochrony konserwatorskiej; Strefa OW obserwacji archeologicznej.

Dla obiektw ujtych w rejestrze zabytkw obowizuj nastpujce ustalenia: ustala si priorytet wymaga i ustale konserwatorskich nad wzgldami wyni-kajcymi z dziaalnoci inwestycyjnej; naley dy do penej rewaloryzacji zabytkw; wszelkie dziaania podejmowane przy zabytkach wymagaj pisemnego pozwo-lenia waciwego wojewdzkiego konserwatora zabytkw. Dla obiektw ujtych w gminnej ewidencji zabytkw obowizuj nastpujce ustale-nia: naley zachowa ich bry, ksztat i geometrie dachu oraz zastosowane trady-cyjne materiay budowlane; naley utrzyma, a w zniszczonych fragmentach odtworzy, historyczny detal architektoniczny; naley zachowa ksztat, rozmiary i rozmieszczenie otworw, zgodnie z history-cznym wizerunkiem budynku; naley utrzyma lub odtworzy oryginaln stolark drzwi i okien;

37

w przypadku koniecznoci przebicia nowych otworw, naley je zharmonizowa z zabytkow elewacj budynku; naley chroni zachowany ukad i wystrj wntrz oraz dy do jego odtworze-nia w tych przypadkach, gdy uleg niekorzystnym zmianom;

wskazane elementy obiektw;

jest

stosowanie

kolorystyki instalacji

nawizujcej

do

stosowanej w prze-szoci; napowierzchniowe technicznych naley projektowa i mon-towa z zachowaniem wartoci zabytkowych wszelkie prace budowlane, a take zmiany funkcji naley uzgadnia z waciwym wojewdzkim konserwatorem zabytkw; naley zachowa form i utrzymywa w naleytym stanie technicznym a take urzdze-nia ruchome techniczne (elementw trwale maej zwizane z miejscem posadowienia (mosty, przepusty, stopnie wodne itp.), zabytki architektury figurujcych w wojewdzkiej i gminnej ewidencji zabytkw). Dla stanowisk archeologicznych obowizuj nastpujce ustalenia: w przypadku lokalizacji inwestycji na terenie stanowiska archeologicznego oraz w jego bezporednim ssiedztwie naley uzyska pozwolenie wojewdzkiego konserwatora zabytkw w zakresie prac ziemnych i przeprowadzi ratownicze badania archeologiczne metod wykopaliskow. Z uwagi na uwarunkowania historyczne wydzielono nastpujce strefy ochrony konserwatorskiej: Strefa A" cisej ochrony konserwatorskiej obejmuje obszar dawnej kolonii Braci Czeskich., w granicach ktrej obowizuj nastpujce ustalenia: obowizuje pierwszestwo wymaga konserwatorskich nad wszelk prowadzo-n wspczenie dziaalnoci inwestycyjn, gospodarcz i usugow; nakazuje si zachowanie historycznego ukadu przestrzennego, tj. rozplanowa-nia drg, ulic, placw, linii zabudowy, kompozycji

38

wntrz urbanistycznych i kompozycji zieleni, kamiennej nawierzchni i maej architektury; naley dy do utrzymania historycznych podziaw wasnociowych i sposobu uytkowania gruntw; nakazuje si dostosowanie nowej zabudowy do historycznej kompozycji prze-strzennej w zakresie sytuacji, skali, bryy, podziaw architektonicznych, proporcji powierzchni muru i otworw oraz nawizanie formami wspczesny-mi do lokalnej tradycji architektonicznej; ustala si obowizek konserwacji zachowanych gwnych elementw ukadu przestrzennego, szczeglnie: posadzek, cian (zabudowa, ziele) i elewacji oraz denie w miar moliwoci do usunicia elementw uznanych za znieksztaca-jce zaoenie historyczne i odtworzenie elementw zniszczonych w oparciu o szczegowe si warunki usunicie okrelane lub kadorazowo przez Wojewdzkiego Kon-serwatora Zabytkw; dopuszcza przebudow obiektw dysharmonizujcych prze-strze zabytkow; naley utrzyma moliwie pene wyposaenia wntrz (stolarka okienna, schody, drzwi, klamki, boazerie, piece, kominki, sztukaterie itd.); wprowadza si zakaz stosowania stolarki okiennej PCV w budynkach o warto-ciach zabytkowych; ustala si wymg konsultowania i uzyskania uzgodnienia Wojewdzkiego Kon-serwatora Zabytkw wszelkich zmian i podziaw nieruchomoci oraz prze-budowy, rozbudowy i remontw wszystkich obiektw bdcych w strefie, a take uzgadniania wszelkich zamierze inwestycyjnych na tym obszarze; ustala si wymg uzyskania zezwolenia Wojewdzkiego Konserwatora Zabyt-kw na podjcie wszelkich prac ziemnych,

39

ktre

uwarunkowane

przeprowa-dzeniem

bada

archeologicznych wyprzedzajcych lub towarzyszcych; ustala si wymg konsultowania i uzgodnienia z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw zamiaru rozbirki, adaptacji obiektw do wspczesnej funkcji. Strefa B 1 i B 2 ochrony konserwatorskiej, obejmuje XVIwieczn osad we wschodniej czci rdmiecia z Placem Solnym, terenem dawnego cmentarza, a take tereny miasta rozbudowywane pomidzy XVIII a XX wiekiem. W granicach strefy B ochrony konserwatorskiej obowizuj nastpujce ustalenia: nakazuje si dostosowanie nowej zabudowy do historycznej kompozycji prze-strzennej w zakresie formy architektonicznej i materiau elewacyjnego, now zabudow nawiza do lokalnej, historycznej tradycji budowlanej; ustala si zachowanie zasadniczych elementw historycznego rozplanowania, w tym przede wszystkim ukadu drg; ustala si obowizek restauracji i modernizacji technicznej obiektw o warto-ciach kulturowych z dostosowaniem wspczesnej funkcji do wartoci obiek-tw; wszelka dziaalno inwestycyjna powinna by prowadzona z uwzgldnieniem istniejcych ju zwizkw przestrzennych i planistycznych; nakazuje si dostosowanie nowej zabudowy do historycznej kompozycji prze-strzennej w zakresie skali i formy bryy zabudowy, przy zaoeniu harmonijnego wspistnienia elementw kompozycji historycznej i wspczesnej; ustala si wymg uzgadniania z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw zmian rodzaju nawierzchni drg oraz korekt lub zmian w ich przebiegu; ustala si wymg konsultowania i uzgodnienia z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw wszelkich dziaa inwestycyjnych w zakresie:

40

- budowy nowych obiektw, - remontw, przebudowy, rozbudowy oraz zmiany funkcji obiektw figurujcych w wykazie zabytkw architektury i budownictwa, - zmian historycznie uksztatowanych wntrz urbanistycznych i ruralistycznych, - prowadzenia wszelkich prac ziemnych. Strefa OW obserwacji archeologicznej, obejmuje tereny dawnego Urzdu Solnego oraz tereny w pnocnej czci miasta w rejonie ul. Zamiejskiej i w poudniowej czci miasta w rejonie ul. Piaskowej. Stref OW stanowi obszary o stwierdzonej lub domniemanej zawartoci wanych reliktw archeologicznych. Na terenie strefy OW na zamierzenia inwestycyjne zwizane z pracami ziemnymi naley uzyska uzgodnienie wojewdzkiego konserwatora zabytkw co do koniecznoci prowadzenia tych prac pod nadzorem archeologicznym. PLAN STRATEGICZNY ROZWOJU MIASTA NOWA SL NA LATA 2004-2013 Uchwa Nr XIV/95/2003 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 28 padziernika 2003 roku zatwierdzony zosta powyszy Plan jeden z najwaniejszych aktw planowania strategicznego gminy. Autorzy tego dokumentu zawarli misj miasta Nowa Sl w hale: Nowa Sl to nadodrzaskie miasto usugowo-przemysowo-portowe, pooone na skrzyowaniu wanych szlakw komunikacyjnych, o duym potencjale rozwojowym, otwarte dla inwestorw, przyjazne dla przyrody i mieszkacw. Spord celw strategicznych i strategii dziaania (sposobw dziaania) dla potrzeb Gminnego Programu wybrano: Zakres: Zaspokojenie poszczeglnych potrzeb mieszkacw. Potrzeba: 12. Tosamo z gmin, ad przestrzenny. Cel 4. Wysokie walory estetyczne miasta. Cel 5.Rewaloryzacja substancji urbanistycznej miasta.

41

Strategie dziaania: porzdkowanie przestrzeni miasta, w tym podwrek; staa konserwacja obiektw zabytkowych; staa opieka nad jakoci i funkcjonowaniem przestrzeni publicznej miasta; zagospodarowanie terenw poprzemysowych; rozwijanie i zagospodarowanie terenw zielonych i rekreacyjnych; rozwijanie sieci handlowo-usugowej na terenie Starego Miasta; polepszanie standardw mieszka w budynkach zabytkowych; promowanie zabudowy plombowej w centrum miasta.

Zakres: Potencjay miasta. Potencja 4. Kulturowy. Cel 1.Kreowanie i utrwalanie dorobku kulturowego miasta. Strategie dziaania: prowadzanie do programw nauczania zagadnie wiedzy o regionie i miecie; opracowanie miejskiej; wspomaganie wydawnictw piszcych o miecie; aktywne kreowanie dorobku kulturowego. programu Pracowni Regionalnej w bibliotece

Potencja 7. Przestrzenny (gospodarka przestrzenna). Cele 4. Starwka miejska penica funkcj rekreacyjno-kulturalnousugow. Strategie dziaania: dysponowanie przestrzennego; zagospodarowywanie terenw rekreacyjnych i zieleni; odnawianie istniejcej substancji zabytkowej; ograniczanie ruchu koowego na Starwce; powizanie Starwki cigami pieszymi z reszt miasta; rozwj maej architektury i odpowiednich form zieleni; aktualnym planem zagospodarowania

Potencja 8. Techniczny budynki i budowle.

42

Cel 2.Rewitalizacja starych zasobw mieszkaniowych. Strategie dziaania: przeprowadzenie remontw i modernizacji budynkw z sposb kompleksowy; wspdziaanie wacicieli budynkw w pozyskiwaniu rodkw zewntrznych; wykorzystywanie termorenowacji. LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI DLA RDMIECIA MIASTA NOWA SL NA LATA 2009-2015 Rada Miejska w Nowej Soli przyja Uchwa Nr LIV/334/09 z dnia 11 grudnia 2009 roku powyszy dokument, ktry stanowi kompleksowy dokument okrelajcy plan dziaa rewitalizacyjnych. Gwnym celem realizacji LPR jest wyprowadzenie wydzielonego obszaru miasta ze stanu kryzysowego poprzez usunicie zjawisk, ktre spowodoway jego degradacj. Rewitalizacja obejmuje przemiany zdegradowanych terenw w trzech gwnych aspektach: rozwj infrastrukturalno-przestrzenny zachowanie dziedzictwa kulturowego przez remonty, modernizacj i konserwacj zabytkowych obiektw i przestrzeni publicznej oraz poprawa rodowiska naturalnego;

rnych

technologii

zakresie

rozwj rozwj

gospodarczy spoeczny

tworzenie

nowych

miejsc

pracy,

rozpowszechnianie aktywnoci gospodarczej;

zapobieganie

patologiom stanowi

spoecznym wieloletni,

(przestpczoci, marginalizacji, wykluczeniom). Wzmiankowane opracowanie interdyscyplinarny, zintegrowany program operacyjny, bazujcy na wsppracy rnych podmiotw podczas przygotowania, opracowania i realizacji. Okrelenie prawidowych kierunkw dziaa w LPR stanowi podstaw do pozyskania rodkw z funduszy

43

europejskich. Program ten jest kontynuacj prac rozpocztych w latach 2005-2006, opracowanych pierwotnie dla caego miasta Nowa Sl. Obszar przeznaczony do rewitalizacji w latach 2009-2015 obejmuje 56 ulic ulokowanych w centralnej czci miasta, gdzie znajduje si wikszo obiektw zabytkowych. Cz z tych obiektw zostaa odnowiona w ramach dziaa wynikajcych z poprzedniego programu, obejmujcego teren caego miasta. W ramach tych dziaa dokonano przebudowy i modernizacji pl. Wyzwolenia oraz renowacji rdmiejskiej zabudowy mieszkaniowej w trzech kwartaach: 1. Witosa Kunierska Szeroka Pisudskiego; 2. Szeroka Pocztowa Wyzwolenia; 3. Wojska Polskiego Wyzwolenia Zjednoczenia Muzealna. Dla potrzeb planowania strategicznego w ramach LPR poszczeglnym obszarom przypisano nastpujce ulice, obiekty i przestrzenie niezabudowane. Obszar 1 centrum miasta obejmujcy deptak i plac Wyzwolenia. Obszar 2 Basen Portowy w tym: Park Krasnala, przysta kajakarska, promenada oraz ulice: Portowa, Garbarska, Moniuszki, Odrzaska, Korzeniowskiego, wirki i Wigury, Krzywa, Arciszewskiego, al. Wolnoci. Obszar 3 osiedla mieszkaniowe os. Kopernika, ul. Zamenhofa, ul. Wrocawska, ul. Wyspiaskiego i inne. Obszar 4 teren dawnych zakadw Odra ul. Topolowa. Obszar 5 Centrum Spoeczno-Kulturalne ul. Gimnazjalna, ul. Muzealna, ul. Banko-wa, ul. Wrblewskiego. 5.2. Charakterystyka stanu kulturowego zasobw i i analiza

dziedzictwa gminy

krajobrazu

5.2.1. Zarys historii miasta

44

Pocztki Nowej Soli sigaj 1563 r., kiedy to cesarz Ferdynand I Habsburg, aby uniezaleni lsk od dostaw soli z Rzeczpospolitej, rozkaza na gruntach cesarskich nad Odr koo wsi Modrzyca zaoy osad warzelnikw. Przeznaczona do uzdatniania sl morska miaa pochodzi z Bretanii, a do warzelni trafia przez Szczecin drog rzeczn. Osada ta otrzymaa nazw Nowej Soli pod Modrzyc (Zum Neuen Saltze bei Moderitz), z czasem przyja si nazwa Neusaltz, a pniej Neusalz Nowa Sl. Ulokowano j nad lewym ramieniem Odry, ktra rozwidlaa si w tym miejscu tworzc zalesion wysp, zwan Maym Laskiem. W 1592 r. cz tego ramienia zasypano, pozostawiajc odnog zwan star Odr (dzisiejszy basen portowy). Wraz z warzelni soli powstay port i stocznia. Pierwotna osada skupiaa si przy ob. ul. Moniuszki, stanowicej cz starego traktu prowadzcego z Otynia przez Modrzyc, Koserz (niem. Kusser), Stare abno (niem. Alt Tschau) do przeprawy na Odrze w Kieczu (niem. Kltsch) i do Przyborowa (niem. Tschiefer). W skad zabudowy pierwotnej osady wchodzia warzelnia i obiekty zgrupowane przy niej wok placu, zamknitego od pn.-zach. dzisiejsz ul. Pocztow, a od pn.-wsch. poudniowym odcinkiem ob. ul. Szerokiej. W 1573 r. osada zostaa zniszczona przez powd, a nastpnie odbudowana w konstrukcji murowanej. Powsta wwczas m.in. cesarski urzd solny (1574-1575), ktrego wygld znany jest z rysunku F. B. Wernera z okoo 1751 r. Relikty tego obiektu przetrway do czasw obecnych w budynku przy ul. Moniuszki 3, penicego od 1820 do 1945 r. funkcj ratusza. Od wspomnianego urzdu wywodzi si najstarsza historyczna nazwa ul. Moniuszki, tj. Urzdowa (Amts-Gasse). Jeszcze w kocu XVI w. nastpi rozwj terytorialny osady i wzrost liczby mieszkacw. Jednym z przejaww tego procesu bya budowa w latach 1591-1596 na terenie osady kocioa ewangelickiego (ob. rzym.-kat. paraf. p.w. w. Michaa Archanioa), ktry mia zastpi

45

uytkowany dotychczas przez mieszkacw koci w Rudnie (niem. Rauden). Fundatorem wityni by cesarski zarzdca solny Daniel Preuss. Z koca XVI stulecia pochodz take najstarsze wzmianki o gospodzie przy zach. odcinku Amts-Gasse, nalecej wwczas do Zachariasa Ringa. W 2 po. XVIII w. wzniesiono na jej miejscu murowany budynek gospody zwanej Pod Zot Gwiazd (ob. ul. Odrzaska 12). Pomimo objcia produkcji soli monopolem pastwowym nowosolska warzelnia soli miaa problemy ze zbytem. Jej produkcja w najlepszym okresie nie przekroczya 900 asztw. Dodatkowo spory z wacicielami terenw nadodrzaskich oraz dotkliwe nastpstwa wojny 30-letniej (1618-1648) przyczyniy si do upadku warzelni i ostatecznego wstrzymania jej produkcji w 1700 r. W roku 1713 przy Cesarskim Zarzdzie w Nowej Soli utworzono Magdeburskie Przedsibiorstwo Handlu Sol. Odtd miejsce warzelni zaja placwka zajmujca si handlem sol (faktoria), wchodzca w skad sieci magazynw i skadw zaoonych w kilka nadodrzaskich miejscowociach przez brandenburskich przedsibiorcw. Na terenie dzisiejszej Nowej Soli faktoria posiadaa magazynw solnych. Do czasw obecnych przetrway w niezmienionej formie architektonicznej jedynie dwa obiekty tego typu na ob. Pl. Solnym 1 (2 po. XVIII w.) i ul. Wrblewskiego 3 (4 w. XVIII w.). Dawny magazyn solny przy ul. Bohaterw Getta zosta w 1873 r. przebudowany i adaptowany do celw mieszkalnych. W 1867 r. faktoria ulega likwidacji. Dnia 21 lutego 1654 r. istniejcy na terenie nowosolskiej osady koci ewangelicki zamknito i przekazano katolikom. W rce protestantw witynia nigdy ju nie powrcia. W 4 w. XVII w. istotnym zmianom ulega architektura zewntrzna kocioa w 1688 r. od strony pnocnej dostawiono kaplic w. Krzya, a w 1699 r. wie zwieczono okazaym hemem z dwoma latarniami (zniszczony w 1945 r.). W 1699 r. ufundowano szko katolick. W sprawozdaniu z wizytacji w 1670 r. wzmiankowany jest budynek plebanii, pochodzcy

46

zapewne jeszcze z okresu przynalenoci kocioa do protestantw. Mieszka w nim proboszcz parafii, mimo e tutejszy koci by kocioem filialnym i podlega parafii w Rudnie (samodzieln parafi w Nowej Soli ustanowiono dopiero w 1731 r.). Na otaczajcym koci cmentarzu chowano mieszkacw obydwu chrzecijaskich wyzna, co potwierdza wizytacja z lat 1687/1688. Od 1662 r. przy nowosolskiej osadzie biega trasa poczty konnej Brandenburgia-lsk. Kursowaa ona traktem, ktrego przebieg pokrywa si z dzisiejszymi ulicami Pisudskiego, Pl. Wyzwolenia i Wrocawsk. W przyszoci wanie wzdu tego traktu bdzie rozwijao si miasto i stanie si on jego gwn arteri komunikacyjn. Do czasw obecnych na dawnej trasie poczty konnej zachowa si pmilowy sup pocztowy w formie obelisku, datowany na 1 po. XVIII w. (usytuowany naprzeciw hali sportowej przy ul. Pisudskiego). Dnia 8 padziernika 1743 r. Fryderyk II nada osadzie prawa miejskie. Nowa Sl staa si odtd jednym z miast krlewskich. Na terenach nalecych do miasta wyznaczono 220 miejsc pod budow. Przewidziano Kunierskiej, dokumencie je po obu stronach traktu pocztowego i (ob. ul. W Pisudskiego), wzdu dzisiejszych ulic Witosa, Gowackiego, czci Wrocawskiej, lokacyjnym Wrblewskiego liczne Muzealnej. majce zawarto zapisy, skoni

wszystkich zainteresowanych do osiedlania si w nowo zaoonym miecie. Nowym osadnikom oferowano zatem bezpatnie parcel budowlan i drewno do celw budowlanych oraz zwolnienie z czynszu w okresie dziesiciu lat od rozpoczcia budowy. Sukiennikom stworzono moliwo otrzymania dotacji pastwowej na zakup urzdze do wyposaenia warsztatu, ponadto zapewniono im swobod w ustalaniu wysokoci podatku. Tkacze, farbiarze i garbarze mieli przez okres dziesiciu lat otrzymywa bezpatnie drewno na opa, a ostatni z wymienionych take kor dbow. Pierwszym burmistrzem Nowej Soli zosta Albert Gissen, a siedzib wadz miejskich ulokowano

47

w starym zajedzie pocztowym, usytuowanym przy trakcie Berlin (Zielona Gra) Wrocaw (Gogw), na rogu dzisiejszej ul. Zjednoczenia i Pl. Wyzwolenia. Z chwil powstania miasta liczba jego zabudowy wynosia 97 domw mieszkalnych, za liczba mieszkacw 800. Niemal caa zabudowa mieszkalna wzniesiona bya w konstrukcji szachulcowej, co pokazuje plan miasta wykonany w 1743 r. przez mierniczego Juliusa Springera, aktualizowany w 1753 r. Jako szachulcowy wzniesiono take ewangelicki dom modlitwy (1748), usytuowany na terenach faktorii solnej (ob. Pl. Floriana). Jego wygld znany jest z rysunkw F. B. Wernera. Majc na wzgldzie rozwj gospodarczy Fryderyk II dnia 13 stycznia 1743 r. wyda specjaln koncesj zezwalajc na budow w Nowej Soli domu modlitwy i zapewniajc swobod religijn braciom morawskim. Teren lokalizacji kolonii wyznaczono na przewidzianym pod zabudow terenie przy trakcie do Wrocawia, w rejonie dzisiejszych ulic Wrblewskiego, Muzealnej i Wrocawskiej. Dnia 7 wrzenia 1744 r. rozpoczto wznoszenie pierwszego budynku na terenie nowo zakadanej kolonii. W 1745 r. powicono cmentarz, za 8 sierpnia nastpnego roku pooono kamie wgielny pod budow domu modlitwy, ktry konsekrowano w 1747 r. Zbudowano go, podobnie jak wszystkie obiekty na terenie kolonii, w konstrukcji szachulcowej. Wg danych z 1748 r. liczba osiadych w miecie braci morawskich wynosia 241. Rozplanowanie pierwszej kolonii braci morawskich w Nowej Soli znane jest dziki mapie wykonanej w 1762 r. na podstawie archiwalnego szkicu i obrazu z 1755 r. Wynika z niej, i na terenie kolonii zaoono dwie rwnolege aleje: lipow (ob. pd. odcinek ul. Muzealnej) i Kasztanow (ob. pn. odcinek ul. Wrocawskiej). Midzy nimi wzniesiono dom modlitwy, za ktrym zaoono regularny ogrd ozdobny z gwn alej prowadzc w kierunku cmentarza. Ogrd braci morawskich budzi szczeglne uznanie wrd odwiedzajcych koloni, ktrzy zaliczali go do jednego z najpikniejszych na lsku. Istniejca zabudowa kolonii posiadaa zasadniczo ukad szeregowy i zlokalizowana bya wzdu dzisiejszych

48

ulic Wrocawskiej i Wrblewskiego. Prcz zabudowy mieszkalnej w jej skad wchodziy: sklep, apteka (zaoona w 1749 r.), magazyn, pompownia, garbarnia, myn do mielenia kory dbowej oraz budynek fabryczny wraz z ogrodem, odpowiadajce lokalizacji dzisiejszego browaru przy ul. Wrocawskiej. Od strony pnocnej i poudniowej przez teren kolonii biegy dwa nawodnione rowy. Po bitwie pod Kunowicami, dnia 24 wrzenia 1759 r. Nowa Sl zostaa spldrowana przez wojska rosyjskie i podpalona. Spono wwczas 40 budynkw w pnocnej czci miasta wraz z siedzib ratusza i registratur miejsk oraz caa zabudowa kolonii braci morawskich, ktrzy w obliczu istniejcej dramatycznej sytuacji zdecydowali si opuci miasto. upem wojsk pado wyposaenie ewangelickiego domu modlitwy oraz kocioa katolickiego. W 1764 r. w budynku uytkowanym dawniej przez faktori soln powstaa garbarnia. Wg danych z 1764 r. zamieszkaych domw na terenie miasta byo wwczas 108, dziesi lat pniej ju 154. W 1772 r. zakoczono odbudow 40 budynkw spalonych w 1759 r. Nowe obiekty wznoszono ju w konstrukcji murowanej. Jednym z najokazalszych bya nowa siedziba wadz miejskich na rogu dzisiejszej ul. Zjednoczenia i Pl. Wyzwolenia (od 1820 r. funkcjonujca jako gospoda, zwana Wielk i hotel), spalona w 1945 r., a nastpnie rozebrana. Z tego okresu pochodzi take budynek przy ob. ul. Moniuszki 12-14, z zachowanym mansardowym. Po zakoczeniu wojny siedmioletniej w 1763 r. Fryderyk II wyda odnowion koncesj generaln dla lskich gmin braci morawskich. Na jej podstawie dnia 20 marca 1764 r. rozpoczto odbudow nowosolskiej kolonii. Zgodnie z nakazem krlewskim nowe budynki miay by wznoszone wycznie jako murowane i dwukondygnacyjne. Budow pierwszego budynku mieszkalnego ukoczono w 1765 r. Dnia 11 maja 1768 r. wmurowano kamie wgielny pod budow domu modlitwy, ktry ukoczono w roku nastpnym. W roku 1769 na podziaem pilastrowym elewacji, kryty dachem

49

terenie kolonii istniao ju 26 domw mieszkalnych oraz liczne zakady rzemielnicze i usugowe, tj. kunia, stolarnia, warsztat krawiecki, zakad szewski, tkalnia, piekarnia, wytwrnia guzikw, wytwrnia rkawiczek, zakad zotniczy, warzelnia myda, siodlarnia, garbarnia, warsztat lusarski, sklep (od 1766 r.), zakad blacharski (od 1767 r.), zakad szklarski (od 1768 r.), warsztat zegarmistrzowski, kotlarnia i zakad kunierski (od 1769 r.). W 1765 r. rozpocza swoj dziaalno firma spedycyjna, zwana od 1783 r. Spk Handlow Meyerotto. W 1772 r. ukoczono budow domu dla braci stanu wolnego, a w 1791 r. dla sistr stanu wolnego. Wikszo zabudowy dawnej kolonii braci morawskich zachowaa si do czasw obecnych. Od roku 1791 dwch przedstawicieli gminy braci morawskich zasiadao stale w radzie miejskiej. W 1782 r. opracowano aktualny plan miasta. Wynika z niego, i rozpocz si ju wwczas proces zabudowy tzw. Nowego Miasta ulicy pooonej na pnoc od historycznej osady warzelnikw (ob. ul. Witosa), zabudowano rwnie odcinek ob. ul. Wrocawskiej a do granicy osiedla braci morawskich oraz ob. ul. Garbarsk. Wg danych z przeomu 1788 i 1789 r. na terenie miasta istniao 190 budynkw, z ktrych 110 posiadao dachy kryte upkiem, 80 za dachwk ceramiczn. Liczba mieszkacw w 1789 r. wynosia 1.503. Opisujcy miasto przed 1791 r. Friedrich Albert Zimmermann jako cz liczb budynkw podaje ju 198, w tym 16 publicznych i 182 prywatne, odnotowuje ponadto 10 stod. Pi budynkw byo wczenie w uytkowaniu faktorii solnej. Wrd budynkw prywatnych F. A. Zimmermann wymienia m.in. dwie gospody i trzy myny do mielenia kory dbowej. W tym czasie do 92 wzrosa ilo budynkw krytych dachwk. W miecie funkcjonoway cztery zakady przemysowe, tj.: fabryka katunu, fabryka skr oraz dwie wytwrnie ptna, wyposaone w dwanacie krosien. Podstawowym zajciem ludnoci byo eglarstwo odnotowano wwczas 126 osb zajmujcych si t profesj.

50

W 1790 r. Kamera Gogowska zlecia Christianowi Valentinowi Schultze, piastujcemu od roku 1785 stanowisko dyrektora budowlanego w Gogowie, wykonanie projektw dziesiciu budynkw, ktrych czny koszt budowy szacowano na 20.151 Rthl. Siedem z nich powsta miao na niezabudowanych dotychczas dziakach na Nowym Miecie. Wg projektw Ch. V. Schultze wzniesiono m.in. budynek mieszczcy od roku 1916 Muzeum Regionalne oraz gospod zur Hoffnung, usytuowan na rogu ob. ulic Witosa i Pisudskiego (oba budynki rozebrane po II wojnie wiatowej), budynki przy ob. ul. Witosa 19 i ob. ul. Gowackiego 2 oraz budynki przy ul. Witosa 9 i 13. W roku 1795 powstaa idea zaoenia poza miastem cmentarza ewangelickiego. W 1799 r. kasa kocielna przyznaa na ten cel kwot 285 Rthl., za dwa lata pniej zakoczono budow domu pogrzebowego. Nowy cmentarz powsta na terenie pooonym na pnoc od miasta, po wschodniej stronie drogi do Zielonej Gry. W tym czasie nadal funkcjonowa jeszcze cmentarz przy parafialnym kociele katolickim. Zamknito go dopiero w 1828 r., a nowy zaoono na polu w okolicach wsi Koserz. Po wprowadzeniu w 1809 r. ogoszonej rok wczeniej tzw. ordynacji miejskiej (Stdte-Ordnung) Nowa Sl otrzymaa samorzd z 18-osobow rad miasta reprezentujc mieszkacw, decydujc m.in. o podatkach i wydatkach miasta. Rada ta wybieraa 6-osobow wadz administracyjn miasta (magistrat), na czele ktrej sta burmistrz. W 1809 r. kolonia braci morawskich wczona zostaa do miasta jako odrbna dzielnica. Reforma z 1807 r. zniosa ograniczenia w obrocie nieruchomociami, a reforma z 1810 r. ograniczenia produkcji zwizane dotychczas z uprawnieniami cechw i gildii. Wprowadzono moliwo swobodnej produkcji, z wyjtkiem nielicznych towarw, ktrych wytwarzanie objte byo monopolem krlewskim. Na podstawie edyktu z 1812 r. niemal peni praw obywatelskich i swobod dziaalnoci gospodarczej uzyskali ydzi.

51

W tej nowej rzeczywistoci sw dziaalno przemysow rozwin w Nowej Soli Johann David Gruschwitz (1773-1848), zaoyciel fabryki nici. Ten nalecy do gminy braci morawskich mistrz tkacki przyby do miasta w 1808 r., aby obj kierownictwo tkalni na terenie kolonii. W 1811 r. zbudowa pierwsz maszyn przdzalnicz, za pomoc ktrej produkowa Frankfurcie tzw. n. nici Gruschwitza, sprzedawane 1816 r. za nastpnie poyczone we od O. i Wrocawiu. W

zielonogrskiego sukiennika Johanna Seidela 1000 Rthl. zakupi wspomnian maszyn i zaoy wasn wytwrni. Dochody z niej przeznaczy m.in. na zakup domu przy ob. ul. Wrocawskiej 16, ktry wynajmowa od 1816 r. Na pocztku lat 30-tych J. D. Gruschwitz zakupi angielsk maszyn przdzalnicz, ktr zainstalowa we wzniesionych w tym celu oficynach. Aby uniezaleni si od dostaw angielskiej przdzy podj decyzj o budowie wasnej przdzalni. W 1842 r. za 1350 Rthl. zakupi grunt pod budow, pooony na poudnie od cmentarza braci morawskich, przy ob. ul. Wrocawskiej 20. Dnia 24 lipca 1844 r. pooono kamie wgielny, a 7 sierpnia nastpnego roku powicono przdzalni. Odtd zakad nosi nazw Fabryka Nici J. D. Gruschwitz i Synowie (Zwirnfabrik J. D. Gruschwitz & Shne). W 1847 r. J. D. Gruschwitz wycofa si z firmy, ktr zarzdzali odtd jego synowie: Heinrich (1816-1885) i Alexander (1819-1888). Ranga miasta znaczco wzrosa, odkd w 1816 r. rozpoczto budow biegncej przez Now Sl drogi bitej czcej Berlin z Wrocawiem. W 1827 r. po jej wschodniej stronie, na gruncie w okolicy wsi Koserz, Towarzystwo Akcyjne Huta elaza Nowa Sl (Aktienverein Eisenhttenwerk Neusalz) rozpoczo budow huty elaza (teren ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet Sp. z o.o.). Pocztkowo zakad ten skada si z budynku formierni, dwch budynkw mieszkalnych i magazynu oraz usytuowanych za formierni wielkiego pieca hutniczego i giserni (odlewni). Z najwczeniejszego okresu funkcjonowania huty pochodzi zachowany do czasw obecnych budynek tzw. maej odlewni przy ob. ul.

52

Pisudskiego 40, przedstawiony na widoku huty z okoo 1840 r. W 1837 i 1841 r. zakupiono dalsze tereny pod rozbudow zakadu. Od okoo 1840 r. zwikszono zakres produkcji o wyroby emaliowane. Zakres produkcji obejmowa wwczas przede wszystkim emaliowane naczynia kuchenne, piece eliwne rnych rodzajw, maszynki do gotowania, odwaniki oraz koty. Liczba osb zatrudnionych w hucie wynosia w tym czasie 153. Trzecim waniejszym zakadem przemysowym bya zaoona w 1839 r. przez W. Schmidta fabryka kartonu i wyrobw z tektury. Powstaa ona na terenie pooonym na pnoc od miasta, w okolicach dzisiejszej ul. Hutniczej. Jej zabudowa nie zachowaa si do czasw obecnych. Jedno z waniejszych przedsiwzi budowlanych w Nowej Soli 1 po. XIX w. stanowia budowa kocioa ewangelickiego p.w. Trjcy w. (ob. rzym.-kat. paraf. p.w. w. Antoniego), ktry zastpi mia istniejcy dom modlitwy z 1748 r., nie odpowiadajcy ju potrzebom rozrastajcej si parafii, ponadto znajdujcy si w bardzo zym stanie technicznym. Decyzj w sprawie budowy podjto wprawdzie ju w 1828 r. pod wpywem odwiedzajcego wwczas miasto nastpcy tronu pruskiego (przyszego krla Fryderyka Wilhelma IV), jednake dopiero na pocztku lat 30-tych zakupiono teren pod budow, tj. dawny ogrd kupca Steinberga, usytuowany po wschodniej strony szosy Berlin-Wrocaw (ob. ul. Pisudskiego). Na podstawie wstpnego projektu inspektora Lindhorsta z Gogowa projekt sporzdzi mistrz budowlany August Soller, bdcy od 1833 r. pracownikiem pomocniczym Karla Friedricha Schinkla w Pastwowym Urzdzie Budowlanym w Berlinie. Kamie wgielny wmurowano dnia 9 kwietnia 1835 r., konsekracja miaa miejsce 26 maja 1839 r. Nowy koci posiada 2.000 miejsc siedzcych. Ostateczny koszt jego budowy wynis 35.000 talarw, a 1/4 cz z tej sumy przekaza Fryderyk Wilhelm III jako patron kocioa. W 1838 r. nastpca tronu mia osobicie odwiedzi plac budowy, to on podarowa rwnie nowo wybudowanemu kocioowi obraz otarzowy przedstawiajcy scen

53

Wniebowstpienia Chrystusa, bdcy kopi obrazu Annibale Caracci. Ju jako nowy krl Fryderyk Wilhelm IV podczas podry hodowniczej po lsku ponownie odwiedzi nowosolski koci. W latach 1848-1849 przy kociele wzniesiono budynek ewangelickiej szkoy dla dziewczt (ob. ul. Parafialna 2). Wg danych z okoo 1840 r. wyznanie ewangelickie deklarowaa zdecydowana wikszo wczesnych mieszkacw miasta, bo a 2.263 osoby, podczas gdy katolikw odnotowano 487, czonkw gminy braci morawskich 220, a ydw 30. Liczba budynkw publicznych nie ulega zmianie i wynosia 16, prywatnych za wzrosa do 220. Byy to budynki niemal w caoci murowane. W sposb szczeglny podkrelano jako zabudowy kolonii braci morawskich istniejce tu obiekty mieszkalne, skadajce si gwnie z domw czynszowych, zbudowane byy jak zauway opisujcy wczesn Now Sl Johann G. Knie solidnie i wygodnie, kady z nich posiada take wasny ogrd. Od okoo 1850 r. w zabudowie miasta zaczy pojawia si wille, pocztkowo projektowane w modnym stylu woskim. Jeden z pierwszych obiektw tego typu stanowia willa mistrza murarskiego i ciesielskiego Adolfa Theodora Jaekela (18201901), wzniesiona w 1845 r. po wschodniej stronie szosy BerlinWrocaw, u zbiegu dzisiejszych ulic Pisudskiego i Drzewnej (ob. Pisudskiego 30). Okoo 1850 r. swoj will przy bramie prowadzcej do fabryki nici postawi wczesny wspwaciciel zakadu, Alexander Gruschwitz (ob. ul. Muzealna 46). W 1852 r. otoczono j ogrodem ozdobnym. Jego brat Heinrich przeznaczon na swj uytek will dostawi do elewacji tylnej domu rodzinnego Gruschwitzw (ob. ul. Wrocawska 16a). W 1853 r. na terenie huty powstaa willa wczesnego dyrektora, Friedricha Wilhelma Krause (1802-1877), ktry pi lat pniej (po wykupieniu wszystkich akcji) sta si jedynym wacicielem zakadu. Projektantem willi F. W. Krausego by wspomniany A. T. Jaekel, posiadajcy od 1845 r. w Nowej Soli wasn firm budowlan. Jego pierwszym waniejszym zaprojektowanym obiektem na terenie miasta bya uruchomiona w 1845 r. przdzalnia J.

54

D. Gruschwitza (nieistniejca). W pniejszym okresie wg jego projektw zrealizowano wiele innych obiektw, powstaych nie tylko w Nowej Soli i okolicach, lecz take w Gogowie. Realizowa on ponadto zlecenia okolicznej arystokracji, m.in. ksinej agaskiej i wacicielki majtku Oty, a take wacicieli Zatonia, Przytoku i Klenicy. Z waniejszych realizacji sprzed 1850 r. wymieni naley jeszcze rozbudow strzelnicy w latach 1844-1845 (ob. ul. Wolnoci 8) oraz budow w 1844 r. nowej Gospody Wiedeskiej (Wiener Gastof) na miejscu starszej, pochodzcej z 1837 r. (ob. Pl. Floriana 3). Po rozbirce w 1863 r. starego kocioa ewangelickiego i magazynw solnych budynek wspomnianej gospody sta si dominant placu. W 1874 r. w centralnym punkcie placu ustawiono barokow figur w. Floriana, przeniesion z ob. ul. Moniuszki. Odtd miejsce to nosio nazw Pl. Floriana, ktra funkcjonuje do dnia dzisiejszego. Wraz z budow w latach 1842-1846 linii kolejowej BerlinFrankfurt-Kohlfurt-Wrocaw zagroona zostaa dotychczasowa pozycja gospodarcza Nowej Soli. W obliczu istniejcej sytuacji miasto zdecydowao si przystpi do spki, powoanej w celu budowy szosy Nowa Sl-Kouchw. Realizacja tej inwestycji miaa miejsce w latach 1846-1850. W 1852 r. po pnocnej stronie szosy kouchowskiej (ob. ul. Wojska Polskiego) mistrz hutniczy Friedrich Anton Jesse zbudowa wielki piec hutniczy, dajc pocztek drugiej hucie elaza, zwanej dla odrnienia od istniejcego ju zakadu przy szosie Berlin-Wrocaw Now Hut lub Hut Pauliny. W 1853 r. uzyskano pozwolenie na uruchomienie maszyny parowej i budow obiektw na terenie huty (niezachowane). Przy wejciu gwnym do zakadu wzniesiono budynek w stylu szwajcarskim (ob. przebudowany). 2 poowa stulecia bya przede wszystkim okresem rozbudowy istniejcych zakadw przemysowych i powstawania nowych, zrealizowano w tym czasie take liczne inwestycje komunalne i prywatne o charakterze dobroczynnym. W 1851 r. na terenie fabryki nici powstaa nowa wielka przdzalnia. krenelaem Wzniesiona i w stylu normandzkim, zwieczona posiadajca

55

charakterystyczne narone wieyczki, spona dnia 15 sierpnia 1858 r. Jeszcze w tym samym roku rozpoczto jej odbudow w analogicznej formie architektonicznej. Budynek ten przetrwa w niezmienionym stanie do czasu poaru z 1937 r. W 1857 r. powstaa nowa farbiarnia, w 1864 r. czesalnia (rozbudowana w 1870 r.) i warsztat lusarski, w 1870 r. suszarnia, w 1871 r. bielarnia i nowa kotownia, w 1879 r. rodkowy czon wielkiej przdzalni, w 1884 r. pnocne skrzydo przdzalni, w 1889 r. magazyn pakuw, w 1890 r. suszarnia, a w 1893 r. dzia wyrobu nici z baweny (rozbudowany w 1899 r.), maszynownia farbiarni i centrala owietleniowa. Od koca lat 60-tych rozpoczto realizacj obiektw o charakterze socjalnym (kuchnia, jadodajnia), przeznaczonych dla robotnikw zatrudnionych w fabryce nici. Cz budynkw wzniesionych na terenie fabryki do roku 1870 reprezentowaa nurt normandzki. W 1875 r. prnie rozwijajca si nowosolska fabryka nici otworzya swoj fili w Zielonej Grze. W pocztku lat 50-tych XIX w. zrealizowano take wielk rozbudow i modernizacj Starej Huty, pocztkowo pod kierunkiem mistrza murarskiego Seiferta, za od 1853 r. ju pod kierownictwem mistrza murarskiego i ciesielskiego A. T. Jaekela. Pochodzce z tego okresu budynki wykazuj cechy stylu uku penego oraz stylu normandzkiego. S to budynek administracyjny oraz prototypownia i wydzia elektryczny (obydwa na ob. ul. Pisudskiego 40). W 1872 r. nalecy do gminy braci morawskich bracia Woldemar i Reinhold Garve zaoyli nad Czarn Strug, po zachodniej stronie szosy BerlinWrocaw fabryk kleju, ktra spona jeszcze w tym samym roku i zostaa kilka lat pniej odbudowana dziki pomocy finansowej domu bankowego Meyerotto (zabudowa zachowana czciowo, nieuytkowana). W 1880 r. przy ob. ul. Wrocawskiej 21 powsta zachowany do dzi browar braci morawskich (Brder-gemeinde Brauerei), po zmianie waciciela w 1904 r. noszcy nazw Browar Nowosolski (Neusalzer Brauhaus). W 1896 r. zosta on powikszony poprzez budow wolnostojcej maszynowni oraz lodowni. W 1890 r.

56

zmodernizowano drugi z nowosolskich browarw, nalecy od 1870 r. do rodziny Preuss, pooony przy ob. ul. Arciszewskiego (nie istniejcy). W 1888 r. przy ob. ul. Bohaterw Getta powstaa szczeciniarnia Richarda Rathmanna (nie istniejca). Dziesi lat pniej z inicjatywy nowego waciciela zakadu, Roberta Klingera, w pobliu nowej rzeni miejskiej wzniesiono budynek wyprawialni szczeciny (nieistniejcy). Proces rozbudowy i modernizacji nowosolskich zakadw przemysowych kontynuowano w wieku XX (fabryka nici, obie huty, fabryka kleju). Waciciele najwikszych nowosolskich zakadw przemysowych bracia Gruschwitz oraz F. W. Krause wznieli w 2 po. XIX w. na terenie miasta liczne domy mieszkalne dla swoich pracownikw. Tzw. Kolonia Berliska, przeznaczona na uytek robotnikw zatrudnionych w Starej Hucie, zacza powstawa od okoo 1860 r. naprzeciw kocioa ewangelickiego, w rejonie dzisiejszych ulic Pisudskiego i Promenada. W roku 1874 dla pracownikw fabryki nici rozpoczto wznoszenie budynkw mieszkalnych z cegy klinkierowej, pooonych wzdu dzisiejszej ul. Wrocawskiej. Za spraw tutejszych fabrykantw zrealizowano rwnie liczne inwestycje suce dobru publicznemu. Naley tu w szczeglnoci wymieni zaoenie w 1861 r. przez F. W. Krause szpitala joannitw przy kociele ewangelickim (ob. ul. Pisudskiego 14), zaoenie przytuku dla nieuleczalnie chorych i szpitala na nieruchomoci przekazanej w 1879 r. przez maonkw Ssmann (ob. ul. Witosa 18) oraz fundacje A. Gruschwitza takie, jak: budowa kostnicy dla przedstawicieli wszystkich wyzna (1872, nie istnieje) oraz zaoenie w 1888 r. miejskiego sierocica przy kociele ewangelickim (ob. ul. Kocielna 4). Ju w XX w. (1901) z fundacji kolejnego waciciela fabryki nici, Alfreda Gruschwitza, powsta miejski dom starcw, nazwany na cze matki fundatora Fundacj Matyldy Gruschwitz (ob. ul. Bohaterw Getta 7). W 1907 r. zatwierdzono projekt budowlany domu przedpogrzebowego dla pracownikw fabryki nici, pooonego przy ob. ul. Wrocawskiej, po

57

poudniowej stronie linii kolejowej prowadzcej do portu. Nakryty kopu pozorn budynek posiada rzut centralny i neobarokow form architektoniczn. Nie zachowa si do czasw obecnych. Za spraw miejscowych fabrykantw zabudowa miasta wzbogacia si o kolejne wille, reprezentujce ju eklektyzm. Do szczeglnie okazaych nale istniejce dwie wille przy ob. ul. Muzealnej willa waciciela ob. fabryki kleju W. Garve willa (1881, przebudowana 1890, Muzealna 18) oraz Alexandra

Gruschwitza (1885, ob. Muzeum Miejskie). Prawdopodobnie w 3 w. XIX w. powstaa willa przy ob. ul. Parkowej 4, za ju w kocu stulecia willa przy ob. ul. Wojska Polskiego 17 oraz willa waciciela browaru Preussa (ob. ul. Arciszewskiego 10). Wrd waniejszych inwestycji komunalnych tego okresu jako najstarsz wskaza naley budow w 1865 r. zespou budynkw gazowni, ktra powstaa po poudniowej stronie szosy do Kouchowa (ob. ul. 9 Maja 9). W 1870 r. wzniesiono na Odrze drewniany most o konstrukcji klapowej, rozebrany po wzniesieniu nowego stalowego w 1932 r. Istotne zmiany urbanistyczne i gospodarcze spowodowaa budowa w 1871 r. linii kolejowej, czcej Now Sl z Wrocawiem i Zielon Gr. Dworzec kolejowy ulokowano w pd.-zach. czci miasta, na terenie wwczas jeszcze niezabudowanym. Pocztkowo komunikacja z nim odbywaa si za porednictwem dzisiejszej ul. Wrblewskiego i dalej drog prowadzc do Rudna (ob. ul. Gimnazjaln). Dopiero w 1877 r. ukoczono budow ulicy czcej centrum miasta z dworcem (ob. ul. Zjednoczenia). Powstaa ona na przedueniu wytyczonego jeszcze w XVIII w. Rynku Zboowego (Getreidemarkt). W latach 1878-1879 zrealizowano wielk przebudow ratusza w stylu angielskiego neogotyku, zgodnie z projektem A. T. Jaekela. W 1894 r. w pobliu strzelnicy otwarto miejski zakad kpieli rzecznych, za w 1897 r. zakoczono przebudow portu. Przy wejciu do niego powstaa przysta klubu wiolarskiego Mwe, na miejscu ktrej w 1934 r. wzniesiono obecnie istniejcy budynek przystani przy al. Wolnoci. W latach 1898-1899 r. w

58

ssiedztwie szczeciniarni i cegielni powsta imponujcy kompleks budynkw rzeni miejskiej z charakterystyczn wie zwieczon krenelaem (ob. ul. Bohaterw Getta 4). Na 2 po. XIX stulecia przypado take wiele inwestycji realizowanych przez gminy wyznaniowe. W 1867 r. zaoono tzw. nowy cmentarz ewangelicki, a w 1886 r. wzniesiono na nim dom przedpogrzebowy z mieszkaniem grabarza oraz kaplic cmentarn (ob. kaplica ewangelicko-augsburska przy ul. Wandy). W 1874 r. rozbudowano istniejc szko ewangelick na placu kocielnym. W 1887 r. dostawiono do niej nowy czon od strony pnocnej (tzw. now szko ewangelick, ob. ul. Parafialna 2a). W 1880 r. katolicki koci parafialny powikszono o transept i apsyd po stronie wschodniej. W 1882 r. rozbudowano istniejcy przy wityni budynek szkoy katolickiej z 1812 r., podwyszony w 1849 r. Od 1871 r. parafia posiadaa nowy cmentarz. Zosta on powikszony w latach 18921893. W 1899 r. starania majce na celu budow wasnego kocioa podja nowosolska gmina staroluteraska, liczca w tym czasie okoo 40 osb i uytkujca lokal na ob. ul. Witosa. Konsekracja neogotyckiego kocioa p.w. Zbawiciela miaa miejsce w 1900 r. (ob. ob. rzym.-kat. fil. p.w. w. Barbary). Od koca XIX w. trwa proces intensywnego rozwoju urbanistycznego Nowej Soli. Pocztkowo obejmowa on tereny po zachodniej stronie Berlinerstrasse (ob. ul. Pisudskiego) a do torw kolejowych. Powsta w 1877 r. ob. ul. Zjednoczenia w kocu stulecia poczono z rwnoleg do niej ul. Wojska Polskiego dwiema ulicami ob. Waryskiego i ob. Grota-Roweckiego. W 1891 r. wytyczono Wilhelmstrasse (ob. ul. Weso), a w 1895 r. ob. ul. w. Barbary (Lutherstrasse), przy ktrej w tym samym roku stana sala gimnastyczna, a pi lat pniej koci staroluteraski. Po 1908 r. zostaa ona przeduona a do ob. ul. Parkowej. W kocu wieku po wschodniej stronie gwnej arterii komunikacyjnej miasta zbudowano ob. ul. Wyspiaskiego, przy ktrej

59

okoo 1907 r. powstaa grupa kamienic secesyjnych. Od lat 80-tych XIX w. trwaa intensywna zabudowa ob. ul. Muzealnej. W 1906 r. przeduono j w kierunku pnocnym, do ob. ul. Wojska Polskiego. W latach 1907-1909 na pnocnym kracu miasta powsta zesp budynkw Krlewskiego Sdu Okrgowego i aresztu przy ob. ul. Pisudskiego 24. Autorem projektu kompleksu, nawizujcy stylem do architektury okresu baroku, by Emil Friede, wczesny naczelnik Wyszego Urzdu Budowlanego w Zielonej Grze. Rozwj przestrzenny Nowej Soli na terenach usytuowanych po zachodniej stronie torw kolejowych, rozpocz si dopiero w wieku XX. W 1900 r. miasto zakupio tam dziak pod budow zakadu wodocigowego, r. prof. Peter ktry Behrens wzniesiono opracowa kilka lat pniej. wielkiego Projekt osiedla usytuowanej na jego terenie wiey cinie powsta w 1902 r. W 1918 projekt mieszkaniowego w Nowej Soli, obejmujcy obszar po obu stronach szosy kouchowskiej (ob. ul. Wojska Polskiego) a do zachodniej granicy miasta. W projektowane osiedle wczono istniejcy zakad wodocigowy. Zakrojony na wielk skal plan zosta zrealizowany jedynie w szcztkowym zakresie zgodnie z projektem P. Behrensa zabudowano kwarta objty ob. ulicami Matejki, Kossaka i Rydla. Jak podaje przewodnik po Nowej Soli i okolicy z 1926 r. osiedle to powstao w latach 1920-1925. Od pocztku lat 20-tych zrealizowano na terenie miasta wiele innych domw wielorodzinnych w duchu modernizmu. Naley tu wymieni w szczeglnoci zabudow ob. ulic Sienkiewicza, Kochanowskiego, Kociuszki, Kupieckiej i w. Barbary. Do starszej tradycji architektonicznej nawizyway jeszcze dwa budynki wielorodzinne przy ob. ul. Wrocawskiej 47-47a i 49-51b, wzniesione w 1921 r. dla pracownikw fabryki nici. W 1 w. XX w. w krajobrazie architektonicznym pojawiy si kolejne obiekty typu willowego, reprezentujce rne nurty stylowe. Do grupy tej nale: willa waciciela cegielni Emila Gesche (proj. 1902, ob. ul. Bohaterw Getta 9), willa na terenie fabryki nici (pocz.

60

XX w., ul. Wrocawska 22), willa dyrektora Huty Pauliny, Otto Schwagera (przed 1906, ob. ul. Muzealna 36), dwie wille dyrektorw fabryki kleju (przed 1910, ob. ul. Pisudskiego 75 i Okrna 2), willa waciciela szczeciniarni Roberta Klingera (ok. 1915, ob. ul. Bohaterw Getta 1), willa typu typu Landhaus (1913, ul. Zjednoczenia 42), willa dyrektora Huty Pauliny Edmunda Glaesera, zaoyciela nowosolskiego Muzeum Regionalnego (proj. 1919, realizacja 1920-1921, ob. ul. Krlowej Jadwigi 1A), willa dyrektora fabryki nici Karla Jansona (1916, ob. ul. Bankowa 3) oraz willa na terenie nalecym do Huty Pauliny (1 w. XX w., ob. ul. Wojska Polskiego 32). W okresie midzywojennym inwestycje budowlane w miecie kontynuowano. Za jedn z najciekawszych realizacji uzna naley budow stalowego mostu podnoszonego na kanale portowym (1927). W tym samym roku powstaa ania miejska (ob. ul. 9 Maja 10), a w latach 1927-1933 oczyszczalnia ciekw przy ob. ul. Ceglanej. Do waniejszych realizacji w zachodniej czci miasta zaliczy naley budow w latach 1928-1930 Szpitala Powiatowego (ob. ul. Sienkiewicza) oraz zaoenie stadionu miejskiego przy ob. ul. Staszica (kon. lat 20-tych XX w.). W latach 30-tych powstay: gimnazjum ob. Liceum Oglnoksztacce (1930-1932, ul. Gimnazjalna 9), Miejska Kasa Oszczdnoci (ob. ul. Moniuszki 9), budynek Banku Rzeszy (1935, ob. ul. Bankowa 1) oraz ewangelicka szkoa dla chopcw (1936, ob. Gimnazjum nr 1, ul. Szkolna 1). Jedn z ostatnich inwestycji przed 1939 r. bya przebudowa ratusza, przerwana wybuchem II wojny wiatowej. W 1928 r. ulega zwikszeniu powierzchnia miasta, bowiem w jego granice wczono wsie Koserz i Stare abno. BIBLIOGRAFIA.
I. rda. 1) Biblioteka Uniwersytetu Wrocawskiego. - FRIEDRICH BERNHARD WERNER, Topographia Seu Compendium Silesiae, Pars V, ok. 1770 (rkopis).

61 2) Archiwum Pastwowe w Zielonej Grze. - zesp: Akta Miasta Nowa Sl, akta Baupolizei. 3) Muzeum Miejskie w Nowej Soli. - mapy miasta z 1753 i 1782 r. - akta Baupolizei. 4) Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw w Zielonej Grze. - karty ewidencyjne zabytkw architektury i budownictwa. II. rda drukowane. ANDERS FRIEDRICH GOTTLOB EDUARD, Statistik der Evangelischen Kirche in Schlesien, Glogau 1848. EHRHARDT SIEGISMUND JUSTUS, Presbyterologie des Evangelischen

Schlesiens, Tl. 3, Liegnitz 1783. Erdbeschreibung der Preuischen Monarchie, Bd. 2, Halle 1792. Husergruppe in Neusalz a. O., [w:] Ostdeutsche Bau-Zeitung, 5. Jhrg., Nr. 58, 20 Juli 1907, s. 325-327. Handbuch Grundbesitzes im Deutschen Reiche. Provinz Schlesien, Berlin 1892. Hubbrcke ber den Vorhafen der Stadt Neusalz a. d. Oder, [w:] Ostdeutsche Bau-Zeitung, 27. Jhrg., Nr. 14, 16. Februar 1929, s. 91-93. KNIE JOHANN G., Alphabetisch-statistisch-topographische Uebersicht aller Drfer, Flecken, Stdte und andern Orte der Knigl. Preu. Provinz Schlesien, Breslau 1830. Idem, Alphabetisch-statistisch-topographische Uebersicht der Drfer,

Flecken, Stdte und andern Orte der Knigl. Preu. Provinz Schlesien, Breslau 1845. Schlesisches Gter-Adrebuch, Breslau 1894, 1905, 1937. Visitationsberichte der Dizese Breslau. Archidiakonat Glogau, Tl. 1, JUNGNITZ JOSEPH (Hrsg.), Breslau 1907. ZIMMERMANN FRIEDRICH ALBERT, Beytrge zur Beschreibung von

Schlesien, Bd. 10, Brieg 1791. III. Opracowania.

62 ANDERSON STANFORD, Peter Behrens and a New Architecture for the Twentieth Century, Cambridge 2002. ANDRZEJEWSKI TOMASZ, GCARZEWICZ MAGORZATA, SOBKOWICZ

RYSZARD, Dzieje Nowej Soli. Wybr rde i materiaw, Nowa Sl 2006. Idem, Port w Nowej Soli. Przeszo teraniejszo przyszo, Nowa Sl 2007. ANDRZEJEWSKI TOMASZ, GCARZEWICZ MAGORZATA, Nowosolskie ulice, t. 1, Nowa Sl 2009. ANDRZEJEWSKI TOMASZ, Budowle sakralne powiatu nowosolskiego, Nowa Sl 2007. Idem, Miejscowoci powiatu nowosolskiego. Rys historyczny, Nowa Sl 2004. Idem, Urzdzenie dwigowe z drugiej poowy XVIII stulecia w Nowej Soli, [w:] Lubuskie Materiay Konserwatorskie, t. 1, Zielona Gra 2003, s. 213-220. BRONISCH P., Geschichte von Neusalz a. d. Oder, Neusalz 1893. CHRZANOWSKI TADEUSZ, KORNECKI MARIAN, Zabytki architektury i

budownictwa w Polsce, zeszyt 17, Warszawa 1972. DROZDEK E. MONIKA, Gmina braci morawskich w Nowej Soli, [w:] Lubuskie Materiay Konserwatorskie, t. 3, Zielona Gra 2006, s. 177-189. Idem, Zabytkowe ogrody fabryki F. W. Krausego w Nowej Soli, [w:] Lubuskie Materiay Konserwatorskie, t. 2, Zielona Gra 2004., s. 203-205. FARYNA-PASZKIEWICZ HANNA, OMILANOWSKA MAGORZATA, PASIECZNY ROBERT, Atlas zabytkw architektury w Polsce, Warszawa 2003. Fnfhundertsiebzig Jahre Paulinenhtte 1852-1927, Neusalz 1927. GCARZEWICZ MAGORZATA, Nowa Sl na starej pocztwce, Bydgoszcz 2002. Idem, Nowosolska Fabryka Nici 1816-2006. Katalog wystawy, Nowa Sl 2006. GRUNDMANN GNTHER, August Soller, 1805-53. Ein Berliner Architekt im Geiste Schinkels, Mnchen 1973. Idem, Baudenkmler der Romantik im nrdlichen Niederschlesien, [w:] Heimatkalender fr die Kreise Grnberg u. Freystadt, Grnberg 1932.

63 Idem, Der evangelische Kirchenbau in Schlesien, Frankfurt a. M. 1970. Idem, Erlebter Jahre Widerschein, Mnchen 1972. Idem, Kunstwanderungen in Schlesien, Mnchen-Pasing 1966. Gruschwitz. Bilder aus der Geschichte der Gruschwitz Textilwerke A.-G. Neusalz/Oder zum 125. Grndungstage am 2. Januar 1941, EDMUND GLAESER (Hrsg.), Frankfurt a. M. 1941. GRUSZECKA KRYSTYNA, Rewitalizacja starych miast wojewdztwa

zielonogrskiego, t. 1-2, Warszawa 1998, 2004. Handbuch der historischen Sttten. Schlesien, WECZERKA HUGO (Hrsg.), Stuttgart 1977. HOFFMANN HERMANN, Die katholischen Kirchen in Neusalz und Rauden, Breslau 1935. KESSLER-LEHMANN MARGRIT, Neusalz/Oder eine Herrnhuter

Brdergemeinde in Schlesien (1744-1946), Herrnhut 2003. KOWALSKI STANISAW, Miasta rodkowego Nadodrza dawniej. Historia zapisana w zabytkach, Zielona Gra 1994. Idem, Zabytki wojewdztwa zielonogrskiego, Zielona Gra 1987. LUTSCH HANS, Verzeichnis der Kunstdenkmler der Provinz Schlesien, Bd. 3, Breslau 1891. OPASKA JANUSZ, Wybrane realizacje Emila Friede zielonogrskiego architekta powiatowego w latach 1899-1921, [w:] Studia Zielonogrskie, t. 10, TOCZEWSKI ANDRZEJ (red.), Zielona Gra 2004, s. 47-63. SCHULZ WILHELM GOTTHOLD, 100 Jahre Krausewerk, Neusalz 1927. Idem, Fhrer durch Neusalz (Oder) und Umgebung, Neusalz 1926. Idem, Zum Neuen Saltze, Bd. 3, Offenbach a. M. 1961. Vor 150 Jahren Grundsteinlegung zur Ev. Dreifaltigkeitskirche in

Neusalz/Oder, [w:] Neusalzer Nachrichten, Nr. 139, 1985, s. 258-260. Zabytki sztuki w Polsce. lsk, SAWOMIR BRZEZICKI, CHRISTINE NIELSEN (red.), Warszawa 2006.

64

5.2.2. Typy i rodzaje zabytkw wystpujce na terenie miasta

Krajobraz kulturowy rodkowa cz Nowej Soli, pooona w rejonie portu i stoczni, historycznie zwizana z funkcjonowaniem osady warzelnikw i pocztkami miasta. Na jej terenie usytuowany budynek dawnego urzdu solnego, pniejszy ratusz, oraz renesansowy koci paraf. p.w. w. Michaa Archanioa. Na pd. od tej najstarszej czci dzisiejszego miasta teren zaoonej w 1743 r. kolonii braci morawskich wraz z wielkim zespoem zabudowy fabryki nici (rejon ulic Wrocawskiej, Wrblewskiego i Muzealnej) i osiedlem robotniczym. Na pn. od czci staromiejskiej dawny koci ewangelicki (ob. paraf. p.w. w. Antoniego), cmentarze chrzecijaskie: dwa ewangelickie (stary i nowy) i katolicki (ob. cmentarz komunalny) oraz cmentarz ydowski, a take XIX-wieczne osiedla robotnicze. Nad rzeczk Czarna Struga, po obu stronach ob. ul. Pisudskiego (dawnej szosy Berlin-Wrocaw), rejon przemysowy, historycznie Dozamet Sp. z o.o.), a pniej take fabryki kleju (zabudowa zachowana szcztkowo). Tereny po zach. stronie ul. Pisudskiego zagospodarowywane od ok. po. XIX w., wraz z powstaniem szosy kouchowskiej (ob. ul. Wojska Polskiego), budow Huty Pauliny (zabudowa zachowana szcztkowo), gazowni miejskiej oraz dworca kolejowego. Obszar na zach. od torw kolejowych rozwijajcy si od pocz. XX w. do czasw a obecnych, po I zapocztkowany wiatowej budow osiedli wodocigw miejskich, wojnie zwizany z funkcjonowaniem dwch zespow fabrycznych, tj. Starej Huty (ob. Dolnolskie Zakady Metalurgiczne

mieszkaniowych. Pn. i pd. krace dzisiejszej Nowej Soli stanowi tereny dawnych wsi o metryce redniowiecznej Koserza i Starego abna.

65

Ukad urbanistyczny Zabytkowy ukad urbanistyczny Nowej Soli zachowany do czasw obecnych bez wikszych zmian, nieregularny, na osi pnoc-poudnie, pokrywajcej si z historycznym traktem Brandenburgia-lsk, pniejsz szos Berlin-Wrocaw (ob. ulice Zielonogrska, Pisudskiego i Wrocawska). Powsta na bazie osady przedlokacyjnej zaoonej w 2 po. XVI w. Pierwotny teren osady odpowiada rejonowi ograniczonemu od zachodu ob. Pl. Wyzwolenia, od pnocy lini przebiegajc poniej ob. ul. Witosa (na wysokoci ob. ul. Wojska Polskiego), za od pd.-wsch. nabrzeem. Po stronie wsch. zabudowa sigaa rozwidlenia ob. ulic Arciszewskiego i Korzeniowskiego, gdzie sta browar nalecy do urzdu solnego (pniejszy browar rodziny Preuss, dzi nieistniejcy). Centrum osady peni ob. Pl. Floriana, z ktrego naronikw wychodziy promienicie trzy cigi komunikacyjne w kierunku pd.-zach. ob. ul. Pocztowa, w kierunku zachodnim ob. ul. Szeroka (obie z naronika zachodniego), za w kierunku pnocnym ob. ul. Kunierska (z naronika wschodniego). Od pn.-wsch. plac ssiadowa z zabudowaniami warzelni i urzdu solnego (pniejszego ratusza). Prowadzcy do nich cig komunikacyjny by jednym z najstarszych na terenie osady (ob. ulice Moniuszki i Odrzaska) i pokrywa si z historycznym traktem do Kiecza i Otynia. W kocu XVI w. na pnoc od placu wzniesiono koci ewangelicki (pniejszy katolicki), wok ktrego zaoono najstarszy nowosolski cmentarz. Do koca XVII w. po obu stronach placu kocielnego powstay: plebania i budynki gospodarcze oraz szkoa katolicka. Po nadaniu osadzie praw miejskich w 1743 r. elementem krystalizujcym ukad urbanistyczny staa si szeroka ulica-plac penica funkcj rynku (ob. Pl. Wyzwolenia), przez ktry bieg trakt pocztowy Berlin-Wrocaw. Po zachodniej stronie rynku, na rogu Rynku Zboowego (Getreidemarkt), ktry da pocztek pniejszej ul. Zjednoczenia, ulokowano ratusz. Ju w pierwszych latach funkcjonowania miasta wytyczono biegnc na pnoc od dawnej

66

osady ulic zwan Nowym Miastem (ob. ul. Witosa), a na jej przedueniu ob. ul. Gowackiego. Powstay rwnie ob. ulice Wrblewskiego i poudniowy odcinek ob. ul. Muzealnej. Na nalecych do miasta terenach wydzielono 220 dziaek budowlanych, ktre zabudowywano a do 2 po. XIX w. W 1748 r. na placu stanowicym centrum dawnej osady powsta koci ewangelicki, rozebrany w 2 po. XIX w. W 1744 r. na terenach usytuowanych na poudnie od miasta, pooonych wzdu drogi do Wrocawia (ob. ul. Wrocawska) oraz drogi do Rudna i Kouchowa (ob. ul. Wrblewskiego) rozpoczto zakadanie kolonii braci morawskich, ktra wraz z czci miasta ulega zniszczeniu podczas poaru z 1759 r. Odbudow kolonii zrealizowano zasadniczo w latach 60-tych XVIII w. W granice miasta zostaa ona wczona w roku 1809. Porwnanie planw miasta z 1782 i okoo 1830 r. wskazuje na dalszy jego rozwj w kierunkach pnocnym, wschodnim i zachodnim. W okresie tym powsta ob. Pl. Solny, wytyczono rwnoleg do Nowego Miasta ob. ul. Szkoln. Obie te ulice poczya prostopada do nich Todten-Gasse (ob. Szarych Szeregw), prowadzca do zaoonego w 1795 r. na pnoc od miasta cmentarza ewangelickiego (ob. cz cmentarza komunalnego). Wzdu nabrzea powstaa ob. ul. Portowa. Ul. Lipow (ob. Muzealn) przeduono wwczas w kierunku pnocnym, a Rynek Zboowy w zachodnim. W 1828 r. zlikwidowano cmentarz przy kociele katolickim i przeniesiono go w rejon cmentarza ewangelickiego. Od lat 30-tych XIX w. rozpoczo si ksztatowanie zabudowy placu wok nowego kocioa ewangelickiego, ktry stan na pnoc od miasta, po wschodniej stronie szosy Berlin-Wrocaw. Intensywny rozwj urbanistyczny w 2 po. XIX w. spowodoway dwa najwiksze zakady przemysowe, zaoone przy szosie berliskiej pooona na pnoc tzw. stara huta oraz fabryka nici w czci poudniowej. Wraz z ukoczeniem w po. XIX w. budowy szosy do Kouchowa (ob. ul. Wojska Polskiego), budow w 1852 r. Nowej Huty po pnocnej stronie wspomnianej szosy oraz powstaniem dworca kolejowego w 1871 r.

67

nastpi intensywny rozwj przestrzenny na terenach lecych po zachodniej stronie szosy berliskiej (ob. ul. Pisudskiego). W 1918 r. powstaa koncepcja miasta-ogrodu na terenach ob. dzielnicy Zatorze, opracowana przez Petera Behrensa, jednego z najwaniejszych architektw niemieckich 1 po. XX w. Zgodnie z jego zamysem na pocz. lat 20-tych zrealizowano zaledwie jeden kwarta zabudowy mieszkalnej (ob. ulice Matejki, Kossaka i Rydla). W latach 20-tych i 30-tych XX w. proces rozwoju przestrzennego na Zatorzu kontynuowano powstay tu osiedla mieszkaniowe oraz Szpital Powiatowy. Ukady ruralistyczne W obecnych granicach miasta znajduj si tereny dawnych wsi Koserza (ob. dzielnica Pleszwek) i Starego abna (pd. cz miasta). Koserz wie po raz pierwszy wzmiankowana w 1305 r., jednak pocztki osadnictwa na tym terenie znacznie wczeniejsze, o czym wiadczy odkryte po 1945 r. cmentarzysko kultury uyckiej. Po 1563 r. wie stanowia wasno nowosolskiej warzelni soli. Wielodronica. We wschodniej czci plac, z ktrego wychodz ob. ulice Chrobrego (ulica gwna dawnej wsi), Kamienna i Zamiejska, prowadzca do ssiedniej wsi Modrzyca. Na poudnie od gwnej ulicy przebiega rwnolega do niej ul. Grobla (dawniej Am Damm), zaoona w 1854 r. podczas regulacji rzeczki Czarna Struga. Na pnocnym kracu wsi, po wschodniej stronie drogi do Modrzycy zlokalizowany cmentarz komunalny, zlikwidowany po 1945 r. W poudniowej czci wsi nad Czarn Strug w latach 20-tych zaoony myn (zwany nowym), nie zachowany. Istniejca zabudowa zwarta, przewanie kalenicowa, najstarsza pochodzca z 2 po. XIX w. Przy ul. Chrobrego 60 budynki dawnej szkoy katolickiej z 1897 r., rzy ul. Grobla budynki dawnej fabryki mebli z 1925 r., przebudowane w 2 po. XX w. Stare abno wie po raz pierwszy wzmiankowana w 1295 r., jednak pocztki osadnictwa na tym terenie znacznie wczeniejsze, o czym wiadcz zabytki kultury uyckiej, odkryte w 1818 r. W kocu

68

redniowiecza we wsi odnotowano dwa majtki rycerskie, zwizane z dobrami Lasocin (niem. Lessendorf) i Ciepielw (niem. Tschplau). W roku 1518 wacicielem jednego z nich by Hans von Kottwitz. Opisujcy wie przed 1791 r. Friedrich August Zimmermann wspomina o podziale wsi na trzy czci z folwarkami szlacheckimi, nalecymi do niejakiego von Sigrotha, von Lttwitza oraz von Dngel-stdta. Okoo 1830 r. wie nadal dzielia si na trzy czci: pierwsz, nalec do najwyszego urzdnika kameralnego Schnknechta i wchodzc w skad majtku dziedzicznego Ciepielw, drug, z folwarkiem i wiatrakiem, nalec do porucznika Karla Augusta von Lehsten-Dngelstdt i wchodzc w skad majtku dziedzicznego Lasocin oraz trzeci, ze szko ewangelick i cegielni, nalec do okrgowego komisarza policji Karla Ludwiga Heistera i wchodzc w skad majtku dziedzicznego Nowe abno (niem. NeuTschau). Okoo 1845 r. jako waciciele pierwszej czci, na terenie ktrej wzmiankowany by wwczas paac i folwark, wymieniani s najwyszy urzdnik kameralny Friedrich Wilhelm Schnknecht i jego maonka, czci drugiej, z folwarkiem wspomniany K. A. von Lehsten-Dngelstdt i jego ona Clementine z domu von Trott, za trzeciej, z folwarkiem ona ww. K. A. von Lehsten-Dngelstdt. W kocu XIX w. (1892) dwie czci Starego abna, zwane wwczas grn i rodkow, nadal naleay do waciciela Lasocina, ktrym by wczenie Franz Ebhardt, cze dolna stanowia natomiast wasno Bernharda Kriega. Ju dwa lata pniej wacicielem wszystkich trzech czci by wspomniany F. Ebhardt na Lasocinie. Od 1910 r. Lasocin wraz ze Starym abnem weszy w posiadanie rodziny von Prittwitz und Gaffron. acuchwka. Zabudowa skoncentrowana wzdu gwnej drogi, prowadzcej do Gogowa i Wrocawia (ob. ul. Gogowska). Od drogi gwnej odchodzi w kierunku wschodnim droga (ob. ul. Piaskowa) do pooonej nad Odr osady przewonikw, ob. wsi Stara Wie (niem. Alte Fhre). Przy drodze tej cmentarz sprzed 1945 r., uytkowany. Istniejca zabudowa zwarta, przewanie kalenicowa, najstarsza

69

pochodzca z 2 po. XIX w. W pnocnej czci wsi budynki zaoonego w 1865 r. zakadu przygotowawczego do stanu nauczycielskiego Kommet zu Jesu, czciowo przebudowane w 2 po. XX w. (ob. ul. Poudniowa 2 i 4). Dziea architektury i budownictwa Do najstarszych dzie architektury i budownictwa na terenie Nowej Soli nale plebania przy kociele paraf. p.w. w. Michaa Archanioa (ul. Kocielna 2) oraz usytuowany na tyach plebanii budynek gospodarczy, prawdopodobnie dawna wozownia (rg ul. Kocielnej i Pl. Floriana). Dokadny czas powstania tych obiektw nie jest znany, wystpuj one jednake na mapie miasta z 1753 r. Budynek plebanii murowany, dwukondygnacyjny, kryty dachem dwuspadowym. Wejcie gwne umieszczone w portalu, utworzonym z pilastrw, na ktrych spoczywa odcinek pseudobelkowania i trjktny szczyt. Budynek gospodarczy posiada cechy stylu barokowego. Murowany, wzniesiony na rzucie prostokta, kryty dachem dwuspadowym. Elewacja tylna rozczonkowana dwiema lizenami. Pozostae najstarsze przykady zabudowy mieszkalnej zachoway si w rejonie najstarszych ulic miasta. Jest to zabudowa pnobarokowa, pochodzca z 2 po. i koca XVIII w., jedno- i dwukondygnacyjna, kryta dachami naczkowymi i dwuspadowymi. Wyrnia si spord niej budynek przy ul. Moniuszki 12-14, posiadajcy elewacje dzielone pilastrami, kryty dachem mansardowym. Inne obiekty z tego okresu zachoway si na ul. Moniuszki 10, Odrzaskiej 3 oraz Witosa 8 i 10. Na ulicach Wrocawskiej i Wrblewskiego zabudowa niemal w caoci braci przetrwaa morawskich, pnobarokowa drugiej kolonii

wzniesiona w latach 60-tych i 70-tych XVIII w. Naley tu wymieni budynki przy ul. Wrocawskiej 6, 8, 10, 12, 13, 15, 18 i 19 oraz Wrblewskiego 2 i 6. S to budynki dwukondygnacyjne, kryte dachami naczkowymi lub dwuspadowymi. Wikszo z nich posiada

70

pilastrowe Z

podziay

elewacji, i XIX

na w.

fasadzie pochodz

budynku budynki

przy przy

ul. ul.

Wrocawskiej 12 wystpuje detal regencyjny. przeomu XVIII Arciszewskiego 6 i 8, Szerokiej 15, Pocztowej 14, Witosa 9, 12, 13, 14, 16, 19, Gowackiego 2, Kocielnej 4, Odrzaskiej 7 i Pisudskiego 1. S to obiekty jedno- i dwukondygnacyjne, kryte dachami mansardowymi, naczkowymi lub dwuspadowymi. Budynki przy ul. Arciszewskiego 6, Witosa W 19 oraz Gowackiego 2 posiadaj Soli skromny detal klasycystyczny. zabytkowej architekturze Nowej dominuj kamienice czynszowe, dwu-, trzyi czterokondygnacyjne, o formach historyzujcych, eklektycznych i secesyjnych. Wystpuj one wzdu ulic Zjednoczenia, Wojska Polskiego, Muzealnej, Odrzaskiej, Grota-Roweckiego, Waryskiego, Pisudskiego, Szkolnej, Wyspiaskiego i Pl. Wyzwolenia. Wiele z nich posiada bogaty wystrj architektoniczny. Bujny rozwj przemysowy miasta od po. XIX w. spowodowa budow osiedli robotniczych. Pierwsze z nich powstao w latach 60tych XIX w. u zbiegu ulic Pisudskiego i Promenada z przeznaczeniem dla robotnikw Starej z Huty. S to przewanie budynki dwukondygnacyjne rozpoczto Wrocawskiej, podwyszonymi osiedla fabryki ryzalitami rodkowymi, wzdu z ulicy cegy

tynkowane, kryte dachami dwuspadowymi. Od lat 70-tych XIX w. wznoszenie w rejonie robotniczego nici. S to budynki

klinkierowej, jedno i dwukondygnacyjne, niekiedy z podwyszonymi ryzalitami rodkowymi, kryte dachami dwuspadowymi. W 1921 r. z przeznaczeniem dla robotnikw zatrudnionych w fabryce nici powstay dwa budynki wielorodzinne przy ul. Wrocawskiej 47-47a i 49-51b, tynkowane, dwukondygnacyjne, o bryle rozczonkowanej podwyszonymi ryzalitami zwieczonymi trjktnymi szczytami i elewacjach dzielonych lizenami, kryte dachami mansardowymi. W latach 20-tych i 30-tych XX w. na terenach pooonych na zachd od ul. Pisudskiego i na Zatorzu wzniesiono liczne

71

modernistyczne budynki mieszkalne wielorodzinne, realizowane wg projektw typowych. Powstay one m.in. na ulicach Matejki, Kossaka, Rydla, Orzeszkowej, Sienkiewicza, Kochanowskiego, Kociuszki, Kupieckiej i w. Barbary. Obiekty sakralne

Koci ewangelicki, od 1654 r. katolicki paraf. p.w. w. Michaa Archanioa renesansowy, zbudowany w latach 1591-1596, w 1688 r. dobudowana kaplica po stronie pnocnej, w 1782 r. kruchta od poudnia, w 1880 r. transept i zakrystia. Murowany, tynkowany, jednonawowy, z oskarpowanym transeptem i apsyd, nawa 4-przsowa nakryta sklepieniami krzyowymi. Od strony zachodniej wtopiona wiea, zwieczona namiotowym hemem, wspczesnym (poprzedni barokowy z dwoma latarniami, pochodzcy z 1699 r. uleg w 1945 r. zniszczeniu podczas poaru). We wntrzu kocioa zachowana renesansowa empora organowa, wsparta na konsolach kamiennych. Na poudnie od kocioa usytuowana brama (dawniej cmentarna), barokowa, z figur w. Michaa Archanioa w szczycie.

Zbr w

braci

morawskich, W

ob. 1961

sala r.

gimnastyczna na

sal

pnobarokowy, zbudowany latach 1668-1669. adaptowany gimnastyczn i powikszony o parterow przybudwk po stronie poudniowej. Murowany, tynkowany, salowy, kryty dachem naczkowym z sygnaturk. Na chorgiewce data ukoczenia budowy 1669. Elewacje pnocna i poudniowa rozczonkowane pilastrami.

Koci ewangelicki p.w. w. Trjcy, ob. rzym.-kat. parafialny p.w. w. Antoniego wzniesiony w stylu uku penego w latach 1835-1839 wg projektu Augusta Sollera. Murowany z cegy ceramicznej, bez wyprawy tynkarskiej, salowy, z picioboczn apsyd od wschodu (zakrysti) i szeciokondygnacyjn

72

omioboczn wie od zachodu, zwieczon balustrad z iglicami. Elewacje zachodnia i wschodnia zwieczone schodkowymi szczytami. Wntrze picioprzsowe, kryte stropem kasetonowym, otoczone z trzech stron emporami dwukondygnacyjnymi wspartymi na filarach. W apsydzie prezbiterialnej na wysokoci pierwszej kondygnacji empor arkadowa galeria pierwotnie otwierajca si na zakrysti, obecnie lepa.

Koci staroluteraski p.w. Zbawiciela, ob. rzym.-kat. fil. p.w. w. Barbary neogotycki, zbudowany w 1900 r. wg projektu mistrza budowlanego i ciesielskiego O. Khna z Kouchowa. Murowany z cegy licowej, salowy, z pkolist apsyd od wschodu, do ktrej od strony pnocnej przylega prostoktna zakrystia. Wejcie gwne umieszczone w uskokowym portalu zwieczonym trjktnym wimperg. i ob. Elewacja flankowana kaplica frontowa zwieczona Wntrze szczytem wieyczkami.

szecioprzsowe kryte sklepieniem pozornym.

Kaplica

cmentarna,

ewangelicko-augsburska

zbudowana w stylu uku penego w 1886 r. Murowana z cegy klinkierowej, z tynkowanym detalem architektonicznym, salowa, z pkolist apsyd od wschodu, z sygnaturk w fasadzie, kryta dachem dwuspadowym.

73

Obiekty rezydencjonalne Na terenie miasta zachoway si bardzo liczne przykady architektury willowej. S to przede wszystkim wille wznoszone dla wacicieli, bd dyrektorw fabryk. Najstarsze z nich powstay w stylu woskim, popularnym zwaszcza w latach 40tych i 50-tych XIX w. Niektre z nich posiadaj charakterystyczne dla tego stylu narone wiee. Styl ten reprezentuj:

willa mistrza murarskiego i ciesielskiego Adolfa Theodora Jaekela, 1845, proj. A. T. Jaekel, przebudowana w 1901 i 1920 r. (Pisudskiego 30);

willa wspwaciciela fabryki nici Alexandra Gruschwitza, ok. 1850 (przed 1852) (ul. Muzealna 46);

willa wspwaciciela fabryki nici Heinricha Gruschwitza, ok. 1850 (przed 1869) (ob. ul. Wrocawska 16a);

willa dyrektora Starej Huty Friedricha Wilhelma Krause, 1853, proj. A. T. Jaekel (ob. Prokuratura Rejonowa, ul. Pisudskiego 38).

W 2 po. XIX w. pojawiy si liczne wille zaprojektowane z uyciem form neostylowych lub eklektyczne. Nale do nich:

willa Jaekela, 3 w. XIX w., neoklasycystyczna (ul. Topolowa 2); willa waciciela fabryki kleju Woldemara Garve, zbudowana w 1881 r. wg projektu A. T. Jaekela, przebudowana w 1890 r. wg projektu C. H. Mller, zaprojektowana (wzniesiona z w uyciem okresie, form gdy neoklasycystycznych (ul. Muzealna 18);

willa

Alexandra

Gruschwitza

kierownictwo fabryk nici przej jego syn Alfred), 1885, zaprojektowana z uyciem form neoklasycystycznych (Muzeum Miejskie, ul. Muzealna 20);

willa, 4 w. XIX w., eklektyczna (ul. Wojska Polskiego 17);

74

willa, 4 w. XIX w., zaprojektowana z uyciem form stylu szwajcarskiego (ul. Parkowa 4); willa waciciela browaru Preussa, kon. XIX w., eklektyczna (ul. Arciszewskiego 10).

Z wieku XX pochodz nastpujce wille:

willa waciciela cegielni Emila Gesche, proj. 1902 C. H. Mller, zaprojektowana z uyciem form neorenesansu pnocnego (ul. Bohaterw Getta 9);

willa

dyrektora

Huty

Pauliny

Otto

Schwagera,

pniej

przekazana na siedzib nowosolskich burmistrzw, przed 1906, secesyjna (ul. Muzealna 36);

willa na terenie fabryki nici, pocz. XX w., neobarokowa (ul. Wrocawska 22); willa dyrektora fabryki kleju, przed 1910, secesyjna (ul. Okrna 2); willa dyrektora fabryki kleju, przed 1910, Pisudskiego 75); secesyjna (ul.

willa waciciela szczeciniarni Roberta Klingera, ok. 1915, zaprojektowana z uyciem form neoklasycystycznych (ul. Bohaterw Getta 1);

willa typu Landhaus, 1913 (ul. Zjednoczenia 42); willa dyrektora fabryki nici Karla Jansona, 1916, wzniesiona z uyciem form neobarokowych (ul. Bankowa 3); willa dyrektora Huty Pauliny Edmunda Glaesera, zaoyciela nowosolskiego Muzeum Regionalnego, proj. 1919 Friedrich Schultze, realizacja 1920-1921, zaprojektowana z uyciem form neobarokowych i neoklasycystycznych (ul. Krlowej Jadwigi 1A);

willa na terenie Huty Pauliny (ul. Wojska Polskiego 32), 1 w. XX w.

Obiekty uytecznoci publicznej

75

Do najstarszych obiektw uytecznoci publicznej naley budynek przy ul. Moniuszki 3, ktry powsta w latach 1574-1575 jako siedziba urzdu solnego. Od momentu przeniesienia do niego w 1820 r. ratusza jego architektura ulegaa licznym zmianom. W 1879 r. zrealizowano jego wielk przebudow w stylu neogotyckim wg projektu A. T. Jaekela. Budynek otrzyma wwczas dwa szczyty schodkowe i wie od frontu. W latach 30-tych XX w. architektur obiektu uproszczono. Z 2 po. XVIII w. pochodzi pnobarokowy budynek gospody Pod Zot Gwiazd, kryty dachem naczkowym, z zachowan na fasadzie charakterystyczn gwiazd (ul. Odrzaska 12). W 1812 r. wzniesiono murowany budynek szkoy katolickiej w stylu klasycystycznym, podwyszony o pitro w 1849 r. i rozbudowany w 1882 r. (ul. Kocielna 1). Styl uku penego reprezentuj dwa obiekty z 1 po. XIX w. Gospoda Wiedeska z 1844 r. (Pl. Floriana 3) i strzelnica, powstaa w wyniku rozbudowy w latach 1844-1845 budynku z 1827 r. (ul. Wolnoci 8). Z okresu od koca lat 40-tych do lat 80-tych XIX w. pochodzi grupa budynkw szkolnych (ul. Parafialna 2-2a, 2b), szpital joannitw (ul. Pisudskiego 14) i sierociniec (ul. Parafialna 4), tworzcych zabudow placu wok kocioa ewangelickiego, ob. kocioa paraf. p.w. w. Antoniego. Wzniesiono je z uyciem form neogotyckich, jako tynkowane lub z cegy klinkierowej. Wyrnia si tu forma architektoniczna nowej szkoy ewangelickiej z 1887 r., ze szczytami ze sterczynami i bogatym detalem ceramicznym elewacji (ul. Parafialna 2b). W 1901 r. powsta eklektyczny budynek domu starcw, ob. Szkoa Podstawowa nr 9 (ul. Bohaterw Getta 7), a w latach 19071909 wg projektu Emila Friede neobarokowy budynek Krlewskiego Sdu Okrgowego, ob. Sd Rejonowy (ul. Pisudskiego 24). Architektur modernistyczn reprezentuj: zbudowana w 1927 r. ania miejska o fasadzie zdobionej terakotowym detalem, ktrego tematyka nawizuje do funkcji obiektu (ul. 9 Maja 10) oraz: Szpital Powiatowy z lat 1928-1930 (ul. Sienkiewicza), gimnazjum z lat 1930-

76

1932 (ob. Liceum Oglnoksztacce, ul. Gimnazjalna 9), Miejska Kasa Oszczdnoci z lat 30-tych XX w. (ul. Moniuszki 9), Bank Rzeszy z 1935 r. z umieszczonym na fasadzie wizerunkiem historycznego herbu Nowej Soli (ob. Bank Spdzielczy, ul. Bankowa 1) oraz ewangelicka szkoa dla chopcw z 1936 r. (ob. Gimnazjum nr 1, ul. Szkolna 1). Obiekty obronne Przy ul. Poudniowej zlokalizowany schron bojowy nr 562 na jeden ckm ze stanowiskiem obserwacyjnym, zbudowany w 1934 r. Zabytki techniki Najstarszymi istniejcymi zabytkami techniki w Nowej Soli murowany, w. XVIII jednokondygnacyjny, w., murowany, kryty wysokim kryty s magazyny solne - pnobarokowy, wzniesiony w 2 po. XVIII w., dachem dachem czterospadowym (Pl. Solny 1) oraz klasycystyczny, zbudowany w 4 2,5-kondygnacyjny, mansardowym (ul. Wrblewskiego 3). Na poddaszu drugiego z nich zachowao si drewniane urzdzenie dwigowe, pochodzce z okresu budowy obiektu. Do najstarszych i najciekawszych przykadw architektury przemysowej nale zabudowania huty elaza, zwanej po 1852 r. Star Hut (ob. Dolnolskie Zakady Metalurgiczne Dozamet Sp. z o.o.). Z najwczeniejszego okresu funkcjonowania huty pochodzi budynek tzw. maej odlewni (ul. Pisudskiego 40). Wzniesiony w stylu normandzkim powsta ju w 2 w. XIX w., widnieje bowiem na widoku huty z okoo 1840 r. Naley on prawdopodobnie do najstarszych budynkw i wydzia przemysowych elektryczny w istniejcych stylu na terenie wojewdztwa budynek lubuskiego. Na pocztku lat 50-tych XIX w. wzniesiono prototypowni normandzkim oraz administracyjny w stylu uku penego (obydwa na ul. Pisudskiego 40). W 1898 r. powsta budynek portierni, zaprojektowany z uyciem form

77

neorenesansowych. Obiekty powstae w 2 po. XIX i pocz. XX w. posiadaj formy typowe dla budynkw fabrycznych z tego okresu. S to: stacja prb (1865, ul. Pisudskiego 40), laboratorium (kon. XIX w., ul. Pisudskiego 40), dawna trafostacja, ob. podstacja nr 1 (1904, ul. Pisudskiego 40), budynek zaopatrzenia (1908, ul. Pisudskiego 40), wiea cinie (1902). Na elewacjach dawnej trafostacji oraz budynku zaopatrzenia umieszczone daty budowy. Z zachowanych zabudowa fabryki nici przy ul. Wrocawskiej 20 najstarsze pochodz z 2 po. XIX w. Nale do nich: budynek stowki (1869), budynek portierni pnocnej (4 w. XIX w.) oba z cegy klinkierowej, budynki dziau mechanicznego (4 w. XIX w.), eklektyczny budynek administracyjny i eklektyczny budynek dawnej portierni (oba z 4 w. XIX w.) oraz budynek dawnej elektrowni (kon. XIX w.). Znajdujcy si na terenie fabryki budynek mieszkalny pierwotnie mieszkanie ogrodnika, parterowy, kryty dachem mansardowym, pochodzi z pocz. XX w. Wiea cinie powstaa w 1924 r. Budynki przdzalni lnu i niciarni lnu uzyskay swa obecn form architektoniczn w 2 w. XX w. Architektura istniejcych obiektw na terenie zespou nie odbiega od wikszoci budynkw fabrycznych z tego okresu, jednake cay zesp posiada znaczc warto historyczn jako jeden z najstarszych i najwikszych zakadw przemysowych Nowej Soli. W chwili obecnej zabudowania dawnej fabryki nici nie s uytkowane i ulegaj postpujcej dewastacji. Z 1865 r. pochodzi zesp budynkw dawnej gazowni miejskiej, wzniesiony z cegy klinkierowej, utrzymany w jednolitej formie architektonicznej, reprezentujcy styl uku penego. Integraln cz zespou Zesp wchodz: stanowi zabudowy budynek budynek nieczynnego administracyjno-mieszkalny, obecnie browaru budynek przy ul. dwukondygnacyjny, eklektyczny (ul. 9 Maja 9). Wrocawskiej 21 uksztatowa si w latach 1880-1916. W jego skad administracyjno-biurowy, sodowni, warzelni i laboratorium, rozlewnia piwa beczkowego, rozlewnia piwa

78

butelkowego,

leakownia,

fermentownia,

budynek

mieszkalny.

Najciekawsz form architektoniczn posiadaj: eklektyczny budynek mieszkalny, dawna leakownia (sodownia, warzelnia, laboratorium) oraz dawny skad i fermentownia (rozlewnia piwa beczkowego), zbudowane z cegy klinkierowej, z nadbudow datowan 1916. Z lat 1898-1899 pochodz budynki rzeni miejskiej (ul. Bohaterw Getta 4). Wzniesione z cegy klinkierowej, zaprojektowane przez mistrza budowlanego Brannaschka z agania z uyciem form nawizujcych do stylu florentyskiego, tworz jednorodny stylowo zesp o istotnych wartociach artystycznych. Dominant stanowi budynek z wie zwieczon krenelaem. Obecnie budynki nie s uytkowane. W 1927 r. powsta istniejcy most podnoszony na kanale portowym, stalowy, odznaczajcy si unikaln konstrukcj, z unoszonym poziomo pomostem. Jego projektantem by dr in. E. Wiesner z wrocawskiej firmy Eisenbetonbau-Gesellschaft Dittmar Wolfsohn & Co., wykonawc za specjalizujca si w konstrukcjach stalowych firma Augusta Klnne z Dortmundu. Do waniejszych zabytkw techniki na terenie miasta nale ponadto:

wiea cinie, 1863 (ul. Duga), tynkowana; dworzec kolejowy, 1871, zbudowany z cegy klinkierowej, obecnie tynkowany; budynek i wiea cinie na terenie wodocigw miejskich, ob. Stacji Uzdatniania Wody nr 1, powstae w 1903 r. Wiea cinie neogotycka, z cegy klinkierowej, wzniesiona wg projektu berliskiego inyniera Davida Grove z 1902 r. (ul. Wojska Polskiego);

pozostaoci zabudowa Huty Pauliny (pn. Fabryka Kotw FAKOT) budynek z 3 w. XIX w., budynek z 1 w. XX w., zbudowane z cegy klinkierowej;

port miejski, 1897 (al. Wolnoci);

79

pochylnia na terenie stoczni rzecznej, lata 20-te XX w. (al. Wolnoci); pozostaoci zabudowy fabryki kleju, pocz. XX w. (ul. Okrna); hale produkcyjne na terenie d. szczeciniarni, 1922 (ul. Ceglana), dwu- i trzykondygnacyjne, elewacje o licu ceglanym, dzielone lizenami;

oczyszczalnia ciekw, ob. Centralna Przepompownia ciekw, 1927-1933 Ceglana). - budynek administracyjny, dwukondygnacyjny, kryty dachem czterospadowym, elewacje o licu ceglanym (ul.

80

Cmentarze

cmentarz parafialny przy kociele paraf. p.w. w. Michaa Archanioa, ul. Kocielna. Zaoony zapewne w kocu XVI w., stanowi najstarsze historyczne miejsce pochwku, zwizane jeszcze z osad przedlokacyjn. Od 1828 r. nieczynny. W 1853 r. wycito 26 dorodnych lip rosncych na jego terenie. Od strony pn., wsch., pd.-wsch. i pd.-zach. cmentarz zachowany w granicach pierwotnych. Od strony pd.-zach. na jego teren prowadzi barokowa brama z figur w. Michaa Archanioa w zwieczeniu. Na terenie dawnego obecnie cmentarza cz zach. dwa klony pospolite, wiek ok. 150 lat.

cmentarz

ewangelicki

cmentarza

komunalnego przy ul. Wandy. Zaoony w 1795 r., w 1801 r. zaopatrzony w dom przedpogrzebowy. Zachowany w granicach pierwotnych. Jego granica zach. przebiega wzdu ul. Wyspiaskiego, pd. wzdu ul. Wandy, a wsch. wzdu alei cmentarnej na przedueniu ul. Szarych Szeregw, stanowicej dawniej

granic

midzy

starym

nowym

cmentarzem

ewangelickim. Architektura cmentarna nie zachowana. cmentarz ewangelicki obecnie niemal caa cz wsch. cmentarza komunalnego przy ul. Wandy, z wyjtkiem czci pn. i pn.-wsch. Zaoony w 1867 r. jako tzw. nowy cmentarz ewangelicki. W 1886 r. wzniesiono na jego terenie kaplic cmentarn oraz dom przedpogrzebowy i mieszkanie grabarza. Pierwotnie cmentarz posiada regularny ukad alei z kaplic cmentarn nieznacznie usytuowan poszerzony. na osi alei gwnej. wsch. Zachowany przebiega zasadniczo w pierwotnych granicach, od strony pd.-wsch. Jego granica rwnolegle do ul. Ceglanej, a nastpnie wzdu ul. Siennej, granica pd. wzdu ul. Miarki, a zach. wzdu alei cmentarnej na przedueniu ul. Szarych Szeregw, stanowicej dawniej granic midzy starym i nowym cmentarzem ewangelickim. Ukad czciowo czytelny. W czci centralnej kaplica

81

cmentarna z 1886 r., ob. kaplica ewangelicko-augsburska. Na zachd od niej dom przedpogrzebowy.

cmentarz katolicki, ob. cz pn. i pn.-wsch. wschodniej czci cmentarza komunalnego przy ul. Wandy. Zaoony w 1871 r. jako nowy cmentarz katolicki (dotychczasowy usytuowany na terenie wsi Koserz), w latach 1892-1893 powikszony. Posiada regularny ukad alei. Na jego terenie nie wystpowaa architektura cmentarna.

cmentarz braci morawskich obecnie park u zbiegu ulic Wrocawskiej i Muzealnej. Powicony w obecnoci Nikolausa Ludwiga hrabiego von Zinzendorfa (zaoyciela macierzystej osady braci morawskich Herrnhut na uycach Grnych) dnia 23 padziernika 1745 r. z okazji pierwszego pochwku. Z planu kolonii wykonanego w 1762 r. na podstawie starszych rde oraz opisu sprzed 1759 r. wynika, i cmentarz ten usytuowany by za ogrodem braci morawskich, otoczony ogrodzeniem i podzielony symetrycznie na dwie czci alej biegnc od kocioa przez ogrd. Proste, kamienne nagrobki uoone byy rzdami. W centralnej czci cmentarza znajdowa si nagrobek zmarego w 1747 r. biskupa imieniem Polycarpus. W czasach odbudowy kolonii po poarze z 1759 r. cmentarz zosta nieznacznie powikszony w kierunku pd. i podzielony na cztery kwatery. Przed rokiem 1830 jego granica przesunita zostaa dalej na pd., a do cieku wodnego, a cmentarz podzielono na sze kwater. Stan ten utrzyma si co najmniej do roku 1868. Mapa Nowej Soli z 1896 r. wskazuje na dalsze przesunicie granicy w kierunku pd., a do styku ob. ulic Muzealnej i Wrocawskiej. Wg opisw z lat 20-tych i 30-tych XX w. na cmentarz prowadzia brama umieszczona na osi gwnej alei. Na kocu tej alei sta pomnik powicony braciom polegym w I wojnie wiatowej, otoczony tujami. Teren cmentarza porastay lipy, za nagrobki

82

byy rozmieszczone rwnomiernie. W prawej (zach.) czci cmentarza spoczyway kobiety, w lewej (wsch.) mczyni.

cmentarz ydowski, obecnie skwer po zach. stronie ul. Wandy, u zbiegu z ul. Wyspiaskiego. Zaoony w 1877 r. cmentarz komunalny, ob. teren mieszkaniowy z zabudow, ul. Kombatantw. Zaoony po wsch. stronie drogi na Modrzyc (ob. ul. Zamiejska). Zajmowa teren usytuowany na tyach zabudowa wsi na jej kracu pn. Pierwotnie pooony jedynie po pd. stronie drogi odchodzcej na wsch. od gwnej drogi (ob. ul. Kombatantw) i zabudowany centralnie usytuowanym budynkiem domu przedpogrzebowego. W pniejszym okresie poszerzony w kierunku wsch., a do rzeczki Czarna Struka. Czas powstania cmentarza nieznany, niewykluczone, i powsta w 1828 r. po zamkniciu cmentarza parafialnego w Nowej Soli.

cmentarz wiejski, ob. cmentarz komunalny przy ul. Piaskowej. Zaoony na terenie usytuowanym na wsch. od zabudowa wsi, po pd. stronie drogi prowadzcej do nadodrzaskiej osady przewonikw, ob. wsi Stara Wie. Na jego terenie nie wystpowaa 1933 r.). architektura cmentarna. Czas powstania cmentarza nieznany (wystpuje na mapie aktualizowanej w

Parki

park na terenie tzw. Kolonii Hutniczej (Htten-Kolonie), zwanej te Koloni Berlisk (Berliner-Kolonie), ul. Parkowa. Zaoony przy osiedlu robotniczym dla pracownikw Starej Huty, powstaym w latach 60-tych XIX w.

park miejski, ul. Zjednoczenia. Zaoony w latach 1927-1930. Podzielony na regularne kwatery, zgrupowane wok usytuowanego centralnie eliptycznego basenu. W 1931 r. na jego terenie odsonito pomnik polegych w I wojnie wiatowej, zaprojektowany przez Gnthera Grundmanna, konserwatora zabytkw prowincji lskiej. Zachowany w granicach

83

pierwotnych,

zajmuje

obszar

midzy

ulicami

Bankow,

Gimnazjaln i Zjednoczenia, od zach. jego granic stanowi droga na przedueniu ul. Grota-Roweckiego. Ukad czytelny, basen przebudowany na prostoktny.

park szpitalny, ul. Sienkiewicza. Zaoony na obszarze zwanym Laskiem Bertholda (Bertholds Wldchen), po pd. stronie Szpitala Powiatowego, wzniesionego w latach 1928-1930. Park o charakterze lenym.

Ogrody

ogrd urzdu solnego, pniejszy park miejski, ul. Moniuszki. Prawdopodobnie najstarszy ogrd Nowej Soli. Zaoony po zach. stronie urzdu solnego (od roku 1820 ratusza), uwzgldniony na planach miasta z 1753 i 1782 r. Pierwszy z wymienionych planw wskazuje, i w czci pd., od strony wczesnej AmtsGasse (ob. ul. Moniuszki) posiada on charakter regularny skada si z dwch kwater o ksztacie nieregularnego trapezu, przedzielonych alej prowadzc do niewielkiej budowli na rzucie centralnym (pawilonu). Pn. cz ogrodu posiadaa charakter swobodny. Z planu drugiego wynika, i wzdu granic pd. i zach. ogrodu (od strony rynku) posadzono drzewa. Wprowadzenie w pniejszym okresie zabudowy w zach. czci ogrodu spowodowao likwidacj alei i pawilonu, co przedstawia mapa z ok. 1830 r. W okresie pniejszym teren ogrodu uleg dalszemu zmniejszeniu. W 1927 r. urzdzono tu park miejski i udostpniono mieszkacom. Na jego terenie powstaa wwczas kolista fontanna.

ogrd urzdu solnego, obecnie skwer, rg ul. Moniuszki i Garbarskiej. Zaoony po pd. stronie wczesnej Amts-Gasse (ob. ul. Moniuszki), naprzeciw urzdu solnego. Jako ogrd urzdu solnego opisany na planie miasta z 1753 r. Posiada charakter swobodny. W jego czci rodkowej pooony by duy

84

staw rybny o ksztacie trapezu, cigncy si midzy ob. ul. Garbarsk a Portow. Na planie z ok. 1830 r. nazywany jest on stawem miejskim. W XIX w. staw ten zasypano, a cz ogrodu zabudowano. Na zachowanej czci dawnego ogrodu wystpuje cis pospolity, wiek ok. 250 lat oraz pi okazw dbu szypukowego w wieku ok. 300 lat.

ogrd przy plebanii kocioa paraf. p.w. w. Michaa Archanioa, ul. Kocielna 2. Jeden z najstarszych ogrodw na terenie miasta. Zaoony przed frontem budynku plebanii (elewacj pd.-wsch.), posiada w czci rodkowej ukad regularny, tj. podzia na sze prostoktnych kwater, co pokazuj plany miasta z 1753 i 1782 r. Cz pd.-zach. i pn.-wsch. posiadaa charakter swobodny. Na mapie miasta z ok. 1830 r. podzia na kwatery ju nie wystpuje. Ogrd zachowany w pierwotnych granicach, otoczony murowanym ogrodzeniem. Przed elewacj frontow plebanii pnobarokowa figura w. Floriana z 1738 r., przeniesiona w latach 90-tych XX w. z Pl. Floriana.

ogrd braci morawskich, usytuowany na tyach zboru (ul. Wrblewskiego 9). Zaoony przed 1759 r., tj. w okresie istnienia pierwszej kolonii braci morawskich. Posiada charakter ozdobny. wczenie omiokwaterowy, z osi centraln prowadzc od zboru do cmentarza braci morawskich. Pierwsze dwie kwatery zajmowaa cieplarnia (prawdopodobnie ciepy inspekt), kwatery dalsze roliny uprawne, a czciowo take ozdobne partery. Po zniszczeniu kolonii w 1759 r. i jej odbudowie w latach 60-tych i 70-tych XVIII w. ogrd zaoono w dotychczasowym miejscu, zosta on jednak nieznacznie zmniejszony kosztem dziedzica przed domem modlitwy. Zosta podzielony na cztery prostoktne kwatery, ukad osiowy zachowano. Od ok. po. XIX w. ukad kompozycyjny ogrodu

85

ozdobnego ulega stopniowej degradacji. W czci pn. teren dawnego

ogrodu

zabudowany

garaami

budynkiem

produkcyjnym. Cz pd. zajmuje plac sportowy. ogrd fabryki braci morawskich, pn. browaru, ul. Wrocawska 21. Zaoony przed 1759 r., tj. w okresie istnienia pierwszej kolonii braci morawskich. Usytuowany w pd. czci kolonii, po wsch. stronie drogi do Wrocawia, midzy budynkiem fabryki braci morawskich a ciekiem wodnym. Na mapach sprzed 1759 r. i ok. 1774 r. ukazany jako regularny, podzielony na cztery kwatery. W pniejszym okresie ogrd przynalea do browaru braci morawskich (za. 1880) i lea po pn. stronie wjazdu. W pocz. XX w. w czci pd. ogrodu wzniesiono stajni i chlewik, flankujce odtd wjazd do browaru od strony pn. Z planu sytuacyjnego datowanego na rok 1916 wynika, i od wsch. i pd. ogrd otaczay sztachety, a od ob. ul. Wrocawskiej sztachety na podmurwce. W pd. wsch. czci ogrodu usytuowana bya altana, a na pd. zach. od ogrodu, midzy stajni przy wjedzie a ul. Wrocawsk domek letni. Ogrd posiada charakter regularny. W latach 30-tych XX w. na pn. od ogrodu powstaa stacja benzynowa. Obecnie teren dawnego ogrodu zabudowany w czci pd. (budynek biurowy) i wsch.

ogrd przy willi mistrza budowlanego i ciesielskiego Adolfa Theodora Jaekela, ul. Pisudskiego 30. Zaoony po pd. stronie willi z 1845 r., wzdu szosy berliskiej. Posiada charakter ozdobny, regularne kwatery z klombami, kolist fontann w czci rodkowej, a w czci wsch. altan.

ogrd przy willi Alexandra Gruschwitza, wspwaciciela fabryki nici, ul. Muzealna 46. Zaoony w 1852 r. po obu stronach wjazdu do fabryki, od pn. ssiadujcy z cmentarzem braci morawskich. Od zach. jego granic stanowia szosa BerlinWrocaw. W zach. czci ogrodu wzniesiono niewielki budynek mieszkalny ogrodnika (przebudowany prawdopodobnie w pocz.

86

XX w.), w pn.-zach. za oraneri. Na podstawie planu fabryki nici z lat 1895-1896 wnosi naley, i ogrd posiada charakter swobodny. W naroniku pd.-zach. usytuowano oraneri kolist fontann. Zachowany Midzy w pierwotnych budynkiem granicach wraz z dawn zabudow, tj. mieszkaniem ogrodnika i (ob. restauracja). dawnym mieszkalnym ogrodnika a ogrodem usytuowany wspczesny budynek orodka zdrowia z lat 70-tych XX w. Ukad czciowo czytelny. Zachowany liczny starodrzew, m.in. platan klonolistny, wiek ok. 250 lat.

ogrd przy willi Friedricha Wilhelma Krause, waciciela Starej Huty, ul. Pisudskiego 38. Zaoony w 2 po. XIX w. Jako pierwsza powstaa pn. cz ogrodu. Posiadaa ona charakter swobodnie uksztatowanego ogrodu ozdobnego, z regularnymi kolistymi kwaterami z klombami, kolist fontann i dwoma rabatami z krzewami. W latach 1897-1900 uksztatowano cz pd. o charakterze swobodnym, z ozdobnymi rabatami podzielonymi na regularne kwatery. W 1877 r. na terenie ogrodu wzniesiono pomnik upamitniajcy 50-lecie istnienia huty. Pnoklasycystyczny, skada si z postumentu i ustawionego na nim popiersia F. W. Krausego. Zachowany ogrd zajmuje obszar zbliony do nieregularnego trapezu. Historyczny ukad cakowicie nieczytelny. Zachowane relikty fontanny oraz nieliczny starodrzew: grupa sosen czarnych i cis sp., buk pospolity odmiana purpurowa paczca, platan klonolistny, db szypukowy, lipa drobnolistna, klon pospolity, glediczja trjcierniowa, lilak pospolity, dere jadalny.

ogrd na terenie Huty Pauliny, ul. Wojska Polskiego. Zaoony po 1852 r. Posiada charakter swobodny. Na jego terenie wzniesiono eklektyczny obecnych. budynek budynek portierni w stylu szwajcarskim do oraz mieszkalny, zachowane czasw

87

ogrd przy willi Karla Jansona, dyrektora fabryki nici, ul. Bankowa 3. Zaoony w pocz. XX w. przy willi zbudowanej w 1916 r. Pierwotnie obejmowa ca zach. cz kwartau wyznaczonego ob. ulicami Gimnazjaln, Bankow, Zjednoczenia i Muzealn, co pokazuje mapa aktualizowana w 1933 r. Przed 1935 r. nastpia sprzeda czci gruntu, w wyniku ktrej pnocna cz ogrodu zostaa oddzielona ogrodzeniem i znalaza si w uytkowaniu Banku Rzeszy (ul. Bankowa 1). Ogrd posiada charakter swobodny. Ukad ogrodu czciowo czytelny. Przed fasad willi zachowany basen fontanny. Od strony ul. Bankowej i Gimnazjalnej ogrodzenie pochodzce z okresu budowy willi.

ogrd przy willi Edmunda Glaesera, dyrektora Huty Pauliny, ul. Krlowej Jadwigi 1A. Zaoony prawdopodobnie w pocz. lat 20tych XX w., po wybudowaniu w latach 1920-1921 willi. Zaoony przed elewacj pd.-zach. willi, od strony ob. ul. Wojska Polskiego. Posiada charakter ozdobny na fotografii sprzed 1939 r. widoczna jest kwatera otoczona pasmem z kwiatw (rabat), obsadzona obrzenie drzewkami. Zdjcie lotnicze z lat 20-tych XX w. ukazuje w przedniej czci ogrodu basen o formie kolistej. Teren dawnego ogrodu oddzielony od willi ogrodzeniem wspczesnym i przecity poprowadzon ukonie drog dojazdow do zakadu Inter Groclin Auto S.A. Cz dawnego ogrodu funkcjonuje obecnie jako parking. Ukad nieczytelny. Czciowo zachowany drzewostan.

Inne formy zaprojektowanej zieleni

skwer wok kocioa ewangelickiego, ob. paraf. p.w. w. Antoniego, ul. Pisudskiego. Powstay na terenie zakupionym na pocz. lat 30-tych XIX w. pod budow nowego kocioa ewangelickiego. Ukad alejek prowadzcych z kocioa do usytuowanych po stronie wsch. budynkw szkolnych i sierocica oraz szpitala joannitw po stronie pd. uksztatowa si zapewne

88

w 2 po. XIX w. Zachowany w granicach pierwotnych, ukad czciowo czytelny.

skwer,

ul.

Wojska

Polskiego-w.

Barbary.

Zaoony

prawdopodobnie w pocz. XX w., widoczny na mapie aktualizowanej w 1933 r. oraz planie miasta z 1941 r. Zachowany w granicach pierwotnych. Na jego terenie wystpuj dwa okazy platanu klonolistnego w wieku ok. 150 lat.

skwer, ul. Rydla. Pooony midzy torami kolejowymi a osiedlem mieszkaniowym w kwartale ulic Wojska Polskiego, Matejki, Kossaka i Rydla, powstaym w latach 1920-1925. Zaoony prawdopodobnie w latach 30tych XX w. Widoczny na planie miasta z 1941 r.

Zabytki ruchome

wyposaenie kocioa paraf. p.w. w. Michaa Archanioa: - otarz gwny w. Michaa Archanioa, ok. 1728; - otarz boczny w. Jzefa, 1729; - otarz boczny Matki Boej, 1729; - otarz w. Jana Nepomucena, 1734; - grupa rzebiarska Chrzest Chrystusa, ok. 1730; - grupa rzebiarska Maria z Rodzicami w. Ann i w.

Joachimem, ok. 1730; - paskorzeba Ogrjec, 1731; - ambona, 1733; - chrzcielnica, 1735; - tablica fundacyjna z herbem Daniela Preussa von Preussendorf, 1596; - organy, bud. Carl Berschdorf, Nysa, lata 30-te XX w.

wyposaenie kocioa ewangelickiego, ob. fil. p.w. w. Antoniego: - chrzcielnica, lata 30-te XIX w. (?); - organy, bud. Ludwig Hartig, Sulechw, 1837;

89

wyposaenie kocioa staroluteraskiego, ob. fil. p.w. w. Barbary: - organy, bud. firma Schlag & Shne, widnica, 1919; - witrae ornamentalne, ok. 1900.

figura w. Jana Nepomucena, 1738; figura w. Floriana, 1738; czciowo rekonstruowana w latach 90-tych XX w.; epitafia z kon. XVI i kon. XVII w. na elewacjach budynku gospodarczego (dawnej wozowni?), rg ul. Kocielnej i Pl. Floriana;

rzeba kobiety przed budynkiem Muzeum Miejskiego, brz, wyk. Georg Kolbe (1877-1947), ok. 1920; pmilowy sup pocztowy, 1 po. XVIII w., ul. Pisudskiego.

Zabytki w zbiorach muzealnych Funkcjonujce od 1947 r. Muzeum Miejskie w Nowej Soli posiada ok. 1500 zabytkw z zakresu malarstwa, (meble, grafiki, szko, rysunku, porcelana, rzeby tkanina, i rzemiosa przedmioty artystycznego

codziennego uytku), zwizanych tematycznie z kultur mieszczask XIX-XX w. Znaczna cz tych zbiorw prezentowana jest na wystawie staej, pt. Wntrza mieszczaskie. Dzia Artystyczny muzeum gromadzi rwnie dziea miejscowych plastykw, zwizanych z miastem od pocz. XX w. (obraz olejne, akwarele, grafiki, rysunki, rzeby). Dzia Historyczny muzeum posiada m.in. zabytki zwizane z histori Nowej Soli i okolic (ok. 300 pozycji inwentarzowych). Obejmuj one materiay ikonograficzne, m.in. ponad 600 kart pocztowych i fotografii Nowej Soli i okolic oraz mapy lska, powstae w okresie XVI-XIX w. (m.in. mapa Polski i lska z 1595 r., mapa lska z ok. 1600 r., mapa baronatu ksistwa Carolath-Beuthen, gogowskiego wyd. Amsterdam, ok. w.). Cz z 1663; tych mapy XVII-XIX zbiorw

90

prezentowana jest w ramach staej ekspozycji, pt. Nowa Sl powstanie miasta. Liczca ok. 5000 obiektw kolekcja numizmatyczna zawiera monety, banknoty, medale i odznaczenia, m.in. zbir nowosolskich pienidzy zastpczych z lat 1914-1923. Obejmujca 140 eksponatw kolekcja militariw zawiera m.in. bro paln (w tym karabiny skakowe z XVIII w, karabiny i pistolety kapiszonowe z XIX w., karabiny odtylcowe z poowy XIX i pocz. XX w., bro waowa z XIX w.) i artyleryjsk z XVIII-XX w. (m.in. armata z koca XVIII w., modzierz z koca XIX w.), bro bia (szable, szpady, paasze, bagnety z XVII-XX w.) oraz bro drzewcow (halabardy, piki, berdysze, topory bojowe z XVII-XIX w.) oraz XIX-wieczne kopie zbroi turniejowych z XVI w. Zabytki archeologiczne

Nowa Sl-Koserz, st. 1 (AZP 64-16/32), charakter stanowiska: cmentarzysko, 1 grb, punkt osadnictwa, chronologia: kultura uycka, II-III EB; III EB; PS-N; nr rej. zabytkw 379/Ar;

Nowa Sl-Koserz, st. 2 (AZP 64-16/33), charakter stanowiska: osada, chronologia: EK; Nowa Sl-Koserz, st. 6 (AZP 64-16/34), charakter stanowiska: cmentarzysko, chronologia: K; Nowa Sl-Koserz, st. 3 (AZP 64-16/43), charakter stanowiska: lad osadnictwa, chronologia: brak; Nowa Sl, st. 6 (AZP 65-16/1), charakter stanowiska: lad osadnictwa, chronologia: EB, H; Nowa Sl, st. 4 (AZP 65-16/2), charakter stanowiska:

cmentarzysko, chronologia: EK;

Nowa Sl, st. 5 (AZP 65-16/3), charakter stanowiska: lad osadnictwa, chronologia: EK, EB; Nowa Sl, st. 9 (AZP 65-16/4), charakter stanowiska: lad osadnictwa, chronologia: EB/H;

91

Nowa Sl, st. 8 (AZP 65-16/5), charakter stanowiska: lad osadnictwa, chronologia: EK, EB; Nowa Sl, st. 2 (AZP 65-16/6), charakter stanowiska: lad osadnictwa, chronologia: EB/H; Nowa Sl, st. 1 (AZP 65-16/7), charakter stanowiska:

cmentarzysko, chronologia: H;

Nowa Sl, st. 3 (AZP 65-16/8), charakter stanowiska: lad osadnictwa, chronologia: EK, EB; Nowa Sl, st. 7 (AZP 65-16/9), charakter stanowiska: osada, chronologia: EB/H; Nowa Sl-Stare abno, st. 11 (AZP 65-16/10), charakter stanowiska: cmentarzysko, chronologia: L, kultura jastorfska; Nowa Sl-Stare abno, st. 12 (AZP 65-16/11), charakter stanowiska: cmentarzysko, chronologia: EB/H; Nowa Sl-Stare abno, st. 13 (AZP 65-16/12), charakter stanowiska: cmentarzysko, chronologia: EB/H; Nowa Sl-Stare abno, st. 14 (AZP 65-16/13), charakter stanowiska: lad osadnictwa, chronologia: EK, EB; Nowa Sl-Stare abno, st. 15 (AZP 65-16/14), charakter stanowiska: osada, osada, chronologia: EK, EB; OWR, kultura przeworska;

Nowa Sl-Stare abno, st. 16 (AZP 65-16/15), charakter stanowiska: osada, osada, lad osadnictwa, lad osadnictwa, chronologia: EB; WS; pradzieje; P-N;

Nowa Sl-Stare abno, st. 17 (AZP 65-16/16), charakter stanowiska: osada, osada, osada, osada, osada, lad osadnictwa, lad osadnictwa, lad osadnictwa, chronologia: EK, EB; OWR, kultura przeworska; EB, kultura uycka; WS; H/L, kultura pomorska; brak; pradzieje; pradzieje; P-N; nr rej. zabytkw 189-1969;

Nowa Sl-Stare abno, st. 18 (AZP 65-16/17), charakter stanowiska: osada, osada, osada, lad osadnictwa, lad

92

osadnictwa, chronologia: EB/H, kultura uycka; OWR, kultura przeworska; WS; EK; pradzieje;

Nowa Sl, st. 27 (AZP 65-16/31), charakter stanowiska: lad osadnictwa, chronologia: znaleziska lune, dubanka; Nowa Sl, st. 28 (AZP 65-16/32), charakter stanowiska: skarb, chronologia: EB; Nowa Sl, st. 29 (AZP 65-16/33), charakter stanowiska: lad osadnictwa, chronologia: W; Nowa Sl, st. 30 (AZP 65-16/34), charakter stanowiska: lad osadnictwa, chronologia: kultura przeduycka; Nowa Sl-Stare abno, st. 31 (AZP 65-16/35), charakter stanowiska: lad osadnictwa, chronologia: M; Nowa Sl, st. 10 (AZP 65-16/38), charakter stanowiska: lad osadnictwa, lad osadnictwa, lad osadnictwa, chronologia: pradzieje; WS; P;

Nowa Sl-Stare abno, st. 19 (AZP 65-16/39), charakter stanowiska: lad osadnictwa, osada, chronologia: pradzieje; P; Nowa Sl-Stare abno, st. 20 (AZP 65-16/40), charakter stanowiska: lad osadnictwa, chronologia: P; Nowa Sl-Stare abno, st. 21 (AZP 65-16/41), charakter stanowiska: osada, chronologia: P; Nowa Sl-Stare abno, st. 22 (AZP 65-16/42), charakter stanowiska: lad osadnictwa, lad osadnictwa, chronologia: W; P;

Nowa Sl-Stare abno, st. 23 (AZP 65-16/43), charakter stanowiska: lad osadnictwa, osada, lad osadnictwa, osada, lad osadnictwa, lad osadnictwa, punkt osadnictwa, punkt osadnictwa, punkt osadnictwa, punkt osadnictwa, punkt osadnictwa, chronologia: N; H/L, kultura uycka; pradzieje; WS; P; EK; pradzieje; kultura uycka; L, W, P-N;

Nowa Sl-Stare abno, st. 24 (AZP 65-16/44), charakter stanowiska: osada, lad osadnictwa, osada, lad osadnictwa, lad osadnictwa, lad osadnictwa, punkt osadnictwa,

93

chronologia:

N;

OWR,

kultura

luboszycka;

H/L,

kultura

pomorska; brak; pradzieje; WS; Nowa Sl-Stare abno, st. 25 (AZP 65-16/45), charakter stanowiska: lad osadnictwa, lad osadnictwa, chronologia: pradzieje; P;

Nowa Sl-Stare abno, st. 26 (AZP 65-16/53), charakter stanowiska: lad osadnictwa, lad osadnictwa, chronologia: pradzieje; P;

Nowa Sl-Stare abno, st. 32 (AZP 65-16/54), charakter stanowiska: lad osadnictwa, lad osadnictwa, chronologia: pradzieje; P-N;

Nowa Sl-Stare abno, st. 33 (AZP 65-16/55), charakter stanowiska: punkt osadnictwa, lad osadnictwa, chronologia: EB, kultura uycka; P-N;

Nowa Sl-Stare abno, st. 34 (AZP 65-16/56), charakter stanowiska: lad osadnictwa, lad osadnictwa, chronologia: pradzieje; P-N;

Nowa Sl, st. 35 (AZP 65-16/58), charakter stanowiska: miasto w granicach strefy ochrony konserwatorskiej, zakady metalurgiczne, chronologia: XIX-XX w.;

Nowa Sl, st. 36 (AZP 65-16/59), charakter stanowiska: lad osadnictwa, lad osadnictwa, lad osadnictwa, chronologia: pradzieje; K; R; NOW, XVII-XVIII w.

Dziedzictwo niematerialne Dziedzictwo niematerialne Nowej Soli obejmuje:

nazw miasta, bdc spolszczeniem stosowanej do 1945 r. niemieckiej bei Moderitz; nazwy Neusalz (wczeniej Neu-Saltz), ktra nawizywaa do nazwy osady warzelnikw Zum Neuen Saltze

element herbu miejskiego, zatwierdzonego w 1962 r., tj. bark ze sternikiem, nawizujc do tradycji warzelni soli, ktra daa pocztek miastu Nowa Sl;

94

zachowane historyczne nazwy ulic i placw na terenie miasta, do ktrych nale: - ul. Szeroka (oznaczona jako Breite Gasse na planie miasta z

1782 r.); - ul. Kunierska (oznaczona jako Krschner-Strasse na planie miasta z 1782 r.); - ul. Odrzaska (nazwa Oderstrasse stosowana od 4 w. XIX w., wczeniej Amts-Gasse); - ul. Wrocawska (oznaczona jako Breslauerstrasse na planie miasta z 1939 r., w pocz. XIX w. zwana szos wrocawsk); - ul. Kocielna (oznaczona jako Kirchstrasse na planie miasta z 1939 r., wczeniej Rosengasse); - ul. Portowa (oznaczona jako Hafenstrasse na planie miasta z 1939 r.); - ul. Promenada (oznaczona jako Promenade na planie miasta z 1939 r.); - ul. Mynarska (oznaczona jako Mhlen-Weg na planie miasta z 1939 r.); - ul. Drzewna (oznaczona jako Holzhof-Strasse na planie miasta z 1939 r.); - ul. Podwale (oznaczona jako Wall-Strasse na planie miasta z 1939 r.); - ul. Zielona (oznaczona jako Grnstrasse na planie miasta z 1939 r.); - ul. Grobla (oznaczona jako Am Damm na planie miasta z 1939 r.); - ul. Wska (oznaczona jako Enge Gasse na planie miasta z 1939 r.); - ul. Lena (oznaczona jako Waldstrasse na planie miasta z 1939 r.); - ul. Ogrodowa (oznaczona jako Gartenstrasse na planie miasta z 1939 r.);

95

- Pl. Floriana (nazwa Florian-Platz stosowana od 1874 r., po przeniesieniu na plac figury w. Floriana z 1738 r.); - Pl. Solny (oznaczony jako Salz-Platz na planie miasta z 1939 r.).

funkcjonowanie portu, bdce kontynuacj tradycji sigajcych pocztkw istnienia osady warzelnikw; funkcjonowanie przemysu stoczniowego, bdce kontynuacj tradycji sigajcych pocztkw istnienia osady warzelnikw; kontynuacja przez Dolnolskie Zakady Metalurgiczne

Dozamet Sp. z o.o. czci profilu produkcji dawnej Starej Huty (przed 1945 r. Krausewerk G.m.b.H.) jednego z najstarszych i najwikszych nowosolskich zakadw przemysowych;

uprawianie sportw wodnych przez mieszkacw (kajakarstwo), co stanowi kontynuacj tradycji zapocztkowanej w 1884 r., gdy w Nowej Soli zaoono Klub Wiolarski Mwe;

kontynuacja dziaalnoci hotelowo-gastronomicznej w dawnej gospodzie braci morawskich z 1766 r. (ul. Wrocawska 14); obecno w pejzau architektonicznym obiektw zwizanych z yciem i dziaalnoci znaczcych obywateli miasta, do ktrych nale: Carl Bernhard Garve (1763-1841) protestancki teolog, autor pieni kocielnych, w latach 1816-1836 kaznodzieja braci morawskich w Nowej Soli, Johann David Gruschwitz (17761848), Friedrich Wilhelm Krause (1802-1877), Heinrich Gruschwitz (1816-1885), Alexander Gruschwitz (1819-1888), Adolf Theodor Jaekel (1820-1901), dyrektor Huty Pauliny Otto Schwager oraz Edmund Glaeser dyrektor Huty Pauliny, zaoyciel przyjaciel nowosolskiego konserwatora Muzeum zabytkw Regionalnego lska (1916), Gnthera

Grundmanna;

kultywowanie pamici o dorobku duchowym i materialnym nowosolskiej gminy braci morawskich, czego przejawem jest opublikowana w 2003 r. przez wsplnot braci morawskich w

96

Herrnhut w Saksonii publikacja Neusalz/Oder eine Herrnhuter Brdergemeine in Schlesien (1744-1946). Pozostae rodzaje zabytkw, tj.: miejsca upamitniajce wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji na terenie miasta nie wystpuj. 5.3. Zabytki objte prawnymi formami

ochrony Zgodnie z art. 7 znowelizowanej ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003, Nr 162, poz. 1568 ze zm.) formami ochrony zabytkw s: 1) wpis do rejestru zabytkw, 2) uznanie za pomnik historii, 3) utworzenie parku kulturowego, lokalizacji 4) ustalenia celu ochrony albo publicznego, w w miejscowym decyzji o o decyzji planie zagospodarowania przestrzennego ustaleniu warunkach

inwestycji

zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizacj inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizacj inwestycji w zakresie lotniska uytku publicznego. a) obiekty wpisane do rejestru zabytkw Spord zabytkw na terenie Nowej Soli wpisem do rejestru zabytkw objte s jedynie zabytki nieruchome, ktre prcz ukadu urbanistycznego stanowi: dziea architektury i budownictwa, zabytki techniki, obiekty rezydencjonalne, obiekty sakralne oraz obiekty uytecznoci publicznej. Najliczniej reprezentowane s obiekty architektury i budownictwa, wrd ktrych dominuj XIX-i XXwieczne kamienice czynszowe, wpisane niekiedy zespoami (ul. Zjednoczenia, Muzealna, Wojska Polskiego, Wyspiaskiego, Witosa). Drug pod wzgldem iloci grup obiektw wpisanych do rejestru tworz zabytki techniki, wrd nich dwa XVIII-wieczne magazyny solne, zabudowa Starej Huty ob. Dolnolskich Zakadw

97

Metalurgicznych Dozamet (cztery decyzje o wpisie do rejestru zabytkw), zesp zabudowy gazowni miejskiej oraz browaru. Do obiektw rezydencjonalnych objtych ochron prawn nale wille fabrykantw i przedsibiorcw, w tym willa waciciela browaru, willa dyrektora fabryki nici, willa dyrektora Huty Pauliny, willa dyrektora fabryki kleju, willa mistrza budowlanego i ciesielskiego oraz trzy wille wspwacicieli fabryki nici. Z zabytkowych obiektw uytecznoci publicznej ochron prawn objto trzy, tj. dom starcw ob. szko, ani miejsk i budynek sdu. Obiekty sakralne objte wpisem do rejestru to: koci paraf. p.w. w. Michaa Archanioa, bdcy najstarszym morawskich Aktualnie kocioem (bdnie Nowej Soli, XVIII-wieczny zbr i braci koci nazwanych w decyzji czeskimi)

staroluteraski (ob. fil. p.w. w. Barbary). obowizujca granica zespou urbanistycznego wpisanego do rejestru zabytkw obejmuje obszar po obu stronach gwnej arterii komunikacyjnej miasta (dawnej szosy Berlin-Wrocaw, ob. ul. Pisudskiego). W jego skad wchodz: cz terenw dawnej fabryki kleju, teren dawnej Starej Huty, koci ewangelicki (ob. paraf. p.w. w. Antoniego) wraz z otaczajcym go placem, obszar XVIIIwiecznego miasta, kolonia braci morawskich wraz z terenami po obu stronach ul. Wrocawskiej, nalecymi do fabryki nici, a take teren w okolicach dworca kolejowego, uksztatowany urbanistycznie w okresie od lat 70-tych XIX w. do lat 30-tych XX w. Otoczenie zespou urbanistycznego obejmuje swym zasigiem niemal ca pozosta cz miasta, z wyjtkiem terenu wok zakadw wodocigowych (ob. Stacja Uzdatniania Wodny nr 1), Os. Konstytucji 3 Maja i terenw na zach. od niego, pn. skraju d. wsi Koserz (ob. dzielnica Pleszwek) oraz pd. czci d. wsi Stare abno. Wykaz zabytkw wpisanych do rejestru zabytkw stanowi aneks 1. Do potrzeb niniejszego opracowania dokonano weryfikacji rejestru zabytkw z terenu Gminy Nowa Sl Miasto, w wyniku ktrej wytypowano

98

zabytki kwalifikujce si do wykrelenia z rejestru (na podstawie art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, Dz. U. z 2003, Nr 162, poz. 1568 ze zm.) oraz kwalifikujce si do wpisania do rejestru z uwagi na istotne wartoci historyczne, artystyczne lub naukowe. Do zabytkw, ktre ulegy zniszczeniu i w zwizku z tym utraciy warto historyczn, artystyczn lub historyczn, nale:

aleja brzozowa przy szosie z Nowej Soli do Nowego Miasteczka, nr rej. 2158; wystrj sklepu mleczarskiego, ul. Grota-Roweckiego 12, nr rej. 2218; kamienica, ul. Wrocawska 2, nr rej. 1502; budynek, ul. Wrocawska 11, nr rej. 2236; wntrze sklepu misnego, pl. Wyzwolenia 16, nr rej. 2229. Po przeanalizowaniu istniejcego dziedzictwa kulturowego Nowej

Soli stwierdzono, i ochrona prawna poprzez wpis do rejestru zabytkw obejmuje niewystarczajc liczb obiektw. Dotyczy to zarwno zabytkw nieruchomych, jak i ruchomych. W grupie obiektw nie wpisanych znajduj si m.in. te, ktre w dalszej czci niniejszego opracowania uznano za najcenniejsze i posiadajce znaczenie wykraczajce poza wojewdztwo lubuskie. Naley tu wymieni: most podnoszony na kanale portowym, koci ewangelicki (ob. paraf. p.w. w. Antoniego), wikszo XVIII-wiecznej zabudowy kolonii braci morawskich oraz klasycystyczne budynki mieszkalne zaprojektowane w kocu XVIII w. przez Ch. V. Schultze (ul. Witosa, Gowackiego). Ponadto wpis do rejestru zabytkw nie obejmuje wielu obiektw istotnych dla historii miasta. Nale do nich m.in.: dawny ratusz, bdcy najstarszym budynkiem na terenie Nowej Soli, barokowa wozownia przy plebanii kocioa paraf. p.w. w. Michaa, budynek XVIII-wiecznej gospody Pod Zot Gwiazd, wille fabrykanckie, w tym m.in. waciciela szczeciniarni, waciciela cegielni, waciciela fabryki kleju, dyrektora Huty Pauliny (pniej przekazana na uytek

99

nowosolskich burmistrzw) i dyrektora fabryki kleju, oraz zesp zabudowy rzeni miejskiej. Wykaz zabytkw nieruchomych kwalifikujcych si do wpisania do rejestru zabytkw zawiera aneks 4. Zabytki archeologiczne wpisane do rejestru zawiera aneks 2. Naley take nadmieni, i ochronie prawnej poprzez wpis do rejestru zabytkw nie podlega aden z zabytkw ruchomych z terenu Nowej Soli, w tym m.in. wyposaenie kocioa paraf. p.w. w. Michaa, pochodzce w wikszoci z 1 po. XVIII w. b) pomnik historii Na terenie Gminy Nowa Sl-Miasto ww. forma ochrony prawnej nie wystpuje. c) park kulturowy Na terenie Gminy Nowa Sl-Miasto ww. forma ochrony prawnej w chwili obecnej nie wystpuje. d) ustalenia ochrony w planach zagospodarowania

przestrzennego Uchwaa Nr XXIX / 154 / 08 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 28 marca 2008 roku w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Nowa Sl dla terenu byego zakadu ODRA, przylegych terenw parkowych oraz zabudowy mieszkaniowej pooonej wzdu ul. Wrocawskiej w kwestii ochrony konserwatorskiej ustala co nastpuje: - rehabilitacj istniejcej zabudowy, przede wszystkim zabytkowej przewidzianej do adaptacji, obejmujc rewaloryzacj budynkw pod wzgldem estetycznym i uytkowym, celem utrzymania ich we waciwym stanie technicznym ( 7 ust. 1); - Na obszarze objtym planem wystpuj nastpujce strefy ochrony konserwatorskiej, uwidocznione na rysunku planu: strefa A penej ochrony konserwatorskiej; strefa OW obserwacji

10 0

archeologicznej, pokrywajca si obszarowo ze stref A. 2. Obowizuje ochrona prawna niej wymienionych obiektw wpisanych do rejestru zabytkw: obiekt usugowy oraneria, ul. Muzealna (dz. nr ewid. 122/13); obiekt usugowy byy budynek przedszkola Odra, ul. Muzealna 46 (dz. nr ewid. 122/1). 3. Dla obszaru strefy ochrony konserwatorskiej A ustala si: wszelkie prace i roboty przy naley inwestycji zabytkach prowadzi naley oraz prace archeologiczne za z i wykopaliskowe Wojewdzkiego planowanych wycznie uzgodni zezwoleniem budowlane Wojewdzkim

Konserwatora

Zabytkw;

projekty

Konserwatorem Zabytkw; na dokonywanie podziau terenu, a take zmian, przebudowy i remontw majcych wpyw na zewntrzn form monta architektoniczn na elewacjach Lubuskiego budynkw reklam i i zagospodarowanie urzdze terenu za naley uzyska zezwolenie Lubuskiego Konserwatora Zabytkw; technicznych zezwoleniem Konserwatora Zabytkw; planowane

zmiany i prace nie mog powodowa uszczerbku dla wartoci obiektw historycznych i powinny zakada ich zabezpieczenie oraz utrzymanie w jak najlepszym stanie; zachowanie historycznej zabudowy zakadu Odra; przy realizacji inwestycji naley zachowa historyczn bry obiektw, kompozycj elewacji wraz z detalem architektonicznym; w razie koniecznoci wskazane jest przywrcenie historycznej formy budynkw, zmienionych w wyniku wtrnej rozbudowy i przebudowy; zachowanie wystpujcych wewntrz obiektw historycznych elementw konstrukcyjnych kolumn i podcigw stropw; dostosowanie nowej zabudowy do historycznej kompozycji przestrzennej poprzez dostosowanie formy, kolorystyki i uytych materiaw; zbdnego podziau przestrzeni, naley zachowa dla tego typu obiektw due przestrzenie uytkowe; zachowanie nawierzchni o wartociach historycznych oraz elementy komponowanej zieleni; dopuszcza si rozbirki w obiektach o bardzo zym stanie technicznym z zachowaniem charakterystycznych elewacji wraz z detalem architektonicznym i

10 1

elementw konstrukcyjnych; dopuszcza si nadanie budynkom produkcyjnym wspczesnych funkcji; dopuszcza si grodzenia terenu w ramach jednostek z zakazem stosowania ogrodze penych; zakazuje si realizacji obiektw w formie dominant architektonicznych np. wie; zakazuje si stosowania elewacji z paneli stalowych i PCV oraz pokry z blachy dachwkopodobnej. 4. W strefie OW obserwacji archeologicznej, osoby prowadzce roboty budowlane lub ziemne w razie odkrycia przedmiotu, co do ktrego istnieje przypuszczenie, e jest on zabytkiem, zobowizane s: wstrzyma wszelkie roboty mogce uszkodzi lub zniszczy odkryty przedmiot; zabezpieczy, przy uyciu dostpnych rodkw, ten przedmiot i miejsce jego odkrycia; niezwocznie zawiadomi o tym Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, a jeli nie jest to moliwe Prezydenta Nowej Soli. ( 9 ust.1); - dla budynku nr 2 przy ul. Topolowej utrzymanie istniejcej zabudowy w jej obecnych gabarytach oraz istniejcej formy architektonicznej wraz z ukadem kompozycyjnym elewacji, detalem architektonicznym, stolark okienn i drzwiow, pokrycia dachu; ( 11 ust.2 pkt. 1b); - Wyznacza si tereny oznaczone symbolem U, M, ZP-1; U, M, ZP-2; U, M, ZP-3 funkcja usugowa z dopuszczeniem funkcji mieszkaniowej z zieleni towarzyszc, dla ktrych: 3. ustala si: (...) c) modernizacj budynkw istniejcych w zakresie uzgodnionym z Lubuskim Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw ( 11 ust. 6); - Naley przestrzega zasad zagospodarowania na obszarze objtym opiek konserwatorsk i w obrbie zbiornika wd podziemnych zgodnie z przepisami szczeglnymi. ( 13); Uchwaa Nr X / 57 /2007 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 27 kwietnia 2007 roku w sprawie miejscowego miasta Nowa planu Sl, zagospodarowania przestrzennego

obejmujcego teren przylegy do ul. 1- go Maja w kwestii ochrony konserwatorskiej ustala co nastpuje:

10 2

- Osoby prowadzce roboty budowlane lub ziemne w razie odkrycia przedmiotu, co do ktrego istnieje przypuszczenie, e jest on zabytkiem, zobowizane s: wstrzyma wszelkie roboty mogce uszkodzi lub zniszczy odkryty przedmiot, zabezpieczy przy uyciu dostpnych rodkw ten przedmiot i miejsce jego odkrycia, niezwocznie zawiadomi o tym Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, a jeli nie jest to moliwe Prezydenta Miasta. ( 7 ust. 2); Uchwaa Nr XXVII / 147 / 08 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 29 lutego 2008 roku w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego m. Nowa Sl dla terenu ograniczonego ulicami Pisudskiego, Wyspiaskiego, DOZAMET nastpuje: - 1. W zakresie zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej ustala si w przypadku wystpienia zabytkw archeologicznych i rozpoczcie ratowniczych robt bada wykopaliskowych wstrzymanie wszelkich mogcych w Brzozow kwestii do terenu byych zakadw ustala co ochrony konserwatorskiej

uszkodzi odkryte zabytki archeologiczne. 2. Dla strefy A cisej ochrony konserwatorskiej, w granicach przedstawionych na rysunku planu miejscowego, obejmujcej zesp urbanistyczno krajobrazowy miasta, wpisany do rejestru zabytkw, bdcej rwnoczenie stref OW ochrony archeologicznej, ustala si: zachowanie istniejcych, ukadu liniach historycznej zabudowy; zabudowy rdmiejskiej w obowizek zachowania

historycznych przekroi i szerokoci ulic; obowizek zachowania historycznego podziau na dziaki budowlane poprzez zachowanie historycznej zabudowy oficyn i ksztatowanie wntrz mieszkalnych z podkreleniem linii rozgraniczajcych poszczeglne parcele; prawo do uzupenie zabudowy na pustych parcelach stanowicych pierzeje istniejcych ulic z dostosowaniem nowej zabudowy do gabarytw ssiedniej zabudowy historycznej pod wzgldem skali,

10 3

geometrii dachw, wysokoci kondygnacji, a w szczeglnoci wysokoci parteru gdzie obowizuje zasada kontynuacji gzymsw; obowizek prowadzenia wszelkich prac ziemnych pod nadzorem archeologa; obowizek utrzymania nawierzchni oraz elementw komponowanej zieleni o wartociach historycznych. 3. Dla strefy B ochrony konserwatorskiej, obejmujcej tereny pooone w granicach planu, z wyczeniem terenw znajdujcych si w strefie A cisej ochrony konserwatorskiej, o ktrej mowa w ust. 2, ustala si: obowizek zachowania historycznych przekroi i szerokoci ulic wraz liniami rozgraniczajcymi i historyczn nawierzchni; zachowanie zasadniczych elementw historycznego ukadu przestrzennego w tym: historycznego podziau parcelacyjnego rozplanowania ulic, placw, wntrz urbanistycznych i kompozycji zieleni; prawo do uzupenie zabudowy na pustych parcelach z dostosowaniem nowej zabudowy do gabarytw ssiedniej zabudowy historycznej pod wzgldem skali, geometrii dachw, wysokoci kondygnacji, a w szczeglnoci wysokoci parteru gdzie obowizuje kontynuacja gzymsw. 4. Odbudowa, przebudowa, rozbudowa, dobudowa i nadbudowa obiektw i obszarw wpisanych do rejestru zabytkw i ujtych w ewidencji zabytkw wymaga przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow, uzyskania zezwolenia Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 5. Dla budynkw wpisanych do rejestru zabytkw i ujtych w ewidencji zabytkw, oznaczonych graficznie na rysunku planu miejscowego, ustala si: zakaz zmiany formy zewntrznej budynkw stanowicych pierzej ulicy, tj.: rozbudowy, dobudowy i nadbudowy, z zastrzeeniem pkt 2 i 3; ustalenia, zawarte w pkt. 1, nie dotycz przebudowy cian szczytowych budynkw, wskazanych w niniejszej uchwale oraz oznaczonych graficznie na rysunku; dla budynkw z paskim dachem prawo do realizacji dachu stanowicego rekonstrukcj jego historycznej formy; obowizek renowacji zniszczonych fragmentw budynkw w formie uzupenie brakujcych detali architektonicznych majcy na celu przywrcenie budynku do stanu pierwotnego; zakaz

10 4

tynkowania, malowania i ocieplania z zewntrz budynkw o okadzinach ceglanych; prawo do lokalizacji okien poaciowych na dachach z zakazem realizacji lukarn o ile nie wystpuj w oryginalnej formie i krycia dachw blach dachwko podobn; zakaz zmiany podziaw i wielkoci otworw okiennych i drzwiowych; w przypadku wymiany stolarki okiennej i drzwiowej obowizek zachowania historycznych podziaw, a dla otworw okiennych w na zakoczonych prostego ukiem zakaz anten stosowania zakaz satelitarnych, uproszcze umieszczania gazowych. ( 8); Uchwaa Nr XXXVI / 250 / 2005 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 24 czerwca 2005 r. w sprawie: miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Nowa Sl, obejmujcego teren byego zakadu Dozamet w kwestii ochrony konserwatorskiej ustala co nastpuje: - Teren oznaczony symbolem A, U 6 funkcja administracja i usugi, moliwo adaptacji budynkw na hotel, budynki istniejce o charakterze zabytkowym (budynek administracyjny i portiernia); nie dopuszcza si ich przebudowy i rozbudowy, zwizanych ze zmian formy budynkw, nakaz ochrony istniejcego na dziace drzewostanu. ( 3 ust. 6); - Teren oznaczony symbolem P, U 7 funkcja produkcyjno techniczna i usugowa, budynek o charakterze zabytkowym, nie dopuszcza si jego przebudowy i rozbudowy, zwizanej ze zmian formy budynku. ( 3 ust. 7); - Teren oznaczony symbolem A 10 funkcja administracyjna, obiekt uytkowany na cele administracji sdowniczej (Prokuratura i Sd Rejonowy),; budynku, budynek o charakterze si jego zabytkowym; i adaptacja rozbudowy, nie dopuszcza przebudowy postaci zakoczenia stolarki;

elewacji

okablowania,

kominw stalowych, skrzynek elektrycznych, telekomunikacyjnych i

10 5

zwizanej ze zmian formy budynku; nakaz ochrony istniejcej zieleni. ( 3 pkt. 10); - Teren oznaczony symbolem Z P 11 funkcja ziele urzdzona, o charakterze publicznym, istniejcy park przyzakadowy (dawny ogrd willowy); park wpisany do rejestru zabytkw, adaptacja parku, nakaz ochrony istniejcej zieleni; zagospodarowanie zieleni na cele rekreacyjne, oglnodostpne z zachowaniem historycznych elementw maej architektury (fontanna, mur). ( 3 ust. 11); - Teren oznaczony symbolem W Z 13 funkcja urzdzenia zaopatrzenia w wod; adaptacja obiektu z moliwoci jego modernizacji, wiea cinie o charakterze zabytkowym, nie dopuszcza si jej przebudowy. ( 3 ust. 13); - 1. Wprowadza si nastpujce strefy ochrony konserwatorskiej, uwidocznione na rysunku planu. strefa A penej ochrony (XIX konserwatorskiej, obejmujca obejmujca cz poudniow, zakadu, najstarsz w

wieczn) cz zakadu, strefa B ochrony konserwatorskiej, pnocn powsta 1szym wierwieczu XX w., strefa K ochrony krajobrazu, obejmujca cz zakadu powsta w 2-giej poowie XX w., strefa W ochrony archeologicznej pokrywajca si obszarowo ze strefami A i B , strefa OW obserwacji archeologicznej pokrywajca si obszarowo ze stref K. 2. Obowizuje ochrona prawna niej wymienionych obiektw wpisanych do rejestru zabytkw: maa odlewnia (dz. nr ewid. 2/27), budynek zaopatrzenia (dz. nr ewid. 2/32), willa waciciela fabryki ambulatorium, obecnie siedziba Prokuratury i Sdu Rejonowego (dz. nr ewid. 2/3), budynek administracyjny (dz. nr ewid. 2/26), portiernia (dz. nr ewid. 2/26), prototypownia i budynek wydziau elektrycznego (dz. nr ewid. 2/21), laboratorium (dz. nr ewid. 2/21), stacja transformatorowa (dz. nr ewid. 2/27), stacja prb (dz. nr ewid. 2/68), wodna wiea cinie (dz. nr ewid. 2/49), ogrd willowy wraz z fontann i historycznym murem (dz. nr ewid. 2/65, 2/66 i 2/3), teren najstarszej czci zakadu. 3. W strefie A penej ochrony konserwatorskiej obowizuj nastpujce

10 6

wytyczne: ochrona historycznego rozplanowania zakadu, funkcja przemysowa, handlowo usugowa, administracyjna i zieleni; nie dopuszcza si funkcji obsugi komunikacji, obecna funkcja obiektw moe by zmieniona Zabytkw, za na zgod Lubuskiego Wojewdzkiego prac na Konserwatora naley prowadzenie wszelkich

zewntrz i wewntrz budynkw wpisanych do rejestru zabytkw uzyska zezwolenie Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, historyczne elementy elewacji budynkw wpisanych do rejestru zabytkw (np. okna, drzwi) oraz detal architektoniczny w miar potrzeby winny by poddane konserwacji; kiedy ze wzgldu na zy stan elementu konserwacja jest niemoliwa, dopuszcza si jego wymian z zachowaniem materiau, ksztatu, koloru oraz pozostaych naley parametrw wg zgodnych ze stanem lub pierwotnym; elementy wymienione wczeniej i niezgodne ze stanem pierwotnym przekazw odtworzy zachowanego nowych wzoru ikonograficznych, realizacja inwestycji

dopuszczalna jest tylko za zezwoleniem Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw po wstpnym z nim uzgodnieniu lokalizacji oraz wygldu architektonicznego obiektu; dopuszczalna wysoko zabudowy do 3 kondygnacji, przy wysokoci kondygnacji maksymalnie 4 m; rozbirki moliwe s w odniesieniu do obiektw powstaych po 1945 r. oraz obiektw, ktre nie zostay wpisane do rejestru zabytkw, po uzyskaniu zezwolenia Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw; nie zezwala si na geodezyjne podziay nieruchomoci; nie zezwala si na wygradzanie poszczeglnych dziaek ogrodzeniami. 4. W strefie B ochrony konserwatorskiej obowizuj nastpujce wytyczne: a) funkcja - przemysowa, administracyjna, zieleni, funkcja obsugi komunikacji oraz funkcja handlowo usugowa, b) realizacja nowych inwestycji dopuszczalna jest po uzgodnieniu z Lubuskim Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw lokalizacji oraz wygldu architektonicznego obiektu; dopuszczalna wysoko zabudowy do 3

10 7

kondygnacji. 5. W strefie K ochrony krajobrazu obowizuj nastpujce wytyczne: a) funkcja przemysowa, administracyjna, zieleni ,funkcja obsugi komunikacji oraz funkcja handlowo usugowa, b) dopuszczalna wysoko zabudowy nadzorem do 3 kondygnacji. po 6. W strefie W ochrony archeologicznej, wszelkie roboty ziemne naley prowadzi pod archeologa, uzyskaniu zezwolenia Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw na ich prowadzenie. 7. W strefie OW obserwacji archeologicznej, osoby prowadzce roboty budowlane lub ziemne w razie odkrycia przedmiotu, co do ktrego istnieje przypuszczenie, e jest on zabytkiem, zobowizane s a) wstrzyma wszelkie roboty mogce uszkodzi lub zniszczy odkryty przedmiot, b) zabezpieczy ten przedmiot i miejsce jego odkrycia przy uyciu dostpnych rodkw, c) niezwocznie zawiadomi o tym Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, a jeli nie jest to moliwe Prezydenta Nowej Soli. 8. Na terenie objtym planem obowizuje zakaz lokalizacji obiektw w formie dominant architektonicznych, np. wie. 9. Na terenach objtych ochron konserwatorsk zaleca si stosowa materiay historyczne z zakazem stosowania elewacji z paneli stalowych i pcv oraz pokry z blachy dachwkopodobnej. 10.Obiekty lokalizowane na terenie ozn. symb. U, P 1 wzdu ulicy J. Pisudskiego winny nawizywa do budynku dawnej duej odlewni w zakresie: wysokoci, materiau i charakterystycznych wtkw architektonicznych elewacji. ( 6); Uchwaa Nr LVI/349/09 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 30 grudnia 2009 roku w sprawie: miejscowego miasta Nowa planu Sl i co zagospodarowania Polskiego, nastpuje: - 1. Wszelkie prace i roboty przy zabytkach na terenie strefy Grota w przestrzennego Roweckiego, ochrony

obejmujcy kwartay zabudowy pomidzy ulicami: Wojska Towarow, Topolow ustala Wrocawsk kwestii konserwatorskiej

10 8

konserwatorskiej A i B oraz prace archeologiczne i wykopaliskowe na terenie strefy konserwatorskiej A wolno prowadzi wycznie za zezwoleniem Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 2. Odbudowa, przebudowa, rozbudowa, dobudowa i nadbudowa obiektw wpisanych do rejestru zabytkw i ujtych w ewidencji wymaga przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow, uzyskania zezwolenia Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 3. Projekty budowlane planowanych inwestycji na terenie strefy konserwatorskiej A i B naley uzgadnia z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw. ( 9); - 1. Dla obszaru strefy ochrony konserwatorskiej A ustala si: zachowanie istniejcych, ukadu historycznej zabudowy rdmiejskiej w obowizujcych liniach zabudowy, obowizek podziau na

zachowania historycznych przekroi i szerokoci ulic wyznaczonych budynkami, obowizek zachowania historycznego oficyn i ksztatowanie wntrz mieszkalnych z podkreleniem linii rozgraniczajcych poszczeglne parcele, prawo do uzupenie zabudowy na pustych parcelach stanowicych pierzeje istniejcych ulic z dostosowaniem nowej zabudowy do gabarytw ssiedniej zabudowy historycznej pod wzgldem skali, geometrii dachw, wysokoci kondygnacji, a w szczeglnoci wysokoci parteru gdzie obowizuje zasada kontynuacji gzymsw, zakaz lokalizacji obiektw na podstawie projektw typowych i powtarzalnych, w przypadku nowopowstajcych obiektw wyklucza si stosowanie blachy dachwkowej winny i paneli PCV, elementy na wykoczenia historycznymi zewntrznego rozwizaniami operowa tradycyjnymi, dziaki budowlane poprzez zachowanie historycznej zabudowy

materiaowymi

stosowanymi

terenie miasta z dopuszczeniem stosowania szka, stali i okadzin kamiennych w sposb harmonijny dla caoci kompozycji i znaczenia projektowanej zabudowy, zachowanie istniejcych nawierzchni brukowanych na ulicach, placach i cigach pieszych, obowizek przeprowadzenia bada archeologicznych w trakcie prac ziemnych.

10 9

2. Dla obszaru strefy ochrony konserwatorskiej B ustala si obowizek zachowania historycznych przekroi i szerokoci ulic wraz z liniami rozgraniczajcymi i historyczn nawierzchni, zachowanie zasadniczych elementw historycznego ukadu przestrzennego w tym: historycznego podziau parcelacyjnego rozplanowania ulic, placw, wntrz urbanistycznych i kompozycji zieleni, prawo do uzupenie zabudowy na pustych parcelach z dostosowaniem nowej zabudowy do gabarytw ssiedniej zabudowy historycznej pod wzgldem skali, geometrii dachw, wysokoci kondygnacji, a w szczeglnoci wysokoci parteru gdzie obowizuje kontynuacja gzymsw, zakaz lokalizacji obiektw na podstawie projektw typowych i powtarzalnych. 3. Dla budynkw wpisanych do rejestru zbytkw i ujtych w ewidencji znajdujcych si na obszarze strefy ochrony konserwatorskiej A ustala si: zakaz zmiany formy zewntrznej frontw budynkw stanowicych pierzej ulicy, o ile dalsze ustalenia nie stanowi inaczej, rozumiany jako: zakaz rozbudowy, dobudowy i nadbudowy (w tym dobudowy przedsionkw) z uwzgldnieniem pkt 2 i prawem do przebudowy w uzgodnieniu Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw parterw w tym otworw okiennych, drzwiowych w i witryn niniejszej oraz cian i szczytowych budynkw, wskazanych uchwale

oznaczonych graficznie na rysunku, dla budynkw z paskim dachem prawo do realizacji dachu stanowicego rekonstrukcj jego historycznej formy, obowizek renowacji zniszczonych fragmentw budynkw w formie uzupenie brakujcych detali architektonicznych majcy na celu przywrcenie budynku do stanu pierwotnego, zakaz tynkowania, malowania i ocieplania z zewntrz budynkw o okadzinach ceglanych, kolorystyka elewacji winna uwzgldnia cechy stylistyczne budynkw z jednoczesnym uwzgldnieniem badania stratygraficznego, a w przypadku braku przekazw odnonie pierwotnej kolorystyki nawizania do

11 0

kolorystyki charakterystycznej dla okresu powstania budynku, zakaz stosowania aluzji zewntrznych od strony przestrzeni publicznych, prawo do lokalizacji okien poaciowych na dachach w uzgodnieniu Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw z zakazem realizacji wystawek dachowych o ile nie wystpuj w oryginalnej formie i krycia dachw blach dachwko podobn, zakaz zmiany podziaw i wielkoci otworw okiennych i drzwiowych, w przypadku wymiany stolarki okiennej i drzwiowej obowizek zachowania historycznych podziaw, a dla otworw okiennych w nie zakoczonych prostego si ukiem zakaz stosowania zakaz uproszcze istniejcej postaci zakoczenia do remontu stolarki, w

stosowania stolarki z PCV, za wyjtkiem stolarki wykonanej na wzr nadajcej budynkach ewidencyjnych, obowizek usunicia z elewacji lub dostosowania do kolorystyki elewacji elementw szpeccych tj. okablowania, anten satelitarnych, kominw stalowych, skrzynek elektrycznych, telekomunikacyjnych i gazowych. 4. Dla budynkw, o ktrych mowa w ust.3 dopuszcza si nastpujce prace budowlane suce ochronie i zabezpieczeniu zabytkw: odsonicie - rozumiane jako przywrcenie obiektowi cech zabytkowych przez wyeliminowanie nowszych, dziaajcych destrukcyjnie i zakcajcych oryginaln, historyczn form architektoniczn konstrukcji, np. rozbirk przybudwki lub zdjcie wspczesnych powok tynku, konserwacja rozumiane jako prace majce na celu doprowadzenie zabytku do postaci najlepiej ukazujcej jego walory artystyczne i historyczne poprzez zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie oryginalnej substancji. 5. Budowa nowych budynkw plombowych, o ktrych mowa w ust.1 pkt 4, na granicy z budynkami, o ktrych mowa w ust.3 nie stanowi dobudowy i rozbudowy tych ostatnich. ( 10); Uchwaa Nr LIII / 328 / 09 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 27 listopada 2009 roku w sprawie: miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Nowa Sl

11 1

obejmujcego

kwartay

zabudowy

pomidzy

ulicami:

Pisudskiego, Wyspiaskiego, Wandy i Witosa w kwestii ochrony konserwatorskiej ustala co nastpuje: - 1. Na obszarze objtym planem ochrona zabytkw obejmuje: fragment zespou urbanistyczno - krajobrazowego miasta, wpisany do rejestru zabytkw jako - strefa ochrony konserwatorskiej A, pozostay obszar miasta objty planem, jako strefa ochrony konserwatorskiej B, budynki wpisane do rejestru zabytkw, budynki ujte w ewidencji dbr kultury. 2. Budynki wpisane do rejestru zabytkw, budynki ujte w ewidencji dbr kultury i granic obszaru miasta wpisanego do rejestru zabytkw (strefy ochrony konserwatorskiej A i B) oznaczono graficznie na rysunku. ( 8); - 1. Wszelkie prace i roboty przy zabytkach na terenie strefy konserwatorskiej A i B oraz prace archeologiczne i wykopaliskowe na terenie strefy konserwatorskiej A wolno prowadzi wycznie za zezwoleniem Wojewdzkiego Konserwatora z Zabytkw. 2. Projekty budowlane 3. planowanych Odbudowa, obiektw inwestycji na terenie strefy konserwatorskiej A i B naley uzgadnia Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw. i przebudowa, rozbudowa, dobudowa nadbudowa

wpisanych do rejestru zabytkw i ujtych w ewidencji wymaga przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow, uzyskania zezwolenia Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. ( 9); - 1. Dla obszaru strefy ochrony konserwatorskiej A ustala si: zachowanie istniejcych, ukadu historycznej zabudowy rdmiejskiej w obowizujcych liniach zabudowy, obowizek podziau na

zachowania historycznych przekroi i szerokoci ulic wyznaczonych budynkami, obowizek zachowania historycznego oficyn i ksztatowanie wntrz mieszkalnych z podkreleniem linii rozgraniczajcych poszczeglne parcele, prawo dziaki budowlane poprzez zachowanie historycznej zabudowy

11 2

do uzupenie zabudowy na pustych parcelach stanowicych pierzeje istniejcych ulic z dostosowaniem nowej zabudowy do gabarytw ssiedniej zabudowy historycznej pod wzgldem skali, geometrii dachw, wysokoci kondygnacji, a w szczeglnoci wysokoci parteru gdzie obowizuje zasada kontynuacji gzymsw, zakaz lokalizacji obiektw na podstawie projektw typowych i powtarzalnych, w przypadku nowo powstajcych obiektw wyklucza si stosowanie blachy dachwkowej winny i paneli PCV, elementy na wykoczenia historycznymi zewntrznego rozwizaniami operowa tradycyjnymi,

materiaowymi

stosowanymi

terenie miasta z dopuszczeniem stosowania szka, stali i okadzin kamiennych w sposb harmonijny dla caoci kompozycji i znaczenia projektowanej zabudowy, zachowanie istniejcych nawierzchni brukowanych na ulicach, placach i cigach pieszych, obowizek przeprowadzenia bada archeologicznych w trakcie prac ziemnych. 2. Dla obszaru strefy ochrony konserwatorskiej B ustala si: obowizek zachowania historycznych przekroi i szerokoci ulic wraz z liniami rozgraniczajcymi i historyczn nawierzchni, zachowanie zasadniczych elementw historycznego ukadu przestrzennego w tym: historycznego podziau parcelacyjnego rozplanowania ulic, placw, wntrz urbanistycznych i kompozycji zieleni, prawo do uzupenie zabudowy na pustych parcelach z dostosowaniem nowej zabudowy do gabarytw ssiedniej zabudowy historycznej pod wzgldem skali, geometrii dachw, wysokoci kondygnacji, a w szczeglnoci wysokoci parteru gdzie obowizuje kontynuacja gzymsw, zakaz lokalizacji obiektw na podstawie projektw typowych i powtarzalnych. 3. Dla budynkw wpisanych do rejestru zbytkw i ujtych w ewidencji znajdujcych si na obszarze strefy ochrony konserwatorskiej A ustala si: zakaz zmiany formy zewntrznej frontw budynkw stanowicych pierzej ulicy, o ile dalsze ustalenia nie stanowi inaczej, rozumiany jako: zakaz rozbudowy, dobudowy i nadbudowy (w tym dobudowy przedsionkw) z uwzgldnieniem pkt

11 3

prawem

do

przebudowy

uzgodnieniu

Wojewdzkim

Konserwatorem Zabytkw parterw w tym otworw okiennych, drzwiowych i witryn oraz cian szczytowych budynkw, wskazanych w niniejszej uchwale i oznaczonych graficznie na rysunku, dla budynkw z paskim dachem prawo do realizacji dachu stanowicego rekonstrukcj jego historycznej formy, obowizek renowacji zniszczonych fragmentw budynkw w formie uzupenie brakujcych detali architektonicznych majcy na celu przywrcenie budynku do stanu pierwotnego, zakaz tynkowania, malowania i ocieplania z zewntrz budynkw o okadzinach ceglanych, kolorystyka elewacji winna uwzgldnia cechy stylistyczne budynkw z jednoczesnym uwzgldnieniem badania stratygraficznego a w przypadku braku przekazw odnonie pierwotnej kolorystyki nawizania do kolorystyki charakterystycznej dla okresu powstania budynku, zakaz stosowania aluzji zewntrznych od strony przestrzeni publicznych, prawo do lokalizacji okien poaciowych na dachach w uzgodnieniu Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw, z zakazem realizacji wystawek dachowych o ile nie wystpuj w oryginalnej formie i krycia dachw blach dachwkopodobn, zakaz zmiany podziaw i wielkoci otworw okiennych i drzwiowych, w przypadku wymiany stolarki okiennej i drzwiowej obowizek zachowania historycznych podziaw, a dla otworw okiennych w nie zakoczonych prostego si ukiem zakaz stosowania zakaz uproszcze istniejcej postaci zakoczenia do remontu stolarki, w

stosowania stolarki z PCV, za wyjtkiem stolarki wykonanej na wzr nadajcej budynkach ewidencyjnych, obowizek usunicia z elewacji lub dostosowania do kolorystyki elewacji elementw szpeccych tj. okablowania, anten satelitarnych, kominw stalowych, skrzynek elektrycznych, telekomunikacyjnych i gazowych. 4. Dla budynkw, o ktrych mowa w ust. 2 dopuszcza si nastpujce prace budowlane suce ochronie i zabezpieczeniu zabytkw: odsonicie - rozumiane jako

11 4

przywrcenie obiektowi cech zabytkowych przez wyeliminowanie nowszych, dziaajcych destrukcyjnie i zakcajcych oryginaln historyczn form architektoniczn konstrukcji, np. rozbirk przybudwki lub zdjcie wspczesnych powok tynku, konserwacja rozumiane jako prace majce na celu doprowadzenie zabytku do postaci najlepiej ukazujcej jego walory artystyczne i historyczne poprzez zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie oryginalnej substancji. 5. Budowa nowych budynkw plombowych, o ktrych mowa w ust.1 pkt 4, na granicy z budynkami, o ktrych mowa w ust.3 nie stanowi dobudowy i rozbudowy tych ostatnich. ( 10); Uchwaa Nr XXXIII /185/08 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 27 czerwca 2008 roku w sprawie: uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego m. Nowa Sl dla terenu ograniczonego ulicami 1-go Maja, Parkow, Pisudskiego, Staszica do terenw PKP w kwestii ochrony konserwatorskiej ustala co nastpuje: - 1. W zakresie zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej ustala si, w przypadku wystpienia zabytkw archeologicznych, i rozpoczcie ratowniczych robt bada wykopaliskowych wstrzymanie wszelkich mogcych

uszkodzi odkryte zabytki archeologiczne. 2. Dla strefy A cisej ochrony konserwatorskiej, w granicach przedstawionych na rysunku planu miejscowego, obejmujcej zesp urbanistyczno krajobrazowy miasta, wpisany do rejestru zabytkw, bdcej rwnoczenie stref OW ochrony archeologicznej, ustala si: zachowanie ukadu historycznej zabudowy rdmiejskiej w istniejcych liniach zabudowy; obowizek zachowania historycznych przekroi i szerokoci ulic; obowizek zachowania historycznego podziau na dziaki budowlane poprzez zachowanie historycznej zabudowy oficyn i ksztatowanie wntrz mieszkalnych z podkreleniem linii rozgraniczajcych poszczeglne parcele; prawo do uzupenie zabudowy na pustych parcelach stanowicych

11 5

pierzeje istniejcych ulic z dostosowaniem nowej zabudowy do gabarytw ssiedniej zabudowy historycznej pod wzgldem skali, geometrii dachw, wysokoci kondygnacji, a w szczeglnoci wysokoci parteru gdzie obowizuje zasada kontynuacji gzymsw; obowizek prowadzenia wszelkich prac ziemnych pod nadzorem archeologa; obowizek utrzymania nawierzchni oraz elementw komponowanej zieleni o wartociach historycznych. 3. Dla strefy B ochrony konserwatorskiej, obejmujcej tereny pooone w granicach planu, z wyczeniem terenw znajdujcych si w strefie A cisej ochrony konserwatorskiej, o ktrej mowa w ust. 2, ustala si: obowizek zachowania historycznych przekroi i szerokoci ulic wraz liniami rozgraniczajcymi i historyczn nawierzchni, zachowanie zasadniczych elementw historycznego ukadu przestrzennego w tym: historycznego podziau parcelacyjnego rozplanowania ulic, placw, wntrz urbanistycznych i kompozycji zieleni, prawo do uzupenie zabudowy na pustych parcelach z dostosowaniem nowej zabudowy do gabarytw ssiedniej zabudowy historycznej pod wzgldem skali, geometrii dachw, wysokoci kondygnacji, a w szczeglnoci wysokoci parteru gdzie obowizuje kontynuacja gzymsw. 4. Odbudowa, przebudowa, rozbudowa, dobudowa i nadbudowa obiektw i obszarw wpisanych do rejestru zabytkw i ujtych w ewidencji zabytkw wymaga przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow, uzyskania zezwolenia Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 5. Dla budynkw wpisanych do rejestru zabytkw i ujtych w ewidencji zabytkw, oznaczonych graficznie na rysunku planu miejscowego, ustala si: zakaz zmiany formy zewntrznej budynkw stanowicych pierzej ulicy, tj.: rozbudowy, dobudowy i nadbudowy, z zastrzeeniem pkt. 2 i 3; ustalenia, zawarte w pkt. 1, nie dotycz przebudowy cian szczytowych budynkw, wskazanych w niniejszej uchwale oraz oznaczonych graficznie na rysunku; dla budynkw z paskim dachem prawo do realizacji dachu stanowicego rekonstrukcj jego historycznej formy; obowizek renowacji zniszczonych fragmentw budynkw w

11 6

formie uzupenie brakujcych detali architektonicznych majcy na celu przywrcenie budynku do stanu pierwotnego; zakaz tynkowania, malowania i ocieplania z zewntrz budynkw o okadzinach ceglanych; prawo do lokalizacji okien poaciowych na dachach z zakazem realizacji lukarn o ile nie wystpuj w oryginalnej formie i krycia dachw blach dachwko podobn; zakaz zmiany podziaw i wielkoci otworw okiennych i drzwiowych; w przypadku wymiany stolarki okiennej i drzwiowej obowizek zachowania historycznych podziaw, a dla otworw okiennych w na zakoczonych prostego ukiem zakaz anten stosowania zakaz satelitarnych, uproszcze umieszczania gazowych. ( 8); Uchwaa Nr XXXV / 206 /08 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 26 wrzenia 2008 roku w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Nowa Sl dla terenw pooonych pomidzy ulic Gogowsk i torami kolejowymi w kierunku na Kouchw do granicy z terenami Gminy Nowa Sl w kwestii ochrony konserwatorskiej ustala co nastpuje: - 1. Na obszarze objtym planem ochrona zabytkw obejmuje: 1) fragment obszaru miasta objty planem, jako strefa ochrony konserwatorskiej B, 2) fragment obszaru miasta objty planem, jako strefa ochrony krajobrazu kulturowego K, 3) fragment obszaru miasta objty planem, jako strefa obserwacji archeologicznej OW, 4) budynki ujte w gminnej ewidencji zabytkw nieruchomych, 2. Budynki ujte w gminnej ewidencji dbr nieruchomych (strefy ochrony konserwatorskiej B, strefy ochrony krajobrazu kulturowego K, strefy obserwacji archeologicznej OW) oznaczono graficznie na rysunku. 3. Wszelkie prace i roboty przy zabytkach na terenie strefy ochrony konserwatorskiej B wolno prowadzi wycznie za postaci zakoczenia stolarki;

elewacji

okablowania,

kominw stalowych, skrzynek elektrycznych, telekomunikacyjnych i

11 7

zezwoleniem Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 4. Projekty budowlane planowanych B inwestycji na z terenie strefy konserwatorskiej naley uzgadnia Wojewdzkim

Konserwatorem Zabytkw. 5. Ustala si ochron nastpujcych obiektw ujtych w gminnej ewidencji zabytkw nieruchomych (...) 6. Dla stanowisk archeologicznych ustala si wymg uzyskania pozwolenie Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w zakresie prac ziemnych w i przeprowadzi lokalizacji oraz B ratownicze inwestycji badania na archeologiczne stanowiska 7. W obowizuj formy metod wykopaliskow przypadku terenie archeologicznego granicach do strefy jego bezporednim ssiedztwie.

ochrony

konserwatorskiej w

nastpujce ustalenia: nakazuje si dostosowanie nowej zabudowy historycznej kompozycji i materiau przestrzennej zakresie now architektonicznej elewacyjnego; zabudow

nawiza do lokalnej, historycznej tradycji budowlanej, ustala si zachowanie zasadniczych elementw historycznego rozplanowania, w tym przede wszystkim ukadu drg, ulic i placw, linie zabudowy, kompozycj wntrz urbanistycznych oraz kompozycj zieleni, ustala si obowizek restauracji i modernizacji technicznej obiektw o wartociach kulturowych z dostosowaniem wspczesnej funkcji do wartoci obiektw, wszelka dziaalno inwestycyjna powinna by prowadzona z uwzgldnieniem istniejcych ju zwizkw przestrzennych i planistycznych, nakazuje si dostosowanie nowej zabudowy do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie skali i formy bryy zabudowy, przy zaoeniu harmonijnego wspistnienia elementw kompozycji historycznej i i wspczesnej, z ustala si wymg konsultowania uzgodnienia Wojewdzkim Konserwatorem

Zabytkw wszelkich dziaa inwestycyjnych w zakresie: remontw, przebudowy, rozbudowy oraz zmiany funkcji obiektw figurujcych w gminnej ewidencji zabytkw oraz w rejestrze zabytkw architektury i budownictwa, zmian historycznie uksztatowanych

11 8

wntrz urbanistycznych i ruralistycznych, prowadzenia wszelkich prac ziemnych. 8. Dla budynkw ujtych w ewidencji znajdujcych si na obszarze strefy ochrony konserwatorskiej B dopuszcza si nastpujce prace budowlane suce ochronie i zabezpieczeniu zabytkw: odsonicie rozumiane jako przywrcenie obiektowi cech zabytkowych przez wyeliminowanie nowszych, dziaajcych destrukcyjnie i zakcajcych oryginaln historyczn form architektoniczn konstrukcji, np. rozbirk przybudwki lub zdjcie wspczesnych powok tynku, konserwacja rozumiane jako prace majce na celu doprowadzenie zabytku do postaci najlepiej ukazujcej jego walory artystyczne i historyczne poprzez zabezpieczenie, 9. W zachowanie strefy i utrwalenie ochrony oryginalnej krajobrazu substancji. granicach K

kulturowego , z uwagi na podlegajcy ochronie charakter relacji midzy obiektami przyrodniczymi a kubaturowymi obowizuj nastpujce wymogi konserwatorskie: naley zachowa i wyeksponowa elementy historycznego ukadu przestrzennego: rozplanowanie drg, ulic i placw, linie zabudowy, kompozycj wntrz urbanistycznych oraz kompozycj zieleni, nowa zabudowa winna by dostosowana do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie rozplanowania, skali i bryy przy zaoeniu harmonijnego wspistnienia elementw kompozycji historycznej oraz wspczesnej, nawizywa Wszelka formami do lokalnej tradycji musi architektonicznej. dziaalno inwestycyjna

uwzgldnia istniejce ju zwizki przestrzenne i planistyczne, naley preferowa te inwestycje, ktre stanowi rozszerzenie lub uzupenienie ju istniejcych form zainwestowania terenu, przy zaoeniu maksymalnego zachowania i utrwalenia istniejcych ju relacji oraz pod warunkiem, i nie koliduj one z historycznym charakterem obiektu, formy inwestowania naley w maksymalnym stopniu ukierunkowa na ich harmonijne wpisanie w otaczajcy

11 9

krajobraz. Z tego powodu naley wyczy z moliwoci realizacji inwestycje due wielkoobszarowe, jak rwnie te, ktre wymagaj znacznych przeobrae krajobrazu, umieszczenia reklam lub innych tablic, niezwizanych bezporednio z danym obiektem i stanowicych element obcy na tym obszarze, jest zabronione. Dopuszcza si umiejscawianie tablic informacyjnych instytucji lub szyldw sklepw oraz zakadw w miejscach na to wyznaczonych, we waciwej, nie agresywnej formie. W przypadkach spornych lub wtpliwych lokalizacj i projekty tych elementw naley konsultowa z waciwym urzdem ochrony zabytkw, ustala si wymg konsultowania i uzgodnienia z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw wszelkich dziaa inwestycyjnych w zakresie: remontw, przebudowy, rozbudowy oraz zmiany funkcji obiektw figurujcych w gminnej ewidencji zabytkw oraz w rejestrze zabytkw architektury i budownictwa, zmian historycznie uksztatowanych wntrz urbanistycznych i ruralistycznych, prowadzenia wszelkich prac ziemnych. ( 12); Uchwaa nr XXVI /138/08 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 25 stycznia 2008 roku w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Nowa Sl dla terenw pooonych pomidzy ul. Staszica, Pisudskiego i Zielonogrsk oraz torami kolejowymi do granicy z lasem, Miejsk Stref Przemysow i rzek Czarn Struk w kwestii ochrony konserwatorskiej ustala co nastpuje: - 1. Na obszarze objtym planem ochrona zabytkw obejmuje: fragment obszaru miasta objty planem, jako strefa ochrony konserwatorskiej A, fragment obszaru miasta objty planem, jako strefa ochrony konserwatorskiej B, fragment obszaru miasta objty planem, jako strefa ochrony krajobrazu kulturowego K, fragment obszaru miasta objty planem, jako strefa obserwacji archeologicznej OW, budynki wpisane do rejestru zabytkw, budynki ujte w gminnej ewidencji zabytkw nieruchomych. 2. Budynki

12 0

wpisane do rejestru zabytkw, budynki ujte w gminnej ewidencji dbr nieruchomych i granic obszaru miasta wpisanego do rejestru zabytkw (strefy ochrony konserwatorskiej A i B, strefy ochrony krajobrazu kulturowego K, strefy obserwacji archeologicznej OW) oznaczono graficznie na rysunku. 3. Wszelkie prace i roboty przy zabytkach na terenie strefy ochrony konserwatorskiej A i B oraz prace archeologiczne i wykopaliskowe na terenie strefy konserwatorskiej A wolno prowadzi wycznie za zezwoleniem Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 4. Projekty budowlane planowanych Zabytkw. inwestycji 5. Ochronie podlegaj na terenie strefy na konserwatorskiej A i B naley uzgadnia z Lubuskim Wojewdzkim Konserwatorem podstawie konserwatorskiej obiekty i przepisw odrbnych obszary

zabytkowe wpisane do rejestru zabytkw: Obiekt usugowy, ul. Okrna 2, stanowiska archeologiczne zewidencjonowane i wpisane do rejestru zabytkw. 6. Ustala si ochron nastpujcych obiektw ujtych w gminnej ewidencji zabytkw nieruchomych: (...) 7. Odbudowa, przebudowa, rozbudowa, dobudowa i nadbudowa obiektw wpisanych do rejestru zabytkw i ujtych w gminnej ewidencji wymaga przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow, si uzyskania uzyskania zezwolenia pozwolenia w Lubuskiego Lubuskiego prac inwestycji jego Wojewdzkiego Wojewdzkiego ziemnych na i Konserwatora Zabytkw. 8. Dla stanowisk archeologicznych ustala wymg Konserwatora wykopaliskow stanowiska A penej Zabytkw w zakresie lokalizacji oraz w

przeprowadzenie ratowniczych bada archeologicznych metod przypadku terenie archeologicznego ochrony ochrona budynkw zezwolenie bezporednim nastpujce ukadu naley

ssiedztwie. 9. W granicach strefy konserwatorskiej historycznego wpisanych Lubuskiego do obowizuj ustalenia: wewntrz uzyska rozplanowania rejestru zabytkw

przestrzennego, na prowadzenie wszelkich prac na zewntrz i Wojewdzkiego Konserwatora

12 1

Zabytkw, realizacja nowych inwestycji dopuszczalna jest tylko za zezwoleniem Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw po wstpnym z nim uzgodnieniu lokalizacji oraz wygldu 4 m, architektonicznego obiektu; dopuszczalna wysoko zabudowy do 3 kondygnacji, przy wysokoci kondygnacji maksymalnie rozbirki moliwe s w odniesieniu do obiektw powstaych po 1945 r. oraz obiektw, ktre nie zostay wpisane do rejestru i ewidencji zabytkw, po uzyskaniu zezwolenia Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 10. W granicach strefy B ochrony konserwatorskiej obowizuj nastpujce ustalenia: nakazuje si dostosowanie przestrzennej nowej w zabudowy formy do historycznej i kompozycji materiau zakresie architektonicznej

elewacyjnego; now zabudow nawiza do lokalnej, historycznej tradycji budowlanej, ustala si zachowanie zasadniczych elementw historycznego rozplanowania, w tym przede wszystkim ukadu drg, ulic i placw, linie zabudowy, kompozycj wntrz urbanistycznych oraz kompozycj zieleni, ustala si obowizek restauracji i modernizacji technicznej obiektw o wartociach kulturowych z dostosowaniem wspczesnej funkcji do wartoci obiektw, wszelka dziaalno inwestycyjna istniejcych powinna ju by prowadzona przestrzennych z i uwzgldnieniem zwizkw

planistycznych, nakazuje si dostosowanie nowej zabudowy do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie skali i formy bryy zabudowy, przy zaoeniu harmonijnego wspistnienia elementw kompozycji historycznej i i wspczesnej, z ustala si wymg konsultowania uzgodnienia Wojewdzkim Konserwatorem

Zabytkw wszelkich dziaa inwestycyjnych w zakresie: remontw, przebudowy, rozbudowy oraz zmiany funkcji obiektw figurujcych w gminnej ewidencji zabytkw oraz w rejestrze zabytkw architektury i budownictwa, zmian historycznie uksztatowanych wntrz urbanistycznych i ruralistycznych, prowadzenia wszelkich prac ziemnych. 11. Dla budynkw wpisanych do rejestru zabytkw i ujtych w ewidencji znajdujcych si na obszarze strefy ochrony

12 2

konserwatorskiej A ustala si: zakaz zmiany formy zewntrznej budynkw stanowicych pierzej ulicy, rozumiany jako: zakaz rozbudowy, dobudowy i nadbudowy (w tym dobudowy przedsionkw), dla budynkw z paskim dachem jego prawo do realizacji formy, w dachu formie stanowicego renowacji uzupenie rekonstrukcj zniszczonych historycznej obowizek

fragmentw

budynkw

brakujcych detali architektonicznych majcy na celu przywrcenie budynku do stanu pierwotnego, zakaz tynkowania, malowania i ocieplania z zewntrz budynkw o okadzinach ceglanych, zakaz stosowania aluzji zewntrznych od strony przestrzeni publicznych, prawo do lokalizacji okien poaciowych na dachach z zakazem realizacji lukarn o ile nie wystpuj w oryginalnej formie i krycia dachw blach dachwko podobn, zakaz zmiany podziaw i wielkoci otworw okiennych i drzwiowych, w przypadku wymiany stolarki okiennej i drzwiowej obowizek zachowania historycznych podziaw, a dla otworw okiennych zakoczonych ukiem zakaz stosowania uproszcze w postaci prostego zakoczenia stolarki, dopuszcza si wymian stolarki nie nadajcej si do remontu, na wykonan na wzr istniejcej, obowizek usunicia z elewacji lub dostosowania do kolorystyki elewacji elementw szpeccych tj. okablowania, anten satelitarnych, kominw stalowych, skrzynek elektrycznych, telekomunikacyjnych i gazowych. 12. Dla budynkw, wpisanych do rejestru zabytkw i ujtych w ewidencji znajdujcych si na obszarze strefy ochrony konserwatorskiej B dopuszcza si nastpujce prace budowlane suce ochronie i zabezpieczeniu zabytkw: odsonicie rozumiane jako przywrcenie obiektowi cech zabytkowych przez wyeliminowanie nowszych, dziaajcych destrukcyjnie i zakcajcych oryginaln historyczn form architektoniczn konstrukcji, np. rozbirk przybudwki lub zdjcie wspczesnych powok tynku, konserwacja -

12 3

rozumiane jako prace majce na celu doprowadzenie zabytku do postaci najlepiej ukazujcej jego walory artystyczne i historyczne poprzez zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie oryginalnej relacji substancji. 13. W granicach strefy a K ochrony krajobrazu kulturowego, z uwagi na podlegajcy ochronie charakter midzy obiektami przyrodniczymi kubaturowymi obowizuj nastpujce wymogi konserwatorskie: naley zachowa i wyeksponowa elementy historycznego ukadu przestrzennego: rozplanowanie drg, ulic i placw, linie zabudowy, kompozycj wntrz urbanistycznych oraz kompozycj zieleni, nowa zabudowa winna by dostosowana do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie rozplanowania, skali i bryy przy zaoeniu harmonijnego wspistnienia wspczesnej, architektonicznej. elementw nawizywa Wszelka kompozycji formami dziaalno do historycznej lokalnej inwestycyjna oraz tradycji musi

uwzgldnia istniejce ju zwizki przestrzenne i planistyczne, naley preferowa te inwestycje, ktre stanowi rozszerzenie lub uzupenienie ju istniejcych form zainwestowania terenu, przy zaoeniu maksymalnego zachowania i utrwalenia istniejcych ju relacji oraz pod warunkiem, i nie koliduj one z historycznym charakterem obiektu, formy inwestowania naley w maksymalnym stopniu ukierunkowa na ich harmonijne wpisanie w otaczajcy krajobraz. Z tego powodu naley wyczy z moliwoci realizacji inwestycje due wielkoobszarowe, jak rwnie te, ktre wymagaj znacznych przeobrae krajobrazu, umieszczenia reklam lub innych tablic, niezwizanych bezporednio z danym obiektem i stanowicych element obcy na tym obszarze, jest zabronione. Dopuszcza si umiejscawianie tablic informacyjnych instytucji lub szyldw sklepw oraz zakadw w miejscach na to wyznaczonych, we waciwej, nie agresywnej formie. W przypadkach spornych lub wtpliwych granicach lokalizacj strefy OW i projekty tych elementw naley konsultowa z waciwym urzdem ochrony zabytkw. 14. W obserwacji archeologicznej obowizuj

12 4

nastpujce

wymogi

konserwatorskie:

wszelkie

zamierzenia

inwestycyjne (take: zakadanie infrastruktury technicznej oraz inne wykopy ziemne) na tym obszarze winny by uzgodnione z inspekcj zabytkw archeologicznych waciwego oddziau urzdu ochrony zabytkw, a prace ziemne prowadzone Ze wzgldu pod na nadzorem moliwo archeologiczno-konserwatorskim.

stwierdzenia w trakcie prac reliktw archeologicznych, inwestor winien liczy si z koniecznoci zmiany technologii prowadzenia robt, w przypadku dokonania znalezisk archeologicznych, prace budowlane winny by przerwane, a teren udostpniony do ratowniczych bada archeologicznych. Badania te wykonywane s zgodnie z przepisami szczeglnymi. Wyniki tych bada decyduj o moliwoci kontynuowania prac budowlanych, koniecznoci zmiany technologii lub ewentualnie o ich zaniechaniu i zmianie przeznaczenia terenu, bez uzgodnienia dopuszcza si jedynie prowadzenie prac porzdkowych, nie wnikajcych w gb gruntu, oraz prac rolniczych. ( 12); Uchwaa Nr XXX /168/08 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 25 kwietnia 2008 roku w sprawie: uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Nowa Sl, obejmujcego teren pooony w zachodniej czci, przy zjedzie z drogi krajowej S 3 do miasta w kwestii ochrony konserwatorskiej ustala co nastpuje: - Ustala si nastpujce zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: Osoby prowadzce roboty budowlane lub ziemne w razie odkrycia przedmiotu, co do ktrego istnieje przypuszczenie, e jest on zabytkiem, zobowizane s wstrzyma wszelkie roboty mogce uszkodzi lub zniszczy odkryty przedmiot, zabezpieczy ten przedmiot i miejsce jego odkrycia przy uyciu dostpnych rodkw oraz niezwocznie zawiadomi o tym Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, a jeli nie jest to moliwe Prezydenta Nowej Soli. ( 10);

12 5

Uchwaa Nr XXVIII/202/2004 Rady Miejskiej Nowej Soli z dnia 26 listopada 2004 roku w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Nowa Sl obejmujcego teren przylegy do ul. Sonecznikowej w kwestii ochrony konserwatorskiej ustala co nastpuje: - 1. Na obszarze objtym planem ochrona zabytkw obejmuje: zobowizanie osb prowadzcych roboty budowlane i ziemne w przypadku ujawnienia w trakcie prac przedmiotu , ktry posiada cechy zabytku, do: niezwocznego powiadomienia o tym Prezydenta Miasta Nowej Soli i waciwego Oddziau Sub Ochrony Zabytkw, zabezpieczenia odkrytego przedmiotu, wstrzymania wszelkich prac, mogcych uszkodzi lub zniszczy znalezisko, do czasu wydania przez Suby Ochrony Zabytkw odpowiednich zarzdze. 2. Wszelkie prace i roboty przy zabytkach oraz prace archeologiczne i wykopaliskowe wolno prowadzi wycznie za zezwoleniem Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. ( 9); Uchwaa Nr XLIII/260/09 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 27 lutego 2009 roku w sprawie: miejscowego miasta Nowa planu Sl zagospodarowania przestrzennego

obejmujcego kwartay zabudowy pomidzy ulicami: Witosa, Bohaterw Getta, Fabryczn, Korzeniowskiego, Portow, Wrocawsk i Placem Wyzwolenia w kwestii ochrony konserwatorskiej ustala co nastpuje: - 1. Na obszarze objtym planem ochrona zabytkw obejmuje: fragment zespou urbanistyczno-krajobrazowego miasta, wpisanego do rejestru zabytkw jako - strefa ochrony konserwatorskiej A, budynki wpisane do rejestru zabytkw, budynki ujte w ewidencji dbr kultury. 2. Budynki wpisane do rejestru zabytkw, budynki ujte w ewidencji dbr kultury i granic obszaru miasta wpisanego do rejestru zabytkw (strefa ochrony konserwatorskiej A) oznaczono graficznie na rysunku. ( 8); - 1. Wszelkie prace i roboty przy zabytkach na terenie strefy

12 6

konserwatorskiej A i B oraz prace archeologiczne i wykopaliskowe na terenie strefy konserwatorskiej A wolno prowadzi wycznie za zezwoleniem Wojewdzkiego Konserwatora z Zabytkw. 2. Projekty budowlane 3. planowanych Odbudowa, obiektw inwestycji na terenie strefy konserwatorskiej A i B naley uzgadnia Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw. i przebudowa, rozbudowa, dobudowa nadbudowa

wpisanych do rejestru zabytkw i ujtych w ewidencji wymaga przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow, uzyskania zezwolenia Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. ( 9); - 1. Dla obszaru strefy ochrony konserwatorskiej A ustala si: zachowanie istniejcych, budynkami, ukadu historycznej zabudowy rdmiejskiej w obowizujcych liniach zabudowy, obowizek

zachowania historycznych przekroi i szerokoci ulic wyznaczonych obowizek zachowania historycznego podziau na dziaki budowlane poprzez zachowanie historycznej zabudowy oficyn i ksztatowanie wntrz mieszkalnych z podkreleniem linii rozgraniczajcych poszczeglne parcele, prawo do uzupenie zabudowy na pustych parcelach stanowicych pierzeje istniejcych ulic z dostosowaniem nowej zabudowy do gabarytw ssiedniej zabudowy historycznej pod wzgldem skali, geometrii dachw, wysokoci kondygnacji, a w szczeglnoci wysokoci parteru gdzie obowizuje zasada kontynuacji gzymsw, zakaz lokalizacji obiektw na podstawie projektw typowych i powtarzalnych, zachowanie istniejcych nawierzchni brukowanych na ulicach, placach i cigach pieszych. 2. Dla budynkw wpisanych do rejestru zbytkw i ujtych w ewidencji znajdujcych si na obszarze strefy ochrony konserwatorskiej A ustala si: zakaz zmiany formy zewntrznej budynkw stanowicych pierzej ulicy, o ile dalsze ustalenia nie stanowi inaczej, rozumiany jako: zakaz rozbudowy, dobudowy i nadbudowy z uwzgldnieniem pkt 2 i prawem do przebudowy parterw w zakresie otworw okiennych, drzwiowych i witryn oraz cian szczytowych budynkw wskazanych

12 7

w niniejszej uchwale i oznaczonych graficznie na rysunku planu, dla budynkw z paskim dachem prawo do realizacji dachu stanowicego rekonstrukcj jego historycznej formy, obowizek renowacji zniszczonych fragmentw budynkw w formie uzupenie brakujcych detali architektonicznych majcy na celu przywrcenie budynku do stanu pierwotnego, zakaz tynkowania, malowania i ocieplania z zewntrz budynkw o okadzinach ceglanych, zakaz stosowania aluzji zewntrznych od strony przestrzeni publicznej, prawo do lokalizacji okien poaciowych na dachach z zakazem realizacji wystawek dachowych o ile nie wystpuj w oryginalnej formie i krycia dachw blach dachwko podobn, zakaz zmiany podziaw i wielkoci otworw okiennych i drzwiowych, w przypadku wymiany stolarki okiennej i drzwiowej obowizek zachowania historycznych podziaw, a dla otworw okiennych zakoczonych ukiem zakaz stosowania uproszcze w postaci prostego zakoczenia stolarki, zakaz stosowania stolarki z PCV, za wyjtkiem stolarki wykonanej na wzr istniejcej nie nadajcej si do remontu, obowizek usunicia z elewacji lub dostosowania do kolorystyki elewacji elementw szpeccych tj. okablowania, anten satelitarnych, kominw stalowych, skrzynek elektrycznych, telekomunikacyjnych i gazowych, samowolnych reklam itp. 3. Dla budynkw, o ktrych mowa w ust.2 dopuszcza si nastpujce prace budowlane suce ochronie i zabezpieczeniu zabytkw: odsonicie - rozumiane jako przywrcenie obiektowi cech zabytkowych przez wyeliminowanie nowszych, dziaajcych destrukcyjnie i zakcajcych oryginaln, historyczn form architektoniczn konstrukcji, np. rozbirk przybudwki lub zdjcie wspczesnych powok tynku, konserwacja - rozumiane jako prace majce na celu doprowadzenie zabytku do postaci najlepiej ukazujcej jego walory artystyczne i historyczne poprzez zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie oryginalnej substancji. 4. Budowa nowych budynkw plombowych, o ktrych mowa w ust.1 pkt 4, na granicy z budynkami, o ktrych mowa w ust.3 nie stanowi

12 8

dobudowy i rozbudowy tych ostatnich. ( 10); Uchwaa Nr LVI/345/09 rady Miejskiej W Nowej Soli z dnia 30 grudnia 2009 roku w sprawie: miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Nowa Sl dla terenu ograniczonego ulicami Kamienn, Zielonogrsk, rzek Czarn Struk do granicy z Gmin Oty w kwestii ochrony konserwatorskiej ustala co nastpuje: - 1. Na obszarze objtym planem ochrona zabytkw obejmuje: fragment obszaru miasta objty planem, jako strefa ochrony konserwatorskiej B; fragment obszaru miasta objty planem, jako strefa ochrony krajobrazu kulturowego K; budynki ujte w gminnej ewidencji zabytkw nieruchomych. 2. Budynki ujte w gminnej ewidencji dbr nieruchomych i granic obszaru miasta wpisanego do rejestru zabytkw (stref ochrony konserwatorskiej B, stref ochrony krajobrazu kulturowego K) oznaczono graficznie na rysunku. 3. Wszelkie prace i roboty przy zabytkach na terenie strefy ochrony konserwatorskiej B wolno prowadzi wycznie Konserwatora za zezwoleniem 4. Lubuskiego Wojewdzkiego planowanych Zabytkw. Projekty budowlane

inwestycji na terenie strefy konserwatorskiej B naley uzgadnia z Lubuskim Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw. 5. Ustala si ochron nastpujcych obiektw ujtych w gminnej ewidencji zabytkw nieruchomych: (...) 6. Odbudowa, przebudowa, rozbudowa, dobudowa i nadbudowa obiektw ujtych w gminnej ewidencji wymaga przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow, uzyskania zezwolenia Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 7. W granicach strefy B ochrony konserwatorskiej obowizuj nastpujce ustalenia: nakazuje si dostosowanie przestrzennej nowej w zabudowy formy do historycznej i kompozycji materiau zakresie architektonicznej

elewacyjnego; now zabudow nawiza do lokalnej, historycznej tradycji budowlanej; ustala si zachowanie zasadniczych elementw

12 9

historycznego rozplanowania, w tym przede wszystkim ukadu drg, ulic i placw, linii zabudowy, kompozycji wntrz urbanistycznych oraz kompozycji zieleni; ustala si obowizek restauracji i modernizacji technicznej obiektw o wartociach kulturowych, z dostosowaniem wspczesnej funkcji do wartoci obiektw; wszelka dziaalno inwestycyjna istniejcych powinna ju by prowadzona przestrzennych z i uwzgldnieniem zwizkw

planistycznych; nakazuje si dostosowanie nowej zabudowy do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie skali i formy bryy zabudowy, przy zaoeniu harmonijnego wspistnienia elementw kompozycji historycznej i i wspczesnej; z ustala si wymg konsultowania uzgodnienia Wojewdzkim Konserwatorem

Zabytkw wszelkich dziaa inwestycyjnych w zakresie: remontw, przebudowy, rozbudowy oraz zmiany funkcji obiektw figurujcych w gminnej ewidencji zabytkw oraz w rejestrze zabytkw architektury i budownictwa, zmian historycznie uksztatowanych wntrz urbanistycznych i ruralistycznych, prowadzenia wszelkich prac ziemnych. 8. Dla budynkw ujtych w ewidencji znajdujcych si na obszarze strefy ochrony konserwatorskiej B dopuszcza si nastpujce prace budowlane suce ochronie i zabezpieczeniu zabytkw: odsonicie - rozumiane jako przywrcenie obiektowi cech zabytkowych przez wyeliminowanie nowszych, dziaajcych destrukcyjnie i zakcajcych oryginaln historyczn form architektoniczn konstrukcji, np. rozbirk przybudwki lub zdjcie wspczesnych powok tynku, konserwacja - rozumiane jako prace majce na celu doprowadzenie zabytku do postaci najlepiej ukazujcej jego walory artystyczne i historyczne poprzez zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie oryginalnej substancji. 9. W granicach strefy K ochrony krajobrazu kulturowego, z uwagi na podlegajcy ochronie naley charakter zachowa relacji i midzy obiektami elementy przyrodniczymi a kubaturowymi, obowizuj nastpujce wymogi konserwatorskie: wyeksponowa historycznego ukadu przestrzennego: rozplanowanie drg, ulic

13 0

i placw, linie zabudowy, kompozycj wntrz urbanistycznych oraz kompozycj zieleni; nowa zabudowa winna by dostosowana do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie rozplanowania, skali i bryy przy zaoeniu harmonijnego wspistnienia elementw kompozycji historycznej oraz wspczesnej, nawizywa formami do lokalnej tradycji architektonicznej; wszelka dziaalno inwestycyjna musi uwzgldnia istniejce ju zwizki przestrzenne i planistyczne; naley preferowa te inwestycje, ktre stanowi rozszerzenie lub uzupenienie ju istniejcych form zainwestowania terenu, przy zaoeniu maksymalnego zachowania i utrwalenia istniejcych ju relacji oraz pod warunkiem, i nie koliduj one z historycznym charakterem obiektu; formy inwestowania naley w maksymalnym stopniu ukierunkowa na ich harmonijne wpisanie w otaczajcy krajobraz; z tego powodu naley wyczy z moliwoci realizacji inwestycje due wielkoobszarowe, jak rwnie te, ktre wymagaj znacznych przeobrae krajobrazu; umieszczenia reklam lub innych tablic, niezwizanych bezporednio z danym obiektem i stanowicych element obcy na tym obszarze, jest zabronione; dopuszcza si umiejscawianie tablic informacyjnych instytucji lub szyldw sklepw oraz zakadw w miejscach na to wyznaczonych, we waciwej, nie agresywnej formie; w przypadkach spornych lub wtpliwych lokalizacj i projekty tych elementw naley konsultowa z waciwym urzdem ochrony zabytkw. ( 10); Uchwaa NR LVI/343/09 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 30 grudnia 2009 roku w sprawie: miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Nowa Sl dla terenu ograniczonego ulicami Zielonogrsk, Kamienn i rzek Czarn Strug w kwestii ochrony konserwatorskiej ustala co nastpuje: - 1. Na obszarze objtym planem ochrona zabytkw obejmuje: fragment obszaru miasta objty planem, jako strefa cisej ochrony konserwatorskiej A; fragment obszaru miasta objty planem, jako

13 1

strefa ochrony konserwatorskiej B; fragment obszaru miasta objty planem, jako strefa ochrony krajobrazu kulturowego K; fragment obszaru miasta objty planem, jako strefa obserwacji archeologicznej OW; budynki ujte w gminnej ewidencji zabytkw nieruchomych. ochrony 2. Budynki ujte B, w gminnej ewidencji dbr nieruchomych (strefy cisej ochrony konserwatorskiej A, strefy konserwatorskiej K, strefy strefy ochrony krajobrazu OW) ochrony kulturowego i roboty obserwacji na terenie archeologicznej strefy cisej

oznaczono graficznie na rysunku. 3. Wszelkie prace przy zabytkach konserwatorskiej A, strefy ochrony konserwatorskiej B wolno prowadzi wycznie za zezwoleniem Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 4. Projekty budowlane planowanych inwestycji na terenie strefy cisej ochrony konserwatorskiej A, strefy konserwatorskiej B naley uzgadnia z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw. 5. Ustala si ochron nastpujcych obiektw ujtych w gminnej ewidencji zabytkw nieruchomych, si (...) 6. Dla stanowisk pozwolenia metod terenie ochrony ochrona na archeologicznych przeprowadzi wykopaliskow stanowiska ssiedztwie. historycznego wpisanych Lubuskiego nowych nim do 7. ustala ratownicze w przypadku W wymg uzyskania

Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w zakresie prac ziemnych i badania oraz archeologiczne inwestycji jego A na w lokalizacji strefy ukadu naley jest

archeologicznego granicach obowizuj rozplanowania rejestru

bezporednim cisej

konserwatorskiej

nastpujce

ustalenia:

przestrzennego; uzyska Zabytkw; za

prowadzenie wszelkich prac na zewntrz i wewntrz budynkw zabytkw zezwolenie realizacja zezwoleniem Wojewdzkiego Konserwatora

inwestycji

dopuszczalna lokalizacji oraz

tylko

Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw po wstpnym z uzgodnieniu wygldu architektonicznego obiektu; dopuszczalna wysoko zabudowy do 3 kondygnacji, przy wysokoci kondygnacji maksymalnie 4m; rozbirki moliwe s w

13 2

odniesieniu do obiektw powstaych po 1945 r. oraz obiektw, ktre nie zostay wpisane do rejestru i ewidencji zabytkw, po uzyskaniu zezwolenia Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 8. W granicach strefy B ochrony konserwatorskiej obowizuj nastpujce ustalenia: nakazuje si dostosowanie nowej zabudowy do historycznej kompozycji i materiau przestrzennej w zakresie now formy architektonicznej elewacyjnego; zabudow

nawiza do lokalnej, historycznej tradycji budowlanej; ustala si zachowanie zasadniczych elementw historycznego rozplanowania, w tym przede wszystkim ukadu drg, ulic i placw, linii zabudowy, kompozycji wntrz urbanistycznych oraz kompozycji zieleni; ustala si obowizek restauracji i modernizacji technicznej obiektw o wartociach kulturowych, z dostosowaniem wspczesnej funkcji do wartoci obiektw; wszelka dziaalno inwestycyjna powinna by prowadzona z uwzgldnieniem istniejcych ju zwizkw przestrzennych i planistycznych; nakazuje si dostosowanie nowej zabudowy do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie skali i formy bryy zabudowy, przy zaoeniu harmonijnego wspistnienia elementw kompozycji historycznej i wspczesnej; ustala si wymg konsultowania i uzgodnienia z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw wszelkich dziaa inwestycyjnych w zakresie: remontw, przebudowy, rozbudowy oraz zmiany funkcji obiektw figurujcych w gminnej ewidencji zabytkw oraz w rejestrze zabytkw architektury i budownictwa, zmian historycznie uksztatowanych wntrz urbanistycznych i ruralistycznych, prowadzenia wszelkich prac ziemnych. 9. Dla budynkw wpisanych do rejestru zabytkw i ujtych w ewidencji znajdujcych si na obszarze strefy ochrony konserwatorskiej A ustala si: zakaz zmiany formy zewntrznej frontw budynkw stanowicych pierzej ulicy, rozumiany jako: zakaz rozbudowy, dobudowy i nadbudowy (w tym dobudowy przedsionkw) z prawem do przebudowy parterw w tym otworw okiennych, drzwiowych i witryn; dla budynkw z paskim dachem prawo do realizacji dachu stanowicego rekonstrukcj jego

13 3

historycznej formy; obowizek renowacji zniszczonych fragmentw budynkw w formie uzupenie brakujcych detali architektonicznych majcy na celu przywrcenie budynku do stanu pierwotnego; zakaz tynkowania, malowania i ocieplania z zewntrz budynkw o okadzinach ceglanych; zakaz stosowania aluzji zewntrznych od strony przestrzeni publicznych; prawo do lokalizacji okien poaciowych na dachach z zakazem realizacji lukarn o ile nie wystpuj w oryginalnej formie i krycia dachw blach dachwko podobn; zakaz zmiany podziaw i wielkoci otworw okiennych i drzwiowych; w przypadku wymiany stolarki okiennej i drzwiowej obowizek zachowania historycznych podziaw, a dla otworw okiennych zakoczonych ukiem zakaz stosowania uproszcze w postaci prostego zakoczenia stolarki; dopuszcza si wymian stolarki nie nadajcej si do remontu, wykonan na wzr istniejcej; obowizek usunicia z elewacji lub dostosowania do kolorystyki elewacji elementw szpeccych tj. okablowania, anten satelitarnych, ewidencji suce kominw stalowych, si na skrzynek obszarze elektrycznych, strefy ochrony i telekomunikacyjnych i gazowych. 10. Dla budynkw ujtych w znajdujcych ochronie i konserwatorskiej B dopuszcza si nastpujce prace budowlane zabezpieczeniu zabytkw: odsonicie rozumiane jako przywrcenie obiektowi cech zabytkowych przez wyeliminowanie zakcajcych nowszych, oryginaln dziaajcych form destrukcyjnie historyczn architektoniczn

konstrukcji, np. rozbirk przybudwki lub zdjcie wspczesnych powok tynku, konserwacja - rozumiane jako prace majce na celu doprowadzenie zabytku do postaci najlepiej ukazujcej jego walory artystyczne i historyczne poprzez zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie oryginalnej relacji substancji. 11. W granicach strefy a K ochrony krajobrazu kulturowego, z uwagi na podlegajcy ochronie charakter midzy obiektami przyrodniczymi kubaturowymi, obowizuj nastpujce wymogi konserwatorskie: naley zachowa

13 4

i wyeksponowa elementy historycznego ukadu przestrzennego: rozplanowanie drg, ulic i placw, linie zabudowy, kompozycj wntrz urbanistycznych oraz kompozycj zieleni; nowa zabudowa winna by dostosowana do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie rozplanowania, skali i bryy przy zaoeniu harmonijnego wspistnienia wspczesnej, architektonicznej; elementw nawizywa wszelka kompozycji formami dziaalno do historycznej lokalnej inwestycyjna oraz tradycji musi

uwzgldnia istniejce ju zwizki przestrzenne i planistyczne; naley preferowa te inwestycje, ktre stanowi rozszerzenie lub uzupenienie ju istniejcych form zainwestowania terenu, przy zaoeniu maksymalnego zachowania i utrwalenia istniejcych ju relacji oraz pod warunkiem, i nie koliduj one z historycznym charakterem obiektu; formy inwestowania naley w maksymalnym stopniu ukierunkowa na ich harmonijne wpisanie w otaczajcy krajobraz. Z tego powodu naley wyczy z moliwoci realizacji inwestycje due wielkoobszarowe, jak rwnie te, ktre wymagaj znacznych przeobrae krajobrazu; umieszczenia reklam lub innych tablic, niezwizanych bezporednio z danym obiektem i stanowicych element obcy na tym obszarze, jest zabronione. Dopuszcza si umiejscawianie tablic informacyjnych instytucji lub szyldw sklepw oraz zakadw w miejscach na to wyznaczonych, we waciwej, nieagresywnej formie. W przypadkach spornych lub wtpliwych lokalizacj i projekty tych elementw naley konsultowa z waciwym urzdem ochrony zabytkw; ustala si wymg konsultowania i uzgodnienia z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw wszelkich dziaa inwestycyjnych w zakresie: remontw, przebudowy, rozbudowy oraz zmiany funkcji obiektw figurujcych w gminnej ewidencji zabytkw oraz w rejestrze zabytkw architektury i budownictwa, zmian historycznie uksztatowanych wntrz urbanistycznych i ruralistycznych, prowadzenia wszelkich prac ziemnych. 12. W granicach strefy OW obserwacji archeologicznej obowizuj

13 5

nastpujce

wymogi

konserwatorskie:

wszelkie

zamierzenia

inwestycyjne (take: zakadanie infrastruktury technicznej oraz inne wy-kopy ziemne) na tym obszarze winny by uzgodnione z inspekcj zabytkw archeologicznych waciwego oddziau urzdu ochrony zabytkw, a prace ziemne prowadzone pod nadzorem archeologiczno konserwatorskim; ze wzgldu na moliwo stwierdzenia w trakcie prac reliktw archeologicznych, inwestor winien liczy si z koniecznoci zmiany technologii prowadzenia robt; w przypadku dokonania znalezisk archeologicznych, prace budowlane winny by przerwane, a teren udostpniony do ratowniczych bada archeologicznych. Badania te wykonywane s zgodnie z przepisami szczeglnymi; wyniki tych bada decyduj o moliwoci kontynuowania prac budowlanych, koniecznoci zmiany technologii lub ewentualnie o ich zaniechaniu i zmianie przeznaczenia terenu; bez uzgodnienia dopuszcza si jedynie prowadzenie prac porzdkowych, nie wnikajcych w gb gruntu, oraz prac rolniczych. ( 10); Uchwaa Nr LIV/368/2006 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 1 wrzenia 2006 roku w sprawie: miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Nowa Sl strefa przemysowa, obejmujcy obszar nowosolskiej podstrefy Kostrzysko-Subi-ckiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej i Miejskiej Strefy Przemysowej z terenami przylegymi od pnocy i zachodu ograniczony torami kolejowymi, od wschodu drog krajow i lasami, od poudnia lasami w kwestii ochrony konserwatorskiej ustala co nastpuje: - 1. Na obszarze objtym planem ochrona dziedzictwa kulturowego obejmuje zobowizanie inwestora do: zapewnienia bada wyprzedzajcych w przypadku pla-nowanych gbokich wykopw i prac zwizanych z przemieszczaniem duych iloci ziemi, lub do zapewnienia nadzorw archeologicznych w przypadku wykonywania wykopw liniowych. 2. Na prace archeologiczne wymagane jest uzyskanie pozwole-nia Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora

13 6

Zabytkw. 3. Obowizuj zasady ksztatowania nowej zabudowy zgodnie z Rozdziaem 2 i 6 niniejszej uchway. ( 10); Uchwaa Nr XLVII/318 /2006 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 27 stycznia 2006 roku w sprawie miejscowego planu zagospodarowania obejmujcy przestrzennego zabudowy miasta Nowa ulicami: Sl, 1-go kwartay pomidzy

Maja, Parkow, Pisudskiego, Wojska Polskiego i terenami PKP w kwestii ochrony konserwatorskiej ustala co nastpuje: - 1. Na obszarze objtym planem ochrona zabytkw obejmuje: zesp architektonicz-no-urbanistyczny miasta wzdu ul. Pisudskiego, wpisany do rejestru zabytkw i oznaczony jako strefa ochrony konserwatorskiej A, pozostay obszar miasta objty planem, jako strefa ochrony konserwatorskiej B, budynki wpisane do rejestru za-bytkw, budynki ujte w ewidencji dbr kultury. 2. Budynki wpisane do rejestru zabytkw, budynki ujte w ewidencji dbr kultury i granic obszaru miasta wpisane-go do rejestru zabytkw (strefy ochrony konserwatorskiej) oznaczono graficznie na rysunku. ( 8); - 1. Wszelkie prace i roboty przy zabytkach na terenie strefy konserwatorskiej A i B oraz prace archeologiczne i wykopaliskowe na terenie strefy konserwatorskiej A wolno prowadzi wycznie za zezwoleniem Wojewdzkiego Konserwatora z Zabytkw. 2. Projekty budowlane 3. planowanych Odbudowa, obiektw inwestycji na terenie strefy konserwatorskiej A i B naley uzgadnia Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw. i przebudowa, rozbudowa, dobudowa nadbudowa

wpisanych do rejestru zabytkw i ujtych w ewidencji wymaga przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow, uzyskania zezwolenia Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. ( 9); - 1. Dla obszaru strefy ochrony konserwatorskiej A ustala si: zachowanie istniejcych, ukadu historycznej zabudowy rdmiejskiej w obowizujcych liniach zabudowy, obowizek

13 7

zachowania historycznych przekroi i szerokoci ulic, obowizek zachowania historycznego podziau na dziaki budowlane poprzez zachowanie historycznej zabudowy oficyn i ksztatowanie wntrz mieszkalnych z podkreleniem linii rozgraniczajcych poszczeglne parcele, prawo do uzupenie zabudowy na pustych parcelach z dostosowaniem nowej zabudowy do gabarytw ssiedniej zabudowy historycznej pod wzgldem skali, geometrii dachw, wysokoci kondygnacji, a w szczeglnoci wysokoci parteru gdzie obowizuje kontynuacja gzymsw, zakaz lokalizacji obiektw na podstawie projektw typowych i powtarzalnych, zachowanie istniejcych nawierzchni brukowanych na ulicach, placach i cigach pieszych. 2. Dla obszaru strefy ochrony konserwatorskiej B ustala si obowizek zachowania historycznych przekroi i szerokoci ulic wraz z liniami rozgraniczajcymi i historyczn nawierzchni, zachowanie zasadniczych elementw historycznego ukadu przestrzennego w tym: historycznego podziau parcelacyjnego rozplanowania ulic, placw, wntrz urbanistycznych i kompozycji zieleni, prawo do uzupenie zabudowy na pustych parcelach z dostosowaniem nowej zabudowy do gabarytw ssiedniej zabudowy historycznej pod wzgldem skali, geometrii dachw, wysokoci kondygnacji, a w szczeglnoci wysokoci parteru gdzie obowizuje kontynuacja gzymsw, zakaz lokalizacji obiektw na podstawie projektw typowych i powtarzalnych. 3. Dla budynkw wpisanych do rejestru zbytkw i ujtych w ewidencji znajdujcych si na obszarze strefy ochrony konserwatorskiej A i B ustala si: zakaz zmiany formy zewntrznej budynkw stanowicych pierzej ulicy, rozumiany jako: zakaz rozbudowy, dobudowy i nadbudowy (w tym dobudowy przedsionkw) z uwzgldnieniem pkt 2 i prawem do przebudowy cian szczytowych budynkw wskazanych w niniejszej uchwale oraz oznaczonych graficznie na rysunku, dla budynkw z paskim dachem prawo do realizacji dachu stanowicego rekonstrukcj jego historycznej formy, obowizek renowacji zniszczonych fragmentw budynkw w formie uzupenie brakujcych detali

13 8

architektonicznych majcy na celu przywrcenie budynku do stanu pierwotnego, zakaz tynkowania, malowania i ocieplania z zewntrz budynkw o okadzinach ceglanych, zakaz stosowania aluzji zewntrznych, prawo do lokalizacji okien poaciowych na dachach z zakazem realizacji kafrw, o ile nie wystpuj w oryginalnej formie i krycia dachw blach dachwko podobn, zakaz zmiany podziaw i wielkoci otworw okiennych i drzwiowych, w przypadku wymiany stolarki okiennej i drzwiowej obowizek zachowania historycznych podziaw, a dla otworw okiennych zakoczonych ukiem zakaz stosowania uproszcze w postaci prostego zakoczenia stolarki, zakaz stosowania stolarki z PCV, za wyjtkiem stolarki wykonanej na wzr istniejcej nie nadajcej si do remontu, obowizek usunicia z elewacji lub dostosowania do kolorystyki elewacji elementw szpeccych tj. okablowania, anten satelitarnych, kominw stalowych, skrzynek elektrycznych, telekomunikacyjnych i gazowych. 4. Dla budynkw, o ktrych mowa w ust.3 dopuszcza si nastpujce prace budowlane suce ochronie i zabezpieczeniu zabytkw: odsonicie i rozumiane jako przywrcenie obiektowi cech zabytkowych przez wyeliminowanie zakcajcych nowszych, oryginaln, dziaajcych form destrukcyjnie historyczn architektoniczn

konstrukcji, np. rozbirk przybudwki lub zdjcie wspczesnych powok tynku, konserwacja - rozumiane jako prace majce na celu doprowadzenie zabytku do postaci najlepiej ukazujcej jego walory artystyczne i historyczne poprzez zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie oryginalnej substancji. 5. Budowa nowych budynkw plombowych, o ktrych mowa w ust.1 pkt 4, na granicy z budynkami, o ktrych mowa w ust.3 nie stanowi dobudowy i rozbudowy tych ostatnich. ( 10); Uchwaa Nr LVI/347/09 Rady Miejskiej w Nowej Soli Z DNIA 30 grudnia 2009 roku w sprawie: miejscowego miasta ulicami Nowa 1-go planu Sl Maja, zagospodarowania obejmujcego przestrzennego ograniczony

teren

13 9

Staszica, Wojska Polskiego oraz terenem lenym w kwestii ochrony konserwatorskiej ustala co nastpuje: - 1. Na obszarze objtym planem ochrona zabytkw obejmuje: fragment obszaru miasta objty planem, jako strefa ochrony konserwatorskiej B; fragment obszaru miasta objty planem, jako strefa ochrony krajobrazu kulturowego K; budynki ujte w gminnej ewidencji zabytkw nieruchomych. 2. Budynki ujte w gminnej ewidencji dbr nieruchomych i granic obszaru miasta wpisanego do rejestru zabytkw (stref ochrony konserwatorskiej B, stref ochrony krajobrazu kulturowego K) oznaczono graficznie na rysunku. 3. Wszelkie prace i roboty przy zabytkach na terenie strefy ochrony konserwatorskiej B wolno prowadzi wycznie Konserwatora za zezwoleniem 4. Lubuskiego Wojewdzkiego planowanych Zabytkw. Projekty budowlane

inwestycji na terenie strefy konserwatorskiej B naley uzgadnia z Lubuskim Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw. 5. Ustala si ochron nastpujcych obiektw ujtych w gminnej ewidencji zabytkw nieruchomych, (...) 6. Odbudowa, przebudowa, rozbudowa, dobudowa i nadbudowa obiektw ujtych w gminnej ewidencji wymaga przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow, uzyskania zezwolenia Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 7. W granicach strefy B ochrony konserwatorskiej obowizuj nastpujce ustalenia: nakazuje si dostosowanie przestrzennej nowej w zabudowy formy do historycznej i kompozycji materiau zakresie architektonicznej

elewacyjnego; now zabudow nawiza do lokalnej, historycznej tradycji budowlanej; ustala si zachowanie zasadniczych elementw historycznego rozplanowania, w tym przede wszystkim ukadu drg, ulic i placw, linii zabudowy, kompozycji wntrz urbanistycznych oraz kompozycji zieleni; ustala si obowizek restauracji i modernizacji technicznej obiektw o wartociach kulturowych, z dostosowaniem wspczesnej funkcji do wartoci obiektw; wszelka dziaalno inwestycyjna powinna by prowadzona z

14 0

uwzgldnieniem

istniejcych

ju

zwizkw

przestrzennych

planistycznych; nakazuje si dostosowanie nowej zabudowy do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie skali i formy bryy zabudowy, przy zaoeniu harmonijnego wspistnienia elementw kompozycji historycznej i i wspczesnej; z ustala si wymg konsultowania uzgodnienia Wojewdzkim Konserwatorem

Zabytkw wszelkich dziaa inwestycyjnych w zakresie: remontw, przebudowy, rozbudowy oraz zmiany funkcji obiektw figurujcych w gminnej ewidencji zabytkw oraz w rejestrze zabytkw architektury i budownictwa; zmian historycznie uksztatowanych wntrz urbanistycznych i ruralistycznych; prowadzenia wszelkich prac ziemnych. 8. Dla budynkw ujtych w ewidencji znajdujcych si na obszarze strefy ochrony konserwatorskiej B dopuszcza si nastpujce prace budowlane suce ochronie i zabezpieczeniu zabytkw: odsonicie - rozumiane jako przywrcenie obiektowi cech zabytkowych przez wyeliminowanie nowszych, dziaajcych destrukcyjnie i zakcajcych oryginaln historyczn form architektoniczn konstrukcji, np. rozbirk przybudwki lub zdjcie wspczesnych powok tynku; konserwacja - rozumiana jako prace majce na celu doprowadzenie zabytku do postaci najlepiej ukazujcej jego walory artystyczne i historyczne poprzez zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie oryginalnej substancji. 9. W granicach strefy K ochrony krajobrazu kulturowego, z uwagi na podlegajcy ochronie naley charakter zachowa relacji i midzy obiektami elementy przyrodniczymi a kubaturowymi, obowizuj nastpujce wymogi konserwatorskie: wyeksponowa historycznego ukadu przestrzennego: rozplanowanie drg, ulic i placw, linie zabudowy, kompozycj wntrz urbanistycznych oraz kompozycj zieleni; nowa zabudowa winna by dostosowana do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie rozplanowania, skali i bryy przy zaoeniu harmonijnego wspistnienia elementw kompozycji historycznej oraz wspczesnej, nawizywa formami do

14 1

lokalnej tradycji architektonicznej; wszelka dziaalno inwestycyjna musi uwzgldnia istniejce ju zwizki przestrzenne i planistyczne; naley preferowa te inwestycje, ktre stanowi rozszerzenie lub uzupenienie ju istniejcych form zainwestowania terenu, przy zaoeniu maksymalnego zachowania i utrwalenia istniejcych ju relacji oraz pod warunkiem, i nie koliduj one z historycznym charakterem obiektu; formy inwestowania naley w maksymalnym stopniu ukierunkowa na ich harmonijne wpisanie w otaczajcy krajobraz; z tego powodu naley wyczy z moliwoci realizacji inwestycje due wielkoobszarowe, jak rwnie te, ktre wymagaj znacznych przeobrae krajobrazu; umieszczenia reklam lub innych tablic, niezwizanych bezporednio z danym obiektem i stanowicych element obcy na tym obszarze, jest zabronione. Dopuszcza si umiejscawianie tablic informacyjnych instytucji lub szyldw sklepw oraz zakadw w miejscach na to wyznaczonych, we waciwej, nieagresywnej formie. W przypadkach spornych lub wtpliwych lokalizacj i projekty tych elementw naley konsultowa z waciwym urzdem ochrony zabytkw. ( 10); Uchwaa Nr XXVI/137/08 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 25 stycznia 2008 roku w sprawie zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Nowa Sl, obejmujcego teren przylegy do ul. Chopina w kwestii ochrony konserwatorskiej ustala co nastpuje: - 1. Osoby, ktre w trakcie prowadzenia robt ziemnych na obszarze objtym zmian planu odkryj przedmiot, co do ktrego istnieje przypuszczenie, e jest on zabyt-kiem, s zobowizane: wstrzyma wszelkie prace, mogcych uszkodzi lub zniszczy znalezisko; zabezpieczy znalezisko i miejsce jego odkrycia; niezwocznie powiadomi o tym Prezydenta Miasta Nowa Sl i Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw; 2. Wszelkie prace i roboty przy zabytkach oraz prace archeologiczne i wykopaliskowe wolno prowadzi wycznie za zezwoleniem Wojewdzkiego Konserwatora Zabyt-kw. ( 13);

14 2

Uchwaa Nr XLII/249/09 Rady Miejskiej w Nowej Soli w sprawie zakadu zmiany Gedia miejscowego miasta Poland Nowa Sp. z planu Sl o.o. zagospodarowania teren ochrony w kwestii przestrzennego obejmuj-cego

konserwatorskiej ustala co nastpuje: - 1. Na obszarze objtym planem ochrona zabytkw obejmuje: fragment obszaru miasta objty planem, jako strefa ochrony konserwatorskiej A, fragment obszaru miasta objty planem, jako strefa obserwacji archeologicznej OW, 2. Stref ochrony konserwatorskiej A oraz stref obserwacji archeologicznej OW oznaczono graficznie na rysunku. 3. Wszelkie prace i roboty przy zabytkach na terenie strefy ochrony konserwatorskiej A oraz prace archeologiczne i wykopaliskowe na terenie strefy konserwatorskiej A wolno prowadzi wycznie za zezwoleniem Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 4. Projekty budowlane planowanych inwestycji na terenie strefy konserwatorskiej A naley uzgadnia z Lubuskim Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw. 5. W granicach strefy A penej ochrony konserwatorskiej obowizuj nastpujce ustalenia: ochrona historycznego rozplanowania ukadu przestrzennego, realizacja nowych inwestycji dopuszczalna jest tylko za zezwoleniem Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw po wstpnym uzgodnieniu z nim lokalizacji oraz wygldu architektonicznego obiektu; dopuszczalna wysoko zabudowy do 3 kondygnacji, przy wysokoci kondygnacji maksymalnie 4 m, rozbirki moliwe s w odniesieniu do obiektw powstaych po 1945 r. oraz obiektw, ktre nie zostay wpisane do rejestru i ewidencji zabytkw, po uzyskaniu zezwolenia Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 6. W granicach strefy OW obserwacji archeologicznej obowizuj nastpujce wymogi konserwatorskie: wszelkie zamierzenia inwestycyjne (take zakadanie infrastruktury technicznej oraz inne wykopy ziemne) na tym obszarze winny by uzgodnione z inspekcj zabytkw archeologicznych waciwego oddziau urzdu ochrony zabytkw, a

14 3

prace

ziemne

prowadzone

pod

nadzorem

archeologiczno-

konserwatorskim. Ze wzgldu na moliwo stwierdzenia w trakcie prac reliktw archeologicznych, inwestor winien liczy si z koniecznoci zmiany technologii prowadzenia robt, w przypadku dokonania znalezisk archeologicznych, prace budowlane winny by przerwane, a teren Wyniki udostpniony tych bada do ratowniczych o bada archeologicznych - badania te wykonywane s zgodnie z przepisami szczeglnymi. decyduj moliwoci kontynuowania prac budowlanych, koniecznoci zmiany technologii lub ewentualnie o ich zaniechaniu i zmianie przeznaczenia terenu, bez uzgodnienia nie dopuszcza si w jedynie gb prowadzenie gruntu, oraz prac prac porzdkowych, rolniczych. ( 7); Uchwaa Nr LX/383/10 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 26 marca 2010 r. w sprawie: miejscowego ulicami: planu 1-go zagospodarowania Maja, Parkow, przestrzennego miasta Nowa Sl obejmujcego kwartay zabudowy pomidzy Pisudskiego, Wojska Polskiego i terenami PKP w kwestii ochrony konserwatorskiej ustala co nastpuje: - 1. Na obszarze objtym planem ochrona zabytkw obejmuje: 1) zesp architektoniczno-urbanistyczny miasta wzdu ul. Pisudskiego, wpisany do rejestru zabytkw i oznaczony jako strefa ochrony konserwatorskiej "A", 2) pozostay obszar miasta objty planem, jako strefa ochrony konserwatorskiej "B", 3) budynki wpisane do rejestru zabytkw, 4) budynki ujte w ewidencji dbr kultury. 2. Budynki wpisane do rejestru zabytkw, budynki ujte w ewidencji dbr kultury i granic obszaru miasta wpisanego do rejestru zabytkw (strefy ochrony konserwatorskiej), oznaczono graficznie na rysunku. ( 8); - 1. Wszelkie prace i roboty przy zabytkach na terenie strefy ochrony konserwatorskiej "A" i "B" oraz prace archeologiczne i wnikajcych

14 4

wykopaliskowe na terenie strefy konserwatorskiej "A", wolno prowadzi wycznie za zezwoleniem Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 2. Projekty budowlane planowanych inwestycji na terenie strefy ochrony konserwatorskiej "A" i "B" naley uzgadnia z Wojewdzkim przebudowa, Konserwatorem rozbudowa, Zabytkw. i 3. Odbudowa, obiektw dobudowa nadbudowa

wpisanych do rejestru zabytkw i ujtych w ewidencji, wymaga przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow, uzyskania zezwolenia Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. ( 9); - 1. Dla obszaru strefy ochrony konserwatorskiej "A" ustala si: 1) zachowanie istniejcych, ukadu historycznej zabudowy rdmiejskiej 2) w obowizujcych liniach zabudowy, obowizek

zachowania historycznych przekroi i szerokoci ulic wyznaczonych budynkami, 3) obowizek zachowania historycznego podziau na dziaki budowlane, poprzez zachowanie historycznej zabudowy oficyn i ksztatowanie wntrz mieszkalnych z podkreleniem linii rozgraniczajcych poszczeglne parcele, 4) prawo do uzupenie zabudowy na pustych parcelach z dostosowaniem nowej zabudowy do gabarytw ssiedniej zabudowy historycznej pod wzgldem skali, geometrii dachw, wysokoci kondygnacji, a w szczeglnoci wysokoci parteru gdzie obowizuje kontynuacja gzymsw, 5) zakaz lokalizacji wyklucza obiektw si na podstawie blachy projektw i typowych paneli i powtarzalnych, 6) w przypadku nowo powstajcych obiektw stosowanie dachwkowej PCV, na elementy wykoczenia zewntrznego winny operowa tradycyjnymi, historycznymi kamiennych w sposb harmonijny dla caoci kompozycji i znaczenia projektowanej zabudowy, 7) zachowanie istniejcych nawierzchni brukowanych na ulicach, placach i cigach pieszych, 8) obowizek przeprowadzenia bada archeologicznych w trakcie prac ziemnych. 2. Dla obszaru strefy rozwizaniami materiaowymi, stosowanymi terenie miasta z dopuszczeniem stosowania szka, stali i okadzin

14 5

ochrony konserwatorskiej "B" ustala si: 1) obowizek zachowania historycznych przekroi i i szerokoci ulic wraz 2) z liniami rozgraniczajcymi historyczn nawierzchni, zachowanie

zasadniczych elementw historycznego ukadu przestrzennego w tym: historycznego podziau parcelacyjnego rozplanowania ulic, placw, wntrz urbanistycznych i kompozycji zieleni, 3) prawo do uzupenie zabudowy na pustych parcelach z dostosowaniem nowej zabudowy do gabarytw ssiedniej zabudowy historycznej pod wzgldem skali, geometrii dachw, wysokoci kondygnacji, a w szczeglnoci wysokoci parteru - gdzie obowizuje kontynuacja gzymsw, 4) zakaz lokalizacji obiektw na podstawie projektw typowych i powtarzalnych. 3. Dla budynkw wpisanych do rejestru zbytkw i ujtych w ewidencji znajdujcych si na obszarze strefy ochrony konserwatorskiej "A" i "B" ustala si: 1) zakaz zmiany formy zewntrznej frontw budynkw stanowicych pierzej ulicy, o ile dalsze ustalenia nie stanowi inaczej, rozumiany jako: zakaz rozbudowy, i prawem dobudowy do i nadbudowy w (w tym dobudowy przedsionkw) z uwzgldnieniem pkt 2 przebudowy uzgodnieniu Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw, parterw w tym otworw okiennych, drzwiowych i witryn oraz cian szczytowych budynkw, wskazanych w niniejszej uchwale i oznaczonych graficznie na rysunku, 2) dla budynkw z paskim dachem prawo do realizacji dachu stanowicego rekonstrukcj jego historycznej formy, 3) obowizek renowacji zniszczonych fragmentw budynkw, w formie uzupenie brakujcych detali architektonicznych, majcy na celu przywrcenie budynku do stanu pierwotnego, 4) zakaz tynkowania, malowania i ocieplania z zewntrz budynkw o okadzinach ceglanych, 5) kolorystyka budynkw elewacji z winna uwzgldnia cechy stylistyczne badania odnonie jednoczesnym uwzgldnieniem

stratygraficznego,

a w przypadku braku przekazw

pierwotnej kolorystyki, nawizania do kolorystyki charakterystycznej

14 6

dla

okresu

powstania

budynku,

6)

zakaz

stosowania

aluzji

zewntrznych od strony przestrzeni publicznych, 7) prawo do lokalizacji okien poaciowych na dachach w uzgodnieniu Wojewdzkim krycia Konserwatorem blach Zabytkw, z zakazem 8) zakaz realizacji zmiany wystawek dachowych, o ile nie wystpuj w oryginalnej formie i dachw dachwkopodobn, okiennej i podziaw i wielkoci otworw okiennych i drzwiowych, 9) w przypadku wymiany stolarki drzwiowej obowizek zachowania historycznych podziaw, a dla otworw okiennych zakoczonych ukiem zakaz stosowania uproszcze w postaci prostego zakoczenia stolarki, 10) zakaz stosowania stolarki z PCV, za wyjtkiem stolarki wykonanej na wzr istniejcej, nienadajcej si do remontu w budynkach ewidencyjnych, 11) obowizek usunicia z elewacji lub dostosowania do kolorystyki elewacji, elementw szpeccych tj. okablowania, anten satelitarnych, kominw stalowych, skrzynek elektrycznych, telekomunikacyjnych i gazowych. 4. Dla budynkw, o ktrych mowa w ust.3 dopuszcza si nastpujce prace budowlane suce ochronie i zabezpieczeniu zabytkw: 1) odsonicie - rozumiane jako przywrcenie obiektowi cech zabytkowych przez wyeliminowanie nowszych, dziaajcych destrukcyjnie i zakcajcych oryginaln, historyczn form architektoniczn konstrukcji, np. rozbirk przybudwki lub zdjcie wspczesnych powok tynku, 2) konserwacja - rozumiane jako prace majce na celu doprowadzenie zabytku do postaci najlepiej ukazujcej jego walory artystyczne i historyczne poprzez zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie oryginalnej substancji. 5. Budowa nowych budynkw plombowych, o ktrych mowa w ust.1 pkt 4, na granicy z budynkami, o ktrych mowa w ust.3 nie stanowi dobudowy i rozbudowy tych ostatnich. ( 10).

e)

ustalenia

ochrony

decyzji

ustaleniu

lokalizacji

inwestycji celu publicznego;

14 7

f) ustalenia ochrony w decyzji o warunkach zabudowy; g) ustalenia ochrony w decyzji o zezwoleniu na realizacj inwestycji drogowej; h) ustalenia ochrony w decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej Na terenie Gminy Nowa Sl-Miasto ww. forma ochrony prawnej nie wystpuje. i) ustalenia ochrony w decyzji o zezwoleniu na realizacj inwestycji w zakresie lotniska uytku publicznego Na terenie Gminy Nowa Sl-Miasto ww. forma ochrony prawnej nie wystpuje. 5.4. Zabytki w gminnej ewidencji

zabytkw Zgodnie z art. 21 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami ewidencja zabytkw jest podstaw do sporzdzania programw opieki nad zabytkami przez wojewdztwa, powiaty i gminy. Art. 22 ust. 4 ww. ustawy zobowizuje wjta (burmistrza, prezydenta miasta) do prowadzenia gminnej ewidencji zabytkw w formie zbioru kart adresowych zabytkw nieruchomych z terenu gminy. Art. 22 ust. 5 okrela zabytki, ktre winny by ujte w gminnej ewidencji zabytkw. Nale do nich: 1) zabytki nieruchome wpisane do rejestru; 2) inne zabytki nieruchome znajdujce si w wojewdzkiej ewidencji zabytkw; 3) inne zabytki nieruchome wyznaczone przez wjta (burmistrza, prezydenta miasta) w porozumieniu z wojewdzkim konserwatorem zabytkw. Po uchyleniu Rozporzdzenia Ministra Kultury z dnia 14 maja 2004 roku w sprawie prowadzenia rejestru zabytkw, krajowej, wojewdzkiej i gminnej ewidencji zabytkw oraz krajowego wykazu zabytkw skradzionych lub wywiezionych za granic niezgodnie z

14 8

prawem (Dz. U. z 2004, Nr 124, poz. 1305) wraz z wejciem w ycie dnia 5 czerwca 2010 r. ustawy z dnia 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r., Nr 75, poz. 474) przestay obowizywa dotychczasowe przepisy prawne okrelajce sposb prowadzenia Minister gminnej i ewidencji zabytkw. Narodowego Zgodnie okreli, z w art. 24 znowelizowanej ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami Kultury Dziedzictwa drodze rozporzdzenia, sposb prowadzenia gminnej ewidencji zabytkw. Naley podkreli, i ewidencja zabytkw nie jest dokumentem zamknitym, winna by ona uzupeniana i weryfikowana. Jej zmiany nie powoduj niewanoci ustale studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego, miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego oraz gminnego programu opieki nad zabytkami. Ponadto winna ona podlega okresowej aktualizacji, polegajcej m.in. na wyczeniu z ewidencji obiektw nieistniejcych oraz gruntownie przebudowanych (np. zmiana bryy budynku, ukadu i wielkoci otworw okiennych, likwidacja detalu architektonicznego, otynkowanie ceglanych elewacji). Uzupenienia wymagaj take zmiany stanu prawnego: wpis do rejestru zabytkw, czy ustanowienie parku kulturowego. Ustawa z dnia 18 marca 2010 roku o zmianie ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektrych innych ustaw (Dz. U. z 2010, Nr 75, poz. 474) w sposb zasadniczy zmienia status prawny ewidencji zabytkw. Przed jej wejciem w ycie (przed dniem 5 czerwca 2010 roku) gminne ewidencje zabytkw prowadzone byy bowiem wycznie dla celw wewntrznych (informacyjnych) i pozwalay one na analiz oraz inwentaryzacj istniejcej substancji kulturowej. Wg aktualnego stanu prawnego

gminna ewidencja zabytkw stanowi jedn z rwnorzdnych podstaw do objcia znajdujcego si w niej obiektu ochron konserwatorsk, m.in. w decyzji

14 9

o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego i decyzji o warunkach zabudowy (art. 1 pkt. 4 ww. ustawy);

obok obszarw i obiektw objtych formami ochrony zabytkw (okrelonych w art. 7 ustawy o ochronie zabytkw), rwnie w odniesieniu do obiektw ujtych w gminnej ewidencji zabytkw obowizuje uzgodnienie z wojewdzkim konserwatorem zabytkw na etapie postpowania o ustaleniu warunkw zabudowy (art. 4 ustawy o zmianie ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektrych innych ustaw);

w stosunku do obiektw niewpisanych do rejestru zabytkw, a ujtych w gminnej ewidencji zabytkw pozwolenie na budow lub rozbirk obiektu budowlanego wydaje waciwy organ w uzgodnieniu z wojewdzkim konserwatorem zabytkw (art. 3 ww. ustawy). Aktualnie gminna ewidencja zabytkw miasta Nowa Sl liczy

1366 obiektw, cznie z wytypowanymi do wyczenia oraz wczenia do ewidencji. W skad gminnej ewidencji zabytkw wchodz obiekty zabytkowe wpisane i nie wpisane do rejestru zabytkw, powstae do 1945 r. Na potrzeby niniejszego gminnego programu opieki nad zabytkami dokonano weryfikacji istniejcej gminnej ewidencji zabytkw Gminy Nowa Sl Miasto w zakresie datowania (zmieniono lub ucilono czas powstania niemal wszystkich obiektw objtych dotychczas ewidencji, wykrelone ewidencj), ponadto z ustalono historyczne obiekty, braku nazwy obiektw zosta wartoci zabytkowych, wytypowano zabytki, ktre winny znale si w wytypowano wskutek ktre lub winny utraty ewidencji

zabytkowych, np. w wyniku przebudowy lub remontu. Zestawienie obiektw objtych gminn ewidencj zabytkw wraz z uwagami dotyczcymi wpisu do rejestru zabytkw oraz wykrelenia lub wpisania do ewidencji zawiera aneks 3.

15 0

5.5. Zabytki o najwyszym znaczeniu dla miasta Na terenie Nowej Soli wystpuje wiele zabytkw posiadajcych znaczenie nie tylko lokalne, lecz take ponadregionalne, a take wykraczajce poza granice kraju. Do najcenniejszych naley zaliczy nastpujce:

most podnoszony na kanale portowym. Zbudowany w 1927 r., posiada oryginaln i niepowtarzaln konstrukcj, porwnywaln z mostami w Stanach Zjednoczonych, m.in. Stillwater Bridge w Chicago (1894) i Marine Parkway Bridge w Nowym Jorku (1937) oraz mostem kolejowym na Rethe koo Hamburga (1934).

koci ewangelicki, ob. rzym.-kat. paraf. p.w. w. Antoniego. Wzniesiony w latach 1835-1839 wg projektu Augusta Sollera (1805-1853), od 1833 r. pracownika pomocniczego Karla Friedricha Schinkla w Pastwowym Urzdzie Budowlanym w Berlinie, w latach 1841-1845 Naczelnego Radcy Budowlanego w Berlinie. Projekt kocioa zatwierdzony w 1834 r. przez K. F. Schinkla Inwestycj ywo interesowa si nastpca tronu pruskiego, pniejszy krl Fryderyk Wilhelm IV, ktry podarowa dla otarza nowo wzniesionego kocioa ewangelickiego obraz (niezachowany). Koci stanowi wczesne dzieo A. Sollera, ktry w historii architektury niemieckiej zapisa si jako jeden z gwnych przedstawicieli szkoy Schinklowskiej. Nowosolski koci by przedmiotem konserwatora zainteresowa zabytkw naukowych lskiej przedwojennego prowincji

Gnthera Grundmanna, ktry wielokrotnie uwzgldnia go w swoich opracowaniach, w tym m.in. w opublikowanej w 1973 r. w Monachium monografii A. Sollera.

osiedle

mieszkaniowe w

przy

ulicach 1920-1925

Matejki-Kossaka-Rydla. przez Nowosolskie

Zrealizowane

latach

Stowarzyszenie Budowlane (Neusalzer Bauverein) wg projektu

15 1

Petera poprzez

Behrensa budow na

(1868-1940), jego terenie

jednego

pionierw blokw

wspczesnej architektury. Z uwagi na degradacj osiedla wspczesnych mieszkalnych oraz fakt, i wchodzce w skad zabudowy osiedla obiekty zabytkowe s typowe i nie powstay wg indywidualnych projektw P. Behrensa, nie wydaje si konieczny wpis ww. osiedla do rejestru np. zabytkw, w zapisach winno planu ono zosta jednak uwzgldnione zagospodarowania

przestrzennego. Majc na uwadze znaczenie P. Behrensa w dziejach architektury wydaje si zasadne popularyzowanie informacji o zwizkach tego artysty z Now Sol.

rzeba z

kobiety

przed

budynkiem

Muzeum 1

Miejskiego. po. XX w.,

Wykonana ok. 1920 r. przez Georga Kolbe (1877-1947), jednego najwaniejszych rzebiarzy niemieckich reprezentujcego nurt plastyki figuratywnej. Do obiektw, ktrych znaczenie artystyczne i historyczne wykracza poza wojewdztwo lubuskie, nale:

XVIII-wieczna kolonia braci morawskich przy ul. Wrocawskiej i Wrblewskiego. Zaoona jako jedna z pierwszych czterech kolonii braci morawskich na lsku (koncesja dla Nowej Soli z 1743 r.), od 1764 r. do koca XVIII w. odbudowana po poarze z 1759 r. Posiada najlepiej zachowane rozplanowanie i zabudow spord wszystkich XVIII-wiecznych kolonii braci morawskich na lsku (Piawka Grna, Godnw, Pawowiczki). Zabudowa kolonii pnobarokowa, osadzie braci murowana, morawskich wzorowana Herrnhut na macierzystej Paska) na (Stra

uycach Grnych, powstaej w latach 1722-1727.

budynki mieszkalne przy ul. Witosa 9, 13, 19 i ul. Gowackiego 2. Klasycystyczne, zaprojektowane w latach 90-tych XVIII w. przez Christiana Valentina Schultze (1748-1831), penicego wwczas funkcj dyrektora budowlanego w departamencie budownictwa w Gogowie. Ten niezwykle utalentowany twrca

15 2

by jednym z gwnych przedstawicieli lskiego klasycyzmu. Dziaa m.in. w Gogowie, aganiu i Wrocawiu. Do czasw obecnych zachowao si niewiele zaprojektowanych przez niego dzie, m.in. ratusz w Kowarach (1786-1789), koci ewangelicki w Witoszynie Dolnym gm. Wymiarki (1795), dom ksicego radcy dworu Johanna Vertraugotta Metzke w aganiu (1798) i teatr miejski w Gogowie (ob. ruina, 1799). W opracowaniach powiconych Ch. V. Schultze jego projekty wykonane dla Nowej Soli nie byy dotd uwzgldniane, wspomina o nich natomiast Wilhelm Gotthold Schulz w swej monografii dotyczcej historii budownictwa na terenie Nowej Soli. Do obiektw cennych w skali caego wojewdztwa lubuskiego nale:

magazyny solne pnobarokowy z 2 po. XVIII w. (Pl. Solny 1) i klasycystyczny z 4 w. XVIII w. (Wrblewskiego 3). Drugi z nich posiada zachowane urzdzenie dwigowe z okresu budowy. Stanowi jedne z najstarszych zachowanych zabytkw techniki na terenie wojewdztwa, ponadto s bezcennym wiadectwem przypominajcym o przeszoci miasta zwizanej z dziaalnoci warzelni, a pniej faktorii solnej.

budynek maej odlewni na terenie Starej Huty, ob. Zakadw Metalurgicznych Dozamet Sp. z o.o. (ul. Pisudskiego 40). Stanowi prawdopodobnie najstarszy zachowany na terenie wojewdztwa budynek fabryczny. W oparciu o przekazy ikonograficzne dat jego powstania okreli mona na 2 w. XIX w., a cilej przed rokiem 1840.

przykady architektury rezydencjonalnej i przemysowej z lat 40tych i 50-tych XIX w., stanowice wysokiej klasy realizacje reprezentujce nurty artystyczne obecne we wspczesnej architekturze Berlina. Naley tu wymieni nowosolskie budowle w nurcie woskim, tj. wille fabrykanckie na ul. Pisudskiego 30 (1845), Muzealnej 46 (przed 1852), Wrocawskiej 16a (ok. 1850) i Pisudskiego 38 (1853), budynki przemysowe w nurcie

15 3

normandzkim, tj. wspomnian ma odlewni (przed 1840, ul. Pisudskiego 40) oraz prototypowni i wydzia elektryczny (pocz. lat 50-tych XIX w., ul. Pisudskiego 40), a w stylu uku penego budynek

administracyjny

(pocz.

lat

50-tych

XIX

w.,

ul.

Pisudskiego 40). oraneria w ogrodzie willi przy ul. Muzealnej 46. Powstaa w 3 w. XIX w. na terenie ogrodu zaoonego w 1852 r. Stanowi jeden z niewielu zachowanych na terenie wojewdztwa przykadw zabytkowej architektury ogrodowej.

15 4

6. OCENA STANU DZIEDZICTWA K U L T U R O W E G O M I A S T A . ANALIZA SZANS I ZAGROE

W niniejszym opracowaniu czciowo wykorzystano analiz SWOT, ktra zostaa przeprowadzona dla potrzeb Lokalnego programu rewitalizacji dla rdmiecia miasta Nowa Sl na lata 2009-2015. Nazwa SWOT jest akronimem angielskich sw Strengths (mocne strony), Weaknesses (sabe strony), Opportunities (szanse w otoczeniu), Threats (zagroenia w otoczeniu). Taka analiza zawiera okrelenie czterech grup czynnikw: mocnych stron uwarunkowa wewntrznych, ktre stanowi silne strony miasta i ktre naleycie wykorzystane sprzyja bd jego rozwojowi (utrzyma je jako mocne, i na ktrych naley oprze jego przyszy rozwj);
sabych stron uwarunkowa wewntrznych, ktre stanowi

sabe strony miasta i ktre nie wyeliminowane utrudnia bd jego rozwj (ich oddziaywanie naley minimalizowa);
szans

uwarunkowa

zewntrznych,

ktre

nie

bezporednio zalene od zachowania spoecznoci miasta, ale ktre mog by traktowane jako szanse, i przy odpowiednio podjtych przez ni dziaaniach, wykorzystane jako czynniki sprzyjajce rozwojowi miasta;
zagroe uwarunkowa zewntrznych, ktre take nie s

bezporednio zalene od zachowania spoecznoci miasta, ale ktre mog stanowi zagroenie dla jego rozwoju (naley unika ich negatywnego oddziaywania na rozwj miasta). Mocne strony: pooenie na rzek Odr; przebudowana infrastruktura portowa do celw turystycznych; przysta dla statkw pasaerskich; wsppraca z gminami nadodrzaskimi (Sulechw, Bytom Odrzaski);

15 5

zabezpieczenia przeciwpowodziowe; promenada nad Odr; wystpowanie na terenie miasta cennych, unikalnych obiektw historyczno-kulturowych;
interesujce ukady przestrzenno-architektoniczne, m.in. kolonia

braci morawskich, zespoy fabryczne; znaczny obszar miasta objty planami zagospodarowania przestrzennego;
wolne, atrakcyjne tereny do inwestowania w mieszkalnictwo i

baz turystyczno-noclegow; istnienie na terenie miasta placwek owiatowych i bazy edukacyjnej; bardzo atrakcyjne przyrodniczo i kulturowo tereny dla rozwoju turystyki;
rewitalizacja rdmiecia, m.in. kamienic wok Placu

Wyzwolenia, dawnego ratusza;

potencja gospodarczy obszaru po byej Fabryce Nici Odra; zagospodarowane tereny rekreacyjne (m.in. Park Kacza

Grka); lokalizacja na historycznym trakcie Berlin-Wrocaw; wytyczone cieki rowerowe; dobrze funkcjonujce instytucje kultury, w tym Muzeum Miejskie. Szanse: rewitalizacja wybranych miejsc na terenie miasta Nowa Sl; remonty obiektw zabytkowych; ksztatowanie tosamoci lokalnej (maa ojczyzna);
uwzgldnianie

zagadnie zagadnie terenw

z z

zakresu ochrony zakresu ochrony pozwalajcych na

zabytkw w zabytkw w wzmocnienie

dokumentach programowych miasta;

uwzgldnianie

planowaniu przestrzennym; rezerwy wolnych funkcji rozwojowych miasta;

15 6

wykorzystanie Odry do celw turystycznych i rekreacyjnych; rozwj placwki muzealnej;

budzenie wiadomoci ekologicznej i kulturowo-historycznej

mieszkacw (budowa cieek edukacyjnych, powstanie punktu informacji turystycznej, ustawienie tablic informacyjnych przy zabytkach); udzia funduszy prywatnych w pracach zwizanych z ochron zabytkw; finansowanie ze rodkw Gminy Nowa Sl-Miasto prac konserwatorskich;
moliwoci pozyskiwania rodkw dla regionalnych programw

ochrony Sabe strony:

zasobw

dziedzictwa

kulturowego

funduszy

strukturalnych Unii Europejskiej. zbyt powolny proces rewitalizacji budynkw zabytkowych;

zakcenie

pierwotnego

ukadu i

przestrzennego

zabudow

typow z okresu PRL;

brak

archeologicznych

historyczno-architektonicznych

programw badawczych;
odpyw ludnoci szczeglnie modych osb z uwagi na mao

atrakcyjny rynek pracy i braki w ofercie edukacyjno-kulturalnej;

narastajce zjawiska wykluczenia spoecznego mieszkacw

kamienic komunalnych; niska estetyka i zagospodarowanie terenw wok posesji; brak cisego centrum kulturalnego; brak monitoringu obszaru miasta objtego procesem rewitalizacji; ubstwo wielu rodzin w obszarze objtym rewitalizacj. Zagroenia: degradacja zabytkw; niski poziom wiadomoci spoecznej odnonie walorw obiektw zabytkowych i ich znaczenia dla rozwoju miasta;

15 7 spitrzenie wydatkw zwizane ze zym stanem obiektw

zabytkowych zagroonych destrukcj; niedostatek rodkw publicznych na rewitalizacj;

niekontrolowana

akcja

inwestycyjna:

niewaciwie

przeprowadzone pod wzgldem konserwatorskim remonty i modernizacje budynkw oraz budowa nowych niezgodnych z lokaln tradycj budowlan; konflikty na linii waciciel obiektu zabytkowego suby konserwatorskie;
wzrost natenia ruchu na drogach dojazdowych do miasta i w

ruchu przelotowym; kryzys gospodarczy i spadek poziomu inwestycji w miecie; wzrost bezrobocia; zmniejszenie rewitalizacj;
dalsza degradacja terenw po byej Fabryce Nici Odra.

zakresu

wielkoci

pomocy

publicznej

na

7.ZAOENIA

PROGRAMOWE

Warunkiem niezbdnym do realizacji celw i zada zapisanych w Gminnym Programie jest zespolenie oraz koordynacja form i metod ochrony dziedzictwa kulturowego. Mona je osign poprzez:
wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada

strategicznych,

wynikajcych

koncepcji

przestrzennego

zagospodarowania gminy;
uwzgldnianie

uwarunkowa

ochrony

zabytkw,

tym

krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej w planach rozwoju gminy; przeciwdziaanie tendencjom do rozpraszania zabudowy wsi;

15 8 uwzgldnianie

studiach

uwarunkowa

planach form

zagospodarowania

przestrzennego

problematyki

zabudowy tradycyjnej oraz egzekwowanie nawizywania w nowych budynkach do lokalnych form i materiaw;
uwzgldnianie w planach zagospodarowania przestrzennego

ochrony krajobrazu naturalnego zwizanego przestrzennie z zaoeniami urbanistycznymi, ruralistycznymi i architektonicznymi; wykorzystywanie nowej formy prawnej ochrony zabytkw jak stanowi park kulturowy i pomnik historii. Zmieniajca najistotniejszych si staje rzeczywisto si kwestia powoduje, stosunku do e jedn z

historycznego

dziedzictwa kultury. Tylko umiejtne i harmonijne jego wczenie w zmiany cywilizacyjne daje gwarancj jego waciwej ochrony. Ochrona oznacza powinna take mdre i celowe zarzdzanie zmieniajcym si potencjaem i funkcj dziedzictwo to zarwno zachowane obiekty zabytkowe, ale take przestrze i znaczenie symboliczne dziedzictwa tak sfera sacrum, jak i produktu rynkowego. W tych realiach niezbdne jest konsekwentne czenie ekonomii z potrzeb umiejtnego ksztatowania wiadomoci wobec kultury i obiektw. W spoecznej wiadomoci musz funkcjonowa pojcia takie, jak: ochrona i opieka nad zabytkami, konserwacja, rewitalizacja, itp. Znaczca poprawa stanu w tej kwestii obj musi zarwno instrumenty prawne (plany zagospodarowania przestrzennego, wyznaczone obiekty i obszary chronione), jak i dziaania edukacyjne (programy nauczania i samowiadomo spoeczna) oraz planowanie i orientacja rynkowe). Miar realizacji Gminnego Programu stan si wskaniki wzrostu atrakcyjnoci Gminy Nowa Sl Miasto wrd mieszkacw marketingowa (informacja turystyczna oraz produkty

15 9

oraz odwiedzajcych, a take wzrost liczby zrealizowanych projektw promocyjnych i podniesienie aktywnoci obywatelskiej. 7.1. Cele i priorytety ich programu kierunki opieki dziaa nad i

zabytkami,

omwienie zada Cel strategiczny I. Ochrona krajobrazu kulturowego miasta Nowa Sl Rozwj gospodarczy i aktywizacja gospodarcza w regionie wymagaj podejmowania dziaa oraz procedur umoliwiajcych umacnianie walorw lokalnego krajobrazu przyrodniczego i kulturowego. Spowoduje to utrzymanie najcenniejszych walorw krajobrazu miasta. Cel ten bdzie osignity dziki racjonalnemu planowaniu ochrony dziedzictwa poprzez wdroenie dziaa sucych znacznej poprawie jego stanu zachowania. Wysoka jako rodowiska przyrodniczego i kulturowego winna stanowi przewag konkurencyjn Nowej Soli, powizan z caoci polityki rozwoju spoeczno-gospodar-czego wojewdztwa lubuskiego, zwaszcza w obszarze turystyki i kultury. Priorytet I.1. Zasoby dziedzictwa kulturowego miasta ocena zachowania, badania, weryfikacja, zarzdzanie I.1.1. Badania i studia nad zabytkami miasta Nowa Sl

wspieranie bada naukowych nad zabytkami i histori miasta; wspieranie opracowa badawczych i studialnych dotyczcych zespou urbanistycznego Nowej Soli oraz obszarw kulturowych, np. opracowanie aktualnego studium urbanistycznego, opracowanie studium historyczno-urbanistycznego kolonii braci morawskich;

wspieranie bada i opracowa wykonywanych dla potrzeb planowania przestrzennego, programw ochrony dziedzictwa kulturowego gminy, obszarw planowanych pod inwestycje;

16 0

upowszechnianie wynikw bada naukowych w wydawnictwach, na konferencjach naukowych, seminariach, poprzez multimedia, itp.;

w ramach obowizujcego Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego opracowanie Studium krajobrazu kulturowego z waloryzacj zasobw;

ochrona zabytkw poprzez odpowiednie zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego; okrelenie zada i kompetencji dotyczcych opieki nad

zabytkami w obrbie administracji miasta Nowa Sl powoanie Miejskiego Konserwatora Zabytkw. I.1.2. Ewidencja i weryfikacja zabytkw miasta Nowa Sl

ciga

aktualizacja

kart

ewidencyjnych

adresowych,

uzupenienie gminnej ewidencji zabytkw, weryfikacja zapisw zawartych w kartach ewidencyjnych i kartotece adresowej;

wystpienie

do

Lubuskiego

Wojewdzkiego

Konserwatora

Zabytkw z wnioskiem o wpisanie do rejestru zabytkw cennych obszarw i obiektw zabytkowych, bdcych wasnoci Gminy Nowa Sl Miasto; zachcanie wacicieli obiektw zabytkowych do wystpowania do Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw z wnioskiem o wpisanie do rejestru zabytkw. Priorytet I.2. Budowa bazy informacji i zarzdzania zabytkami miasta Nowa Sl I.2.1.

Budowa

bazy

informacji akcji

zasobach wrd

dziedzictwa mieszkacw

kulturowego w miecie Nowa Sl przeprowadzanie informacyjnej dotyczcej dziedzictwa kulturowego;

uczynienie platformy internetowej Urzdu Miejskiego baz wszechstronnej informacji o dziedzictwie kulturowym miasta, aktualizowan na bieco;

16 1

tworzenie systemu monitoringu dla kontroli stanu zachowania, uytkowania i przebiegu wszelkich prac przy zabytkach, w tym archeologicznych.

I.2.2. Budowa systemu zarzdzania i marketingu zabytkami

stosowanie zacht prawnych i finansowych oraz pomocy publicznej dla inwestorw, wacicieli i uytkownikw obiektw zabytkowych;

przygotowanie kompleksowej, atwo dostpnej informacji o warunkach zagospodarowania nieuytkowanych obiektw zabytkowych i ofertach gospodarczych uwzgldniajcych opiek nad zabytkami;

podjcie akcji promocyjnej dotyczcej obiektw zabytkowych o znaczeniu ponadregionalnym.

Priorytet

I.3.

Budowa

tosamoci

poprzez

ochron

dbr

kultury, edukacj regionaln i turystyk I.3.1. Eksponowanie walorw kulturowych poprzez turystyk, edukacj i promocj wspieranie rozwoju Muzeum Miejskiego w Nowej Soli; organizacja i wspieranie realizacji konkursw, wystaw i innych dziaa edukacyjnych; ustanowienie dziedzinie I.3.2.

przyznawanie i

nagrody ochrony

za

osignicia

upowszechniania

kultury

materialnej

miasta (w tym prac magisterskich i doktorskich); wspieranie rozwoju infrastruktury turystycznej. Edukacja edukacja wszystkich edukacyjnych i popularyzacja wiedzy o regionalnym nauczania dla i projektw historii

dziedzictwie kulturowym regionalna poziomw tworzenie nauczania, programw wspieranie regionalnego uwzgldniajcych powiconych dziedzictwo kulturowe

upowszechnianiu

dziedzictwa kulturowego;

16 2

organizacja

ksztacenia

nauczycieli

organizatorw

ycia

kulturalnego w zakresie opieki nad zabytkami; opracowanie i organizacja tras oraz cieek edukacyjnych z wykorzystaniem obiektw i zespow zabytkowych; wykonanie tablic informacyjnych przy obiektach zabytkowych. Cel strategiczny II. Wczanie zabytkw w procesy gospodarcze Nowa Sl jest miastem o cennych zasobach dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym. Wieloletnie zaniechania determinuj konieczno pilnych dziaa zmierzajcych do odnowy i rewaloryzacji najcenniejszych obiektw. Miar realizacji celu bdzie ilo i warto wykonanych prac remontowo-konserwatorskich. Potrzeba pilnego ratowania zasobw dziedzictwa naley uzna za spraw priorytetow, poniewa tradycyjny krajobraz kulturowy, m.in. pod wpywem jednak przemian gospodarczych, ulega cigej degradacji, tracc swoj uksztatowan historycznie wyjtkow struktur. Naley pamita, e wszelkie dziaania przy zabytkach objtych ochron prawn naley konsultowa i uzgadnia z Wojewdzkim Urzdem Ochrony Zabytkw w Zielonej Grze. Za najwaniejsze uznaje si znaczce zwikszenie nakadw finansowych przeznaczanych na prace zwizane z konserwacj zabytkw i rewitalizacj, w tym wydatkw budetowych. Miarami realizacji tego celu bd wskaniki jakociowe jako i ilociowe krajobrazu zrealizowanych projektw waloryzujcych

kulturowego gminy. Priorytet II.1. Zahamowanie procesu degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania. II.1.1. Zagospodarowanie zabytkw stanowicych wasno Miasta

16 3

prowadzenie prac remontowo-konserwatorskich przy obiektach zabytkowych stanowicych wasno Gminy Nowa Sl Miasto (w ramach opracowanego planu remontw);

podejmowanie stara o uzyskanie rodkw zewntrznych na rewaloryzacj zabytkw bdcych wasnoci Gminy Nowa Sl Miasto;

zabezpieczenie

obiektw

zabytkowych

przed

poarem,

zniszczeniem i kradzie (monta instalacji przeciwpoarowej i alarmowej, zabezpiecze przeciw wamaniom, znakowanie i ewidencjonowanie zabytkw ruchomych itp.). II.1.2.

Zagospodarowanie prac w

zabytkw

nie

stanowicych przy obiektach dotyczcej

wasnoci Miasta dofinansowanie zabytkowych, zabytkach; stosowanie dziaa dyscyplinujcych w stosunku do osb, ktre nie sprawuj naleytej opieki nad zabytkiem, okrelonej w art. 5 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Priorytet II.2. Ksztatowanie obszarw zabytkowych i krajobrazu kulturowego II.2.1. Rewaloryzacja i rewitalizacja zespou urbanistycznego Nowej Soli

rewaloryzacyjnych stosownej

postaci

uchway,

udzielania dotacji na prace remontowo-konserwatorskie przy

ochrona agresywna

konserwatorska reklama, konserwatorska poprzez

miasta np. ogrodzenia

przed pawilony z

nowymi, handlowe, elementw zaoenia nowe

dysharmonizujcymi,

elementami,

prefabrykowanych, itp.;

ochrona osi

zabytkowego

urbanistycznego Nowej Soli przed dekompozycj jego panoram i widokowych niewaciwie lokalizowane inwestycje;

16 4

realizacja rewaloryzacji i rewitalizacji miasta Nowa Sl na podstawie opracowanych planw o indywidualnym charakterze; wykonywanie prac ziemnych na obszarze staromiejskim pod nadzorem archeologicznym. Utworzenie parku kulturowego na terenie XVIII-

II.2.2.

wiecznej kolonii braci morawskich (rejon ulic Wrocawskiej i Wrblewskiego)

wykonanie dokumentacji historyczno-konserwatorskiej; opracowanie planu miejscowego zagospodarowania przestrzennego (zgodnie z art. 16 ust. 6 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami);

rewaloryzacja kulturowego;

substancji prac

zabytkowej remontowych

na i

obszarze

parku

przeprowadzenie

konserwatorskich

obiektw zabytkowych na obszarze parku kulturowego; promocja parku kulturowego jako produktu turystycznego.

16 5

8. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Zakada si, e zadania okrelone w "Gminnym Programie" bd realizowane w wyniku nastpujcych dziaa:

wsppraca wadz miasta Nowa Sl z Lubuskim Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw oraz z wacicielami i uytkownikami obiektw zabytkowych, przedstawicielami Kociow i zwizkw wyznaniowych, organizacjami pozarzdowymi, stowarzyszeniami oraz orodkami naukowymi;

dziaania wasne wadz samorzdowych: prawne m.in. uchwalanie miejscowych planw zagospodarowania przestrzen-nego, wnioskowanie o wpis do rejestru zabytkw obiektw, ktre winny by objte prawn ochron konserwatorsk; finansowe naleyte utrzymywanie, wykonanie remontw i prac konserwatorskich przy obiektach zabytkowych bdcych wasnoci gminy oraz dotacje, sy-stem ulg finansowych, nagrody, zachty podatkowe dla wacicieli i uytkownikw obiektw zabytkowych; programowe realizacja projektw i programw krajowych, wojewdzkich, regionalnych w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego; inne dziaania stymulujce, promocyjne, edukacyjne, itp.

dziaania w ramach programw dofinansowywanych z funduszy Unii Europejskiej. W celu realizacji zada niniejszego Gminnego Programu

konieczne bdzie pozyskanie poparcia spoecznego dla dziaa na rzecz rodowiska kulturowego, a w dalszej kolejnoci podjcie ze strony wadz i mieszkacw inicjatyw skutkujcych konkretnymi dziaaniami.

16 6

16 7

9. ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Gwnym odbiorc programu jest spoeczno lokalna, ktra winna odczu bezporednio efekty jego wdraania. Dotyczy to nie tylko wacicieli i uytkownikw obszarw i obiektw zabytkowych, ale rwnie wszystkich mieszkacw, gdy zachowane i naleycie pielgnowane dziedzictwo kulturowe wyrnia obszar miasta i przesdza o jego atrakcyjnoci. Przyjty przez Rad Miejsk w formie program opieki nad zabytkami jest uchway Gminny polityki elementem

samorzdowej. Powinien suy podejmowaniu planowych dziaa dotyczcych: inicjowania, wspierania, koordynowania bada i prac z dziedziny Program samorzdu ochrony zabytkw i krajobrazu by kulturowego inne i oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego. wykorzystywany terytorialnego, moe przez jednostki naukowe, rodowiska badawcze

wacicieli i posiadaczy obiektw zabytkowych, a take osoby zainteresowane kultur i dziedzictwem kulturowym. Opracowanie i uchwalenie Gminnego Programu nie powinno by traktowane denie jedynie do jako realizacja stanu przez Miasto zadania ustawowego. Program suy ma bowiem rozwojowi miasta Nowa Sl, poprzez poprawy zachowania zabytkw, eksponowania walorw krajobrazu kulturowego, wykorzystania

atrakcyjnoci zabytkw dla potrzeb spoecznych, gospodarczych i edukacyjnych. Inne wane cele Gminnego Programu wskazane przez ustawodawc, jak okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw eliminujcych sytuacje konfliktowe, czy tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami, sprawiaj, e program ten moe peni wan rol spoeczn, a jego konsekwentna realizacja sta si istotnym czynnikiem rozwoju miasta.

16 8

Program powinien pomc w aktywnym zarzdzaniu zasobem stanowicym dziedzictwo kulturowe Nowej Soli. Wsppraca rodowisk samorzdowych, wymierne przyszych konserwatorskich zachowanie polepszenie i lokalnych przy realizacji dla Gminnego Programu przynie powinna wszystkim stronom korzyci: pokole, dziedzictwa stanu kulturowego zachowania przestrzeni obiektw

zabytkowych,

zwikszenie

atrakcyjnoci

publicznych,

rozwj spoeczno-gospodarczy. Programy opieki sporzdzane na kolejne lata winny uwzgldnia pojawiajce si nowe uwarunkowania prawne i administracyjne, zmieniajce si warunki spoeczne, gospodarcze i kulturowe, nowe kryteria oceny i aktualny stan zachowania zasobu oraz prowadzone okresowo oceny efektw wdraania obowizujcego programu. Gminny Wojewdzkiego Program, po zaopiniowaniu Zabytkw, przez Lubuskiego zosta Konserwatora powinien

przedstawiony Radzie Miejskiej w Nowej Soli w celu przyjcia go uchwa. Program zosta opracowany na okres czterech lat i stanowi dokument uzupeniajcy w stosunku do innych aktw planowania. Z realizacji zada Gminnego Programu co dwa lata Prezydent Miasta do zobowizany jest do sporzdzenia Ochrony sprawozda i przedstawienia ich Radzie. Sprawozdania te winny by nastpnie przekazywane Wojewdzkiego Urzdu Zabytkw w Zielonej Grze. Ich wyniki powinny by wykorzystywane przy opracowywaniu, aktualizacji i realizacji wojewdzkiego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. Przykadowe kryteria prowadzenia oceny realizacji Gminnego Programu: W ramach priorytetu I.1. Zasoby dziedzictwa kulturowego miasta ocena zachowania, badania, weryfikacja, zarzdzanie

liczba

opracowanych

prac

studialnych

(np.

opracowanie

aktualnego studium urbanistycznego, opracowanie studium historyczno-urbanistycznego kolonii braci morawskich, studia krajobrazowe);

16 9

liczba bada naukowych nad zabytkami i histori miasta zrealizowanych pod patronatem Gminy Nowa Sl - Miasto i sposoby ich upowszechniania (np. wydawnictwa, konferencje naukowe, seminaria, multimedia, itp.);

stopie (w %) objcia terenu gminy wykonanymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego; w jaki sposb okrelono zadania i kompetencje dotyczce opieki nad zabytkami w obrbie administracji miasta Nowa Sl czy powoano Miejskiego Konserwatora Zabytkw?

czy czy

zaktualizowano zaktualizowano

gminn gminn

ewidencj ewidencj kart

zabytkw zabytkw

poprzez poprzez poprzez

wyczenie wytypowanych obiektw?

wczenie wytypowanych obiektw?

liczba

zaktualizowanych

ewidencyjnych

weryfikacj zapisw w nich zawartych (np. informacja o wpisie do rejestru zabytkw);

liczba wnioskw o wpis do rejestru zabytkw obszarw, obiektw i zespow zabytkowych.

W ramach priorytetu I.2. Budowa bazy informacji i zarzdzania zabytkami miasta Nowa Sl

liczba liczba

opracowanych/opublikowanych przeprowadzonych akcji

wydawnictw informacyjnych

(w

tym wrd

folderw promocyjnych, przewodnikw, itp.);

mieszkacw, dotyczcych dziedzictwa kulturowego;

czy uczyniono z platformy internetowej Urzdu Miejskiego baz wszechstronnej informacji o dziedzictwie kulturowym miasta i czy jest ona aktualizowana na bieco?

liczba kontroli stanu zachowania, uytkowania i przebiegu wszelkich prac przy zabytkach, w tym archeologicznych; jakie zastosowano zachty prawne i finansowe oraz jak pomoc publiczn dla inwestorw, wacicieli i uytkownikw obiektw zabytkowych?

17 0

liczba dostpnych informacji o warunkach zagospodarowania nieuytkowanych obiektw zabytkowych i ofertach gospodarczych uwzgldniajcych opiek nad zabytkami.

W ramach priorytetu I.3. Budowa tosamoci poprzez ochron dbr kultury, edukacj regionaln i turystyk

liczba osb zwiedzajcych Muzeum Miejskie w Nowej Soli; liczba publikacji muzealnych o tematyce regionalnej; liczba liczba wystaw muzealnych zwizanych z dziedzictwem dziaa kulturowym miasta; zrealizowanych konkursw, wystaw, edukacyjnych na terenie Gminy Nowa Sl Miasto;

liczba utworzonych szlakw turystycznych, tras rowerowych; liczba utworzonych lub zmodernizowanych elementw infrastruktury sucych funkcjonowaniu i rozwojowi turystyki kulturowej;

liczba szkole lub liczba pracownikw biorcych udzia w szkoleniach zwizanych z ochron dziedzictwa kulturowego; liczba przyznanych nagrd za osignicia w dziedzinie

upowszechniania i ochrony kultury materialnej miasta (w tym prac magisterskich i doktorskich);

liczba programw nauczania regionalnego uwzgldniajcych dziedzictwo kulturowe dla wszystkich poziomw nauczania; liczba projektw edukacyjnych powiconych upowszechnianiu historii i dziedzictwa kulturowego; liczba wykonanych tablic informacyjnych przy obiektach

zabytkowych. W ramach priorytetu II.1. Zahamowanie procesu degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania

poziom (w %) wydatkw budetu gminy na ochron i opiek nad zabytkami; liczba przeprowadzonych prac remontowo-konserwatorskich

przy obiektach zabytkowych stanowicych wasno Gminy Nowa Sl Miasto;

17 1

kwota pozyskanych rodkw zewntrznych na rewaloryzacj zabytkw bdcych wasnoci Gminy Nowa Sl Miasto; liczba zabezpieczonych obiektw zabytkowych przed poarem, zniszczeniem i kradzie.

W ramach priorytetu II.2. Ksztatowanie obszarw zabytkowych i krajobrazu kulturowego

warto finansowa zrealizowanych kompleksowych programw rewaloryzacji i rewitalizacji oraz liczba (bd inne mierniki) prac obiektw poddanych rewaloryzacji w ramach tych programw;

warto

finansowa przy

zrealizowanych zabytkach oraz

remontowoobiektw

konserwatorskich

liczba

poddanych ww. pracom; liczba usunitych dysharmonizujcych elementw w krajobrazie kulturowym

miasta

(np.

pawilony

handlowe,

agresywna

reklama, ogrodzenia z elementw prefabrykowanych, itp.); liczba zrealizowanych rewaloryzacji i rewitalizacji miasta Nowa Sl na podstawie opracowanych planw o indywidualnym charakterze;

liczba wykonanych prac ziemnych na obszarze staromiejskim pod nadzorem archeologicznym; czy utworzono park kulturowy na terenie XVIII-wiecznej kolonii braci morawskich (rejon ulic Wrocawskiej i Wrblewskiego)? czy wykonano dokumentacj historyczno-konserwatorsk, w ramach realizacji zadania majcego na celu powoanie ww. parku kulturowego?

czy w celu realizacji powyszego zadania opracowano plan miejscowego zagospodarowania przestrzennego (zgodnie z art. 16 ust. 6 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami)?

liczba

zrewaloryzowanych

obiektw

zabytkowych

zlokalizowanych na obszarze planowanego parku kulturowego;

17 2

liczba przeprowadzonych prac remontowych i konserwatorskich obiektw zabytkowych znajdujcych si na obszarze planowanego parku kulturowego;

liczba wydawnictw/akcji promocyjnych parku kulturowego jako produktu turystycznego.

17 3

10. RDA FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

"Gminny Program" jest zbiorem celw i zada dla gminy jako terytorium administracyjnego, a nie wycznie dla wadz samorzdowych, take rda finansowania nie odnosz si wycznie do rodkw, ktrymi dysponowa moe samorzd. Zgodnie z art. 73 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami: Osoba fizyczna, jednostka samorzdu terytorialnego lub inna jednostka organizacyjna, bdca wacicielem bd posiadaczem zabytku wpisanego do rejestru albo posiadajca taki zabytek w trwaym zarzdzie, moe ubiega si o udzielenie dotacji celowej z budetu pastwa na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy tym zabytku. Moliwoci pozyskiwania rodkw finansowych na realizacj zada wskazanych do realizacji w Gminnym Programie s due, poniewa obejmuj zarwno rodki, ktre pozostaj w dyspozycji lub w zasigu wadz samorzdowych, jak rwnie inne rda (np. prywatne, rzdowe). S to:

rodki wasne budetowe miasta Nowa Sl na realizacj zada wasnych; dotacje podmiotowe dla instytucji, ktrych organizatorem jest samorzd gminy; rodki znajdujce si w gestii Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw zacznik nr 3; dotacje samorzdu wojewdztwa dla jednostek samorzdu terytorialnego innych szczebli na realizacj zada z zakresu kultury i sztuki zacznik nr 5;

dotacje,

granty,

nagrody

samorzdu

wojewdztwa

dla

podmiotw nie zaliczanych do sektora finansw publicznych; dochody wasne instytucji kultury;

17 4

rodki Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programw ministerialnych; zacigane przez samorzd gminny kredyty bankowe na

realizacje okrelonych celw i inwestycji; zyski z dziaalnoci statutowej i gospodarczej; odsetki z kont i rachunkw bankowych; dotacje i fundusze celowe rzdowych i pozarzdowych programw pomocowych; skadki i zbirki publiczne; rodki finansowe osb fizycznych; fundusze krajowe i zagraniczne Unii Europejskiej; inne rodki przewidziane prawem. Obowizek dbania o stan zabytkw ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami nakada na wacicieli i uytkownikw obiektw zabytkowych. Znaczcym wsparciem dla zada z zakresu ochrony zabytkw s take inne rda dofinansowania, wrd ktrych istotn rol peni rodki z budetu pastwa. S to zarwno rodki Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jak i rodki Wojewody (bdce w dyspozycji Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw). W gestii Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego znajduj si take rodki specjalne, pochodzce z dochodw pyncych z gier losowych, przeznaczone m.in. na promowanie i wspieranie dziaa na rzecz ochrony polskiego dziedzictwa narodowego. Odnonie obiektw sakralnych w finansowaniu prac zwizanych z remontami i pracami konserwatorskimi, oprcz rodkw wasnych parafii i ww. rodkw budetu pastwa, istnieje dodatkowa moliwo wsparcia przez Fundusz Kocielny funkcjonujcy w ramach Ministerstwa Spraw Wewntrznych i Administracji. Jednym z celw Funduszu jest dofinansowywanie remontw i konserwacji zabytkowych obiektw sakralnych, w tym podstawowe prace zabezpieczajce obiekt, a w szczeglnoci remonty dachw, stropw, cian i elewacji, osuszanie i odgrzybianie, izolacj, remonty i wymian zuytej stolarki okiennej i

17 5

drzwiowej, instalacji elektrycznej, odgromowej, przeciwwamaniowej. Fundusz natomiast nie finansuje konserwacji ruchomego wyposaenia obiektw sakralnych. W przypadku wyjtkowych projektw mona te pozyska rodki z Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej. Dotyczy to dofinansowania renowacji zabytkowych parkw i ogrodw wpisanych do rejestru zabytkw oraz dofinansowania publikacji zwizanych z ochron dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. Ponadto spoeczne do istniej take moliwoci z zdobywania funduszy rodkw i finansowych ze rde zewntrznych na zadania inwestycyjne i wspfinansowania krajowych zagranicznych Unii Europejskiej. Pod koniec padziernika 2010 r. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego ogosi nastpujce programy na rok 2011 (informacja na stronie www.mkidn.gov.pl): Wydarzenia artystyczne 1. Priorytet Muzyka. 2. Priorytet Teatr i taniec. 3. Priorytet Sztuki wizualne. 4. Priorytet Literatura. 5. Priorytet Czasopisma. 6. Priorytet Film. 7. Priorytet Narodowe kolekcje sztuki wspczesnej. Edukacja kulturalna Dziedzictwo kulturowe 1. Priorytet Ochrona zabytkw. 2. Priorytet Wspieranie dziaa muzealnych. 3. Priorytet Kultura ludowa. 4. Priorytet Ochrona dziedzictwa kulturowego za granic. 5. Priorytet Ochrona zabytkw archeologicznych. Infrastruktura kultury Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rozwj szkolnictwa artystycznego

17 6

1. Priorytet Edukacja artystyczna. 2. Priorytet Instrumenty dla szkolnictwa artystycznego. We wszystkich programach MKiDN obowizkowe jest zoenie wniosku poprzez portal systemu EBOI (http://mkidn.eboi.pl). Terminy skadania wnioskw: I nabr - do dnia 30 listopada 2010 roku; II nabr - do dnia 31 marca 2011 roku.

17 7

11. REALIZACJA I FINANSOWANIE PRZEZ GMIN ZADA Z ZAKRESU OCHRONY ZABYTKW

Jednym z podstawowych dziaa Rady Miejskiej w Nowej Soli w zakresie ochrony zabytkw jest coroczne przyznawanie w uchwale budetowej wysokoci rodkw finansowych przeznaczonych na dotacje celowe dla prac konserwatorskich, restau-ratorskich lub robt budowlanych przy zabytkach ruchomych i nieruchomych wpisa-nych do rejestru zabytkw znajdujcych si na obszarze miasta Nowa Sl aneks 1. Celem wspomnianych dotacji jest wspieranie i uzupenianie dziaa wacicieli lub posiadaczy zabytkw dla zapewnienia ochrony oraz konserwacji wartociowych elementw substancji zabytkowej. O dotacje moe ubiega si kady podmiot posiada-jcy tytu prawny do zabytku wynikajcy z prawa wasnoci, uytkowania wieczystego, trwaego zarzdu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowizaniowego. Dotacja moe by udzielona ww. podmiotom, ktre wyka si wkadem wasnym na wykonanie prac lub robt objtych wnioskiem o udzielenie dotacji. Dotacje mog obejmowa nakady konieczne na: zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku; stabilizacj konstrukcyjn czci skadowych zabytku lub ich odtworzenie w za-kresie niezbdnym dla zachowania tego zabytku; odnowienie lub uzupenienie albo ich tynkw dla tego i okadzin z koarchitektonicznych uwzgldnieniem lorystyki; odnowienie lub cakowite odtworzenie okien, w tym ocienic i okiennic, ze-wntrznych odrzwi i drzwi, wiby dachowej, pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych. ca-kowite odtworzenie, zabytku

charakterystycznej

17 8

W 2010 roku udzielono nastpujcych dotacji celowych: Wsplnocie Mieszkaniowej Waryskiego 2 na wykonanie prac konserwator-skich polegajcych na remoncie elewacji od strony podwrza, elewacyjn, wymianie tyn-kw, wzmocnieniu tynkw siatk wszystkich obrbek blacharskich, wymianie

wykonaniu powoki malarskiej farb silikonow na budynku poo-onym przy ul. Waryskiego nr 2 w Nowej Soli, (nr rej. zab. 2209), w wysokoci 25.250,00 z (Uchwaa Nr LXVIII/454/10 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 24 wrzenia 2010 r.); Wsplnocie Mieszkaniowej Wojska Polskiego 2 na wykonanie prac kon-serwatorskich polegajcych na kompleksowym remoncie balkonw od strony ul. Wojska Polskiego i od podwrza oraz na wykonane w 2009 roku instalacje elektryczne i kanalizacyjne w budynku pooonym przy ul. Wojska Polskiego 2 w Nowej Soli (nr rej. zab. 2208), w wysokoci 18.650,00 z (Uchwaa Nr LXVIII/453/10 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 27 wrzenia 2010 r.); Wsplnocie Mieszkaniowej Waryskiego 12 na wykonanie prac konserwator-skich polegajcych na kompleksowym remoncie pokrycia dachowego, wymianie obrbek blacharskich, acenie oraz uoenie nowej dachwki karpiwki na bu-dynku pooonym przy ul. Waryskiego nr 12 w Nowej Soli, (nr rej. zab. 2209), w wysokoci 32.700,00 z (Uchwaa Nr LXVIII/452/10 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 21 wrzenia 2010 r.); Wsplnocie Mieszkaniowej Zjednoczenia 10 na wykonanie prac konserwator-skich polegajcych na budowie 5-cio komina zewntrznego spalinowo-wentylacyjne-go kanaowego

oraz wykonany w 2009 roku monta 4 przewodw wentylacyjnych z blachy ocynkowanej w budynku pooonym przy ul. Zjednoczenia 10 w Nowej Soli, (nr rej. zab. 2235), w

17 9

wysokoci

10.000,00

(Uchwaa

Nr

LXVIII/451/10

Rady

Miejskiej w Nowej Soli z dnia 24 wrzenia 2010 r.); Parafii Rzymsko-Katolickiej p.w. w. Michaa Archanioa w Nowej Soli na wy-konanie prac konserwatorskich barokowych otarzy bocznych, stanowicych wystrj kocioa parafialnego p.w. w. Michaa Archanioa przy ul. Kocielnej 2 w Nowej Soli, (nr rej. zab. 49), w wysokoci 15.000,00 z (Uchwaa Nr LXVIII/450/10 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 24 wrzenia 2010 r.).

18 0

ANEKS 1. Rejestr zabytkw nieruchomych wykaz REJESTR ZABYTKW NIERUCHOMYCH L.p . Obiekt Adres Czas Nr powstan rejestru ia zabytk w, data wpisu
kon. XVIII w. Nr rej. 366, data wpisu: 22.03.1963 Nr rej. 366, data wpisu: 22.03.1963 Nr rej. 2222, data wpisu: 11.05.1976

Budynek mieszkalny

Arciszewskiego 6 Arciszewskiego 8 Arciszewskiego 10

Budynek mieszkalny

kon. XVIII w.

Willa waciciela browaru Preussa, ob. Starostwo Powiatowe (wpisany do rejestru zabytkw jako budynek przychodni)

kon. XIX w.

Zesp willowoogrodowy: dawna willa Karla Jansona dyrektora zakadu Gruschwitz Textilwerke wraz z ogrodem, fontann, schodami i ogrodzeniem od strony ul. Bankowej i Gimnazjalnej Koci staroluteraski p.w. Zbawiciela, ob. rzym.-kat. fil. p.w. w. Barbary

Bankowa 3

1916

Nr rej. L145/A, data wpisu: 24.06.2004

w. Barbary

1900

Nr rej. 2213, data wpisu: 05.05.1976

18 1 6 Dom starcw (Fundacja im. Matyldy Gruschwitz), ob. Specjalny Orodek SzkolnoWychowawczy (do rejestru zabytkw wpisany jako Szkoa Podstawowa nr 9) Aleja brzozowa przy szosie z Nowej Soli do Nowego Miasteczka NIE ISTNIEJE Budynek mieszkalny Bohaterw Getta 9 1901 Nr rej. 2232, data wpisu: 11.05.1976

Gogowska

Nr rej. 2158, data wpisu: 01.06.1974

GrotaRoweckiego 1 GrotaRoweckiego 2 GrotaRoweckiego 3 GrotaRoweckiego 4 GrotaRoweckiego 5 GrotaRoweckiego 6 GrotaRoweckiego 7 GrotaRoweckiego 8 GrotaRoweckiego 9

ok. 1900

Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976

Budynek mieszkalny

ok. 1900

10

Budynek mieszkalny

ok. 1900

11

Budynek mieszkalny

ok. 1900

12

Budynek mieszkalny

ok. 1900

13

Budynek mieszkalny

ok. 1900

14

Budynek mieszkalny

ok. 1900

15

Budynek mieszkalny

ok. 1900

16

Budynek mieszkalny

ok. 1900

18 2 17 Budynek mieszkalny GrotaRoweckiego 10 GrotaRoweckiego 11 GrotaRoweckiego 12 GrotaRoweckiego 12 Kocielna 1591-1596, 1688 (rozbudowa po str. pn.), 1782 (kruchta), 1872-1880 (zakrystia i transept) 1920-1921 ok. 1900 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2218, data wpisu: 05.05.1976 Nr rej. 49, data wpisu: 10.03.1955

18

Budynek mieszkalny

ok. 1900

19

Budynek mieszkalny

ok. 1900

20

Wystrj sklepu mleczarskiego NIE ISTNIEJE Koci paraf. p.w. w. Michaa Archanioa

21

22

Willa Edmunda Glaesera, dyrektora Huty Pauliny, ob. budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Krlowej Jadwigi 1A

Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2231, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2223, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2223, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 3297, data wpisu: 10.06.1994 Nr rej. 2206, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2227,

23

Krzywa 1

pocz. XX w.

24

Budynek mieszkalny

Kunierska 1

1889

25

Budynek mieszkalny

Kunierska 2

4 w. XIX w.

26

Zesp budynkw dawnej gazowni ania miejska

9 Maja 9

1865

27

9 Maja 10

1927

28

Budynek mieszkalny

Moniuszki 6

przed 1830, 4

18 3 w. XIX w. 29 Budynek mieszkalny Moniuszki 8 4 w. XIX w. data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2227, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2219, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976; nr rej. 2219, data wpisu: 11.05.1976 33 Budynek mieszkalny Muzealna 8 pocz. XX w. Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2219, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2210,

30

Budynek mieszkalny

Muzealna 1

4 w. XIX w.

31

Budynek mieszkalny

Muzealna 4

lata 20-te XX w. pocz. XX w.

32

Budynek mieszkalny

Muzealna 7

34

Budynek mieszkalny

Muzealna 9

kon. XIX w.

35

Budynek mieszkalny

Muzealna 10

4 w. XIX w.

36

Budynek mieszkalny

Muzealna 12

4 w. XIX w.

37

Budynek mieszkalny

Muzealna 13

4 w. XIX w.

38

Budynek mieszkalny

Muzealna 14

4 w. XIX w.

39

Budynek mieszkalny

Muzealna 16

ok. 1900

40

Willa Alexandra

Muzealna 20

1885

18 4 Gruschwitza, ob. Muzeum Miejskie 41 Budynek mieszkalny Muzealna 22 kon. XIX w. data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2212, data wpisu: 05.05.1976

42

Budynek mieszkalny

Muzealna 24

kon. XIX w.

43

Budynek mieszkalny

Muzealna 26

1 w. XX w.

44

Budynek mieszkalny

Muzealna 28

kon. XIX w.

45

Budynek mieszkalny

Muzealna 30

kon. XIX w.

46

Budynek mieszkalny

Muzealna 32

kon. XIX w.

47

Budynek mieszkalny

Muzealna 34

ok. 1900

48

Willa wspwaciciela fabryki nici Alexandra Gruschwitza, ob. Orodek Pomocy Spoecznej (do rejestru zabytkw wpisana jako budynek przedszkola Odra) Oraneria

Muzealna 46

ok. 1850 (przed 1852)

49

Muzealna, dz. 122/13 Odrzaska 3

3 w. XIX w.

Nr rej. 2205, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 364, data wpisu: 22.03.1963 Nr rej. 2216,

50

Budynek mieszkalny

2 po. XIX w.

51

Budynek mieszkalny

Odrzaska 11

po 1886

18 5 data wpisu: 05.05.1976 52 Budynek mieszkalny Odrzaska 13 1886 Nr rej. 2216, data wpisu: 05.05.1976 Nr rej. 2216, data wpisu: 05.05.1976 Nr rej. 364, data wpisu: 22.03.1963 Nr rej. 2211, data wpisu: 05.05.1976 Nr rej. 2221, data wpisu: 10.05.1976 Nr rej. 2228, data wpisu: 11.05.1976

53

Budynek mieszkalny

Odrzaska 14

kon. XIX w.

54

Budynek mieszkalny

Odrzaska 15

kon. XIX w.

55

Willa dyrektora fabryki kleju, ob. Przedszkole nr 2 Krlewski Sd Okrgowy, ob. Sd Rejonowy Willa mistrza budowlanego i ciesielskiego Adolfa Theodora Jaekela, ob. BG (do rejestru zabytkw wpisany jako paacyk siedziba rejonu energetycznego) Willa waciciela Starej Huty Friedricha Wilhelma von Krause, ob. Prokuratura Rejonowa (do rejestru zabytkw wpisany jako ambulatorium na terenie zakadu Dozamet) Ogrd willi waciciela Starej Huty Friedricha Wilhelma von Krause wraz z drzewostanem,

Okrna 2

pocz. XX w. (przed 1910) 1907-1909

56

Pisudskiego 24 Pisudskiego 30

57

1845, 1901 (przeb.), 1920 (tylne skrzydo), kon. XX w.

58

Pisudskiego 38

1853, lata 20-te XX w. (rozbudowa)

Nr rej. 2215, data wpisu: 05.05.1976

59

Pisudskiego 38, dz. 2/65, 2/66, 2/3

2 po. XIX w. (cz pn.), 1897-1900 (cz pd.)

Nr rej. L101/A, data wpisu: 21.07.2003

18 6 fontann i murem 60 Odlewnia maa na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet Budynek zaopatrzenia na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet Budynek administracyjny na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet Portiernia na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet (do rejestru zabytkw wpisany jako pawilon w Dolnolskich Zakadach Metalurgicznych, obecnie portiernia) Prototypownia i wydzia elektryczny na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet Budynek laboratorium na terenie Starej Huty, Pisudskiego 40, dz. 2/27 2 w. XIX w. (przed 1840) Nr rej. 2215, data wpisu: 05.05.1976

61

Pisudskiego 40, dz. 2/32

1908

Nr rej. 2215, data wpisu: 05.05.1976

62

Pisudskiego 40, dz. 2/26

lata 50-te XIX w.

Nr rej. 2234, data wpisu: 11.05.1976

63

Pisudskiego 40, dz. 2/26

1898

Nr rej. 2233, data wpisu: 11.05.1976

64

Pisudskiego 40, dz. 2/21

lata 50-te XIX w.

Nr rej. L101/A, data wpisu: 21.07.2003

65

Pisudskiego 40, dz. 2/21

kon. XIX w.

Nr rej. L101/A, data wpisu:

18 7 ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet 66 Dawna trafostacja, ob. podstacja nr 1 na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet Wodna wiea cinie na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet Stacja prb na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet ciana zewntrzna murowana na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet NIE ISTNIEJE Magazyn solny, ob. magazyn Budynek mieszkalny Pisudskiego 40, dz. 2/27 1904 21.07.2003

Nr rej. L101/A, data wpisu: 21.07.2003

67

Pisudskiego 40, dz. 2/49

1902

Nr rej. L101/A, data wpisu: 21.07.2003

68

Pisudskiego 40, dz. 2/68

1865

Nr rej. L101/A, data wpisu: 21.07.2003

69

Pisudskiego 40, dz. 2/19

Nr rej. L101/A, data wpisu: 21.07.2003

70

Pl. Solny 1

2 po. XVIII w.

Nr rej. 368, data wpisu: 22.05.1963 Nr rej. 2220, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2220, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2220, data wpisu:

71

Szeroka 1

kon. XIX w.

72

Budynek mieszkalny

Szeroka 2

kon. XIX w.

73

Budynek mieszkalny

Szeroka 4

kon. XIX w.

18 8 11.05.1976 74 Budynek mieszkalny Szeroka 7 kon. XIX w. Nr rej. 2220, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2220, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2220, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2209, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2209, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2209, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2209, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2209, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2225, data wpisu: 11.05.1976

75

Budynek mieszkalny

Szeroka 9

kon. XIX w.

76

Budynek mieszkalny

Szeroka 18 ob. ul. Szeroka 18, 18a i 18b Waryskiego 1

kon. XIX w.

77

Budynek mieszkalny

1 w. XX w.

78

Budynek mieszkalny

Waryskiego 2

kon. XIX w.

79

Budynek mieszkalny

Waryskiego 6

pocz. XX w.

80

Budynek mieszkalny

Waryskiego 12 Waryskiego 14 Witosa 19

pocz. XX w.

81

Budynek mieszkalny

pocz. XX w.

82

Budynek mieszkalny, ob. obiekt uytecznoci publicznej (do rejestru zabytkw wpisany jako internat ZSZ nr 1) Budynek mieszkalny

kon. XVIII w.

83

Witosa 22, 22a

1912

Nr rej. 2230, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2230, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2230, data wpisu:

84

Budynek mieszkalny

Witosa 23

2 w. XIX w.

85

Budynek mieszkalny

Witosa 28

4 w. XIX w.

18 9 11.05.1976 86 Budynek mieszkalny Witosa 32 kon. XIX w. Nr rej. 2230, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2230, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 1502, data wpisu:

87

Budynek mieszkalny

Witosa 38

1909

88

Budynek mieszkalny

Wojska Polskiego 2 Wojska Polskiego 4 Wojska Polskiego 8 Wojska Polskiego 10 Wojska Polskiego 17 Wojska Polskiego 24 Wojska Polskiego 27 Wojska Polskiego 33 Wojska Polskiego 34 Wojska Polskiego 37 dawniej Wrocawska 2 na rogu ulic

1910

89

Budynek mieszkalny

kon. XIX w.

90

Budynek mieszkalny

ok. 1900

91

Budynek mieszkalny

ok. 1910

92

Willa

4 w. XIX w.

93

Budynek mieszkalny

kon. XIX w.

94

Budynek mieszkalny

pocz. XX w.

95

Budynek mieszkalny

4 w. XIX w.

96

Budynek mieszkalny

kon. XIX w.

97

Budynek mieszkalny

kon. XIX w.

98

Kamienica NIE ISTNIEJE (na tym miejscu wspczesny

19 0 budynek usugowy) Wrocawskiej i Zjednoczenia (budynek przy ob. Wrocawskiej 2 bez wartoci zabytkowej) 99 Budynek mieszkalny Wrocawska 4 ok. 1900 Nr rej. 2217, data wpisu: 05.05.1976 Nr rej. 2217, data wpisu: 05.05.1976 Nr rej. 2256, data wpisu: 09.07.1976 Nr rej. 2236, data wpisu: 11.05.1976 15.02.1965

100

Budynek mieszkalny

Wrocawska 7

4 w. XIX w.

101

Budynek mieszkalny

Wrocawska 9

4 w. XIX w.

102

Budynek, wac. piekarnia, dom braci i dom przeoonego gminy braci morawskich NIE ISTNIEJE (na tym miejscu wspczesny blok mieszkalny przy Wrocawskiej 1111a)

dawniej Wrocawska 11

103

Willa wspwaciciela fabryki nici Heinricha Gruschwitza, ob. obiekt sakralnomieszkalny (wpisany do rejestru zabytkw jako budynek o charakterze paacowym Agora) Budynek mieszkalny na terenie kolonii braci morawskich, ob. budynek mieszkalny

Wrocawska 16a

ok. 1850

Nr rej. 3211, data wpisu: 16.04.1984

104

Wrocawska 18

1765

Nr rej. 367, data wpisu: 22.03.1963

19 1 105 Budynek mieszkalny na terenie kolonii braci morawskich, ob. budynek mieszkalny Browar (budynek administracyjnobiurowy, budynek sodowni, warzelni i laboratorium, rozlewnia piwa beczkowego, rozlewnia piwa butelkowego, leakownia, fermentownia, budynek mieszkalny) Magazyn solny, ob. hurtownia (wpisany do rejestru zabytkw jako magazyn zboowy) Zbr braci czeskich (waciwie morawskich) Budynek mieszkalny Wrocawska 19 3 w. XVIII w. (przed 1774) Nr rej. 1503, data wpisu: 15.02.1965

106

Wrocawska 21

1880, 1907 (przebudowa warzelni, dobudowa kotowni), 1916 (nadbudowa leakowni, pn. sodowni)

Nr rej. 2214, data wpisu: 05.06.1976

107

Wrblewskiego 3

4 w. XVIII w.

Nr rej. 363, data wpisu: 22.03.1963

108

Wrblewskiego 9 Wyspiaskiego 1 Wyspiaskiego 5 Wyspiaskiego 7 Wyspiaskiego 9 Wyspiaskiego 11 Wyspiaskiego 12

1769, 1961 (dobudwka) 4 w. XIX w.

Nr rej. 3269, data wpisu: 15.02.1993 Nr rej. 2226, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2226, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2226, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2226, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2226, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2226, data wpisu:

109

110

Budynek mieszkalny

pocz. XX w. (przed 1907) pocz. XX w. (przed 1907) pocz. XX w. (przed 1907) pocz. XX w. (po 1907) XIX/XX w.

111

Budynek mieszkalny

112

Budynek mieszkalny

113

Willa

114

Budynek mieszkalny

19 2 11.05.1976 115 Hotel, ob. budynek usugowy Wntrze sklepu misnego NIE ISTNIEJE Budynek mieszkalny Wyzwolenia 12 4 w. XIX w. Nr rej. 3267, data wpisu: 11.12.1992 Nr rej. 2229, data wpisu: 11.05.1976 1 w. XX w. Nr rej. 2254, data wpisu: 12.07.1976 Nr rej. 2255, data wpisu: 09.07.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu:

116

Wyzwolenia 16

117

Zielonogrska 6 Zielonogrska 36 Zjednoczenia 1

118

Budynek mieszkalny

1 w. XX w.

119

Budynek mieszkalny

4 w. XIX w.

120

Budynek mieszkalny

Zjednoczenia 3

4 w. XIX w.

121

Budynek mieszkalny

Zjednoczenia 4

1898

122

Budynek mieszkalny

Zjednoczenia 5

4 w. XIX w.

123

Budynek mieszkalny

Zjednoczenia 6

pocz. XX w.

124

Budynek mieszkalny

Zjednoczenia 7

4 w. XIX w.

125

Budynek mieszkalny

Zjednoczenia 8

pocz. XX w.

126

Budynek mieszkalny

Zjednoczenia 9

kon. XIX w.

127

Budynek mieszkalny

Zjednoczenia 10

4 w. XIX w.

19 3 11.06.1976 128 Budynek mieszkalny Zjednoczenia 11 Zjednoczenia 12 Zjednoczenia 13 Zjednoczenia 14 Zjednoczenia 15 Zjednoczenia 16 Zjednoczenia 18 Zjednoczenia 20 Zjednoczenia 22 Zjednoczenia 24 Zjednoczenia 26 Zjednoczenia 28 Zjednoczenia 30 kon. XIX w. Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu:

129

Budynek mieszkalny

pocz. XX w.

130

Budynek mieszkalny

kon. XIX w.

131

Budynek mieszkalny

1910

132

Budynek mieszkalny

kon. XIX w.

133

Budynek mieszkalny

ok. 1910

134

Budynek mieszkalny

pocz. XX w.

135

Budynek mieszkalny

pocz. XX w.

136

Budynek mieszkalny

pocz. XX w.

137

Budynek mieszkalny

XIX/XX w.

138

Budynek mieszkalny

ok. 1900

139

Budynek mieszkalny

pocz. XX w.

140

Budynek mieszkalny

pocz. XX w.

19 4 11.06.1976 141 Budynek mieszkalny Zjednoczenia 32 Zjednoczenia 34 Zjednoczenia 36 pocz. XX w. Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2224, data wpisu: 11.05.1976

142

Budynek mieszkalny

pocz. XX w.

143

Budynek mieszkalny

kon. XIX w.

144

Budynek mieszkalny

Zjednoczenia 38 Zjednoczenia 40 Zjednoczenia 42 wirki i Wigury 2

pocz. XX w.

145

Budynek mieszkalny

ok. 1900

146

Willa, ob. Pastwowa Szkoa Muzyczna Budynek mieszkalny

1913

147

kon. XIX w.

19 5

19 6

ANEKS 2. Rejestr zabytkw archeologicznych wykaz REJESTR ZABYTKW ARCHEOLOGICZNYCH

L.p . Miejscow o Obszar AZP Nr stano wiska wg AZP 1 Funkcja Chronologi a Nr rejes tru

Nowa SlKoserz

AZP 6416/32

cmentarz ysko, 1 grb, punkt osadnictw a osada, osada, osada, osada, osada, lad osadnictw a, lad osadnictw a, lad osadnictw a

kultura uycka, II-III EB; III EB; PSN

379/A r

Nowa SlStare abno

AZP 6516/16

17

EK, EB; OWR, kultura przeworska; EB, kultura uycka; WS; H/L, kultura pomorska; brak; pradzieje; pradzieje; P-N

1891969

19 7

19 8

ANEKS 3. Gminna ewidencja zabytkw wykaz

- obiekty wytypowane do wyczenia z gminnej ewidencji zabytkw - obiekty wytypowane do wczenia do gminnej ewidencji zabytkw

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKW L. p. Obiekt Adres Czas Informa powstani cja o a wpisie do rejestru
pocz. XIX w., kon. XIX w. pocz. XX w. (proj. 1903) kon. XVIII w. Nr rej. 366, data wpisu: 22.03.1963

1 2 3

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Willa waciciela browaru Preussa, ob. Starostwo Powiatowe (wpisany do rejestru zabytkw jako budynek

Arciszewskieg o1 Arciszewskieg o4 Arciszewskieg o6 Arciszewskieg o7 Arciszewskieg o8 Arciszewskieg o9 Arciszewskieg o 10

4 5

pocz. XX w. kon. XVIII w. Nr rej. 366, data wpisu: 22.03.1963

6 7

pocz. XX w. kon. XIX w. Nr rej. 2222, data wpisu: 11.05.1976

19 9 przychodni) 8 9 10 Budynek mieszkalny Bank Rzeszy, ob. Bank Spdzielczy Zesp willowoogrodowy: dawna willa Karla Jansona dyrektora zakadu Gruschwitz Textilwerke wraz z ogrodem, fontann, schodami i ogrodzeniem od strony ul. Bankowej i Gimnazjalnej Koci staroluteraski p.w. Zbawiciela, ob. rzym.-kat. fil. p.w. w. Barbary Budynek mieszkalny Budynek usugowy Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Arciszewskieg o 11 Bankowa 1 Bankowa 3 XIX/XX w. 1935 1916 Nr rej. L145/A, data wpisu: 24.06.2004

11

w. Barbary

1900

Nr rej. 2213, data wpisu: 05.05.1976

12 13 14 15 16 17 18 19 20

w. Barbary 1 w. Barbary 2 w. Barbary 5 w. Barbary 6 w. Barbary 7, 9 w. Barbary 8 w. Barbary 10 w. Barbary 11 w. Barbary 12

pocz. XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. lata 20-te XX w. 1 w. XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. pocz. XX w. 1 w. XX w.

20 0 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny w. Barbary 13 w. Barbary 14 w. Barbary 15 w. Barbary 16 w. Barbary 17 w. Barbary 18 w. Barbary 19 w. Barbary 21 w. Barbary 23 w. Barbary 25 w. Barbary 27 pocz. XX w. 1 w. XX w. pocz. XX w. 1 w. XX w. pocz. XX w. lata 20-te XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. lata 20-te XX w., kon. XX w. elewacja zmieniona 1926 kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. ok. 1915 Wpisa do rejestru zabytkw

32 33 34 35 36

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Willa waciciela szczeciniarni Roberta Klingera, ob. Publiczne Przedszkole nr 1

w. Barbary 29 w. Barbary 31 w. Barbary 33 w. Barbary 35 Bohaterw Getta 1

20 1 37 38 Budynek mieszkalny Zesp zabudowy rzeni miejskiej wraz z ogrodzeniem Budynek mieszkalny Willa waciciela cegielni Emila Gesche, ob. budynek mieszkalny Dom starcw (Fundacja im. Matyldy Gruschwitz), ob. Specjalny Orodek SzkolnoWychowawczy (do rejestru zabytkw wpisany jako Szkoa Podstawowa nr 9) Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek Bohaterw Getta 3 Bohaterw Getta 4 Bohaterw Getta 5 Bohaterw Getta 7 XIX/XX w. 1898-1899 Wpisa do rejestru zabytkw

39 40

pocz. XX w. pocz. XX w. (proj. 1902) Wpisa do rejestru zabytkw

41

Bohaterw Getta 9

1901

Nr rej. 2232, data wpisu: 11.05.1976

42 43 44 45 46 47 48 49 50

Botaniczna 6 Botaniczna 8 Botaniczna 10 Botaniczna 12 Botaniczna 14 Botaniczna 16 Botaniczna 18 Botaniczna 20 Brzozowa 2

ok. 1930 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 lata 30-te XX

20 2 mieszkalny 51 52 53 54 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Brzozowa 6 Brzozowa 8 Brzozowa 12, 14 Bukowa 1 w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. 2 w. XX w., 2 po. XX w. bez wartoci zabytkowej pocz. XX w., 1922

55

Zesp zabudowy szczeciniarni, ob. budynki produkcyjne (hale produkcyjne I, II, III)

Ceglana 2 (w wojewdzkiej ewidencji zabytkw pod adresem Bohaterw Getta 11) Ceglana 4

56

Budynek administracyjnomieszkalny na terenie oczyszczalni ciekw, ob. Centralnej Przepompowni ciekw Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

ok. 1930

57 58 59 60 61 62

Chemoskieg o 1, 3 Chemoskieg o 2, 4 Chemoskieg o 6, 8 Chemoskieg o 7, 9 Chemoskieg o 10, 12 Chemoskieg o 11

lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w.

20 3 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Chemoskieg o 13, 15 Chemoskieg o 14, 16 Chemoskieg o 18 Chrobrego 1 Chrobrego 2a Chrobrego 3 Chrobrego 5 Chrobrego 7 Chrobrego 9 Chrobrego 10 Chrobrego 11 Chrobrego 12 Chrobrego 13 Chrobrego 14 Chrobrego 15 Chrobrego 17 Chrobrego 18 Chrobrego 19 lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. ok. 1930 XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. 1 w. XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w., 2 po. XX w. bez wartoci

20 4 zabytkowej 81 Budynek mieszkalny Chrobrego 20 1 w. XX w., kon. XX w. zmieniony po remoncie, bez wartoci zabytkowej XIX/XX w. 1 w. XX w. 4 w. XIX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w., kon. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. 1 w. XX w. XIX/XX w.

82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Gospoda, ob. budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Chrobrego 21 Chrobrego 22 Chrobrego 23 Chrobrego 24 Chrobrego 26 Chrobrego 27 Chrobrego 28 Chrobrego 29 Chrobrego 30 Chrobrego 31 Chrobrego 32 Chrobrego 33 Chrobrego 34

95

Chrobrego 35

1 w. XX w., kon. XX w. elewacja zmieniona po

20 5 remoncie 96 97 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Chrobrego 36 Chrobrego 37 XIX/XX w. 1 w. XX w., kon. XX w. zmieniony po remoncie XIX/XX w. XIX/XX w. 1 w. XX w. kon. XIX w. 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930, kon. XX w. zmieniony po remoncie ok. 1930, 2 po. XX w. -

98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Chrobrego 38 Chrobrego 39 Chrobrego 40 Chrobrego 41 Chrobrego 42 Chrobrego 44 Chrobrego 46 Chrobrego 48 Chrobrego 49 Chrobrego 50 Chrobrego 51 Chrobrego 53 Chrobrego 54

111

Budynek mieszkalny

Chrobrego 55

20 6 przebudowany 112 113 114 115 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Szkoa katolicka, ob. budynek mieszkalny Szkoa katolicka, ob. budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Chrobrego 56 Chrobrego 57 Chrobrego 58 Chrobrego 60 ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. 1897

116

Chrobrego 60a

XIX/XX w.

117 118 119 120 121 122 123 124

Chrobrego 64 Chrobrego 66 Chrobrego 70 Chrobrego 72 Chrobrego 76 Chrobrego 76a Chrobrego 78 Chrobrego 80

1 w. XX w. 1 w. XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. ok. 1930 1931 ok. 1930 ok. 1930, kon. XX w. bez wartoci zabytkowej 4 w. XIX w. 4 w. XIX w. ok. 1930

125 126 127

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Cicha 2 Cicha 4 Ciemna 1

20 7 128 129 130 131 132 133 134 135 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Ciemna 2 Ciepielowska 1 Ciepielowska 2 Ciepielowska 4 Ciepielowska 5 Ciepielowska 6 Ciepielowska 8 CurieSkodowskiej 11 CurieSkodowskiej 13 CurieSkodowskiej 15, 17 CurieSkodowskiej 19, 21 CurieSkodowskiej 22 CurieSkodowskiej 24 CurieSkodowskiej 26 ok. 1930 XIX/XX w. XIX/XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930, pocz. XXI w. bez wartoci zabytkowej ok. 1930

136

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

137

ok. 1930

138

lata 20-te XX w. ok. 1930

139

140

ok. 1930

141

ok. 1930

20 8 142 Budynek mieszkalny CurieSkodowskiej 28 CurieSkodowskiej 30 CurieSkodowskiej 32 CurieSkodowskiej 38 CurieSkodowskiej 42 CurieSkodowskiej 45 CurieSkodowskiej 50, 52 ok. 1930, kon. XX w. zmieniony po remoncie ok. 1930, kon. XX w. zmieniony po remoncie ok. 1930

143

Budynek mieszkalny

144

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

145

ok. 1930

146

ok. 1930, 2 po. XX w. zmieniony po remoncie lata 30-te XX w. ok. 1930, pocz. XXI w. nr 52 zmieniony po remoncie, nr 50 pozostawi w ewidencji ok. 1930

147

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

148

149

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

CurieSkodowskiej 54, 56 CurieSkodowskiej 58, 60 CurieSkodowskiej 62, 64 CurieSkodowskiej 66, 68

150

ok. 1930

151

ok. 1930

152

ok. 1930

20 9 153 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny CurieSkodowskiej 70, 72 CurieSkodowskiej 74 Czysta 1a Czysta 2 ok. 1930

154

ok. 1930

155 156

ok. 1930 2 w. XX w., 2 po. XX w. bez wartoci zabytkowej 2 w. XX w. 2 w. XX w. 2 w. XX w., kon. XX w. bez wartoci zabytkowej 2 w. XX w., kon. XX w. zmieniony po remoncie 2 w. XX w. lata 30-te XX w. ok. 1930 ok. 1930 kon. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w.

157 158 159

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Czysta 6 Czysta 10 Czysta 16

160

Budynek mieszkalny

Czysta 18

161 162 163 164 165 166 167

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Czysta 22 Czysta 24 Dbrowskiego 3 Dbrowskiego 5 Dbrowskiego 7 Dbrowskiego 9 Dbrowskiego 11

21 0 168 169 170 171 172 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Wiea cinie Budynek mieszkalny Przedszkole nr 7 Dbrowskiego 13 Dbrowskiego 15 Duga Duga 16 Drzewna 5 kon. XIX w. kon. XIX w. 1863 ok. 1930 2 w. XX w., bez wartoci zabytkowej 2 w. XX w. 2 w. XX w. ok. 1900 pocz. XX w. XIX/XX w. kon. XIX w. XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. pocz. XX w. kon. XIX w. 1844

173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Gospoda Wiedeska, ob. budynek mieszkalnousugowy

Drzewna 9 Drzewna 10 Drzymay 2 Drzymay 3 Drzymay 5 Drzymay 6 Drzymay 8 Drzymay 10 Drzymay 23 Floriana Plac 1 Floriana Plac 2 Floriana Plac 3

21 1 185 186 187 188 189 190 191 192 193 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Magazyn Budynek mieszkalny Myn elektryczny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Gimnazjum realne, ob. Liceum Oglnoksztacce Aleja brzozowa przy szosie z Nowej Soli do Nowego Miasteczka NIE ISTNIEJE Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Gajowa 2 Garbarska 1 Garbarska 2 Garbarska 3 Gdyska Gdyska 3 Gimnazjalna 3 Gimnazjalna 5 Gimnazjalna 9 lata 30-te XX w. XIX/XX w. kon. XIX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. ok. 1930 kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. 1932

194

Gogowska

Nr rej. 2158, data wpisu: 01.06.1974

195 196 197 198 199 200 201

Gogowska 1 Gogowska 3 Gogowska 5 Gogowska 6 Gogowska 7 Gogowska 8 Gogowska 9

bez wartoci zabytkowej lata 20-te XX w. 1 w. XX w. ok. 1900 ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w.

21 2 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Gogowska 10 Gogowska 11 Gogowska 12 Gogowska 13 Gogowska 14 Gogowska 15 Gogowska 16 Gogowska 17 Gogowska 19 Gogowska 20 Gogowska 21 Gogowska 22 Gogowska 23 Gogowska 25 Gogowska 27 Gogowska 28 Gogowska 29 Gogowska 30 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w. pocz. XX w.

21 3 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Gogowska 31 Gogowska 32 Gogowska 33 Gogowska 34 Gogowska 35 Gogowska 36 Gogowska 37 Gogowska 38 Gogowska 39 Gogowska 40 Gogowska 42 Gogowska 44 Gogowska 45 Gogowska 46 Gogowska 47 (w wojewdzkiej ewidencji zabytkw pod adresem Gogowska 43) Gogowska 48 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. ok. 1930, 2 po. XX w. ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. ok. 1930

235

Budynek mieszkalny

21 4 236 237 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Gogowska 50 Gogowska 51 (w wojewdzkiej ewidencji zabytkw pod adresem Gogowska 49) Gogowska 52 Gogowska 53 Gogowska 54 Gogowska 55 Gogowska 56 Gogowska 57 Gogowska 58, 60 bez wartoci zabytkowej pocz. XX w. ok. 1930 XIX/XX w. pocz. XX w. ok. 1930 ok. 1930, nr 58 elewacja zmieniona, bez wartoci zabytkowej ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. ok. 1930

238 239 240 241 242 243 244

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

245 246 247 248 249 250

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Gogowska 59 Gogowska 61 Gogowska 62 Gogowska 63 Gogowska 64 Gogowska 65

21 5 251 252 253 254 255 256 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Gogowska 65a Gogowska 66 Gogowska 67 Gogowska 68 Gogowska 70 Gogowska 71 ok. 1930 1 w. XX w. ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w. ok. 1930, kon. XX w. zmieniony po remoncie 1 w. XX w. 1 w. XX w.

257 258

Budynek mieszkalny Myn elektryczny, ob. zakad produkcji figur dekoracyjnych Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Gogowska 74 Gogowska 75

259 260 261 262 263 264 265 266 267

Gogowska 76 Gogowska 77, 77a Gogowska 78 Gogowska 79 Gogowska 80 Gogowska 82 Gogowska 83 Gogowska 84 Gogowska 85

1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 bez wartoci zabytkowej ok. 1930 XIX/XX w. ok. 1930 1 w. XX w. ok. 1930

21 6 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Gogowska 86 Gogowska 91 Gogowska 92 Gogowska 93 Gogowska 95 Gogowska 96 Gogowska 97 Gogowska 98 Gogowska 99 Gogowska 100 Gogowska 101a, 101b Gogowska 102 Gogowska 106 Gogowska 107 Gogowska 108 Gogowska 110 Gogowska 116 Gogowska 118 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 pocz. XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930

21 7 286 287 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalnousugowy Budynek mieszkalnousugowy Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalnousugowy Gogowska 120 Gowackiego 1 ok. 1930 pocz. XX w.

288

Gowackiego 2

kon. XVIII w.

Wpisa do rejestru zabytkw

289 290 291

Gowackiego 3 Gowackiego 4 Gowackiego 8 (w wojewdzkiej ewidencji zabytkw pod adresem Gowackiego 5) Gowackiego 10 Gowackiego 12 Gowackiego 14 Gowackiego 16 Graniczna 11 Graniczna 13 Graniczna 15 Graniczna 19 Graniczna 23

ok. 1900 kon. XIX w. kon. XIX w.

292 293 294 295 296 297 298 299 300

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

kon. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w.

21 8 301 Budynek mieszkalny Graniczna 27 lata 30-te XX w., 2 po. XX w. bez wartoci zabytkowej lata 30-te XX w. lata 30-te XX w., kon. XX w. zmieniony po remoncie lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. 1 w. XX w. XIX/XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. ok. 1900

302 303

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Graniczna 32 Graniczna 39

304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Remiza straacka

Graniczna 41 Graniczna 43 Grobla 2a Grobla 4 Grobla 5 Grobla 10 Grobla 16 Grobla 20 Grobla 22 Grobla 24 Grobla 28 Grobla 39 GrotaRoweckiego

21 9 317 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Wystrj sklepu mleczarskiego NIE ISTNIEJE GrotaRoweckiego 1 GrotaRoweckiego 2 GrotaRoweckiego 3 GrotaRoweckiego 4 GrotaRoweckiego 5 GrotaRoweckiego 6 GrotaRoweckiego 7 GrotaRoweckiego 8 GrotaRoweckiego 9 GrotaRoweckiego 10 GrotaRoweckiego 11 GrotaRoweckiego 12 GrotaRoweckiego 12 ok. 1900 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2204, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2218, data wpisu: 05.05.1976

318

ok. 1900

319

ok. 1900

320

ok. 1900

321

ok. 1900

322

ok. 1900

323

ok. 1900

324

ok. 1900

325

ok. 1900

326

ok. 1900

327

ok. 1900

328

ok. 1900

329

22 0 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Grottgera 1 Grottgera 2 Grottgera 3 Grottgera 4 Grottgera 5 Grottgera 6 Grottgera 7 Grottgera 8 Grottgera 9 Grottgera 10 Grottgera 11 Grottgera 12 Grottgera 13 Grottgera 14 Grottgera 15 Grottgera 16 Grottgera 17 Grottgera 18 lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w.

22 1 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Grottgera 19 Harcerska 1 Harcerska 3 Hoa 1 Hoa 2 Hoa 3 Hoa 4 Hoa 5 Hoa 6 Hoa 7 Hoa 10 Hoa 18 Hutnicza 1 Hutnicza 2 Hutnicza 3 Hutnicza 4 Hutnicza 5 Hutnicza 6 lata 30-te XX w. kon. XIX w. kon. XIX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. kon. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w.

22 2 366 367 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Hutnicza 7 Hutnicza 8 XIX/XX w. XIX/XX w., 2 po. XX w., zmieniony po remoncie ob. bez wartoci zabytkowej XIX/XX w. XIX/XX w. ok. 1930 ok. 1930 lata 30-te XX w., ok. 2000 budynek zmieniony po remoncie lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. 1 w. XX w. ok. 1930 kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. ok. 1930 1 w. XX w. ok. 1930

368 369 370 371 372

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Hutnicza 9 Jaracza 2 Jaracza 3 Jaracza 7 Jaskcza 2

373 374 375 376 377 378 379 380 381

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek

Jaskcza 3 Jaskcza 4 Jasna 1 Kamienna 1 Kamienna 2 Kamienna 4 Kamienna 6 Kamienna 30 Kamienna 32

22 3 mieszkalny 382 383 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Kasprowicza 1, 3 Kasprowicza 5, 7 ok. 1930 ok. 1930, kon. XX w. zmieniony po remoncie ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 lata 20-te XX w.

384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Kasprowicza 13, 15 Kasprzaka 2 Kasprzaka 4 Kasprzaka 6 Kaszubska 1 Kaszubska 2 Kaszubska 3 Kaszubska 4 Kaszubska 5 Kaszubska 6 Kaszubska 7 Kiliskiego 1 Kiliskiego 3 Kiliskiego 5 Kochanowskie go 1

22 4 399 400 401 402 Budynek gospodarczy Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Cmentarz komunalny, ob. teren mieszkaniowy z zabudow Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek Kochanowskie go, dz. 991/1 Kochanowskie go 3 Kochanowskie go 5 Kombatantw 1 w. XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. po 1828 (?)

403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416

Korzeniowskie go 1 Korzeniowskie go 2 Korzeniowskie go 3 Korzeniowskie go 4, 4a Korzeniowskie go 5 Kossaka 2 Kossaka 4 Kossaka 6 Kossaka 8 Kossaka 9-9a Kossaka 10 Kossaka 11, 11a, 11b, 11c Kossaka 12 Kossaka 13,

1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX

22 5 mieszkalny 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Koci paraf. p.w. w. Michaa Archanioa 13a, 13b, 13c Kossaka 14 Kossaka 15, 15a, 15b, 15c Kossaka 16 Kossaka 17, 17a, 17b, 17c Kossaka 18 Kossaka 20 Kossaka 21 Kossaka 22 Kossaka 23 Kossaka 25 Kocielna w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. 1591-1596, 1688 (rozbudowa po str. pn.), 1782 (kruchta), 1872-1880 (zakrystia i transept) kon. XVI w., zamknity 1828 1738 Wpisa do rejestru zabytkw Wpisa do rejestru zabytkw Nr rej. 49, data wpisu: 10.03.1955

428

Cmentarz parafialny (zlikwidowany) Figura w. Jana Nepomucena Budynek gospodarczy (wozownia?), remiza straacka

Kocielna, dz. 483/1 Kocielna, dz. 483/1 Kocielna, dz. 539 (w

429

430

1 po. XVIII w.

22 6 (do 1922), muzeum sztuki sakralnej (do 1945) wojewdzkiej ewidencji zabytkw pod adresem Kocielna 2 jako kaplica) Kocielna 1 1812, 1849 (podwyszenie o pitro), 1882 (rozbudowa) XVIII w. (?), ok. po. XIX w. przed 1753 1738, lata 90te XX w. (czciowa rekonstrukcja) 1 po. XIX w. pocz. XX w. kon. XIX w. pocz. XX w. Wpisa do rejestru zabytkw

431

Szkoa katolicka

432 433 434

Plebania Ogrd przy plebanii Figura w. Floriana

Kocielna 2 Kocielna 2, dz. 539 Kocielna 2, dz. 539

435 436 437 438

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Kamienica Kamienica

Kocielna 4 Kocielna 5 Kocielna 6 Kocielna 7

439 440 441 442 443 444 445

Kamienica Kamienica Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Kocielna 9 Kocielna 11 Kociuszki 2 Kociuszki 5 Kociuszki 6 Kociuszki 7 Kociuszki 8

XIX/XX w. XIX/XX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w.

22 7 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Kociuszki 99b Kociuszki 10 Kociuszki 11 Kociuszki 1212a Kociuszki 1313b Kociuszki 1414b Kociuszki 15a-15b Kociuszki 16a-16b Kociuszki 1717a Kociuszki 1818a Kociuszki 48 Kowalska 1 kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. ok. 1930, 2 po. XX w. bez wartoci zabytkowej ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. ok. 1930

458 459 460 461 462

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Kowalska 2 Kowalska 3 Kowalska 4 Kowalska 5 Kowalska 6

22 8 463 464 465 466 467 468 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Krasiskiego 2, 2a Krasiskiego 4, 4a Krasiskiego 5, 7 Krasiskiego 6, 8 Krasiskiego 9, 11 Krasiskiego 10, 12 lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. elewacja oboona sidingiem lata 30-te XX w., nr 15 przebudowany w kon. XX w., po remoncie elewacji ob. bez wartoci zabytkowej lata 30-te XX w., elewacje oboone sidingiem lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w.

469

Budynek mieszkalny

Krasiskiego 13, 15

470

Budynek mieszkalny

Krasiskiego 14, 16

471 472 473 474 475 476

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Krasiskiego 17, 19 Krasiskiego 18, 20 Krasiskiego 21, 23 Krasiskiego 22, 24 Krasiskiego 25 Krasiskiego 26, 28

22 9 477 478 479 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Krasiskiego 27, 29 Krasiskiego 30, 32 Krasiskiego 31, 33 lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w., elewacje oboone sidingiem lata 30-te XX w. lata 30-te XX w., nr 38 elewacje oboone sidingiem, blacha dachwkopodo bna ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930

480 481

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Krasiskiego 34, 36 Krasiskiego 38, 40

482 483 484 485 486 487 488 489 490 491

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Krta 1 Krta 2 Krta 4 Krta 5 Krta 6 Krta 7 Krta 8 Krta 9 Krta 10 Krta 11

23 0 492 493 494 495 496 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Willa Edmunda Glaesera, dyrektora Huty Pauliny, ob. budynek mieszkalny Ogrd przy willi Edmunda Glaesera, dyrektora Huty Pauliny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek Krta 12 Krta 13 Krta 16 Krta 19 Krlowej Jadwigi 1A ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 1920-1921 Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976

497

Krlowej Jadwigi

pocz. lat 20tych XX w.

498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508

Krlowej Jadwigi 1 Krlowej Jadwigi 2 Krlowej Jadwigi 3 Krlowej Jadwigi 4 Krlowej Jadwigi 5 Krlowej Jadwigi 6 Krlowej Jadwigi 7 Krlowej Jadwigi 8 Krlowej Jadwigi 10 Krlowej Jadwigi 12 Krzywa 1

XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. ok. 1930 XIX/XX w. ok. 1930 ok. 1930 XIX/XX w. XIX/XX w. pocz. XX w. Nr rej. 2231,

23 1 mieszkalny 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 Budynek mieszkalny Magazyn Budynek mieszkalny Obiekt uytecznoci publicznej Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek Krzywa 2 Krzywa 3 Krzywa 4 Kupiecka 1 Kupiecka 3 Kupiecka 5 Kupiecka 5a Kupiecka 7 Kupiecka 8 Kupiecka 9 Kupiecka 10 Kupiecka 11 Kupiecka 12 Kupiecka 13 Kupiecka 14 Kupiecka 15 Kupiecka 16 Kupiecka 18 XIX/XX w. XIX/XX w. ok. 1930 ok. 1930 XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. kon. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. XIX/XX w. kon. XIX w. XIX/XX w. XIX/XX w. ok. 1900 kon. XIX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20data wpisu: 11.05.1976

23 2 mieszkalny 527 528 529 530 531 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Kupiecka 20 Kupiecka 21 Kupiecka 22 Kupiecka 23 Kunierska 1 tych XX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. 1889 Nr rej. 2223, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2223, data wpisu: 11.05.1976

532

Kunierska 2

4 w. XIX w.

533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543

Kunierska 3 Kunierska 4 Kunierska 6 Lena 3 Lena 4 Lena 5 Lena 6 Lena 7a Lena 8 Lena 9 Lena 11

4 w. XIX w. 4 w. XIX w. 4 w. XIX w. ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. XIX/XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930

23 3 544 545 546 547 548 549 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Lena 12 Lena 13 Lena 15 Lena 16 Lubuska 1 Lubuska 2 ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. XIX/XX w. 1 w. XX w. ok. 1930, 2 po. XX w. przebudowany ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 kon. lat 20tych XX w. pocz. XX w. XIX/XX w. pocz. XX w. kon. XIX w. pocz. XX w. 4 w. XIX w. pocz. XX w.

550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561

Lubuska 3 Lubuska 4 Lubuska 5 Lubuska 6 1 Maja 1 9 Maja 1 9 Maja 3 9 Maja 4, 4a 9 Maja 5 9 Maja 6 9 Maja 7 9 Maja 8

23 4 562 Zesp budynkw dawnej gazowni ania miejska 9 Maja 9 1865 Nr rej. 3297, data wpisu: 10.06.1994 Nr rej. 2206, data wpisu: 04.05.1976

563

9 Maja 10

1927

564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek

Matejki 1 Matejki 2, 2a, 2b, 2c Matejki 3 Matejki 4, 4a Matejki 5 Matejki 6, 6a, 6b, 6c, 6d, 6e Matejki 7, 9 Matejki 8 Matejki 12 Matejki 15, 17 Matejki 19 Matejki 23 Miarki 1 Miarki 3 Mickiewicza 3 Mickiewicza 4

lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 bez wartoci zabytkowej bez wartoci

23 5 mieszkalny 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Urzd solny, ratusz, ob. obiekt Mickiewicza 5 Mickiewicza 6 Mickiewicza 8 Mickiewicza 13 Mickiewicza 15 Mickiewicza 17 Mynarska 2 Mynarska 4 Mynarska 5 Mynarska 6 Mynarska 7 Mynarska 9 Mynarska 10 Mynarska 13 zabytkowej bez wartoci zabytkowej ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 kon. lat 20tych XX w. bez wartoci zabytkowej XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. ok. 1930 bez wartoci zabytkowej ok. 1930 bez wartoci zabytkowej 3 w. XIX w. 1574-1575, po 1820, 1842, Wpisa do rejestru

594

Mynarska 14

595 596

Moniuszki 2 Moniuszki 3

23 6 uytecznoci publicznej 597 Ogrd urzdu solnego, ob. park miejski Ogrd urzdu solnego, ob. skwer Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Miejska Kasa Oszczdnoci, ob. bank Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek Moniuszki 1879, kon. lat 30-tych XX w. przed 1753, od 1927 park miejski przed 1753 zabytkw

598

skrzyowanie Moniuszki Garbarskiej Moniuszki 5 Moniuszki 6

599 600

1 w. XX w. przed 1830, 4 w. XIX w. ok. 1930 4 w. XIX w. Nr rej. 2227, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2227, data wpisu: 11.05.1976

601 602

Moniuszki 7 Moniuszki 8

603

Moniuszki 9

lata 30-te XX w. kon. XVIII w. Wpisa do rejestru zabytkw Wpisa do rejestru zabytkw Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976

604

Moniuszki 10

605

Moniuszki 1214 Muzealna 1

2 po. XVIII w.

606

4 w. XIX w.

607 608 609

Muzealna 2 Muzealna 3 Muzealna 4

pocz. XX w. pocz. XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX Nr rej. 2219, data wpisu: 11.05.1976

610

Muzealna 5

23 7 mieszkalny 611 612 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Muzealna 6 Muzealna 7 w. pocz. XX w. pocz. XX w. Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976; nr rej. 2219, data wpisu: 11.05.1976 613 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Willa waciciela fabryki kleju Woldemara Garve, Muzealna 8 pocz. XX w. Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2219, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976

614

Muzealna 9

kon. XIX w.

615

Muzealna 10

4 w. XIX w.

616 617

Muzealna 11 Muzealna 12

XIX/XX w. 4 w. XIX w. Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976

618

Muzealna 13

4 w. XIX w.

619

Muzealna 14

4 w. XIX w.

620 621

Muzealna 15 Muzealna 16

XIX/XX w. ok. 1900 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976

622 623

Muzealna 17 Muzealna 18

XIX/XX w. 1881, 1890 (podwyszenie) , 1902 Wpisa do rejestru

23 8 ob. Deutsche Bank 624 625 Budynek mieszkalny Willa Alexandra Gruschwitza, ob. Muzeum Miejskie Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Willa dyrektora Huty Pauliny Otto Schwagera, pniej zamieszkiwana przez nowosolskich burmistrzw Willa wraz z ogrodzeniem Willa wspwaciciela fabryki nici Alexandra Muzealna 19 Muzealna 20 (dobudwka po stronie pd.) kon. XIX w. 1885 Nr rej. 2210, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2207, data wpisu: 04.05.1976 Wpisa do rejestru zabytkw zabytkw

626

Muzealna 22

kon. XIX w.

627

Muzealna 24

kon. XIX w.

628

Muzealna 26

1 w. XX w.

629

Muzealna 28

kon. XIX w.

630

Muzealna 30

kon. XIX w.

631

Muzealna 32

kon. XIX w.

632

Muzealna 34

ok. 1900

633

Muzealna 36

pocz. XX w. (przed 1906)

634 635

Muzealna 40 Muzealna 46

pocz. XX w. (proj. 1905) ok. 1850 (przed 1852) Nr rej. 2212, data wpisu: 05.05.1976

23 9 Gruschwitza, ob. Orodek Pomocy Spoecznej (do rejestru zabytkw wpisana jako budynek przedszkola Odra) 636 Oraneria Muzealna, dz. 122/13 Muzealna 3 w. XIX w. Nr rej. 2205, data wpisu: 04.05.1976 Wpisa do rejestru zabytkw

637

Ogrd przy willi Alexandra Gruschwitza, ob. Park Odry Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Gospoda Pod Zot Gwiazd, ob. budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

1852

638 639

Odrzaska 1 Odrzaska 3

pocz. XX w. 2 po. XIX w. Nr rej. 364, data wpisu: 22.03.1963

640 641 642 643

Odrzaska 7 Odrzaska 8 Odrzaska 9 Odrzaska 11

pocz. XIX w. 2 po. XIX w., kon. XIX w. 3 w. XIX w. po 1886 Nr rej. 2216, data wpisu: 05.05.1976 Wpisa do rejestru zabytkw Nr rej. 2216, data wpisu: 05.05.1976 Nr rej. 2216, data wpisu: 05.05.1976

644

Odrzaska 12

2 po. XVIII w.

645

Odrzaska 13

1886

646

Odrzaska 14

kon. XIX w.

24 0 647 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Trafostacja Odrzaska 15 kon. XIX w. Nr rej. 364, data wpisu: 22.03.1963

648 649 650 651 652 653

Odrzaska 17 Odrzaska 19 Ogrodowa 2, 4 Ogrodowa 3 Ogrodowa 6 Okrna (w wojewdzkiej ewidencji zabytkw pod adresem Zielonogrska)

3 w. XIX w. kon. XIX w. ok. 1930 1 w. XX w. ok. 1930 pocz. XX w.

654

Zesp zabudowy fabryki kleju

Okrna (w wojewdzkiej ewidencji zabytkw pod adresem Zielonogrska jako zesp fabryczny) Okrna 2

pocz. XX w.

655

Willa dyrektora fabryki kleju, ob. Przedszkole nr 2 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

pocz. XX w. (przed 1910) 1 w. XX w. pocz. XX w. ok. 1930

Nr rej. 2211, data wpisu: 05.05.1976

656 657 658

Okrna 6 Okrzei 2 Okrzei 3

24 1 659 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Szkoa ewangelicka, ob. Szkoa Podstawowa nr 1 Szkoa ewangelicka, tzw. nowa, ob. Okrzei 10 ok. 1930, ob. bez wartoci zabytkowej ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1920 ok. 1920 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 kon. XIX w. Wpisa do rejestru zabytkw

660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673

Orkana 15 Orkana 17 Orkana 19 Orkana 20 Orkana 21 Orzeszkowej 1 Orzeszkowej 2, 4 Orzeszkowej 3, 5 Orzeszkowej 6, 8 Orzeszkowej 7, 9 Orzeszkowej 10, 12 Orzeszkowej 11, 13 Orzeszkowej 14, 16 Parafialna 1

674

Parafialna 2-2a

1848-1849, 1874 (rozbudowa), 2 po. XX w. 1887 Wpisa do rejestru

675

Parafialna 2b

24 2 Szkoa Podstawowa nr 1 676 Sierociniec miejski, ob. obiekt uytecznoci publicznej Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Willa Parafialna 4 1888 zabytkw Wpisa do rejestru zabytkw

677 678 679

Parkowa 1 Parkowa 3 Parkowa 4

kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. 4 w. XIX w. Wpisa do rejestru zabytkw

680 681 682

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Park na terenie tzw. Kolonii Hutniczej

Parkowa 5 Parkowa 7 Parkowa

kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. 3 w. XIX w.

683 684 685 686 687 688 689 690 691

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek

Pasieczna 2 Pasieczna 3 Pasieczna 4 Pasieczna 6 Piaskowa 1 Piaskowa 4 Piaskowa 5 Piaskowa 6 Piaskowa 7

ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 lata 20-te XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930

24 3 mieszkalny 692 693 694 695 696 697 698 699 700 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Cmentarz wiejski, ob. cmentarz komunalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Siedziba firmy braci morawskich Meyerotto, ob. budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Piaskowa 8 Piaskowa 9 Piaskowa 11 Piaskowa 12 Piaskowa 14 Piaskowa 16 Piaskowa 18 Piaskowa 20 Piaskowa ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 przed 1933

701 702 703 704 705

Piastowska 2 Piastowska 4 Pisudskiego 1 Pisudskiego 2 Pisudskiego 3

ok. 1930 ok. 1930 kon. XVIII w. 4 w. XIX w. lata 20-te XX w.

706 707

Pisudskiego 4 Pisudskiego 5

kon. XIX w. 1 w. XX w.

24 4 708 709 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek usugowomieszkalny Willa dyrektora Starej Huty, ob. Urzd Miejski Koci ewangelicki p.w. w. Trjcy, rzym.-kat. paraf. p.w. w. Antoniego Skwer wok kocioa ewangelickiego p.w. w. Trjcy, ob. rzym.-kat. paraf. p.w. w. Antoniego Szpital joannitw, ob. plebania Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek Pisudskiego 6 Pisudskiego 7 kon. XIX w. kon. XIX w., lata 20-te XX w. 4 w. XIX w., pocz. XX w. kon. XIX w. 1905 Wpisa do rejestru zabytkw

710 711 712

Pisudskiego 8 Pisudskiego 9 Pisudskiego 10 Pisudskiego 12 Pisudskiego

713

3 w. XIX w., ok. 1930 (rozbud.) 1835-1839 Wpisa do rejestru zabytkw

714

715

Pisudskiego

2 po. XIX w.

716 717 718 719 720 721 722

Pisudskiego 14 Pisudskiego 17 Pisudskiego 17a Pisudskiego 17b Pisudskiego 17c Pisudskiego 17d Pisudskiego

1861, 1931 (rozbudowa) ok. 1860 ok. 1860 ok. 1860 ok. 1860 ok. 1860 1 w. XIX w.,

24 5 mieszkalny 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Krlewski Sd Okrgowy, ob. Sd Rejonowy Budynek mieszkalny, ob. Komenda Powiatowa Policji wraz z ogrodzeniem od frontu Budynek mieszkalny Pensjonat Hnisch, ob. budynek mieszkalny wraz z ogrodzeniem od frontu Budynek mieszkalny 18a Pisudskiego 19 Pisudskiego 19a Pisudskiego 19b Pisudskiego 19c Pisudskiego 19d Pisudskiego 20 Pisudskiego 21 Pisudskiego 22 Pisudskiego 23 Pisudskiego 24 Pisudskiego 26 kon. XX w. ok. 1860 ok. 1860 ok. 1860 ok. 1860 ok. 1860 ok. 1900 ok. 1860 pocz. XX w. 4 w. XIX w. 1907-1909 Nr rej. 2221, data wpisu: 10.05.1976 Wpisa do rejestru zabytkw

733

ok. 1910

734 735

Pisudskiego 27 Pisudskiego 28

1 w. XX w. 1886 Wpisa do rejestru zabytkw

736

Pisudskiego 29

kon. XIX w.

24 6 737 Willa mistrza budowlanego i ciesielskiego Adolfa Theodora Jaekela, ob. BG (do rejestru zabytkw wpisany jako paacyk siedziba rejonu energetycznego) Ogrd przy willi mistrza budowlanego i ciesielskiego Adolfa Theodora Jaekela Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Willa waciciela Starej Huty Friedricha Wilhelma von Krause, ob. Prokuratura Rejonowa (do rejestru zabytkw wpisany jako ambulatorium na terenie zakadu Dozamet) Ogrd willi waciciela Starej Huty Friedricha Wilhelma von Pisudskiego 30 1845, 1901 (przeb.), 1920 (tylne skrzydo), kon. XX w. Nr rej. 2228, data wpisu: 11.05.1976

738

Pisudskiego

po 1845

739 740 741 742 743 744 745

Pisudskiego 31 Pisudskiego 32 Pisudskiego 33 Pisudskiego 34 Pisudskiego 35 Pisudskiego 36 Pisudskiego 38

1 w. XX w. pocz. XX w. 1 w. XX w. XIX/XX w. kon. XIX w. XIX/XX w. 1853, lata 20te XX w. (rozbudowa) Nr rej. 2215, data wpisu: 05.05.1976

746

Pisudskiego 38, dz. 2/65, 2/66, 2/3

2 po. XIX w. (cz pn.), 1897-1900

Nr rej. L101/A, data wpisu: 21.07.2003

24 7 Krause wraz z drzewostanem, fontann i murem 747 Odlewnia maa na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet Budynek zaopatrzenia na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet Budynek administracyjny na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet Portiernia na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet (do rejestru zabytkw wpisany jako pawilon w Dolnolskich Zakadach Metalurgicznych, obecnie portiernia) Prototypownia i wydzia elektryczny na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet Pisudskiego 40, dz. 2/27 (cz pd.)

2 w. XIX w. (przed 1840)

Nr rej. 2215, data wpisu: 05.05.1976

748

Pisudskiego 40, dz. 2/32

1908

Nr rej. 2215, data wpisu: 05.05.1976

749

Pisudskiego 40, dz. 2/26

lata 50-te XIX w.

Nr rej. 2234, data wpisu: 11.05.1976

750

Pisudskiego 40, dz. 2/26

1898

Nr rej. 2233, data wpisu: 11.05.1976

751

Pisudskiego 40, dz. 2/21

lata 50-te XIX w.

Nr rej. L101/A, data wpisu: 21.07.2003

24 8 752 Budynek laboratorium na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet Dawna trafostacja, ob. podstacja nr 1 na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet Wodna wiea cinie na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet Stacja prb na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet ciana zewntrzna murowana na terenie Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet NIE ISTNIEJE Zabudowa Starej Huty, ob. Dolnolskich Zakadw Metalurgicznych Dozamet Sup pocztowy Pisudskiego 40, dz. 2/21 kon. XIX w. Nr rej. L101/A, data wpisu: 21.07.2003

753

Pisudskiego 40, dz. 2/27

1904

Nr rej. L101/A, data wpisu: 21.07.2003

754

Pisudskiego 40, dz. 2/49

1902

Nr rej. L101/A, data wpisu: 21.07.2003

755

Pisudskiego 40, dz. 2/68

1865

Nr rej. L101/A, data wpisu: 21.07.2003

756

Pisudskiego 40, dz. 2/19

Nr rej. L101/A, data wpisu: 21.07.2003

757

Pisudskiego 40

kon. XIX w., 1 w. XX w.

758

Pisudskiego

1 po. XVIII w.

24 9 (pmilowy) 759 760 761 762 763 764 765 766 767 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Willa dyrektora fabryki kleju, ob. nieuytkowana Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Pisudskiego 41 Pisudskiego 43 Pisudskiego 45 Pisudskiego 53 Pisudskiego 55 Pisudskiego 57 Pisudskiego 59 Pisudskiego 73 Pisudskiego 75 Plater 5 Pocztowa 2 (w wojewdzkiej ewidencji zabytkw pod adresem Pocztowa 2b) Pocztowa 2a (w wojewdzkiej ewidencji zabytkw pod adresem Pocztowa 2b) Pocztowa 3 4 w. XIX w. 4 w. XIX w. 4 w. XIX w. 4 w. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. lata 20-te XX w. XIX/XX w. kon. XIX w. kon. XIX w. pocz. XX w. Wpisa do rejestru zabytkw

768 769

XIX/XX w. 4 w. XIX w.

770

Budynek mieszkalny

771

Budynek mieszkalny

25 0 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Pocztowa 4 Pocztowa 5, 7 Pocztowa 6 Pocztowa 6a Pocztowa 8 Pocztowa 10 Pocztowa 11 Pocztowa 14 Podgrna 1 Podgrna 2 Podgrna 3 Podwale 1 Podwale 2 Podwale 3 Podwale 4 Podwale 5 Podwale 6 Polna 1 kon. XIX w. 1912 kon. XIX w. bez wartoci zabytkowej kon. XIX w. 4 w. XIX w. 4 w. XIX w. pocz. XIX w. 1 w. XX w. XIX/XX w. kon. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. ok. 1930 1 w. XX w.

25 1 790 791 792 793 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Willa Zakad przygotowawczy do stanu nauczycielskiego Kommet zu Jesu, ob. budynek mieszkalny Budynek mieszkalny na terenie zakadu przygotowawczego do stanu nauczycielskiego Kommet zu Jesu Schron bojowy nr 562 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Polna 5 Polna 7 Polna 9 Polna 11 ok. 1930 ok. 1930 XIX/XX w. XIX/XX w. Wpisa do rejestru zabytkw

794 795 796 797 798 799

Polna 13 Polna 15 Polna 17 Polna 19 Poudniowa 2 Poudniowa 4

ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. pocz. XX w. 1865, 2 po. XX w.

800

Poudniowa 6

1865

801 802 803

Poudniowa, dz. 690/32 Portowa 1 Portowa 3

1934 kon. XIX w. ok. 1930

25 2 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Reja 5 Reymonta 1a Reymonta 1, 3 Reymonta 4, 4a Reymonta 5, 7 Reymonta 6, 8 Reymonta 9, 11 Reymonta 10, 12 Reymonta 13, 15 Reymonta 14, 16 ok. 1930 ok. 1920 lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w., ob. bez wartoci zabytkowej lata 30-te XX w., ob. bez wartoci zabytkowej 1 w. XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 20-te XX w.

814

Budynek mieszkalny

Reymonta 17, 19

815 816 817 818 819

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Rolna 2 Rydla 1 Rydla 3 Rydla 5, 5a Rydla 7, 7a

25 3 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Skwer Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Rydla 9-9c Rydla 11, 11a Rydla Sadowa 1 Saperw 1, 3 Saperw 2, 4 Saperw 5, 7 Saperw 6, 8 Saperw 9, 11 Saperw 10, 12 Siemiradzkieg o1 Siemiradzkieg o 1a Siemiradzkieg o2 Siemiradzkieg o3 Siemiradzkieg o4 Siemiradzkieg o5 Siemiradzkieg o6 Siemiradzkieg o7 lata 20-te XX w. lata 20-te XX w. lata 30-te XX w. (?) 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w.

25 4 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Siemiradzkieg o8 Siemiradzkieg o9 Siemiradzkieg o 10 Siemiradzkieg o 11 Siemiradzkieg o 13 Siemiradzkieg o 14 Siemiradzkieg o 16 Sienkiewicza 1 Sienkiewicza 2 Sienkiewicza 3 Sienkiewicza 4, 6 Sienkiewicza 5 lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 zmieniony po remoncie ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930

850 851 852 853 854 855

Sienkiewicza 7 Sienkiewicza 8 Sienkiewicza 9 Sienkiewicza 10 Sienkiewicza 11 Sienkiewicza 12

25 5 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Szpital Powiatowy Park szpitalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Sienkiewicza 13 Sienkiewicza 15 Sienkiewicza 17 Sienkiewicza 19 Sienkiewicza, dz. 780/34 Sienkiewicza, dz. 780/34 Sienkiewicza 26 Sienkiewicza 27, 27a Sienkiewicza 28 Sienkiewicza 30 Sienkiewicza 31 Sienkiewicza 32 Sienkiewicza 35 Sienkiewicza 39 Sienkiewicza 41 Sienkiewicza 42 Sienkiewicza 44, 46 Sienkiewicza 48 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 1928-1930 lata 30-te XX w. kon. lat 20tych XX w. ok. 1930 kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. ok. 1930 lata 20-te XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 kon. lat 20tych XX w. ok. 1930 nr 44 zmieniony po remoncie ok. 1930

873

25 6 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Trafostacja Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Magazyn solny, ob. magazyn Budynek mieszkalny Sienkiewicza 50 Sienkiewicza 52 Sienkiewicza 54 Sienkiewicza 55, 57 Sienkiewicza 59, 61 Sienkiewicza 63, 65 Sienkiewicza 67 Sienkiewicza Sienna 1 Piotra Skargi 1 Piotra Skargi 3 Piotra Skargi 5 Piotra Skargi 7 Piotra Skargi 9 Piotra Skargi 11 Piotra Skargi 13 Pl. Solny 1 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 XIX/XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 2 po. XVIII w. Nr rej. 368, data wpisu: 22.05.1963

891

Pl. Solny 2-2a

kon. XIX w.

25 7 892 893 894 895 896 897 898 899 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Spacerowa 3 Spacerowa 5 Spacerowa 7 Spacerowa 9 Spacerowa 11 Spacerowa 19 Spokojna 6 Staffa 1 ok. 1930 1 w. XX w. ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. po 1945 r., bez wartoci zabytkowej ok. 1930 ok. 1930 kon. XIX w. ok. 1900 1 w. XX w. kon. XIX w. 1 w. XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. kon. XIX w.

900 901 902 903 904 905 906 907 908 909

Struga 1 Struga 2 Szarych Szeregw 2 Szarych Szeregw 3 Szarych Szeregw 4 Szarych Szeregw 5 Szarych Szeregw 6 Szarych Szeregw 7 Szarych Szeregw 8 Szarych Szeregw 9

25 8 910 911 912 913 914 915 916 917 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Szarych Szeregw 10 Szarych Szeregw 11 Szarych Szeregw 12 Szarych Szeregw 13 Szarych Szeregw 14 Szarych Szeregw 15 Szarych Szeregw 16 Szeroka 1 XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. kon. XIX w. XIX/XX w. XIX/XX w. ok. 1930 kon. XIX w. Nr rej. 2220, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2220, data wpisu: 11.05.1976

918

Szeroka 2

kon. XIX w.

919 920

Szeroka 3 Szeroka 4

kon. XIX w. kon. XIX w. Nr rej. 2220, data wpisu: 11.05.1976

921 922 923

Szeroka 5 Szeroka 6 Szeroka 7

kon. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. Nr rej. 2220, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2220, data wpisu: 11.05.1976

924

Szeroka 9

kon. XIX w.

925

Szeroka 10

kon. XIX w.

25 9 926 927 928 929 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Szeroka 11 Szeroka 15 Szeroka 17 Szeroka 18, 18a, 18b (w wojewdzkiej ewidencji zabytkw pod adresem Pocztowa 15 i Pocztowa 18) 930 Ewangelicka szkoa dla chopcw, ob. Zesp Szk Ponadgimnazjalnyc h nr 1 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Szkolna 1 1936 kon. XIX w. pocz. XIX w. XIX/XX w. kon. XIX w. Nr rej. 2220, data wpisu: 11.05.1976

931

Szkolna 3

4 w. XIX w.

Wpisa do rejestru zabytkw Wpisa do rejestru zabytkw Wpisa do rejestru zabytkw razem z nr 8 Wpisa do rejestru zabytkw Wpisa do rejestru zabytkw razem z nr 6

932

Szkolna 5

4 w. XIX w.

933

Szkolna 6

4 w. XIX w.

934

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Szkolna 7

4 w. XIX w.

935

Szkolna 8

4 w. XIX w.

936

Budynek mieszkalny

Szkolna 9

kon. XIX w.

26 0 937 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek Szkolna 11 4 w. XIX w. Wpisa do rejestru zabytkw

938 939 940 941 942 943 944 945

Szkolna 12 Szkolna 13 Szkolna 14 Szkolna 15 Szkolna 18 Szkolna 19 Szkolna 20 Targowa 6, 6a

pocz. XX w. kon. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w., zmieniony po remoncie ok. 1930 lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX

946 947 948 949 950 951 952 953 954

Targowa 8 Tetmajera 1, 3 Tetmajera 4, 6 Tetmajera 5, 7 Tetmajera 8, 10 Tetmajera 9, 11 Tetmajera 12, 14 Tetmajera 13, 15 Tetmajera 16,

26 1 mieszkalny 955 956 957 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Willa Jaekela, ob. budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Zesp zabudowy dworca kolejowego Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny 18 Tetmajera 17, 19 Tetmajera 20 Topolowa 2 w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. 3 w. XIX w.

958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968

Topolowa 10 Towarowa 2 Towarowa 5 Traugutta 2 Traugutta 3 Traugutta 4 Traugutta 5 Traugutta 6 Traugutta 7 Traugutta 8 Traugutta 9

1 w. XX w. 1871, 1 w. XX w. 1871 kon. XIX w. 4 w. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. XIX/XX w. kon. XIX w. Wpisa do rejestru zabytkw

969 970 971

Traugutta 11 Traugutta 12 Traugutta 15

kon. XIX w. ok. 1930 kon. XIX w. Wpisa do rejestru

26 2 zabytkw 972 973 974 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Traugutta 25, 27 Traugutta 29 Walki Modych 1b kon. lat 20tych XX w. kon. lat 20tych XX w. lata 30-te XX w., bez wartoci zabytkowej lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. lata 30-te XX w. XIX /XX w. XIX/XX w. ok. 1930 ok. 1930 1795

975 976 977 978 979 980 981 982

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Cmentarz ewangelicki, ob. cz zach. cmentarza komunalnego Cmentarz ewangelicki (tzw. nowy), ob. na terenie wsch. czci cmentarza komunalnego Kaplica cmentarna (na tzw. nowym cmentarzu ewangelickim), ob. kaplica ewangelicko-

Walki Modych 3 Walki Modych 4 Walki Modych 5 Walki Modych 6 Walki Modych 7 Walki Modych 8 Walki Modych 12 WandyWyspiaskiego

983

Wandy

1867

984

Wandy

1886

26 3 augsburska 985 Cmentarz katolicki, ob. cz pn. i pn.wsch. wschodniej czci cmentarza komunalnego Cmentarz ydowski, ob. skwer Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Wandy 1871, powikszony 1892-1893

986

skrzyowanie Wandy Wyspiaskiego Wandy 2 Wandy 2a Wandy 3 Wandy 4 Wandy 5 Wandy 6 Wandy 7 Wandy 8 Wandy 9 Wandy 10 Wandy 11 Wandy 12 Wandy 15

1877

987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999

XIX/XX w. XIX/XX w. ok. 1900 ok. 1930 ok. 1900 ok. 1900 ok. 1900 ok. 1900 ok. 1900 ok. 1900 XIX/XX w. ok. 1900 2 po. XX w., bez wartoci zabytkowej

26 4 100 0 100 1 100 2 100 3 100 4 100 5 100 6 100 7 100 8 100 9 101 0 101 1 101 2 101 3 101 4 101 5 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Wandy 17 Wandy 19 Waryskiego 1 ok. 1900 ok. 1900 1 w. XX w. Nr rej. 2209, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2209, data wpisu: 04.05.1976

Waryskiego 2

kon. XIX w.

Waryskiego 3 Waryskiego 4 Waryskiego 6

1 w. XX w. ok. 1930 pocz. XX w. Nr rej. 2209, data wpisu: 04.05.1976

Waryskiego 8 Waryskiego 10 Waryskiego 12 Waryskiego 14 Wska 1 Wska 4 Wska 8 Wska 12

kon. XIX w. kon. XIX w. pocz. XX w. Nr rej. 2209, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2209, data wpisu: 04.05.1976

pocz. XX w.

1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930, bez wartoci zabytkowej kon. XIX w.

Wesoa 2

26 5 101 6 101 7 101 8 101 9 102 0 102 1 102 2 102 3 102 4 102 5 102 6 102 7 102 8 102 9 103 0 103 1 103 2 103 3 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Wesoa 3 Wesoa 4 Wesoa 6 Wesoa 7 Wesoa 8 Wesoa 9 Wesoa 10 Wesoa 11 Wesoa 12 Wesoa 13 Wesoa 14 Wesoa 15 Wesoa 16 Wesoa 17 Wesoa 18 Wesoa 19 Wesoa 20 Wesoa 22 XIX/XX w. XIX/XX w. kon. XIX w. XIX/XX w. kon. XIX w. XIX/XX w. kon. XIX w. XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. kon. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. ok. 1900 ok. 1900 kon. XIX w. Wpisa do rejestru zabytkw

26 6 103 4 103 5 103 6 103 7 103 8 103 9 104 0 104 1 104 2 104 3 104 4 104 5 104 6 104 7 104 8 104 9 105 0 105 1 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Wesoa 24 Wiejska 1 Wiejska 3 Wiejska 4 Wiejska 6 Wiejska 7 Wiejska 9 Wiejska 11ab Wiejska 12 Wiejska 13 Wiejska 14 Wiejska 15, 17 Wiejska 18 Wiejska 20 Wiejska 21 Wiejska 22 Wiejska 23 Wiejska 24 XIX/XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930

26 7 105 2 105 3 105 4 105 5 105 6 105 7 105 8 105 9 106 0 106 1 106 2 106 3 106 4 106 5 106 6 106 7 106 8 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalnousugowy Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Wiejska 25 Wiejska 27 Wilcza 7 Wilcza 14 Wilcza 20, 22 Wilcza 24, 26 Winiowa 2 Witosa 2 Witosa 3 Witosa 4 Witosa 8 Witosa 9 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. pocz. XX w. kon. XIX w. XIX/XX w. kon. XVIII w. kon. XVIII w. Wpisa do rejestru zabytkw Wpisa do rejestru zabytkw

Witosa 10

kon. XVIII w.

Witosa 12 Witosa 13

2 w. XIX w. kon. XVIII w. Wpisa do rejestru zabytkw

Witosa 14 Witosa 16

2 w. XIX w. 2 w. XIX w.

26 8 106 9 Budynek biurowy Witosa 17 pocz. XX w., obecnie bez wartoci zabytkowej 4 w. XIX w., 1 w. XX w.

107 0

Szpital w. Jzefa, ob. Samodzielny Publiczny ZOZ

Witosa 18 (w wojewdzkiej ewidencji zabytkw pod adresem Witosa 18b) Witosa 19

107 1

Budynek mieszkalny, ob. obiekt uytecznoci publicznej (do rejestru zabytkw wpisany jako internat ZSZ nr 1) Budynek mieszkalny (oficyna) Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

kon. XVIII w.

Nr rej. 2225, data wpisu: 11.05.1976

107 2 107 3 107 4 107 5 107 6 107 7 107 8 107 9

Witosza 20

kon. XIX w.

Witosa 21 Witosa 22, 22a

XIX/XX w. 1912 Nr rej. 2230, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2230, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2230, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2230, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2230, data wpisu: 11.05.1976

Witosa 23

2 w. XIX w.

Witosa 28

4 w. XIX w.

Witosa 32

kon. XIX w.

Witosa 38

1909

Wodna 2

kon. XIX w.

26 9 108 0 108 1 108 2 108 3 108 4 108 5 108 6 108 7 108 8 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Skwer Wodna 4 Wojska Polskiego 1 Wojska Polskiego 2 Wojska Polskiego 4 Wojska Polskiego 5 Wojska Polskiego 8 Wojska Polskiego 9 Wojska Polskiego 10 skrzyowanie Wojska Polskiego w. Barbary Wojska Polskiego 11 Wojska Polskiego 13 Wojska Polskiego 14 Wojska Polskiego 16 Wojska Polskiego 17 Wojska Polskiego 18 Wojska ok. 1800 lata 20-te XX w. 1910 Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976 Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976

kon. XIX w.

1 w. XX w. ok. 1900 Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976

pocz. XX w. ok. 1910 Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976

pocz. XX w. (?)

108 9 109 0 109 1 109 2 109 3 109 4 109

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Willa

kon. XIX w. XIX/XX w. kon. XIX w. kon. XIX w. 4 w. XIX w. Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976

Budynek mieszkalny Budynek

kon. XIX w. kon. XIX w.

27 0 5 109 6 109 7 109 8 109 9 110 0 110 1 110 2 110 3 110 4 110 5 110 6 110 7 mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek usugowy Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Willa na terenie Huty Pauliny, ob. budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Zesp zabudowy Huty Pauliny, pn. Fabryki kotw Fakot, ob. Groclin Service Sp. z o.o. Ogrd na terenie Polskiego 20 Wojska Polskiego 20a Wojska Polskiego 21 Wojska Polskiego 22 Wojska Polskiego 23 Wojska Polskiego 24 Wojska Polskiego 25 Wojska Polskiego 26 Wojska Polskiego 27 Wojska Polskiego 28 Wojska Polskiego 29 Wojska Polskiego 31 Wojska Polskiego 32 kon. XIX w. kon. XIX w. 1 w. XX w. kon. XIX w. kon. XIX w. Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976

kon. XIX w. 1 w. XX w. pocz. XX w. Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976

1 w. XX w. kon. XIX w. XIX/XX w. 1 w. XX w.

110 8 110 9

Wojska Polskiego 33 Wojska Polskiego 34

4 w. XIX w.

Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976

ok. 1852, 3 w. XIX w., 1 w. XX w., 2 po. XX w. po 1852

111

Wojska

27 1 0 111 1 Huty Pauliny Budynek mieszkalny na terenie Huty Pauliny Trafostacja Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Polskiego 34 Wojska Polskiego 34 kon. XIX w. Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976

111 2 111 3 111 4 111 5 111 6 111 7 111 8 111 9 112 0 112 1

Wojska Polskiego Wojska Polskiego 35 Wojska Polskiego 36 Wojska Polskiego 37 Wojska Polskiego 38 Wojska Polskiego 39 Wojska Polskiego 40 Wojska Polskiego 41 Wojska Polskiego 42 Wojska Polskiego 46, 46a, 46b, 46c, 46d, 46e Wojska Polskiego 48 Wojska Polskiego 49 Wojska Polskiego 50 Wojska Polskiego 53

lata 30-te XX w. XIX/XX w. 4 w. XIX w. kon. XIX w. Nr rej. 2208, data wpisu: 04.05.1976

XIX/XX w. lata 30-te XX w. XIX/XX w. ok. 1930 XIX/XX w. lata 20-te XX w.

112 2 112 3 112 4 112 5

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

XIX/XX w. ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w.

27 2 112 6 112 7 112 8 112 9 113 0 113 1 113 2 113 3 113 4 113 5 113 6 113 7 113 8 113 9 114 0 114 1 114 2 114 3 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Wojska Polskiego 54 Wojska Polskiego 56 Wojska Polskiego 59 Wojska Polskiego 61 Wojska Polskiego 62 Wojska Polskiego 66 Wojska Polskiego 67 Wojska Polskiego 68 Wojska Polskiego 69 Wojska Polskiego 70 Wojska Polskiego 73 Wojska Polskiego 74 Wojska Polskiego 75 Wojska Polskiego 76 Wojska Polskiego 77 Wojska Polskiego 78 Wojska Polskiego 80 Wojska Polskiego 81, 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930, ob. bez wartoci zabytkowej ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930

27 3 82 114 4 114 5 114 6 114 7 114 8 114 9 115 0 115 1 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Wiea cinie na terenie wodocigw miejskich, ob. Stacji Uzdatniania Wody nr 1 Budynek na terenie wodocigw miejskich, ob. Stacji Uzdatniania Wody nr 1 Most podnoszony Wojska Polskiego 83 Wojska Polskiego 84 Wojska Polskiego 86 Wojska Polskiego 88 Wojska Polskiego 90 Wojska Polskiego 94 Wojska Polskiego 96 Wojska Polskiego ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 1903 (proj. 1902) Wpisa do rejestru zabytkw

115 2

Wojska Polskiego

1903

115 3 115 4 115 5 115 6 115 7 115 8

Wolnoci al.

1927

Wpisa do rejestru zabytkw

Stocznia rzeczna i pochylnia Port miejski Przysta klubu wiolarskiego Budynek mieszkalny Dom strzelecki, ob. budynek

Wolnoci al. 1 Wolnoci al. Wolnoci al. 1 Wolnoci al. 2 Wolnoci al. 8

po 1880, lata 20-te XX w. 1897 1934 4 w. XIX w. 1827, 18441845

27 4 mieszkalny 115 9 Kamienica NIE ISTNIEJE (na tym miejscu wspczesny budynek usugowy) dawniej Wrocawska 2, rg ulic Wrocawskiej i Zjednoczenia. Budynek przy ob. Wrocawskiej 2 bez wartoci zabytkowej Wrocawska 4 ok. 1900 Nr rej. 1502, data wpisu: 15.02.1965

116 0 116 1 116 2

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny na terenie kolonii braci morawskich, ob. budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny na terenie kolonii braci morawskich, ob. budynek usugowomieszkalny Budynek mieszkalny Plebania braci morawskich, ob. budynek mieszkalny

Nr rej. 2217, data wpisu: 05.05.1976

Wrocawska 3 Wrocawska 6

XIX/XX w. 4 w. XVIII w. Wpisa do rejestru zabytkw razem z nr 8

116 3 116 4

Wrocawska 7

4 w. XIX w.

Nr rej. 2217, data wpisu: 05.05.1976 Wpisa do rejestru zabytkw razem z nr 6

Wrocawska 8

1769

116 5 116 6

Wrocawska 9

4 w. XIX w.

Nr rej. 2256, data wpisu: 09.07.1976 Wpisa do rejestru zabytkw Nr rej. 2236, data wpisu: 11.05.1976

Wrocawska 10

1770

116 7

Budynek, wac. dawniej piekarnia, dom Wrocawska 11 braci i dom przeoonego gminy

27 5 braci morawskich NIE ISTNIEJE (na tym miejscu wspczesny blok mieszkalny przy Wrocawskiej 1111a) 116 8 Budynek mieszkalny na terenie kolonii braci morawskich, ob. budynek mieszkalny Budynek mieszkalny na terenie kolonii braci morawskich, ob. budynek mieszkalny Gospoda braci morawskich, ob. restauracja i hotel Budynek mieszkalny na terenie kolonii braci morawskich, ob. budynek mieszkalny Dom rodziny zaoyciela fabryki nici Johanna Davida Gruschwitza na terenie kolonii braci morawskich, ob. budynek mieszkalny Willa wspwaciciela fabryki nici Heinricha Gruschwitza, ob. obiekt sakralnomieszkalny Wrocawska 12 1765 Wpisa do rejestru zabytkw

116 9

Wrocawska 13

1768

Wpisa do rejestru zabytkw

117 0 117 1

Wrocawska 14 1766, 4 w. XIX w. Wrocawska 15 1767

Wpisa do rejestru zabytkw Wpisa do rejestru zabytkw

117 2

Wrocawska 16

1766, ok. 1850 (przebudowa)

Wpisa do rejestru zabytkw

117 3

Wrocawska 16a

ok. 1850

Nr rej. 3211, data wpisu: 16.04.1984

27 6 (wpisany do rejestru zabytkw jako budynek o charakterze paacowym Agora) 117 4 Budynek mieszkalny na terenie kolonii braci morawskich, ob. budynek mieszkalny Budynek mieszkalny na terenie kolonii braci morawskich, ob. budynek mieszkalny Ogrd braci morawskich Cmentarz braci morawskich (zlikwidowany) Zesp zabudowy fabryki nici J. D. Gruschwitz & Shne (pn. GruschwitzTextilwerke A.-G.), pn. Nowosolska Fabryka nici Odra Browar (budynek administracyjnobiurowy, budynek sodowni, warzelni i laboratorium, rozlewnia piwa beczkowego, rozlewnia piwa butelkowego, leakownia, fermentownia, budynek Wrocawska 18 1765 Nr rej. 367, data wpisu: 22.03.1963

117 5

Wrocawska 19

3 w. XVIII w. (przed 1774)

Nr rej. 1503, data wpisu: 15.02.1965

117 6 117 7 117 8

Wrocawska Skrzyowanie Wrocawskiej Muzealnej Wrocawska 20

przed 1759, po 1764 1745, po 1764, kon. XIX w. 2 po. XIX w., 1919, po 1937

117 9

Wrocawska 21

1880, 1907 (przebudowa warzelni, dobudowa kotowni), 1916 (nadbudowa leakowni, pn. sodowni)

Nr rej. 2214, data wpisu: 05.06.1976

27 7 mieszkalny) 118 0 118 1 118 2 118 3 118 4 Ogrd fabryki braci morawskich, pn. browaru Willa na terenie fabryki nici, ob. nieuytkowana Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Spichrz zboowy na terenie Rejonowego Przedsibiorstwa Przetwrczego Przemysu Paszowego Bacutil, ob. Wytwrni Pasz Solpasz Sp. z o.o. Budynek mieszkalny Wrocawska przed 1759, po 1764, pocz. XX w. pocz. XX w. Wpisa do rejestru zabytkw

Wrocawska 22

Wrocawska 24 Wrocawska 28 Wrocawska 30

ok. 1930 pocz. XX w. pocz. XX w.

118 5

Wrocawska 33

XIX/XX w., obecnie bez wartoci zabytkowej 4 w. XIX w. ok. 1900 ok. 1930 4 w. XIX w. 4 w. XIX w. ok. 1930 bez wartoci zabytkowej

118 6 118 7 118 8 118 9 119 0 119 1 119 2

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

Wrocawska 34 Wrocawska 35-35a Wrocawska 36 Wrocawska 37-37b Wrocawska 39-39a Wrocawska 40 Wrocawska 43

27 8 119 3 119 4 119 5 119 6 119 7 119 8 119 9 120 0 120 1 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny na terenie kolonii braci morawskich, ob. budynek mieszkalnousugowy Wrocawska 45 Wrocawska 46 Wrocawska 47-47a Wrocawska 49-51b Wrocawska 53 Wrocawska 55 Wrocawska 59 Wrocawska 61a-61d Wrblewskieg o2 (w wojewdzkiej ewidencji zabytkw pod adresem Wrblewskieg o 2a) Wrblewskieg o3 4 w. XVIII w. 4 w. XIX w. 4 w. XIX w. 1921 1921 kon. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. kon. XIX w. 1765/1766 Wpisa do rejestru zabytkw

120 2

Magazyn solny, ob. hurtownia (wpisany do rejestru zabytkw jako magazyn zboowy) Budynek mieszkalny na terenie kolonii braci morawskich, ob. budynek mieszkalny Budynek usugowomieszkalny Siedziba firmy

Nr rej. 363, data wpisu: 22.03.1963

120 3

Wrblewskieg o4

1774, pocz. XX w.

120 4 120

Wrblewskieg o5 Wrblewskieg

kon. XIX w. 4 w. XVIII w., Wpisa do

27 9 5 spedycyjnej braci morawskich Meyerotto, ob. budynek usugowomieszkalny Sklep braci morawskich, ob. budynek uytecznoci publicznej Budynek mieszkalny Zbr braci czeskich (waciwie morawskich) Dom diaspory braci morawskich, ob. budynek uytecznoci publicznej Budynek mieszkalny Dom sistr i szkoa braci morawskich, ob. internat ZSP nr 2 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny o6 pocz. XX w. rejestru zabytkw

120 6

Wrblewskieg o7

przed 1774, lata 60-te XX w. (nadbudowa) 4 w. XIX w. 1769, 1961 (dobudwka) 4 w. XIX w., 2 po. XX w. (nadbudowa) Nr rej. 3269, data wpisu: 15.02.1993 Wpisa do rejestru zabytkw

120 7 120 8 120 9

Wrblewskieg o8 Wrblewskieg o9 Wrblewskieg o 9a

121 0 121 1

Wrblewskieg o 10 Wrblewskieg o 11

4 w. XIX w. 1789, lata 60te XX w. (przebudowa) 4 w. XIX w. Nr rej. 2226, data wpisu: 11.05.1976 Wpisa do rejestru zabytkw jako cz kamienicy nr 1, wpisanej do rejestru pod nr 2226, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2226, data wpisu:

121 2 121 3

Wyspiaskiego 1 Wyspiaskiego 3

4 w. XIX w.

121 4

Budynek mieszkalny

Wyspiaskiego 5

pocz. XX w. (przed 1907)

28 0 11.05.1976 121 5 121 6 121 7 121 8 121 9 122 0 122 1 122 2 122 3 122 4 122 5 122 6 122 7 122 8 122 9 123 0 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Willa Wyspiaskiego 7 Wyspiaskiego 9 Wyspiaskiego 10 Wyspiaskiego 11 Wyspiaskiego 12 Wyspiaskiego 13 Wyspiaskiego 14 Wyspiaskiego 15 Wyspiaskiego 16 Wyspiaskiego 17 Wyspiaskiego 17a Wyspiaskiego 19 Wyspiaskiego 21 Wyspiaskiego 23 Wyspiaskiego 25 Wyspiaskiego 27 pocz. XX w. (przed 1907) pocz. XX w. (przed 1907) kon. XIX w. pocz. XX w. (po 1907) XIX/XX w. Nr rej. 2226, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2226, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2226, data wpisu: 11.05.1976 Nr rej. 2226, data wpisu: 11.05.1976

Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny

1911 kon. XIX w. ok. 1930 kon. XIX w. XIX/XX w. XIX/XX w. XIX/XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. XIX/XX w. XIX/XX w.

28 1 123 1 123 2 123 3 123 4 123 5 123 6 123 7 123 8 123 9 124 0 124 1 124 2 124 3 124 4 124 5 124 6 Budynek mieszkalny Apteka Budynek mieszkalny Urzd pocztowy, ob. budynek usugowy Budynek mieszkalny Budynek mieszkalnousugowy Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Hotel, ob. budynek usugowy Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalnousugowy Wntrze sklepu misnego NIE ISTNIEJE Budynek mieszkalny Budynek usugowy Wyspiaskiego 31 Wyzwolenia 2 Wyzwolenia 3 Wyzwolenia 4 ok. 1930 1828, XIX/XX w. 4 w. XIX w. 1840, pocz. XX w. 4 w. XIX w. 1893 Wpisa do rejestru zabytkw

Wyzwolenia 5 Wyzwolenia 7

Wyzwolenia 99a Wyzwolenia 10 Wyzwolenia 11 Wyzwolenia 12

4 w. XIX w. kon. XIX w. kon. XVIII w., 4 w. XIX w. 4 w. XIX w. Nr rej. 3267, data wpisu: 11.12.1992

Wyzwolenia 14 Wyzwolenia 15 Wyzwolenia 16

4 w. XIX w. 4 w. XIX w. pocz. XX w. Wpisa do rejestru zabytkw Nr rej. 2229, data wpisu: 11.05.1976 kon. XIX w. kon. XIX w.

Wyzwolenia 16

Wyzwolenia 17 Wyzwolenia 18

28 2 124 7 124 8 124 9 125 0 125 1 125 2 125 3 125 4 125 5 125 6 125 7 125 8 125 9 126 0 126 1 126 2 126 3 126 4 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Wyzwolenia 19 Zamiejska 3 Zamiejska 5 Zamiejska 6 Zamiejska 7 Zamiejska 8 Zamiejska 9 Zamiejska 10 Zamiejska 11 Zamiejska 14 Zamiejska 16 Zamiejska 17 Zamiejska 18 Zamiejska 19 Zauek 3 Zielona 3, 5 Zielona 4 Zielona 6 4 w. XIX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 1934 ok. 1930 ok. 1930 pocz. XX w. ok. 1900

28 3 126 5 126 6 126 7 126 8 126 9 127 0 127 1 127 2 127 3 127 4 127 5 127 6 127 7 127 8 127 9 128 0 128 1 128 2 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Zielona 7, 9 Zielona 8, 10 Zielona 12, 14 Zielona 16, 18 Zielonogrska 2 Zielonogrska 4 Zielonogrska 5 Zielonogrska 6 Zielonogrska 7 Zielonogrska 8 Zielonogrska 9, 11 Zielonogrska 10 Zielonogrska 12, 14 Zielonogrska 15 Zielonogrska 16 Zielonogrska 17 Zielonogrska 18 Zielonogrska 19 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 XIX/XX w. ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w. Nr rej. 2254, data wpisu: 12.07.1976

ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w. XIX/XX w. kon. XIX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. XIX/XX w.

28 4 128 3 128 4 128 5 128 6 128 7 128 8 128 9 129 0 129 1 129 2 129 3 129 4 129 5 129 6 129 7 129 8 129 9 130 0 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Zielonogrska 20 Zielonogrska 21 Zielonogrska 24 Zielonogrska 25 Zielonogrska 26 Zielonogrska 27 Zielonogrska 28 Zielonogrska 29 Zielonogrska 30 Zielonogrska 31 Zielonogrska 32 Zielonogrska 33 Zielonogrska 34 Zielonogrska 35 Zielonogrska 36 Zielonogrska 37 Zielonogrska 38 Zielonogrska 39 XIX/XX w. pocz. XX w. 1 w. XX w. XIX/XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. ok. 1930 1 w. XX w. Nr rej. 2255, data wpisu: 09.07.1976

ok. 1930 1 w. XX w. 1919

28 5 130 1 130 2 130 3 130 4 130 5 130 6 130 7 130 8 130 9 131 0 131 1 131 2 131 3 131 4 131 5 131 6 131 7 131 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek Zielonogrska 40 Zielonogrska 41 Zielonogrska 42 Zielonogrska 43 Zielonogrska 44 Zielonogrska 45 Zielonogrska 46 Zielonogrska 48 Zielonogrska 50 Zielonogrska 52, 54 Zielonogrska 56 Zielonogrska 58 Zielonogrska 64 Zielonogrska 66 Zielonogrska 68 Zielonogrska 70, 72 Zielonogrska 74 Zielonogrska 1 w. XX w. ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w. 1 w. XX w., kon. XX w. przebudowany 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930, zmieniony po remoncie ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w.

28 6 8 131 9 132 0 132 1 132 2 132 3 132 4 132 5 132 6 132 7 132 8 132 9 133 0 133 1 mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny 76 Zielonogrska 80 Zjednoczenia 1 Zjednoczenia 3 Zjednoczenia 4 Zjednoczenia 5 Zjednoczenia 6 Zjednoczenia 7 Zjednoczenia 8 Zjednoczenia 9 Zjednoczenia 10 Zjednoczenia 11 Zjednoczenia 12 Zjednoczenia 13 ok. 1930 4 w. XIX w. Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976

4 w. XIX w.

1898

4 w. XIX w.

pocz. XX w.

4 w. XIX w.

pocz. XX w.

kon. XIX w.

4 w. XIX w.

kon. XIX w.

pocz. XX w.

kon. XIX w.

28 7 133 2 133 3 133 4 133 5 133 6 133 7 133 8 133 9 134 0 134 1 134 2 134 3 134 4 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Zjednoczenia 14 Zjednoczenia 15 Zjednoczenia 16 Zjednoczenia 18 Zjednoczenia 20 Zjednoczenia 22 Zjednoczenia 24 Zjednoczenia 26 Zjednoczenia 28 Zjednoczenia 30 Zjednoczenia 32 Zjednoczenia 34 Zjednoczenia 36 1910 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976

kon. XIX w.

ok. 1910

pocz. XX w.

pocz. XX w.

pocz. XX w.

XIX/XX w.

ok. 1900

pocz. XX w.

pocz. XX w.

pocz. XX w.

pocz. XX w.

kon. XIX w.

28 8 134 5 134 6 134 7 134 8 134 9 135 0 135 1 135 2 135 3 135 4 135 5 135 6 135 7 135 8 135 9 136 0 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Willa, ob. Pastwowa Szkoa Muzyczna Budynek mieszkalny Park miejski Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Areszt przy budynku sdu Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Zjednoczenia 38 Zjednoczenia 40 Zjednoczenia 42 Zjednoczenia 46 Zjednoczenia abia 1 abia 2 eromskiego 2 eromskiego 3 eromskiego 4 eromskiego 6 eromskiego 7 eromskiego 8 eromskiego 10 eromskiego 11 eromskiego 12 pocz. XX w. Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Nr rej. 2235, data wpisu: 11.06.1976 Wpisa do rejestru zabytkw

ok. 1900

1913

kon. XIX w.

1927-1930 ok. 1930 ok. 1930 1907-1909 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. 1 w. XX w. ok. 1930 1 w. XX w.

28 9 136 1 136 2 136 3 136 4 136 5 136 6 Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny Budynek mieszkalny eromskiego 14 eromskiego 16 eromskiego 18 eromskiego 22a wirki i Wigury 1 wirki i Wigury 2 1 w. XX w. ok. 1930 ok. 1930 1 w. XX w. XIX/XX w. kon. XIX w. Nr rej. 2224, data wpisu: 11.05.1976

29 0

ANEKS 4. Zabytki nieruchome kwalifikujce si do wpisu do rejestru zabytkw wykaz

L.p .
1

OBIEKT

ADRES

CZAS POWSTA NIA

ok. 1915

UZASADNIE NIE
Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne Stanowi jednorodny stylowo zesp architektoniczny o istotnych wartociach artystycznych i historycznych Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne Posiada cechy stylowe klasycyzmu. Budynek zaprojektowany przez dyrektora budowlanego z Gogowa Christiana Valentina Schultze (17481831). Stanowi jeden z niewielu zachowanych po 1945 r. przykadw twrczoci tego architekta,

Willa waciciela szczeciniarni Roberta Klingera (ob. Publiczne Przedszkole nr 1) Zesp zabudowy rzeni miejskiej wraz z ogrodzeniem

Bohaterw Getta 1, dz. 437

Bohaterw Getta 4, dz. 406/1

1898-1899

Willa waciciela cegielni Emila Gesche Budynek mieszkalny

Bohaterw Getta 9, dz. 380/4 Gowackiego 2, dz. 571/2

pocz. XX w. (proj. 1902)

kon. XVIII w.

29 1 dziaajcego m.in. w Gogowie, aganiu i Wrocawiu Posiada cechy stylowe baroku. Posiada istotne wartoci historyczne od 1923 r. funkcjonowao tu muzeum sztuki sakralnej (oddzia nowosolskiego Heimatmuseum) . W okresie uytkowania obiektu jako muzeum w elewacje wmurowano epitafia, pochodzce ze spalonego kocioa we wsi Urzuty Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne Najstarszy budynek w miecie. Wzniesiony jako siedziba urzdu solnego, od 1820 r. ratusz. W najstarszej czci obiektu zachowane sklepienia kolebkowe. Jeden ze starszych zachowanych

Wozownia (ob. budynek gospodarczy)

rg ul. Kocielnej i pl. w. Floriana, dz. 539

1 po. XVIII w.

Kamienica

Kocielna 7, dz. 486/2

pocz. XX w.

Ratusz

Moniuszki 3, dz. 527/8

1574-1575, po 1820, 1842, 1879, kon. lat 30tych XX w.

Budynek mieszkalny

Moniuszki 10, dz. 565/1

kon. XVIII w.

29 2 budynkw mieszkalnych na terenie miasta Pnobarokowy. Jeden z najstarszych zachowanych budynkw murowanych na terenie miasta. Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne. Willa wzniesiona dla Woldemara Garve, zaoyciela nowosolskiej fabryki kleju Kamienica eklektyczna, posiada bogaty wystrj architektoniczny Obiekt secesyjny, posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne. Wzniesiony przez Otto Schwagera, dyrektora Huty Pauliny, pniej zamieszkiwany przez nowosolskich burmistrzw Budynek pnobarokowy. Posiada istotne wartoci historyczne jest najstarsz gospod w miecie

Budynek mieszkalny

Moniuszki 1214, dz. 566/3

2 po. XVIII w.

10

Willa

Muzealna 18, dz. 596

1881, 1890 (podwyszeni e), 1902 (dubudwka po stronie pd.)

11

Kamienica

Muzealna 19, dz. 674/28

kon. XIX w.

12

Willa

Muzealna 36, dz. 667/3

przed 1906

13

Gospoda Pod Zot Gwiazd

Odrzaska 12, dz. 576/4

2 po. XVIII w.

29 3 (pierwsze wzmianki o gospodzie w tym miejscu pochodz z XVI w.) Kamienica eklektyczna, posiada bogaty wystrj architektoniczny Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne. Zaoony przez waciciela fabryki nici Alexandra Gruschwitza (1819-1888) Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne Obiekt secesyjny, posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne. Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne. Zaprojektowany przez Augusta Sollera (18051853), wsppracownika Karla Friedricha Schinkla Obiekt secesyjny,

14

Kamienica

Parafialna 1, dz. 370/16

kon. XIX w.

15

Szkoa ewangelicka (tzw. nowa) Sierociniec miejski

Parafialna 2b, dz. 352/3

1887

16

Parafialna 4, dz. 352/5

1888

17

Willa

Parkowa 4, dz. 556

4 w. XIX w.

18

Kamienica

Pisudskiego 10, dz. 372/2

1905

19

Koci ewangelicki p.w. w. Trjcy, ob. rzym.-kat. p.w. w. Antoniego

Pisudskiego, dz. 358/1

1835-1839

20

Kamienica

Pisudskiego 26, dz. 267

ok. 1910

29 4 posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne. Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne Dawna willa dyrektora fabryki kleju. Jeden z nielicznych zachowanych do czasw obecnych obiektw wchodzcych w skad ww. zakadu przemysowego, zaoonego w 1872 r. Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne. Kamienica eklektyczna, posiada bogaty wystrj architektoniczny Posiada ciekaw form architektoniczn Kamienica eklektyczna, posiada bogaty wystrj architektoniczny Kamienica eklektyczna, posiada bogaty wystrj architektoniczny Kamienica eklektyczna, posiada bogaty wystrj

21

Kamienica

Pisudskiego 28, dz. 266/2

1886

22

Willa

Pisudskiego 75, dz. 8/7

pocz. XX w.

23

Kamienica

Pocztowa 3, dz. 517/1

4 w. XIX w.

24

Budynek mieszkalny Kamienica

Polna 11, dz. 184 Szkolna 3, dz. 355/1

XIX/XX w.

25

4 w. XIX w.

26

Kamienica

Szkolna 5, dz. 354/2

4 w. XIX w.

27

Kamienica

Szkolna 6-8, dz. 366/3, 366/1

4 w. XIX w.

29 5 28 Kamienica Szkolna 7, dz. 353/1 4 w. XIX w. architektoniczny Kamienica eklektyczna, posiada bogaty wystrj architektoniczny Kamienica eklektyczna, posiada bogaty wystrj architektoniczny Kamienica eklektyczna, posiada bogaty wystrj architektoniczny Kamienica eklektyczna, posiada bogaty wystrj architektoniczny Kamienica eklektyczna, posiada bogaty wystrj architektoniczny Budynek zaprojektowany przez dyrektora budowlanego z Gogowa Christiana Valentina Schultze (17481831). Stanowi jeden z niewielu zachowanych po 1945 r. przykadw twrczoci tego architekta, dziaajcego m.in. w Gogowie, aganiu i Wrocawiu Budynek zaprojektowany

29

Kamienica

Szkolna 11, dz. 346/3

4 w. XIX w.

30

Kamienica

Traugutta 9, dz. 543/2

kon. XIX w.

31

Kamienica

Traugutta 15, dz. 539/1

kon. XIX w.

32

Kamienica

Wesoa 22, dz. 93/5

kon. XIX w.

33

Budynek mieszkalny

Witosa 9, dz. 370/7

kon. XVIII w.

34

Budynek mieszkalny

Witosa 13, dz. dz. 367/3

kon. XVIII w.

29 6 przez dyrektora budowlanego z Gogowa Christiana Valentina Schultze (17481831). Stanowi jeden z niewielu zachowanych po 1945 r. przykadw twrczoci tego architekta, dziaajcego m.in. w Gogowie, aganiu i Wrocawiu Posiada istotne wartoci historyczne i artystyczne

35

Wiea cinie na terenie wodocigw miejskich, ob. Stacji Uzdatniania Wody nr 1 Most podnoszony

Wojska Polskiego

1903 (proj. 1902)

36

al. Wolnoci, dz. 579/5

1927

37

Budynek mieszkalny

Wrocawska 6, dz. 674/39

4 w. XVIII w.

38

Budynek mieszkalny

Wrocawska 8, dz. 674/34

1769

Posiada unikatow konstrukcj. Stanowi cenny zabytek techniki Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne. Obiekt pnobarokowy, stanowi jeden z elementw historycznej zabudowy kolonii braci morawskich Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne. Obiekt pnobarokowy,

29 7 stanowi jeden z elementw historycznej zabudowy kolonii braci morawskich Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne. Obiekt pnobarokowy, stanowi jeden z elementw historycznej zabudowy kolonii braci morawskich pierwotnie plebania braci morawskich Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne. Obiekt pnobarokowy z rokokowym wystrojem elewacji, stanowi jeden z elementw historycznej zabudowy kolonii braci morawskich Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne. Obiekt pnobarokowy, stanowi jeden z elementw historycznej zabudowy kolonii braci morawskich

39

Budynek mieszkalny

Wrocawska 10, dz. 669/1

1770

40

Budynek mieszkalny

Wrocawska 12, dz. 670

1765

41

Budynek mieszkalny

Wrocawska 13, dz. 137/13

1768

29 8 42 Budynek mieszkalny Wrocawska 14, dz. 591 1766, 4 w. XIX w. Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne. Wzniesiony w 1766 r., przebudowany w 4 w. XIX w. Stanowi jeden z elementw historycznej zabudowy kolonii braci morawskich pierwotnie gospoda braci morawskich Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne. Obiekt pnobarokowy, stanowi jeden z elementw historycznej zabudowy kolonii braci morawskich Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne. Stanowi jeden z elementw historycznej zabudowy kolonii braci morawskich. Od 1816 r. w budynku tym mieszka Johann David Gruschwitz (1773-1848), zaoyciel nowosolskiej

43

Budynek mieszkalny

Wrocawska 15, dz. 137/15

1767

44

Budynek mieszkalny

Wrocawska 16, dz. 671/4

1766, ok. 1850 (przebudowa)

29 9 45 Willa Wrocawska 22, dz. 122/9 pocz. XX w. fabryki nici Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne Stanowi jeden z elementw historycznej zabudowy kolonii braci morawskich. Stanowi jeden z elementw historycznej zabudowy kolonii braci morawskich. Do 1945 r. siedziba firmy spedycyjnej braci morawskich Meyerotto Budynek eklektyczny o bogatym wystroju architektoniczny m. Stanowi jeden z elementw historycznej zabudowy kolonii braci morawskich Kamienica eklektyczna, posiada bogaty wystrj architektoniczny Kamienica secesyjna. Posiada istotne wartoci artystyczne i historyczne Kamienica eklektyczna,

46

Budynek mieszkalny

Wrblewskieg o 2, dz. 555/7

1765/1766

47

Budynek mieszkalny

Wrblewskieg o 6, dz. 554/6

4 w. XVIII w.

48

Dom diaspory braci morawskich

Wrblewskieg o 9a

4 w. XIX w., 2 po. XX w. nieznacznie przebudowan y

49

Kamienica

Wyzwolenia 7, dz. 641/1

1893

50

Kamienica

Wyzwolenia 16, dz. 504/1

pocz. XX w.

51

Kamienica

Zjednoczenia 46, dz. 697/3

kon. XIX w.

30 0 posiada bogaty wystrj architektoniczny. Stanowi jeden z elementw zespou kamienic z okresu od 4 w. XIX w. do pocz. XX w. przy tej samej ulicy, wpisanych do rejestru zabytkw (nr rej. 2235) Najstarszy zachowany ogrd willowy na terenie miasta, z licznym starodrzewem, m.in. 250-letnim platanem klonolistnym. Na terenie ogrodu oraneria (wpisana do rej. zabytkw pod nr 2205), willa (wpisana do rej. zabytkw pod nr 2212) oraz dom ogrodnika

52

Ogrd willi Alexandra Gruschwitza wraz z domem ogrodnika, ob. budynkiem mieszkalnym na terenie dawnej Fabryki Nici Odra

ul. Muzealna 46, ul. Wrocawska 20 (dom ogrodnika)

1852

ZACZNIK NR 1 Przykadowe priorytety, kierunki dziaa i zadania

Cel strategiczny I. Ochrona krajobrazu kulturowego miasta Nowa Sl
Priorytet I.1. Zasoby dziedzictwa kulturowego miasta ocena zachowania, badania, weryfikacja, zarzdzanie Kierunek dziaa

Zadania wspieranie bada naukowych nad zabytkami i histori miasta; wspieranie opracowa badawczych i studialnych dotyczcych zespou urbanistycznego Nowej Soli oraz obszarw kulturowych, np. opracowanie aktualnego studium urba-nistycznego, opracowanie studium historyczno-urbanistycznego kolonii braci moraw-skich; wspieranie bada i opracowa wykonywanych dla potrzeb planowania przestrzennego, programw ochrony dziedzictwa kulturowego gminy, obszarw planowanych pod inwestycje; upowszechnianie wynikw bada naukowych w wydawnictwach, na konferencjach naukowych, seminariach, poprzez multimedia, itp.; w ramach obowizujcego Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego opracowanie Studium krajobrazu kulturowego z waloryzacj zaso-bw; ochrona zabytkw poprzez odpowiednie zapisy w miejscowych planach zagospodaro-wania przestrzennego; okrelenie zada i kompetencji dotyczcych opieki nad zabytkami w obrbie administra-0,cji miasta Nowa Sl powoanie Miejskiego Konserwatora Zabytkw.

I.1.1. Badania i studia nad zabytkami miasta Nowa Sl

I.1.2. Ewidencja i weryfikacja zabytkw miasta Nowa Sl

aktualizacja kart ewidencyjnych i adresowych, uzupenienie gminnej ewidencji zabyt-kw, weryfikacja zapisw zawartych w kartach ewidencyjnych i kartotece adresowej; wystpienie do Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw z wnioskiem o wpi-sanie do rejestru zabytkw cennych obszarw i obiektw zabytkowych, bdcych wasnoci Gminy Nowa Sl Miasto; zachcanie wacicieli obiektw zabytkowych do wystpowania do Lubuskiego Woje-wdzkiego Konserwatora Zabytkw z wnioskiem o wpisanie do rejestru zabytkw.

Priorytet I.2. Budowa bazy informacji i zarzdzania zabytkami miasta Nowa Sl Kierunek dziaa

Zadania przeprowadzanie akcji informacyjnej wrd mieszkacw dotyczcej dziedzictwa kul-turowego; uczynienie platformy internetowej Urzdu Miejskiego baz wszechstronnej informacji o dziedzictwie kulturowym miasta, aktualizowan na bieco; tworzenie systemu monitoringu dla kontroli stanu zachowania, uytkowania i przebiegu wszelkich prac przy zabytkach, w tym archeologicznych. tworzenie systemu monitoringu dla kontroli stanu zachowania, uytkowania i wszelkich prac przy zabytkach, w tym archeologicznych. stosowanie zacht prawnych i finansowych oraz pomocy publicznej dla inwestorw, wacicieli i uytkownikw obiektw zabytkowych; przygotowanie kompleksowej, atwo dostpnej informacji o warunkach

I.2.1.Budowa bazy informacji o zasobach dziedzictwa kulturowego w Nowej Soli

I.2.2. Budowa systemu zarzdzania i marketingu zabytkami

zagospodaro-wania nieuytkowanych obiektw zabytkowych i ofertach gospodarczych uwzgldniaj-cych opiek nad zabytkami; podjcie akcji promocyjnej dotyczcej obiektw zabytkowych o znaczeniu ponad-regionalnym.

Priorytet I.3. Budowa tosamoci poprzez ochron dbr kultury, edukacj regionaln i turystyk Kierunek dziaa Zadania wspieranie rozwoju Muzeum Miejskiego w Nowej Soli; organizacja i wspieranie realizacji konkursw, wystaw i innych dziaa edukacyjnych; ustanowienie i przyznawanie nagrody za osignicia w dziedzinie upowszechniania i ochrony kultury materialnej miasta (w tym prac magisterskich i doktorskich); wspieranie rozwoju infrastruktury turystycznej. edukacja regionalna tworzenie programw nauczania regionalnego uwzgldniajcych dziedzictwo kulturowe dla wszystkich poziomw nauczania, wspieranie projektw edukacyjnych powiconych upowszechnianiu historii i dziedzictwa kulturowego; organizacja ksztacenia nauczycieli i organizatorw ycia kulturalnego w zakresie opieki nad zabytkami; opracowanie i organizacja tras oraz cieek edukacyjnych z wykorzystaniem obiektw i zespow zabytkowych; wykonanie tablic informacyjnych przy obiektach zabytkowych.

I.3.1. Eksponowanie walorw kulturowych poprzez turystyk, edukacj i promocj

I.3.2. Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym

Cel strategiczny II. Wczanie zabytkw w procesy gospodarcze

Priorytet II.1. Zahamowanie procesu degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania. Kierunek dziaa

II.1.1. Zagospodarowanie zabytkw stanowicych wasno Miasta

Zadania prowadzenie prac remontowo-konserwatorskich przy obiektach zabytkowych stanowi-cych wasno Gminy Nowa Sl Miasto (w ramach opracowanego planu remontw); podejmowanie stara o uzyskanie rodkw zewntrznych na rewaloryzacj zabytkw bdcych wasnoci Gminy Nowa Sl Miasto; zabezpieczenie obiektw zabytkowych przed poarem, zniszczeniem i kradzie (monta instalacji przeciwpoarowej i alarmowej, zabezpiecze przeciw wamaniom, znakowanie i ewidencjonowanie zabytkw ruchomych itp.). dofinansowanie prac rewaloryzacyjnych przy obiektach zabytkowych, w postaci sto-sownej uchway, dotyczcej udzielania dotacji na prace remontowo-konserwatorskie przy zabytkach; stosowanie dziaa dyscyplinujcych w stosunku do osb, ktre nie sprawuj naleytej opieki nad zabytkiem, okrelonej w art. 5 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad za-bytkami.

II.1.2. Zagospodarowanie zabytkw nie stanowicych wasnoci Miasta

Priorytet II.2. Ksztatowanie obszarw zabytkowych i krajobrazu kulturowego Kierunek dziaa

Zadania ochrona konserwatorska miasta przed nowymi, dysharmonizujcymi, elementami, np. pawilony handlowe, agresywna reklama, ogrodzenia z elementw prefabrykowanych, itp.; ochrona konserwatorska zabytkowego zaoenia urbanistycznego

II.2.1. Rewaloryzacja i rewitalizacja zespou urbanistycznego Nowej Soli

Nowej Soli przed de-kompozycj jego panoram i osi widokowych poprzez niewaciwie lokalizowane nowe inwestycje; realizacja rewaloryzacji i rewitalizacji miasta Nowa Sl na podstawie opracowanych planw o indywidualnym charakterze; wykonywanie prac ziemnych na obszarze staromiejskim pod nadzorem archeo-logicznym. wykonanie dokumentacji historyczno-konserwatorskiej; opracowanie planu miejscowego zagospodarowania przestrzennego (zgodnie z art. 16 ust. 6 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami); rewaloryzacja substancji zabytkowej na obszarze parku kulturowego; przeprowadzenie prac remontowych i konserwatorskich obiektw zabytkowych na ob-szarze parku kulturowego; promocja parku kulturowego jako produktu turystycznego.

II.2.2. Utworzenie parku kulturowego na terenie XVIII-wiecznej kolonii braci morawskich (rejon ulic Wrocawskiej i Wrblewskiego)

11 8

ZACZNIK NR 2
Lubus.10.41.594 UCHWAA Nr LX/377/10 RADY MIEJSKIEJ W NOWEJ SOLI z dnia 26 marca 2010 r. zmieniajca uchwa w sprawie zasad udzielania i rozliczania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw (Gorzw Wielkopolski, dnia 17 maja 2010 r.) Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorzdzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.), art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003r. Nr 162, poz. 1568 ze zm.) i art. 221 ust. 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2009r. Nr 157, poz. 1240) uchwala si, co nastpuje: 1. W uchwale Nr LIII/333/09 z dnia 27 listopada 2009r. Rady Miejskiej w Nowej Soli w sprawie zasad udzielania i rozliczania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw (Dz. Urzdowy Woj. Lubuskiego z 2010r. Nr 4, poz. 40) wprowadza si nastpujce zmiany: 1. W 1 ust. 2 otrzymuje brzmienie: " 1 ust. 2 Celem dotacji jest wspieranie i uzupenianie dziaa zapewniajcych ochron i konserwacj wartociowych elementw substancji zabytkowej przez podmioty posiadajce tytu prawny do zbytkw wynikajcy z prawa wasnoci, uytkowania wieczystego, trwaego zarzdu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowizaniowego." 2. W 1 ust. 3 otrzymuje brzmienie: " 1 ust. 3 Dotacja moe by udzielona podmiotom okrelonym w ust. 2, ktre wyka si wkadem wasnym na wykonanie prac lub robt objtych wnioskiem o udzielenie dotacji." 3. 4 otrzymuje brzmienie:

12 0

" 4 Wnioski o dotacj kieruje si do Prezydenta Miasta Nowa Sl w nieprzekraczalnym terminie do dnia 15 lutego kadego roku, za wyjtkiem wnioskw o dotacj skadanych w 2010r, ktrych termin wyznacza si do dnia 30 czerwca 2010r. Informacja o powyszym terminie zamieszczona zostanie przez Prezydenta w Biuletynie Informacji Publicznej oraz na tablicy ogosze Urzdu Miejskiego." 2. Wykonanie uchway powierza si Prezydentowi Miasta. 3. Uchwaa wchodzi w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Lubuskiego. Lubus.10.4.40 2010.06.01 zm. Lubus.2010.41.594 1

UCHWAA Nr LIII/333/09 RADY MIEJSKIEJ W NOWEJ SOLI z dnia 27 listopada 2009 r. w sprawie zasad udzielania i rozliczania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw (Gorzw Wielkopolski, dnia 20 stycznia 2010 r.) Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990r. o samorzdzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2001r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.), art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003r. Nr 162, poz. 1568 ze zm.) i art. 176 ust. 3 ustawy z dnia 30 czerwca 2005r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 249, poz. 2104 ze zm.), uchwala si, co nastpuje: 1. 1. Z budetu Gminy Nowa Sl - Miasto mog by udzielane dotacje celowe na sfinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku ruchomym i nieruchomym, wpisanym do rejestru zabytkw znajdujcym si na obszarze miasta Nowa Sl. 2. Celem dotacji jest wspieranie i uzupenianie dziaa zapewniajcych ochron i konserwacj wartociowych elementw substancji zabytkowej przez podmioty posiadajce tytu prawny do zbytkw wynikajcy z prawa wasnoci,

11 9

uytkowania wieczystego, trwaego zarzdu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowizaniowego. 3. Dotacja moe by udzielona podmiotom okrelonym w ust. 2, ktre wyka si wkadem wasnym na wykonanie prac lub robt objtych wnioskiem o udzielenie dotacji. 4. Dotacja moe by udzielona na dofinansowanie nakadw koniecznych na wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych, zwanych w treci uchway pracami lub robotami przy zabytku, o ktrym mowa w ust. 1, ustalonych na podstawie dokumentacji, ktre: a) zostan przeprowadzone w roku zoenia przez wnioskodawc wniosku o udzielenie dotacji, b) rozpoczto w roku poprzedzajcym rok zoenia wniosku kontynuowane w roku, w ktrym dotacja ma by udzielona. i bd

5. Dotacja na prace i roboty moe obejmowa nakady konieczne na: 1) zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku; 2) stabilizacj konstrukcyjn czci skadowych zabytku lub ich odtworzenie w zakresie niezbdnym dla zachowania tego zabytku; 3) odnowienie lub uzupenienie tynkw i okadzin architektonicznych albo ich cakowite odtworzenie, z uwzgldnieniem charakterystycznej dla tego zabytku kolorystyki; 4) odnowienie lub cakowite odtworzenie okien, w tym ocienic i okiennic, zewntrznych odrzwi i drzwi, wiby dachowej, pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych. 2. 1. Dotacja moe by udzielona w wysokoci do 50% nakadw koniecznych na wykonanie prac lub robt przy zabytku, o ktrym mowa w 1 ust. 1. 2. Dotacja na dofinansowanie prac lub robt przy zabytku, o ktrym mowa w 1 ust. 1, nie moe zosta udzielona, jeeli nakady konieczne na te prace lub roboty w 100% s finansowane z dotacji pochodzcych z innych rde, 3. 1. Udzielenie dotacji moe nastpi na podstawie wniosku o udzielenie dotacji. 2. Wniosek skada si osobno na kady zabytek, na ktry ma by udzielona dotacja. 3. Wniosek skada si w punkcie informacyjnym Urzdu Miejskiego. 4. Wnioski opiniuje Komisja do spraw renowacji zabytkw a zatwierdza Prezydent Miasta.

11 8

5. Wnioski niekompletne podlegaj odrzuceniu. 6. Do wniosku, o ktrym mowa w ust. 1 naley doczy: 1) uwierzytelnione przez wnioskodawc kopie nastpujcych dokumentw: a) pozwolenie wojewdzkiego konserwatora zabytkw na przeprowadzenie prac lub robt objtych wnioskiem, b) dokumentacj na prace lub roboty wraz z pozwoleniem na budow, c) dokument potwierdzajcy prawnego do zabytku, posiadanie przez wnioskodawc tytuu

d) decyzj o wpisie zabytkw do rejestru zabytkw, e) fotograficzn dokumentacj zabytku, f) kosztorys inwestorski prac lub robt wraz z ich harmonogramem; 2) udokumentowanie poprzez zaczenie wycigu z konta na fundusz remontowy lub promesy bankowej posiadania wkadu wasnego w wysokoci nie mniej ni: a) 50% wartoci kosztorysowej dla obiektw mieszkalnych i usugowo mieszkalnych, b) 80% wartoci usugowymi; kosztorysowej dla prac zabytkw lub robt bdcych w trybie obiektami ustawy o

3) owiadczenie o wykonawstwie zamwieniach publicznych;

4) deklaracj wielkoci rodkw wasnych przeznaczonych na wykonanie prac lub robt i informacj o wielkoci rodkw przyznanych przez inne podmioty; 5) wykaz prac lub robt wykonanych w okresie poprzedzajcym dzie zoenia wniosku, 7. W przypadku, gdy wnioskodawca jest przedsibiorc, do wniosku o udzielenie dotacji winien doczy informacj o pomocy publicznej otrzymanej przed dniem zoenia wniosku - sporzdzon w zakresie i wedug zasad okrelonych w art. 37 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004r. o postpowaniu w sprawach dotyczcych pomocy publicznej (Dz. U. Nr 123, poz. 1291). 8. Udzielenie dotacji na prace lub roboty podmiotu, o ktrym mowa w ust. 7, dokonywane jest zgodnie z przepisami niniejszej uchway z uwzgldnieniem zasad okrelonych w przepisach prawa regulujcych udzielanie pomocy publicznej dla przedsibiorcw.

11 8

9. Wzr wniosku o udzielenie dotacji stanowi zacznik Nr 1 do uchway. 10. Po zaopiniowaniu wniosku o dotacje przez komisj, o ktrej mowa w ust. 4, wnioskodawca zobowizany jest przedoy do wgldu Prezydenta Miasta oryginay dokumentw wymienionych w ust. 6. 4. Wnioski o dotacj kieruje si do Prezydenta Miasta Nowa Sl w nieprzekraczalnym terminie do dnia 15 lutego kadego roku, za wyjtkiem wnioskw o dotacj skadanych w 2010r, ktrych termin wyznacza si do dnia 30 czerwca 2010r. Informacja o powyszym terminie zamieszczona zostanie przez Prezydenta w Biuletynie Informacji Publicznej oraz na tablicy ogosze Urzdu Miejskiego. 5. 1. Dotacje przyznaje Rada Miejska na wniosek Prezydenta Miasta. 2. Wysoko rodkw finansowych przeznaczonych w roku budetowym na dotacje na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytkw okrela uchwaa budetowa. 3. W uchwale Rady Miejskiej okrela si nazw otrzymujcego dotacj, prace lub roboty, na wykonanie ktrych przyznano dotacj oraz kwot przyznanej dotacji. 4. Uchwa, o ktrej mowa w ust. 3, ogasza si w Biuletynie Informacji Publicznej oraz na tablicy ogosze Urzdu Miejskiego. 5. Wypata kwoty dotacji nastpi po udokumentowaniu przez wnioskodawc poniesionego wkadu wasnego. W przypadku, gdy wnioskodawca nie ponis wkadu wasnego w deklarowanej wysokoci, wypata dotacji nastpi w kwocie proporcjonalnej do wysokoci poniesionego wkadu wasnego. 6. Informacj o wielkoci udzielonych dotacji z budetu gminy oraz o sposobie ich wykorzystania Prezydent Miasta przedstawia w sprawozdaniu rocznym z wykonania budetu gminy. Informacj powysz zamieszcza si w Biuletynie Informacji Publicznej. 6. Przekazanie dotacji nastpuje na podstawie umowy okrelajcej w szczeglnoci: 1) opis prac lub robt i termin ich wykonania, 2) dotacji i tryb jej patnoci uzaleniony od wyniku kadorazowej kontroli postpu prac lub robt i rozliczenia tych wydatkw, 3) sposb i termin rozliczenia udzielonej niewykorzystanej kwoty dotacji, dotacji oraz zasady zwrotu

4) pouczenie o odpowiedzialnoci za naruszenie publicznych przy wydatkowaniu otrzymanej dotacji,

dyscypliny

finansw

12 0

5) zobowizanie ubiegajcego si o dotacj do poddania si penej kontroli w zakresie naleytego wykonania prac lub robt, w tym udostpniania niezbdnej dokumentacji, 6) zasady zwrotu niewykorzystanej czci dotacji. 7. 1. Prezydent Miasta ma prawo kontroli sposobu wydatkowania udzielonej dotacji oraz sposobu realizacji zadania finansowanego dotacj. 2. Prawo kontroli obejmuje: 1) przedstawienie przez wnioskodawc wszelkich informacji dotyczcych dziaalnoci, w szczeglnoci jego gospodarki finansowej w zakresie objtym dotacj, na kade danie Prezydenta Miasta, 2) prawo wstpu na teren i do pomieszcze wnioskodawcy, na ktrych wykonywane s prace lub roboty objte dotacj, 3) prawo wgldu w dokumentacj zwizan z dysponowaniem dotacj. 8. 1. Udzielona dotacja podlega rozliczeniu na zasadach okrelonych w umowie oraz ustawie o finansach publicznych. Podstaw rozliczenia dotacji jest odbir wykonanych prac lub robt zgodnie z przepisami prawa. 2. Rozliczenie dotacji stanowi zestawienie poniesionych wydatkw, w tym sfinansowanych udzielona dotacj. W celu rozliczenia dotacji skada si sprawozdanie z wykonania prac lub robt Prezydentowi Miasta. 3. Wzr sprawozdania, o ktrym mowa w ust. 2, stanowi zacznik Nr 2 do uchway. 9. W przypadku stwierdzenia wykorzystania dotacji niezgodnie z umow, w tym nie przedstawienia rozliczenia w terminie okrelonym w umowie, nieterminowego zwrotu niewykorzystanej czci dotacji, podania nieprawidowych lub niepenych informacji, o ktrych mowa w 3 ust. 6, wykonujcy prace lub roboty zwraca do budetu Gminy odpowiedni cz przekazanych rodkw dotacji na zasadach okrelonych w umowie oraz ustawie o finansach publicznych. 10. Wykonanie uchway powierza si Prezydentowi Miasta. 11. Traci moc uchwaa Nr LII/313/09 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 30 padziernika 2009r. w sprawie zasad udzielania i rozliczania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw. 12. Uchwaa wchodzi w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Lubuskiego. ZACZNIKI

11 8

.................................................. Notka Redakcji Systemu Informacji Prawnej LEX Grafiki zostay zamieszczone wycznie w Internecie. Obejrzenie grafik podczas pracy z programem Lex wymaga dostpu do Internetu. .................................................. ZACZNIK Nr 1 WNIOSEK do grafika (oznaczenie organu, u ktrego wnioskodawca ubiega si o dotacj) ZACZNIK Nr 2 SPRAWOZDANIE z wykonania prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw, na ktre zostaa udzielona dotacja grafika

11 9

ZACZNIK NR 3
WNIOSEK do Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Zielonej Grze
o udzielenie w roku .............. dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane, zwane dalej pracami", przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw, pooonym w wojewdztwie lubuskim Wnioskodawca: ................................................................................................................ .............................................................. (imi, nazwisko, miejsce zamieszkania i adres wnioskodawcy lub nazwa, adres i siedziba jednostki organizacyjnej bdcej wnioskodawc)

Nr telefonu, adres email ........................................................................................................................................ .......................

Forma organizacyjno prawna .................................................................................................................................. .................. Wnioskodawca jest / nie jest1 patnikiem podatku od towarw i usug VAT Osoby upowanione do reprezentowania wnioskodawcy, skadania owiadcze woli i zacigania w jego imieniu zobowiza finansowych .................................................................................................................... .................................................................................................................... Dane o zabytku: Miejscowo: ..............................

1 Niepotrzebne skreli

11 9 Powiat: .......................................... adres

starostwa: ................................................................................................................. Gmina........................................ adres urzdu

gminy: .................................................................................................................... okrelenie zabytku: .......................................................................................................................... ................................................ ........... obiekt zosta wpisany w ksidze rejestru2 ...................... pod numerem: ............................... z dnia ............................................ dokadny adres obiektu: .......................................................................................................................................... ...................................... nieruchomo ujawniona w ksidze wieczystej KW nr .................................. w Sdzie Rejonowym w ......................................... Wskazanie tytuu prawnego wnioskodawcy do zabytku: ....................................................................................................... ....................................................................... ..........................................................................................................................

Okrelenie wysokoci dotacji, o ktr ubiega si wnioskodawca: oglny koszt prac objtych wnioskiem.................................. sownie ...................................................................................... kwota dotacji: ....................... z. sownie: ..................................................................................................................................... ... wysoko dotacji, o jak ubiega si wnioskodawca, wyraona w % w stosunku do oglnych kosztw prac .............. % ,

2 Jeeli przedmiotem dotacji maj by prace przy czciach skadowych zabytku lub jego przynalenociach - naley poda numer rejestru, pod jakim zostay wpisane te czci lub przynalenoci.

12 0 Zakres prac, ktre maj by objte dotacj: ........................................................................................................ ................................................................................................................................... ................................................ ................................................................................................................................... ................................................. Termin przeprowadzenia prac objtych wnioskiem: ....................................................................................................... Pozwolenie wojewdzkiego konserwatora zabytkw na prowadzenie prac: ............................................................. ......................................................................................................................................... .................................................... Pozwolenie na budow: ........................................................................................................................... ................................

Wykaz prac przeprowadzonych przy zabytku w okresie ostatnich 5 lat, z podaniem wysokoci poniesionych nakadw, w tym ze rodkw publicznych

rok

zakres przeprowadzonych prac

poniesio ne wydatki

dotacje ze rodkw publicznych

11 8

Wnioskodawca ubiega si o dotacj na prace objte wnioskiem u innych podmiotw:

Podmiot, u ktrego wnioskodawca ubiega si o dotacj Minister waciwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego Wojewdzki konserwator zabytkw Rada powiatu Rada gminy ze rodkw zagranicznych, w tym europejskich: od sponsorw lub innych podmiotw nie zaliczanych do sektora finansw publicznych wysoko wnioskow anej dotacji

tak/nie3

Wykaz zacznikw do wniosku4

pozwolenie wojewdzkiego konserwatora zabytkw na przeprowadzenie prac

3 Jeeli wnioskodawca ubiega si o dotacj, w rubryce przy nazwie waciwego podmiotu wpisa wyraz tak", a w przeciwnym przypadku wpisa wyraz nie 4 Jeeli wnioskodawca docza do wniosku dany zacznik, w prostokt przy jego nazwie naley wpisa wyraz tak", a w przeciwnym przypadku wyraz nie".

11 9 objtych wnioskiem

pozwolenie na budow

dokument potwierdzajcy posiadanie przez wnioskodawc tytuu prawnego do zabytku

decyzja o wpisie zabytku do rejestru zabytkw

kosztorys ofertowy prac

kosztorys wstpny prac

kosztorys powykonawczy prac

orygina rachunkw lub faktur za przeprowadzone prace

wykaz rachunkw lub faktur, ze wskazaniem wystawcy, daty wystawienia i numeru rachunku lub faktury wraz z wyszczeglnieniem przedmiotu i wysokoci wydatkw

protok odbioru przez wojewdzkiego konserwatora zabytkw wykonanych prac

potwierdzony przez wojewdzkiego konserwatora zabytkw obmiar przeprowadzonych prac

11 9 wypis z ewidencji dziaalnoci gospodarczej

5

harmonogram prac

inne informacje

Numer konta bankowego wnioskodawcy .......................................................................................................

................................. (miejscowo, data)

..................................... .......

(podpis)

5 W przypadku prowadzenia dziaalnoci gospodarczej

Owiadczenie wnioskodawcy o posiadanych zasobach rzeczowych i kadrowych.

Owiadczam, i . posiadam zasoby rzeczowe i kadrowe niezbdne do realizacji zadania.

................................ ... (miejscowo, data) (podpis)

.......................................

ZACZNIK NR 4

Zacznik nr 2 do Uchway Nr LIII/333/09 Rady Miejskiej w Nowej Soli z dnia 27.11.2009 r.

SPRAWOZDANIE

z wykonania prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw, na ktre zostaa udzielona dotacja

Niniejszym przedstawiam sprawozdanie merytoryczne i finansowe z wykonania prac przy obiekcie zabytkowym objtych Umow NR ..

1. Sprawozdanie merytoryczne (zwizy opis wykonanych prac, z

podaniem zakresu etapw/zada). i terminw realizacji poszczeglnych

 2. Sprawozdanie finansowe A. Zestawienie kosztw

Cakowity koszt wykonanych prac Z (brutto)

W tym koszty pokryte ze rodkw wasnych

Koszty pokryte z dotacji Gminy

W tym koszty pokryte ze rodkw pochodzcych z innych rde (wskaza rda)

Nazwa rda finansowania

Kwota w z (brutto)

B. Zestawienie faktur
Numer dokumentu ksigowego

L.p .

Wystawca dokumentu ksigowego

Data

Nazwa wydatku

Kwota w z (brutto)

cznie:

1)
2) 3) 4) 5) 6) 7)

1. Zaczniki do sprawozdania z wykorzystania rodkw na prace lub roboty przy obiekcie zabytkowym. pozwolenie wojewdzkiego konserwatora zabytkw na prowadzenie prac objtych wnioskiem; pozwolenie na budow; protok odbioru przez waciwe suby konserwatorskie przeprowadzonych prac i robt; kserokopie faktur lub rachunkw; protok z wyboru wykonawcy sporzdzony zgodnie z wymogami ustawy Prawo zamwie publicznych; owiadczenie o zgodnoci doczonych danych ze stanem faktycznym wraz z pouczeniem o odpowiedzialnoci z art. 233 Kodeksu karnego; fotograficzna dokumentacja zabytku po zakoczeniu prac.

...................................................... ..................

...................................................... ..................

miejscowo, data

podpis

1. Ocena sprawozdania A. Zakres merytoryczny

B. Zakres finansowy

...................................................... .................. miejscowo, data

...................................................... .................. podpis/y, piecz

ZACZNIK NR 5
UCHWAA NR XXXIII/322/2009 SEJMIKU WOJEWDZTWA LUBUSKIEGO z dnia 23 marca 2009 roku w sprawie okrelenia trybu i zasad udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytkw, pooonych na obszarze wojewdztwa lubuskiego

Na podstawie art. 18 pkt 20 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzdzie wojewdztwa (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 z pn. zm.) oraz art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z pn. zm.), uchwala si, co nastpuje: 1. 1. Z budetu Wojewdztwa Lubuskiego mog by udzielane dotacje celowe, zwane dalej dotacjami, na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytkw znajdujcych si na terenie wojewdztwa lubuskiego. 2. O dotacje moe ubiega si kady podmiot posiadajcy tytu prawny do zabytku wynikajcy z prawa wasnoci, uytkowania wieczystego, trwaego zarzdu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowizaniowego. 3. Dotacje mog obejmowa nakady konieczne na: 1) zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku; 2) stabilizacj konstrukcyjn czci skadowych zabytku lub ich odtworzenie w zakresie niezbdnym dla zachowania tego zabytku; 3) odnowienie lub uzupenienie tynkw i okadzin architektonicznych zabytku albo ich cakowite odtworzenie, z uwzgldnieniem charakterystycznej dla tego zabytku kolorystyki; 4) odtworzenie zniszczonej przynalenoci zabytku, jeeli odtworzenie to nie przekracza 50% oryginalnej substancji tej przynalenoci; 5) odnowienie lub cakowite odtworzenie okien, w tym ocienic i okiennic, zewntrznych odrzwi i drzwi; 6) odnowienie lub cakowite odtworzenie wiby dachowej, pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych; 7) wykonanie izolacji przeciwwilgociowej; 8) uzupenienie narysw ziemnych dzie architektury obronnej oraz zabytkw archeologicznych nieruchomych o wasnych formach krajobrazowych; 9) dziaania zmierzajce do wyeksponowania istniejcych, oryginalnych elementw zabytkowego ukadu parku lub ogrodu; 10)zakup materiaw konserwatorskich i budowlanych, niezbdnych do wykonania prac i robt przy zabytku, o ktrych mowa w pkt. 1-9; 11)zakup i monta instalacji przeciwwamaniowej oraz przeciwpoarowej i odgromowej. 4. Dotacja moe by udzielana na dofinansowanie nakadw koniecznych na wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytkach, ktre wnioskodawca zamierza wykona w roku zoenia wniosku. 5. Na zasadach okrelonych w niniejszej uchwale wnioskodawca moe wystpi z kilkoma wnioskami o dotacje na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy wicej ni jednym zabytku. 2. 1. Dotacja moe by udzielona w wysokoci do 50% nakadw koniecznych do wykonania prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw, o ktrym mowa w 1 ust. 1. 2. Jeeli zabytek posiada wyjtkow warto historyczn, artystyczn lub naukow lub stan zachowania zabytku wymaga przeprowadzenia zoonych pod wzgldem technologicznym prac konserwatorskich, restauratorskich lub

robt budowlanych, dotacja moe by udzielona w wysokoci do 100% nakadw koniecznych na wykonanie tych prac lub robt. 3. czna kwota dotacji na zadanie bdce przedmiotem wniosku, udzielonych ze rodkw publicznych przez podmioty do tego uprawnione, nie moe przekroczy wysokoci 100% nakadw koniecznych na jego wykonanie. 3. 1. Udzielenie dotacji moe nastpi po zoeniu przez uprawniony podmiot wniosku o przyznanie dotacji, ktry powinien zawiera w szczeglnoci: 1) imi i nazwisko, miejsce zamieszkania i adres wnioskodawcy lub nazw, siedzib i adres wnioskodawcy bdcego jednostk organizacyjn; 2) wskazanie zabytku, przy ktrym maj by prowadzone prace lub roboty z uwzgldnieniem miejsca jego pooenia; 3) wskazanie rodzaju prac lub robt, na ktre ma zosta udzielona dotacja; 4) wnioskowan kwot dotacji z budetu Wojewdztwa Lubuskiego; 5) informacj o wysokoci zaangaowanych rodkw wasnych; 6) informacj o cakowitym koszcie zadania; 7) planowany termin rozpoczcia oraz zakoczenia prac lub robt, na ktre ma zosta udzielona dotacja; 8) kopi decyzji o wpisie zabytku, przy ktrym maj by prowadzone prace lub roboty do rejestru zabytkw; 9) dokument potwierdzajcy posiadanie przez wnioskodawc tytuu prawnego do zabytku, przy ktrym maj by prowadzone prace lub roboty, wydany nie wczeniej ni trzy miesice przed dat zoenia wniosku; 10)pisemn zgod wszystkich wspwacicieli na wykonanie prac lub robt przy zabytku, przy ktrym maj by prowadzone prace lub roboty, jeeli zabytek jest w posiadaniu kilku wacicieli; 11)pisemn zgod waciciela lub wspwacicieli zabytku na wykonanie prac lub robt przy zabytku, jeeli o dotacj zwraca si uytkownik zabytku; 12)dokumentacj fotograficzn aktualnego stanu zabytku, przy ktrym maj by prowadzone prace lub roboty; 13)zalecenia konserwatorskie okrelajce zakres i sposb prowadzenia planowanych przy zabytku prac lub robt lub pozwolenie Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw na przeprowadzenie prac lub robt, ktre maj by przedmiotem dotacji; 14)pozwolenie na budow, jeli prace lub roboty wymagaj takiego pozwolenia; 15)harmonogram oraz kosztorys przewidywanych prac lub robt ze wskazaniem rde ich finansowania; 16)wykaz prac lub robt wykonanych przy danym zabytku w okresie trzech lat poprzedzajcych dzie zoenia wniosku z podaniem cznej wysokoci nakadw, w tym wysokoci i rde dofinansowania otrzymanego ze rodkw publicznych; 17)owiadczenie o wnioskach o udzielenie dotacji na prace lub roboty objte wnioskiem skierowanych do innych organw; 18)aktualny odpis z waciwego rejestru w tym odpis z KRS w przypadku podmiotw tam zarejestrowanych. 2. Wniosek skada si osobno dla kadego zabytku, na ktry ma by udzielona dotacja.

3. Zoenie wniosku nie jest rwnoznaczne z nabyciem prawa do dotacji ani te nie gwarantuje przyznania dotacji w wysokoci wskazanej przez skadajcego wniosek. 4. Wniosek pozostawiony bdzie bez rozpatrzenia, w przypadku: 1) zoenia go po terminie; 2) gdy nie zawiera wszystkich danych, o ktrych mowa w ust. 1, 3) stwierdzenia sytuacji, o ktrej mowa w 7. 4. 1. Sprawy zwizane z przyjmowaniem wnioskw i ich ocen pod wzgldem formalnym oraz analiz merytoryczn prowadzi waciwa komrka merytoryczna w Urzdzie Marszakowskim Wojewdztwa Lubuskiego w Zielonej Grze. 2. Wnioski o udzielenie dotacji naley skada w terminie trzydziestu dni od dnia podania do publicznej wiadomoci informacji o naborze wnioskw. 3. Informacja o naborze wnioskw bdzie podawana do publicznej wiadomoci w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie internetowej Urzdu Marszakowskiego Wojewdztwa Lubuskiego w Zielonej Grze, po zaakceptowaniu treci ogoszenia przez Zarzd Wojewdztwa Lubuskiego w drodze uchway. 4. O dacie zoenia wniosku o udzielenie dotacji decyduje data wpywu do Urzdu Marszakowskiego Wojewdztwa Lubuskiego w Zielonej Grze. 5. Zoone wnioski o udzielenie dotacji rozpatruje si na zasadzie otwartego konkursu ofert, rozumianych jako projekty prac lub robt budowlanych przy zabytku. 6. Dotacje przyznaje Sejmik Wojewdztwa Lubskiego na wniosek Zarzdu Wojewdztwa Lubuskiego w drodze uchway. 7. W uchwale, ktrej mowa w ust. 6, okrela si w szczeglnoci nazw podmiotu otrzymujcego dotacj, prace lub roboty, na wykonanie ktrych przyznano dotacj oraz kwot przyznanej dotacji. 5. Przekazanie dotacji nastpuje na podstawie pisemnej umowy, okrelajcej w szczeglnoci: 1) zakres planowanych prac i termin ich realizacji; 2) wysoko udzielonej dotacji oraz termin i tryb jej patnoci; 3) tryb kontroli wykorzystania dotacji; 4) termin i sposb rozliczania dotacji oraz termin zoenia sprawozdania merytorycznego i finansowego z wykorzystania dotacji; 5) termin wykorzystania dotacji oraz zasady zwrotu niewykorzystanej dotacji. 6. Wzr wniosku o udzielenie dotacji oraz wzr sprawozdania merytorycznego i finansowego z wykorzystania dotacji okreli Zarzd Wojewdztwa Lubuskiego. 7. W przypadku stwierdzenia wykorzystania dotacji niezgodnie z umow, w tym nie przedstawienia rozliczenia w terminie okrelonym w umowie, nieterminowego zwrotu niewykorzystanej czci dotacji, pobrania dotacji nienalenie lub w nadmiernej wysokoci podmiot dotowany traci prawo o ubieganie si o dotacj z budetu Wojewdztwa Lubuskiego przez kolejne trzy lata.

 8. Waciwa komrka merytoryczna w Urzdzie Marszakowskim Wojewdztwa Lubuskiego w Zielonej Grze prowadzi wykaz udzielonych dotacji oraz informuje inne organy uprawnione do udzielania dotacji o dotacjach udzielonych z budetu Wojewdztwa Lubuskiego. 9. Wykonanie uchway powierza si Zarzdowi Wojewdztwa Lubuskiego. 10. Uchwaa wchodzi w ycie po upywie 14 dni od dnia ogoszenia w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Lubuskiego.

....................................................
(piecz wnioskodawcy)

WNIOSEK O UDZIELENIE DOTACJI NA PRACE KONSERWATORSKIE, RESTAURATORSKIE LUB ROBOTY BUDOWLANE PRZY ZABYTKU WPISANYM DO REJESTRU ZABYTKW POOONYM NA OBSZARZE WOJEWDZTWA LUBUSKIEGO
I. INFORMACJE O WNIOSKODAWCY 1. Imi i nazwisko lub nazwa wnioskodawcy: ..

.. .. .. 2. Adres wnioskodawcy: a)ulica i numer domu: ... b)miejscowo: ... c)kod pocztowy: ...

.. d)numer telefonu: ...................... .. 1. Osoby upowanione do reprezentowania wnioskodawcy, skadania owiadcze woli i zacigania w jego imieniu zobowiza finansowych (dane do kontaktu numer telefonu, faksu, adres e-mail): .. .. .. .. 4. NIP: .. .. 5. REGON: .. 6. Numer rachunku bankowego z podaniem nazwy banku: .. ..

7. Rodzaj tytuu prawnego do zabytku /wasno, dzierawa, najem, inne/: .. a) nazwa Sdu Rejonowego prowadzcego dla nieruchomoci ksig

wieczyst: .... . .. b) numer ksigi wieczystej:

.. c) inne dokumenty:

.. .. .. 4. Uzyskane pozwolenia: a) pozwolenie na przeprowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku: pozwolenie nr ..

. z dnia: ..

.. wydane przez: .... . b) pozwolenie na budow /o ile jest wymagane/: pozwolenie nr

 z dnia: .. wydane przez: .... . 4. Zalecenia konserwatorskie okrelajce zakres i sposb prowadzenia

planowanych prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku: .... . .... . II. INFORMACJE O ZABYTKU 1. Nazwa zabytku: .. .. 2. Numer zabytku w rejestrze zabytkw: ..

... 3. Data wpisu zabytku do rejestru zabytkw: ... .. 4. Dokadny adres zabytku: .. .. .. 5. Opis zabytku (znaczenie historyczne, artystyczne lub naukowe): ..

.. .. ... ..

III. INFORMACJE O PLANOWANYCH PRACACH KONSERWATORSKICH, RESTAURATORSKICH LUB ROBOTACH BUDOWLANYCH PRZY ZABYTKU 1. Nazwa zadania: .. ... ... .. 2. Szczegowy opis zakresu prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku, na ktre ma by udzielona dotacja i ich charakterystyka: .. .. .. .. .. .. 3. Uzasadnienie celowoci prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku, na ktre ma zosta udzielona dotacja oraz zakadane rezultaty:

.. .. .. 4. Harmonogram realizacji przewidywanych prac konserwatorskich,

restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku: Termin przeprowadzenia prac (w ukadzie chronologicznym)

Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Rodzaj prac

5. Kosztorys przewidywanych prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku: Cakowity koszt zadania (w z): ..

w tym wnioskowana wielko dotacji (w z):

w tym wielko rodkw wasnych (w z):

Kosztorys ze wzgldu na rodzaj kosztw: Lp. Rodzaj kosztw i sposb ich kalkulacji (ilo x cena jednostkowa) Koszt cakowity (w z) w tym z wnioskowanej kwoty dotacji (w z) w tym ze rodkw wasnych (w z) w tym z innych rde (w z)

1. 2. 3. 4. 5. 6. OGEM

Kosztorys ze wzgldu na rdo finansowania: rdo finansowania Wnioskowana kwota dotacji rodki wasne rodki publiczne (z podaniem nazwy podmiotu przyznajcego) rodki od sponsorw (z podaniem nazwy podmiotu sponsorujcego) Inne rda OGEM 100% Kwota w z %

1. Termin realizacji prac lub robt przy zabytku, na ktre ma zosta udzielona dotacja: a)planowany termin rozpoczcia prac lub robt: .. b)planowany termin zakoczenia prac lub robt: . 1. Wnioskowana kwota dotacji ze rodkw Samorzdu Wojewdztwa Lubuskiego: .. sownie: .. .. ..

IV. WYKAZ PRAC KONSERWATORSKICH, RESTAURATORSKICH LUB ROBT BUDOWLANYCH WYKONANYCH PRZY ZABYTKU W OKRESIE OSTATNICH 3 LAT* czna wysoko nakadw w tym dofinansowanie ze rodkw publicznych Wysoko rdo

Rok

Zakres prac lub robt wykonanych przy zabytku

* liczc do dnia zoenia wniosku

V. WYKAZ DOKUMENTW WYMAGANYCH PRZY SKADANIU WNIOSKU 1) kopia decyzji o wpisie zabytku, przy ktrym maj by prowadzone prace lub roboty do rejestru zabytkw; 2) dokument potwierdzajcy posiadanie przez wnioskodawc tytuu prawnego do zabytku, przy ktrym maj by prowadzone prace lub roboty; 3) dokument zawierajcy zalecenia konserwatorskie okrelajce zakres i sposb prowadzenia planowanych przy zabytku prac lub pozwolenie Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw na przeprowadzenie prac, ktre maj by przedmiotem dotacji; 4) pozwolenie na budow, jeeli prace lub roboty przy zabytku, na ktre ma zosta udzielona dotacja wymagaj takiego pozwolenia; 5) pisemna zgoda wszystkich wspwacicieli na wykonanie prac przy zabytku, przy ktrym maja by prowadzone prace, jeeli zabytek jest w posiadaniu kilku wacicieli; 6) pisemna zgoda waciciela lub wspwacicieli zabytku na wykonanie prac lub robt przy zabytku, jeeli o dotacj zwraca si uytkownik zabytku; 7) wykaz prac konserwatorskich, restauratorskich i robt budowlanych wykonanych przy danym zabytku w okresie trzech lat poprzedzajcych dzie zoenia wniosku z podaniem cznej wysokoci nakadw w tym wysokoci i rde dofinansowania otrzymanego ze rodkw publicznych;

8) owiadczenie o wnioskach o udzielenie dotacji na prace lub roboty objte wnioskiem skierowanych do innych organw; 9) dokumentacja fotograficzna aktualnego stanu zabytku, przy ktrym maj by prowadzone prace lub roboty; 10)aktualny odpis z KRS lub innego waciwego rejestru w przypadku podmiotw tam zarejestrowanych.

Owiadczam (-y), e: 1) jestemy patnikiem VAT / nie jestemy patnikiem VAT*, 2) wszystkie podane we wniosku informacje s zgodne z aktualnym stanem prawnym i faktycznym.
* niepotrzebne skreli

VI. PODPISY

WNIOSKODAWCY

(OSB

UPRAWNIONYCH

DO

REPREZENTOWANIA WNIOSKODAWCY)

. ..

miejscowo

data:

..

Uwagi:
1. Kopie wszystkich zacznikw powinny by potwierdzone za zgodno z oryginaami w sposb czytelny przez osob lub osoby uprawnione do zoenia wniosku i podpisania umowy.

2. Wniosek powinien by wypeniony w sposb czytelny (komputerowo, maszynowo lub pismem drukowanym). 3. Wnioski niekompletne, bez wymaganych zacznikw, podpisane przez osoby nieuprawnione lub zoone po terminie skadania wnioskw nie bd rozpatrywane.