Untitled

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI
DLA MIASTA K O S T R Z Y N NAD ODR
NA LATA 2009-2013
Opracowaa: mgr Agnieszka Dbska
Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla miasta Kostrzyn nad Odr
2009
SPIS TRECI 1. 2. 3. Wstp Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce 4 6 7 10 10 12 18 18 26 26 28 31 31 32 32 33 34 37 38 40 40 42 52 53 54 56 57 60 2
4. Uwarunkowania zewntrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 4.1. Strategiczne cele polityki pastwa w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami 4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie wojewdztwa i powiatu 5. Uwarunkowania wewntrzne ochrony dziedzictwa kulturowego 5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentw programowych gminy) 5.2. Charakterystyka zasobw i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy 5.2.1. Zarys historii obszaru gminy 5.2.2. Krajobraz kulturowy 5.2.3. Zabytki nieruchome 5.2.4. Zabytki ruchome 5.2.5. Zabytki archeologiczne 5.2.6. Zabytki w zbiorach muzealnych i innych 5.2.7. Dziedzictwo niematerialne 5.3. Zabytki objte prawnymi formami ochrony 5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytkw 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagroe
7. Zaoenia programowe 7.1. Priorytety i kierunki dziaa gminnego programu opieki 7.2. Zadania gminnego programu opieki 8. 9. Instrumentarium realizacji programu opieki nad zabytkami Zasady oceny realizacji programu opieki nad zabytkami
10. rda finansowania programu opieki nad zabytkami 11. Realizacja i finansowanie przez gmin zada z zakresu ochrony zabytkw 12. Cz graficzna gminnego programu opieki nad zabytkami 13. Zaczniki
Zacznik nr 1 Rejestr zabytkw nieruchomych wykaz Zacznik nr 2 Rejestr zabytkw ruchomych wykaz Zacznik nr 3 Stanowiska archeologiczne na terenie miasta Kostrzyn nad Odr wykaz Zacznik nr 4 Gminna ewidencja zabytkw wykaz Zacznik nr 5 Wniosek do Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw o udzielenie dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane, zwane dalej pracami przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw pooonym w wojewdztwie lubuskim Zacznik nr 6 Wniosek do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego o udzielenie dotacji na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robt budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw Zacznik nr 7 Uchwaa Rady Miasta w sprawie zasad i trybu postpowania o udzielenie, rozliczenie i kontrol wykorzystania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytkw, nie stanowicych wasnoci miasta
1. WSTP
Miasto Kostrzyn nad Odr zlokalizowane jest w pnocno-zachodniej czci wojewdztwa lubuskiego, u ujcia Warty do Odry, na granicy z Niemcami. Jest to gmina miejska, naleca do powiatu gorzowskiego ziemskiego. Miasto stanowi bardzo wany element struktury regionu lubuskiego. Peni funkcj jednego z trzech transgranicznych orodkw obsugi, wza komunikacji europejskiej Berlin Gorzw Wlkp. Gdask oraz pierwszego czonu Transgranicznego Pasma Przyspieszonego Rozwoju polskich i niemieckich miast w dolinie Odry. Miasto pooone w rozlewiskach Warty i Odry, stanowio wane miejsce obrony, ktrego znaczenie strategiczne nie zmienio si na przestrzeni wiekw. Jest niewtpliwie jednym z najbardziej interesujcych miejsc w zachodniej czci obecnej Polski. Kostrzyn nad Odr charakteryzuje si cennym i urozmaiconym krajobrazem kulturowym. Wedug definicji krajobraz kulturowy to przestrze historycznie uksztatowana w wyniku dziaalnoci czowieka, ktra zawiera wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze. rodowisko kulturowe to wany czynnik ycia i dziaalnoci czowieka. Zabytki s nie tylko materialnym ladem przeszoci, lecz take cennym elementem kultury, przyczyniajcym si do ksztatowania przyjaznego otoczenia czowieka. Bogactwo i rnorodno dziedzictwa kultury moe w istotny sposb przyczyni si do rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy, a tym samym do poprawy jakoci ycia jej mieszkacw. Dziedzictwo kulturowe Kostrzyna nad Odr jest dziedzictwem powszechnie uznawanym i rozpoznawanym przez jego mieszkacw, a jednoczenie nie stanowi mocnego wyrazu lokalnej tosamoci. Efektem II wojny wiatowej i dziaa po 1945 roku jest przerwana cigo kulturowa tych terenw. Dziedzictwo kulturowe Kostrzyna nad Odr jest dziedzictwem, ktre w Polsce pozostaje poza szerszym odbiorem, co powoduje ogromne kopoty w jego prawidowym utrzymaniu i promocji. Potrzeba ochrony tutejszych zasobw kulturowych jest bezsporna i powinna by niezalena od kontekstu politycznego. Z uwagi na fakt, e kultura jest jedn z gwnych si napdowych rozwoju, jego przejawy kulturowe s rwnie istotne jak aspekty ekonomiczne. Z tego wzgldu podstawow zasad dziaania samorzdu gminnego powinno by denie do wzajemnego uzupeniania si ekonomicznych i kulturowych aspektw rozwoju. Trudno byoby mwi o rozwoju gminy bez opierania si na jej zasobach i walorach krajobrazu kulturowego, dlatego ich wykorzystanie powinno stanowi jeden z priorytetw polityki gminnej. Umoliwienie dalszego istnienia oraz wzbogacenie materialnego dziedzictwa kulturowego jest jednym z istotnych procesw rozwojowych gminy. Zasb wartoci kulturowych, znajdujcych si na terenie gminy, powinien by przedmiotem szczeglnej troski zarwno mieszkacw, jak i wadz samorzdowych, jako wany cel publiczny. Biorc pod uwag dotychczasowe dokonania, naley kontynuowa dziaania dce do ich ochrony w formie biernej w prawie miejscowym i czynnej, np. poprzez finansowanie prac konserwatorskich na obiektach pozostajcych we wadaniu samorzdu i udzielaniu dotacji dla pozostaych wacicieli obiektw zabytkowych. Zasadniczym kontekstem opracowania Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami jest uznanie zasobw dziedzictwa kulturowego za gwny czynnik wpywajcy na ksztatowanie si tosamoci lokalnej. Zasoby te okrelaj i wyznaczaj wieloaspektowe uwarunkowania rozwoju gminy, upowszechniania 4
kultury oraz atrakcyjnoci turystycznej. W dziaaniach samorzdu lokalnego, podobnie jak w polityce pastwa, istotne jest zapewnienie zrwnowaonego rozwoju i adu przestrzennego oraz powizanie ochrony zabytkw z ochron rodowiska przyrodniczego. Sprawny i skuteczny system ochrony i opieki nad zabytkami powinien odbywa si przy udziale samorzdu, wacicieli i uytkownikw zabytkw oraz mieszkacw i wsplnot lokalnych. Gwnym celem sformuowania dokumentu jest denie do znaczcej poprawy stanu zasobw lokalnego dziedzictwa kulturowego oraz zachowania krajobrazu kulturowego Kostrzyna nad Odr poprzez okrelenie podstawowych warunkw i czynnikw organizacyjnych, finansowych oraz edukacyjnych, ktre temu su. Ilekro w tekcie pojawi si okrelenie Gminny Program oznacza to Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla miasta Kostrzyn nad Odr na lata 2009-2013. Zabytki zlokalizowane na terenie miasta zostay kilkakrotnie omwione i scharakteryzowane w rnego typu opracowaniach. Na bardzo liczn bibliografi skadaj si zarwno dokumentacje historyczno-konserwatorskie, opracowania o charakterze studialnym, jak rwnie wydawnictwa popularno-naukowe. Dla potrzeb Gminnego Programu wykorzystano zarwno publikacje, jak te dokumentacje historyczno-konserwatorskie (m. in. karty ewidencyjne zabytkw) udostpnione w Archiwum Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw Delegatura w Gorzowie Wlkp. Ocena zachowanej historycznej substancji zabytkowej z terenu miasta dokonana zostaa take po przeanalizowaniu historycznego materiau kartograficznego, m. in. niemieckich map topograficznych (Me tischblatt) z lat 1892-1893, uaktualnionych w latach 30. XX wieku.
2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
GMINNEGO
Na podstawie art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytkw i opieki nad zabytkami (Dz. U. z 2003 roku, nr 162 poz. 1568 z pniejszymi zmianami) sporzdzenie programu opieki nad zabytkami istotnego instrumentu ochrony zabytkw naley do ustawowych obowizkw samorzdu gminnego. Zasadnicze cele programu opieki nad zabytkami, ktre okrela w/w ustawa to: 1. Wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych, wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. 2. Uwzgldnianie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej, w planach rozwoju regionalnego i lokalnego. 3. Zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania. 4. Wyeksponowanie poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu kulturowego. 5. Podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych. 6. Wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na ochron i opiek nad zabytkami. 7. Okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystaniem tych zabytkw. 8. Podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami. Gminny Program, po zaopiniowaniu przez Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, zostanie przedstawiony Radzie Miasta w Kostrzynie nad Odra, w celu przyjcia go uchwa. Program zosta opracowany na okres czterech lat i stanowi dokument uzupeniajcy w stosunku do innych aktw planowania. Z realizacji zada Gminnego Programu co dwa lata Burmistrz zobowizany jest do sporzdzenia sprawozda i przedstawienia ich Radzie Miasta oraz przekazywania ich do Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw.
3. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE

Wedug art. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej obowizkiem konstytucyjnym Pastwa i kadego obywatela jest ochrona zabytkw, czyli materialnych i niematerialnych dbr kultury, bdcych elementami skadowymi dziedzictwa kulturowego. Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorzdzie gminnym (Dz. U. z 2001 roku, nr 142 poz. 1591 z pniejszymi zmianami) do zada wasnych gminy naley zaspakajanie zbiorowych potrzeb wsplnoty, w szczeglnoci dotyczcych sfery kultury, w tym ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. W tym przypadku dla gminy instrumentami realizacji interesu publicznego s m. in. uchwalanie dokumentw strategicznych i programowych, w tym sporzdzanie i uchwalanie planw zagospodarowania przestrzennego. Ponadto utrzymywanie jednostek specjalistycznych w zakresie muzealnictwa oraz dziaania wacicielskie wobec zabytkw stanowicych wasno gminy i jej jednostek. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 roku, nr 162 poz. 1568 z pniejszymi zmianami) nakada m. in. na organy samorzdowe obowizek zapewnienia warunkw prawnych, organizacyjnych i finansowych dla ochrony dbr kultury. Art. 4 teje ustawy stwierdza, e: Ochrona zabytkw polega, w szczeglnoci, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej, dziaa majcych na celu: 1) zapewnienie warunkw prawnych, organizacyjnych i finansowych umoliwiajcych trwae zachowanie zabytkw oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; 2) zapobieganie zagroeniom mogcym spowodowa uszczerbek dla wartoci zabytkw; 3) udaremnianie niszczenia i niewaciwego korzystania z zabytkw; 4) przeciwdziaanie kradziey, zaginiciu lub nielegalnemu wywozowi zabytkw za granic; 5) kontrol stanu zachowania i przeznaczenia zabytkw; 6) uwzgldnianie zada ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy ksztatowaniu rodowiska. Art. 5 okrela w sposb otwarty kwesti opieki nad zabytkami: Opieka nad zabytkami sprawowana przez jego waciciela lub posiadacza polega, w szczeglnoci, na zapewnieniu warunkw: 1) naukowego badania i dokumentowania zabytku; 2) prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robt budowlanych przy zabytku; 3) zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie; 4) korzystania z zabytku w sposb zapewniajcy trwae zachowanie jego wartoci; 5) popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury. Ochrona zabytkw, w przeciwiestwie do opieki nad zabytkami, realizowana jest przez organy administracji publicznej, czyli administracji rzdowej i samorzdowej, dziaajce w publicznym interesie, zgodnie z przypisanymi im ustawowo kompetencjami. Art. 6 ust. 1 i 2 klasyfikuje w ukadzie rzeczowym przedmioty ochrony i zarazem stanowi szczegow definicj zabytku: 7
1. Ochronie i opiece podlegaj, bez wzgldu na stan zachowania: 1) zabytki nieruchome bdce, w szczeglnoci: a) krajobrazami kulturowymi, b) ukadami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespoami budowlanymi, c) dzieami architektury i budownictwa, d) dzieami budownictwa obronnego, e) obiektami techniki, a zwaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakadami przemysowymi, f) cmentarzami, g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, h) miejscami upamitniajcymi wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobowoci lub instytucji; 2) zabytki ruchome bdce, w szczeglnoci: a) dzieami sztuk plastycznych, rzemiosa artystycznego i sztuki uytkowej, b) kolekcjami stanowicymi zbiory przedmiotw zgromadzonych i uporzdkowanych wedug koncepcji osb, ktre tworzyy te kolekcje, c) numizmatami oraz pamitkami historycznymi, a zwaszcza militariami, sztandarami, pieczciami, odznakami, medalami i orderami, d) wytworami techniki, a zwaszcza urzdzeniami, rodkami transportu oraz maszynami i narzdziami wiadczcymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentujcymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiaami bibliotecznymi, o ktrych mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 roku o bibliotekach (Dz. U. z 1997 roku, nr 85 poz. 539; z 1998 roku, nr 106 poz. 668; z 2001 roku, nr 129 poz. 1440 oraz z 2002 roku, nr 113 poz. 984), f) instrumentami muzycznymi, g) wytworami sztuki ludowej i rkodziea oraz innymi obiektami etnograficznymi, h) przedmiotami upamitniajcymi wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji; 3) zabytki archeologiczne bdce, w szczeglnoci: a) pozostaociami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami, c) kurhanami, d) reliktami dziaalnoci gospodarczej, religijnej i artystycznej. 2. Ochronie mog podlega nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. Ponadto kwestie ochrony zabytkw reguluj nastpujce akty prawne: Ustawy m. in. - Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomociami (Dz. U. z 2000 roku, nr 46 poz. 543 z pniejszymi zmianami); - Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 roku, nr 207 poz. 2016 z pniejszymi zmianami); - Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 roku, nr 80 poz. 717 z pniejszymi zmianami); - Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 roku, nr 92 poz. 880 z pniejszymi zmianami).
Rozporzdzenia - Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 roku w sprawie udzielenia dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw (Dz. U. z 2005 roku, nr 112 poz. 940); - Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 28 stycznia 2005 roku w sprawie szczegowych warunkw uzyskiwania dofinansowania realizacji zada z zakresu kultury, trybu skadania wnioskw oraz przekazywania rodkw z Funduszu Promocji Kultury (Dz. U. z 2005 roku, nr 24 poz. 200); - Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 25 sierpnia 2004 roku w sprawie organizacji i sposobu ochrony zabytkw na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2004 roku, nr 212 poz. 2153); - Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 9 czerwca 2004 roku w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robt budowlanych, bada konserwatorskich i architektonicznych, a take innych dziaa przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw oraz bada archeologicznych i poszukiwa ukrytych lub porzuconych zabytkw ruchomych (Dz. U. z 2004 roku, nr 150 poz. 1579); - Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 14 maja 2004 roku w sprawie prowadzenia rejestru zabytkw, krajowej, wojewdzkiej i gminnej ewidencji zabytkw oraz krajowego wykazu zabytkw skradzionych lub wywiezionych za granic niezgodnie z prawem (Dz. U. z 2004 roku, nr 124 poz. 1305); - Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 10 maja 2004 roku w sprawie rzeczoznawcw Ministra Kultury w zakresie opieki nad zabytkami (Dz. U. z 2004 roku, nr 124 poz. 1302); - Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 19 kwietnia 2004 roku w sprawie wywozu zabytkw i przedmiotw o cechach zabytkw za granic (Dz. U. z 2004 roku, nr 84 poz. 798); - Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 9 kwietnia 2004 roku w sprawie organizacji wojewdzkich urzdw ochrony zabytkw (Dz. U. z 2004 roku, nr 75 poz. 706); - Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 1 kwietnia 2004 roku w sprawie nagrd za odkrycie lub znalezienie zabytkw archeologicznych (Dz. U. z 2004 roku, nr 71 poz. 650); - Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 9 lutego 2004 roku w sprawie wzoru znaku informacyjnego umieszczanego na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytkw (Dz. U. z 2004 roku, nr 30 poz. 259). Inne m. in. - Europejska Konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego (poprawiona) sporzdzona w La Valetta dnia 16 stycznia 1992 roku (Dz. U. z 1996 roku, nr 120 poz. 564).
4. UWARUNKOWANIA ZEWNTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 4.1. Strategiczne cele polityki pastwa w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami
Wzmiankowana ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami zobowizuje Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego do opracowania przy pomocy Generalnego Konserwatora Zabytkw Krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. W chwili obecnej trwaj prace nad jego sformuowaniem. Natomiast Gminny Program opiera si na opracowanych i zatwierdzonych w dniu 10 maja 2004 roku przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Tezach do opracowania krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami, wedug ktrych wzmiankowany krajowy program powinien zawiera: 1. Uwarunkowania ochrony i opieki nad zabytkami: stan zabytkw nieruchomych, stan zabytkw ruchomych, stan zabytkw archeologicznych, stan zabytkw techniki, pomniki historii i obiekty wpisane na List wiatowego Dziedzictwa Kulturalnego UNESCO, stan sub konserwatorskich, stan opieki nad zabytkami, stan uregulowa prawnych. 2. Dziaania o charakterze systemowym: - powizanie ochrony zabytkw z polityk ekologiczn, ochrony przyrody, architektoniczn i przestrzenn, celn i polityk bezpieczestwa pastwa, - wypracowanie strategii ochrony dziedzictwa i wprowadzenie jej do polityk sektorowych. 3. System finansowania: stworzenie sprawnego systemu finansowania ochrony i opieki konserwatorskiej. 4. Dokumentowanie, monitorowanie i standaryzacja metod dziaania ujednolicenie metod dziaa profilaktycznych, konserwatorskich, restauratorskich i ochronnych. 5. Ksztacenie i edukacja: ksztacenie profilaktyczne, podyplomowe i system uznawalnoci wyksztacenia, edukacja spoeczestwa, edukacja wacicieli i uytkownikw. 6. Wsppraca midzynarodowa: wsppraca z instytucjami i organizacjami, wsppraca w obszarze Europy rodkowej. Rada Ministrw w dniu 21 wrzenia 2004 roku przyja Narodow strategi rozwoju kultury na lata 2004-2013 oraz Uzupenienia narodowej strategii rozwoju kultury na lata 2004-2020. Oba dokumenty zawieraj strategiczne cele polityki pastwa i uwarunkowania formalno-prawne w sferze ochrony zabytkw. Jednym z czoowych zaoe jest ochrona i opieka nad dziedzictwem kulturowym, a jednym z celw strategicznych jest ochrona i rewaloryzacja zabytkw. Cel ten sta si jednym z priorytetw Narodowego Programu Kultury Ochrona Zabytkw i Dziedzictwa Kulturowego. Celem strategicznym w/w Programu jest intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym szczeglnie kompleksowa poprawa stanu zabytkw nieruchomych. Celami czstkowymi tego Programu s: - poprawa warunkw instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytkw; 10
- kompleksowa rewaloryzacja zabytkw i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele spoeczne; - zwikszenie roli zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktw turystycznych; - promocja polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granic, w szczeglnoci za pomoc narzdzi spoeczestwa informatycznego; - rozwj zasobw ludzkich oraz podnoszenie wiadomoci spoecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego; - tworzenie warunkw dla rozwoju i ochrony dziedzictwa kultury ludowej; - zabezpieczenie zabytkw przed nielegalnym wywozem za granice Polski. W Uzupenienia narodowej strategii rozwoju kultury na lata 20042020 poza przesuniciem daty kierunkowej wprowadzono programy operacyjne jako system realizacyjny Narodowej Strategii Rozwoju Kultury, powizane z finansowaniem dziaalnoci kulturalnej ze rodkami znajdujcymi si w dyspozycji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Dla dziaa zwizanych z opiek nad zabytkami powoano Program Operacyjny DZIEDZICTWO KULTUROWE z priorytetami: 1. Rewaloryzacja zabytkw nieruchomych i ruchomych. 2. Rozwj instytucji muzealnych. 3. Ochrona dziedzictwa narodowego poza granicami kraju. 4. Ochrona zabytkw archeologicznych. 5. Tworzenie zasobw cyfrowych dziedzictwa kulturowego. 6. Ochrona zabytkowych cmentarzy. Celem w/w Programu jest intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym kompleksowa poprawa stanu zabytkw oraz rozwj kolekcji muzealnych, gdzie celami czstkowymi s: - poprawa stanu zachowania zabytkw; - zwikszenie narodowego zasobu dziedzictwa kulturowego (w tym dziedzictwa archeologicznego); - kompleksowa rewaloryzacja zabytkw i ich adaptacja na cele inne ni kulturalne; - zwikszenie roli zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktw turystycznych; - poprawa warunkw instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w zakresie ochrony zabytkw i ich dokumentacji; - zabezpieczenie zabytkw, muzealiw i archiwaliw przed skutkami klsk ywioowych, kradzieami i nielegalnym wywozem za granice oraz na wypadek sytuacji kryzysowej i konfliktu zbrojnego. Ponadto przy tworzeniu Gminnego Programu korzystano z metody i instrukcji Krajowego Orodka Bada i Dokumentacji Zabytkw w Warszawie zawartych w opracowaniu p. t. Gminny program opieki nad zabytkami. Poradnik metodyczny.
11
4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie wojewdztwa i powiatu
Gminny Program w swych zaoeniach jest zgodny z nastpujcymi dokumentami: Program opieki nad zabytkami wojewdztwa lubuskiego na lata 2009-2012 Zosta przyjty do realizacji przez Zarzd Wojewdztwa Lubuskiego Uchwa Nr XXXI/287/2008 Sejmiku Wojewdztwa Lubuskiego z dnia 22 grudnia 2008 roku. Program jest rozwiniciem wielowtkowej problematyki dziedzictwa kulturowego, podejmowanej we wczeniejszych wojewdzkich dokumentach takich jak: - Strategia rozwoju wojewdztwa lubuskiego do roku 2020; - Strategia rozwoju kultury wojewdztwa lubuskiego. Zadania okrelone w/w wojewdzkim programie adresowane s do sub konserwatorskich, muzew, wacicieli i uytkownikw zabytkw, w najwikszym jednak zakresie do samorzdw. Ponadto program ma suy m. in. rodowiskom naukowym, mediom oraz wszystkim zainteresowanym dziedzictwem kulturowym. Program wojewdzki sformuowa nastpujce cele strategiczne wraz priorytetami i kierunkami dziaa: Cel strategiczny I Ochrona i ksztatowanie krajobrazu kulturowego wojewdztwa. Priorytet I.1. Zasoby dziedzictwa kulturowego wojewdztwa lubuskiego ocena zachowania, badania, weryfikacja, zarzdzanie. Kierunek dziaa I.1.1. Badania i studia nad zabytkami regionu, ktry obejmuje nastpujce zadania: wspieranie bada naukowych nad zabytkami, histori regionu itp.; wspieranie opracowa badawczych, studialnych, analitycznych, syntetycznych, dotyczcych zespow urbanistycznych, zaoe ruralistycznych, obszarw krajobrazowych, kompleksw przemysowych; wspieranie bada i opracowa wykonywanych dla potrzeb planowania przestrzennego, programw ochrony dziedzictwa kulturowego gmin i powiatw, terenw planowanych jako pomniki historii i parki kulturowe, obszarw planowanych pod inwestycje; upowszechnianie wynikw bada naukowych w wydawnictwach, na konferencjach, seminariach, przez multimedia itp.; opracowanie studium o stanie zachowania krajobrazu kulturowego wsi, z waloryzacj zasobw. Kierunek dziaa I.1.2. Ewidencja i weryfikacja zabytkw wojewdztwa, ktry obejmuje nastpujce zadania: inwentaryzacja zabytkw archeologicznych w ramach Archeologicznego Zdjcia Polski; inwentaryzacja stanowisk archeologicznych planowanych do wpisania do rejestru zabytkw; aktualizacja kart ewidencyjnych i adresowych, uzupenienie ewidencji zabytkw, weryfikacja zapisw zawartych w kartach ewidencyjnych i kartotece adresowej;
12
ewidencja potencjalnych obiektw zabytkowych, wytypowanych w kontekcie wspczesnej definicji pojcia zabytku (art. 3 poz. 1 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami); ewidencja alei drogowych i objcie ich ochron konserwatorsk; ewidencja parkw, ogrodw willowych i cmentarzy oraz objcie ich ochron konserwatorsk. Priorytet I.2. Budowa bazy informacji i zarzdzania zabytkami wojewdztwa. Kierunek dziaa I.2.1. Budowa bazy informacji o zasobach dziedzictwa kulturowego w wojewdztwie, ktry obejmuje nastpujce zadania: platform internetow Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw uczyni wojewdzk baz wszechstronnej informacji o dziedzictwie kulturowym regionu, aktualizowan na bieco; informacje o lokalnych zasobach dziedzictwa kulturowego, stanie jego zachowania, warunkach zagospodarowania obiektw nieuytkowanych itp. powinny zawiera portale internetowe jednostek samorzdu terytorialnego; ochrona zabytkw poprzez odpowiednie zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego; wykorzystanie ram prawnych dla praktycznej realizacji procedur urbanistycznych i kontrola dziaalnoci inwestycyjnej na obszarach zabytkowych; tworzenie systemu monitoringu dla kontroli stanu zachowania, uytkowania i wszelkich prac przy zabytkach, w tym archeologicznych; stosowania zacht prawnych i finansowych oraz pomocy publicznej dla inwestorw, wacicieli i uytkownikw obiektw zabytkowych; przygotowanie kompleksowej informacji o ofercie kulturowej i turystycznokulturowej regionu; przygotowanie kompleksowej, atwo dostpnej informacji o warunkach zagospodarowania nieuytkowanych obiektw zabytkowych i ofertach gospodarczych uwzgldniajcych opiek nad zabytkami; podjcie akcji promocyjnej dotyczcej obiektw zabytkowych, w tym parkw kulturowych i szlakw kulturowych. Kierunek dziaa I.2.2. Budowa systemu zarzdzania i marketingu zabytkami. Cel strategiczny II Wczanie zabytkw w procesy gospodarcze. Priorytet II.1. Zagospodarowanie zabytkw nieuytkowanych. Kierunek dziaa II.1.1. Zagospodarowanie obszarw poprzemysowych, ktry obejmuje nastpujce zadania: upowszechnianie informacji za porednictwem mediw i przez internet o pozytywnych przykadach adaptacji obiektw przemysowych do zmienionych funkcji; opracowanie katalogu, opartego na wynikach bada eksperckich, obiektw poprzemysowych z okreleniem funkcji, na jakie mog by zaadaptowane; agodzenie wymogw konserwatorskich w pertraktacjach dotyczcych zagospodarowania obiektw przemysowych; opracowanie programw rewitalizacji (uporzdkowania) zdegradowanych terenw po zniszczonych obiektach przemysowych. Kierunek dziaa II.1.2. Zagospodarowanie obszarw rezydencjonalnych, ktry obejmuje nastpujce zadania: upowszechnianie informacji dotyczcych niezagospodarowanych paacw i dworw z wyszczeglnieniem palety zacht ulg podatkowych, kredytw preferencyjnych pomocy publicznej itp., przez media tradycyjne oraz internet; 13
stosowanie permanentnych dziaa dyscyplinujcych, przy uyciu wszelkich dopuszczalnych prawem (cznie z doniesieniem prokuratorskim), wobec osb, ktre kupiy zabytek w zej wierze i nie wywizay si z obowizkw wacicieli, powodujc zagroenie dla zabytku. Priorytet II.2. Ksztatowanie obszarw zabytkowych i krajobrazu kulturowego. Kierunek dziaa II.2.1. Rewaloryzacja i rewitalizacja zespow urbanistycznych, ktry obejmuje nastpujce zadania: ochrona konserwatorska miast o dobrze zachowanym zabytkowym ukadzie przestrzennym w strefie architektonicznego krajobrazu wewntrznego przed nowymi, dysharmonizujcymi, elementami; ochrona konserwatorska zaoe urbanistycznych przed dekompozycj ich panoram i osi widokowych przez niewaciwie lokalizowane nowe, wielko powierzchniowe inwestycje; rewaloryzacja i rewitalizacja organizmw urbanistycznych przestrzennie uszkodzonych powinna by realizowana na podstawie opracowanych planw, o indywidualnym charakterze dla kadego orodka; wszelkie prace ziemne w obszarze staromiejskiej przestrzeni musz mie nadzr archeologiczny. Kierunek dziaa II.2.2. Ochrona i rewaloryzacja krajobrazu kulturowego wsi, ktry obejmuje nastpujce zadania: ochrona konserwatorska dobrze zachowanych w ukadzie przestrzennym zaoe ruralistycznych przez objcie ich rejestrem zabytkw; pogbienie tej ochrony odpowiednimi zapisami w lokalnych planach zagospodarowania przestrzennego; opracowanie programw rewaloryzacji dworskich zaoe parkowych; wykonanie ewidencji i waloryzacji alei drogowych i objecie ich ochron. Samorzdy powiatw, miast i gmin powinny wdraa okrelone w programie wojewdzkim zadania na drodze realizowania ustawowych obowizkw, szczeglnie za poprzez: - planowanie w rocznych budetach jednostek rodkw na ochron zabytkw; - opracowanie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego i ujcia w nich zagadnie ochrony zabytkw; - opracowanie studiw, diagnoz i programw ochrony zabytkw i krajobrazu kulturowego (powiaty, gminy); - inspirowanie dziaa niezalenych podmiotw spoecznych i gospodarczych na rzecz zagospodarowania zabytkw, ich promocji i popularyzacji; - stymulowanie dziaa wacicieli i posiadaczy obiektw zabytkowych do ich utrzymywania w naleytym stanie; - dyscyplinowanie, przewidzianymi prawem dziaaniami, wacicieli zaniedbujcych obiekty zabytkowe przez brak remontw. Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa lubuskiego PZPWL zosta uchwalony w dniu 2 padziernika 2002 roku przez Sejmik Wojewdztwa Lubuskiego Uchwa Nr XXXVII/272/2002. Jednym z gwnych celw PZPWL jest efektywne wykorzystanie zasobw rodowiska naturalnego i kulturowego dla rozwoju turystyki. Podstawow zasad w rozwoju zagospodarowania przestrzennego jest wykorzystanie szans wynikajcych z uwarunkowa zewntrznych, w tym korzystne pooenie wojewdztwa, zwaszcza po akcesie Polski do Unii Europejskiej oraz uwarunkowa wewntrznych istniejcych zasobw kulturowych, materialnych i niematerialnych. 14
Na podstawie art. 41 ust. 1, pkt 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2007 r. Nr 80, poz. 7171 z pniejszymi zmianami) w dniu 26 marca 2007 roku Sejmik Wojewdztwa Lubuskiego podj uchwa Nr VI/59/07 w sprawie przystpienia do sporzdzenia zmiany Planu dla caego obszaru wojewdztwa lubuskiego w jego granicach administracyjnych. Strategia rozwoju wojewdztwa lubuskiego Obowizek jej opracowania wynika z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorzdzie wojewdztwa. Sejmik Wojewdztwa Lubuskiego przyj Strategi 6 marca 2000 roku Uchwa Nr XV/91/2000. W okresie niemal piciu lat funkcjonowania stanowia ona podstaw przy opracowywaniu licznych programw, strategii sektorowych oraz innych dokumentw wytyczajcych kierunki i priorytety rozwoju wojewdztwa oraz okrelajcych hierarchi wanoci realizowanych zada i projektw. Z uwagi na dynamiczne procesy zachodzce w rozwoju spoecznogospodarczym oraz zmiany warunkw funkcjonowania Polski, zwizanych m. in. z przystpieniem Polski do Unii Europejskiej, konieczne okazao si dokonanie aktualizacji strategii. W zwizku z tym, Uchwa Nr XXXVII/260/2005 Sejmiku Wojewdztwa Lubuskiego z dnia 19 grudnia 2005 roku przyjto dokument Strategia rozwoju wojewdztwa. Aktualizacja z horyzontem czasowym do 2020 roku. Wzmiankowany dokument spenia wan rol w procesie podejmowania dziaa mogcych wpyn na rozwj wojewdztwa lubuskiego, w tym wyboru przedsiwzi i projektw mogcych uzyska wsparcie z unijnych rodkw pomocowych, stanowic podstaw przygotowania gwnych kierunkw wsparcia w ramach Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego. Oznacza to, e rozwj bdcy efektem wdraania Strategii.. powinien by ujmowany w paszczyznach, zbienych z celami strategicznymi wojewdztwa. Strategicznymi i operacyjnymi celami wojewdztwa lubuskiego, wynikajcymi ze Strategii, ktre mona odnie rwnie do Kostrzyna nad Odr, s: Cel nr 1. Zapewnienie przestrzennej, gospodarczej i spoecznej spjnoci regionu poprzez nastpujce cele operacyjne: modernizacja infrastruktury transportowej oraz zwikszenie dostpnoci komunikacyjnej; udoskonalenie i rozbudowa infrastruktury technicznej i komunalnej poprawiajcej warunki ycia oraz podnoszcej atrakcyjno inwestycyjn obszarw aktywnoci gospodarczej; udoskonalenie i rozbudowa infrastruktury spoecznej w szczeglnoci w sferach edukacji, opieki zdrowotnej, kultury i pomocy spoecznej; usprawnianie systemu transportu publicznego z wykorzystaniem partnerstwa publiczno-prywatnego; wspomaganie procesw rewitalizacji miasta; uzyskanie trwaych efektw pyncych ze wsppracy transgranicznej i midzyregionalnej; wspieranie dziaa na rzecz zwikszenia tosamoci regionalnej. Cel nr 2. Podniesienie poziomu wyksztacenia spoeczestwa, zwikszenie potencjau innowacyjnego nauki oraz informatyzacji spoeczestwa poprzez nastpujce cele operacyjne: podniesienie jakoci ksztacenia na poziomie ponadgimnazjalnym i wyszym; 15
wzmocnienie i ustabilizowanie kadry naukowej oraz rozwj bazy naukowobadawczej lubuskich uczelni oraz stymulowanie ich wsppracy; dostosowanie ksztacenia do potrzeb regionalnego rynku pracy i standardw UE; wyrwnanie szans edukacyjnych dzieci i modziey; wspieranie dziaa na rzecz rozwoju spoeczestwa informacyjnego; ograniczenie zakresu i skutkw wykluczenia spoecznego osb i rodzin, ich integracja ze spoeczestwem oraz wyrwnanie szans rozwojowych dzieci i modziey. Cel nr 3. Rozwj przedsibiorczoci, oraz dziaania majce na celu podniesienie poziomu technologicznego przedsibiorstw i ich innowacyjnoci dziki wsppracy z nauk poprzez nastpujce cele operacyjne: aktywn promocj gospodarcz i pozyskiwanie inwestorw; usprawnienie mechanizmw transferu innowacji i technologii oraz wzrost efektywnoci wsppracy strefy gospodarki i instytucji naukowych. rozwj instytucjonalnego i kapitaowego otoczenia biznesu. Cel nr 4. Efektywne, prorozwojowe wykorzystanie zasobw rodowiska przyrodniczego i kulturowego poprzez nastpujce cele operacyjne: rozwijanie wiadomoci proekologicznej; wykorzystanie walorw rodowiska i dziedzictwa kulturowego dla rozwoju turystyki; promocja walorw turystycznych i stworzenie systemu informacji turystycznej; podejmowanie przedsiwzi kulturalnych tworzcych atrakcyjny wizerunek miasta. Strategia rozwoju kultury wojewdztwa lubuskiego Uchwalona zostaa przez Sejmik Wojewdztwa Lubuskiego Uchwa Nr XX/142/2004 z dnia 28 czerwca 2004 roku. Cele ustalone w tym dokumencie przewiduj zachowanie cigoci dziedzictwa kulturowego regionu poprzez ochron i efektywne podnoszenie jego atrakcyjnoci w drodze zintegrowania dziaa w dziedzinie kultury, owiaty, turystyki i gospodarki. Zaspokajanie potrzeb mieszkacw regionu w dziedzinie kultury jest zadaniem wasnym o charakterze obowizkowym jednostek samorzdu terytorialnego. Zasadnicza cz zada w tym zakresie realizowana jest poprzez prowadzenie samorzdowych instytucji kultury. Gwnymi i operacyjnymi celami wojewdztwa lubuskiego w sferze kultury, ktre mona odnie rwnie do Kostrzyna nad Odr, s: Cel nr 1. Zachowanie cigoci dziedzictwa kulturowego regionu poprzez nastpujcy cel operacyjny: ochrona dziedzictwa kulturowego regionu. Cel nr 2. Efektywne wykorzystanie dziedzictwa kulturowego regionu w podnoszeniu jego atrakcyjnoci poprzez nastpujce cele operacyjne: badanie i dokumentowanie dziedzictwa kulturowego i kultury wspczesnej regionu ustalenie tematyki i zakresu prac badawczych i dokumentacyjnych oraz wdroenie do realizacji; zintegrowanie dziaa w dziedzinie kultury, owiaty, turystyki i gospodarki w zakresie wykorzystania dziedzictwa kulturowego i kultury wspczesnej regionu w ksztatowaniu osobowoci i wiadomoci narodowej oraz w ksztatowaniu atrakcyjnoci regionu; 16
optymalizacja dostpu wszystkich rodowisk i grup spoecznych do dbr kultury. Cel nr 3. Wzmocnienie pozycji bibliotek publicznych jako gwnych orodkw informacji oraz kulturalnej i obywatelskiej aktywizacji spoecznoci lokalnych poprzez nastpujce cele operacyjne: uzupenienie zbiorw, zapewnienie zakupu ksiek na poziomie normatywu poprawa warunkw korzystania ze zbiorw i usug bibliotek publicznych; zwikszenie dostpnoci do zbiorw i zasobw informacyjnych bibliotek publicznych; wczenie bibliotek publicznych w proces budowania regionalnej infrastruktury informacyjnej wojewdztwa lubuskiego; podniesienie kwalifikacji i umiejtnoci zawodowych bibliotekarzy. Cel nr 4. Aktywne uczestnictwo spoeczestwa w yciu kulturalnym poprzez nastpujcy cel operacyjny: racjonalne gospodarowanie potencjaem merytorycznym i technicznym samorzdowych instytucji kultury i szk artystycznych; Cel nr 5. Znoszenie barier kompetencyjnych i organizacyjnych w odbiorze i dostpie Lubuszan do wartoci kultury symbolicznej poprzez nastpujcy cel operacyjny: integracja spoecznoci lubuskiej w oparciu o tradycje i rnorodno kulturow; Cel nr 6. Zapewnienie spoeczestwu moliwoci uczestnictwa w przedsiwziciach artystycznych poprzez nastpujce cele operacyjne: utrzymanie wysokiego poziomu profesjonalnej dziaalnoci artystycznej; wspieranie i promocja amatorskiego ruchu artystycznego. Cel nr 7. Mecenat nad regionaln dziaalnoci twrcz poprzez nastpujce cele operacyjne: tworzenie optymalnych warunkw do pracy twrczej; wspieranie publikacji i prezentacji twrczoci regionalnej; promowanie regionu przez sztuk. Cel nr 8. Integracja spoecznoci wojewdztwa i zachowanie tosamoci narodowej poprzez nastpujcy cel operacyjny: aktywizacja spoecznego ruchu kulturalnego. Cel nr 9. Budowanie spoeczestwa obywatelskiego poprzez nastpujce cele operacyjne: ksztatowanie postaw obywatelskich otwartych na integracj europejsk i wielokulturowo; edukacja kulturalna i patriotyczna dzieci i modziey.
Ponadto oglne kwestie zabytkw i ich ochrony poruszone zostay w nastpujcych wojewdzkich dokumentach programowych: - Strategia rozwoju turystyki wojewdztwa lubuskiego; - Plan gospodarki odpadami dla wojewdztwa lubuskiego.
17
5. UWARUNKOWANIA WEWNTRZNE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy (analiza dokumentw programowych gminy)
W jednym z najwaniejszych dokumentw gminnych kwestie ochrony krajobrazu kulturowego pojawiaj si w formie lakonicznej, ograniczajc si tylko do zabytkw Starego Miasta Twierdzy. Strategia rozwoju miasta Kostrzyn nad Odr aktualizacja marzec 2006 roku Przyjta zostaa Uchwa Nr XLII/392/06 Rady Miasta Kostrzyn nad Odr z dnia 29 czerwca 2006 roku. Podstaw do przygotowywania oraz podejmowania decyzji o zasadach, kierunkach i tempie perspektywicznego rozwoju Kostrzyna nad Odr jest planowanie strategiczne, w procesie ktrego sformuowana zostaa w 1999 roku Strategia rozwoju miasta Kostrzyn nad Odr, ktra bya aktualizowana w 2001, 2003, 2004 i 2006 roku. Przedstawia ona diagnoz stanu miasta oraz wyniki sesji, ktre okrelaj misj miasta, cele strategiczne jego rozwoju, analiz SWOT sytuacji miasta oraz szczegowe listy zada, niezbdnych do osignicia zaoonych celw. Gwnymi elementami dokumentu s: misja, cele strategiczne i podporzdkowane im zadania. Strategia ma charakter otwarty zwaszcza w zakresie zada, ktre mog ulega zmianom. Niemniej nowe zadania powinny wypenia okrelon wczeniej misj i cel strategiczne. Strategia zawara misj miasta w nastpujcym hale: Kostrzyn nad Odr miasto dynamicznego rozwoju, przyjazne dla mieszkacw, atrakcyjne gospodarczo i turystycznie, wiodcy orodek administracyjny i przemysowy w regionie oraz nakrelia dziewi celw strategicznych, z ktrych dla niniejszego opracowania najwaniejsze s: Cel nr 2. Tworzenie lobbingu wewntrznego i zewntrznego na rzecz utworzenia powiatu oraz instytucji rzdowych o znaczeniu ponadlokalnym, w obrbie ktrego przewiduje si m. in. nastpujce zadanie: 4. Organizowanie wsplnych przedsiwzi w dziedzinach: gospodarki, ochrony rodowiska, kultury, owiaty, turystyki i innych. Cel nr 3. Rozwj mieszkalnictwa, infrastruktury spoecznej i technicznej, w obrbie ktrego przewiduje si m. in. nastpujce zadania: 3. Opracowanie planu zagospodarowania istniejcych osiedli, maa architektura, parkingi, place zabaw, itp. 5. Rewitalizacja starych budynkw. 6. Rekonstrukcja Starego Miasta (zespoy kamienic, koci farny, zamek, itp.) Cel nr 5. Stworzenie warunkw do aktywnego wypoczynku z wykorzystaniem walorw turystyczno-krajobrazowych Kostrzyna i okolic oraz rozwj bazy sportowo-rekreacyjnej, w obrbie ktrego przewiduje si m. in. nastpujce zadania: 2. Uruchomienie dziaalnoci turystycznej na Starym Kostrzynie. 3. Oznakowanie szlakw turystycznych rowerowych, pieszych, wodnych. 7. Nawizanie wsppracy z biurami turystycznymi w Polsce i zagranic 18
w zakresie informowania o walorach turystycznych miasta i okolic. 8. Stworzenie bazy dla uprawiania turystyki wodnej (przysta, marina). 9. Kompleksowe zagospodarowanie terenw rekreacyjnych nad Wart: stawik obok amfiteatru, nadbrzee pasaerskie, cig spacerowy. 13. Odbudowa i promocja starwki - zamek - fortyfikacje - koci 14. Utworzenie muzeum w Bastionie Filip. 15. Opracowanie Strategii rozwoju turystyki miasta. Cel nr 6. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej, szczeglnie w zakresie komunikacji drogowej i wodnej, w obrbie ktrego przewiduje si m. in. nastpujce zadanie: 2. Budowa i modernizacja cigw komunikacyjnych w tym cieek rowerowych. Cel nr 8. Opracowanie Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miasta oraz miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, w obrbie ktrego przewiduje si m. in. nastpujce zadania: 1. Diagnoza stanu istniejcego zagospodarowania przestrzennego miasta. 2. Opracowanie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenw powojskowych. 3. Opracowanie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego dla wszystkich obszarw miasta. Cel nr 9. Stworzenie warunkw do rozwoju infrastruktury obsugi ludnoci w zakresie opieki socjalnej oraz kulturalnej i zdrowotnej, w obrbie ktrego przewiduje si m. in. nastpujce zadanie: 1. Przygotowanie Bastionu Filip do penienia funkcji kulturalnych. Natomiast w szerszym kontekcie ochrona i opieka nad zabytkami zostaa poruszona w nastpujcych dokumentach gminnych: Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miasta Kostrzyn nad Odr Jest dokumentem planistycznym sporzdzonym dla obszaru caego miasta na podstawie przepisw ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym (Uchwaa Nr X/97/2003 Rady Miasta Kostrzyn nad Odr z dnia 10 lipca 2003 roku). Uchwa Nr XLIII/3393/06 Rady Miasta Kostrzyn nad Odr z dnia 31 sierpnia 2006 roku przystpiono do zmiany Studium, w zwizku ze zmianami prawnymi w zakresie planowania przestrzennego, jak rwnie w wyniku dynamicznych zmian zachodzcych w miecie. Obecnie trwaj prace proceduralno-projektowe. W ramach nowego Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego zostao opracowane Studium krajobrazu kulturowego, ktre ma na celu: - wskazanie obiektw i obszarw zabytkowych znajdujcych si w obrbie miasta Kostrzyn nad Odr; - okrelenie zasad ochrony obszarw i obiektw zabytkowych; - okrelenie zasad ochrony stanowisk archeologicznych; - okrelenie stref ochrony konserwatorskiej na terenie miasta Kostrzyn nad Odr. 19
W przygotowanym Studium krajobrazu kulturowego w sposb szczegowy i wyczerpujcy okrelono strefy ochrony konserwatorskiej wraz z warunkami ochrony. Studium w zakresie ochrony rodowiska kulturowego i przyrodniczego zawiera obszary chronione oraz wyznacza nastpujce strefy ochrony konserwatorskiej: 1. Strefa A cisej ochrony konserwatorskiej, ktra obejmuje: Stare Miasto pozostaoci zespou Starego Miasta (Twierdzy Kostrzyn): Brama Chyaska, Bastion Krl, [cmentarz onierzy radzieckich], zamek, fara; Fort Sarbinowo (Sarbinowski) pozostaoci zaoenia fortu, wchodzcego w skad piercienia zewntrznego Twierdzy Kostrzyn. 2. Strefa B poredniej ochrony konserwatorskiej, ktra dzieli si na: strefa B1 historyczne Nowe Miasto (Krtkie Przedmiecie) z najwartociowszymi elementami oraz zespoami architektonicznymi: a) architektura mieszkalna: - fragment cigu mieszkalnego skadajcego si z piciu budynkw wraz z will Maxa Wagnera przy ul. Kopernika; - fragment zwartej zabudowy mieszkalnej przy Pl. Grunwaldzkim; - czytelny ukad historycznej zabudowy mieszkalnej przy ul. Wojska Polskiego oraz ul. Chrobrego; - zesp duego budownictwa mieszkalnego przy ul. Mickiewicza; - przykad historycznych kamienic przy ul. Niepodlegoci 13-15; - zesp duego budownictwa mieszkalnego u zbiegu ulic Chopina, Drzewickiej i Moniuszki; - zesp budownictwa mieszkalnego przy ul. Gwnej. b) architektura sakralna: - zesp sakralny skadajcy si z kaplicy i plebani przy ul. Wyszyskiego; c) architektura uytecznoci publicznej: - zesp dawnego szpitala wojskowego przy ul. Narutowicza; - zesp infrastruktury wza kolejowego obejmujcy m. in. dworzec kolejowy, wiee cinie i pojedyncze budynki zaplecza kolejowego. d) architektura wojskowa: - zesp koszar wojskowych wraz z historyczn strzelnic na Osiedlu Lenym; - zesp koszar wojskowych przy ul. Wyszyskiego; e) architektura przemysowa: - zesp budynkw fabryki celulozy przy ul. Fabrycznej; - zesp budynkw myna przy ul. Gorzowskiej 24; - zesp budynkw piekarni przy ul. Sportowej wraz ze spichlerzami przy ul. Prostej; - zesp budynkw stacji trafo przy ul. Wyszyskiego 36. strefa B2 Kostrzyn Drzewice wraz z istniejc historyczn zabudow mieszkaln i sakraln (cmentarz z kaplic). W ramach tego obszaru najistotniejszym elementem ochrony konserwatorskiej powinno by ocalenie od zniszcze najstarszych przykadw zabudowy wiejskiej w obrbie miasta przy ul. Kocielnej, ktre w chwili obecnej popadaj w ruin. strefa B3 Kostrzyn Warniki obszar historycznej wsi Warniki wraz z istniejc historyczn zabudow mieszkaln typu wiejskiego. W ramach tego obszaru najistotniejszym elementem ochrony konserwatorskiej powinno by ocalenie od zniszcze najstarszych przykadw zabudowy wiejskiej 20
(lokujcej si wzdu historycznego cigu komunikacyjnego Osiedle Warniki) oraz historycznej stacji pomp na Starej Warcie, ktra ze wzgldu na swoj warto, powinna by wcignita w rejestr zabytkw. strefa B4 Kostrzyn Szumiowo obszar historycznej wsi Szumiowo, ktra od 1995 roku znajduje si w granicach administracyjnych Kostrzyna nad Odr. W ramach tego obszaru najistotniejszym elementem ochrony konserwatorskiej powinno by ocalenie od zniszcze najstarszych przykadw zabudowy wiejskiej (lokujcej si wzdu historycznego cigu komunikacyjnego ul. Kostrzyska) oraz czytelny do dzisiaj owalnicowy ukad przestrzenny. 3. Strefa K ochrony krajobrazu kulturowego, ktra obejmuje: a) parki i pomniki - park miejski zamknity ulicami: Sikorskiego, Kopernika i Gorzowsk, byy obszar cmentarza miejskiego; - teren tzw. Parku Lwa, wraz z pomnikiem upamitniajcym ofiary I wojny wiatowej; - pomnik ofiar Stalagu III C u zbiegu ulic: Jagielloczyka i Ora Biaego wraz z skwerem, na ktrym on si znajduje; - pomnik gen. Karola wierczewskiego przy ul. Kociuszki. b) cmentarze - teren byego cmentarza parafialnego, a obecnie park miejski zamknity ulicami: Sikorskiego, Kopernika i Gorzowsk; - teren nieistniejcego cmentarza ewangelickiego przy ul. Niepodlegoci; - cmentarz komunalny, poewangelicki, wraz z Pomnikiem Sybirakw, kamieniem pamitkowym zmarych (byych) niemieckich mieszkacw Kostrzyna oraz kamieniem pamitkowym pomordowanych jecw radzieckich ul. Sportowa; - teren cmentarza parafialnego kocioa p. w. Matki Boskiej Czstochowskiej przy ul. Cmentarnej; - teren nieistniejcego cmentarza ewangelickiego u zbiegu ulic: Kocielnej i Lipowej; - teren cmentarza ofiar obozu hitlerowskiego Stalag III C Kostrzyn Drzewice; - teren cmentarza ewangelickiego w Kostrzynie Szumiowie; - cmentarz onierzy radzieckich na terenie Starego Miasta ulokowany na Bastionie Krl ul. Graniczna; - teren nieistniejcego, przykocielnego cmentarza ewangelickiego Kostrzyn Warniki; - teren nieistniejcego cmentarza ewangelickiego Kostrzyn Warniki; - teren nieistniejcego cmentarza ydowskiego przy ul. Mickiewicza. 4. Strefa E ochrony ekspozycji, ktra obejmuje teren ssiadujcy ze Starym Miastem. Celem jej powstania jest protekcja historycznego urbanistycznowojskowego zaoenia tego miejsca zwaszcza przed powstaniem budynkw kubaturowych, lub urzdze wysokociowych mogcych zakci ekspozycje zabytku. 5. Strefa W ochrony archeologicznej, ktra dzieli si na: strefa W.I. penej ochrony archeologiczno-konserwatorskiej, wykluczajcej wszelk dziaalno inwestycyjn i inn. Obejmuje ona stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru zabytkw i ujte w ewidencji konserwatorskiej. Na terenie miasta Kostrzyn nad Odr znajduj si dwa stanowiska archeologiczne zaliczone do strefy penej ochrony konserwatorskiej: 21
- teren Starego Miasta; - Fort Sarbinowo. strefa W.II. czciowej ochrony konserwatorskiej stanowisk archeologicznych, ktra obejmuje stanowiska ujte w ewidencji konserwatorskiej. W granicach tej strefy znalazy si: - teren bezporednio graniczcy ze Starym Miastem, a bdcy rwnoczenie obszarem lokacji miasta; - centralna cz Krtkiego Przedmiecia wraz z terenem czcym je ze Starym Miastem (historyczne groble); - Szumiowo (wywodzca si z okresu redniowiecza wie, dzisiaj integralna cz miasta). strefa W.III. ograniczonej ochrony konserwatorskiej stanowisk archeologicznych, ktra obejmuje stanowiska ujte w ewidencji konserwatorskiej. W skad tej strefy wchodz stanowiska nie wystpujce w pozostaych dwch strefach ochrony oraz dwa obszary miasta, w ktrych wystpio znaczne zagszczenie stanowisk archeologicznych na niewielkiej przestrzeni. Chocia powysze Studium jest jeszcze w formie projektu, jego zapisy znalazy si w zaoeniach programowych niniejszego opracowania. Wieloletnie programy inwestycyjne (WPI) 2009-2011 Limity wydatkw na wieloletnie programy inwestycyjne do 2011 roku zostay przyjte Uchwa Rady Miasta Nr XXVII/204/08 z dnia 18 grudnia 2008 roku. Podstawowym celem opracowania wieloletnich planw inwestycyjnych jest wykazanie potrzeb inwestycyjnych koniecznych do realizacji w wietle dugookresowego rozwoju miasta Kostrzyn nad Odr. Zadania priorytetowe WPI zgodne s z celami okrelonymi w dokumentach programowych miasta. Uchwalonych zostao osiem programw inwestycyjnych: I. Budowa i remonty drg i chodnikw miejskich, z ktrego pochodz zadania ujte w Gminnym Programie: Przebudowa Placu Wojska Polskiego. Budowa cieek rowerowych. II. Turystyka, z ktrego pochodzi nastpujce zadanie: cz nas rzeki budowa zintegrowanego systemu turystyki wodnej w gminach: Gorzw Wlkp., Kostrzyn nad Odr, Witnica, Deszczno etap II. III. Budownictwo mieszkaniowe, z ktrego pochodzi zadanie ujte w Gminnym Programie: Rewitalizacja budynku powojskowego na cele infrastruktury mieszkaniowej i lokalowej. IV. Remonty budynkw administracji samorzdowej. V. Remonty placwek owiatowych, budowa Szkoy Ponadgimnazjalnej. VI. Budowa infrastruktury komunalnej, z ktrego pochodzi zadanie ujte w Gminnym Programie: Rewitalizacja Parku Miejskiego. VII. Remont i adaptacja budynkw zabytkowych i przeznaczonych na dziaalno kulturaln miasta, ktrego zadania w caoci znalazy si w zaoeniach programowych niniejszego opracowania: Muzeum fortyfikacji europejskich rewitalizacja bastionu Krl Twierdzy Kostrzyn nad Odr. 22
Rewitalizacja twierdzy Kostrzyn etap II. Kultura bez granic budowa amfiteatru w Kostrzynie nad Odr. VIII. Remont obiektw sportowych. Lokalny program rewitalizacji miasta Kostrzyn nad Odr na lata 2009-2013 Wedug definicji rewitalizacja to kompleksowy, skoordynowany, wieloletni, prowadzony na obszarze zdegradowanym proces przemian przestrzennych, technicznych, spoecznych i ekonomicznych, inicjowany przez jednostk samorzdu terytorialnego w celu wyprowadzenia tego obszaru ze stanu kryzysowego, w szczeglnoci poprzez nadanie mu nowej jakoci funkcjonalnej i stworzenie warunkw do jego rozwoju, w oparciu o charakterystyczne uwarunkowania endogeniczne. Lokalny program rewitalizacji na podstawie wynikw badania ankietowego wyznaczy na terenie miasta trzy obszary przewidziane do rewitalizacji, gdzie nawarstwienie wszystkich problemw byo najwiksze i s to obszary wymagajce natychmiastowych dziaa: Obszar I teren Parku Miejskiego i Placu Wojska Polskiego; Obszar II teren byych koszar wojskowych i terenw przeciwlegych; Obszar III tereny tzw. Zatorza, gwnie ul. Niepodlegoci i ul. Ora Biaego. Wikszo z zada przewidzianych do realizacji w ramach w/w programu dotyczy remontw i poprawy stanu technicznego nieruchomoci, za rewitalizacja Parku Miejskiego i Placu Wojska Polskiego obejmuje zmian sposobu zagospodarowania terenu i nadanie temu obszarowi nowych funkcji uytecznoci publicznej. Zadania wytyczone w Lokalnym programie rewitalizacji znalazy si rwnie wrd zada Gminnego Programu. Transgraniczne studium rewitalizacji Starego Miasta w Kostrzynie Zostao opracowane w 2004 roku, a jego zaoenia znalazy si w zmianie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego terenu Starego Miasta (Uchwaa Rady Miasta Kostrzyn nad Odr Nr XXIV/181/08 z dnia 02.10.2008 roku). Powysze opracowanie stanowi przyczynek do przygotowania wszelkich dokumentacji technicznych i ekspertyz, bez ktrych jakiekolwiek dziaania na Starym Miecie s niemoliwe. Ponadto wspgra z planami strony niemieckiej, ktra zamierza zagospodarowa Wysp Odrzask (Oderinsel), ktra zlokalizowana jest dokadnie po drugiej stronie granicy pastwowej, a znajduj si na niej dawne koszary radzieckie. W przypadku rewitalizacji Starego Miasta Twierdzy problematyka konserwatorska koncentruje si na nastpujcych zagadnieniach: - moliwie dokadne poznanie i zbadanie zachowanego zespou umocnie; - podjcie niezbdnych prac zabezpieczajcych, eliminujc jednoczenie przyczyny destrukcji; - odtworzenie zniszczonych partii zachowanych dzie tak aby moliwe byo przywrcenie ich charakteru wg stanu na rok 1921; - wprowadzenie programu uytkowego dla zachowanych kazamat Bastionu Filip i Krl, programu uytkowego dla murw kurtynowych i Bastionu Brandenburgia jako oglnodostpnych terenw parkowo-rekreacyjnych;
23
- zagospodarowanie terenu rawelinw, Dziea Rogowego, a take ekspozycja reliktw i uczytelnienie narysu rozebranych przed II wojn wiatow fortyfikacji w pnocnej czci twierdzy. Autorzy Transgranicznego studium zakadaj powstanie nowej zabudowy miejskiej oraz konserwacj i rewitalizacj obiektw fortyfikacyjnych. Przewiduj wybudowanie 550-750 mieszka dla okoo 2500 mieszkacw. Zaprojektowali osiemnacie kwartaw odpowiadajcych historycznemu ukadowi ulic i placw. Nowa zabudowa ma nawizywa m. in. do historycznej wysokoci, ukadw i kolorystyki dachw oraz do podziaw kompozycyjnych, kolorystyki i wystroju elewacji. Ponadto zaprojektowali detale tzw. maej architektury, czyli m. in.: awki, latarnie, supy ogoszeniowe. Odbudow, rewitalizacj i promocj Starego Miasta Twierdzy podzielili na trzy etapy. Pierwszy etap mia by zrealizowany w latach 2004-2007 i obejmowa nastpujce dziaania: 1. Utworzenie podmiotu operatora rewitalizacji Starego Miasta. 2. Rewaloryzacja zachowanego zespou fortyfikacji. 3. Rekonstrukcja obiektw emblematowych. 4. Budowa infrastruktury technicznej na obszarze Starego Miasta. 5. Poprawa dostpu drogowego do obszaru inwestycyjnego Starego Miasta. 6. Rewaloryzacja i rozbudowa ukadu komunikacji koowej i pieszej na obszarze Starego Miasta. 7. Promocja, informacja i dziaania kulturalno-artystyczne. W ramach pierwszego etapu wykonano m. in. uzbrojenie Starego Miasta, remont Bramy Berliskiej, remont Bramy Chyaskiej, remont Bastionu Filip. Drugi etap zaplanowany zosta na lata 2008-2011 i obejmuje nastpujce dziaania: 1. Realizacja inwestycji przez inwestorw komercyjnych, w obrbie ktrego przewiduje si nastpujce zadania: 1.1 Stopniowe wprowadzanie nowej zabudowy pierzejowej w ukadzie kwartaowym w dwch kierunkach: od rejonu ul. Szkolnej i Krtkiej Grobli, na bazie rozpocztej inwestycji Spdzielni Podzamcze oraz od rejonu Bramy Chyaskiej i Bastionu Filip z preferencj budowy pierzei od strony Odry. 1.2 Wprowadzenie zabudowy w rejonie Rynku i ul. Berliskiej. 1.3 Zabudowa pozostaych kwartaw poczwszy od gwnych ulic: Chyaskiej, Komendantw. 1.4 Realizacja podziemnych parkingw pod Rynkiem i Placem Wycigowym. 2. Adaptacja pomieszcze fortecznych Bastionu Filip i Bastionu Krl na cele uytkowe, w obrbie ktrego przewiduje si nastpujce zadania: 2.1 Opracowanie scenariusza ekspozycji muzealnej i dokumentacji projektowej wraz z uzyskaniem niezbdnych decyzji administracyjnych dla adaptacji kazamat Bastionu Filip na cele muzealne. 2.2 Opracowanie planu finansowego i pozyskanie rodkw na realizacje inwestycji adaptacji Bastionu Filip na cele muzealne. 2.3 Organizacja przetargu i wyonienie wykonawcy robt budowlanych. 2.4 Wykonanie prac adaptacyjnych i aranacja ekspozycji muzealnej. 2.5 Opracowanie programu uytkowego dla kazamat Bastionu Krl, opcjonalnie do kwestii ewentualnego przeniesienia mauzoleum onierzy radzieckich.
24
2.6 Opracowanie dokumentacji projektowej i uzyskanie wymaganych decyzji administracyjnych w zalenoci od modelu adaptacji (funkcje komercyjne lub publiczne). 2.7 Wykonanie adaptacji pomieszcze Bastionu Krl do nowych funkcji. 3. Restytucja ratusza miejskiego we wschodniej pierzei Rynku, w obrbie ktrego przewiduje si nastpujce zadania: 3.1 Opracowanie programu funkcjonalnego dla odbudowy ratusza miejskiego. 3.2 Zapewnienie rodkw na realizacje inwestycji. 3.3 Opracowanie dokumentacji projektowej wraz z uzyskaniem niezbdnych pozwole. 3.4 Organizacja przetargu i wyonienie wykonawcy robt budowlanych. 3.5 realizacja inwestycji. 4. Rewaloryzacja umocnie Dziea Rogowego. Na lata 2012-2015 zaplanowano trzeci etap, ktry obejmuje nastpujce dziaania: 1. Likwidacja infrastruktury komunikacyjnej oraz budynkw przejcia granicznego. 2. Przebudowa ukadu komunikacji koowej do stanu zblionego do roku 1921. 3. Uczytelnienie narysu fortyfikacji rozebranych w latach 1921-1933, ekspozycja zachowanych reliktw oraz uczytelnienie przebiegu fosy, murw kurtynowych, Rawelinu Christian Ludwig. 4. Zagospodarowanie terenu Dziea Rogowego.
25
5.2. Charakterystyka zasobw i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy

Celem Gminnego Programu nie jest powtarzanie znanych i dostpnych informacji na temat historii zachowanych obiektw zabytkowych. Zadaniem niniejszego opracowania nie jest te dokonywanie nowych ustale naukowych, analiz historycznych, porwnawczych czy polemika z dotychczasowymi pracami. Z tych powodw charakterystyka zasobu zabytkw z terenu miasta nastawiona jest w gwnej mierze na wskazanie tych obiektw i zabytkowych zespow, ktre w znaczcym stopniu decyduj o wizerunku Kostrzyna nad Odr.
5.2.1. Zarys historii obszaru gminy

Zarys historycznych procesw kulturowych w pradziejach przedstawiono w rozdziale dotyczcym zabytkw archeologicznych (rozdzia 5.2.5.). W historii Kostrzyna nad Odr okres od X do koca XII wieku jest najsabiej rozpoznany. Na podstawie dotychczasowego stanu bada pocztki miejscowoci upatruje si w XI wieku. U ujcia Warty do Odry, w miejscu najdogodniejszym dla przeprawy przez Odr, lokowany jest wczesnoredniowieczny grd wraz z chy, a w okresie pniejszym zamek i pooone w jego pobliu miasto. W tym czasie ziemie, na ktrych powsta Kostrzyn, wchodziy w skad kasztelanii lubuskiej i okresowo podlegay ksitom wielkopolskim i lskim. Cho nie ma co do tego pewnoci, to przyjmuje si powszechnie, e Kostrzyn stanowi wwczas orodek administracyjny z jedn z najstarszych komr celnych. W XII wieku przeszed na wasno zakonu templariuszy, a od 1249 roku znalaz si w rkach margrabiw brandenburskich. W latach 1402-1454 na terenach Nowej Marchii panowali rycerze z zakonu krzyackiego i to z ich inicjatywy rozbudowano zamek w Kostrzynie. W granicach Brandenburgii, a nastpnie pastwa pruskiego miasto (niemiecka nazwa: Cstrin, Kstrin) pozostawao do 1945 roku. Pierwsza wzmianka archiwalna pochodzi z 1232 roku z dokumentu sygnowanego przez polskiego ksicia Wadysawa Odonica, przekazujcego 1000 anw wraz Cozsterine zakonowi templariuszy. Nieznana jest dokadna data nadania praw miejskich, ktre grd mg otrzyma okoo 1300 roku z rk margrabiego Albrechta III. Natomiast na podstawie dokumentu margrabiego Waldemara z 1317 roku wiadomo, e Kostrzyn otrzyma prawo myliborskie, bdce lokaln odmian prawa magdeburskiego. W owym czasie jest to niewielki orodek miejski, ktrego mieszkacy zajmuj si handlem, rzemiosem i rolnictwem. Dopiero za rzdw margrabiego Johannesa von Hohenzollern (1535-1571) wzrosa ranga miasta w 1535 roku zostaje stolic Nowej Marchii, z komor celn, sdem i innymi urzdami wysokiego szczebla. Ponadto stao si miejscem skadania hodu przez stany nowomarchijskie kademu nowemu elektorowi Brandenburgii. W latach 1537-1568 z inicjatywy w/w margrabiego zwanego potocznie Janem z Kostrzyna lub Janem Kostrzyskim miasto zostao przeksztacone w nowoytn twierdz, ktra zacza straci na znaczeniu dopiero w drugiej poowie XIX wieku. Pierwsze fortyfikacje byy ziemnodrewniane, wedug projektu Mauera, ale z uwagi na czste powodzie okazay si nietrwae. W 1550 roku na zlecenie margrabiego, woski fortyfikator Francesco Chiaramella z Gandino wykona projekt fortyfikacji murowanych. W cigu drugiej poowy XVI wieku powsta peny piercie fortyfikacji zamykajcych zabudow miejsk. W 1662 roku inynier Tielman Jungblut zmodernizowa bastiony twierdzy wedug wzorw holenderskich. Ostatni wany etap rozbudowy twierdzy rozpoczto 26
po 1850 roku, powstay wtedy forty otaczajce twierdz waciw, na terenach wsi: Sarbinowo, Gorgast, Czarnw i abice. Tak zwane Stare Miasto Twierdza unikno zniszczenia w czasie wojny trzydziestoletniej (1618-1648). Natomiast w czasie wojny siedmioletniej (17531760), chocia Rosjanie nie zdobyli twierdzy kostrzyskiej, to w wyniku bombardowania i poarw zniszczona zostaa historyczna zabudowa Starego Miasta, w tym zamek, koci, ratusz. Podczas wojen napoleoskich Francuzi okupowali Kostrzyn nad Odr w latach 1806-1818 i doprowadzili miasto do upadku gospodarczego. Utracio status centrum administracyjnego Nowej Marchii, ale nadal miao due znaczenie polityczne z uwagi na potn twierdz. W XIX wieku nastpiy istotne zmiany w rozwoju przemysowym i komunikacyjnym miasta. W 1857 roku otwarto pierwsz lini kolejow czc Kostrzyn z Berlinem (poprzez Frankfurt nad Odr) i Gorzowem, tzw. Kolei Wschodnia co wizao si z czciowym wyburzeniem pnocnych umocnie twierdzy. W 1867 roku miasto otrzymao bezporednie poczenie z Berlinem. W latach 1872-1875 przeprowadzono przez miasto lini kolejow z Wrocawia do Szczecina. Na terenie tzw. Nowego Miasta powsta w latach 1874-1876 nowy, dwupoziomowy dworzec kolejowy. W wyniku postanowie ukadu wersalskiego w sprawie rozbrojenia Niemiec w latach 1925-1931 zaczto wyburza i plantowa wschodnie umocnienia renesansowej twierdzy. Przy okazji pozyskano tereny pod zabudow prnie rozwijajcego si miasta. Najstarsza cz Kostrzyna nad Odr zostaa zniszczona w wyniku wielotygodniowych walk o miasto w 1945 roku, ale do cakowitej ruiny doprowadzia pniejsza dziaalno wadz pastwowych (w 1969 roku zostay wysadzone w powietrze mury obwodowe zamku, kocioa, kamienic) oraz okolicznych mieszkacw (darmowy skad materiaw budowlanych). W granicach administracyjnych miasta Kostrzyn nad Odr znajduj si redniowieczne wsie: Osiedle Drzewice czyli dawna wie Drzewice albo Stare Drzewice (niemiecka nazwa: Alt Drewitz) po raz pierwszy wzmiankowana jest w dokumencie z 1451 roku, jako wasno zakonu joannitw. W 1540 roku margrabia Jan z Kostrzyna przydzieli wie do domeny pastwowej w Chwarszczanach. W 1774 roku do miejscowej szkoy chodzio 58 dzieci. W 1804 roku we wsi funkcjonowali: jeden sotys, siedemnastu rolnikw, dziewiciu kramarzy, czterech tkaczy lnu, jeden browar. W XIX wieku wie zostaa wchonita przez intensywnie rozwijajce si miasto Kostrzyn nad Odr. Mimo rozbudowy Drzewice charakteryzuj si czyteln redniowieczn owalnic (ul. Kocielna), w centrum ktrej pierwotnie znajdowa si koci z cmentarzem zniszczone w wyniku II wojny wiatowej. Centralna cz obecnego Osiedla wzdu ul. Mikoaja Reja posiada zwart zabudow mieszkaln o miejskim charakterze. W latach 1938-1945 na terenach pooonych za wsi przy drodze lenej prowadzcej do przysika Smolary Drzewickie, funkcjonowa obz dla jecw wojennych Stalag IIIC. Osiedle Szumiowo czyli dawna wie Szumiowo (niemiecka nazwa: Schaumburg lub Alt Schaumburg) pooone jest nad Odr, okoo 5 km na pnocny-zachd od centrum Kostrzyna nad Odr. W granicach administracyjnych miasta znajduje si od 2003 roku, wczeniej bya to wie w gminie Boleszkowice, powiat myliborski. Szumiowo posiada czytelny redniowieczny ukad przestrzenny owalnica (ul. Kostrzyska) oraz zabudow o charakterze wiejskim, 27
z ktrej tylko nieliczne obiekty zachoway cechy typowe dla koca XIX i pocztkw XX wieku. Wie powstaa na obszarze historycznej kasztelanii lubuskiej, ktra od poowy XIII wieku znalaza si pod rzdami margrabiw brandenburskich. Osad najprawdopodobniej zaoyli templariusze w pierwszej poowie XIII wieku. Jako wasno zakonu joannitw potwierdzona dopiero w 1460 roku. W wyniku Reformacji wie staa si majtkiem pastwowym i podlegaa urzdowi domeny w Chwarszczanach. W 1809 roku mieszkao tutaj 16 chopw, 5 zagrodnikw, 13 chaupnikw i 20 komornikw. W 1939 roku spisano tu 198 zagrd chopskich. Pierwsza wzmianka o wsi i parafii w Szumiowie pochodzi z 1405 roku, kiedy to odnotowano j w spisie dbr biskupstwa lubuskiego jako Schawnburg. Po wprowadzeniu Reformacji przeksztacia si w parafi protestanck. Brak przekazw ikonograficznych dotyczcych tutejszych kociow. Ostatnia witynia, ktr zbudowano w 1903 roku, a zniszczono w 1945 roku, znajdowaa si wraz z cmentarzem w centrum redniowiecznej owalnicy. Bya to budowla neogotycka, z wysok, strzelist wie z zegarem. Osiedle Warniki to dawna wie Warniki (niemiecka nazwa: Warnick), ktra obecnie znajduje si w granicach administracyjnych miasta Kostrzyn nad Odr. Osiedle zlokalizowane jest na wschd od centrum miasta, nad Wart, na poudnie od szosy i linii kolejowej Kostrzyn Gorzw Wlkp. Wie po raz pierwszy wzmiankowana w 1261 roku jako Warnik, w ukadzie pomidzy zakonem templariuszy a Brandenburgi, w ktrym zakon zrzeka si szeregu posiadoci wzdu traktu Kostrzyn Gorzw, w tym w/w wie. Jednak w dokumencie z 1295 roku Warniki figuruj jako wasno templariuszy. Po kasacji zakonu w 1312 roku wie staa si na krtko wasnoci pastwow, by nastpnie stanowi dobra zakonu joannitw, a po Reformacji wasno baliwatu w Sosku. Od 1640 roku wie Warniki jako cz majtku w Dbroszynie przesza w rce von Schningw, a nastpnie w 1732 roku von Wreechw, 1795 roku von Dnhoffw, 1819 von Schwerin-Wolfshagen. Wie charakteryzuje si czytelnym ukadem redniowiecznej ulicwki i historyczn zabudow o charakterze wiejskim, spord ktrej tylko nieliczne obiekty zachoway zabytkowe walory.
5.2.2. Krajobraz kulturowy

W granicach dzisiejszego Kostrzyna nad Odr znajduj si tereny pooone midzy Wart i Odr, a wspczesne miasto rozbudowao si na prawym, pnocnym brzegu Warty. czna powierzchnia miejscowoci wynosi 4615 ha, w czym zdecydowanie najwikszy udzia maj lasy i tereny lene. Znaczn cz powierzchni miasta zajmuj rwnie uytki rolne (ki i pastwiska). Ponad 5% powierzchni Kostrzyna nad Odr zajmuj wody dwch duych rzek: Odry i Warty wraz z ich systemem dopyww i starorzeczy. Miao to i ma nadal znaczcy wpyw na ksztat tutejszego krajobrazu kulturowego. Skada si on z elementw przyrodniczych, ale przede wszystkim z wytworw i osigni cywilizacyjnych czowieka. S to zarwno pojedyncze obiekty i zespoy budowli, dziea sztuki, elementy zagospodarowania przestrzeni, krajobrazy miejskie i wiejskie ksztatujce wiadomo i tosamo regionaln mieszkacw. Dla rozwoju miasta przeomowym sta si rok 1945. Destrukcji ulegy wwczas zarwno zabytki architektury, jak rwnie zabytki ruchome, m. in. wyposaenia kociow. Przerwana zostaa cigo kulturowa miejscowoci, ktra funkcjonowaa tutaj od redniowiecza. Mimo zniszcze wojennych i powojennych 28
dziaa przetrway murowane budynki mieszkalne o walorach zabytkowych, wzniesione w rnych stylach architektonicznych funkcjonujcych w cigu caego XIX i na pocztku XX wieku. Liczna zabudowa ryglowa i drewniana znana z przekazw ikonograficznych ulega zniszczeniu. Istniejca na terenie miasta historyczna zabudowa w duej mierze znajduje si w zym stanie technicznym. Krajobraz kulturowy Kostrzyna nad Odr stanowi obszary i obiekty o szczeglnym znaczeniu: a) Stare Miasto Twierdza jako zaoenie urbanistyczno-fortyfikacyjne Na ukad przestrzenny redniowiecznego grodu wpyw miay warunki topograficzne wyjtkowo dogodne pooenie u zbiegu dwch duych rzek, w ssiedztwie okolicy bagiennej, usianej licznymi starorzeczami nadodrzaskimi. Na skrzyowaniu ldowych oraz rzecznych szlakw komunikacyjnych i handlowych powstao miasto z regularn siatk ulic z wytyczonym w centrum rynkiem, ktre w pierwszej poowie XVI wieku zostao ujte w ramy nowoytnych fortyfikacji ziemnomurowanych. Zamknite w twierdzy miasto otrzymao zwart urbanistycznie, gst zabudow. Stare Miasto Twierdza byo wielokrotnie odbudowywane i przebudowywane. Na przestrzeni wiekw zmienia si architektura kocioa farnego i zamku. Unowoczeniono i rozbudowano umocnienia twierdzy. Oddano do uytku miejski wodocig, wybrukowano ulice, przeprowadzono linie tramwajowe czce starwk z przedmieciami. W 1945 roku Stare Miasto Twierdza przestao istnie. W obecnej formie posiada status ruiny, ktra powoli jest odbudowywana. Ten historyczny obszar zosta wpisany do rejestru zabytkw i podlega prawnej ochronie konserwatorskiej. b) tereny historycznie uksztatowanych ukadw przestrzennych, w tym ruralistycznych Ju pod koniec XVI wieku zabrako w Starym Miecie Twierdzy miejsca dla napywajcej ludnoci, wic zaczto zagospodarowywa tereny poza obwarowaniami miejskimi. Powstay przedmiecia, ktre swoje nazwy wziy od dugoci grobli i mostw: - Dugie (Lange Vorstad) lece na zachodnim brzegu Odry, dzisiaj po stronie niemieckiej; - Krtkie (Kurze Vorstad) na pnocny-wschd od Starego Miasta. W latach 1758-1787 wybudowano kana pomidzy Starym Miastem i Krtkim Przedmieciem, co spowodowao przemieszczenie si ujcia Warty do Odry na pnocny-zachd od miasta oraz likwidacj szeregu maych mostw i kadek nad rozlewiskami. Krtkie Przedmiecie w drugiej poowie XIX wieku intensywnie rozwino si i przeksztacio si w nowoczesne Nowe Miasto obecne centrum Kostrzyna nad Odr. We wczesnym redniowieczu osadnictwo na tych terenach znacznie wzroso, a istniejca do dzisiaj sie osadnicza wyksztacia si w cigu XIII i XIV wieku. Potwierdzaj to nie tylko skpe rda archiwalne, ale take sowiaski rdosw nazw oraz czytelne ukady przestrzenne. Mimo pniejszych przeksztace nadal czytelny pozosta redniowieczny ukad przestrzenny wsi Drzewice, Szumiowo i Warniki, ktre obecnie znajduj si w granicach administracyjnych miasta Kostrzyn nad Odr. Mimo wspczesnych remontw i modernizacji ukad przestrzenny zagrd zachowa si. Zazwyczaj skadaj si one z kilku oddzielnych budynkw 29
odpowiednio rozmieszczonych na dziace siedliskowej: dom, budynek inwentarski (np. stajnia, chlew, obora) i stodoa. Czsto w partii poddasza budynku inwentarskiego magazynowano pasz. Ponadto zagrody posiaday take budynki gospodarcze (np. wozownia, szopa na drewno, spichlerz). Z zabudow ssiadoway ogrody i sady. c) architektura sakralna Kocioy od redniowiecza po XIX wiek byy i s dominantami w zabudowie miast i wsi. Na terenie obecnego miasta Kostrzyn nad Odr zachoway si tylko ruiny kocioa farnego na Starym Miecie i neogotycki koci pomocniczy p. w. Najwitszego Serca Pana Jezusa przy ul. Kardynaa Stefana Wyszyskiego 2 na Nowym Miecie. Dawna kaplica cmentarna obecnie koci filialny zlokalizowana na terenie czynnego cmentarza przy ul. Cmentarnej na Osiedlu Drzewickim, w wyniku ostatnio przeprowadzonych prac remontowych utracia walory zabytkowe. d) architektura wiecka W wyniku dziaa wojennych w 1945 roku Kostrzyn nad Odr utraci okoo 85% zabudowy. Natomiast to co ocalao, w okresie powojennym zostaa mocno przeksztacone. Niekorzystne zmiany dokonay si przede wszystkim w zwizku z rozbirk zniszczonych budynkw oraz wprowadzeniem w ich miejsce nowej zabudowy, nie liczcej si z lokaln tradycj, architektur i historycznymi uwarunkowaniami, niedostosowanej do otoczenia wielkoci rzutu i kubatury (nie nawizujcych do pierwotnego ukadu i szerokoci dziaki siedliskowej), form dachw. Nielicznie ocalae zabytkowe obiekty mieszkalne i gospodarcze znajduj si w zym stanie technicznym. Przez wiele lat nie prowadzono w nich remontw i brakowao funduszy na dostosowanie ich do wspczesnych standardw. e) zabytki techniki Zabytki techniki i przemysu posiadaj walory zabytkowe a jednoczenie s nadal uytkowane. W rejestrze zabytkw znajduj si dwa spichlerze zboowe, ktre powstay okoo 1930 roku oraz myn zboowy (elektryczny) z lat trzydziestych XX wieku. Z drug poow XIX wieku i pocztkiem XX wieku wie si przede wszystkim rozbudowa infrastruktury transportowo-komunikacyjnej. Powstay wwczas linie kolejowe czce Kostrzyn nad Odr z Berlinem i Gorzowem: - 1857 roku poprzez Frankfurt nad Odr, tzw. Kolei Wschodnia; - 1867 roku bezporednie poczenie z Berlinem; W latach 1872-1875 przeprowadzono przez miasto lini kolejow z Wrocawia do Szczecina. Na terenie tzw. Nowego Miasta powsta w latach 1874-1876 nowy, dwupoziomowy dworzec kolejowy, ktrego rozbudowano okoo 1900 roku. Do 1945 roku Kostrzyn nad Odr by wanym pod wzgldem gospodarczym i militarnym wzem kolejowym. Z uwagi na lokalizacj miasta w obrbie dorzecza Odry i Warty konieczne byo powstanie budowli i urzdze hydrotechnicznych. Zachowane do dzisiaj mosty, kanay i way przeciwpowodziowe, a szczeglnie warnicka przepompownia, s dzieami myli technicznej unikatowymi w regionie. 30
f) cmentarze Pierwotnie cmentarze usytuowane byy na dziace kocielnej, dopiero pod koniec XVIII wieku ze wzgldw sanitarnych zaczto zakada nekropolie poza terenami zabudowanymi. Tutejsze cmentarze poewangelickie powstay w cigu XIX i na pocztku XX wieku. W okresie po II wojnie wiatowej zostay cakowicie zlikwidowane (Osiedle Mieszka I) lub przeksztacone w tereny zielone (park miejski w rdmieciu, plac zabaw na Osiedlu Warniki), ale cz z nich nadal jest uytkowana jako cmentarze komunalne: ul. Sportowa i ul. Cmentarna. Na terenie tzw. Nowego Miasta przy ul. Mickiewicza zachowa si teren dawnego cmentarza ydowskiego z fragmentem ceglanego ogrodzenia. Obecnie jest to niewielki skwer usytuowany pomidzy wzem kolejowym i ruchliw ulic. W lesie, na pnocnym skraju Osiedla Drzewice, na terenie cmentarza jecw wojennych z lat 1938-1945, utworzono miejsce pamici narodowej. W chwili obecnej trwaj prace zwizane z przeniesieniem grobw onierzy radzieckich z Bastionu Krl na cmentarz komunalny przy ul. Sportowej.
5.2.3. Zabytki nieruchome

Podstawowym zagroeniem dla utrzymania wielu wartociowych obiektw zabytkowych jest ich katastrofalny stan techniczny. Zaniedbania s najgroniejsze dla zabudowy mieszkaniowej i gospodarczej, szczeglnie wykonanej w technice ryglowej. Potrzeba nowoci i nowoczesnoci jest podstawowym zagroeniem dla tradycyjnego krajobrazu oraz utrzymania lokalnego charakteru miejscowej architektury i budownictwa. le pojmowana modernizacja prowadzi do likwidacji detalu architektonicznego, wymiany oryginalnej stolarki, wymiany ogrodzenia, wyciciu drzew oraz zabetonowania lub zaasfaltowania bruku. Wiele z zabytkowych obiektw jest niewaciwie uytkowanych, nadbudowywanych i rozbudowywanych, co powoduje znieksztacanie formy architektonicznej. Powszechna i trudna do opanowania dewastacja krajobrazu kulturowego dotyczy rwnie niskonakadowych inwestycji, ktrych nieodwracalne skutki wynikaj z chci poprawy warunkw zamieszkania. Wie si to z powikszaniem otworw okiennych i drzwiowych, wymian stolarki z naruszeniem zasad kompozycji, ocieplaniem budynkw i likwidacj wystroju ceglanego i tynkowego, zagospodarowaniem poddaszy i zakcaniem geometrii dachw, adaptacjami zabudowy bez opracowa projektowych, montaem anten satelitarnych na fasadach, likwidacj tradycyjnych ogrodze i potw na rzecz betonowych prefabrykatw czy systemowych rozwiza metalowych oraz likwidacja brukowanych nawierzchni podwrzy.
5.2.4. Zabytki ruchome

Zgodnie z definicj zawart w wzmiankowanej ustawie o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami zabytek ruchomy to rzecz ruchoma, jej cz lub zesp rzeczy ruchomych, bdcych dzieem czowieka lub zwizanych z jego dziaalnoci i stanowicych wiadectwo minionej epoki bd zdarzenia, ktrych zachowanie ley w interesie spoecznym ze wzgldu na posiadan warto historyczn, artystyczn lub naukow. Do zabytkw ruchomych podlegajcych ochronie i opiece ustawodawca zaliczy dziea sztuk plastycznych, rzemiosa artystycznego i sztuki uytkowej, prezentujce minione kierunki artystyczne. Zaliczaj si do nich rwnie inne 31
obiekty, nie bdce w peni dzieami sztuki. S nimi przedmioty posiadajce wysok warto historyczn i naukow, bdce wiadectwem poziomu kultury materialnej, np. wytwory sztuki ludowej i rkodziea oraz inne obiekty etnograficzne, instrumenty muzyczne, przedmioty zgromadzone w kolekcjach, numizmaty, pieczcie, medale i ordery, militaria, pamitki historyczne, czy przedmioty zwizane z wybitnymi osobistociami lub instytucjami. Ponadto oprcz obiektw wchodzcych w skad wyposaenia budowli take wystrj architektoniczny zaliczany jest do zabytku ruchomego. Nale do niego elementy staej dekoracji budynkw (zewntrznej i wewntrznej) oraz obiekty tzw. maej architektury, ale pod warunkiem, e posiadaj cechy indywidualnych, niepowtarzalnych wytworw artystycznych. S to m. in. rzeby, paskorzeby, malowida cienne, mozaiki, sztukaterie i detal architektoniczny (np. gzymsy, obramowania otworw okiennych i drzwiowych), ale take rzeby ogrodowe, fontanny, pomniki, kapliczki przydrone, drogowskazy kamienne, nagrobki itp. Na terenie miasta wystpuj zabytki ruchome wpisane indywidualnie do rejestru zabytkw zacznik nr 2. Natomiast wojewdzka ewidencja zabytkw ruchomych jest dostpna do wgldu w Delegaturze Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw w Gorzowie Wlkp.
5.2.5. Zabytki archeologiczne

Podstaw dotychczasowej wiedzy o najdawniejszej przeszoci okolic dzisiejszego miasta Kostrzyn nad Odr s rda archeologiczne, na ktre natrafiano przypadkowo w trakcie rnego rodzaju prac polowych, lenych, budowlanych, melioracyjnych czy przy wydobywaniu kruszywa. Pierwsze materialnie udokumentowane lady pobytu czowieka na tych terenach pochodz z epoki schykowego paleolitu (ok. 12000-8300 r. p. n. e.). Natomiast najstarsze lady osiadego trybu ycia pochodz z epoki neolitu. Szczeglnie obszary pooone po pnocnej stronie byy intensywnie kolonizowane przez rne grupy kulturowe. Z epoki brzu pochodz lune znaleziska oraz zlokalizowane stanowiska archeologiczne zwizane z ludnoci kultury uyckiej. Natomiast z kultur przeworsk zwizane s zabytki datowane na okres lateski i wpyww rzymskich. Kultura ta na przeomie VI i VII wieku zostaa wyparta przez Sowian. W okresie wczesnego redniowiecza w miejscu, gdzie Warta wpywa do Odry na terenie obecnego miasta funkcjonowaa otwarta osada. Hipotezy naukowe przypisuj tutejsze tereny peryferyjnym wpywom plemienia Lubuszan i Pomorzan.
5.2.6. Zabytki w zbiorach muzealnych i innych

Muzeum jest jednym z wanych elementw systemu ochrony zabytkw, nie tylko chroni zabytki, ale peni te istotn rol w zakresie bada naukowych, dziaa popularyzatorskich i edukacyjnych. Muzeum stanowi najwaniejsz form organizacyjn ochrony i opieki nad zabytkami ruchomymi. Gromadzi niezastpiony zbir materiau rdowego do bada naszych dziejw i kultury. Prezentuje nie tylko dzieje, dawn i wspczesn kultur materialn i artystyczn, ale rwnie suy budowaniu lokalnej tosamoci i identyfikacji z regionem. Na terenie Kostrzyna nad Odr funkcjonuj dwie placwki muzealne: 32
- Muzeum Przyrodnicze Lubuskiego Klubu Przyrodnikw, Punkt Informacji Turystycznej, ul. Dworcowa 7; - Muzeum Twierdzy Kostrzyn, ul. Chyaska 48. Ponadto w Gimnazjum nr 2 im. Integracji Europejskiej przy ul. Mikoaja Reja 32A znajduje si Szkolna Izba Pamici, w caoci powicona pamici jecw Stalagu III Alt Drewitz.
5.2.7. Dziedzictwo niematerialne

W 2003 roku na wiatowej konwencji UNESCO podjto prb zdefiniowania dziedzictwa niematerialnego. Zapisano wwczas, e s to zwyczaje, przekaz ustny, wiedza i umiejtnoci, ktre s uznane za cz wasnego dziedzictwa przez dan wsplnot, grup lub jednostki. Ten rodzaj dziedzictwa jest przekazywany z pokolenia na pokolenie i ustawicznie odtwarzany przez wsplnoty i grupy w relacji z ich rodowiskiem, histori i stosunkiem do przyrody. Dla danej spoecznoci dziedzictwo niematerialne jest rdem poczucia tosamoci i cigoci. Dziedzictwo niematerialne obejmuje: 1. Tradycje i przekazy ustne, w tym jzyk jako narzdzie przekazu. 2. Spektakle i widowiska. 3. Zwyczaje, obyczaje i obchody witeczne. 4. Wiedz o wszechwiecie i przyrodzie oraz zwizane z ni praktyki. 5. Umiejtnoci zwizane z tradycyjnym rzemiosem. Z uwagi na przeszo miasta trudno jest mwi o kultywowaniu tradycji, regionalnego stroju czy obrzdw, bo nasuwa si pytanie: ktrych? Ale zarazem stwarza to niespotykane gdzieindziej moliwoci poznawania dziedzictwa niematerialnego wielu kultur. Z uwagi na jego ulotno konieczne jest dokumentowanie w celu zachowania i kultywowania jego elementw, takich jak m. in. pieni, podania, legendy, tradycje zwizane z wanymi wydarzeniami rodzinnymi (luby, pogrzeby), tradycje zwizane ze witami, potrawy. Wane jest utrwalanie w wiadomoci spoecznej tzw. tradycji miejsca dotyczcej lokalizacji nieistniejcych obiektw o istotnym znaczeniu dla historii, np. kocioy i synagogi, cmentarze, elementy zabudowy Starego Miasta. Istotne dla tosamoci kulturowej tych terenw, mimo przerwania jej cigoci w 1945 roku, jest uywanie i stosowanie take w stosunku do nowo powstajcych zespow zabudowy polskich odpowiednikw historycznych nazw miejscowych, np. ulic, placw. Wskazane jest inicjowanie nowego nazewnictwa lub zmian w istniejcym nazewnictwie promujcych lokaln histori i lokalne tradycje. Zwizane jest to m. in. z upamitnieniem i utrwaleniem w pamici mieszkacw, zwaszcza modego pokolenia, wanych wydarze historycznych, wybitnych postaci zwizanych z regionem. Na miejscowy krajobraz kulturowy znaczcy wpyw ma religia i przesdy mieszkacw. W redniowieczu najwaniejsza bya lokalizacja kociow, kaplic i krzyy przydronych. Zasig dwiku dzwonw kocielnych wyznacza granice bezpiecznego obszaru. Natomiast kapliczki i krzye miay broni ludzi przed wpywem Zego. W czasie Reformacji znikny one z krajobrazu, aby pojawi si ponownie wraz z nowymi mieszkacami po 1945 roku. Obecnie peni one ju tylko funkcje sakralne i lokowane s przewanie na terenach przykocielnych.
33
5.3. Zabytki objte prawnymi formami ochrony

Scharakteryzowanie zasobu zabytkw ma na celu okrelenie, co przede wszystkim naley chroni i czym naley si opiekowa, a tym samym ma pomc we waciwym rozoeniu najwaniejszych akcentw w przedoonym opracowaniu. Opiece nad zabytkami w Kostrzynie nad Odr podlegaj: a) obiekty wpisane do rejestru zabytkw Na terenie miasta zostay wpisane do rejestru zabytkw tylko zabytki nieruchome i zabytki ruchome. Zabytki nieruchome zacznik nr 1. Wojewdzki Konserwator Zabytkw prowadzi rejestr zabytkw wpisanych i wytypowanych do wpisu. Do rejestru wpisuje si zabytek nieruchomy na podstawie decyzji wydanej przez Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw z urzdu bd na wniosek waciciela zabytku nieruchomego lub uytkownika wieczystego gruntu, na ktrym znajduje si zabytek nieruchomy. W trybie okrelonym w ustawie o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami do rejestru moe by rwnie wpisane otoczenie zabytku wpisanego do rejestru, a take nazwa geograficzna, historyczna lub tradycyjna tego zabytku. Wpis do rejestru historycznego ukadu urbanistycznego, ruralistycznego lub historycznego zespou budowlanego nie wycza moliwo wydania decyzji o wpisie do rejestru zabytkw nieruchomych wchodzcych w skad tych ukadw lub zespow. Wpisanie zabytku nieruchomego do rejestru ujawnia si w ksidze wieczystej danej nieruchomoci na wniosek Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, na podstawie decyzji o wpisie do rejestru tego zabytku. W odniesieniu do tego typu obiektu ochronie podlega jego forma architektoniczna we wszystkich jej elementach, w tym: wysoko, forma dachu, kompozycja elewacji wraz z detalem architektonicznym i stolark, materia budowlany. Ochronie podlega rwnie funkcja obiektu, ktrej ewentualna zmiana wymaga zgody Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. Warunkami ochrony s: - trwae zachowanie formy architektonicznej i substancji budowlanej obiektu wpisanego do rejestru zabytkw; - utrzymanie otoczenia obiektu zabytkowego zgodnie z historycznym zagospodarowaniem, np. cmentarza w otoczeniu kocioa; - wszelkie zmiany wewntrz i na zewntrz dotyczce obiektu zabytkowego wymagaj zezwolenia Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. Zabytki ruchome zacznik nr 2. Z terenu miasta pochodz zabytki ruchome wpisane indywidualnie do rejestru zabytkw. Natomiast wojewdzka ewidencja zabytkw ruchomych jest dostpna do wgldu w Delegaturze Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw w Gorzowie Wlkp. Do rejestru zabytkw zabytek ruchomy wpisuje si na podstawie decyzji wydanej przez Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw na wniosek waciciela tego zabytku. W przypadku uzasadnionej obawy zniszczenia, uszkodzenia lub nielegalnego wywiezienia zabytku za granic Wojewdzki Konserwator Zabytkw moe wyda z urzdu decyzj o wpisie zabytku ruchomego do rejestru. 34
Do rejestru zabytkw nie wpisuje si zabytku wpisanego do muzealnej ksigi inwentarzowej lub wchodzcego w skad narodowego zasobu bibliotecznego. Najwaniejsz form organizacyjn opieki nad zabytkami ruchomymi stanowi muzeum. Jest to instytucja kultury, ktra gromadzi, rejestruje, konserwuje i przechowuje oraz udostpnia publicznoci w formie wystaw dobra i wytwory kultury w zakresie sztuki, wiedzy i przyrody oraz prowadzi dziaalno naukow, owiatow i popularyzatorsk. Zabytki archeologiczne zacznik nr 3. Na terenie miasta nie wystpuj zabytki archeologiczne wpisane do rejestru zabytkw. Tutejszy obszar zosta przebadany powierzchniowo w ramach Archeologicznego Zdjcia Polski (AZP). Dotychczas zewidencjonowano 49 stanowisk archeologicznych. Wyniki bada s dostpne do wgldu w Delegaturze Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw w Gorzowie Wlkp. Program Archeologiczne Zdjcia Polski (AZP) rozpoczto realizowa w latach 70. XX wieku. Archeolodzy prowadzili na wytyczonych obszarach terenowe badania powierzchniowe. Ich wyniki stanowi podstawow baz informacji o zasobach archeologicznych Kostrzyna nad Odr i s punktem wyjcia dla dalszych etapw bada, czyli prac wykopaliskowych. b) ochrona ustalona w planach zagospodarowania przestrzennego Ksztatowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie gminy, naley do jej zada wasnych (art. 3 ust. ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 roku, nr 80 poz. 717 z pniejszymi zmianami). Realizacji tego zadania suy Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy podstawowy dokument planistyczny, nie bdcy jednak przepisem prawa. Zapisy Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy staj si prawem lokalnym poprzez ich obligatoryjne uwzgldnienie i uszczegowienie w ustaleniach miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego sporzdza si w celu ustalenia przeznaczenia terenw oraz okrelenia sposobw ich zagospodarowania i zabudowy (art. 14 ust. 1 wyej cytowanej ustawy). Zachowanie i ochrona adu przestrzennego oraz zapewnienie zrwnowaonego rozwoju stanowi podstawow przesank dla ustale planu miejscowego. Analiza zasobu dziedzictwa kulturowego i form ochrony, jakim ono podlega dowodzi, e miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego stanowi podstawowe narzdzie ochrony krajobrazu i dziedzictwa kulturowego. Od formy i zakresu wytycznych konserwatorskich do planw miejscowych w duym stopniu zaley ochrona krajobrazu kulturowego kraju. Na obszarze miasta Kostrzyn nad Odr obowizuje obecnie dziewi miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego: 1. ZMIANA do zmiany MPOZP m. Kostrzyna nad Odr (tereny powojskowe) zatwierdzona Uchwa Rady Miasta Kostrzyn nad Odr Nr XXIV/182/08 z dnia 02.10.2008 roku, opublikowany w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Lubuskiego nr 114, poz.1645. 2. ZMIANA MPZP terenu Starego Miasta zatwierdzona Uchwa Rady Miasta Kostrzyn nad Odr Nr XXIV/181/08 z dnia 02.10.2008 roku, opublikowany w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Lubuskiego nr 119, poz.1741. 35
3. MZZP osiedla Szumiowo zatwierdzony Uchwa Rady Miasta Kostrzyn nad Odr nr XXV/196/08 z dnia 06.11.2008, opublikowany w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Lubuskiego nr 140, poz. 2237. 4. MPZP terenw K-SSSE zatwierdzony Uchwa Rady Miejskiej nr XLIV/360/98 z 18.06.1998 roku ogoszony w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Gorzowskiego nr 15, poz.188 z 28.08.1998 roku. 5. MPZP rejonu ul. Sportowa, Prosta, Ogrodowa zatwierdzony Uchwa Rady Miejskiej nr XLIII/350/98 z 28.05.1998 roku, opublikowany w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Lubuskiego nr 12, poz. 69 z 18.05.1999 roku. 6. MPZP strefy rdmiejskiej m. Kostrzyna zatwierdzony Uchwa Rady Miejskiej nr XIX/187/2000 z 28.09.2000 roku, ogoszony w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Lubuskiego Nr 30 poz. 351 z 07.11.2002 roku. 7. MPZP terenw powojskowych zatwierdzony Uchwa Rady Miejskiej nr XXVII/296/2001 z 25.10.2001 roku, ogoszony w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Lubuskiego Nr 127, poz. 970 z 11.12.2001 roku. 8. MPZP terenu Starego Miasta zatwierdzony Uchwa Rady Miejskiej nr X/96/2003 z 10.07.2003 roku, ogoszony w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Lubuskiego Nr 64, poz. 1010 z 04.09.2003 roku. 9. MPZP rejonu osiedla Warniki zatwierdzony Uchwa Rady Miejskiej nr XVIII/132/08 z 27.03.2008 roku opublikowany w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Lubuskiego nr 41, poz. 805 z 29.04.2008 roku. c) park kulturowy Park kulturowy to nowa forma ochrony zabytkw, wprowadzona na mocy cytowanej ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Park kulturowy powouje moc uchway, po zasigniciu opinii wojewdzkiego konserwatora zabytkw, rada gminy (lub rady gmin, jeli obszar parku znajduje si na terenie kilku gmin). Utworzenie parku kulturowego ma na celu ochron krajobrazu kulturowego oraz zachowanie wyrniajcych si krajobrazowo terenw z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. Do chwili obecnej na terenie Kostrzyna nad Odr nie zosta utworzony aden park kulturowy. d) pomnik historii Uznanie zabytku za pomnik historii jest szczegln form nobilitacji. Do tego trudnego niezwykle uprzywilejowania mona zgasza zabytki nieruchome o znaczeniu ponadregionalnym o duych wartociach historycznych, naukowych i artystycznych, majcy znaczenie dla polskiego dziedzictwa kulturowego, utrwalony w wiadomoci spoecznej i stanowicy rdo inspiracji dla kolejnych pokole. Do chwili obecnej na terenie miasta nie ma obiektu uznanego za pomnik historii.
36
5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytkw

Wedug art. 21 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami ewidencja zabytkw jest podstaw do sporzdzania programw opieki nad zabytkami przez wojewdztwa, powiaty i gminy. Na uwag konserwatorsk zasuguj wszystkie obiekty z terenu Kostrzyna nad Odr uwzgldnione w opracowaniu Gminna ewidencja zabytkw zacznik nr 4. Prospekcja terenowa prowadzona w pierwszej poowie 2009 roku zweryfikowaa istniejc ewidencj zabytkw. Po weryfikacji dotychczasowa liczba znacznie si zmniejszya, poniewa przeprowadzone w ostatnich latach prace remotowo-modernizacyjne w znaczcy sposb pozbawiy wiele obiektw walorw zabytkowych dotyczy to szczeglnie budynkw mieszkalnych i gospodarczych. Gminna ewidencja nie jest dokumentem zamknitym. Powinna by uzupeniana i weryfikowana. Jej zmiany nie powoduj niewanoci ustale studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego, miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego oraz gminnego programu opieki nad zabytkami. Ponadto winna podlega okresowej aktualizacji, polegajcej m. in. na wykreleniu z ewidencji obiektw nieistniejcych oraz gruntownie przebudowanych (np. zmiana bryy budynku, ukadu i wielkoci otworw okiennych, likwidacja detalu architektonicznego, otynkowanie ceglanych elewacji). Uzupenienia wymagaj take zmiany stanu prawnego: wpis do rejestru zabytkw czy ustanowienie parku kulturowego. Naley podkreli, e te obiekty zabytkowe, ktre uwzgldnione s w ewidencji zabytkw, a nie figuruj w rejestrze zabytkw lub nie bierze ich pod uwag miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, nie s prawnie chronione. Uwzgldnienie ich wycznie w ewidencji ma charakter informacyjny, pomocny przy okrelaniu i ocenianiu zasobw zabytkowych na okrelonym terenie oraz przy opracowywaniu programw opieki nad zabytkami.
37
6. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ANALIZA SZANS I ZAGROE
GMINY.
Mocne strony: - wystpowanie na terenie miasta cennych, unikalnych obiektw historycznokulturowych; - interesujce ukady przestrzenno-architektoniczne: - wolne, atrakcyjne tereny do inwestowania w mieszkalnictwo i baz turystycznonoclegow; - istnienie na terenie miasta placwek owiatowych; - rosnca liczba obiektw wpisanych do rejestru zabytkw; - bardzo atrakcyjne przyrodniczo i kulturowo tereny dla rozwoju turystyki. Szanse: - rewitalizacja wybranych miejsc na terenie miasta Kostrzyn nad Odr; - odbudowa obiektw zabytkowych; - wiadomo bogatej historii miasta jako orodka o znaczeniu ponadregionalnym; - uwzgldnianie zagadnie z zakresu ochrony zabytkw w dokumentach programowych miasta; - uwzgldnianie zagadnie z zakresu ochrony zabytkw w planowaniu przestrzennym; - rezerwy wolnych terenw pozwalajcych na wzmocnienie funkcji rozwojowych miasta; - wykorzystanie Warty i Odry do celw turystycznych i rekreacyjnych; - rozwj placwek muzealnych; - zmiana wiadomoci spoecznej w wyniku rozwoju edukacyjnej funkcji rodowiska kulturowego; - budzenie wiadomoci ekologicznej i kulturowo-historycznej mieszkacw (budowa cieek edukacyjnych, powstanie punktu informacji turystycznej, ustawienie tablic informacyjnych przy zabytkach); - udzia funduszy prywatnych w pracach zwizanych z ochron zabytkw; - finansowanie ze rodkw miasta prac konserwatorskich; - moliwoci pozyskiwania rodkw dla regionalnych programw ochrony zasobw dziedzictwa kulturowego z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej; - udostpnianie obiektw atrakcyjnych turystycznie. Sabe strony: - zy i bardzo zy stan techniczny wikszoci obiektw zabytkowych; - zakcenie pierwotnego ukadu przestrzennego zabudow z okresu komunistycznego; - brak archeologicznych i historyczno-architektonicznych programw badawczych; - brak placwek naukowo-badawczych; - niewystarczajca informacja turystyczna; - nierwnomierny ukad przestrzenny; - odpyw ludnoci szczeglnie modych osb z uwagi na mao atrakcyjny rynek pracy i braki w ofercie edukacyjno-kulturalnej. Zagroenia: - degradacja zabytkw; - niski poziom wiadomoci spoecznej odnonie walorw obiektw zabytkowych i ich znaczenia dla rozwoju miasta; - znaczne nakady na zachowanie zdegradowanej zabytkowej zabudowy; 38
- spitrzenie wydatkw zwizane ze zym i bardzo zym stanem obiektw zabytkowych zagroonych destrukcj; - utrata wartoci przestrzennych i kulturowych zabudowy w przypadku zaniechania dziaa naprawczych, co spowodowaoby zmniejszenie atrakcyjnoci turystycznej miasta; - wzrost kosztw renowacji i konserwacji obiektw zabytkowych; - konieczno poniesienia duych nakadw na rewitalizacj obiektw zabytkowych (Stare Miasto Twierdza, Fort Sarbinowski); - niedostatek rodkw publicznych na rewitalizacj; - brak potencjalnych inwestorw; - niekontrolowana akcja inwestycyjna: niewaciwie przeprowadzone pod wzgldem konserwatorskim remonty i modernizacje budynkw oraz budowa nowych niezgodnych z lokaln tradycj.
39
7. ZAOENIA PROGRAMOWE
Warunkiem niezbdnym do realizacji celw i zada zapisanych w Gminnym Programie jest zespolenie oraz koordynacja form i metod ochrony dziedzictwa kulturowego. Mona je osign poprzez: wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych, wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania gminy; uwzgldnianie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej w planach rozwoju gminy; przeciwdziaanie tendencjom do rozpraszania zabudowy wsi; uwzgldnianie w studiach uwarunkowa i planach zagospodarowania przestrzennego problematyki form zabudowy tradycyjnej oraz egzekwowanie nawizywania w nowych budynkach do lokalnych form i materiaw; uwzgldnianie w planach zagospodarowania przestrzennego ochrony krajobrazu naturalnego zwizanego przestrzennie z zaoeniami urbanistycznymi, ruralistycznymi i architektonicznymi; wykorzystywanie nowej formy prawnej ochrony zabytkw jak stanowi park kulturowy i pomnik historii. Niniejsze zaoenia programowe w znacznym stopniu powtarzaj zaoenia: - Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego; - Wieloletniego Programu Inwestycyjnego; - Transgranicznego studium rewitalizacji Starego Miasta w Kostrzynie nad Odr; - Lokalnego programu rewitalizacji miasta Kostrzyn nad Odr na lata 2009-2013. Na terenie miasta Kostrzyn nad Odr dostrzeono nastpujce cele i zadania wymagajce realizacji.
7.1. Priorytety i kierunki dziaa gminnego programu opieki

Priorytet I: Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Kostrzyn nad Odr jest miastem o cennych zasobach dziedzictwa o znaczeniu ponadregionalnym. Wieloletnie zaniechania determinuj konieczno pilnych dziaa zmierzajcych do odnowy i rewaloryzacji najcenniejszych obiektw. Miar realizacji celu bdzie ilo i warto wykonanych prac remontowokonserwatorskich. Potrzeba pilnego ratowania zasobw dziedzictwa naley uzna za spraw priorytetow, poniewa tradycyjny krajobraz kulturowy, m. in. pod wpywem przemian gospodarczych, ulega cigej degradacji, tracc swoj uksztatowan historycznie wyjtkow struktur. Naley jednak pamita, e wszelkie dziaania przy zabytkach objtych ochron prawn naley konsultowa z Delegatur Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw w Gorzowie Wlkp. Realizacja poniszych projektw jest priorytetowym i dalekosinym celem dla wadz miasta. W praktyce oznacza bdzie kombinacj modernizowania infrastruktury, odnow obiektw (w tym zabytkowych) i zmiany funkcjonalne, a jednoczenie tworzenie nowych impulsw funkcjonowania miejscowoci. Priorytet I posiada nastpujce kierunki dziaa: 1. Zachowanie historycznych i zabytkowych walorw Starego Miasta Twierdzy w Kostrzynie nad Odr. 40
2. Odnowa obiektw zabytkowych w Kostrzynie nad Odr. 3. Zwikszanie atrakcyjnoci zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych. 4. Tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami. Priorytet II: Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego Rozwj gospodarczy i aktywizacja gospodarcza w regionie wymagaj podejmowania dziaa i procedur umoliwiajcych umacnianie walorw lokalnego krajobrazu przyrodniczego i kulturowego. Umoliwi to utrzymanie najwartociowszych wartoci krajobrazu miasta. Cel ten bdzie osignity dziki racjonalnemu planowaniu ochrony dziedzictwa poprzez wdroenie dziaa sucych znacznej poprawie jego stanu zachowania. Istotnym elementem bdzie rozwj Muzeum Twierdzy jako elementu ograniczajcego znieksztacanie wyrazu krajobrazu kulturowego oraz wzmacniajcego jego warto. Wysoka jako rodowiska przyrodniczego i kulturowego winna stanowi przewag konkurencyjn Kostrzyna nad Odr powizan z caoci polityki rozwoju spoeczno-gospodarczego wojewdztwa lubuskiego, zwaszcza w obszarze turystyki i kultury. Za najwaniejsze uznaje si znaczce zwikszenie nakadw finansowych przeznaczanych na prace zwizane z konserwacj zabytkw i rewitalizacj, w tym wydatkw budetowych. Miarami realizacji tego celu bd wskaniki jakociowe i ilociowe zrealizowanych projektw waloryzujcych jako krajobrazu kulturowego miasta. Priorytet II posiada nastpujce kierunki dziaa: 1. Zintegrowana ochrona rodowiska kulturowego. 2. Rozszerzenie ochrony rodowiska kulturowego miasta. 3. Ochrona ukadw przestrzennych historycznych wsi, bdcych obecnie w granicach administracyjnych miasta. Priorytet III: Dziedzictwo ywe promocja, edukacja i dokumentacja walorw gminnego dziedzictwa kulturowego Zmieniajca si rzeczywisto powoduje, e jedn z najistotniejszych staje si kwestia stosunku do historycznego dziedzictwa kultury. Tylko umiejtne i harmonijne wczenie dziedzictwa kulturowego w zmiany cywilizacyjne daje gwarancj jego waciwej ochrony. Ochrona oznacza powinna take mdre i celowe zarzdzanie zmieniajcym si potencjaem i funkcj dziedzictwo to zarwno zachowane obiekty zabytkowe, ale take przestrze i znaczenie symboliczne dziedzictwa tak sfera sacrum, jak i produktu rynkowego. W tych realiach niezbdne jest konsekwentne czenie ekonomii z potrzeb umiejtnego ksztatowania wiadomoci wobec kultury i obiektw. W spoecznej wiadomoci musz funkcjonowa pojcia takie jak ochrona i opieka nad zabytkami, konserwacja, rewitalizacja, itp. Znaczca poprawa stanu w tej kwestii obj musi zarwno instrumenty prawne (plany zagospodarowania przestrzennego, wyznaczone obiekty i obszary chronione), jak i dziaania edukacyjne (programy nauczania i samowiadomo spoeczna) oraz planowanie i orientacja marketingowa (informacja turystyczna oraz produkty rynkowe). Miar realizacji celu stan si wskaniki wzrostu atrakcyjnoci miasta wrd mieszkacw i odwiedzajcych, wzrost liczby zrealizowanych projektw promocyjnych i wdroonych programw edukacyjnych oraz sfery aktywnoci obywatelskiej. Priorytet III posiada nastpujce kierunki dziaa: 1. Zwikszanie roli zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci. 2. Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym. 41
3. Specjalistyczne rozpoznanie badawcze poszczeglnych obiektw, zespow oraz obszarw zabytkowych zwizane z przygotowanym lub realizowanym procesem inwestycyjnym.
7.2. Zadania gminnego programu opieki

Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego miasta Kierunek dziaa I.1 Zachowanie historycznych i zabytkowych walorw Starego Miasta Twierdzy w Kostrzynie nad Odr. Zadanie I.1.1 Rewitalizacja Starego Miasta Twierdzy etap II. Drugi etap przewiduje realizacj inwestycji przez inwestorw komercyjnych, w tym stopniowe wprowadzanie nowej zabudowy pierzejowej w ukadzie kwartaowym w dwch kierunkach: od rejonu ul. Szkolnej i Krtkiej Grobli, na bazie rozpocztej inwestycji Spdzielni Podzamcze oraz od rejonu Bramy Chyaskiej i Bastionu Filip z preferencj budowy pierzei od strony Odry. Wprowadzenie zabudowy w rejonie Rynku i ul. Berliskiej. Realizacj zabudowy pozostaych kwartaw poczwszy od gwnych ulic: Chyaskiej i Komendantw oraz realizacj podziemnych parkingw pod Rynkiem i Placem Wycigowym. Ponadto drugi etap rewitalizacji kostrzyskiej starwki przewiduje restytucj ratusza miejskiego we wschodniej pierzei Rynku. Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Kierunek dziaa I.1 Zachowanie historycznych i zabytkowych walorw Starego Miasta Twierdzy w Kostrzynie nad Odr. Zadanie I.1.2 Muzeum fortyfikacji europejskich rewitalizacja Bastionu Krl. Transgraniczne studium rewitalizacji Starego Miasta w Kostrzynie nad Odr i Wieloletni Program Inwestycyjny przewiduj opracowanie programu uytkowego dla kazamat Bastionu Krl. W biecym roku na cmentarz komunalny przy ul. Sportowej zostanie przeniesione mauzoleum onierzy radzieckich. Przed wykonaniem remontu i adaptacji pomieszcze Bastionu Krl do nowych funkcji konieczne jest pracowanie dokumentacji projektowej i uzyskanie wymaganych decyzji administracyjnych. Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Kierunek dziaa I.1 Zachowanie historycznych i zabytkowych walorw Starego Miasta Twierdzy w Kostrzynie nad Odr. Zadanie I.1.3 Adaptacja kazamat Bastionu Filip na cele muzealne. Opracowanie scenariusza ekspozycji muzealnej i dokumentacji projektowej wraz z uzyskaniem niezbdnych decyzji administracyjnych dla adaptacji kazamat Bastionu Filip na cele muzealne. Opracowanie planu finansowego i pozyskanie rodkw na realizacje inwestycji adaptacji Bastionu Filip na cele muzealne. Organizacja przetargu i wyonienie wykonawcy robt budowlanych. Wykonanie prac adaptacyjnych i aranacja ekspozycji muzealnej. Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Kierunek dziaa I.1 Zachowanie historycznych i zabytkowych walorw Starego Miasta Twierdzy w Kostrzynie nad Odr. Zadanie I.1.4 Rewaloryzacja umocnie Dziea Rogowego. 42
Wykonanie bada architektoniczno-archeologicznych zachowanych umocnie Dziea Rogowego. Opracowanie projektu zagospodarowania tego terenu. Ekspozycja reliktw i uczytelnienie pierwotnego narysu Dziea. Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Kierunek dziaa I.2 Odnowa obiektw zabytkowych w Kostrzynie nad Odr. Zadanie I.2.1 Rewaloryzacja Parku Miejskiego. Lokalny program rewitalizacji miasta Kostrzyn nad Odr na lata 20092013 na podstawie wynikw badania ankietowego wyznaczy na terenie miasta trzy obszary przewidziane do rewitalizacji. Obszar I to teren obecnego Parku Miejskiego, zlokalizowanego na miejscu zlikwidowanego cmentarza poewangelickiego. Rewaloryzacja Parku ma obejmowa m. in. wytyczenie nowych alejek spacerowych, ubogacenie szaty rolinnej i wybudowanie sceny letniej. Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Kierunek dziaa I.2 Odnowa obiektw zabytkowych w Kostrzynie nad Odr. Zadanie I.2.2 Modernizacja Placu Wojska Polskiego. Lokalny program rewitalizacji miasta Kostrzyn nad Odr na lata 20092013 na podstawie wynikw badania ankietowego wyznaczy na terenie miasta trzy obszary przewidziane do rewitalizacji. Obszar I to teren obecnego Placu Wojska Polskiego, ktry przez wikszo mieszkacw uznawany jest za centrum miasta. Jego rewitalizacja ma obejmowa zmian sposobu zagospodarowania terenu i nadanie temu obszarowi nowych funkcji uytecznoci publicznej. Plac uzyska now nawierzchni i nowe owietlenie, zwikszona zostanie ilo awek. Jego centrum stanowi bdzie fontanna. Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Kierunek dziaa I.2 Odnowa obiektw zabytkowych w Kostrzynie nad Odr. Zadanie I.2.3 Remont budynku powojskowego przy ul. Wyszyskiego i jego adaptacja na cele mieszkalne. Lokalny program rewitalizacji miasta Kostrzyn nad Odr na lata 20092013 na podstawie wynikw badania ankietowego wyznaczy na terenie miasta trzy obszary przewidziane do rewitalizacji. Obszar II to teren byych koszar wojskowych i terenw przeciwlegych. Planowany remont i zmiana sposobu uytkowania budynku powojskowego powinna zachowa historyczny charakter obiektu. Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Kierunek dziaa I.2 Odnowa obiektw zabytkowych w Kostrzynie nad Odr. Zadanie I.2.4 Remont kamienic przy ul. Niepodlegoci nr 13-14-15. Lokalny program rewitalizacji miasta Kostrzyn nad Odr na lata 20092013 na podstawie wynikw badania ankietowego wyznaczy na terenie miasta trzy obszary przewidziane do rewitalizacji. Obszar III to tereny tzw. Zatorza, gwnie ul. Niepodlegoci i ul. Ora Biaego. Remont kamienic przy ul. Niepodlegoci nr 13-14-15 ma na celu poprawienie ich stanu technicznego. W ukadzie urbanistyczno-architektonicznym tzw. Nowego Miasta stanowi unikalny przykad budownictwa wieckiego z trzeciej wierci XIX wieku. W zwizku z powyszym wszelkie roboty budowlane naley zharmonizowa z zabytkow 43
struktur budynkw. Pod wzgldem konserwatorskim planowane inwestycje naley przeprowadzi bez naruszania zachowanych wartoci historycznych i zabytkowych w/w kamienic. Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Kierunek dziaa I.2 Odnowa obiektw zabytkowych w Kostrzynie nad Odr. Zadanie I.2.5 Remont kamienicy przy ul. Niepodlegoci nr 5. Lokalny program rewitalizacji miasta Kostrzyn nad Odr na lata 20092013 na podstawie wynikw badania ankietowego wyznaczy na terenie miasta trzy obszary przewidziane do rewitalizacji. Obszar III to tereny tzw. Zatorza, gwnie ul. Niepodlegoci i ul. Ora Biaego. Remont kamienicy przy ul. Niepodlegoci nr 5 poprawi jej stan techniczny. Z uwagi na jej walory zabytkowe roboty budowlane naley zharmonizowa z zabytkow struktur budynku. Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Kierunek dziaa I.2 Odnowa obiektw zabytkowych w Kostrzynie nad Odr. Zadanie I.2.6 Remont kamienic przy ul. eglarskiej nr 29 i nr 56. Kamienice przy ul. eglarskiej nr 29 i 56 stanowi cenne elementy w krajobrazie kulturowym miasta Kostrzyn nad Odr. W ukadzie urbanistycznoarchitektonicznym tzw. Nowego Miasta stanowi unikalny przykad budownictwa wieckiego z przeomu XIX i XX wieku. W zwizku z powyszym wszelkie roboty budowlane naley zharmonizowa z zabytkow struktur budynkw. Pod wzgldem konserwatorskim planowane inwestycje naley przeprowadzi bez naruszania zachowanych wartoci historycznych i zabytkowych w/w kamienic. Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Kierunek dziaa I.2 Odnowa obiektw zabytkowych w Kostrzynie nad Odr. Zadanie I.2.7 Remont budynku mieszkalnego przy ul. Prostej nr 24. Lokalny program rewitalizacji miasta Kostrzyn nad Odr na lata 20092013 na podstawie wynikw badania ankietowego wyznaczy na terenie miasta trzy obszary przewidziane do rewitalizacji. Obszar III to tereny tzw. Zatorza, gwnie ul. Niepodlegoci i ul. Ora Biaego. Remont w/w budynku poprawi stan techniczny nieruchomoci. Z uwagi na jego walory zabytkowe roboty budowlane naley zharmonizowa z zabytkow struktur budynku. Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Kierunek dziaa I.3 Zwikszanie atrakcyjnoci zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych Zadanie I.3.1 Utrzymanie w dobrym stanie zabytkw stanowicych wasno Miasta Kostrzyn nad Odr (wpisanych do rejestru zabytkw i w ewidencji zabytkw). Prowadzenie prac remontowych przy obiektach zabytkowych stanowicych wasno Miasta Kostrzyn nad Odr powinno przebiega zgodnie z zaleceniami konserwatorskimi. W pierwszej kolejnoci naley wykona prace remontowe i konserwatorskie przy obiektach znajdujcych si w zym stanie, a prezentujcych znaczne wartoci zabytkowe lub historyczne i walory architektoniczne.
44
Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Kierunek dziaa I.3 Zwikszanie atrakcyjnoci zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych Zadanie I.3.2 Budowa i promocja produktw turystycznych w oparciu o dziedzictwo kulturowe. Kostrzyn nad Odr posiada wyjtkowy zesp nowoytnych fortyfikacji, atrakcyjny nie tylko dla pasjonatw historii architektury. W celu jego wypromowania jako produktu turystycznego oglnodostpnego dla osb z zewntrz konieczne jest waciwe jego zabezpieczenie i uytkowanie. Wyjtkowe w skali kraju Stare Miasto Twierdza powinno nadal by wizytwk wspczesnego miasta. Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Kierunek dziaa I.3 Zwikszanie atrakcyjnoci zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych Zadanie I.3.3 Reagowanie samorzdu na brak naleytej dbaoci o zabytki. Na samorzdzie spoczywa ustawowy obowizek zapewnienia warunkw prawnych, organizacyjnych i finansowych dla ochrony dbr kultury. Samorzd jest zobowizany nie tylko do prowadzenia wasnych inwestycji zgodnie ze sztuk konserwatorsk, ale nadzorowania i eliminowania prac prowadzonych przez inne podmioty, ktre szkodziyby substancji zabytkowej. Natychmiastowe reagowanie na brak naleytej dbaoci wacicieli o biece utrzymanie zabytkw zapobiegnie degradacji krajobrazu kulturowego. Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Kierunek dziaa I.4 Tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami Zadanie I.4.1 Okrelenie zada i kompetencji dotyczcych opieki nad zabytkami w obrbie administracji miasta powoanie Miejskiego Konserwatora Zabytkw. Obecnie na terenie caej Polski istnieje tendencja do decentralizacji zada opieki nad zabytkami i promowane s powoania konserwatorw zabytkw na szczeblu powiatowym i gminnym. Miejski konserwator zabytkw, bdcy wyodrbnionym w strukturze Urzdu Miasta stanowiskiem ds. ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami, zostaby powoany w drodze konkursu. Zgodnie z art. 96 ust. 2 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 roku nr 162 poz. 1568 z pniejszymi zmianami) wojewoda, na wniosek wojewdzkiego konserwatora zabytkw, moe powierzy, w drodze porozumienia, prowadzenie niektrych spraw z zakresu swojej waciwoci, w tym wydawanie decyzji administracyjnych, gminom i powiatom, a take zwizkom gmin i powiatw, pooonym na terenie wojewdztwa. Ponadto konieczne jest wsparcie instytucjonalne i merytoryczne ze strony Delegatury Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw w Gorzowie. Zapewni to wiksze respektowanie i egzekwowanie wymogw ochrony konserwatorskiej w stosunku do obiektw i zespow zabytkowych wpisanych do rejestru zabytkw oraz biecy nadzr nad stanem miejscowego dziedzictwa kulturowego. Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Kierunek dziaa I.4. Tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami 45
Zadanie I.4.2 Utworzenie w strukturze Urzdu Miasta komrki doradczej ds. pozyskiwania rodkw finansowych na opiek nad zabytkami. Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy Kierunek dziaa I.4 Tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami Zadanie I.4.3 Tworzenie miejsc pracy zwizanych z zagospodarowaniem i popularyzacj dziedzictwa kulturowego, szkolenie fachowcw rzemielnikw reprezentujcych gince zawody. Umacnianie i promocja tradycyjnych form dziaalnoci gospodarczej zwikszy poziom zatrudnienia w usugach i drobnej wytwrczoci, jakimi s m. in. warsztaty rzemielnicze (kunie warsztaty metaloplastyczne, zakady szewskie, renowacja starych mebli), wypoyczalnie sprztu turystycznego, gospody, piekarnie i cukiernie. Ponadto zintensyfikowanie prowadzenia prac remontowo-budowlanych i konserwatorskich skutkowa bdzie powstawaniem nowych miejsc pracy. Priorytet II Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego Kierunek dziaa II.1 Zintegrowana ochrona rodowiska kulturowego Zadanie II.1.1 Dziaania prawne sporzdzenie i uchwalenie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego Sporzdzanie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego konieczne jest ze wzgldu na potrzeb zapewnienia adu przestrzennego i ochron zespow zabytkowej zabudowy. Przy opracowywaniu miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego naley realizowa i stosowa si do wytycznych i postulatw konserwatorskich okrelonych w Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego" ze szczeglnym uwzgldnieniem zalece odnoszcych si do wyznaczonych w w/w opracowaniu stref ochrony konserwatorskiej oraz uwzgldnianie wskazanych w Studium zasad ochrony. Priorytet II Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego Kierunek dziaa II.1 Zintegrowana ochrona rodowiska kulturowego Zadanie II.1.2 Opracowanie studium widokowo-krajobrazowego obszaru gminy Studium widokowo-krajobrazowe obszaru miasta Kostrzyn nad Odr ma na celu wskazanie obszarw wyczonych z lokalizacji inwestycji agresywnych, np. wielko kubaturowe obiekty usugowe, przemysowe, elektrownie wiatrowe. Priorytet II Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego Kierunek dziaa II.1 Zintegrowana ochrona rodowiska kulturowego Zadanie II.1.3 Wspieranie wacicieli obiektw zabytkowych. Na terenie miasta znajduj si obiekty zabytkowe wymagajce kompasowych prac remontowo-konserwatorskich, ktrych realizacja uzaleniona jest od osb prywatnych oraz wielu podmiotw wasnociowych. Trudnoci w realizacji nastrczaj ograniczone moliwoci finansowe wacicieli, a take niech w stosunku do zaplanowanych realizacji. W tym wypadku zadaniem samorzdu jest oprcz wsparcia finansowego fachowe poradnictwo, pomoc w promowaniu i proponowanie nowych funkcji dla poszczeglnych zabytkw. Urzd Miasta powinien peni funkcje doradcze i wspomaga wacicieli oraz uytkownikw obiektw zabytkowych. Zapobieganie masowej dekapitalizacji zabytkowej zabudowy na terenie Kostrzyna nad Odr poprzez podejmowanie przez samorzd inicjatyw 46
zachcajcych wacicieli obiektw zabytkowych do przeprowadzania remontu i konserwacji, np. samorzdowy system preferencji finansowych dla wacicieli i uytkownikw zabytkw (m. in. ulgi i zwolnienia podatkowe, czciowa partycypacja w kosztach). Priorytet II Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego Kierunek dziaa II.1 Zintegrowana ochrona rodowiska kulturowego Zadanie II.1.4 Dofinansowanie prac remontowych przy obiektach nie bdcych wasnoci Miasta w postaci stosownej uchway dotyczcej dotacji na prace remontowo-konserwatorskie przy zabytkach. W celu poprawy stanu zasobw kostrzyskiego dziedzictwa kulturowego oraz zachowania krajobrazu kulturowego z budetu Miasta mog by udzielane dotacje celowe na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich i robt budowlanych przy zabytkach ruchomych i nieruchomych, wpisanych do rejestru zabytkw, znajdujcych si na obszarze miasta Kostrzyn nad Odr. Celem dotacji jest wspieranie i uzupenianie dziaa wacicieli lub posiadaczy zabytkw dla zapewnienia ochrony i konserwacji wartociowych elementw substancji zabytkowej. Priorytet II Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego Kierunek dziaa II.2 Rozszerzenie ochrony rodowiska kulturowego gminy Zadanie II.2.1 Rozwj instytucji muzealnych. Najwaniejszym elementem systemu opieki nad zabytkami s placwki o charakterze muzealnym. Ich zasadniczym zadaniem jest gromadzenie zbiorw tematycznie zgodnych z okrelonym profilem instytucji. Dla posiadanych przez Muzeum Twierdzy Kostrzyn zbiorw konieczne jest stworzenie elektronicznej bazy danych, a tym samym katalogowanie i opracowywanie muzealiw w nowej formule. Nieodzowne jest zdefiniowanie perspektywicznych planw konserwatorskich, a nastpnie ich konsekwentna realizacja. Stae ekspozycje wymagaj aranacji atrakcyjnej dla wspczesnego odbiorcy, szczeglnie modego. W sytuacji urynkowienia kultury niezbdne jest podjcie skutecznych dziaa promocyjno-marketingowych, wzbogacenie i uatrakcyjnienie oferty (ze szczeglnym naciskiem na ofert owiatowo-edukacyjn) oraz wszechstronne szkolenia pracownikw Muzeum. Priorytet II Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego Kierunek dziaa II.2 Rozszerzenie ochrony rodowiska kulturowego gminy Zadanie II.2.2 Organizacja systematycznych szkole urzdnikw Miasta w zakresie opieki i ochrony dziedzictwa kulturowego. Powysze zadanie ma na celu popraw poziomu wiedzy o zasadach, formach, metodach opieki nad zabytkami i ochrony zabytkw. Priorytet II Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego Kierunek dziaa II.2 Rozszerzenie ochrony rodowiska kulturowego gminy Zadanie II.2.3 Wystpienie do Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw o wpis do rejestru zabytkw obiektw zabytkowych. Podjcie dziaa zmierzajcych do objcia ochron prawn poprzez wpis do rejestru zabytkw obiektw nieruchomych o znaczcych dla miasta wartociach historycznych, artystycznych i naukowych. Do rejestru zabytkw proponuje si wpisa nastpujce obiekty: - Fort Sarbinowo; - willa, ob. siedziba Urzdu Miasta, ul. Kopernika 1; 47
- most kolejowy na Gorzynie; - zesp dworca kolejowego; - przepompownia na Osiedlu Warniki 44; - budynek szkoy, ul. Kociuszki 7; - kamienice przy ul. Niepodlegoci: 5, 13, 14, 15; - budynek hotelu przy ul. Piastowskiej 3; - budynek ob. urzd pocztowy, ul. Piastowska 5; - willa, ob. Kostrzyskie Centrum Kultury, ul. Sikorskiego 34. Priorytet II Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego Kierunek dziaa II.3 Ochrona ukadw ruralistycznych na obszarach wiejskich Zadanie II.3.1 Przeciwdziaanie tendencjom do rozpraszania zabudowy dawnych wsi. Zadanie to ma zapobiec chaosowi przestrzennemu oraz degradacji krajobrazu przez now zabudow, przede wszystkim mieszkaln, wynikajc z ywioowej i niekontrolowanej akcji inwestycyjnej, w ktrej interes indywidualny przedkadany jest nad dobro ogu. Priorytet II Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego Kierunek dziaa II.3 Ochrona ukadw ruralistycznych na obszarach wiejskich Zadanie II.3.2 Opracowanie katalogu form budownictwa regionalnego. Opracowanie katalogu form budownictwa regionalnego i jego praktyczne wykorzystywanie przy realizacji nowych inwestycji przede wszystkim w zakresie budownictwa mieszkaniowego, zwaszcza na obszarach wyznaczonych stref ochrony konserwatorskiej i historycznie uksztatowanych i czytelnych do dzi ukadw przestrzennych. Priorytet III Dziedzictwo ywe promocja, edukacja i dokumentacja walorw gminnego dziedzictwa kulturowego Kierunek dziaa III.1 Zwikszanie roli zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci Zadanie III.1.1 Opracowanie pieszych szlakw turystycznych i stworzenie nowych rowerowych szlakw turystycznych. W chwili obecnej wytyczone s nastpujce szlaki turystyczne: Midzynarodowy szlak rowerowy R1, ktry prowadzi z Lubniewic przez Sulcin, Czarnw do Kostrzyna i dalej do Niemiec. Rowerowy Polsko-niemiecki szlak przyjani wiodcy wzdu Odry przez Kostrzyn do Szczecina. Polsko-niemiecki szlak kulturowo-przyrodniczy Zakonw rycerskich na Ziemi Lubuskiej z tras: Kostrzyn-Drzewice-Szumiowo-KaleskoNamylin-Gudzisz-Chwarszczany-Dargomyl-Dbno-Witnica-Sosk. Szlak pieszy (czerwony) im. Stefana Czarnieckiego: Kostrzyn-GorzwDrawieski Park Narodowy i dalej do Szczecina. Priorytet III Dziedzictwo ywe promocja, edukacja i dokumentacja walorw gminnego dziedzictwa kulturowego Kierunek dziaa III.1 Zwikszanie roli zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci Zadanie III.1.2 Uaktualnienie istniejcych i wykonanie nowych tablic informacyjnych przy obiektach zabytkowych. Z uwagi na rozwj turystyki zwikszyo si zapotrzebowanie na informacje dotyczce zasobw i wartoci dziedzictwa kulturowego miasta. Konieczne jest 48
wprowadzenie zintegrowanego systemu informacji wizualnej take poza rejon Starego Miasta Twierdzy, np. Fort Sarbinowo, Cmentarz Jeniecki w Drzewicach. Priorytet III Dziedzictwo ywe promocja, edukacja i dokumentacja walorw gminnego dziedzictwa kulturowego Kierunek dziaa III.1 Zwikszanie roli zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci Zadanie III.1.3 Rozwj infrastruktury turystycznej, w tym modernizacja infrastruktury turystyki wodnej . Na terenie miasta Kostrzyn nad Odr nie ma zbyt urozmaiconej bazy noclegowej. Brakuje orodka wypoczynkowego z funkcj rekreacyjn i moliwoci organizowania konferencji, szkole, itp. Z uwagi na pooenie miasta nad dwoma rzekami konieczna jest modernizacja infrastruktury wodnej w celu stworzenia kompleksowej oferty turystycznej kompleksowej obsugi turystyki wodnej z zapewnieniem niezbdnych usug towarzyszcych. Unowoczeniona infrastruktura turystyki wodnej umoliwi rozwj aktywnej turystyki wodnej (kajakarstwo, wiolarstwo, eglarstwo), turystyki opartej na zwiedzaniu rzek na krtkich bd dugich odcinkach, turystyki motorowodnej, wypoczynkowych sportw wodnych. Ponadto umoliwi to wykorzystanie okolic nabrzea do promocji turystyki kierunkowej i specjalistycznej. Priorytet III Dziedzictwo ywe promocja, edukacja i dokumentacja walorw gminnego dziedzictwa kulturowego Kierunek dziaa III.1 Zwikszanie roli zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci Zadanie III.1.4 Opracowanie i wydanie folderw turystycznych. Pod tym wzgldem Kostrzyn nad Odr moe suy za wzr dla innych miast i gmin w regionie. Ale z uwagi na due zapotrzebowanie i mijajcy czas potrzebne s aktualizacje dotychczasowych folderw. Natomiast bardzo wskazane byoby opracowanie przez Muzeum Twierdzy i wydanie folderu ze ciek edukacyjn na Starym Miecie Twierdzy. Priorytet III Dziedzictwo ywe promocja, edukacja i dokumentacja walorw gminnego dziedzictwa kulturowego Kierunek dziaa III.1 Zwikszanie roli zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci Zadanie III.1.5 Organizacja cyklicznych imprez promocyjno-kulturalnych, w ktrych motywem przewodnim bd tradycje regionu. Do najwaniejszych imprez kulturalnych organizowanych na terenie miasta Kostrzyn nad Odr nale: - Dni Kostrzyna (06-07.09.2009); - VII Midzynarodowy Festiwal Muzyczny Kostrinella (26-28.06.2009); - XIII Plener Artystyczny Sztuka na granicy. Priorytet III Dziedzictwo ywe promocja, edukacja i dokumentacja walorw gminnego dziedzictwa kulturowego Kierunek dziaa III.2 Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym Zadanie III.2.1 Edukacja regionalna tworzenie programw nauczania regionalnego i podrcznikw uwzgldniajcych dziedzictwo kulturowe dla 49
wszystkich poziomw nauczania, wspieranie projektw edukacyjnych powiconych upowszechnianiu historii i dziedzictwa kulturowego. Konieczne jest ksztatowanie wiadomoci regionalnej w oparciu o dziedzictwo kulturowe i potrzeb jego zachowania dla przyszych pokole. W powyszym zadaniu naley wykorzysta zabytki zlokalizowane na terenie miasta Kostrzyn nad Odr w nauczaniu historii (w tym pradzieje), historii sztuki, architektury i budownictwa, itp. Biorc pod uwag wartoci z przeszoci, tradycji i kultury tzw. "maej Ojczyzny", wprowadzono do programw szkolnych ciek edukacyjn "Edukacja regionalna dziedzictwo kulturowe w regionie". Zasadniczym celem edukacji regionalnej jest powrt do ycia kadego czowieka, a wic do rde kultury rodzinnej, lokalnej, regionalnej i narodowej. Realizacja cieki regionalnej polega na integracji przedmiotowej i wymaga cisego wspdziaania nauczycieli rnych przedmiotw, a take uwzgldnienia elementw regionalizmu w programie wychowawczym szkoy i zajciach pozalekcyjnych. Istotn rol w procesie edukacji regionalnej peni wsppraca z lokalnymi instytucjami zajmujcymi si propagowaniem wiedzy o regionie, np. muzea, biblioteki, domy kultury oraz miejscowi twrcy (artyci ludowi). Priorytet III Dziedzictwo ywe promocja, edukacja i dokumentacja walorw gminnego dziedzictwa kulturowego Kierunek dziaa III.2 Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym Zadanie III.2.2 Organizacja ksztacenia nauczycieli i organizatorw ycia kulturalnego w zakresie opieki nad zabytkami, w tym organizowanie kursw zawodowych dla nauczycieli rzemios. Dla prawidowego przebiegu procesu nauczania o miecie i najbliszej okolicy wane jest ustawiczne wzbogacanie oraz doskonalenie przez nauczycieli warsztatu pracy. W realizacji cieki regionalnej pomocne jest gromadzenie przedmiotw kultury materialnej i duchowej w celu tworzenia czasowych ekspozycji lub izb regionalnych w szkoach. Priorytet III Dziedzictwo ywe promocja, edukacja i dokumentacja walorw gminnego dziedzictwa kulturowego Kierunek dziaa III.2 Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym Zadanie III.2.3 Opracowanie i organizacja tras oraz cieek edukacyjnych z wykorzystaniem obiektw i zespow zabytkowych. Rnorodno i bogactwo krajobrazu kulturowego Kostrzyna nad Odr pozwala wykorzysta go dla celw edukacyjnych. Dziki temu mieszkacy bd mogli lepiej pozna wasne miasto i jego okolice, co w konsekwencji prowadzi do budowania silniejszych wizi emocjonalnych. Jest wiele tematw, ktrych realizacja mogaby bazowa na istniejcych zasobach. Priorytet III Dziedzictwo ywe promocja, edukacja i dokumentacja walorw gminnego dziedzictwa kulturowego Kierunek dziaa III.3 Specjalistyczne rozpoznanie badawcze poszczeglnych obiektw, zespow oraz obszarw zabytkowych zwizane z przygotowanym lub realizowanym procesem inwestycyjnym Zadanie III.3.1 Wspieranie dziaa skutkujcych powstaniem opracowa historyczno-konserwatorskich. Na temat Kostrzyna nad Odr ukazao si wyjtkowo duo publikacji, w tym dua zasuga Urzdu Miasta, jako wydawcy. Szczeglnie Stare Miasto Twierdza 50
znajduje si w krgu zainteresowa badawczych archeologw, historykw i mionikw architektury militarnej. Naleaoby zatem utrzyma to zainteresowanie w regionalnych krgach naukowych i sprbowa zainteresowa problematyk Kostrzyna oglnopolskie orodki naukowe (Polska Akademia Nauk) czy znaczce orodki akademickie. Dotyczy to zarwno bada archeologicznych, jak i studiw historyczno-urbanistycznych, studiw krajobrazowych, bada historycznoarchitektonicznych. Priorytet III Dziedzictwo ywe promocja, edukacja i dokumentacja walorw gminnego dziedzictwa kulturowego Kierunek dziaa III.3 Specjalistyczne rozpoznanie badawcze poszczeglnych obiektw, zespow oraz obszarw zabytkowych zwizane z przygotowanym lub realizowanym procesem inwestycyjnym Zadanie III.3.2 Prowadzenie monitoringu i weryfikacji gminnej ewidencji zabytkw oraz utworzenie komputerowej bazy danych. Gminna ewidencja zabytkw winna podlega okresowej aktualizacji, polegajcej m. in. na wykreleniu z ewidencji obiektw nieistniejcych oraz gruntownie przebudowanych (np. zmiana bryy budynku, ukadu i wielkoci otworw okiennych, likwidacja detalu architektonicznego, otynkowanie ceglanych elewacji). Uzupenienia wymagaj take zmiany stanu prawnego (np. wpis do rejestru zabytkw czy ustanowienie parku kulturowego) oraz wasnociowego. W tej sytuacji konieczne jest zastosowanie komputerowej bazy danych. Ponadto naley wypracowa zasady wymiany informacji i aktualizacji danych dotyczcych obiektw zabytkowych objtych gminn ewidencj zabytkw pomidzy Urzdem Miasta w Kostrzynie nad Odr a Delegatur Wojewdzkiego Urzdem Ochrony Zabytkw w Gorzowie Wlkp.
51
8. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Zakada si, e zadania okrelone w "Gminnym Programie" bd realizowane w wyniku nastpujcych dziaa: 1. Wsplne dziaanie wadz miasta Kostrzyn nad Odr z Lubuskim Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw oraz z wacicielami i uytkownikami obiektw zabytkowych, przedstawicielami Kociow, organizacjami pozarzdowymi i stowarzyszeniami regionalnymi, orodkami naukowymi. 2. Dziaania wasne wadz samorzdowych: a) prawne np. uchwalanie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, wnioskowanie o wpis do rejestru zabytkw obiektw, ktre powinny by objte ochron konserwatorska; b) finansowe naleyte utrzymywanie, wykonanie remontw i prac konserwatorskich przy obiektach zabytkowych bdcych wasnoci gminy oraz dotacje, system ulg finansowych, nagrody, zachty dla wacicieli i uytkownikw obiektw zabytkowych; c) programowe realizacja projektw i programw regionalnych; d) inne dziaania stymulujce, promocyjne, edukacyjne itp. 3. Dziaania w ramach programw dofinansowywanych z funduszy Unii Europejskiej.
52
9. ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Gminny Program, po zaopiniowaniu przez Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw, zostanie przedstawiony Radzie Miasta w Kostrzynie nad Odr, w celu przyjcia go uchwa. Program zosta opracowany na okres czterech lat i stanowi dokument uzupeniajcy w stosunku do innych aktw planowania. Z realizacji zada Gminnego Programu co dwa lata Burmistrz Miasta zobowizany jest do sporzdzenia sprawozda i przedstawienia ich Radzie Miasta. Nastpnie sprawozdania przekazywane powinny by do Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. Ich wyniki powinny by wykorzystywane przy opracowywaniu, aktualizacji i realizacji wojewdzkiego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. Gwnym odbiorc programu jest spoeczno lokalna, ktra bezporednio powinna odczu efekty jego wdraania. Dotyczy to nie tylko wacicieli i uytkownikw obszarw i obiektw zabytkowych, ale rwnie wszystkich mieszkacw, gdy zachowane i naleycie pielgnowane dziedzictwo kulturowe wyrnia obszar miasta i przesdza o jego atrakcyjnoci. Przyjty przez Rad Miasta w formie uchway Gminny Program Opieki nad Zabytkami jest elementem polityki samorzdowej. Powinien suy podejmowaniu planowych dziaa dotyczcych: inicjowania, wspierania, koordynowania bada i prac z dziedziny ochrony zabytkw i krajobrazu kulturowego oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego. Program wykorzystywany moe by przez inne jednostki samorzdu terytorialnego, rodowiska badawcze i naukowe, wacicieli i posiadaczy obiektw zabytkowych, a take osoby zainteresowane kultur i dziedzictwem kulturowym. Opracowanie i uchwalenie Gminnego Programu nie powinno by traktowane jedynie jako realizacja przez Gmin ustawowego zadania. Program suy ma bowiem rozwojowi Gminy poprzez denie do poprawy stanu zachowania zabytkw, eksponowania walorw krajobrazu kulturowego, wykorzystania atrakcyjnoci zabytkw dla potrzeb spoecznych, gospodarczych i edukacyjnych. Inne wane cele Gminnego Programu wskazane przez ustawodawc, jak okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw eliminujcych sytuacje konfliktowe czy tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami, sprawiaj, e program ten moe peni wan rol spoeczn, a jego konsekwentna realizacja sta si istotnym czynnikiem rozwoju gminy. Program powinien pomc w aktywnym zarzdzaniu zasobem stanowicym dziedzictwo kulturowe gminy. Wsppraca rodowisk samorzdowych, konserwatorskich i lokalnych przy realizacji Gminnego Programu przynie powinna wszystkim stronom wymierne korzyci: zachowanie dziedzictwa kulturowego dla przyszych pokole, polepszenie stanu obiektw zabytkowych, zwikszenie atrakcyjnoci przestrzeni publicznych, rozwj spoecznogospodarczy. Program jest opracowywany na okres czterech lat. Kolejne sporzdzane programy opieki winny uwzgldnia pojawiajce si nowe uwarunkowania prawne i administracyjne, zmieniajce si warunki spoeczne, gospodarcze i kulturowe, nowe kryteria oceny i aktualny stan zachowania zasobu oraz prowadzone okresowo oceny efektw wdraania obowizujcego programu.
53
10. RDA FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

"Gminny Program" jest zbiorem celw i zada dla gminy jako terytorium administracyjnego, a nie wycznie dla wadz samorzdowych, take rda finansowania nie odnosz si wycznie do rodkw, ktrymi dysponowa moe samorzd. W sumie moliwoci pozyskiwania rodkw finansowych na realizacj zada wskazanych do realizacji w Gminnym Programie s due, poniewa obejmuj zarwno rodki, ktre pozostaj w dyspozycji lub w zasigu wadz samorzdowych, jak rwnie inne rda (np. prywatne, rzdowe): - rodki wasne budetowe Miasta Kostrzyn nad Odr na realizacj zada wasnych; - dotacje podmiotowe dla instytucji, ktrych organizatorem jest samorzd gminy; - rodki znajdujce si w gestii Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw zacznik nr 5; - dotacje samorzdu wojewdztwa dla jednostek samorzdu terytorialnego innych szczebli na realizacj zada z zakresu kultury i sztuki; - dotacje, granty, nagrody samorzdu wojewdztwa dla podmiotw nie zaliczanych do sektora finansw publicznych; - dochody wasne instytucji kultury; - rodki Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programw ministerialnych zacznik nr 6; - zacigane przez samorzd gminny kredyty bankowe na realizacje okrelonych celw i inwestycji; - zyski z dziaalnoci statutowej i gospodarczej; - odsetki z kont i rachunkw bankowych; - dotacje i fundusze celowe rzdowych i pozarzdowych programw pomocowych; - skadki i zbirki publiczne; - rodki finansowe osb fizycznych; - fundusze krajowe i zagraniczne Unii Europejskiej; - inne rodki przewidziane prawem. Obowizek dbania o stan zabytkw wzmiankowana ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami nakada na wacicieli i uytkownikw obiektw zabytkowych. Znaczcym wsparciem dla zada z zakresu ochrony zabytkw s take inne rda dofinansowania, wrd ktrych istotn rol peni rodki z budetu pastwa. s to zarwno rodki Ministra kultury i Dziedzictwa Narodowego, jak i rodki Wojewody Lubuskiego (bdce w dyspozycji Lubuskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw). W gestii Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego znajduj si take rodki specjalne, pochodzce z dochodw pyncych z gier losowych, przeznaczone m. in. na promowanie i wspieranie dziaa na rzecz ochrony polskiego dziedzictwa narodowego. Odnonie obiektw sakralnych w finansowaniu prac zwizanych z remontami i pracami konserwatorskimi, oprcz rodkw wasnych parafii i w/w rodkw budetu pastwa, istnieje dodatkowa moliwo wsparcia przez Fundusz Kocielny funkcjonujcy w ramach Ministerstwa Spraw Wewntrznych i Administracji. Jednym z celw Funduszu jest dofinansowywanie remontw i konserwacji zabytkowych obiektw sakralnych, w tym podstawowe prace zabezpieczajce obiekt, a w szczeglnoci remonty dachw, stropw, cian i elewacji, osuszanie i odgrzybianie, izolacj, remonty i wymian zuytej stolarki okiennej i drzwiowej, instalacji elektrycznej, odgromowej, przeciwwamaniowej. Fundusz natomiast nie finansuje konserwacji ruchomego wyposaenia obiektw sakralnych. 54
W przypadku wyjtkowych projektw mona te pozyska rodki z Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i gospodarki wodnej. Dotyczy to dofinansowania renowacji zabytkowych parkw i ogrodw wpisanych do rejestru zabytkw oraz dofinansowania publikacji zwizanych z ochron dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. Ponadto istniej take moliwoci zdobywania rodkw finansowych ze rde zewntrznych na zadania inwestycyjne i spoeczne do wspfinansowania z funduszy krajowych i zagranicznych Unii Europejskiej.
55
11. REALIZACJA I FINANSOWANIE PRZEZ GMIN ZADA Z ZAKRESU OCHRONY ZABYTKW

Fundamentalnym dziaaniem Rady Miasta w Kostrzynie nad Odr powinno by coroczne przyznawanie w uchwale budetowej wysokoci rodkw finansowych przeznaczonych na dotacje dla prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy obiektach wpisanych do rejestru zabytkw zacznik nr 7. W 2006 roku wzmiankowan dotacj w kwocie 22 741,65 z udzielono Parafii Rzymsko-Katolickiej na remont kaplicy, ob. kocioa przy ul. Kardynaa Stefana Wyszyskiego 2. Wysoko rodkw przeznaczonych na zabytki w budecie Miasta Kostrzyn nad Odr w latach 2005-2008:
Rok 2005 2006 2007 2008 Kwota 12 200,00 102 030,99 4 712 009,69 284 011,00 Obiekt uzbrojenie Starego Miasta Twierdzy remont Bramy Berliskiej, uzbrojenie Starego Miasta Twierdzy (Bastion Filip, Brama Chyaska, sieci) remont Bramy Berliskiej, rewitalizacja Bramy Berliskiej, uzbrojenie Starego Miasta Twierdzy Rewitalizacja Twierdzy Kostrzyn (Bastiony Filip i Brandenburgia), rewitalizacja Bastionu Krl, rewitalizacja Bramy Berliskiej, remont wiey remizy straackiej
Wykorzystanie rodkw zewntrznych na zabytkowych na terenie miasta Kostrzyn nad Odr:

Rok 20062007 Kwota 2 152 411,32
prace
przy
obiektach
rdo dofinansowania Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego rezerwa celowa budetu pastwa Interreg III B BSR
Obiekt projekt Uzbrojenie Starego Kostrzyna (Brama Chyaska, Bastion Filip, sie kanalizacyjna, sie wodocigowa) projekt Kulturowoturystyczny szlak nadbatyckich twierdz Brama Berliska
403 753,74
2007
444 079,83
56
12. CZ GRAFICZNA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

Priorytet I Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego miasta Kierunek dziaa Zadania
1. Zachowanie historycznych i zabytkowych 1. Rewitalizacja Starego Miasta Twierdzy etap II. walorw Starego Miasta Twierdzy w 2. Muzeum fortyfikacji europejskich rewitalizacja Bastionu Krl. Kostrzynie nad Odr 3. Adaptacja kazamat Bastionu Filip na cele muzealne. 4. Rewaloryzacja umocnie Dziea Rogowego. 1. Rewaloryzacja Parku Miejskiego. 2. Modernizacja Placu Wojska Polskiego. 3. Remont budynku powojskowego przy ul. Wyszyskiego i jego adaptacja na cele mieszkalne. 4. Remont kamienic przy ul. Niepodlegoci nr 13-14-15. 5. Remont kamienicy przy ul. Niepodlegoci nr 5. 6. Remont kamienic przy ul. eglarskiej nr 29 i nr 56. 7. Remont budynku mieszkalnego przy ul. Prostej nr 24. 1. Utrzymanie w dobrym stanie zabytkw stanowicych wasno Miasta Kostrzyn nad Odr (wpisanych do rejestru zabytkw i w ewidencji zabytkw). 2. Budowa i promocja produktw turystycznych w oparciu o dziedzictwo kulturowe. 3. Reagowanie samorzdu na brak naleytej dbaoci o zabytki. 1. Okrelenie zada i kompetencji dotyczcych opieki nad zabytkami w obrbie administracji gminy powoanie Miejskiego Konserwatora Zabytkw. 2. Utworzenie w strukturze Urzdu Miasta komrki doradczej ds. pozyskiwania rodkw finansowych na opiek nad zabytkami. 3. Tworzenie miejsc pracy zwizanych z zagospodarowaniem i popularyzacj dziedzictwa, szkolenie fachowcw - rzemielnikw reprezentujcych gince zawody.
2. Odnowa obiektw zabytkowych w Kostrzynie nad Odr
3. Zwikszanie atrakcyjnoci zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych
4. Tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami
57
Priorytet II Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego Kierunek dziaa Zadania 1. Dziaania prawne sporzdzenie i uchwalenie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego. 2. Opracowanie studium widokowo-krajobrazowego obszaru gminy miejskiej. 3. Wspieranie wacicieli obiektw zabytkowych. 4. Dofinansowanie prac remontowych przy obiektach nie bdcych wasnoci Miasta w postaci stosownej uchway dotyczcej dotacji na prace remontowo-konserwatorskie przy zabytkach. 1. Rozwj instytucji muzealnych. 2. Organizacja systematycznych szkole urzdnikw Miasta w zakresie opieki i ochrony dziedzictwa kulturowego. 3. Wystpienie do Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw o wpis do rejestru zabytkw obiektw zabytkowych.
1. Zintegrowana ochrona rodowiska kulturowego
2. Rozszerzenie ochrony rodowiska kulturowego gminy
3. Ochrona ukadw przestrzennych historycznych wsi, bdcych obecnie 1. Przeciwdziaanie tendencjom do rozpraszania zabudowy dawnych wsi. w granicach administracyjnych 2. Opracowanie katalogu form budownictwa regionalnego. miasta.
58
Priorytet III Dziedzictwo ywe - promocja, edukacja i dokumentacja walorw gminnego dziedzictwa kulturowego Kierunek dziaa Zadania
1. Opracowanie pieszych szlakw turystycznych i stworzenie nowych rowerowych szlakw turystycznych. 2. Uaktualnienie istniejcych i wykonanie nowych tablic informacyjnych przy obiektach 1. Zwikszanie roli zabytkw w rozwoju zabytkowych. turystyki i przedsibiorczoci 3. Rozwj infrastruktury turystycznej, w tym modernizacja infrastruktury turystyki wodnej. 4. Opracowanie i wydanie folderw turystycznych. 5. Organizacja cyklicznych imprez promocyjno-kulturalnych, w ktrych motywem przewodnim bd tradycje regionu. 1. Edukacja regionalna tworzenie programw nauczania regionalnego i podrcznikw uwzgldniajcych dziedzictwo kulturowe dla wszystkich poziomw 2. Edukacja i popularyzacja wiedzy o nauczania, wspieranie projektw edukacyjnych powiconych upowszechnianiu regionalnym dziedzictwie kulturowym historii i dziedzictwa kulturowego. 2. Organizacja ksztacenia nauczycieli i organizatorw ycia kulturalnego w zakresie opieki nad zabytkami, w tym organizowanie kursw zawodowych dla nauczycieli rzemios. 3. Opracowanie i organizacja tras oraz cieek edukacyjnych z wykorzystaniem obiektw i zespow zabytkowych. 3. Specjalistyczne rozpoznanie badawcze poszczeglnych obiektw, zespow oraz obszarw zabytkowych zwizane z przygotowanym lub realizowanym procesem inwestycyjnym 1. Wspieranie dziaa skutkujcych powstaniem opracowa historycznokonserwatorskich. 2. Prowadzenie monitoringu i weryfikacji gminnej ewidencji zabytkw oraz utworzenie komputerowej bazy danych.
59
60

Untitled

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Untitled

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI

DLA MIASTA K O S T R Z Y N NAD ODR

Opracowaa: mgr Agnieszka Dbska

2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

3. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE

5.2. Charakterystyka zasobw i analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy

5.2.1. Zarys historii obszaru gminy

5.2.2. Krajobraz kulturowy

5.2.3. Zabytki nieruchome

5.2.4. Zabytki ruchome

5.2.5. Zabytki archeologiczne

5.2.6. Zabytki w zbiorach muzealnych i innych

5.2.7. Dziedzictwo niematerialne

5.3. Zabytki objte prawnymi formami ochrony

5.4. Zabytki w gminnej ewidencji zabytkw

6. OCENA STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO ANALIZA SZANS I ZAGROE

7.1. Priorytety i kierunki dziaa gminnego programu opieki

7.2. Zadania gminnego programu opieki

8. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

9. ZASADY OCENY REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

10. RDA FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

11. REALIZACJA I FINANSOWANIE PRZEZ GMIN ZADA Z ZAKRESU OCHRONY ZABYTKW

Wykorzystanie rodkw zewntrznych na zabytkowych na terenie miasta Kostrzyn nad Odr:

12. CZ GRAFICZNA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

2. Odnowa obiektw zabytkowych w Kostrzynie nad Odr

3. Zwikszanie atrakcyjnoci zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych

4. Tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami

1. Zintegrowana ochrona rodowiska kulturowego

2. Rozszerzenie ochrony rodowiska kulturowego gminy

You might also like