StRategiCZna RyWaLiZaCja Chin Ze Stanami ZjednoCZonymi

Katarzyna Hodak

KonfLiKt midZy Stanami ZjednoCZonymi a Chinami naRaSta od Ponad P WieKu od ChWiLi PoWoania KomuniStyCZnej ChiSKiej RePubLiKi LudoWej oRaZ SChRonienia Si PRZeZ SePaRatyStyCZny tajWan Pod ameRyKaSKi PaRaSoL nuKLeaRny. doPKi iStnia ZSRR, RyWaLiZaCja midZy tymi PaStWami bya hamoWana PRZeZ ZimnoWojenny uKad Si, KtRy ZmuSZa WaSZyngton i PeKin do WSPPRaCy PRZeCiWKo WSPLnemu WRogoWi. RoZPad Wiata dWubLoKoWego, W tym RadZieCKiej StRefy WPyWW W aZji, otWoRZy PRZed Chinami moLiWo ZajCia PoZyCji moCaRStWoWej, ZaRWno W Regionie, jaK i na WieCie. ZaRaZem uWoLni on SZeReg dotyChCZaS tumionyCh SPRZeCZnyCh inteReSW midZy uSa a ChRL, CZego WyRaZem jeSt naRaStanie dWuStRonnyCh naPi na PaSZCZynie PoLityCZnej, goSPodaRCZej i miLitaRnej. Celem polistrategii Chin na arenie midzynarodowej jest urzeczywistnienie wiata wielobiegunowego, uczynienie z ChRL alternatywy wobec Stanw Zjednoczonych, podwaajcej ich hegemoni. Ch objcia przywdztwa nad osi sprzeciwu wobec amerykaskiej dominacji wymaga od Pekinu otwierania chiskiej gospodarki na wiat tak, by moga ona wywiera efektywny wpyw na gospodark wiatow oraz powoduje konieczno pozyskiwania politycznego poparcia ze strony pastw odmiennie ni Waszyngton pojmujcych pojcia takie, jak demokracja i prawa

212
beZPieCZeStWo naRodoWe i-ii - 2007 /3-4

czowieka, a take dogonienia ameryki w sferze wojskowej. Wyparcie uSa z azji Wschodniej zwaszcza zrwnowaenie potgi Vii floty amerykaskiej marynarki Wojennej na Zachodnim Pacyfiku stao si strategicznym, dugofalowym celem komunistycznych wadz. Podjty przez Chiny wycig zbroje z uSa znajduje swoje odzwierciedlenie zarwno w zmianach doktryny bezpieczestwa i obrony pastwa oraz uycia si nuklearnych, jak i w chiskiej rewolucji w sprawach wojskowych, zakadajcej m.in. stosowanie asymetrycznych, zwaszcza informatycznych, rodkw walki dla pokonania ameryki. Przejawia si on rwnie w zakrojonych na szerok skal inwestycjach w budow chiskich si morskich, zdolnych do stawienia czoa Vii flocie uSa oraz modernizacji si rakietowych, dziki ktrym ChRL ma uzyska minimum wiarygodnego odstraszania. jednak intensywne reformy i podnoszenie potencjau chiskich si zbrojnych nie byoby moliwe bez pomocy z zewntrz gwnie Rosji i indii ze wzgldu na nisk innowacyjno i zapnienie technologiczne Pastwa rodka. Chocia docignicie ameryki w sferze wojskowej zapewne zajmie Chiczykom kilka kolejnych

dekad XXi w., to moliwoci Chin w tym zakresie nie mona nie docenia. Rywalizacja z ameryk ma swoje gbokie umocowanie w dynamice chiskiej gospodarki, ktra pozwala komunistycznym wadzom na wydatkowanie z roku na rok o kilkanacie procent PKb wicej na zbrojenia. Poniewa relacje uSa i Chin pozostaj obecnie gdzie pomidzy przyjani a konfrontacj, pytaniem otwartym jest, czy ta strategiczna, wielopaszczyznowa rywalizacja midzy mocarstwem bronicym swojej hegemonistycznej pozycji a pastwem, ktre aspiruje do statusu mocarstwa rwnorzdnego, doprowadzi do konfliktu oraz jaki mgby by jej charakter. jest mao prawdopodobne, by taki ewentualny konflikt przybra form klasyczn (wojny konwencjonalnej i/lub nuklearnej). Zapewne zostanie on przeniesiony na inne obszary cybernetyk/informatyk, dostp do surowcw energetycznych, przestrze kosmiczn mogcych sta si pit achillesow ameryki. niewtpliwe walka Chin z uSa o wiat wielobiegunowy lub jednobiegunowy, ale nie z amerykanami na czele, jest jedn z gwnych osi ksztatujcych ad midzynarodowy i globalny system bezpieczestwa w obecnym stuleciu.

213

ChiSKa StRategia beZPieCZeStWa naRodoWego i doKtRyna WojSKoWa Proces rozpadu wiata dwublokowego wywoa znaczne przewartociowania w chiskiej strategii bezpieczestwa i obrony, co byo przede wszystkim nastpstwem zniknicia gwnego wroga ZSRR. Pierwsze modyfikacje strategii nastpiy w 1985 r., kiedy za czasw michaia gorbaczowa uznano, e globalna, nuklearna wojna jest mao prawdopodobna, a wobec tego naley skupi si na przygotowaniu do konfliktw lokalnych, o ograniczonym charakterze, ktre mog wystpi na peryferiach pastwa chiskiego. duy wpyw na dalsz ewolucj wywara wojna w Zatoce Perskiej w 1991 r., ktra uwiadomia Pekinowi potg militarn Stanw Zjednoczonych oraz rol zaawansowanej technologii w postzimnowojennych konfliktach zbrojnych. dodatkowo, utrzymanie przez Waszyngton si na dalekim Wschodzie1 (w przeciwiestwie do europy, gdzie nastpia ich redukcja), skonio wadze komunistycznej republiki do podjcia wysiku modernizacji arsenau wojskowego oraz dalszych modyfikacji strategii wojskowej pastwa. Proces ten zosta chwilowo zakcony przez kryzys finansowy na rynku azjatyckim pod koniec lat 90. jednak ju od

pocztku XXi stulecia wyrane jest podjcie przez Chiny strategicznego wycigu zbroje z uSa. Zakrojone na szerok skal reformy wojskowe wpisuj si w koncepcj budowy narodowej potgi Chin, dla realizacji ktrej Pekin jest gotowy do posugiwania si w stosunkach z innymi pastwami i narodami takimi rodkami, jak terytorium, surowce naturalne, potga gospodarcza, powizania dyplomatyczne, moliwoci wojskowe oraz wartoci kulturalne. instrumenty militarne zajmuj zarazem istotne miejsce w dziaaniach na rzecz osignicia statusu mocarstwa, zdolnego do geostrategicznej rywalizacji z Waszyngtonem oraz wypierania jego wpyww z azji Wschodniej. rdem finansw dla modernizacji sektora obronnego jest dynamicznie rozwijajca si gospodarka Chin, wywierajca coraz wikszy wpyw na funkcjonowanie rynku globalnego. Chiski budet obronny systematycznie wzrasta w cigu ubiegych 15 lat uleg podwojeniu. Wedug oficjalnych informacji z Pekinu, wydatki wojskowe Chin wzrosy w 2006 r. o 14,7 proc. w stosunku do roku poprzedniego, osigajc poziom 35 mld uSd. jednake ich rzeczywisty poziom daleko odbiega od deklarowanego, co jest wynikiem

214
beZPieCZeStWo naRodoWe i-ii - 2007 /3-4

Rys. 1. Projektowane wydatki Chin do 2025 roku (w mld USD) w zalenoci od kursu walut, siy nabywczej waluty chiskiej i ich wypadkowej (rdo: Defense Intelligence Agency)

permanentnego bojkotowania przez ChRL idei przejrzystoci w sferze wojskowej. eksperci szacuj, e chiskie wydatki na zbrojenia mog by dwu-, a nawet trzykrotnie wysze, a tym samym osiga poziom okoo 70-105 mld uSd w 2006 r. Chiny s wic prawdopodobne drugim po uSa (441,6 mld uSd w 2006 r.) pastwem wiata, ktre przeznacza najwicej rodkw na uzbrojenie i obron. Wyprzedziy one zapewne Rosj, cho udzia obu tych pastw w globalnych wydatkach

na zbrojenia jest obecnie porwnywalny. jeli tempo rozwoju gospodarczego ChRL zostanie utrzymane, to budet wojskowy Chin wzronie do 2025 roku 2-3 krotnie w stosunku do obecnego poziomu (rys. 1). W grudniu 2006 r. opublikowano najnowsz, a szst od zakoczenia zimnej wojny, strategi bezpieczestwa narodowego Chin. Zakada ona kontynuacj intensywnej modernizacji chiskich si zbrojnych, ktre do 2010 r. maj

1) na obszarze Korei Pd. stacjonuje okoo 37 tys. onierzy amerykaskich, z ktrych okoo 14 tys. rozmieszczonych jest w pobliu granicy z Kore Pn. na wyspach japoskich rozlokowanych jest 47 tys. onierzy uSa oraz 350 samolotw amerykaskich si powietrznych i marynarki wojennej. Ponadto Vii flota marynarki Wojennej uSa pozostaje niedocignion potg na Zachodnim Pacyfiku.

215

uzyska nowe solidne fundamenty, za do 2050 r. by w peni zdolne do prowadzenia wojny informatycznej. Strategia podkrela rol marynarki wojennej w kontroli spornych terytoriw oraz zapewnieniu swobody rozwoju chiskiej potgi gospodarczej. Podobnie jak poprzednie, nowa strategia jest odzwierciedleniem realnych procesw zachodzcych w chiskim postrzeganiu zagroe dla bezpieczestwa pastwa, w tym tych ze strony uSa. Podkrela ona zwaszcza problem pogbiajcej si przepaci technologicznej midzy oboma krajami oraz konieczno stosowania przez ChRL rodkw asymetrycznych dla jej zmniejszenia.

stwu zwycistwa w krtkich (jeli chodzi o czas), cechujcych si wysokim stopniem intensywnoci, lokalnych konfliktach na peryferiach Chin (np. tajwan, Pwysep Koreaski) z udziaem innego podmiotu zewntrznego (czytaj: uSa), dysponujcego wysoko zaawansowan technologi wojskow. doktryna ta zakada te, e taki potencjalny konflikt bdzie toczy si rwnoczenie na morzu i ldzie oraz w powietrzu i przestrzeni kosmicznej. ChiSKa doKtRyna nuKLeaRna

od czasu zakoczenia zimnej Chiska doktryna militarna wojny chiska doktryna nuklearna opiera si na tzw. aktywnej obroulega znacznej ewolucji, za ktr nie. Zakada stosowanie strategii poda modernizacja si jdrodefensywnej, w ktrej Pastwo wych oraz zwikszenie moliwoci rodka nie bdzie inicjatorem kon- i precyzyjnoci raenia chiskich fliktw zbrojnych czy agresorem rakiet balistycznych. o ile funw stosunkach z innymi pastwami, damentem chiskiej doktryny ale bdzie si angaowa jedynie atomowej pozostaje nadal brak w konflikty istotne z punktu wiprzejrzystoci w sferze nuklearnej dzenia ochrony suwerennoci i te brak jawnych informacji co do rytorialnej integralnoci Chin, ata- wielkoci potencjau strategiczkujc wwczas, gdy samo zostanie nych si rakietowych oraz wanapadnite. odzwierciedleniem runkw ich uycia o tyle Chiny tej doktryny jest wdraany podjy istotne dziaania na rzecz przez Chisk armi Ludowouzyskania tzw. minimum wiaryWyzwolecz niezwykle ambitny, godnego odstraszania. Chiski dugoterminowy plan reformy potencja nuklearny jest obecnie i modernizacji wojskowej. Siy niewielki, szacowany na okoo zbrojne maj zagwarantowa pa- 200 gowic. ocenia si, e jedynie

216
beZPieCZeStWo naRodoWe i-ii - 2007 /3-4

okoo 80 z nich ma status operacyjny (jest rozmieszczonych na rakietach pozostajcych w stanie gotowoci bojowej), co jest liczb znikom w porwnaniu z uSa, ktre posiadaj okoo 10 tys. gowic atomowych, w tym okoo 5,7 tys. w stanie operacyjnym. Ch uzyskania faktycznej wiarygodnoci w odstraszaniu oznacza, e ChRL nie tylko rozbudowuje swoje siy zdolne do zadania uderzenia odwetowego (second strike), ale rwnie taktyczne (rakiety krtkiego zasigu), operacyjne (redniego zasigu) i strategiczne (dalekiego zasigu) siy ofensywne. do defensywnej strategii nuklearnej Chin wczane s elementy dziaa ofensywnych, zakadajce uycie si jdrowych w celu odstraszenia potencjalnego agresora czy prowadzenia ograniczonej wojny nuklearnej w strategicznie wanym regionie. W tym kontekcie uycie chiskiego arsenau atomo-

wego wydaje si moliwe w dwch przypadkach: ogoszenia przez tajwan deklaracji niepodlegoci oraz wykorzystania przez japoni potencjau i wiedzy technologicznej do budowy wojskowych zdolnoci jdrowych. ewolucja chiskiej doktryny nuklearnej w okresie postzimnowojennym rodzi obawy przed moliwoci zrewidowania przez Pekin zasady dotyczcej niezastosowania broni jdrowej jako pierwszy. Zmiany w chiskiej doktrynie nuklearnej nie wynikaj jedynie z chci uzyskania realnych moliwoci odstraszania w sytuacji kurczcego si (w wyniku porozumie StaRt2 i SoRt3) atomowego potencjau uSa i Rosji, ale rwnie rosncego, cho w powolnym tempie, potencjau jdrowego i rodkw jego przenoszenia indii i Pakistanu. indie s obecnie dla Chin najwikszym wzywaniem, jeli chodzi o budow ich strefy

2) StaRt i ukad o ograniczeniu strategicznych zbroje ofensywnych zosta podpisany w 1982 r. Zakada on zmniejszenie liczby gowic nuklearnych do 6 tys. po kadej ze stron. W 1992 r. ustalono zasady dalszej redukcji broni strategicznych. jej skal okreli ukad StaRt ii, podpisany 3 stycznia 1993 r. w moskwie. na jego mocy od 1 stycznia 2003 roku uSa miay ograniczy swj potencja nuklearny do 3500 gowic, Rosja za do 2971 gowic. moskwa zobowizaa si te do zniszczenia 308 (tj. wszystkich posiadanych) rakiet typu SS-18. 3) traktat o redukcji strategicznych potencjaw ofensywnych zosta zawarty 24 maja 2002 r. ustala puapy redukcji gowic jdrowych w przedziale 1700-2200 do roku 2012.

217

wpyww na subkontynencie indyjskim oraz w azji PoudniowoWschodniej, co majc rwnie na uwadze nierozwizane dwustronne spory terytorialno-graniczne skania Pekin do brania pod uwag moliwoci uycia si nuklearnych w potencjalnym konflikcie, w tym do obrony strategicznego sojusznika Pakistanu. Chiny niewtpliwie w coraz szerszym zakresie korzystaj z filozofii doktryny nuklearnej Wielkiej brytanii i francji, ktra zakada, e posiadanie wiarygodnych si odwetowych przez pastwo uznane za ograniczon potg (medium power) jest wystarczajce do powstrzymania potgi globalnej (czyli uSa) przed zaangaowaniem si w lokalne, ograniczone konflikty zwaszcza w przypadku konfliktu z secesyjn wysp. obecnie nuklearne moliwoci ChRL w stosunku do uSa s oceniane przez amerykanw jako 1:3. jednak na korzy Chin dziaa nieporwnywalnie wysza ni w ameryce tolerancja w kwestii ponoszenia znacznych strat osobowych w wyniku ewentualnego uycia przez przeciwnika (uderzenie odwetowe) broni jdrowej. bazujc na tym zaoeniu, w Chinach coraz czciej pojawia si teza, e w potencjalnej wojnie o tajwan (gdyby wyspa ogosia suwerenno), uSa w obawie

przed uyciem przez Pekin strategicznych rakiet atomowych nie podjyby interwencji w obronie separatystycznej republiki. KieRunKi budoWy ChiSKiej Potgi WojSKoWej Chocia tempo modernizacji chiskiego potencjau wojskowego wydaje si zaskakujco wysokie, naley mie na uwadze fakt znacznego zacofania Chiczykw w technologiach wojskowych oraz kilkudziesicioletniego niedoinwestowania sektora obronnego pastwa. ogromna wikszo chiskiego sprztu i wyposaenia wojskowego pochodzi z lat 60. a nawet 50., co wymusza na Pastwie rodka nie tylko masow produkcj nowoczesnego uzbrojenia, ale rwnie jego zakup w krajach wyej zaawansowanych technologicznie, gwnie w Rosji4. Ponadto, o ile opisany powyej budet pozwala Pekinowi na ogromne inwestycje w sferze wojskowej, o tyle ograniczone wasne moliwoci w zakresie innowacyjnoci militarnej sprawiaj, e ChRL posiada wci problemy z wchoniciem i zaadaptowaniem wraliwych technologii na wasne potrzeby i czsto nie jest w stanie bez pomocy z zewntrz ich waciwie

218
beZPieCZeStWo naRodoWe i-ii - 2007 /3-4

Rys. 2. Obszary panowania marynarki chiskiej

wykorzysta5. Chocia chiskie siy zbrojne pozostaj dekady w tyle za siami zbrojnymi uSa, Pekin podj z Waszyngtonem

rywalizacj w sferze zbroje, ktra ma podway amerykask supremacj wojskow na wiecie. Reformy przebiegaj rwnolegle

4) Zakupy sprztu wojskowego w Rosji osigaj w ostatnich kilku latach redni warto 2 mld uSd. 5) ilustruje to m.in. przykad zakupu od Rosji dwch okrtw podwodnych klasy Kilo, ktre po krtkim okresie suby ulegy awarii, co byo spowodowane nieumiejtnym ich uytkowaniem.

219

we wszystkich rodzajach si w wojskach ldowych, marynarce wojennej, siach powietrznych, jak rwnie taktycznych i strategicznych siach rakietowych. W 1993 roku, wraz z uznaniem pnocnej granicy pastwa (z Rosj i mongoli) za relatywnie bezpieczn, nastpio przesuniecie priorytetw na rozbudow chiskich si morskich oraz stanowicego ich wsparcie lotnictwa. Przyjto bowiem, e pierwszorzdn potrzeb jest konieczno zapewnienia ochrony niezwykle dugiej granicy morskiej6 kraju oraz jego strefy ekonomicznej. Pekin skupi si wic na modernizacji marynarki wojennej celem osignicia takiego jej poziomu liczebnego i jakociowego, ktry umoliwi potencjaln konfrontacj z uSa. ma ona ponadto znaczco wesprze niewielkie siy obrony wybrzea oraz zagwarantowa ChRL panowanie na dwch obszarach (rys. 2): obszarze cigncym si od Wysp japoskich, przez Riukiu, tajwan, filipiny po borneo, a wic obejmujcym morze Wschodniochiskie, Cienin tajwask i morze Poudniowochiskie nad tym obszarem marynarka chiska ma sprawowa docelowo w peni efektywn kontrol;

obszarze rozcigajcym si na morze filipiskie, po amerykask baz na wyspie guam marynarka chiska ma tam by si rwnowac (przeszkadzajc) potg morsk uSa, ktra jest dodatkowo wspierana przez ich regionalnych partnerw (zwaszcza japoni). Chiczycy stosuj klastyczn, zimnowojenn doktryn panowania na morzu, ktra zakada wydzielenie terytorium o charakterze strategicznym, gdzie Pekin ma by zdolny do podejmowania dziaa zbrojnych dla ochrony ywotnych interesw oraz posiada pen kontrol (supremacj). obszar ten obejmuje przede wszystkim tajwan, ale rwnie terytoria morskie wok pastw nalecych do Stowarzyszenia narodw azji PoudniowoWschodniej (aSean7) oraz japonii i Korei Pd. Rosnce znaczenie w chiskiej strategii uzyskuje rwnie efektywna kontrola nad szlakami handlowymi, ktrych bezpieczestwo i swoboda dostpu gwarantuje dynamiczny rozwj gospodarki pastwa, uzalenionej od dostaw surowcw energetycznych (gwnie ropy naftowej) oraz eksportu produktw przemysowych drog morsk przez morze Poudniowochiskie (rys. 3). Chiny obawiaj si przede wszystkim moliwoci stosowania

220
beZPieCZeStWo naRodoWe i-ii - 2007 /3-4

Rys. 3. Gwny szlak transportu surowcw energetycznych z Zatoki Perskiej do Chin. (rdo: http://www.welt-atlas.de/datenbank/karten/karte-0-9016.gif)

wobec nich blokady morskiej przez marynark wojenn uSa, zarwno w potencjalnym konflikcie chisko-amerykaskim, jak i w formie sankcji ze strony Waszyngtonu. W tym kontekcie warto zwrci uwag na budowan przez Chiczykw baz wojskow na wyspie hajnan, ktra ma sta si punktem wypadowym dla chi-

skich okrtw podwodnych oraz lotniskowcw. Poniewa Chiny postrzegaj Stany Zjednoczone jako strategicznego rywala, kierunek modernizacji chiskich si zbrojnych jest zdeterminowany wymogami pokonania tego przeciwnika, zwaszcza wspomnianej Vii floty uSa na

6) okoo 14 tys. km granica morska terytorium ldowego; okoo 5 tys. km granica wysp chiskich. 7) malezja, filipiny, tajlandia, indonezja, Singapur, brunei, Laos, Wietnam, myanmar (birma), Kamboda.

221

Zachodnim Pacyfiku. nie oznacza to jednak, e ChRL zmierza do budowy potencjau wojskowego porwnywalnego z tym, jaki obecnie posiadaj amerykanie (przykadowo silnej marynarki wojennej), gdy byoby to zbyt kosztowne jak na chiskie moliwoci finansowe oraz zbyt czasochonne. dziaania Pekinu s ukierunkowane przede wszystkim na wyposaanie pastwa w takie defensywne rodki i systemy, ktre byyby w stanie zneutralizowa ewentualny atak amerykanw, dokonany przy uyciu amerykaskich okrtw podwodnych, lotniskowcowych grup bojowych czy ekspedycyjnych grup uderzeniowych, jakie uSa mog rozlokowa na Zachodnim Pacyfiku (wykorzystujc do tego wysp guam, terytorium japonii, Korei Pd. czy tajwanu). Spord licznych dziaa, podejmowanych przez Pekin na rzecz zagroenia hegemoni amerykaskiej marynarki wojennej, warto wymieni zakup od Rosji cznie czterech niszczycieli klasy Sovremenny, wyposaonych w rosyjski system ponaddwikowych rakiet przeciwokrtowych typu SS-n-22 Sunburn oraz SS-n-27b Sizzler. Chiny zapewne posiadaj rwnie bardziej nowoczesne rosyjskie rakiety przeciwokrtowe typu SS-n-35 Yakhont (o zasigu 120-300 km). Systemy te mog by instalowane

na lotniskowcach, okrtach oraz pojazdach wojskowych, jak rwnie wyposaone w rnorodne gowice (antyradiacyjne, termobaryczne, nuklearne, elektromagnetyczne). Wobec nich amerykaski system obrony przeciwrakietowej bazowania morskiego Aegis czy system przeciwokrtowy i obrony powietrznej Phalanx jest nieefektywny. Ponadto ChRL rozpocza seryjn produkcj okrtw podwodnych klasy Song (posiada ju co najmniej 8 takich okrtw). Pekin pracuje rwnie nad ich unowoczenion wersj Jin8 (co najmniej 2 takimi okrtami), wyposaon w rakiety przenoszce gowice atomowe typu jL-2 (o zasigu okoo 8 tys. km). Chiczycy zakupili rwnie osiem rosyjskich, unowoczenionych okrtw podwodnych klasy Kilo. S to prawie niesyszalne okrty, uzbrojone w zaawansowane systemy torpedowe z rakietami samosterujcymi typu 53-65 Ke Shkval/Squall. Poniewa s trudne do wykrycia, stanowi powane zagroenie dla bezpieczestwa amerykaskich lotniskowcw. Chiny s rwnie zainteresowane budow chiskiego lotniskowca oraz planuj utworzenie skrzyda lotnictwa bojowego na potrzeby przyszych operacji lotniskowcowych w oparciu o rosyjskie samoloty bojowe typu Su-33 Flanker d9. obecnie dwie trzecie

222
beZPieCZeStWo naRodoWe i-ii - 2007 /3-4

potencjau chiskiej marynarki wojennej jest rozlokowane na morzu Wschodnio- i Poudniowochiskim. jak ju wspomniano, denie Chin do uzyskania minimum realnych moliwoci odstraszania wie si z modernizacj i rozbudow chiskich si rakietowych o charakterze defensywnym odstraszaj-

cym (si strategicznych), jak rwnie si o podwjnym charakterze defensywno-ofensywnym (arsenau rakiet krtkiego i redniego zasigu oraz rakiet odpalanych z okrtw podwodnych), ktre mog zosta wykorzystane do ataku (w tym uderzenia wyprzedzajcego) w przypadku zagroenia ywotnych interesw bezpieczestwa Pastwa rodka.

Chiskie siy morskie

cznie

W tym flota na Morzu Wschodnioi Poudniowochiskim

Personel w subie czynnej Niszczyciele Fregaty Okrty desantowe rednie okrty desantowe Okrty podwodne na silnik Diesela Nuklearne okrty podwodne Jednostki obrony wybrzea (przeciwrakietowe)

290 tys. 21 43 20 23 51 6 51

140 tys. 13 34 20 15 21 0 34

rdo: Annual Report To Congress, The Military Power of the Peoples Republic of China 2005, office of the Secretary of defense, uS department of defense.

8) Prace nad tej klasy okrtem podwodnym zostay wykryte przez uSa dopiero w 2004 r. 9) uSa posiadaj 12 lotniskowcowych grup bojowych, Chiny jedn.

223

ChRL wprowadza obecnie na wyposaenie swoich strategicznych si nowe, mobilne, precyzyjnie naprowadzane rakiety o zasigu midzykontynentalnym Dong Feng 31. Chiny pracuj take nad rakietami o realnie globalnym zasigu Dong Feng-31A (Dong Feng-41), ktre zostan wyposaone w gowice zdolne do zmiany celu w czasie lotu (tzw. system MARV), a tym samym przeniknicia przez amerykask obron przeciwrakietow (rakiety te powinny uzyska status operacyjny okoo 2010 r.). Wikszo moderni-

zacji w chiskich siach rakietowych odbywa si przy pomocy Rosji, ale jest rwnie wynikiem dostpu do amerykaskich technologii satelitarnych. Z raportw Cia wynika, e okoo 13 chiskich rakiet dalekiego zasigu wymierzonych jest w kontynentaln cz uSa. Chiny rozbudowuj rwnoczenie arsena mobilnych rakiet redniego zasigu (1,8-2 tys.), midzy innymi Dong Feng-21 i Dong Feng-3A, zdolnych do raenia terytorium japonii, obu Korei, tajwanu, indii, filipin,

Chiskie siy rakietowe

wyrzutnie rakietowe/ rakiety balistyczne

max zasig

DF-5 (midzykontynentalna) DF-31A (midzykontynentalna)

DF-31 (midzykontynentalna) DF-4 (redniego zasigu) DF-3A (redniego zasigu) DF-21 (redniego zasigu) DF-15 (krtkiego zasigu) DF-11 (krtkiego zasigu) JL-1 (redniego zasigu, odpalana z okrtu podwodnego) JL-2 (dalekiego zasigu, odpalana z okrtu podwodnego)

20/20 8,5-13 tys. km w fazie bada 12 tys. km (implementacja okoo 2010 r.) w fazie implementacji 8 tys. km 10-14/20-24 4,5 tys. km 6-10/14-18 3 tys. km 34-38/19-23 1,8 tys. km 70-80/230-270 600 km 100-120/420-460 300 km 10-14/10-14 w fazie bada 1,7 tys. km 8 tys. km

rdo: Annual Report To Congress, The Military Power of the Peoples Republic of China 2005, office of the Secretary of defense, uS department of defense.

224
beZPieCZeStWo naRodoWe i-ii - 2007 /3-4

Wietnamu czy Rosji. Wzbogacaj one rwnie swoje zasoby rakiet krtkiego zasigu (gwnie typu df-15 i df-11), wycelowanych w tajwan (obecnie okoo 800 rakiet10, przy czym tempo wzrostu tego potencjau wynosi okoo 100 rakiet rocznie), stanowicych polityczny i psychologiczny rodek nacisku na tajwan. Chiny s rwnie wiadome, e do pokonania amerykaskiej marynarki nie wystarcz same okrty podwodne wyposaone w systemy rakietowe. ChRL musi posiada zdolnoci w zakresie przerzutu onierzy i sprztu wojskowego w region operacji oraz wsparcia z powierza dziaa bojowych si ldowych i morskich. Podwyszanie potencjau chiskiego lotnictwa odbywa si gwnie dziki wsppracy z Rosj, gdzie Chiny zamawiaj samoloty bojowe, przykadowo wielozadaniowe Su-30MKK i Su 30MK2 oraz z ktr prowadz wspprodukcj samolotw wielozadanio-

wych SU-27 Flanker. Chiczycy zoyli rwnie w moskwie zamwienie na rosyjskie samoloty transportowe typu I-76 oraz samoloty cysterny I 78/MIDAS. Chiny zaopatruj si w Rosji take w systemy obrony powietrznej i przeciwrakietowej na teatrze dziaa (obrony przed rakietami krtkiego i redniego zasigu), takie jak: S-300/SA-10 i SA-20, ktre mog suy do ochrony przed atakiem rakietowym lotnictwa i/lub marynarki wojennego uSa11. uzupenieniem reform w chiskich siach morskich i powietrznych jest reorganizacja i modernizacja w siach ldowych. Chiny odchodz od doktryny masowej wojny ludowej na rzecz efektywnego wykorzystania kapitau ludzkiego i zaawansowanego sprztu wojskowego. Std, redukuj stan liczebny armii12, a zaoszczdzone w ten sposb rodki przeznaczaj na jej nowoczesne uzbrojenie (za-

10) ten arsena pozwoliby Chinom na prowadzenie okoo dziesiciogodzinnego, nieprzerwanego ostrzau rakietowego tajwanu. 11) Chinom nie udao si jednak ze wzgldu na sprzeciw prezydenta g.W. busha zakupi od izraela systemu wczesnego ostrzegania (aWaCS) typu Phalcon. System taki Chiczycy prbuj obecnie zbudowa z Pakistanem, co wywouje protesty indii. 12) ostatnio o 500 tys. z poziomu 2,9 mln onierzy, przy czym cz osb przerzucana jest do wewntrznych si bezpieczestwa np. policji dla zapewnienia bezpieczestwa przed ewentualnymi zamieszkami spoecznymi.

225

Chiskie siy powietrzne*

cznie

Zdolnych do osignicia Tajwanu

Samoloty bojowe Bombowce Transportery

1,5 tys. 780 500

425 280 50

* Chiskie siy powietrzne i lotnictwo marynarki wojennej posiadaj cznie 2,6 tys. rnych samolotw bojowych oraz ponad 90 samolotw zwiadowczych i wczesnego ostrzegania. Obecnie okoo 700 samolotw bojowych obu si posiada zdolno do prowadzenia dziaa zbrojnych przeciwko Tajwanowi bez koniecznoci tankowania w powietrzu lub midzyldowania. rdo: Annual Report To Congress, The Military Power of the Peoples Republic of China 2005, office of the Secretary of defense, uS department of defense

kup konwencjonalnego uzbrojenia za granic, przykadowo czogw w Rosji) oraz podniesienie elastycznoci i mobilnoci w dziaaniach bojowych. ChiSKa ReWoLuCja W SfeRZe WojSKoWej Wycignite przez Chiczykw wnioski z wojny w Zatoce Perskiej w 1991 r., uzupenione wnioskami z amerykaskiej interwencji w Kosowie, wojny w iraku i afganistanie, przyczyniy si do rewolucji w myleniu chiskich strategw w kierunku prowadzenia cyberwojny. System informatyczny (system dowodzenia, cznoci, zarzdzania polem walki, nawi-

gacji i obserwacji oraz wywiad, rozpoznanie i zintegrowana sie informatyczna) zosta uznany za mzg przeciwnika (czytaj: uSa), ktrego zniszczenie gwarantuje nad nim zwycistwo. nacisk pooono zatem na wyposaenie chiskich si zbrojnych w technologi penetracji wrogiego systemu informatycznego, w tym bro bazowania kosmicznego i techniki zakcajce obce systemy radiolokacyjne. Chiny s w peni wiadome bezwzgldnej dominacji uSa w tych dziedzinach oraz powikszania si luki technologicznej midzy oboma pastwami. Chiska strategia pokonania silniejszego przez sabszego szaszaodian (maczuga zabjcy) zakada atak na wybrane,

226
beZPieCZeStWo naRodoWe i-ii - 2007 /3-4

Zestawienie potencjau wojsk ldowych Chin cznie Personel w subie czynnej Grupy armii* Samodzielne dywizje/brygady** piechoty (cznie ze wsparciem lotniczym) Dywizje/brygady pancerne Dywizje/brygady piechoty zmechanizowanej Dywizje/brygady artylerii Dywizje/brygady piechoty morskiej Czogi Artyleria w Cieninie Tajwaskiej

1,6 mln 18 20/20 10/10 5/5 5/15

375 tys. 9 9/11 4/4 3/1 3/5

0/2 0/2 6,5 tys. 2,5 tys. 11 tys. sztuk 5,5 tys. sztuk

* Siy czynne Chiskiej Armii Ludowo-Wyzwoleczej s zorganizowane w grupy armii. ** Piechota, siy pancerne i artyleria zorganizowane s w dywizje i brygady oraz rozmieszczone w 7 regionach (obwodach) wojskowych (wikszo z nich skoncentrowana jest w trzech prowincjach pooonych najbliej Cieniny Tajwaskiej).

najbardziej czue punkty przeciwnika celem jego natychmiastowego olepienia czy te oguszenia. uniemoliwienie przez pewien czas, lub opnienie, podjcia dziaa przez agresora ma da ChRL sposobno na przygotowanie si do odparcia agresji nieprzyjaciela i kontynuacji walki przy uyciu dziaa asymetrycznych i/lub rodkw konwencjonalnych, a do zwycistwa nad nim. Chiczycy prowadz do zaawansowane prace nad ca gam dziaa asymetrycznych, ktre

mog wykorzysta do przeamania amerykaskiego systemu informatycznego tak w przypadku bezporednich dziaaniach wojennych, jak i na odlego. Spord nich naley midzy innymi wymieni: rodki pezajcego ataku, wykorzystujce takie techniki, jak zaguszanie, infekowanie wirusami, imitowanie, uycie impulsu elektromagnetycznego, inteligentnej amunicji, itd. dla dezintegracji obcego systemu dowodzenia, cznoci i zarzdzania polem walki. atak

227

z uyciem tego typu rodkw mgby doprowadzi do paraliu amerykaskiego systemu dowodzenia, cznoci, obserwacji, itd., a take unieruchomienia (przynajmniej na pewien czas) amerykaskich si rakietowych, co mogoby zakci dokonanie przez nie uderzenia odwetowego. Poniewa uSa s najbardziej zawansowanym, a tym samym uzalenionym od technologii informatycznej (it) pastwem na wiecie tak w sektorze prywatnym, jak i publicznym atak na amerykask sie informatyczn moe spowodowa blokad funkcjonowania caego pastwa. Chiska doktryna informatycznej wojny ludowej zakada, e jeli kilkaset milionw Chiczykw, wspartych hakerami z Rosji, iranu, Korei Pn., Wenezueli, Kuby, Syrii i innych pastw antyamerykaskich, a sympatyzujcych z Chinami, poczy swoje siy, to bd oni w stanie przy uyciu osobistych laptopw i komputerw zablokowa wraliwe segmenty funkcjonowania amerykaskiej pastwowoci, zwaszcza gospodarki (system bankowy, przemys, telekomunikacj, dostawy wody, gazu i paliw, itp.) i administracji, czynic tym samym uSa bezbronnymi. bro przeciwko stacjom satelitarnym przeciwnika13; Chiczycy ju

posiadaj bro antysatelitarn, zdoln zakci, olepi, lub zniszczy amerykaskie sensory (s to m.in. tzw. nano-satelity, ktre mog zosta umieszczone na mobilnych wyrzutniach rakiet typu df-21 czy df-31)14 oraz pracuj nad podobn broni laserow; rodki zakcajce dziaanie amerykaskiego systemu obrony przeciwrakietowej. S to m.in. rakiety balistyczne wyposaone w gowice zdolne do zmieniany celu w czasie lotu (tzw. maRV), niezwykle trudne do trafienia przez rakiety przechwytujce oraz rakiety podkrcane i hartowane, o wyszej odpornoci na amerykaskie systemy laserw antyrakietowych; rodki zakcania amerykaskiego systemu wczesnego ostrzegania aWaCS (airborne warning and control system) oraz systemu gPS marynarki wojennej uSa (naVStaR), m.in. przez uycie mikrofal; systemy radarowe, wykrywajce obce obiekty dotd niewidoczne dla tych radarw (technologi stealth); systemy precyzyjnego monitorowania pozycji i ruchu amerykaskich si na Pacyfiku15; sie komunikacji wiatowodowej, chronice chiski system informatyczny.

228
beZPieCZeStWo naRodoWe i-ii - 2007 /3-4

to, czy Chiny bd w stanie pokona uSa w ewentualnym konflikcie przy uyciu strategii asymetrycznej jest trudne do jednoznacznej oceny. niewtpliwie potencja chiski w tym zakresie ju stanowi powane wyzwanie dla amerykanw, zmuszajc ich do prowadzenia bada i wdraania systemw ochronnych, a to podnosi amerykaskie wydatki obronne. Zdolno ChRL do stosowania powyej opisanych technik moe mie istotne znaczenie odstraszajce wobec prb projekcji przez uSa amerykaskiej siy na dalekim Wschodzie. ogLne Zaoenia ChiSKiej StRategii PoLityCZnej WobeC uSa Podjty przez Chiny wycig zbroje z uSa jest elementem szerszej polistrategii Pekinu, kt-

ra zmierza do urzeczywistnienia wielobiegunowego adu midzynarodowego w okresie postzimnowojennym. ChRL podja w stosunkach zewntrznych z innymi pastwami przeciwn do uSa polityk, wykorzystujc zmarginalizowane przez Waszyngton mikkie rodki projekcji swojej potgi. Stae pozostawanie Pekinu w opozycji wobec ameryki (antyamerykaska polityka Chin wydaje si bardziej staa ni Rosji) pozwolio komunistycznym wadzom na niepostrzeone budowanie pod swoim przywdztwem globalnego frontu sprzeciwu wobec amerykaskiego hegemona. Coraz bardziej aktywna, antyamerykaska polityka Pastwa rodka jest zarazem prowokowana przez proces sabnicia globalnej pozycji uSa, co stwarza Chiczykom okno moliwoci do wypychania amerykanw z ich strategicznych przyczkw w azji Wschodniej.

13) Warto zaznaczy, e 70 proc. globalnych przepyww informacji w uSa odbywa si za porednictwem platform satelitarnych, przy czym marynarka wojenna i wywiad uSa s od tej formy komunikacji uzalenione w 90 proc. 14) W dniu 11 stycznia 2007 r. Chiny przeprowadziy test swojej broni antysatelitarnej, zestrzeliwujc chiskiego satelit meteorologicznego na orbicie okooziemskiej. Wczeniej, w sierpniu 2006 r., pojawiy si (dotychczas publicznie niepotwierdzone) informacje o prbie olepienia przez ChRL amerykaskiego satelity zwiadowczego przy uyciu broni laserowej bazowania naziemnego. 15) Program prowadzony jest od 1975 r. od czasu wystrzelenia pierwszego chiskiego satelity zwiadowczego.

229

budowa chiskiej potgi narodowej w wiecie opiera si na: partnerstwie strategicznym (wojskowo-energetycznym) z Rosj; umacnianiu pozycji mocarstwowej w azji Poudniowo-Wschodniej (aSean); strategicznej wsppracy z pastwami Zatoki Perskiej, zwaszcza z iranem oraz ustanawianiu chiskiej strefy wpyww w afryce i ameryce aciskiej. Chiny nie tylko d do utrzymania strefy buforowej, oddzielajcej je od strefy wpyww i obecnoci amerykaskiej w azji Wschodniej oraz budowania tam sojuszu oporu wobec rosncych w potg krajw partnerskich uSa japonii, Korei Pd. i indii, ale rwnie poszukuj dla siebie waciwego miejsca i roli na wiecie.

(tworzeniu frontu opozycyjnego wobec uSa) oraz wojskowej (sprzeday sprztu wojskowego) z pastwami antyamerykaskimi i antyzachodnimi, a przy tym czstokro niedemokratycznymi, na bliskim Wschodzie, w azji Poudniowo-Wschodniej, afryce i ameryce aciskiej. Polityka ta uwidacznia si take w powoywaniu instytucji midzynarodowych, wykluczajcych udzia uSa (np. Szanghajska organizacja Wsppracy).

Strategia Pekinu, zmierzajca do budowy osi sprzeciwu wobec amerykaskiej hegemonii i wiata jednobiegunowego, prowadzona jest te od pocztku lat 90. pod hasem pokojowego wzrostu Chin. Wschodzca gospodarka chiska poszukuje pozaazjatycod pocztku obecnego stulecia kich rynkw zbytu dla swoich obserwuje si proces zdecydowaproduktw przemysowych, nonego wkraczania ChRL na aren wych, strategicznych inwestorw midzynarodow, co jest wyni(fundamentem rozwoju gospodarkiem szybko rosncego znaczenia ki ChRL s bowiem bezporednie gospodarczego i politycznego tego inwestycje zagraniczne) oraz pastwa nie tylko w regionie, ale rde staych dostaw surowcw rwnie na caym globie. Przejawy energetycznych. Z drugiej strony rozszerzania si chiskich wpyliczne pastwa s zainteresowane ww w wiecie s najlepiej wiimportem chiskiej technologii doczne w zacienianiu przez oraz sprztu wojskowego, ktPekin wsppracy gospodarczej rych najczciej z przyczyn (zwaszcza chiskich inwestycjach politycznych, ale rwnie czsto zagranicznych, pomocy finansofinansowych nie s w stanie powej i humanitarnej), politycznej zyska od uSa i ich sojusznikw.

230
beZPieCZeStWo naRodoWe i-ii - 2007 /3-4

taka sytuacja otwiera Pekinowi ogromne moliwoci tworzenia swojej strefy wpyww na wiecie przykadowo w zamian za sprzeda broni, pomoc kredytow, rozwojow, humanitarn czy umarzanie dugw. Pekin z atwoci wchodzi na rynek afrykaski i latynoamerykaski, wypychajc stamtd amerykanw i europejczykw. Zarazem kraje z tych regionw w nastpstwie wsppracy z Chinami staj si mniej wraliwe na amerykask polityk kija i marchewki, a tym samym presj Waszyngtonu w kwestiach takich, jak prawa czowieka, demokratyzacja czy gospodarka wolnorynkowa. Chiski system odgrnego sterowania pastwem uznawany jest przez liczne reimy autorytarne za modelowy i alternatywny wobec systemu zachodniego. naoone przez uSa i ue na ChRL embargo na handel broni po wydarzeniach na Placu tienanmen sprawio, e Rosja (za czasw ZSRR wrg ChRL) staa si gwnym dostawc do Chin nie tylko surowcw energetycznych, ale rwnie nowoczesnych systemw wojskowych i technologii militarnej (Rosja czerpie natomiast korzyci z chiskich inwestycji w rosyjsk gospodark, pomocy finansowo-

kredytowej oraz taniego importu chiskich produktw przemysowych). okazao si, e w nowej rzeczywistoci midzynarodowej Pekin i moskwa posiadaj wiele zbienych interesw oraz podobn percepcj zagroe ze strony uSa, co musiao doprowadzi do zawizania si midzy nimi strategicznego sojuszu. Przejawia si on podejmowaniu wsplnych dziaa lub wzajemnym wspieraniu inicjatyw wymierzonych w globalne interesy Waszyngtonu. Rozwj niezwykle energochonnej gospodarki chiskiej wymaga zapewnienia jej staych, niezakconych dostaw surowcw energetycznych, zwaszcza ropy naftowej. Zarazem rozwj ten jest gwarantem przetrwania komunistycznych wadz w Pekinie (stabilnoci politycznej wewntrz pastwa), prowadzenia przez nie reform integrujcych Chiny z gospodark wiatow oraz postpu technologicznego, zmniejszajcego luk rozwojow wobec uSa. W konsekwencji obserwuje si postpujce zblienie Pastwa rodka z takimi krajami, jak arabia Saudyjska, iran, oman, bahrajn, Kuwejt, Katar, Sudan czy Wenezuela. Pekin intensywnie rozwija zwaszcza stosunki gospodarcze

231

z teheranem16, czego efektem jest blokowanie nieprzyjaznych wobec iranu inicjatyw Waszyngtonu na forum Rady bezpieczestwa onZ w kwestii iraskiego programu nuklearnego. iran jest te dla ChRL strategicznym sojusznikiem w rywalizacji z kolejnym wschodzcym w azji mocarstwem indiami, nie tylko ze wzgldu na dostp do bogatych z surowcw energetycznych w pastwach regionu morza Kaspijskiego, ale rwnie obron przed zagroeniem, jakie stwarza polityczno-wojskowa wsppraca delhi z uSa w azji Poudniowej i na oceanie indyjskim. Silny, radykalny iran, wyposaony w bro jdrow, ktry posiada swoj stref wpyww na obszarze bliskowschodnim, a wic wypycha stamtd amerykanw, nie jest postrzegany w Pekinie jako strategiczny rywal. Wrcz przeciwnie teheran moe sta si kluczowym podmiotem chiskiego globalnego frontu opozycji i alternatywy wobec dominacji ameryki (i filozofii demokracji) na wiecie. W potencjalnym konflikcie midzy uSa i Chinami rola iranu wydaje si wic by niezwykle istotna. Przerwanie amerykanom dostpu do z ropononych odbioby si negatywnie nie tylko na gospodarce uSa17 i stabilno-

ci amerykaskiej waluty18, ale rwnie na najbliszych sojusznikach ameryki japonii (z Zatoki Perskiej pochodzi 90 proc. dostaw ropy naftowej do tego pastwa) oraz krajach europejskich (analogicznie 60 proc.). bdzie ono miao nieporwnywalnie mniejsze niekorzystne implikacje dla Chin ze wzgldu na ich dostp do surowcw energetycznych z pastw azji rodkowej i Rosji. jeli Pekin i teheran przyczyyby si do ju istniejcego midzy Rosj a arabi Saudyjsk porozumienia o wsppracy w zakresie ropy naftowej i gazu (z 2 wrzenia 2004 r.), to w razie zagroenia przez amerykanw ywotnych interesw ktrego z nich, cztery omawiane pastwa bd mogy nie tylko przej kontrol nad wydobyciem surowcw energetycznych, ale rwnie umwi si co do utrzymywania ich staych, wysokich cen na rynku wiatowym. SCenaRiuSZe PRZySZoCi Chiny pozostaj daleko w tyle za uSa w kwestiach innowacyjnoci wojskowej i elastycznoci militarnej, jak rwnie absorpcji nowych rozwiza wojskowych i koncepcyjnych na wszystkich szczeblach organizacyjnych w siach zbrojnych.

232
beZPieCZeStWo naRodoWe i-ii - 2007 /3-4

Chiskie zbrojenia maj gwnie charakter defensywny i sektorowy oraz odbywaj si poprzez zakup technologii i uzbrojenia za granic, zwaszcza w Rosji. Ponadto s one w znacznej mierze wybircz reakcj na wdraane przez amerykanw nowe systemy wojskowe. moliwoci Chin w przeamaniu tych ogranicze nie mona jednak niedocenia, zwaszcza jeli wemie si pod uwag fakt szybkiego rozwoju gospodarczego pastwa, ktry przekada si na inwestycje

w sferze wojskowej oraz determinacj komunistycznych wadz w docigniciu ameryki. Chiny jeli tylko pozwoli im na to polityczna stabilno oraz rozwj gospodarczy s gotowe powici cae dekady XXi wieku na systematyczn rozbudow swojego potencjau militarnego dla zrwnowaenia potgi uSa oraz poprawy swojej geostrategiczne pozycji w wiecie. Wzrost chiskiej potgi militarnej, w przypadku nie podjcia przez uSa rodkw kompensuj-

16) Chiny podpisay z iranem umow o wartoci 100 mld uSa, w ktrej zobowizay si do zakupu 10 mln ton iraskiego skroplonego gazu ziemnego w cigu kolejnych 25 lat w zamian za zainwestowanie (50 proc. udziau) w eksploatacj pola naftowego jadavaran. 17) uSa s obecnie uzalenione w 75 proc. od dostaw surowcw energetycznych z zewntrz. okoo 23,5 proc. importowanej przez amerykanw ropy naftowej pochodzi z Zatoki Perskiej. jednym ze sposobw odcicia tych dostaw moe by zaminowanie cieniny hormuz, co biorc pod uwag fakt, e iran jest czwartym, co do iloci, na wiecie dysponentem min wodnych (po Chinach, Rosji i uSa) wydaje si scenariuszem prawdopodobnym. taka blokada cieniny mogaby zosta wzmocniona dodatkowo poprzez rozlokowanie na iraskim wybrzeu licznych systemw rakiet typu cruise (tj. yakhont, moskit, granit, bahamo). 18) jak dotd dolar amerykaski jest uznawany za dominujc walut rezerwow oraz transakcyjn w gospodarce wiatowej. tymczasem to wanie Chiny posiadaj najwiksze na wiecie jego rezerwy, powstae w wyniku utrzymywania si przez wiele lat dodatniego bilansu handlowego z uSa. Rezerwy te szacowane s obecnie na okoo 941 mld uSd (stan na 30 czerwca 2006 r.) oraz zapewne przekrocz 1 bilion uSd wraz z kocem 2006 r. jakiekolwiek dziaanie Waszyngtonu, wymierzone w bezpieczestwo Chin, moe wic sprowokowa takie dziaanie wadz ChRL na wiatowych rynkach walutowych, ktre doprowadzi do zachwiania fundamentami gospodarki uSa i stabilnoci finansowej tego pastwa. Pekin moe przykadowo wymieni rezerwy dolara amerykaskiego na euro, jena czy zoto, co pocignie lawinowy proces takich operacji w bankach na caym wiecie.

233

cych, bdzie prowadzi do stopniowej geostrategicznej ewolucji ukadu si na dalekim Wschodzie, a ta z kolei do zakwestionowania tam amerykaskiej hegemonii, co w znacznym stopniu przeoy si na dalsze osabienie globalnej pozycji uSa. amerykanie dostrzegaj wzrost potgi chiskiej, a tym samym potencjalne zagroenia i wyzwania dla ich bezpieczestwa narodowego i strategicznych interesw w azji Wschodniej i na Zachodnim Pacyfiku, co zostao odzwierciedlone w ostatnim Quadrennial defense Review (Raport stwierdza m.in., e Chiny posiadaj wystarczajcy potencja, by stan do rywalizacji militarnej z uSa, a ich moliwoci technologiczne mog w przyszoci podway amerykask dominacj). odzwierciedla to rwnie przesunicie w priorytetach modernizacji i uzbrajania amerykaskich si zbrojnych oraz reorientacji obszaru ich zainteresowania z regionu europy i atlantyku do regionu azji i Pacyfiku. Wyrazem percepcji zagroe ze strony Chin jest te umacnianie sojuszu wojskowego z japoni i australi, uznanie indii za strategicznego partnera oraz wspieranie w coraz szerszym stopniu pastw aSean, obawiajcych si wzrostu chiskiej potgi.

Rwnoczenie amerykanie d do jak najszerszego wcigania ChRL we wspprac na licznych paszczyznach ycia midzynarodowego (tj.: nieproliferacja broni masowego raenia, terroryzm, przejrzysto wojskowa, rozwj gospodarki wiatowej, itd.). Prowadzenie takiej polityki wobec Pastwa rodka jest niejako wymuszane przez sabnc globaln pozycj uSa. jej kontynuowanie moe jednak pocign konieczno ustpowania Chiczykom w wielu obszarach, zwaszcza tam, gdzie interesy uSa i Chin bd si krzyoway, a to nie przysuy si utrzymaniu przez uSa ich mocarstwowej roli w wiecie. Wydaje si, e utrzymanie ChRL na dystans bdzie wymagao od uSa znacznego zwikszenia wydatkw budetowych na rozwj technologiczny, zwaszcza podwyszenie moliwoci amerykaskiej marynarki wojennej, jak rwnie podjcia militaryzacji kosmosu. tymczasem uwikanie si amerykanw w przewleke konflikty wojn iraku i w afganistanie czy szerzej w wojn z terroryzmem moe wymusza na Waszyngtonie ograniczanie nakadw na innowacyjne przedsiwzicia. nastpstwem wzrostu potgi chiskiej i sabnicia potgi amerykaskiej (a wic wyrwnywania

234
beZPieCZeStWo naRodoWe i-ii - 2007 /3-4

si poziomu potg obu pastw) w sytuacji podjcia m.in. przez Rosj i indie dziaa na rzecz uzyskania statusu mocarstwowego bdzie ksztatowanie si wiata

wielobiegunowego, posiadajcego liczne orodki wadzy o globalnym zasigu wpyww, interesw i moliwociach projekcji siy swoich regionw odpowiedzialnoci.

235

Bibliografia

2006: The Year of Great and Near-Great Powers, january 16, 2006, www.stratfor.com aiyar P., Beijings growing respect for India, asia times online, november 14, 2006 Annual Report To Congress, The Military Power of the Peoples Republic of China 2005,

office of the Secretary of defense, uS department of defense baker R., The New, Old Face of Asia, november 16, 2006, www.stratfor.com bhadrakumar m. K., Russia and China Create Their Own Orbit, asia times online, november 11, 2006 bin Li, The Impact of the US NMD on the Chinese Nuclear Modernization, 2001, http://www.pugwash.org/ bordonaro f., The Importance of the Spratly Islands, november 28, 2006, www.pinr.com brown d., African Press Wary of Chinas Growing Influence, november 8, 2006, www.ocnus.net China and Africa For Better or For Worse?, june 28, 2006, www.ocnus.net China Becomes Increasingly Involved in the Middle East, march 10, 2006, www.pinr.com China Only to Get Half of Oil From Pipeline, Reuters, november 24, 2006 China Pursues Stronger Navy and Seek to Calm Fears of Arms Race, january 8, 2007, www.pinr.com Chinas Geostrategy: Playing a Waiting Game, january 7, 2005, www.pinr.com Chinas Offensive Space Capability, january 18, 2007, www.stratfor.com Chinas Strategy of Confronting India, february 6, 2006, www.pinr.com Cole b.d, Beijings Strategy of Sea Denial, the jamestown foundation, China brief, Vol. 6., issue 23, november 22, 2006 Cole b.d., The PLA Navys Developing Strategy, the jamestown foundation, China brief, Vol. 6., issue 21, october 25, 2006 Cordesman a. h., The Asian Conventional Military Balance in 2006: Total and Sub-Regional Balances: Northeast Asia, Southeast Asia, and South Asia, Center for Strategic and international Studies, june 26, 2006 Corpus V.n., Part 1: Striking the US where it hurts, Americas Acupuncture Points, asia times online, october 19, 2006 Corpus V.n., Part 2: The assassins mace Americas Acupuncture Points, asia times online, october 20, 2006 de haas m., Russia-China Security Cooperation, november 27, 2006, www.pinr.com ernsberger d., Does the Future Belong to China?, january 21, 2006, www.ocnus.net fridman g., US Perceptions of China Threat, may 31, 2006, www.stratfor.com

236
beZPieCZeStWo naRodoWe i-ii - 2007 /3-4

 friedberg a.L., The Future of US-China Relations, international Security, Vol. 30,
no. 2, fall 2005

friedman g., Space and Sea-Line Control in Chinese Strategy, january 23, 2007,

www.stratfor.com Geopolitical Diary: China and the QDR, february 8, 2006, www.stratfor.com Geopolitical Diary: New Realities in East Asia, november 10, 2006, www.stratfor.com Geopolitical Diary: The Pentagons View of China, march 24, 2006, www.stratfor.com Global Market Brief: China, India and the Obstacles to Partnership, november 22, 2006. www.stratfor.com gunness K., Chinas Military Diplomacy in an Era of Change, national defense university, fort Lesley j. mcnair, june 20, 2006 ji you, A New Era for Chinese Naval Expansion, march 4, 2006, www.ocnus.net Katz m.n., Moscow Facing a Complex Chinese Challenge, january 5, 2006, www.spacewar.com Kosyrev d., China the Anti-Superpower or the Second Hyperpower, united Press informational november 1, 2006 Kristensen h.m., norris R.S., mcKinzie m.g., Chinese Nuclear Forces and U.S. Nuclear War Planning, the federation of american Scientists & the natural Resources defense Council, november 2006 Lam W., China Outlines Ambitious Objectives in Its Defense White Paper, the jamestown foundation, China brief, Vol. 7, issue 1, january 10, 2007 Lampton d.m., ewing R.d., U.S.-China Relations in a Post-September 11th Word, the nixon Center, 2002 Lampton d.m., may g.C., Managing U.S.-China Relations In The Twenty-First Century, the nixon Center, 1999 Lanfranco e., China Sends Warning to US Over Taiwan, march 7, 2006 www.spacewar.com Lind W.S., Navy Dreams, united Press international, november 20, 2006 Liu h.C.K., The lame duck and the greenhorn, asia times online, june 23, 2006 Liu h.C.K., Proliferation, imperialism - and the China threat, asia times online, September 9, 2006 madsen j., The Modernization of the Chinese Navy, october 27, 2006, www.pinr.com mannion j., Chinese Sub Approached US Aircraft Carrier Undetected, agence france Press, november 14, 2006 moore f.W., Chinas Military Capabilities, march 20, 2006, www.ocnus.net moore S., Nuclear Conflict in the 21st Century: Reviewing the Chinese Nuclear Threat, east asia nonproliferation Program, Centre for nonproliferation Studies, october 18, 2006 nartker m., China: New Report Details Chinese Missile Defense Countermeasures, global Security newswire, September 25, 2002 norris R.S., Kristensen h. m., Chinese Nuclear Forces 2006, bulletin of atomic Scientists, may/june 2006

237

 Rodman P.W., Uneasy Giant. The Challenges to American Predominance, the nixon
Center, 2000

Sang jun Kang, Japan vs. China, japan times, january 3, 2006 Shambaugh d., The New Strategic Triangle: U.S. and European Reactions to Chinas

Rise, the Washington Quarterly, Summer 2005 Stroupe j.W., A war the West cant win, Preparing For A New Cold War, Part 1, asia times online, november 14, 2006 Stroupe j.W., Asymmetric challenge to the US colossus, Preparing For A New Cold War, Part 2, asia times online, november 15, 2006 Walker m., China Boosts Defense Spending Another 15 Percent, united Press international, march 6, 2006 Walker m., Walkers World: Here Comes China, Warns u.K., united Press international, december 18, 2006 Weitz R., Can US and Chinese Military Forces Cooperate?, november 5, 2006, www.ocnus.net Weitz R., The Sino-Russian Arms Dilemma, the jamestown foundation, China brief, Vol. 6., issue 22, november 8, 2006 Writers S., Asian Poll Foresees US Losing Superpower Status to China, agence france Press, october 12, 2006 Writers S., China Downplays Fears Over Military Spending, agence france Press, march 7, 2006 Writers S., China Urges Japan to be Rensponssible on Nuclear Arms, agence france Press, november 15, 2006 Writers S., Chinese Submarine Stalks US Carrier, agence france Press, november 13, 2006 Writers S., Taiwan Says It Now Faces Almost 800 Chinese Missiles, march 7, 2006, www.spacewar.com Zhongqi P., The Dilemma of Deterrence: US Strategic Ambiguity Policy and its Implications for the Taiwan Strait, Shanghai institute for international Studies, the henry L. Stimson Center, february-april 2001

238
beZPieCZeStWo naRodoWe i-ii - 2007 /3-4