Untitled

Zacznik do Uchway Nr XXXI/223/2010 Rady Miejskiej Grabowa nad Prosn z dnia 28 czerwca 2010 r.
aut. W. Kocielniak
aut. W. Kocielniak
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY GRABW NAD PROSNA NA LATA 2010-2013
Kalisz 2009 rok
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY GRABW NAD PROSNA 2010-2013
Kaliskie Towarzystwo Przyjaci Nauk Spis treci.
1 . 2 . 3 . 4 .
Wstp. Przedmiot i cel opracowania.
4. 6. 7. 9. 9.
Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami. Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami w Polsce. Uwarunkowania zewntrzne ochrony dziedzictwa kulturowego. 4.1. Strategiczne cele polityki pastwa w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami relacje z nimi gminnego programu opieki nad zabytkami. 4.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie wojewdztwa i powiatu: 4.2.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami ze Strategi Rozwoju Wojewdztwa Wielkopolskiego na lata 2007-2020. 4.2.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Wielkopolskiego. 4.2.3. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z Wojewdzkim Wielkopolskim Programem Opieki nad Zabytkami na lata 2008-2011. 4.2.4. Relacje z innymi dokumentami o zasigu wojewdzkim, zwizanymi z problematyk dziedzictwa kulturowego. 5 Uwarunkowania wewntrzne ochrony dziedzictwa . kulturowego. 5.1. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z dokumentami wykonanymi na poziomie gminy. 5.1.1. Uwarunkowania wynikajce ze strategii rozwoju gminy. 5.1.2. Uwarunkowania wynikajce z planu rozwoju lokalnego. 5.1.3. Zalenoci wynikajce ze studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy. 5.1.4. Uwarunkowania wynikajce z miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego gminy. 5.1.5. Uwarunkowania wewntrzne ochrony zabytkw archeologicznych. 5.2. Charakterystyka zasobw oraz analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy Grabw nad Prosn. 5.3. Obiekty zabytkowe na terenie gminy objte prawnymi formami ochrony.
14. 14. 15. 18. 20. 21. 21. 21. 22. 25. 31. 32.
32. 35.
Strona | 2
5.4. Obiekty zabytkowe znajdujce si w gminnej ewidencji. 5.5. Zabytki o najwyszym znaczeniu dla gminy. 5.6. Zespoy najcenniejszych zabytkw ruchomych. 5.7. Zasoby muzealne. 5.8. Zabytki archeologiczne. 5.8.1. Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytkw z terenu miasta i gminy Grabw. 5.8.2. Wykaz stanowisk o wasnej formie krajobrazowej. 5.8.3. Zestawienie liczbowe zewidencjonowanych stanowisk archeologicznych cznie z ich funkcj oraz krtk analiz chronologiczn. 5.9. rodowisko przyrodnicze. 6. Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza szans i zagroe. 6.1. Stan zachowania zabytkw nieruchomych na terenie gminy. 6.2. Stan zachowania zabytkw ruchomych na terenie gminy. 6.3. Stan zachowania zabytkw archeologicznych oraz istotne zagroenia dla zabytkw archeologicznych. 6.4. Obszary najwikszego zagroenia dla zabytkw archeologicznych. 6.5. Najistotniejsze zagroenia rodowiska kulturowego gminy. Zaoenia programowe, priorytety, kierunki dziaa i zadania Programu opieki nad zabytkami dla gminy Grabw nad Prosn. Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami. Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami. Zewntrzne rda finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami. 10.1. Program operacyjny Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. 10.2. Program operacyjny Dziedzictwo kulturowe - Priorytet 1. Ochrona zabytkw. 10.3. Program operacyjny Fundusz wymiany kulturalnej. 10.4. Program operacyjny Kultura 2007-2013. 10.5. Program operacyjny Innowacyjna gospodarka projekt nr 6.4. Inwestycje w produkty turystyczne o znaczeniu ponadregionalnym. 10.6. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 20072013. 10.7. Program operacyjny Kapita ludzki. 10.8. Program operacyjny Infrastruktura i rodowisko. 10.9. Program operacyjny Europejska wsppraca terytorialna
38. 54. 56. 57. 57. 57. 58. 58. 59. 60. 60. 62. 62. 64. 65. 66. 72. 74. 75. 76. 77. 78. 78. 79. 81. 83. 84. 86.
7. 8. 9. 1 0.
Strona | 3
10.10. Moliwoci finansowania przy wykorzystaniu Ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym. 10.11. Dotacje Wielkopolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 10.12. Dotacje Urzdu Marszakowskiego Wojewdztwa Wielkopolskiego. 1 Wybrane opracowania dotyczce dziejw Grabowa nad 1. Prosn.
88. 89. 90. 92.
1.Wstp. Przedmiot i cel opracowania.
Przedmiotem niniejszego opracowania jest dziedzictwo kulturowe zachowane w granicach administracyjnych gminy Grabw nad Prosn. Miejsko-wiejska gmina Grabw nad Prosn zlokalizowana jest w poudniowej czci wojewdztwa wielkopolskiego i wchodzi w skad powiatu ostrzeszowskiego, obejmujc jego pnocno-centralny obszar i graniczc: od pnocy z gmin Sieroszewice w powiecie ostrowskim, od poudnia z gminami Doruchw oraz Galewice w wojewdztwie dzkim, od wschodu z gminami Kraszewice i Czajkw, natomiast od zachodu z gminami Ostrzeszw i Mikstat. W swych granicach administracyjnych gmina zajmuje powierzchni 123,19 km2 i obejmuje jedyny orodek miejski oraz szesnacie wsi soeckich: Bobrowniki, Bukownic, Chlewo, Dbicze, Giyce, Grabw Pustkowie, Grabw Wjtostwo, Kope, Ksinice, Kunic Bobrowsk, Palaty, Siekierzyn, Skrzynki, Smolniki, Marszaki, Zawady. Obszar gminy zamieszkuje ok. 7960 osb1. Pod wzgldem geograficzno-morfologicznym obszar gminy przynaley do makroregionu Niziny Poudniowowielkopolskiej,
1
Wg danych Urzdu Miasta i Gminy w Grabowie nad Prosn z dnia 22.10.2007 r.
Strona | 4
mezoregionw Kotliny Grabowskiej i Wysoczyzny Wieruszowskiej2. Zachodnia cz gminy ley w makroregionie Wau Trzebnickiego oraz mezoregionie Wzgrz Ostrzeszowskich. Kotlina Grabowska, jako pradolina Prosny, odznacza si paskim uksztatowaniem o nieckowatym obnieniu z dnem wysanym piaskami lodowcowo-rzecznymi, gdzie wystpuj wydmy. Teren Wysoczyzny Wieruszowskiej, wyniesionej na poziom od 170 do 208 m n.p.m., charakteryzuje krajobraz moreny falistej o deniwelacjach dochodzcych do 10 m i agodnych spadkach nie przekraczajcych 5 % nachylenia. W zasigu wysoczyzny wystpuj rozlege obnienia o szerokoci 1 1,5 km, o dnach usytuowanych na wysokoci 170-172 m n.p.m. Z kolei obszar Wzgrz Ostrzeszowskich obejmuje pasmo wzniesie rozcignitych wzdu osi Mikstat-Ostrzeszw-Twardogra z najwyszym wzniesieniem w Kobylej Grze (284 m n.p.m.). Gmina Grabw nad Prosn pooona jest w rodkowym biegu rzeki Prosny. Jej dolina stanowi o odpywu wd powierzchniowych i podziemnych. Przez obszar gminy przepywaj ponadto: Struga Torzeniecka (Potok Torzeniecki), Struga spod Zalesia i Mynwka. Wszystkie te cieki uchodz do Prosny z jej lewej strony, tworzc lokalny system wodny koncentrujcy si gwnie w centralnej i zachodniej czci gminy. Z prawej, zachodniej strony brak jest dopyww wd powierzchniowych. W tej czci na paskich, czciowo zwydmionych terenach Kotliny Ostrzeszowskiej, do licznie wystpuj obszary podmoke. Dolina Prosny w swym odcinku pnocnym, sigajcym od poudniowych granic Grabowa po granic gminy, pozostaje w zasigu planowanego na Pronie zbiornika retencyjnego Wielowie Klasztorna3. Poza t zmian, pozostajc nadal w sferze projektw, rzeba terenu objtego granicami administracyjnymi gminy nie ulega istotnym przeobraeniom zwizanym z dziaalnoci czowieka i w znacznym stopniu zachowaa swj pierwotny charakter, co czyni gmin atrakcyjn pod wzgldem przyrodniczym i turystycznym. Uksztatowanie terenu, pooenie i rodzaj gleb przecitnej lub niskiej jakoci, wystpujcych na obszarze gminy zadecydoway o tym, i uytki rolne zajmuj 8 777 ha, czyli 71,3 % powierzchni omawianego obszaru4. Dominuje gospodarka rolna oparta na rolnictwie indywidualnym; nieco mniej znaczcym dziaem gospodarki jest lenictwo. Sie drogowa w gminie Grabw jest dobrze rozwinita. Tworz j drogi wojewdzkie, powiatowe i gminne. Obszar gminy przecina biegnca z pnocy na poudnie droga wojewdzka nr 450, czca Kalisz z Kpnem i
2
Podzia wg J. Kondrackiego, por.: idem, Geografia regionalna Polski, Warszawa 2002, s. 162-163. W przypadku realizacji zredukowanej wersji planu (II) obszar gminy znajdzie si poza zasigiem oddziaywania zbiornika w Wielowsi Klasztornej; por. Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Grabw nad Prosn, oprac. autorska pracownia proj. J. i M. wito, mpis 19992000, s. 20. Dane wg Studium uwarunkowa , dz. cyt., s. 15.
Strona | 5
Wieruszowem. W Grabowie, stanowicym wany, lokalny wze drogowy, krzyuj si z ni: droga wojewdzka nr 447, prowadzca z Antonina i Mikstatu oraz droga 449, zapewniajca poczenie z Sycowem i Baszkami oraz dalej - ju drog krajow - z odzi. Pozosta sie komunikacyjn stanowi drogi powiatowe i gminne o cznej dugoci 130,4 km, z czego ponad 75 % to drogi utwardzone. Przez wschodni cz gminy oraz przez miasto Grabw przebiega rwnie - funkcjonujca do 1999 roku - linia kolejowa czca Namysaki z Ostrzeszowem (otwarta ponownie w 2008 jako kolej turystyczna). * Program Opieki nad Zabytkami dla Gminy Grabw nad Prosn na lata 2010-2013 stanowi caociow i wieloletni strategi ochrony zabytkw, pooonych w granicach administracyjnych gminy Grabw, realizowan dostpnymi rodkami zarwno prawnymi (m.in. zapisy dotyczce ochrony zabytkw w planach zagospodarowania przestrzennego), jak i finansowymi (przeznaczeniem w budecie gminy rodkw finansowych na realizacje zada w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami). Program ten, bdcy instrumentem koordynujcym wdraanie lokalnych polityk przestrzennych, powinien przyczyni si do istotnej poprawy stanu zasobw dziedzictwa kulturowego poprzez okrelenie dziaa organizacyjnych, finansowych i realizacyjnych. Jego zadaniem jest rwnie uwiadamianie potrzeb i zasad ochrony rodowiska kulturowego wrd spoeczestwa gminy. Istotnym jest, aby poprawa ta dokonywaa si przy wspudziale spoecznoci lokalnej. rodkiem realizacji tych zaoe jest ustalenie w programie uwarunkowa, dotyczcych zasad finansowania i organizacji dziaa ochronnych w stosunku do rodowiska kulturowego oraz dziaa edukacyjnych i wychowawczych wobec spoecznoci, czyli: uwzgldnianie uwarunkowa ochrony zabytkw przy sporzdzaniu i zmianie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego oraz studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy; wspieranie dziaa zmierzajcych do pozyskania rodkw finansowych na opiek nad zabytkami; podejmowanie i okrelanie warunkw wsppracy z wacicielami obiektw zabytkowych; inicjowanie i wspieranie dziaa edukacyjnych, informacyjnych, promocyjnych, turystycznych i innych, majcych na celu propagowanie znajomoci zabytkw i opieki nad zabytkami. Gwnym celem Programu jest wskazanie zada, jakie winny by realizowane w zakresie bdcym jego przedmiotem. Zadania te okrelone s w odniesieniu do caej gminy, jako regionu
Strona | 6
administracyjnego, do wszystkich obiektw zabytkowych i caoci problematyki opieki nad zabytkami. Obowizkiem wadz publicznych jest pobudzanie i usprawnianie mechanizmw regulujcych kwestie opieki nad zabytkami oraz tworzenie i wspieranie inicjatyw majcych tak opiek na celu. Program opieki nad zabytkami, ju z samej ustawowej definicji, jest dokumentem wymagajcym cyklicznej aktualizacji, przy czym program opracowywany po raz pierwszy, na pierwsze cztery lata, wydaje si kluczowy dla dalszych programw w tym zakresie, opierajc si na szerokim rozpoznaniu zoonej problematyki i wyznaczajc priorytetowe kierunki, bdce istotnym punktem odniesienia dla programw konstruowanych na nastpne, kilkuletnie okresy.
2.Podstawa prawna opracowania gminnego programu

opieki nad zabytkami.
Obowizek opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami wynika z nastpujcych zapisw ustawowych:
art. 87 ust. 1 i 3-6 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. ochronie zabytkw i
opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z pn. zm.), zgodnie z ktrym: wjt (burmistrz lub prezydent miasta) sporzdza na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami; gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje rada gminy po uzyskaniu opinii wojewdzkiego konserwatora zabytkw; gminny program opieki nad zabytkami ogaszany jest w wojewdzkim dzienniku urzdowym; z realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami wjt (burmistrz, prezydent miasta) sporzdza co 2 lata sprawozdanie, ktre przedstawia si radzie gminy.
art. 87 ust. 2. cytowanej wyej ustawy stawia przez gminnym
programem opieki nad zabytkami nastpujce cele: wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych, wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; uwzgldnianie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej; zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; wyeksponowanie poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu kulturowego;
Strona | 7
podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na opiek nad zabytkami; okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystaniem tych zabytkw; podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami.
z kolei w art. 7 ust. 1. pkcie
9 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591 z pn. zm.) zawarty zosta zapis, w myl ktrego wykonywanie zada w zakresie kultury i ochrony zabytkw jest ustawowym zadaniem samorzdw. Okrelono je w nastpujcy sposb: zaspokajanie zbiorowych potrzeb wsplnoty naley do zada wasnych gminy. W szczeglnoci zadania wasne obejmuj sprawy () kultury (w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury), ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami.
3.Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami

w Polsce.
Podstawowe uregulowania dotyczce ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami zawarte s w nastpujcych aktach prawnych:
Konstytucji RP, w ktrej w art. 5, 6 i 86 zawarto zapis, i zabytki objte
s ochron zadeklarowan jako konstytucyjny obowizek pastwa i kadego obywatela. zabytkami w Polsce jest Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 oraz z 2004 r. Nr 96, poz. 959, Nr 238, poz. 2390 i z 2006 r. Nr 50, poz. 362, Nr 126, poz. 875), a w szczeglnoci jej art. 3, 4, 6, 7, 16 ust. 1, art. 17, 18, 19, 20, 21, 22 oraz art. 89. Ustawa owa reguluje w sposb caociowy podstawowe pojcia z zakresu ochrony i opieki nad zabytkami oraz okrela formy ich ochrony oraz kompetencje poszczeglnych organw ochrony zabytkw na szczeblu zarwno administracji rzdowej jak i samorzdowej, a take stwarza formy finansowania opieki nad zabytkami, ich ewidencjonowania itd. W zakresie ochrony zabytkw cytowana Ustawa nakada na gmin nastpujce obowizki i uprawnienia: prawo utworzenia (po uprzednim zasigniciu opinii wojewdzkiego konserwatora) parku kulturowego w celu ochrony
gwnym aktem prawnym regulujcym zasady ochrony i opieki nad
Strona | 8
krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyrniajcych si krajobrazowo terenw z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej (art.16 ust.1); obowizek uwzgldniania w studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ochrony oraz ustale programu opieki nad zabytkami dla: zabytkw nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia, innych zabytkw nieruchomych, znajdujcych si w gminnej ewidencji zabytkw, parkw kulturowych; obowizek prowadzenia gminnej ewidencji zabytkw w formie zbioru kart adresowych zabytkw z terenu gminy, objtych wojewdzk ewidencj zabytkw (art. 22 ust. 4); przyjmowanie zawiadomie o znalezieniu w trakcie prowadzenia robt budowlanych lub ziemnych przedmiotu, co do ktrego istnieje przypuszczenie, e jest on zabytkiem oraz: wstrzymanie wszelkich prac mogcych uszkodzi lub zniszczy ten przedmiot i miejsce jego odkrycia, zabezpieczenie, przy uyciu dostpnych rodkw, tego przedmiotu i miejsce jego odkrycia, zawiadomienie o tym fakcie waciwego wojewdzkiego konserwatora zabytkw w terminie nie duszym ni 3 dni (art.32 ust.1 pkt 1, 2, 3, ust. 2); sprawowanie opieki nad zabytkami, w tym finansowanie prac konserwatorskich i budowlanych przy zabytku, do ktrego tytu prawny posiada osoba fizyczna lub jednostka organizacyjna (art. 71 ust. 1 i 2); prawo udzielania przez organ stanowicy gminy, w trybie okrelonym odrbnymi przepisami, dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw (art. 81). art. 18 cytowanej ustawy mwi, i ochron zabytkw i opiek nad zabytkami uwzgldnia si przy sporzdzaniu i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju wojewdztw, planw zagospodarowania przestrzennego wojewdztw i gmin. w koncepcjach, strategiach, analizach i planach, w szczeglnoci: uwzgldnia si krajowy program ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami; okrela si rozwizania niezbdne do zapobiegania zagroeniom dla zabytkw, zapewnienia im ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytkw do jak najlepszego stanu; ustala si przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzgldniajce opiek nad zabytkami.
Strona | 9
art. 19 ust. 1 ustawy okrela, i w studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gmin oraz w miejscowym planie uwzgldnia si w szczeglnoci ochron: zabytkw nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenie; innych zabytkw nieruchomych, znajdujcych si w gminnej ewidencji zabytkw; parkw kulturowych. ust. 2 ustala, i w przypadku, gdy gmina posiada gminny program opieki nad zabytkami, ustalenia tego programu uwzgldnia si w studium i w planie. ust. 3. okrela, i w studium i w planie ustala si - w zalenoci od potrzeb - strefy ochrony konserwatorskiej, obejmujcej obszary, na ktrych obowizuj okrelone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy, nakazy, majce na celu ochron znajdujcych si na tym obszarze zabytkw.
w Ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (Dz. U. z
2001 r., Nr 142, poz. 1591 z pn. zm.), gdzie w art. 7 ust. 1. pkcie 9 znalaz si zapis, i wykonywanie zada w zakresie kultury i ochrony zabytkw jest ustawowym zadaniem samorzdw.
istotne uregulowania prawne dotyczce ochrony zabytkw i opieki nad
zabytkami zawarte zostay rwnie w innych obowizujcych ustawach, w tym: Ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z pn. zm.) Ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 118 z pn. zm.) Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony rodowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz. 150) Ustawie a dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880) Ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomociami (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. Nr 126, poz. 2603 z pn. zm.) Ustawie z dnia 25 padziernika 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu dziaalnoci kulturalnej (tekst jednolity Dz. U. z 2001 r. Nr 13, poz. 123) Ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z pn. zm.) bibliotekach zostay okrelone w: Ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 1997 r. Nr 5, poz. 24 z pn. zm.) Ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85, poz. 539 z pn. zm.)
z kolei zasady ochrony zabytkw znajdujcych si w muzeach i
Strona | 10
ochron materiaw archiwalnych reguluj przepisy Ustawy z dnia 14
lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 673 z pn. zm.).
4.Uwarunkowania zewntrzne ochrony dziedzictwa

kulturowego.
4.1.Strategiczne cele polityki pastwa w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami relacje z nimi gminnego programu opieki nad zabytkami.
Najistotniejszymi dokumentami sporzdzonymi na poziomie krajowym i okrelajcymi strategiczne cele polityki pastwa w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad nimi s: Krajowy Programu Ochrony Zabytkw i Opieki nad Zabytkami oraz Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013. Opracowanie Krajowego Programu Ochrony Zabytkw i Opieki nad Zabytkami jest ustawowym obowizkiem Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Program okrela cele, kierunki oraz zadania organw i jednostek administracji publicznej, jak rwnie warunki i sposb finansowania planowanych dziaa wraz z harmonogramem ich realizacji. Sformuowane w dokumencie tezy dotyczce zagadnie ochrony zabytkw obejmuj: uwarunkowania ochrony i opieki nad zabytkami, stan zabytkw ruchomych i nieruchomych, pomniki historii, i obiekty wpisane na list wiatowego dziedzictwa; stan zabytkw archeologicznych, stan zabytkw techniki, stan sub konserwatorskich, stan opieki nad zabytkami, stan uregulowa prawnych; dziaania o charakterze systemowym: powizanie ochrony zabytkw z polityk ekologiczn, ochrony przyrody, polityk przestrzenn, celn i polityka bezpieczestwa pastwa; wypracowanie strategii ochrony dziedzictwa kulturowego i wprowadzenie jej do polityk sektorowych; system finansowania: stworzenie sprawnego systemu finansowania, ochrony i opieki konserwatorskiej; dokumentowanie, monitorowanie i standaryzacja metod dziaania: dokumentowanie, monitorowanie, ujednolicanie metod dziaa profilaktycznych, konserwatorskich, restauratorskich i ochronnych; ksztacenie i edukacja, ksztacenie specjalistyczne, podyplomowe i system uznawalnoci wyksztacenia, edukacja spoeczestwa, edukacja wacicieli i uytkownikw;
Strona | 11
wspprac midzynarodow: wsppraca z instytucjami organizacjami, wsppraca z obszarem Europy rodkowej.
Strategiczne cele polityki pastwa zostay przedstawione w Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2013, oraz w Uzupenieniach Narodowej Strategii Kultury na lata 2004-2020, dla ktrej dokumentem wdroeniowym jest Narodowy Program Kultury Ochrona zabytkw i dziedzictwa kulturowego na lata 2004-2013. Zasadniczym zaoeniem opracowania byo uznanie sfery dziedzictwa za podstaw rozwoju kultury i upowszechniania kultury. Dziedzictwo zostao okrelone jako potencja poszczeglnych regionw, ktry sprzyja ma wzrostowi konkurencyjnoci regionw dla turystw, inwestorw i mieszkacw. Przedstawione w programie wybory strategiczne zgodne s z kierunkami okrelonymi w Narodowym Planie Rozwoju. Zasady wdraania programu opieraj si na regulacjach sfery dziedzictwa kulturowego w Polsce, funduszy strukturalnych Unii Europejskiej oraz na krajowych regulacjach, dotyczcych finansw publicznych i pomocy publicznej. Proponowane cele, priorytety i dziaania obejmuj terytorium caego kraju, a zatem rwnie gmin bdc przedmiotem opracowania. Wysoko rodkw finansowych przeznaczonych na ich realizacj jest zrnicowana w poszczeglnych regionach i zaley od rodkw centralnych oraz struktury spoeczno-gospodarczej wojewdztw. Z analizy Narodowej Strategii Rozwoju Kultury wynika, e: Polska posiada znaczc ilo zabytkw materialnych o wysokiej wartoci i znacznym zrnicowaniu; konstytucyjnie zapisana rola Pastwa w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego nie pozostaje w sprzecznoci z nakadami publicznymi na ten cel; wzrasta liczba zabytkw ruchomych i nieruchomych wpisywanych do rejestru zabytkw, a take uznawanych za pomniki historii; wystpuje widoczne zrnicowanie wydatkw na ochron zabytkw pomidzy wojewdztwami (najnisze wydatki dotycz wojewdztw witokrzyskiego i podlaskiego, najwysze dolnolskiego, lskiego i maopolskiego; uprzywilejowana jest pozycja Krakowa, dysponujcego wydzielonym funduszem finansowanym z budetu Kancelarii Prezydenta RP); pojawiaj si nowe moliwoci wykorzystania funduszy strukturalnych i innych europejskich w sferze rewaloryzacji i modernizacji zabytkw, w zwizku z wstpieniem Polski do UE; mimo niskich nakadw na ochron zabytkw notowana jest poprawa ich stanu dziki inwestycjom miejskim i prywatnym; brak rozwizania problemu rewaloryzacji zasobu zabytkowego bdcego w dyspozycji Agencji Mienia Wojskowego oraz Agencji Nieruchomoci Rolnych; istnieje potrzeba poszukiwania nowych rde finansowania ochrony zabytkw oraz stworzenia lepszych warunkw dla inwestycji prywatnych w obiekty zabytkowe.
Strona | 12
W krajach wysoko rozwinitych ochrona dziedzictwa staa si wanym instrumentem rozwoju regionalnego i wpywa na stay wzrost rynku pracy. Zgodnie z wytycznymi Narodowego Programu Kultury Ochrona Zabytkw i Dziedzictwa Kulturowego, nowoczesna ochrona dziedzictwa powinna obecnie oznacza mdre zarzdzanie zmieniajc si funkcj obiektw zabytkowych i zmieniajcym si ich potencjaem oraz poszukiwanie kompromisw pomidzy koniecznoci zachowania substancji zabytkowej, a nieuchronnymi zmianami w uwarunkowaniach jej istnienia. Potrzeba ochrony zabytkw powoduje ograniczanie prawa wasnoci ze wzgldu na interes spoeczny. Podporzdkowujc interes prywatny interesowi publicznemu pastwo utworzy system pomocy kompensujcy dodatkowe obowizki naoone na wacicieli zabytkw. W praktyce oznacza to rozszerzenie istniejcego systemu ulg podatkowych. Znaczcym elementem jest te turystyka, ktra w znacznej mierze wyrasta z kulturowego kontekstu dziedzictwa. Jest ona, zwaszcza dla historycznych miast, szans i zagroeniem. Przez wadze samorzdowe postrzegana jest, jako jeden z istotnych czynnikw rozwoju ekonomicznego. Szybko i selektywno konsumpcji turystycznej stanowi zagroenie dla autentycznoci dziedzictwa. W celu skutecznej ochrony dziedzictwa kulturowego miast i regionw historycznych w systemie wolnorynkowym, naley umiejtnie powiza dziedzictwo ze sfer gospodarcz. Cele strategiczne Pastwa w zakresie ochrony zabytkw, to: przygotowanie skutecznego systemu prawno-finansowego wspierania ochrony i opieki nad zabytkami; podjcie prac nad kompleksowym systemem edukacji na rzecz dziedzictwa; poszukiwanie instrumentw wzmacniajcych efekty dziaalnoci suby konserwatorskiej; ograniczenia uznaniowoci konserwatorw, poprzez naoenie na nich odpowiedzialnoci za postpowanie niezgodne z prawem.
Celem strategicznym Narodowego Programu Kultury Ochrona Zabytkw i Dziedzictwa Kulturowego jest intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym szczeglnie kompleksowa poprawa stanu zabytkw nieruchomych. Celami czstkowymi Programu i sposobami ich realizowania s: poprawa warunkw instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytkw poprzez zmiany instytucjonalne, prawne i funkcjonalne w sferze dokumentacji i ochrony zabytkw oraz procesu oferowania zabytkw na rynku; kompleksowa rewaloryzacja zabytkw i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne spoeczne,
Strona | 13
poprzez formuowanie projektw rewaloryzacji zabytkw i ich adaptacji na cele spoeczne; zwikszenie roli zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci w wyniku tworzenia zintegrowanych narodowych produktw turystycznych poprzez programowanie i wdraanie kompleksowych programw dotyczcych markowych produktw turystyki kulturowej w Polsce w latach 2004-2013; promocja polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granic, w szczeglnoci za pomoc narzdzi spoeczestwa informacyjnego; rozwj zasobw ludzkich oraz podnoszenie wiadomoci spoecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego poprzez podnoszenie wyksztacenia kadr zatrudnionych w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego, podnoszenie zainteresowa spoeczestwa problematyk ochrony zabytkw, powoanie zespou naukowego zajmujcego si badaniami nad wpywem zachowania i rewaloryzacji dziedzictwa kulturowego na rozwj spoeczno-ekonomiczny; tworzenie warunkw dla rozwoju i ochrony dziedzictwa kultury ludowej poprzez promowanie zachowania dziedzictwa kulturowego wsi; zabezpieczenie zabytkw przed nielegalnym wywozem za granic poprzez wdroenie programu Absynt Patrymonium sieci informacji wirtualnej o zabytkach wywoonych i zaginionych.
Cele programu realizowane bd w ramach 2 priorytetw i 5 dziaa: Priorytet 1 Aktywne zarzdzanie zasobem stanowicym materialne dziedzictwo kulturowe: Dziaanie: 1.1. Wzmocnienie orodkw dokumentacji zabytkw oraz budowa nowoczesnych rozwiza organizacyjno-finansowych w sferze ochrony zabytkw. W ramach dziaania zostan zaproponowane zmiany instytucjonalne, prawne i funkcjonalne w sferze dokumentacji i ochrony zabytkw oraz procesu oferowania zabytkw na rynku. Celami czstkowymi Dziaania 1.1 s: poprawa warunkw instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytkw, zrwnowaone urynkowienie zabytkw, wyksztacenie zacht dla przedsibiorcw i osb fizycznych do inwestowania w zabytki. Dziaanie 1.2. Kompleksowa rewaloryzacja zabytkw i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele spoeczne. W ramach dziaania formuowane bd projekty rewaloryzacji zabytkw i ich adaptacji na cele spoeczne. Projekty musz odznacza si znaczcym wpywem ekonomicznym na rozwj regionalny, w tym przyczynia si do wzrostu dochodw i zwiksza ilo miejsc pracy. Program wymienia projekty:
Strona | 14
Polskie regiony w europejskiej przestrzeni kulturowej, ktrego gwnym celem jest przygotowanie potencjalnych wnioskodawcw do opracowania kompleksowych projektw do funduszy strukturalnych. program Promesa Ministra Kultury, ktrego celem jest dofinansowanie wkadu wasnego beneficjentw do projektw realizowanych w ramach funduszy strukturalnych i innych funduszy europejskich. Dziaanie 1.3. Zwikszenie roli zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktw turystycznych. Dziaanie bdzie realizowane poprzez programowanie i wdraanie kompleksowych programw dotyczcych markowych produktw turystyki kulturowej w Polsce.
Priorytet 2 Edukacja i administracja na rzecz dziedzictwa
program
kulturowego: Dziaanie: 2.1. Rozwj zasobw ludzkich oraz podnoszenie wiadomoci spoecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego. Dziaanie bdzie realizowane poprzez: podnoszenie wyksztacenia kadr zatrudnionych w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego; podnoszenie zainteresowania spoeczestwa problematyk ochrony zabytkw; powoanie zespou naukowego zajmujcego si badaniami naukowymi w sferze wpywu, zachowania i rewaloryzacji dziedzictwa kulturowego na rozwj spoeczno-ekonomiczny regionw; promowanie zachowania dziedzictwa kulturowego wsi poprzez aktywizacj spoecznoci wiejskich. Dziaanie 2.2. Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego przed nielegalnym wywozem, wwozem i przewozem przez granice. Dziaanie realizowane poprzez wdroenie programu Absynt Patrymonium sieci informacji wirtualnej o zabytkach wywoonych i zaginionych. Spodziewane rezultaty dziaa, opartych na realizacji celw czstkowych, wynikajcych z celw strategicznych w opiece nad zabytkami gminy Grabw, to: podniesienie wiadomoci spoeczestwa dla wagi ochrony dziedzictwa kulturowego; dostp do informacji o zabytkach; wzbogacenie obszarw aktywizacji spoecznej; wykorzystanie wypracowanych zasad postpowania i metod dziaania dla stworzenia markowego produktu turystycznego gminy; zasilenie sfery ochrony dziedzictwa kulturowego przez pozyskanie dodatkowych rodkw; okrelenie zasad zagospodarowania i adaptacji zabytkw oraz nadawania im nowych funkcji w celu zwikszenia ich atrakcyjnoci;
Strona | 15
sferze dziedzictwa kulturowego zaciganych przez instytucje publiczne; ustanowienie skutecznych zasad interwencyjnych robt zabezpieczajcych, podejmowanych w przypadku zagroenia zabytkowej substancji oraz skutecznej egzekucji zwrotu poniesionych kosztw; realizacja zasad partnerstwa publiczno-prywatnego w sferze adaptacji zabytkw do nowych funkcji.
wieloletnie gwarancje Ministra Kultury dla kredytw inwestycyjnych w
4.2.Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z

dokumentami wykonanymi na poziomie wojewdztwa i powiatu:
4.2.1.Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami

ze Strategi Rozwoju Wojewdztwa Wielkopolskiego na lata 2007-2020.
Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym zobowizuje sejmiki wojewdztw do uchwalenia strategii rozwoju wojewdztw. Strategia Rozwoju Wojewdztwa Wielkopolskiego na lata 2007-2020 okrela kierunki, cele i uwarunkowania rozwoju wojewdztwa. Wytyczne ze Strategii stanowi podstaw konstrukcji planu zagospodarowania przestrzennego, dziki czemu staj si one czynnikiem determinujcym rwnie zachowanie i popraw jakoci krajobrazu kulturowego i przyrodniczego. Misj wojewdztwa okrelon w Strategii jest: Skupienie wszystkich podmiotw dziaajcych na rzec wzrostu konkurencyjnoci regionu i poprawy warunkw ycia oraz uzyskanie efektu synergii poprzez stworzenie spjnej koncepcji wykorzystania rodkw publicznych. Celem generalnym jest Poprawa jakoci przestrzeni wojewdztwa, systemu edukacji, rynku pracy, gospodarki oraz sfery spoecznej skutkujca wzrostem poziomu ycia mieszkacw. Celowi generalnemu podporzdkowane s cele strategiczne i cele operacyjne. Wyznaczono cztery cele strategiczne: 1. Dostosowanie przestrzeni do wymaga XXI wieku. 2.Zwikszenie efektywnoci wykorzystania potencjaw rozwojowych wojewdztw. 3. Wzrost kompetencji mieszkacw i promocja zatrudnienia. 4. Wzrost spjnoci i bezpieczestwa spoecznego. W Strategii okrelone zostay nastpujce priorytety w zakresie ochrony i wykorzystania istniejcych zasobw dziedzictwa kulturowego w wojewdztwie wielkopolskim: promocja dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego miasta i obszarw miejskich - budowa marki i wizerunku regionu;
Strona | 16
zachowanie i wykorzystanie dziedzictwa kulturowego, przyrodniczego oraz rozwj turystyki; zapewnienie warunkw rozwoju duchowego, w tym ksztacenia, kultury, podry, dostpu do informacji, rozwoju rnych form aktywnoci spoecznej; ochrona i ksztatowanie rodowiska oraz jego zasobw, rodowiska kulturowego oraz tosamoci narodowej i regionalnej; rewitalizacja miast, terenw poprzemysowych i powojskowych wraz z popraw oglnodostpnej infrastruktury usug i wypoczynku. Najbardziej bezporedni wpyw na opiek nad zabytkami maj cele strategiczne nr 1 i 2, oraz wyszczeglnione w nich, wybrane cele operacyjne. Cel nr 1, czyli Dostosowanie przestrzeni do wymaga XXI wieku, bdzie osigany poprzez realizacje min. nastpujcych celw operacyjnych: Cel operacyjny 1.3: Wzrost znaczenia i zachowania dziedzictwa kulturowego. Dziedzictwo kulturowe w rozwoju Wielkopolski peni kilka funkcji. Jest ono czynnikiem integracji spoecznej, stanowi instrument promocji regionu oraz przyczynia si do rozwoju gospodarczego, gdy moe by baz dla turystyki i usug kulturalnych. Cel ten bdzie realizowany poprzez: inwestycje w instytucje kultury. ochron dorobku kulturowego. wspieranie dziaa powikszajcych dorobek kulturalny regionu. promocj aktywnoci kulturalnej mieszkacw. Realizacja tego celu ma nie tylko za zadanie wzmoenie integracji spoecznej i promocji regionu, ale rwnie zwikszenie rozwoju gospodarczego poprzez stworzenie bazy dla turystyki i usug kulturalnych. Monitorowanie osignitych powyszych celw strategii i ich ocena w wyej wymienionym zakresie odbywa si bdzie poprzez nastpujce dane: powierzchnia i kubatura odrestaurowanych / zrewaloryzowanych obiektw dziedzictwa kulturowego liczba uczestniczcych w imprezach kulturalnych oraz odwiedzajcych muzea; liczba nowych i zmodernizowanych obiektw kultury. Cel operacyjny 1.8: Restrukturyzacja obszarw o niewaciwym potencjale rozwojowym. Cel ten bdzie realizowany m.in. poprzez: rewitalizacj dzielnic miast, terenw poprzemysowych i powojskowych. realizacja tego celu ma wyrwna zrnicowany poziom poszczeglnych regionw. Cel strategiczny nr 2: Zwikszenie efektywnoci wykorzystania potencjaw rozwojowych wojewdztwa, bdzie osigany m. in. poprzez:
Strona | 17
Cel operacyjny 2.4: Zwikszenie udziau usug turystycznych i rekreacji w gospodarce regionu. Cel ten bdzie realizowany midzy innymi poprzez: inwestycje w infrastruktur poprawiajc stan zagospodarowania obszarw atrakcyjnych pod wzgldem turystycznym i rekreacyjnym, z poszanowaniem wymogw ochrony rodowiska. Realizacja tego celu ma przyczyni si do rozwoju usug turystycznorekreacyjnych wykorzystujcych przyrodnicze, krajobrazowe oraz kulturowe atuty regionu i tym samym przyczyni si do zwikszenia udziau w gospodarce regionu.
z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Wielkopolskiego.
W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Wielkopolskiego, uchwalonym przez Sejmik Wojewdztwa Wielkopolskiego uchwa Nr XLII/628/2001 z 26 listopada 2001 r. (ogoszon w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Wielkopolskiego Nr 35, poz. 1052 z 2002 r.), zosta okrelony podstawowy cel zagospodarowania przestrzeni wojewdztwa, ktrym jest Harmonijny i zrwnowaony rozwj obszaru caego wojewdztwa. Zrwnowaony rozwj pojmowany jest jako: ad spoeczny zmierzajcy do poprawy jakoci ycia mieszkacw; ad ekonomiczny gwarantujcy efektywny rozwj spoecznogospodarczy; ad ekologiczny (ekorozwj); ad przestrzenny wyraajcy si deniem do harmonijnoci, uporzdkowania i proporcjonalnoci wszystkich elementw rodowiska czowieka. W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Wielkopolskiego zostay okrelone zasady uzyskania adu przestrzennego, ktre zamierza si uzyska poprzez: przestrzeganie wytycznych konserwatorskich nie tylko w odniesieniu do poszczeglnych obiektw objtych ochron, ale rwnie przy zagospodarowaniu zabytkowych ukadw urbanistycznych; odkrycie lokalnej architektury wiejskiej i zapewnienie moliwoci wprowadzenia tradycyjnych gabarytw, form dachu, detali i rozwiza materiaowych dla obiektw wspczesnych; ochron krajobrazu, a w rejonach o najwyszych walorach przyrodniczych i kulturowych wykluczenie realizacji obiektw, ktre charakterem (gabaryty, powierzchnia zajmowanego terenu, rodzaj prowadzonej dziaalnoci) koliduj z otoczeniem;
Strona | 18
kreowanie przestrzeni harmonijnej i piknej; dotyczy to zarwno terenw ju obecnie zainwestowanych, terenw projektowanych pod zabudow, jak i krajobrazw otwartych.
Z kolei zasady ksztatowania przestrzeni miejskiej maj by wg Planu Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Wielkopolskiego egzekwowane poprzez: ochron dziedzictwa kulturowego, tosamoci i tradycyjnych elementw rodowiska miejskiego, takich jak: zabytkowe dzielnice, budynki, dominanty przestrzenne, panoramy, tereny zielone i tereny otwarte; respektowanie zalece wynikajcych z przepisw ochronnych i poszerzania zakresu ochrony prawnej; utrzymywanie terenw biologicznie czynnych w formie korytarzy zieleni penetrujcych miasto oraz poprzez narzucanie odpowiednich standardw wykorzystania terenw pod inwestycje; wykorzystanie atutw wynikajcych z uksztatowania terenu, osi widokowych, dominant przestrzennych, panoram; w zapisach miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego podnoszenie wymogw architektonicznych w stosunku do obiektw realizowanych na obszarach rdmie oraz w pobliu terenw o najwyszych walorach kulturowych i przyrodniczych; podejmowanie opracowa dotyczcych rewaloryzowania zabytkowych dzielnic, rehabilitowania tzw. blokowisk. Zasady ksztatowania przestrzeni wok miejsc cennych dla kultury bd polegay na: dostosowaniu zagospodarowania do masowego ruchu turystycznego i pielgrzymkowego; ograniczeniu dziaalnoci gospodarczej do nie kolidujcej z wiodc funkcj miejsca; izolowaniu tych miejsc od bezporedniego styku z wspczesnym zainwestowaniem. Zasady w zakresie ochrony i ksztatowania rodowiska przyrodniczego bd m. in. polegay na: objciu obszarw chronionego krajobrazu i zespow przyrodniczo-krajobrazowych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego, ktre pozwol na skonkretyzowanie istniejcych konfliktw i wska sposoby ich zminimalizowania. Zasady w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego bd egzekwowane poprzez: bezwzgldne przestrzeganie prawa ujtego w Ustawie ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Wielkopolskiego okrela gwne zasady zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa, ktre maj opiera si na:
Strona | 19
tworzeniu warunkw do wspistnienia rodowiska przyrodniczego i zurbanizowanego; zachowaniu dziedzictwa kulturowego i wpisaniu go w struktury przestrzenne i otaczajcy krajobraz; tworzeniu wielofunkcyjnych struktur przestrzennych (przeamywanie monofunkcyjnoci); deniu do dalszej intensyfikacji rozwoju najbardziej aktywnych gospodarczo obszarw z rwnoczesnym przeamywaniem impasu gospodarczego obszarw wymagajcych aktywizacji.
W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Wielkopolskiego zostay okrelone kierunki zagospodarowania przestrzennego, ktre maj by realizowane poprzez: wskazanie obszarw o szczeglnych walorach przyrodniczych i kulturowych, ktre naley chroni przed degradacj; wyznaczenie obszarw o szczeglnych preferencjach: obszary predysponowane dla szczeglnych form zagospodarowania przestrzennego (aglomeracje, obszary intensywnego rolnictwa, rejony rekreacyjne itp.), obszary, ktre ze wzgldu na swoje uprzywilejowane pooenie maj szans na przyspieszony rozwj, obszary wymagajce szczeglnego wsparcia ze wzgldu na zapnienie gospodarcze i cywilizacyjne oraz brak naturalnych warunkw umoliwiajcych wyrwnanie tych zapnie; uwzgldnienie zada rzdowych oraz samorzdu wojewdztwa sucych realizacji ponadlokalnych celw publicznych. Ustalenia wynikajce z Planu Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Wielkopolskiego, dotyczce miasta i gminy Grabw: Miasto Grabw naley do miast posiadajcych historyczny ukad urbanistyczny wpisany do rejestru zabytkw. W dziedzinie rekreacji (cz. 5.4.4.) Grabw, z uwagi na swoje walory przyrodniczo-kulturowe, winien by postrzegany, jako miejsce cenne dla kultury generujcej turystyk. W czci 5.2. pn. Uwarunkowania rodowiska kulturowego w rozwoju wojewdztwa okrelone zostay najwaniejsze zadania w kreatywnym ksztatowaniu przestrzeni kulturowej. Nale do nich: wyodrbnienie w wojewdztwie obszarw o wysokich walorach rodowiska przyrodniczego i kulturowego zaproponowano 13 obszarw o znaczcych walorach kulturowych; rewaloryzacja orodkw o duym znaczeniu kulturowym i historycznym; wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza zabytkowe ukady urbanistyczne.

z Wojewdzkim Wielkopolskim Programem Opieki nad Zabytkami na lata 2008-2011.
Strona | 20
Wojewdzki Wielkopolski Program Opieki nad Zabytkami na lata 2008-2011 przyjty zosta Uchwa nr XVIII / 243 / 07/ Sejmiku Wojewdztwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2007 r. Zgodnie z art. 87. 2. Ustawy celem tego dokumentu jest:
wczenie
problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych, wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; uwzgldnianie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej; zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; wyeksponowanie poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu kulturowego; podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na opiek nad zabytkami; okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystaniem tych zabytkw; podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami.
W skali wojewdztwa podstawowym celem Programu jest koordynacja i stymulacja dziaa zwizanych z opiek nad zabytkami. Zrealizowanie podstawowych celw Wielkopolskiego Wojewdzkiego Programu Opieki Nad Zabytkami wymaga podjcia okrelonych dziaa. Podstawowe elementy dziaa zwizanych z opiek nad zabytkami, to: ewidencja - konieczne jest poszerzanie ewidencji zasobw dziedzictwa kulturowego Wojewdztwa Wielkopolskiego oraz biece uaktualnianie istniejcych ju wpisw. Jest to zadanie nalece do Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw przy wsppracy Regionalnego Orodka Bada i Dokumentacji Zabytkw oraz gmin. Ponadto odpowiednie ewidencje prowadz instytucje wskazane w ustawach o muzeach i bibliotekach. Sugeruje si publiczne udostpnianie ewidencji w formie elektronicznej, uwzgldniajc ograniczenia wynikajce ze wzgldw bezpieczestwa oraz obowizku ochrony danych osobowych dokumentacja - niezwykle wan spraw jest wzbogacanie dokumentacji dotyczcej obiektw dziedzictwa kulturowego, a przede wszystkim: opisw, szkicw, planw, map, opracowa obiektw. Wskazuje si potrzeb digitalizacji danych i ich udostpnianie w formie elektronicznej z wyej wymienionymi zastrzeeniami (por.:
Strona | 21
ewidencja) oraz uwzgldnieniem ochrony praw autorskich. Zadania dokumentacyjne realizuje Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw, Regionalny Orodek Bada i Dokumentacji Zabytkw oraz instytucje wskazane w ustawach o muzeach i bibliotekach. Dokumentacj powinni take prowadzi inni dysponenci zabytkw (osoby prywatne, parafie etc.). udostpnianie - naley zwrci uwag na tworzenie scenariuszy wystaw staych i czasowych o charakterze edukacyjnym, z wykorzystaniem technik multimedialnych. W miejscach, w ktrych nie mona zapewni odpowiednich warunkw dla eksponowania obiektw (bezpieczestwo, warunki konserwatorskie), powinno si wykorzystywa multimedia i plansze. Specjalne ekspozycje powinny by projektowane dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym (szkoa podstawowa). Odrbn, rwnie istotn kwesti jest tworzenie nowych muzew i wystaw staych. Wszystkie obiekty dziedzictwa kulturowego, ktre uzyskay wsparcie finansowe ze rodkw publicznych, powinny by dostpne dla spoeczestwa z ewentualnymi ograniczeniami wynikajcymi ze sposobu ich uytkowania lub przechowywania. Ograniczenia te nie mog jednak cakowicie uniemoliwi dostpu do obiektw. promocja, informacja oraz opracowania popularno-naukowe szczeglny nacisk naley pooy na promocj: szlakw kulturowych, parkw kulturowych, pomnikw historii, obiektw wpisanych na listy dziedzictwa (wiatow i europejsk). Te same postulaty kierowane s w odniesieniu do penej i rzeczowej informacji oraz opracowa popularno-naukowych. Niezwykle istotnym czynnikiem jest te oznakowanie drg publicznych: szlakw i obiektw. Od iloci i treci stawianych znakw zaley ich skuteczno jako elementu dziaalnoci informacyjnej, ktra z kolei jest elementem wizerunku (pastwa, regionu, wojewdztwa, powiatu, gminy) jako produktu turystycznego. Sugeruje si stworzenie systemu informacji o zasobach dziedzictwa kulturowego, ktry byby dostpny przez Internet. Warto rozway moliwo zbudowania sieci kioskw internetowych zlokalizowanych w pobliu najwaniejszych obiektw, ktre byyby dostpne bezpatnie lub za minimaln opat. W Programie znajduje si te zapis, i: Samorzd Wojewdztwa Wielkopolskiego powinien wspiera tworzenie programw edukacyjnych przez: instytucje kultury, organizacje poytku publicznego, osoby prywatne i firmy komercyjne. W celu pozyskania jak najwikszej liczby uczestnikw, wskazane byoby wykorzystywanie formuy konkursowej wspzawodnictwa. Sugeruje si zwrcenie szczeglnej uwagi na tworzenie projektw, ktrych adresatami s dzieci uczszczajce do przedszkoli i szk podstawowych. Opracowania popularno-naukowe pozwalaj na zdobycie podstawowej wiedzy o poszczeglnych obiektach. Powstajce opracowania powinny by skierowane do poszczeglnych grup wiekowych i podobnie jak w
Strona | 22
przypadku programw edukacyjnych sugeruje si zwrcenie szczeglnej uwagi na dzieci uczszczajce do przedszkoli i szk podstawowych. monitoring - wszelkie dziaania zwizane z opiek nad zabytkami wymagaj monitoringu. Wojewdzki Wielkopolski Program Opieki nad Zabytkami postuluje utworzenie przy Urzdzie Marszakowskim Wojewdztwa Wielkopolskiego staego zespou monitorujcego, w ktrego skad wchodziliby przedstawiciele: Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw, Regionalnego Orodka Bada i Dokumentacji Zabytkw oraz Departamentu Kultury UMWW. Zesp poza monitoringiem koordynowaby dziaania zwizane z gminnymi parkami kulturowymi oraz innymi projektami dotyczcymi dziedzictwa kulturowego (wydawnictwa, programy edukacyjne etc.).
wojewdzkim, zwizanymi z problematyk dziedzictwa kulturowego.
4.2.4.Relacje z innymi dokumentami o zasigu
Strategia rozwoju turystyki w wojewdztwie wielkopolskim na lata 2007-2013, zostaa przyjta przez Sejmik Wojewdztwa Wielkopolskiego 25 czerwca 2007 roku. Opracowanie tego dokumentu byo wsplnym przedsiwziciem Zarzdu Wojewdztwa Wielkopolskiego i Wielkopolskiej Organizacji Turystycznej, sfinansowanym z budetu wojewdztwa wielkopolskiego i dotacji Departamentu Turystyki Ministerstwa Gospodarki. Strategia rozwoju turystyki w wojewdztwie wielkopolskim na lata 2007-2013, to dokument wany w procesie programowania rozwoju turystyki w regionie, istotny przy pozyskiwaniu i efektywnym wykorzystywaniu rodkw z funduszy Unii Europejskiej. Zadania i dziaania wskazane w Strategii oraz kierunki rozwoju turystyki bd scala i integrowa dziaania samorzdw i poszczeglnych podmiotw w sektorze turystyki. Opracowanie dokumentu miao rwnie na celu wskazanie gwnych kierunkw interwencji publicznych w zakresie turystyki o charakterze strukturalnym oraz zachowanie zasad zrwnowaonego rozwoju regionu, z poszanowaniem przyrody oraz rodowiska kulturowego. Wdroenie Strategii umocni pozycj wojewdztwa na rynku turystycznym, przyczyni si do aktywizacji partnerw spoecznych i podmiotw gospodarczych oraz wzrostu wielkoci ruchu turystycznego. Wzrost atrakcyjnoci wojewdztwa spowoduje napyw kapitau inwestycyjnego i zwizany z tym rozwj infrastruktury turystycznej i paraturystycznej. Sprzyja to bdzie rozwojowi gospodarki turystycznej regionu. Opracowanie Strategii przyczyni si rwnie do wykreowania markowych produktw turystycznych wojewdztwa w sposb optymalny wykorzystujcych walory i potencja Wielkopolski. Bd one podstaw budowy wizerunku regionu jako obszaru atrakcyjnego turystycznie. Na dokument zoyy si takie elementy, jak:
Strona | 23
oglna charakterystyka i ocena wojewdztwa w kontekcie moliwoci rozwojowych turystyki; prospektywna diagnoza turystyki wielkopolskiej; bilans uwarunkowa rozwojowych wraz z identyfikacj produktw turystycznych; synteza uwarunkowa rozwojowych; analiza turystyki wielkopolskiej w wietle krajowych, europejskich i wiatowych trendw rozwojowych; kompleksowa strategia rozwoju turystyki w wojewdztwie wielkopolskim; system realizacji i zarzdzania Strategi; informacja o konsultacjach Strategii. W Strategii rozwoju turystyki w wojewdztwie wielkopolskim na lata 2007-2013, wrd priorytetw i celw rozwoju turystyki w wojewdztwie wskazane zostay gwne pola strategiczne, w ktrych generuj si i kumuluj procesy rozwojowe i dziaalno w dziedzinie turystyki. Wskazane pola strategiczne maj stanowi gwne obszary wieloletnich i docelowych dziaa, zmierzajcych do osignicia celu nadrzdnego w turystyce wielkopolskiej. Do priorytetw rozwojowych zaliczono rozwj walorw turystycznych. Cele strategicznym jest tu podnoszenie atrakcyjnoci turystycznej regionu poprzez lepsz ochron, ekspozycj i organizacj zasobw kulturowych i przyrodniczych. Dwa cele odnosz si wprost do obiektw zabytkowych: wytyczenie i zagospodarowanie historycznych tras zwiedzania w centrach zabytkowych oraz przystosowanie zespow rezydencjonalnych i sakralnych do potrzeb ruchu turystycznego o charakterze krajoznawczym i pielgrzymkowym; wykorzystanie i adaptacja obiektw zabytkowych na turystyczne obiekty usugowe. Przez teren gminy Grabw przebiega obecnie jeden szlak pieszy o zasigu powiatowym: zielony szlak turystyczny o dugoci 48 km, czcy: Grabw Marszaki - rezerwat Pieczysko - Rezerwat Jody Ostrzeszowskie Ostrzeszw Baczyn Marcinki - Kobyl Gr Rzetni - Domanin PKP. Wdroenie zaoe Strategii rozwoju turystyki winno skutkowa lepszym wykorzystaniem walorw gminy Grabw nad Prosn do celw turystyki.
5.Uwarunkowania wewntrzne ochrony dziedzictwa

kulturowego.
5.1.Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z

dokumentami wykonanymi na poziomie gminy:
5.1.1.Uwarunkowania wynikajce ze strategii rozwoju

gminy.
Strona | 24
Ustawa o samorzdzie gminnym stanowi, e do zakresu dziaania gminy nale wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, a zaspokajanie zbiorowych potrzeb wsplnoty naley do podstawowych zada gminy. Przepisy te maj duy wpyw na formuowanie celu nadrzdnego (misji), albowiem zaspokajanie potrzeb wsplnoty jest tym, do czego gmina zostaa powoana. Biorc powysze pod uwag w Strategii rozwoju miasta i gminy Grabw nad Prosn na lata 2008-2015, opracowanej w 2008 r., zdecydowano si przyj nastpujce brzmienie misji rozwoju gminy Grabw nad Prosn: Stworzenie mieszkacom miasta i gminy warunkw wszechstronnego rozwoju ekonomicznego i spoecznego oraz skuteczne zaspokajanie ich potrzeb z wykorzystaniem moliwoci finansowania rozwoju ze rodkw Unii Europejskiej. Przeprowadzona diagnoza otoczenia strategicznego gminy i jej potencjau pozwoliy na ustalenie celw strategicznych zmierzajcych do realizacji misji gminy Grabw nad Prosn. S to cele ambitne, realne i mierzalne. Jako cele strategiczne okrelono: 1. Wzrost poziomu ycia mieszkacw gminy. 2. Poprawa jakoci usug publicznych wiadczonych przez gmin. 3. Zwikszenie potencjau turystycznego gminy. 4. Poprawa jakoci kapitau ludzkiego i aktywizacja zawodowa mieszkacw gminy. Celom strategicznym zostay przypisane cele szczegowe. Jako przyjte do realizacji kierunki dziaa, majce istotne znaczenie dla dziedzictwa kulturowego, naley wymieni:
w
ramach celu strategicznego 1: Wzrost poziomu ycia mieszkacw gminy - nastpujcy cel szczegowy: 1.3. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury sportowej i rekreacyjnej.
w ramach celu strategicznego 2: Poprawa jakoci usug publicznych
wiadczonych przez gmin - nastpujcy cel szczegowy: 2.8. Poprawa estetyki budynku i funkcjonalnoci pomieszcze Urzdu Miasta i Gminy.
ramach celu strategicznego 3: Zwikszenie potencjau turystycznego gminy - nastpujce cele szczegowe: 3.1. Zainicjowanie lokalnego stowarzyszenia na rzecz rozwoju turystyki w gminie Grabw nad Prosn. 3.2. Opracowanie specyfikacji produktu turystycznego na terenie gminy. 3.3. Rozbudowa infrastruktury turystycznej.
Strona | 25
3.4. Opracowanie i zrealizowanie planu promocji turystycznej gminy. 3.5. Ochrona i promocja dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego.
5.1.2.Uwarunkowania wynikajce z planu rozwoju

lokalnego. . Plan rozwoju lokalnego miasta i gminy Grabw nad Prosn z 2004 r., przyjty zosta Uchwa Rady Gminy Nr XVII/136/2004 z dnia 19 listopada 2004 roku. Zapisy istotne dla dziedzictwa kulturowego i opieki nad zabytkami zawarte zostay w rozdziaach 7.5 i 7.6 dokumentu. W rozdziale 7.5. pt. Kultura, zawarto zapis odnoszcy si do Izby Pamitek w Grabowie, gromadzcej unikalne w skali kraju zbiory zwizane z pszczelarstwem, a take eksponaty zwizane z histori regionu zwizane z postaciami dwch wybitnych grabowian: dra Wadysawa Biegaskiego, lekarza, logika, filozofa, jednego z pierwszych metodologw sztuki lekarskiej oraz prof. Teofila Ciesielskiego, botanika, specjalisty w zakresie pszczelarstwa. Plan zakada rozszerzenie zbiorw, m. in. o pamitki po Stefanie Szmaju, artycie grafiku urodzonym w Grabowie Pustkowiu (Ksienicach). W planach rozwoju Izby przewidziano rwnie remont pomieszcze. W dziedzinie rekreacji i turystyki (rozdz. 7.6) stwierdzono, i obszar gminy Grabw nad Prosn jest predysponowany do rozwoju szeregu odmian turystki i rekreacji. Jako cech charakterystyczn lasw w gminie wskazano ich znaczne rozdrobnienie i rozproszenie, co w poczeniu z bogat zieleni rdpoln tworzy bardzo ciekawy, urozmaicony krajobraz, stwarzajcy wraenie znacznie wikszej lesistoci obszaru gminy, ni ma to miejsce w rzeczywistoci. Obszary doliny Prosny tworz kompleksy k przeplatane zakrzaczeniami i zadrzewieniami zieleni rdpolnej i razem z meandrujcym korytem rzeki bardzo urozmaicaj i uatrakcyjniaj krajobraz paskiej doliny rzecznej. Znaczne rozproszenie zabudowy zagrodowej siedliskowej w poudniowej i centralnej czci gminy, w poczeniu z czsto malownicz lokalizacj wrd enklaw lenych, sprzyja rozwojowi agroturystyki. Zwrcono rwnie uwag na interesujce zabytki architektoniczne w gminie. Uznano, i turystyczn szans gminy jest przepywajca przez jej obszar rzeka Prosna, ktrej stan czystoci wody ocenia si na II klas. Planowany zbiornik retencyjny na Pronie Wielowie Klasztorna wg ostatnich decyzji co do jego wielkoci znajdzie si poza obszarem gminy, wobec czego jego wpyw na zmiany stosunkw wodnych i klimatu dla gminy Grabw bdzie znikomy, natomiast sprzyja bdzie wykorzystaniu gospodarczemu walorw turystycznych gminy. Jako miejsca przeznaczone dla sportu wskazano w Grabowie nad Prosn Stadion Miejski z nowym kortem tenisowym przy ul. Przemysowej, ponadto wytypowano do tych celw miejsce w Bukownicy (przy Osiedlu Grabowskim) oraz mniejsze
Strona | 26
miejsca do gier w Palatach (przy osiedlu mieszkaniowym), przy szkoach w Bobrownikach, Marszakach, Skrzynkach, a take przy OSP w Ksienicach. Imprezy cykliczne w gminie, to: Bieg Sokoa w Bukownicy (czerwiec); Wycig Grali w Bukownicy (sierpie); Wycig Kolarski w Grabowie nad Prosn (kwiecie); Gminny Turniej Tenisa Stoowego (zima, wybrana placwka szkolna); Festyn Rodzinny na Boniach w Grabowie nad Prosn (okres wakacji letnich); Festyn Dobroczynny w Grabowie nad Prosn (okres wiosenno-letni); Festiwal Kold i Pastoraek w Grabowie nad Prosn (stycze). Jako podstawowe problemy rozwojowe w obszarze turystyki, rekreacji i promocji gminy, pomimo zachowania wielu zabytkw kultury sigajcych wczesnego redniowiecza (jak grodzisko w Smolnikach) czy kultury uyckiej (cmentarzysko w Bukownicy), a take zabytkw przyrody, czy te zielonego szlaku turystyki pieszej (T-508), wskazano brak zorganizowanych form turystyki i infrastruktury turystycznej. Zauwaono niewykorzystanie naturalnych walorw gminy (krajobrazy, czyste rodowisko, a przede wszystkim rzeka, ktra pynie w gminie na odcinku 15 km). Due nadzieje wie si z budow zbiornika Wielowie Klasztorna, na ktrym mona bdzie uprawia sporty wodne. Zbiornik, oprcz walorw rekreacyjnych i widokowych, spenia bdzie funkcje gospodarcze zapobiega zbyt duym wylewom rzeki. Wskazano, i istotne znaczenie ma wyznaczenie w planach zagospodarowania przestrzennego dostatecznej iloci terenw pod infrastruktur turystyczna i wypoczynkow oraz pod budownictwo mieszkaniowe na wsi i w miecie. Na terenach w okolicy targowiska miejskiego, ktre przeznaczone s na rekreacj, pobudowana jest harcwka i kilka domkw kempingowych. Od paru lat inwestycje na tym terenie nie s prowadzone ze wzgldu na brak funduszy i inwestorw. Podkrelono, i wskazane s zachty dla osb podejmujcych dziaalno agroturystyczn, take dla osb wchodzcych z dziaalnoci gospodarcz w obszar dostarczania usug kulturalnoturystycznych i tworzcych rozwj tej bazy. Dla zainteresowania gmin i jej walorami potrzebne s cige dziaania informacyjne i promocyjne ze strony gminy. Uznano, i niewystarczajca jest promocja w zakresie rozwoju turystyki oraz w zakresie spraw z otoczenia rolnictwa. W dziaaniach na rzecz pozyskania inwestorw zewntrznych naley skierowa si w szczeglnoci na inwestorw z brany turystycznej, inwestorw tworzcych orodki rozrywki i rekreacji dla modziey. Obecnie oferowane instrumenty wsparcia dla inwestorw tworzcych nowe miejsca pracy s zbyt skromne. W dziaaniach promocyjnych naley szczegln uwag skierowa na promowanie lokalnych liderw rozwoju przedsibiorstwa, instytucje, firmy, organizacje. Naley zwikszy ilo i czstotliwo wydawania informatorw o gminie.
Strona | 27
Wrd najpilniejszych zada przewidzianych do realizacji ujto nastpujce, istotne dla dziedzictwa kulturowego i opieki nad zabytkami: 2.3. Renowacja Parku Miejskiego (d. park dworski) i zielecw w Grabowie; 2.4. Budowa deptaku przy ul. Ostrowskiej w Grabowie 3. Stworzenie warunkw do rozwoju turystyki i rekreacji 3.1. Wyznaczenie maksymalnej iloci terenw pod infrastruktur turystyczn i wypoczynkow w planie zagospodarowania przestrzennego; 3.4. Opracowanie projektu zbiornika maej retencji z funkcj rekreacyjn. Zapisano szczegowe zadania i projekty, zarwno wymagajce realizacji rwnie dugoterminowej - zgoszone przez radnych, pracownikw merytorycznych w UMiG Grabw nad Prosn, kierownikw jednostek organizacyjnych gminy oraz przez samorzdy wszystkich jednostek pomocniczych Miasta i Gminy Grabw nad Prosn. Nie wszystkie pozostaj w zakresie dziaania wadz samorzdowych gminnego szczebla. Wybr tych zada, istotnych dla zagadnie dziedzictwa kulturowego i opieki nad zabytkami, przedstawia si nastpujco:
L Miejscowo p. 1. Grabw n. Prosn 3. Bukownica
Okrelenie zadania remont dworku w Parku Miejskim zadanie zrealizowane - remont zabytkowej oficyny mieszkalnej w Parku Miejskim w trakcie realizacji renowacja Parku Miejskiego wykonana w l. 2007-08 budowa chodnika przy ul. Ostrzeszowskiej, Kolejowej, Szkolnej budowa deptaku przy ul. Ostrowskiej zakoczona budowa ulic urzdzenie placu zabaw przy ul. Kolejowej, kowej i Orzeszkowej adaptacja pomieszcze przyklasztornych dla potrzeb Centrum Kultury system informacji wizualnej miasta budowa cieki rowerowej w kierunku Grabw Wjtostwo - wykonanie owietlenia, drogi do cmentarza i bramy cmentarnej - wczenie do oczyszczalni ciekw przy Domu Pomocy Spoecznej w Marszakach - poszerzenie terenu cmentarza i drogi dojazdowej - zagospodarowanie parku zabytkowego
4. Chlewo
Strona | 28
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY GRABW NAD PROSNA 2010-2013 6. Giyce 1 Marszaki 2. - poprawa bezpieczestwa drogowego przy wysepce usytuowanej przy kapliczce w kierunku kocioa - urzdzenie pieszego szlaku, - wczenie kanalizacji wsi do oczyszczalni ciekw przy Domu Pomocy Spoecznej w Marszakach
5.1.3.Zalenoci wynikajce ze studium uwarunkowa i

kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy. . Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Grabw nad Prosn, opracowane przez autorsk pracowni projektow architektw Jacka i Marleny wito, przyjte zostao Uchwa Nr XXIV/159/2000 Rady Miejskiej Grabowa nad Prosn z dnia 30 listopada 2000 r. Podstawowym zadaniem studium byo ustalenie kierunkw polityki przestrzennej na obszarze miasta Grabw. Studium posiada rwnie zapisy dotyczce ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego (przywoane w dalszej czci rozdziau). Jako podstawowe uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe gminy wskazano, co nastpuje: Obszar gminy Grabw nad Prosn charakteryzuje dominacja gleb przecitnej i niskiej jakoci, 5, 6, 7 i 9 klasy. Lasy zajmuj 2 542 ha, co stanowi 20,6 % powierzchni gminy. Ich charakterystyczn cech jest znaczne rozdrobnienie i rozproszenie kompleksw lenych, co skutkuje brakiem specyficznych ekosystemw. Struktura funkcjonalno-przestrzenna jednostek osadniczych charakteryzuje si wystpowaniem jedynego orodka gminnego o funkcji usugowej i administracyjnej, jakim jest miasto Grabw, bdce siedzib drobnego przemysu i przetwrstwa rolno-spoywczego. Ku niemu ci wsie Ksienice, Grabw Wjtostwo, Palaty i cz Giyc. Z kolei wsie Bukownica, Marszaki, Chlewo, Giyce, Skrzynki i Dbicze dziaaj jako orodki podstawowe, natomiast wsie Grabw Pustkowie, Smolniki, Siekierzyn, Kunica Bobrowska i Bobrowniki, to wsie o charakterze zachowawczym, o znacznym rozproszeniu zabudowy i bez uksztatowanego porzdku urbanistycznego. Liczba ludnoci gminy waha si, zachowujc sab tendencj zwykow. Saldo migracji w gminie zachowuje wartoci dodatnie przewiduje si zwikszenie zainteresowania ludnoci terenami wiejskimi jako miejscem do zamieszkania, bdzie to jednak gwnie ludno w wieku poprodukcyjnym i produkcyjnym niemobilnym. Prognozowany jest dalszy rozwj miasta Grabowa jako jednostki osadniczej i zwikszenie na jego terenie ruchu budowlanego. Podobne zjawiska przewidywane s we wsiach cicych ku miastu, czyli Palatach i Ksienicach. Wskazuje si rwnie na potencja rozwojowy wsi Bukownica, Marszaki, Chlewo, Grabw Pustkowie i Grabw Wjtostwo oraz Giyce, natomiast jako wsie posiadajce moliwoci rozwoju w oparciu o
Strona | 29
turystyk, zwaszcza agroturystyk i ruchy migracyjne, wymieniane s Bobrowniki, Kunica Bobrowska, Dbicze i Skrzynki. Wsiami o charakterze zachowawczym pozostan Smolniki i Siekierzyn. Moliwoci dalszego rozwoju budownictwa mieszkaniowego zostay okrelone w Studium poprzez wskazanie istniejcych i nowych terenw do zabudowy mieszkalnej. Przyjto zasad, e na wskazanych terenach zabudowy mieszkaniowej moliwa bdzie rwnie zabudowa infrastruktury usugowej i drobnej wytwrczoci, z ograniczeniami dla dziaalnoci uciliwej dla otoczenia. Wykluczono zabudow wielorodzinn, czyli blokow na terenach wiejskich, gdzie preferuje si zabudow jednorodzinn na dziakach o min. powierzchni 1000 m2. Dopuszczono budow tzw. maych domw mieszkalnych, maksymalnie szeciorodzinnych, dwukondygnacyjnych z poddaszami uytkowymi i dachami stromymi. Na obszarach okrelonych jako tereny zainwestowania wiejskiego dopuszczono zabudow zagrodow, usugow i drobnej wytwrczoci. Dla zapewnienie adu przestrzennego zaproponowano wprowadzenie standardw zabudowy (kubatura do 2500 m3, wysoko do dwch kondygnacji z dopuszczeniem poddaszy uytkowych, dachy strome symetryczne, o kcie nachylenia poaci 40-45o, pokrycie dachwk ceramiczn lub jej imitacj, obowizek nawizywania do lokalnych wzorcw zabudowy historycznej w zakresie skali, bryy i detalu). Obiekty uytecznoci publicznej bd projektowane indywidualnie, w nawizaniu do otoczenia. Obszar gminy uznano za predestynowany do rozwoju wszelkich odmian turystyki i rekreacji. Wzdu rzeki Prosny zaproponowano utworzenie niewielkich zbiornikw wodnych (staww) o charakterze retencyjnym, rekreacyjnym i hodowlanym. Przewiduje si rekreacyjne i krajoznawcze wykorzystanie rzeki Prosny poprzez urzdzanie kpielisk, pl biwakowych i stanowisk wdkarskich oraz udostpnienie rzeki do krtkich spyww kajakarskich. Na obszarze caej gminy, ze szczeglnym uwzgldnieniem Bobrownik, Kunicy Bobrowskiej, Dbicz, Skrzynek, Siekierzyna, Hub zaproponowano rozwj gospodarstw agroturystycznych z baz turystyki rowerowej, pieszej, zbieractwa runa lenego i jazdy konnej. Zaplanowano trasy rekreacyjnych drg rowerowych, wymagajce jedynie oznakowania. Wyznaczono te tereny pod zespoy urzdze turystycznych z zabudow. Wskazano rwnie obszary ekstensywnej zabudowy letniskowej i ustalono jej parametry. Sformuowano warunki uytkowania i zagospodarowania na obszarze chronionego krajobrazu Wzgrza Ostrzeszowskie i kotlina Odolanowska oraz Dolina Rzeki Prosny i Kotlina Grabowska W studium (Rozdzia 9.6. Obiekty i obszary chronione. Definicje i wymogi, Podrozdzia 9.6.1. Strefy ochrony konserwatorskiej) oraz w zaczniku graficznym do niego wyznaczono nastpujce strefy ochrony konserwatorskiej i ustalono dla nich nastpujce polityki przestrzenne: Strefa A szczeglnej ochrony konserwatorskiej
Strona | 30
Strefa A szczeglnej ochrony konserwatorskiej obejmuje obszar, na ktrym elementy ukadu przestrzennego miejscowoci lub jej czci, tzn. rozplanowanie, zabudowa oraz zwizany z nimi teren i krajobraz zachoway si w stanie nienaruszonym lub nieznacznie znieksztaconym, a take teren wpisany do rejestru zabytkw. Jest to obszar uznany za szczeglnie wany pod wzgldem historycznym i kulturowym. W strefie tej obowizuje bezwzgldny priorytet wymogw konserwatorskich nad wszelk prowadzon wspczenie dziaalnoci inwestycyjn, gospodarcz i usugow. Wymogi sformuowane dla strefy A: 1. Naley zachowa historyczny ukad przestrzenny: rozplanowanie drg, ulic, placw, linie zabudowy, kompozycj wntrz urbanistycznych i kompozycj zieleni oraz poszczeglne historyczne elementy tego ukadu: zabudow (z wyczeniem obiektw kolidujcych), ziele, nawierzchnie ulic, placw i chodnikw, cieki i zbiorniki wodne oraz historyczne obiekty techniczne; 2. Naley konserwowa zachowane elementy ukadu przestrzennego; 3. Poszczeglne obiekty o wartociach zabytkowych naley bezwzgldnie zachowa i utrzyma we waciwym stanie technicznym; obiekty zniszczone lub zaniedbane naley podda rewaloryzacji z dostosowaniem funkcji do wartoci obiektu; 4. Naley dy do odtworzenia zniszczonych obiektw lub elementw zespow; w niektrych wypadkach zaleca si zaznaczenie ladw nieistniejcych fragmentw historycznej kompozycji przestrzennej; 5. Obiekty dysharmonizujce naley usun lub pozostawi do mierci technicznej; dopuszcza si ich przeksztacenie zgodnie z zaleceniami podanymi dla nowej zabudowy. Analogicznie, tzn. usuwajc lub przeksztacajc, naley postpowa w stosunku do innych elementw znieksztacajcych zaoenie historyczne (np. nasadze zieleni); 6. Naley utrzyma utrwalone funkcje historyczne oraz dostosowa funkcje wspczesne do wartoci zabytkowych zespou i jego poszczeglnych elementw, a funkcje uciliwe i degradujce wyeliminowa; 7. Pierwszestwo maj wszelkie dziaania odtworzeniowe i rewaloryzacyjne dotyczce zabudowy, sieci komunikacyjnych oraz przyrodniczych elementw krajobrazu; 8. W przypadku inwestycji nowych naley preferowa te, ktre stanowi rozszerzenie lub uzupenienie ju istniejcych form zainwestowania terenu, przy zaoeniu maksymalnego zachowania i utrwalenia istniejcych ju relacji oraz pod warunkiem, i nie koliduj one z historycznym charakterem obiektu lub zespou; 9. Naley dostosowa now zabudow do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie sytuacji, skali i bryy oraz nawiza formami wspczesnymi do lokalnej tradycji architektonicznej. Nowa zabudowa nie moe dominowa nad zabudow zabytkow; 10. Umieszczanie reklam i innych tablic, dysharmonizujcych z zabytkowym budynkiem lub otoczeniem jest zabronione.
Strona | 31
Dopuszczalne jest umieszczanie tablic informacyjnych lub szyldw w miejscach na to wyznaczonych, we waciwej, nieagresywnej formie. Lokalizacj i projekty tych elementw naley uzgadnia ze Sub Ochrony Zabytkw; 11. Podziay nieruchomoci oraz zmiany wasnociowo-prawne naley uzgadnia z waciwym oddziaem Suby Ochrony Zabytkw. W niektrych przypadkach mog by one niedopuszczalne; 12. Wszelkie zamierzenia i dziaania inwestycyjne lub remontowe na obszarze strefy A naley uzgadnia z waciwym oddziaem Suby Ochrony Zabytkw. 13. Wszelkie dziaania poniej poziomu terenu na obszarze strefy A szczeglnej ochrony konserwatorskiej winny by uzgodnione z Inspekcj ds. archeologicznych waciwego oddziau Suby Ochrony Zabytkw i przeprowadzone pod nadzorem i za zezwoleniem waciwego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. Inwestor winien liczy si z koniecznoci zlecenia dodatkowych bada lub opracowa studialnych archeologicznych, architektonicznych, urbanistycznych, stratygraficznych, dendrologicznych, dendro-chronologicznych itp. w przypadku postawienia takich wymogw przez odpowiednie suby (Ochrony Zabytkw, Nadzr Budowlany itd.) Strefa B ochrony konserwatorskiej. Strefa B ochrony konserwatorskiej obejmuje obszary, w ktrych elementy dawnego ukadu przestrzennego miejscowoci lub jej czci, np. rozplanowanie, ksztat zewntrzny zabudowy, jej powizania z zieleni i krajobrazem zachoway si w stosunkowo dobrym stanie i cao stanowi warto kulturow w skali lokalnej. W strefie B obowizuj nastpujce wymogi konserwatorskie: 1. Naley zachowa i wyeksponowa elementy historycznego ukadu przestrzennego, np. rozplanowanie drg, ulic i placw, ukad dziaek, linie zabudowy, kompozycje wntrz architektonicznych, kompozycje zieleni, tereny zielone; 2. Naley zachowa obiekty o wartociach zabytkowych; zniszczone lub zaniedbane naley podda rewaloryzacji z dostosowaniem funkcji do wartoci i charakteru obiektu; 3. Elementy dysharmonizujce, zwaszcza uniemoliwiajce ekspozycj wartociowych obiektw zabytkowych, winny by usunite lub poddane odpowiedniej przebudowie. Dopuszcza si pozostawienie ich do mierci technicznej lub przeksztacenie zgodnie z zaleceniami podanymi dla nowej zabudowy; 4. W niektrych przypadkach wskazane jest uzupenienie zabytkowego zespou o nowe obiekty, usytuowane w miejscach dawnej zabudowy; 5. Nowa zabudowa winna by dostosowana do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie rozplanowania, skali i bryy przy zaoeniu harmonijnego wspistnienia elementw kompozycji historycznej i wspczesnej oraz nawizywa formami wspczesnymi do lokalnej
Strona | 32
tradycji architektonicznej. Wszelka dziaalno inwestycyjna musi uwzgldnia istniejce ju zwizki przestrzenne i planistyczne; 6. Umieszczanie reklam lub innych tablic, dysharmonizujcych z zabytkowym budynkiem lub otoczeniem jest niedopuszczalne. Moliwe jest umiejscawianie tablic informacyjnych lub szyldw w miejscach na to wyznaczonych, we waciwej, nieagresywnej formie. W przypadkach spornych lub wtpliwych lokalizacj i projekty tych elementw naley konsultowa z waciwym oddziaem Suby Ochrony Zabytkw; 7. Wszelkie zamierzenia i dziaania inwestycyjne naley konsultowa z waciwym oddziaem Suby Ochrony Zabytkw. Strefa K ochrony krajobrazu kulturowego. Strefa K ochrony krajobrazu kulturowego obejmuje tereny harmonijnego wspistnienia krajobrazu przyrodniczego z historyczn zabudow lub obszary o wygldzie uksztatowanym w wyniku dziaalnoci ludzkiej. W strefie K, z uwagi na podlegajcy ochronie charakter relacji midzy obiektami przyrodniczymi a kubaturowymi, obowizuj nastpujce wymogi konserwatorskie: 1. Naley zachowa i wyeksponowa elementy historycznego ukadu przestrzennego, np. rozplanowanie drg i zabudowy, linie zabudowy, ukad dziaek oraz kompozycje zieleni; 2. Naley utrzymywa krajobraz przyrodniczy zwizany przestrzennie z historycznym zaoeniem urbanistycznym; winno si uwolni jego obszar od elementw dysharmonizujcych, rekultywowa tereny zielone, a w przypadku wprowadzania nowych elementw winny one podnosi estetyczne wartoci tych terenw i podkrela ich zwizek przestrzenny z historycznym zaoeniem urbanistycznym; 3. Naley preferowa te inwestycje, ktre stanowi rozszerzenie lub uzupenienie ju istniejcych form zainwestowania terenu, przy zaoeniu maksymalnego zachowania i utrwalenia istniejcych ju relacji oraz pod warunkiem, i nie koliduj one z historycznym charakterem ukadu urbanistycznego. Z tego powodu naley wykluczy inwestycje wymagajce znacznych przeobrae krajobrazu; 4. Nowa zabudowa winna by harmonijnie wpisana w otaczajcy krajobraz oraz dostosowana do historycznej kompozycji przestrzennej w zakresie rozplanowania, skali i bryy. Naley kontynuowa dotychczasowy ukad dziaek siedliskowych oraz rozplanowanie na nich zabudowy. Nowa zabudowa winna odpowiada nastpujcym zaleceniom: wysoko 1-2 kondygnacji, dachy strome o symetrycznych poaciach i kcie nachylenia ok. 40o, kryte ceramicznie. Wskazane jest operowanie drobn form architektoniczn oraz twrcze nawizywanie do miejscowej tradycji budowlanej, tj. kontynuowanie tradycji stosowania ceglanego lica cian zewntrznych oraz urozmaicania dachw wystawkami; 5. Umieszczanie reklam lub innych tablic, dysharmonizujcych z zabytkowym budynkiem lub otoczeniem jest niedopuszczalne. Moliwe jest umiejscawianie tablic informacyjnych lub szyldw w miejscach na
Strona | 33
to wyznaczonych, we waciwej, nieagresywnej formie. W przypadkach spornych lub wtpliwych lokalizacj i projekty tych elementw naley konsultowa z waciwym oddziaem Suby Ochrony Zabytkw; 6. Wszelkie zamierzenia i dziaania inwestycyjne naley konsultowa z waciwym oddziaem Suby Ochrony Zabytkw. Otulina krajobrazowa. Otulin krajobrazow wprowadzono celem ochrony panoramy oraz charakteru miasta Grabowa. Objte ni obszary nie posiadaj same w sobie walorw zabytkowych (z wyjtkiem terenw i obiektw zaznaczonych jako zabytkowe), natomiast lokalizowane w niej inwestycje maj wpyw na wizerunek miasta. W tej strefie obowizuj nastpujce wymogi konserwatorskie: 1. Naley utrzyma zachowane elementy historycznego ukadu przestrzennego oraz istniejce obiekty zabytkowe (rwnie cmentarze); 2. Nie dopuszcza si realizacji inwestycji powodujcych znaczne, degradujce przeobraenia krajobrazu; 3. Nowa zabudowa winna by tak projektowana, aby nie deformowaa sylwety lub panoramy miasta, musi wic mie ograniczon wysoko i operowa drobn form architektoniczn. Ponadto naley j zharmonizowa z wiejsk zabudow typow dla caej gminy, jaka dominuje rwnie na przedmieciach Grabowa (wysoko 1-2 kondygnacji, dachy strome o symetrycznych poaciach i kcie nachylenia ok. 40o, kryte ceramicznie). To zharmonizowanie moe polega jedynie na dostosowaniu formy zewntrznej caego kompleksu do przedstawionych wymaga. Dopuszczalne jest rwnie stosowanie barier optycznych, np. pasw zieleni. 4. Umieszczanie reklam lub innych tablic, deformujcych sylwet lub panoram miasta jest niedopuszczalne. Dopuszcza si umiejscowienie tablic informacyjnych oraz reklam w sposb niekolidujcy z widokiem miasta oraz we waciwej, nieagresywnej formie. W przypadkach spornych lub wtpliwych lokalizacj i projekty tych elementw naley konsultowa z waciwym oddziaem Suby Ochrony Zabytkw; 5. Wszelkie dziaania inwestycyjne naley konsultowa z waciwym oddziaem Suby Ochrony Zabytkw. Strefa E ochrony ekspozycji. Strefa E ochrony ekspozycji ukadu zabytkowego obejmuje obszar stanowicy zabezpieczenie waciwego eksponowania zespow lub obiektw zabytkowych. Wymogi konserwatorskie w strefie E ustalane s kadorazowo indywidualnie dla poszczeglnych obszarw. W strefie tej stosuje si (alternatywnie) nastpujce zapisy: 1. Cakowity zakaz wznoszenia obiektw kubaturowych; 2. Zalecenia dotyczce nowej zabudowy (np. ustalenie nieprzekraczalnych gabarytw zabudowy, proporcji bryy i dachu i in.);
Strona | 34
3. Zakaz zalesiania obszarw pooonych w tej strefie; 4. Konieczno wykonania dodatkowych opracowa (np. panoram miejscowoci lub jej fragmentw); 5. Zakaz umieszczania reklam lub innych tablic, dysharmonizujcych z zabytkowym obiektem i deformujcych jego sylwet; W przypadkach proponowania rozwiza niezgodnych z niniejszymi wytycznymi lub nie przewidzianych niezbdne bdzie uzyskanie pozytywnej opinii waciwego oddziau Suby Ochrony Zabytkw odnonie nowych inwestycji. Strefa W ochrony reliktw archeologicznych Strefa W, dotyczca ochrony reliktw archeologicznych, obejmuje stanowiska archeologiczne podlegajce ochronie konserwatorskiej. Na obszarze strefy W wprowadzono nastpujce wymagania konserwatorskie. 1. zakazana jest wszelka dziaalno budowlana, inwestycyjna nie zawizana bezporednio z konserwacj lub rewaloryzacj tego terenu; 2. dopuszcza si jedynie prowadzenie prac: porzdkowych konserwacji zachowanych fragmentw zabytkowych w celu ich ekspozycji w terenie przystosowanie terenu do penienia funkcji muzealnych, rekreacyjnych, kultowych lub innych zaaprobowanych uprzednio przez waciwego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw Wszelkie dziaania na terenie strefy W ochrony reliktw archeologicznych musz by uzgodnione z Inspekcj Zabytkw Archeologicznych waciwego oddziau Suby Ochrony Zabytkw i prowadzone pod nadzorem i za zezwoleniem Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. Prace budowlane lub ziemne musza by poprzedzone wyprzedzajcymi badaniami archeologicznymi prowadzonymi na koszt Inwestora, ktry winien liczy si z koniecznoci zlecenia dodatkowych bada lub opracowa studiw archeologicznych architektonicznych, stratygraficznych, dendro-chronologicznych i innych. W studium ujto rwnie zapis: Rejon wystpowania zabytkw archeologicznych. Rejon wystpowania stanowisk archeologicznych obejmuje obszar o stwierdzonej lub domniemanej zwartoci wanych reliktw archeologicznych. Na obszarze tej strefy obowizuj nastpujce wymogi konserwatorskie: 1.wszelkie zamierzenia inwestycyjne (take zadanie infrastruktury technicznej oraz inne wykopy ziemne) na tym obszarze winny by uzgodnione z Inspekcj Zabytkw Archeologicznych waciwego oddziau Suby Ochrony Zabytkw, a prace ziemne prowadzone pod nadzorem archeologiczno konserwatorskim. Ze wzgldu na moliwo stwierdzenie w trakcie prac reliktw archeologicznych
Strona | 35
inwestor winien liczy si z koniecznoci zmiany technologii prowadzenia robt; 2. w przypadku dokonania znalezisk archeologicznych prace budowlane winny by przerwane, a teren udostpniony do ratowniczych bada archeologicznych. Wyniki tych bada decyduj o moliwoci kontynuowania prac budowlanych, koniecznoci zmiany technologii lub ewentualnie o ich zaniechaniu lub zmianie przeznaczenia terenu. 3. bez uzgodnienia dopuszcza si jedynie prowadzenie prac porzdkowych, nie wnikajcych w gb gruntu, oraz prac rolniczych.
5.1.4.Uwarunkowania wynikajce z miejscowych planw

zagospodarowania przestrzennego gminy. .
Polityk przestrzenn dla terenu miasta i gminy oraz oglne kierunki i zasady zagospodarowania przestrzennego z uwzgldnieniem uwarunkowa, celw i kierunkw polityki przestrzennej wojewdztwa okrelono w Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Grabw nad Prosn, przyjtym Uchwaa Rady Miejskiej Grabowa nad Prosn Nr XXIV/159/2000 w dniu 30 listopada 2000 roku. Stanowi ono materia wyjciowy do sporzdzenia wszelkich planw miejscowych na terenie miasta i gminy oraz materia pomocniczy do przygotowania decyzji o warunkach zabudowy oraz lokalizacji inwestycji celu publicznego, dla tych terenw gdzie nie ma planw miejscowych. Miasto Grabw nie posiada miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego zostay uchwalone dla poszczeglnych fragmentw miasta i zawieraj zapisy gwarantujce ochron dziedzictwa kulturowego, w tym rwnie archeologicznego. Na obszarze miasta Grabowa obowizuj nastpujce miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego:
Uchwaa Nr XVII/115/2008 Rady Miejskiej Grabowa nad Prosn z dnia 4 listopada 2008 r. (Uchwaa ogoszona w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Wielkopolskiego Nr 240, poz. 4177 z dnia 17 grudnia 2008 r.) w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Grabw nad Prosn w rejonie ulicy Ostrowskiej;
W rozdziale I zatytuowanym Ustalenia oglne, w 5 wprowadzono zapis:
Na obszarze planu obowizuje nastpujce ustalenia dotyczce zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: przed przystpieniem do prac ziemnych inwestor jest zobowizany do uzyskania pozwolenia na ich prowadzenie stosownego organu ochrony zabytkw.
Strona | 36
Uchwaa Nr XVII/114/2008 Rady Miejskiej Grabowa nad Prosn z dnia 4 listopada 2008 roku (Uchwaa ogoszona w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Wielkopolskiego Nr 240, poz. 4176 z dnia 17 grudnia 2008 r. ) w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Grabw nad Prosn w rejonie ulicy Grodzkiej:
W rozdziale I zatytuowanym Ustalenia oglne w 6
wprowadzono zapis: Na obszarze planu obowizuje nastpujce ustalenie dotyczce zasad ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej: przy wszelkich pracach ziemnych, naruszajcych struktur gruntu zwizanych z prowadzonymi inwestycjami, nakazuje si uzyskanie pozwolenia stosownego organu ochrony zabytkw.
Zapis dotyczcy ochrony zabytkw archeologicznych zawiera te Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego przebiegu linii elektroenergetycznej 400 KW przez teren gminy Grabw nad Prosn soectwa Grabw Wjtostwo, Palaty, Giyce, uchwalony w 2007 r. W tekcie Uchway Nr IX/54/2007 zapisano: Przed przystpieniem do wykopw w miejscach osadzenia supw naley wykona archeologiczne prace ratownicze, dokumentacyjno-zabezpieczajce; na 7 dni przed przystpieniem do robt ziemnych naley powiadomi o tym Delegatur UOZ w Kaliszu. Ponadto w dniu 28 wrzenia 2001 r. uchwalono plan zagospodarowania przestrzennego dla trzech obszarw, na ktrych tereny przeznaczono pod budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne. W Grabowie nad Prosn jest to teren przy ul. 21-go Stycznia (wg uchway Nr XXXI/211/2001), na ktrym przygotowano 24 dziaki budowlane; w Bukownicy - teren przy drodze wojewdzkiej nr 449 (wg uchway Nr XXXI/212/2001), na ktrym wyodrbniono 14 dziaek; w Grabowie Wjtostwie - teren przy drodze wojewdzkiej nr 450 (wg uchway Nr XXXI/213/2001) z 12 dziakami budowlanymi. Zapisy w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wynikaj z treci zawartej w studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego i kadorazowo s uzgadniane z Wielkopolskim Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw.
5.1.5.Uwarunkowania wewntrzne ochrony zabytkw

archeologicznych. .
Strona | 37
Przy podejmowaniu wszelkiej dziaalnoci inwestycyjnej konieczne jest:

respektowanie
wyznaczonych stref ochrony stanowisk archeologicznych na zacznikach graficznych przy sporzdzaniu dokumentw planistycznych; wprowadzenie zapisu zapewniajcego prawidow ochron archeologicznego dziedzictwa kulturowego w stosunku do stref wystpowania stanowisk archeologicznych oraz obszarw chronionych tj. ukadw urbanistycznych, ruralistycznych, zaoe paacowo-parkowych, zabytkowych cmentarzy, obiektw wpisanych do rejestru zabytkw i ujtych w ewidencji zabytkw. Zapis ten winien by zamieszczony w nastpujcym brzmieniu: Prace inwestycyjne, w tym ziemne zwizane z budownictwem i zagospodarowaniem terenu, w obrbie obszarw chronionych i stref wystpowania stanowisk archeologicznych, wymagaj uzgodnienia z Wojewdzkim Urzdem Ochrony Zabytkw, ktry okreli warunki realizacji inwestycji.
5.2.Charakterystyka zasobw oraz analiza stanu dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy Grabw nad Prosn.
lady osadnictwa i aktywnoci czowieka na obszarze poudniowej Wielkopolski, obejmujcej m. in. teren obecnej gminy i miasta Grabw nad Prosn, sigaj rodkowego (ok. 120 tys. ok. 40 tys. lat p.n.e.) i schykowego paleolitu (okoo 10 000 r. p.n.e.). Na omawianym terenie pozostay rwnie czytelne lady kultur: ceramiki wstgowej, pucharw lejkowatych, amfor kulistych, ceramiki sznurowej, a take nalecej do epok brzu kultury unietyckiej. Ponadto zarejestrowano pozostaoci po osadnictwie kultury uyckiej, pomorskiej i przeworskiej, z ktr wie si oywienie gospodarcze i handlowe; wwczas przez poudniow cz Wielkopolski poudnikowo przebiega synny szlak handlowy, zwany sambijskim. W okresie wczesnego redniowiecza ksztatowa si obecny ukad urbanistyczny Grabowa. Pierwsze wzmianki o miejscowoci pochodz z 1264 roku i mwi o Grabowie jako o wsi krlewskiej (starostwie niegrodowym) dzierawionej przez wojewod poznaskiego Beniamina Zaremb. Starostwo niegrodowe obejmowao trzy klucze: grabowski, kunicki i mikstacki. Kolejne zapisy rdowe pochodz z 1391 i 1366 roku; pniejszy wspomina ju o tutejszym zamku, bdcym siedzib starostw. 20 sierpnia 1416 roku, na prob wczesnego tenutariusza Marcina z Kalinowy Zaremby, krl Wadysaw Jagieo nada Grabowowi w Wilicy przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim. Jako herb miasta przyjto wizerunek pelikana karmicego wasn krwi swoje pisklta (geneza herbu i nazwy miasta nie zostaa rozstrzygnita).
Strona | 38
Urzd starosty grabowskiego penili najczciej kolejni Zarembowie: po Janie z Kalinowy ( 1504 r.) Jan, starosta wielkopolski, pniej Jdrzej z Oporowa (ok. 1531 r.) i ponownie Zarembowie: Wacaw, kasztelan nakielski (ok. 1548 r.), Krzysztof, kasztelan nakielski i starosta wieluski, nastpnie Jdrzej, po mierci ktrego przez pewien czas starostwem zarzdzaa wdowa po nim, natomiast w pocz. XVII w. syn, Marcin. Przyczyni si on do sprowadzenia do miasta franciszkanw i toczy spory graniczne z wacicielem Przedborowa, Stanisawem Busiskim. Kolejnym starost grabowskim by syn Marcina, Stanisaw Zaremba, pniejszy biskup kijowski i opat sulejowski; nastpnym jego brat, Marcin. W pocztku XVII w. Grabw przeszed w rce Jana Kazimierza Krasiskiego, wojewody pockiego, nastpnie Jana z Urbanic Urbaskiego, kasztelana kowalewskiego, Marcina Radziwia, krojczego wielkiego, dalej syna Jana Wojciecha Urbaskiego. W 1712 r. starostwo grabowskie nadane zostao przez krla Augusta II Janowi Jerzemu Przebendowskiemu, pniej trafio w rce Michaa Radziwia, ktry by ostatnim penicym ten urzd do czasu swej mierci w 1831 r.; w 1797 roku zosta on nawet zatwierdzony na tym stanowisku przez krla pruskiego Fryderyka Wilhelma II. Dziki korzystnemu pooeniu na szlaku handlowym miasto rozwijao si dobrze do poowy XVI wieku, kiedy to zniszczyy je poary i wojny. W 1628 roku powsta tu nowy zamek, ale dotrwa tylko do czasw potopu szwedzkiego 1655-60. Wojenna pooga nawiedzaa miasto jeszcze kilkanacie razy do czasw zaborw, w 1662 r. ludno miasta zostaa zdziesitkowana przez epidemi, a w 1665 r. miasto, jako wasno krlewska, zostao spldrowane przez rokoszan Jerzego Lubomirskiego. Bolenie daa si Grabowowi we znaki wojna pnocna lat 1700-1721 miasto leao na szlaku przemarszu wojsk szwedzkich, za sprzyjanie Augustowi II zniszczyli je zwolennicy Stanisawa Leszczyskiego; na miasto spady te epidemie, poary, gd i grabiee odakw. Niespokojnym czasem byy te lata konfederacji barskiej 1768-72. Okolice Grabowa byy wwczas miejscem przemarszw i potyczek. 11 marca 1783 roku w Grabowie rozpocza prace Komisja Dobrego Porzdku. Spisano przywileje miasta i cechw, zinwentaryzowano dobra. Od r. 1795 a do koca I wojny wiatowej - z krtk przerw w latach 1807-1815 - miasto znajdowao si w granicach Prus. Kongres wiedeski w 1815 r. wytyczy granic prusko-rosyjsk na rzece Pronie, na ponad 100 lat sytuujc pooony na zachodnim brzegu rzeki Grabw w roli pruskiego miasta granicznego. Wiek XIX, szczeglnie od 1871 r., to okres presji germanizacyjnej i oporu przeciwko niej dominujcej w miecie ludnoci polskiej. Mieszkacy czynnie uczestniczyli w powstaniach, dziaao Towarzystwo Czytelni Ludowych. W 1905 r. miasto liczyo 1806 mieszkacw, w tym niemal 84% Polakw, 11% Niemcw i 6% ydw. 82% ludnoci Grabowa stanowili katolicy, protestanci za niecae 12%. W 1910 r. Grabw uzyska poczenie kolejowe ze stolic powiatu Ostrzeszowem. W 1919 r. miasto znalazo si w granicach odrodzonego pastwa polskiego, za Prosna stracia swoj graniczn funkcj. Dziki temu w okresie midzywojennym zaznaczyo si przyspieszenie rozwoju
Strona | 39
Grabowa, ktry sta si orodkiem handlowym i usugowym take dla obszarw pooonych w dawnym zaborze rosyjskim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie naleao do woj. kaliskiego, a przed rokiem 1975 i od 1999 do powiatu ostrzeszowskiego. Parafia w Grabowie erygowana zostaa zapewne w 1400 r. i naleaa pocztkowo w ramach dekanatu sycowskiego, pniej za, w ramach archiprezbiteriatu i dekanatu ostrzeszowskiego - do diecezji wrocawskiej. Przyjmuje si, e najstarsz wityni w miecie by drewniany koci p.w. w. Mikoaja, wzmiankowany w XV w. Po jego poarze w 1662 r. wzniesiono murowany koci, ukoczony w 1684 r. Zosta on uszkodzony przez wichur w 1797 r., spalony w 1830 r. i odbudowany w l. 1870-73 z inicjatywy ks. Seweryna Nawrockiego. Koci parafialny by uposaony folwarkiem Godziec, placem do wyszynku i ziemi. W Grabowie istnia te nie zachowany ju kociek w. Ducha z niewielkim szpitalem. witynia spona w 1712 r., zostaa odbudowana w 1759 r. i istniaa do 1821 r., kiedy podjto decyzj o jej rozbirce. Franciszkanw sprowadzi do Grabowa ojciec Antoni Ferdynand Wilczek, korzystajc ze wsparcia finansowego wczesnego starosty grabowskiego Marcina Zaremby. Zakonnikom oddano niewielki, drewniany, pooony na przedmieciu kociek NMP. W 1642 r. i 1658 r. zbudowano murowany klasztor i koci dla franciszkanw. W 1715 r. zabudowania spony, odbudowywano je w l. 1733-41. Po poarze kocioa parafialnego od 1830 r. do 1841 r. koci pofranciszkaski peni funkcj kocioa parafialnego. W 1830 r. przeprowadzono te kasat zakonu franciszkaskiego. rda z 1773 r. wzmiankuj istnienie w Grabowie drewnianego ratusza, ktry by ustawiony w centralnej partii rynku. Budynek nie zachowa si. Centrum gminy stanowi miasto Grabw nad Prosn z orodkiem w postaci czworobocznego rynku, z ktrego naronikw wybiega pi ulic; jedna ulica wybiega ponadto porodku pierzei wschodniej. Na poudniowywschd od rynku pooony jest koci parafialny, natomiast na zachd od niego, na dawnym przedmieciu koci pofranciszkaski z klasztorem. Nieopodal od niego rozciga si zesp dworski z parkiem. Na pnoc od rynku, przy drodze z Kalisza zlokalizowany jest koci ewangelicki. Pozostaa zabudowa miasta niejednolita - w pierzejach Rynku znajduj si zarwno pitrowe kamieniczki, jak i parterowe, maomiasteczkowe domy; na dawnych przedmieciach ssiaduj ze sob wille i typowo wiejskie zagrody. Osadnictwo na pozostaym obszarze gminy ma charakter niejednolity. W zachodniej oraz wschodniej czci gminy przewaaj zwarte jednostki osadnicze. Nale do nich Bukownica, Chlewo i Skrzynki o ulicowym charakterze lub takieje genezie. Wyjtkiem pod tym wzgldem s Dbicze, odznaczajce si nietypowym, promienisto-radialnym ukadem. Na pnoc i na poudnie od Grabowa znajduj si osady o lunej, amorficznej strukturze: Bobrowniki, skadajce si z licznych przysikw oraz Grabw Wjtostwo, z rozrzuconymi w terenie zagrodami, niekiedy skupionymi po dwie lub trzy.
Strona | 40
Na obszarze gminy znajdowao si niegdy kilka folwarkw. Do dzi zachoway si trzy zaoenia: w Grabowie, Giycach i Marszakach oraz relikty czwartego, w Chlewie. Czytelny jest te ukad szcztkowo zachowanego folwarku w Kunicy Bobrowskiej. Najczciej spotykanym typem budynku wiejskiego jest prostopadocienna budowla zaoona na rzucie prostokta, nakryta dwuspadowym dachem o kcie nachylenia poaci 40-45o. Zazwyczaj s to jednokondygnacyjne budynki z poddaszem, najczciej podpiwniczone, niekiedy urozmaicone wystawkami lub naczkami. Najczciej elewacje tych budynkw s ceglane, nietynkowane. Budynki inwentarskie i gospodarcze bywaj niekiedy wysze, o kondygnacji poddasza wykorzystywanej na cele magazynowe. Charakterystycznym elementem wielu wsi s nadal kapliczki, pochodzce z rnego czasu.
5.3.Obiekty zabytkowe na terenie gminy objte prawnymi

formami ochrony.
W ramach powyej scharakteryzowanego krajobrazu kulturowego szczeglnie cenne obszary i obiekty zostay objte ochron poprzez wpis do rejestru zabytkw. Na obszarze gminy brak obiektw uznanych za pomnik historii lub parkw kulturowych.
Miejscowo Bobrowniki
Adres
Obiekt koci fil. pw. w. Barbary z dzwonnic i cmentarzem koci pw. . Filipa i Jakuba Apostow koci pw. w. Marcina koci pw. Przemienienia Paskiego, dzwonnica, cmentarz z ogrodzeniem dwr drewniany relikty archeologiczne
Nr rejestru 704/Wlk p/A*
Data wpisu 08.11.1 969 26.08.2 008 08.11.1 969 31.12.1 990 12.07.2 002 11.01.1 954 14.03.1
Ilo
obiekt w
Wasno parafia rzymskokatol icka parafia rzymskokatol icka parafia rzymskokatol icka parafia rzymskokatol icka prywatna -
Bukownica
757/A 526/Wlk p/A 97/Wlkp/ A
Chlewo
Giyce
Giyce Grabw n.
[26/A]** [702/A]*
1 -
Strona | 41
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY GRABW NAD PROSNA 2010-2013 Prosn Grabw n. Prosn starego miasta Grabowa koci pw. Niepokalanego Serca NMP i w. Mikoaja koci pofranciszkas ki p.w. Najwitszej Marii Panny Niepokalanie Pocztej klasztor pofranciszkas ki, ob. biblioteka i mieszkania koci ewangelicki wraz z terenem cmentarza przykocielneg o zesp dworskoparkowy (dwr, park, rzdcwka) dom zesp sierocica: d. sierociniec, koci, ob. par. willa, ob. plebania, czworaki, wozownia, 2 bud. gosp., park * 760/A [292/A]* * 654/1-2/ Wlkp/A 995 15.11.1 969 1 parafia rzymskokatol icka parafia rzymskokatol icka parafia rzymskokatol icka Skarb Pastwa
Grabw n. Prosn
30.12.1 990
Grabw n. Prosn
654/1-2/ Wlkp/A
02.11.1 965
Grabw n. Prosn
Kaliska 31
710/Wlk p/A
23.09.2 008
Grabw n. Prosn Grabw n. Prosn Rynek 10
220/Wlk p/A 522/Wlk p/A
18.03.2 005 12.01.1 983
komunalna; firma Profi prywatna
Marszaki
631/Wlk p/A
16.02.1 998
skarb pastwa/zak onna
rdo: Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw w Poznaniu, Delegatura w Kaliszu, stan z dn. 10.12.2009 r.
* numer rejestru w ksidze woj. wielkopolskiego (po 01.01.1999 r.) ** numer rejestru w ksidze dawnego woj. kaliskiego (w l. 1975-98) *** numer rejestru w ksidze dawnego woj. poznaskiego (przed 1975 r.)
1. Relikty
archeologiczne (nawarstwienia kulturowe) starego miasta Grabowa od czasw staroytnych po okres nowoytny wpisane do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Kaliszu nr 702/A z dn. 14.03.1995 r. Granice wpisu wytyczaj ulice: Kaliska, Kpiska, Klasztorna, Grodzka, Biegaskiego por. te rozdz. 5.8. Panny i w. Mikoaja w Grabowie przy ul. Grodzkiej 12, wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Poznaniu nr 260 [292]/A z dn. 15.11.1969 r. Zbudowany w latach 16621684, na miejscu dwch starszych kociow zniszczonych przez
2. Koci par. p.w. Niepokalanego Serca Najwitszej Marii
Strona | 42
poary. Konsekrowany w 1741 r., uszkodzony przez wichur w 1797 r., spalony w 1830 r. i odbudowany w l. 1870-73 z inicjatywy ks. Seweryna Nawrockiego, remontowany w l. 1948-49. Trjnawowa bazylika, wzniesiona w stylu barokowym, po odbudowie pozbawiona cech stylistycznych.
3. W otoczeniu kocioa parafialnego znajduje si - przeniesiony w 1984 r.
z grabowskiego cmentarza parafialnego - krzy rzebiony wielofigurowy z 1858 r. z Ukrzyowaniem i figurami witych wielkopolskiego rzebiarza ludowego Pawa Bryliskiego (1814-1890), autora kilkudziesiciu supw i krzyy przydronych w poudniowej Wielkopolsce. Obiekt wpisany jest do rejestru zabytkw ruchomych por. rozdz. 5.6. Panny Niepokalanie Pocztej oraz klasztor pofranciszkaski w Grabowie przy ul. Klasztornej, wpisane do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Wielkopolskiego Konserwatora Zabytkw nr 654/12/Wlkp/A z dn. 30.12.1990 r. [scalone starsze wpisy z 30.12.1990 r. i 02.11.1965 r.]. Koci zbudowany w 1658 r., spalony w 1715 r. i odbudowany w l. 1733-41, po poarze kocioa parafialnego w 1830 r. do 1841 r. peni jego funkcj. Wczesnobarokowy, z pnobarokowym wntrzem i wyposaeniem. Klasztor wzniesiony przed 1642 r. jako filialny franciszkanw kaliskich, po poarze odbudowany w l. 1723-26. W 1830 r. przeprowadzono kasat zakonu; ob. w budynku klasztornym mieszcz si mieszkania, muzeum (Izba Pamitek) i biblioteka. We wntrzach zachowana barokowa stolarka drzwiowa i stiuki z czasw odbudowy klasztoru. otaczajcym go terenem cmentarza przykocielnego wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Wielkopolskiego Konserwatora Zabytkw nr 710/Wlkp/A z dn. 23.09.2008 r. Koci wzniesiony w 1887 r., prawdopodobnie z udziaem cieli K. Kalusa z saksoskiego Schnfeld, czynnego rwnie przy budowie kocioa ewangelickiego w Wieruszowie. Neogotycki, jednowieowy, o ceglanych elewacjach. Nieuytkowany. dworsko-parkowy w Grabowie, zoony z dworu, rzdcwki i parku, pooony przy ul. Kolejowej 8, wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Wielkopolskiego Konserwatora Zabytkw nr 220/Wlkp/A z dn. 18.03.2005 r. Dwr, ob. budynek administracyjny Urzdu Miasta i Gminy w Grabowie, zbudowany na przeomie XVIII/XIX w., przebudowany po 1908 r. w stylu neobaroku z elementami secesji. Park zakadany w latach 1830-40, z pniejszymi, dziewitnasto- i dwudziestowiecznymi przeksztaceniami. Grabowie do rejestru zabytkw wpisany jest dom przy Rynku nr 10 w Grabowie. Wpis, decyzj Wojewdzkiego Wielkopolskiego Konserwatora Zabytkw nr 522/Wlkp/A pochodzi z dn. 12.01.1983 r. Budynek wzniesiony po 1830 r., murowany, parterowy, nakryty wysokim dachem naczkowym.
4. Koci pofranciszkaski, ob. filialny p.w. Najwitszej Marii
5. Koci ewangelicki w Grabowie przy ul. Kaliskiej 31, wraz z
6. Zesp
7. Spord domw mieszkalnych stanowicych zabudow Rynku w
Strona | 43
8. Koci parafialny p.w. w. Barbary w Bobrownikach wpisany

wraz z dzwonnic i otaczajcym go cmentarzem do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Wielkopolskiego Konserwatora Zabytkw nr 704/Wlkp/A z dn. 26.08.2008 r. [scalenie starszych wpisw, m. in. z dn. 08.09.1969 r.]. Drewniany, jednonawowy koci o konstrukcji zrbowej, zwieczony sygnaturk, zbudowany w 1735 r., odnawiany w 1832 r. i 1910 r. Dzwonnica z 1 po. XIX w. murowana, klasycystyczna, przepruta pkolicie zwieczon wnk. Bukownicy wpisany jest do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Poznaniu nr 757/A z dn. 08.11.1964 r. Murowany, zbudowany w 1776 r. w stylu barokowym, przebudowany na prze. XIX i XX w. rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Wielkopolskiego Konserwatora Zabytkw nr 526/Wlkp/A z dn. 31.12.1990 r. Koci drewniany konstrukcji zrbowej, zbudowany w 1651 r., jednonawowy z trjbocznie zamknitym, wszym prezbiterium i nisk wie od zachodu. wpisany jest wraz z dzwonnic i otaczajcym go cmentarzem oraz ogrodzeniem do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Wielkopolskiego Konserwatora Zabytkw nr 97/Wlkp/A z dn. 12.07.2002 r. Koci murowany, neoklasycystyczny, zbudowany w 1870 r., jednonawowy, o otynkowanych elewacjach. Murowana dzwonnica z tego roku. decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Poznaniu nr 26/A z dn. 11.01.1954 r. Zbudowany ok. po. XVIII w., przebudowany na pocztku XX w., konstrukcji zrbowej, z dwoma alkierzami w naroach, nakryty czterospadowym dachem polskim amanym z wystawkami.
9. Koci parafialny p.w. . Filipa i Jakuba Apostow w
10. Koci parafialny p.w. w. Marcina w Chlewie wpisany jest do
11. Koci parafialny p.w. Przemienienia Paskiego w Giycach
12. Drewniany dwr w Giycach wpisany jest do rejestru zabytkw
13. Zesp
sierocica, ob. Domu Opieki Spoecznej w Marszakach, na ktry skadaj si: budynek dawnego sierocica, koci, dawna willa, ob. plebania, czworaki, wozownia, dwa budynki gospodarcze oraz park, wpisany jest do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Wielkopolskiego Konserwatora Zabytkw nr 631/Wlkp/A z dn. 16.02.1998 r. Zesp zbudowany w 2 po. XIX w. przez hrabin Bismarck von Bohlen. W sierocicu mieci si Dom Pomocy Spoecznej, a w plebanii znajduje si siedziba Ksiy Salezjanw.
5.4.Obiekty zabytkowe znajdujce si w gminnej

ewidencji.
Gminna ewidencja zabytkw dla miasta i gminy Grabw nad Prosn zostaa zrealizowana w latach 2008-2009. Jej zasb przedstawia si
Strona | 44
nastpujco (wg stanu z dnia 01.12.2009 r. i danych uzyskanych w Wojewdzkim Urzdzie Ochrony Zabytkw w Poznaniu, Delegaturze w Kaliszu):
L. P.
1
MIEJSCOW O
Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn
ULICA
Biegaskieg o Biegaskieg o Biegaskieg o Biegaskieg o Biegaskieg o Godlewskie go Godlewskie go Godlewskie go Godlewskie go Godlewskie go Godlewskie go Godlewskie go Grodzka
N R
3
OBIEKT
dom mieszkalny
ZESP
zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y
CZAS POWSTANIA
l. 30-te XX w.
dom mieszkalny
2 po. XIX w.
dom mieszkalny
4 w. XIX w.
dom mieszkalny
k. XIX w.
dom mieszkalny
4 w. XIX w.
dom mieszkalny
4 w. XIX w.
dom mieszkalny
4 w. XIX w.
dom mieszkalny
4 w. XIX w. 3 w. XIX w., przebudowany 4 w. XIX w.
10
dom mieszkalny
11
dom mieszkalny
12
dom mieszkalny
3/4 w. XIX w.
13
10
dom mieszkalny
3 w. XIX w.
14
dom mieszkalny
3/4 w. XIX w.
15
Grodzka
dom mieszkalny
4 w. XIX w.
Strona | 45
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY GRABW NAD PROSNA 2010-2013 L. P.
16
MIEJSCOW O
Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn
ULICA
Grodzka
N R
3
OBIEKT
dom mieszkalny
ZESP
zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y -
CZAS POWSTANIA
4 w. XIX w.
17
Grodzka
dom mieszkalny
4 w. XIX w.
18
Grodzka
dom mieszkalny
4 w. XIX w. l.30-te XX w., odbud. po 1945 r. 1 w. XX w. ok. 1900 r. 4 w. XIX w. 1662-1684, 1870-1873 r. 1858 r.
19 20 21 22
Grodzka Grodzka Grodzka Grodzka
7 8 10
dom mieszkalny dom mieszkalny budynek stranicy granicznej ob. dom
23
Grodzka
24
Grodzka
plebania parafii zesp p.w. Niepokalanego 12 kocioa Serca NMP i w. parafialnego Mikoaja koci parafialny zesp p.w. Niepokalanego kocioa 12 Serca NMP i w. parafialnego Mikoaja zesp krzy przydrony kocioa 12 wielofigurowy parafialnego ogrodzenie kocioa zesp kocioa 12 p.w. Niepokalanego parafialnego Serca NMP i w. Mikoaja zabytkowy zesp 13 dom mieszkalny urbanistyczn y zabytkowy zesp 1 dom mieszkalny urbanistyczn y zabytkowy zesp 2 dom mieszkalny urbanistyczn y zabytkowy zesp 3 dom mieszkalny urbanistyczn y budynek mleczarni zesp 5 ob. dom mieszkalny mleczarni zesp 5 budynek mleczarni ob. magazyn mleczarni zabytkowy zesp 6 dom mieszkalny urbanistyczn y 7 dom mieszkalny zabytkowy zesp urbanistyczn
25
Grodzka
k. XIX w.
26
Grodzka
k. XIX w.
27
Kaliska
k. XIX w.
28
Kaliska
4 w. XIX w.
29 30 31 32 33
Kaliska Kaliska Kaliska Kaliska Kaliska
4 w. XIX w. 1884 r. po 1928 r. 4 w. XIX w. ok. 1930 r.
Strona | 46
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY GRABW NAD PROSNA 2010-2013 L. P. MIEJSCOW O ULICA N R OBIEKT ZESP
y 34 Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Kaliska 8 dom mieszkalny zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zesp szkolny 1 w. XX w.
CZAS POWSTANIA
35
Kaliska
dom mieszkalny
2 po. XIX w.
36
Kaliska
11
dom mieszkalny
1 w. XX w.
37
Kaliska
12
dom mieszkalny
1 w. XX w.
38
Kaliska
13
dom mieszkalny
l. 20-te XX w.
39
Kaliska
14
dom mieszkalny
1 w. XX w.
40
Kaliska
15
dom mieszkalny
k. XIX w.
41
Kaliska
16
dom mieszkalny
1 w. XX w.
42
Kaliska
18
dom mieszkalny
4 w. XIX w.
43
Kaliska
19
dom mieszkalny
ok. 1900 r.
44
Kaliska
21
budynek handlowy budynek szkoy ewangelickiej ob. zesp szk rolniczych dom mieszkalny
1 w. XX w.
45
Kaliska
22
po 1910 r.
46
Kaliska
25
47
Kaliska
27 27 a 31
48 49
Kaliska Kaliska
zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp dom mieszkalny urbanistyczn y zabytkowy zesp dom mieszkalny urbanistyczn y koci ewangelicki zesp kocioa ewangelickie
ok. 1900 r.
k. XIX w.
k. XIX w. 1887 r.
Strona | 47
go 50 Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Kaliska zesp ogrodzenie kocioa kocioa 31 ewangelickiego ewangelickie go zabytkowy zesp 3 dom mieszkalny urbanistyczn y zabytkowy zesp 6 dom mieszkalny urbanistyczn y zabytkowy zesp 7 dom mieszkalny urbanistyczn y zabytkowy zesp 8 dom mieszkalny urbanistyczn y zabytkowy zesp 9 zajazd ob. budynek urbanistyczn mieszkalny y 10 13 dom mieszkalny synagoga ob. sala spotka wiadkw Jehowy dom mieszkalny zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y 1887 r.
CZAS POWSTANIA
51
Kpiska
4 w. XIX w.
52
Kpiska
1 w. XX w.
53
Kpiska
k. XIX w.
54
Kpiska
l. 30-te XX w.
55 56 57
Kpiska Kpiska Kpiska
II po. XIX w. l. 30-te XX w. 1857 r.
58
Kpiska
15
4 w. XIX w.
59
Kpiska
19
dom mieszkalny
3 w. XIX w.
60
Klasztorna
dom mieszkalny
ok. 1910 r.
61
Klasztorna
dom mieszkalny
2 po. XIX w.
62
Klasztorna
dom mieszkalny
2 po. XIX w.
64
Klasztorna
dom mieszkalny
2 po. XIX w.
65
Klasztorna
dom mieszkalny
2 po. XIX w.
66
Klasztorna
dom mieszkalny
l. 20-te XX w.
Strona | 48
67
MIEJSCOW O
ULICA
Klasztorna
N R
9
OBIEKT
dom mieszkalny klasztor franciszkaski ob. centrum kultury, muzeum, biblioteka i mieszkania budynek gospodarczy nr 1 klasztoru budynek gospodarczy nr 2 klasztoru ogrodzenie zespou klasztornego koci klasztorny franciszkaski p.w. Niepokalanego Poczcia NMP, ob. filialny ogrodzenie kocioa franciszkaskiego p.w. Niepokalanego Poczcia NMP
ZESP
zabytkowy zesp urbanistyczn y zesp klasztorny zesp klasztorny zesp klasztorny zesp klasztorny zesp klasztorny zesp klasztorny
CZAS POWSTANIA
po 1900 r.
68
Klasztorna
12
1642 r., odbud. 1723-1726 r. k. XIX w. k. XIX w. k. XIX w. 1642-58, odbud. 1733-41
69 70 71
Klasztorna Klasztorna Klasztorna
12 12 12
72
Klasztorna
14
73
Klasztorna
14
4 w. XIX w.
74
Klasztorna
75
Kolejowa
76
Kolejowa
77 78 79 80 81 82 83 84
Kolejowa Kolejowa Kolejowa Kolejowa Kolejowa Kolejowa Kolejowa Kolejowa
zabytkowy zesp 15 budynek handlowo- urbanistyczn usugowy y zabytkowy zesp 1 dom mieszkalny urbanistyczn y zesp sakralny pastorwka, ob. 2 kocioa dom mieszkalny ewangelickie go zabytkowy zesp 4 budynek poczty ob. urbanistyczn dom mieszkalny y zabudowania zesp 4 gospodarcze poczty poczty ob. magazyny 6 68 68 8 11 14 rzdcwka - oficyna park ogrodzenie parku dwr ob. budynek Urzdu Miasta i Gminy Grabw nad Prosn dom mieszkalny dom mieszkalny zesp parkowo dworski i folwarczny zesp parkowodworski zesp parkowo dworski zesp folwarczny -
k. XIX w.
ok. 1900 r.
4 w. XIX w.
po 1900 r. po 1900 r. 1 po. XIX w. l. 1830-40 k. XIX w. XVIII/XIX w., przebud. po 1908 r. l. 20-te XX w. l. 20 XX w.
Strona | 49
85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95
MIEJSCOW O
Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn
ULICA
Kolejowa Kolejowa Kolejowa Kolejowa Kolejowa Kolejowa Kolejowa kowa kowa/ Rataja kowa/ Rataja Mickiewicza
N R
18 21 23 30 30 30
OBIEKT
dom mieszkalny dom pracownikw kolei ob. budynek mieszkalny dom pracownikw kolei ob. budynek mieszkalny budynek dworca kolejowego budynek gospodarczy z ramp budynek gospodarczy kolei krzy przydrony dom mieszkalny zesp stod nr 1 stodoa nr 2
ZESP
zesp kolejowy zesp kolejowy zesp kolejowy zesp kolejowy zesp kolejowy zesp stod zesp stod zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y
CZAS POWSTANIA
ok. 1910 r. po 1910 r. po 1910 r. 1910 r. po 1910 r. po 1910 r. 1886 r. 1904 r. 4 w. XIX w. 4 w. XIX w. l. 20 XX w.
dom mieszkalny
96
Mickiewicza
dom mieszkalny
po 1918 r.
97
Mickiewicza
dom mieszkalny
po 1910 r.
98
Mickiewicza
dom mieszkalny
4 w. XIX w.
99 10 0 10 1 10 2 10 3 10 4
Mickiewicza
dom mieszkalny
k. XIX w.
Myska
dom mieszkalny
po 1900 r.
Myska
dom mieszkalny budynek mieszkalny dom mieszkalny
l. 20-te XX w.
Myska
po 1900 r.
Myska
k. XIX w.
Myska
dom mieszkalny
2 po. XIX w.
Strona | 50
10 5 10 6 10 7 10 8 10 9 11 0 11 1 11 2 11 3 11 4 11 5 11 6 11 7 11 8 11 9 12 0 12 1
MIEJSCOW O
Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn
ULICA
Myska
N R
12
OBIEKT
dom mieszkalny
ZESP
zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zesp zagrody myskiej zesp zagrody myskiej zesp zagrody myskiej zesp zagrody myskiej
CZAS POWSTANIA
po 1900 r.
Myska Myska Myska Myska Myska Myska Myska Ostrowska
14 16 16 16 16 16
dom mieszkalny dom mynarza ob. budynek mieszkalny myn ob. budynek gospodarczy budynek turbiny budynek pomieszczenie dla maszyny parowej ob. magazyn stajnie i spichlerz ob. budynek gospodarczy
po 1910 r. przed 1870 r. po 1840 r. 4 w. XIX w. 4 w. XIX w. 4 w. XIX w. k. XIX w. pocz. XIX w. pocz. XIX w./ k. XIX w. ok. 1938 r. ok. 1933 do 1936 r. ok. 1929 r.
Ostrowska
Ostrowska
Ostrowska
Ostrowska
Ostrowska
Ostrowska
Ostrowska
Ostrowska
zesp zagrody myskiej zesp stodoa ob. 16 zagrody magazyn myskiej zesp cmentarz cmentarza ewangelicki ewangelickie go zesp ogrodzenie cmentarza cmentarza ewangelickie ewangelickiego go cmentarz zesp ewangelicki cmentarza nagrobek Dietrich ewangelickie Robert I Karoline go cmentarz zesp ewangelicki cmentarza nagrobek Fidelak ewangelickie Karoline I Albert go cmentarz zesp ewangelicki cmentarza nagrobek Kosibr ewangelickie Micha go cmentarz zesp ewangelicki cmentarza nagrobek ewangelickie Pokowietz Christian go cmentarz zesp ewangelicki cmentarza nagrobek Witte ewangelickie Ferdinand go cmentarz zesp ewangelicki cmentarza nagrobek (napisy ewangelickie nieczytelne) go cmentarz zesp ewangelicki cmentarza nagrobek (napisy ewangelickie nieczytelne) go
ok. 1919 r.
ok. 1887 r.
l. 30-te XX w.
l. 20-te XX w.
Strona | 51
12 2 12 3 12 4 12 5 12 6 12 7 12 8 12 9 13 0 13 1 13 2 13 3 13 4 13 5 13 6 13 7 13 8 13 9
MIEJSCOW O
ULICA
Ostrowska Ostrowska Ostrowska Ostrowska Ostrowska Ostrowska
N R
OBIEKT
ZESP
CZAS POWSTANIA
po. XIX w. k. XIX w. l. 30-te XX w. ok. 1882 r. ok. 1905 r. ok. 1930 r.
Ostrowska
Ostrowska Ostrowska Ostrowska Ostrowska Ostrowska Ostrowska Ostrowska Ostrzeszow ska Ostrzeszow ska Parkowa Pl. Powstac w Wielkopolsk ich Pl. Powstac w Wielkopolsk ich 4 5 2
zesp cmentarz parafialny cmentarza rzymsko-katolicki parafialnego ogrodzenie zesp cmentarza cmentarza parafialnego parafialnego cmentarz parafialny zesp - grobowiec rodziny cmentarza Dirskich parafialnego cmentarz parafialny zesp - grobowiec cmentarza Grabowska Rozalia parafialnego cmentarz parafialny zesp - nagrobek cmentarza Jaskowski Ryszard parafialnego cmentarz parafialny zesp - nagrobek cmentarza Kantecka Jzefa I parafialnego Antonina cmentarz parafialny zesp - nagrobek cmentarza Krzymaska parafialnego Antonina cmentarz parafialny zesp - grobowiec rodziny cmentarza kucharskich parafialnego cmentarz parafialny zesp - nagrobek rodziny cmentarza Lesiewiczw parafialnego cmentarz parafialny zesp - grobowiec rodziny cmentarza Parzykw parafialnego zesp cmentarz parafialny cmentarza - nagrobek Pohl Jan parafialnego cmentarz parafialny zesp - grobowiec rodziny cmentarza Ruszyskich parafialnego cmentarz parafialny zesp - nagrobek cmentarza Serafinowski Jzef parafialnego cmentarz parafialny zesp - nagrobek cmentarza Wichrzycka parafialnego Teodozya przedszkole sistr salezjanek dom mieszkalny dom mieszkalny zesp parkowodworski i folwarczny zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y
ok. 1930 r.
ok. 1903 r. po 1931 r. l. 20-te XX w. ok. 1895 r. po 1910 r. ok. 1925 r. po 1910 r. k. XIX w. 1 w. XX w. k. XIX w.
dom mieszkalny
4 w. XIX w.
14 0
Grabw nad Prosn
dom mieszkalny
2 po. XIX w.
Strona | 52
14 1
MIEJSCOW O
Grabw nad Prosn
ULICA
N R
OBIEKT
dom mieszkalny
ZESP
zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn
CZAS POWSTANIA
2 po. XIX w.
14 2
Grabw nad Prosn
14 3
Grabw nad Prosn
14 4
Grabw nad Prosn
14 5
Grabw nad Prosn
14 6
Grabw nad Prosn
14 7
Grabw nad Prosn
14 8
Grabw nad Prosn
14 9
Grabw nad Prosn
15 0 15 1 15 2 15 3 15 4
Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn
Pl. Powstac w 3 Wielkopolsk ich Pl. Powstac w 4 Wielkopolsk ich Pl. Powstac w 5 Wielkopolsk ich Pl. Powstac w 6 Wielkopolsk ich Pl. Powstac w 7 Wielkopolsk ich Pl. Powstac w 8 Wielkopolsk ich Pl. Powstac w 9 Wielkopolsk ich Pl. Powstac w 10 Wielkopolsk ich Pl. Powstac w 11 Wielkopolsk ich Pl. Powstac w 12 Wielkopolsk ich Rynek W. Jagiey Rynek W. Jagiey Rynek W. Jagiey Rynek W. Jagiey 1
dom mieszkalny
1892 r.
dom mieszkalny
4 w. XIX w.
dom mieszkalny
k. XIX w.
dom mieszkalny
4 w. XIX w.
dom mieszkalny
k. XIX w.
dom mieszkalny
4 w. XIX w.
dom mieszkalny
4 w. XIX w.
dom mieszkalny
4 w. XIX w.
dom mieszkalny
4 w. XIX w.
dom mieszkalny
2 po. XIX w.
oficyna hotel. ob. budynek usugowo mieszkalny dom mieszkalny
k. XIX w.
2 3
1906 r. 2 po. XIX w.
Strona | 53
y 15 5 15 6 15 7 15 8 15 9 16 0 16 1 16 2 16 3 16 4 16 5 16 6 16 7 16 8 16 9 17 0 Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Rynek W. Jagiey Rynek W. Jagiey Rynek W. Jagiey Rynek W. Jagiey Rynek W. Jagiey Rynek W. Jagiey 4 dom mieszkalny zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp urbanistyczn y zabytkowy zesp k. XIX w.
CZAS POWSTANIA
dom mieszkalny
ok. po. XIX w.
dom mieszkalny
po 1830 r.
dom mieszkalny dom mieszkalny z oficyn dom mieszkalny
2 po. XIX w.
po 1880 r.
2 po. XIX w.
Rynek W. Jagiey 10 Rynek 14 W. Jagiey 15 Rynek W. Jagiey 16 Rynek W. Jagiey 17 Rynek W. Jagiey 18 Rynek W. Jagiey 19 Sienkiewicz a Sienkiewicz a Sienkiewicz a Sienkiewicz a 1
dom mieszkalny
po 1830 r.
dom mieszkalny
k. XIX w.
dom mieszkalny dom mieszkalny z oficynami dom mieszkalny dom mieszkalny i restauracja dom mieszkalny
po 1830 r. 2 po. XIX w. (oficyny - k. XIX w.) 4 w. XIX w.
1 w. XX w.
2 po. XIX w.
dom mieszkalny
po 1900 r.
4 6
dom mieszkalny dom mieszkalny
2 po. XIX w. 4 w. XIX w.
Strona | 54
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY GRABW NAD PROSNA 2010-2013 L. P. MIEJSCOW O ULICA N R OBIEKT ZESP CZAS POWSTANIA
17 1 17 2 17 3 17 4
Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn
Sienkiewicz a Sienkiewicz a
Sienkiewicz 10 a Sienkiewicz 11 a
17 5
Grabw nad Prosn
Sienkiewicz 12 a
17 6
Grabw nad Prosn
Sienkiewicz 12 a
17 7 17 8 17 9 18 0 18 1
Grabw nad Prosn Grabw nad Prosn Bobrowniki Bobrowniki
Sienkiewicz 14 a Sienkiewicz 16 a 1 4
urbanistyczn y zabytkowy zesp dom mieszkalny urbanistyczn y zabytkowy zesp dom mieszkalny urbanistyczn y zabytkowy zesp dom mieszkalny urbanistyczn y zabytkowy zesp dom mieszkalny urbanistyczn y zesp poczty (zabytkowy budynek poczty zesp urbanistyczn y) zesp poczty budynek (zabytkowy gospodarczy poczty zesp urbanistyczn y) zabytkowy zesp dom mieszkalny urbanistyczn y zabytkowy zesp dom mieszkalny urbanistyczn y szeciorak ob. zesp budynek folwarczny mieszkalny koci filialny p.w. w. Barbary dzwonnica nagrobek: Jzef Madaliski (1774 1809) kapitan wojsk polskich ur. w Bobrownikach nagrobek pozbawiony inskrypcji grobowiec rodziny Belinw (Wadysaw Belina 1833 - 1910) zesp sakralny kocioa filialnego zesp sakralny kocioa filialnego zesp sakralny kocioa filialnego zesp sakralny kocioa filialnego p.w. w. Barbary
po 1900 r.
1 w. XX w.
k. XIX w.
1 w. XX w.
1 w. XX w.
1 w. XX w.
ok. 1900 r.
ok. 1900 r. I w. XX w. 1787; 1831-2
Bobrowniki
I po. XIX w.
18 2
Bobrowniki
ok. 1809 r.
18 3
Bobrowniki
I po. XIX w.
Strona | 55
18 4
MIEJSCOW O
ULICA
N R
OBIEKT
nagrobki w otoczeniu kocioa pozbawione inskrypcji - Jzef (1857-1916) i Jadwiga (18641931) Genge nagrobek bez inskrypcji - Ignacy Wiewirowski (1823 - 1870) obora ob. magazyn dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny graniczna komora celna ob. dom mieszkalny budynki gospodarcze dom mieszkalny budynek szkoy podstawowej
ZESP
zesp sakralny kocioa filialnego p.w. w. Barbary zesp sakralny kocioa filialnego p.w. w. Barbary zesp folwarczny zesp stranicy granicznej zesp stranicy granicznej zesp szkoy podstawowej zesp szkoy podstawowej zesp dworsko folwarczny Kolebki zesp dworsko folwarczny Kolebki zesp dworsko folwarczny Kolebki -
CZAS POWSTANIA
Bobrowniki
k. XIX w.
18 5 18 6 18 7 18 8 18 9 19 0 19 1 19 2 19 3 19 4 19 5 19 6 19 7 19 8 19 9 20 0 20 1 20 2 20 3 20 4
Bobrowniki
ok. 1870 r.
Bobrowniki Bobrowniki Bobrowniki Bobrowniki Bobrowniki Bobrowniki Bobrowniki Bobrowniki Bobrowniki Bobrowniki Bobrowniki Bobrowniki Bobrowniki
8 13 14 15 20 20 23 25 25
4 w. XIX w. k. XIX w. k. XIX w. po 1900 r. k. XIX w. k. XIX w. 4 w. XIX w. 4 w. XIX w. 4 w. XIX w. k. XIX w. po 1910 r. 4 w. XIX w. 4 w. XIX w.
budynek gospodarczy z lodowni budynek granicznej stranicy ob. 38 budynek mieszkalny 71 73 91 dom mieszkalny budynek mieszkalno gospodarczy dwr ob. dom mieszkalny stodoa i obora czworak ob. dom mieszkalny dom mieszkalny figura przydrona w. Jzefa 1 2 dom mieszkalny dom mieszkalny
Bobrowniki
91 98 10 1 11 0
4 w. XIX w.
Bobrowniki Bobrowniki Bobrowniki Bukownica Bukownica
4 w. XIX w. 1912 r. l. 30-te XX w. po 1900 r. po 1900 r.
Strona | 56
20 5 20 6 20 7 20 8 20 9 21 0 21 1 21 2 21 3 21 4 21 5 21 6 21 7 21 8 21 9 22 0 22 1 22 2 22 3 22 4 22 5 22 6 22 7 22 8 22 9 23 0 23
MIEJSCOW O
Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica
ULICA
-
N R
3 4 6 7 8 11 13 26 34 36 40 44 45 46 49 53 72 73 75 82 83
OBIEKT
dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny z czci gospodarcz dom mieszkalny dom mieszkalny budynek szkoy ob. mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny myn dom mieszkalny koci parafialny p.w. w. Apostow Filipa i Jakuba
ZESP
zesp szkoy -
CZAS POWSTANIA
k. XIX w. 1 w. XX w. 1934 r. 1912 r. 1 w. XX w. 1 w. XX w. po 1900 r. ok. 1900 r. ok. 1900 r. po 1900 r. k. XIX w. ok. 1930 r. ok. 1910 r. po 1910 r. 1 w. XX w., przebudowany 1 w. XX w. 1 w. XX w. k. XIX w. 1 w. XX w. l. 20-te XX w. l. 20-te XX w. 1776 r.
Bukownica
Bukownica
Bukownica
Bukownica Bukownica
zesp sakralny 87 kocioa parafialnego zesp ogrodzenie kocioa sakralny 87 parafialnego kocioa parafialnego zesp grota Matki Boskiej sakralny 87 przy kociele kocioa parafialnym parafialnego zesp sakralny 87 dom katechetyczny kocioa parafialnego zesp sakralny 87 plebania kocioa parafialnego 11 dom mieszkalny
1869 r.
1935 r.
l. 30-te XX w.
1856 r. po 1900 r.
Strona | 57
1 23 2 23 3 23 4
MIEJSCOW O
Bukownica Bukownica Bukownica
ULICA
-
N R
1 11 3 11 4 19 5
OBIEKT
dom mieszkalny dom mieszkalny budynek dworca kolejowego ob. dom mieszkalny budynek gospodarczy i szalet cmentarz parafialny cmentarz parafialny - ogrodzenie cmentarz parafialny - nagrobek Czemplik Marcin cmentarz parafialny - nagrobek Dziekan Idzi cmentarz parafialny - nagrobek Gosawska Leokadia cmentarz parafialny - nagrobek Komin Mikoaj cmentarz parafialny - nagrobek Mitua Edmund cmentarz parafialny - nagrobek Sadowska Marianna cmentarz parafialny - nagrobek Stempin Jan cmentarz parafialny - nagrobek Woydo Felicitas budynek szkoy ob. budynek mieszkalny budynek gospodarczy szkoy dom mieszkalny plebania dom mieszkalny koci parafialny p.w. w. Marcina
ZESP
CZAS POWSTANIA
ok. 1910 r. 1935 r.
23 5 23 6 23 7 23 8 23 9 24 0 24 1 24 2 24 3 24 4 24 5 24 6 24 7 24 8 24 9 25 0 25 1
Bukownica
19 5
Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Bukownica Chlewo Chlewo Chlewo Chlewo Chlewo Chlewo
1 1 3 5a 15
zesp dworca linii kolejowej Ostrzeszw Namysaki zesp dworca linii kolejowej Ostrzeszw Namysaki zesp cmentarza parafialnego zesp cmentarza parafialnego zesp cmentarza parafialnego zesp cmentarza parafialnego zesp cmentarza parafialnego zesp cmentarza parafialnego zesp cmentarza parafialnego zesp cmentarza parafialnego zesp cmentarza parafialnego zesp cmentarza parafialnego zesp szkoy zesp szkoy zesp sakralny kocioa parafialnego zesp sakralny kocioa parafialnego
ok. 1914 r.
ok. 1914 r.
po. XIX w. 1900 r. ok. 1918 r. ok. 1916 r. ok. 1924 r. ok. 1907 r. ok. 1907 r. ok. 1926 r. ok. 1935 r. ok. 1907 r. 4 w. XIX w. po 1900 r. 1934 r. 4 w. XIX w. 1 w. XX w. 1651 r.; 1794 r. (dobudowa wiey)
Strona | 58
25 2 25 3 25 4 25 5 25 6 25 7 25 8 25 9 26 0 26 1 26 2 26 3 26 4 26 5 26 6 26 7 26 8 26 9 27 0 27 1 27
MIEJSCOW O
Chlewo
ULICA
-
N R
OBIEKT
ZESP
CZAS POWSTANIA
4 w. XIX w.
Chlewo Chlewo Chlewo
Chlewo Chlewo Chlewo Chlewo Chlewo Chlewo Chlewo Chlewo Chlewo
zesp ogrodzenie kocioa sakralny parafialnego p.w. kocioa w. Marcina parafialnego zesp koci parafialny sakralny p.w. w. Marcina kocioa nagrobek parafialnego os przy zespole budynek osp p sakralnym zesp oficyna dworska ob. dworsko budynek parkowy i mieszkalny folwarczny zesp parkowo park dworski dworski i folwarczny zesp figura - rzeba parkowo Matki Boskiej dworski zesp cmentarza parafialnego cmentarz parafialny zesp - nagrobek Gruszka cmentarza Antonina parafialnego cmentarz parafialny zesp - nagrobek cmentarza Krawczyk Wiktoria parafialnego cmentarz parafialny zesp - nagrobek cmentarza Ratajczakwna parafialnego Ra-Eugenia cmentarz parafialny zesp - nagrobek Ratajska cmentarza Anna parafialnego cmentarz parafialny zesp - nagrobek Suski cmentarza Micha parafialnego zesp stary cmentarz starego parafialny cmentarza parafialnego stary cmentarz zesp parafialny starego nagrobek cmentarza Kozowska parafialnego Katarzyna stary cmentarz zesp parafialny starego nagrobek Tomala cmentarza Mariana parafialnego cmentarz parafialny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny -
k. XIX w. l. 30-te XX w. k. XIX w.
po. XIX w. ok. 1800 r. p. XX w. 1918 r. 1921 r. 1935 r. 1929 r. 1925 r. po. XIX w.
Chlewo
1896 r.
Chlewo Dbicze Dbicze Dbicze Dbicze Dbicze Dbicze
21 28 29 31 a 42 43
1893 r. I w. XX w. I w. XX w. I w. XX w. I w. XX w. po 1900 r. I w. XX w.
Strona | 59
2 27 3 27 4 27 5 27 6 27 7 27 8 27 9 28 0 28 1 28 2 28 3 28 4
MIEJSCOW O
Dbicze Dbicze Dbicze Dbicze Dbicze Dbicze Dbicze Dbicze Giyce
ULICA
-
N R
52 55 59 68 74 75 85 88 3
OBIEKT
dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny koci parafialny p.w. Przemienienia Paskiego
ZESP
-
CZAS POWSTANIA
po 1900 r. I w. XX w. 1929 r. 1903 r. I w. XX w. po 1900 r. I w. XX w. ok. 1910 r. 1878 r.
Giyce
Giyce
Giyce
28 5
Giyce
28 6
Giyce
28 7 28 8 28 9 29 0 29 1 29 2 29 3
Giyce Giyce Giyce Giyce Giyce Giyce Giyce
3 4 8 40 40 a 43 43
zesp sakralny kocioa parafialnego zesp dzwonnica sakralny kocielna kocioa parafialnego zesp sakralny ogrodzenie kocioa kocioa parafialnego cmentarz przy zesp kociele p.w. sakralny przemienienia kocioa paskiego parafialnego nagrobek Sadowska Eleonora zesp i Helena - cmentarz sakralny przy kociele p.w. kocioa Przemienienia parafialnego Paskiego nagrobek Sadowska Wirginia, zesp Antoni, Stanisaw, sakralny Helena - cmentarz kocioa przy kociele p.w. parafialnego Przemienienia Paskiego zesp zabudowa sakralny gospodarcza kocioa plebanii parafialnego dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny budynek szkoy podstawowej z czci mieszkaln dwr ob. budynek mieszkalny park dworski zesp parkowo dworski zesp parkowo -
1878 r.
ok. 1880 r.
1880 r.
1919 r.
1 w. XX w.
po 1900 r. 1 w. XX w. k. XIX w. k. XIX w. 1 w. XX w. 1775 r. po. XIX w.
Strona | 60
29 5 29 6 29 7 29 8 29 9 30 0 30 1 30 2 30 3 30 4 30 5 30 6 30 7 30 8 30 9 31 0 31 1 31 2 31 3 31 4 31 5 31 6 31 7
MIEJSCOW O
ULICA
N R
OBIEKT
ZESP
dworski
CZAS POWSTANIA
Giyce Giyce Giyce Giyce Giyce Giyce Giyce Giyce Giyce Giyce Giyce Giyce Giyce Giyce
51 52 53 63 69 70
dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny cmentarz parafialny
po 1900 r. k. XIX w. k. XIX w. 1 w. XX w. po 1900 r. po 1900 r. po. XIX w. k. XIX w. 1878 r. ok. 1939 r. 1936 r 1931 r. 1926 r. 1912 r.
Giyce
Giyce Giyce Giyce Giyce Giyce Akacyjki Giyce Akacyjki Giyce Jeziorki Giyce Wirginy
3 13 2 1
zesp cmentarza parafialnego ogrodzenie zesp cmentarza cmentarza parafialnego parafialnego cmentarz parafialny zesp - nagrobek cmentarza Dutkowski Felicjan parafialnego cmentarz parafialny zesp - nagrobek cmentarza Klimczakwna parafialnego Marylka cmentarz parafialny zesp - nagrobek Kubasik cmentarza Jzef parafialnego cmentarz parafialny zesp - nagrobek Kubasik cmentarza Konstancja parafialnego cmentarz parafialny zesp - nagrobek Malak cmentarza Marcin parafialnego cmentarz parafialny zesp - nagrobek cmentarza Pietrzykowski Jzef parafialnego cmentarz parafialny - nagrobek ks. zesp Skwierczyski cmentarza Augustyn, parafialnego proboszcz parafii cmentarz parafialny zesp - nagrobek Trenkel cmentarza Jan parafialnego cmentarz parafialny zesp - nagrobek cmentarza Wiltrakis Maria parafialnego cmentarz parafialny zesp - nagrobek cmentarza Zajczkowski parafialnego Wawrzyniec stary cmentarz parafialny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny -
ok. 1900 r.
1924 r 1902 r. 1911 r. II po. XVIII w. 1932 r. 1936 r. pocz. XX w. k. XIX w./ XX w.
Strona | 61
31 8 31 9 32 0 32 1 32 2 32 3 32 4 32 5 32 6 32 7 32 8 32 9 33 0 33 1 33 2 33 3 33 4 33 5 33 6 33 7 33 8 33 9 34 0
MIEJSCOW O
Giyce Wirginy Grabw Wjtostwo Grabw Wjtostwo Kiepin Kiepin Kiepin Kope Kope Kunica Bobrowska Kunica Bobrowska Kunica Bobrowska Kunica Bobrowska Kunica Bobrowska Kunica Bobrowska Kunica Bobrowska Kunica Bobrowska Kunica Bobrowska Kunica Bobrowska Kunica Bobrowska Kunica Bobrowska Kunica Bobrowska Kunica Bobrowska Kunica Bobrowska
ULICA
-
N R
15
OBIEKT
dom mieszkalny cmentarz ydowski
ZESP
-
CZAS POWSTANIA
I w. XX w. po 1820 r. 4 w. XIX w. I w. XX w. I w. XX w. I w. XX w. I w. XX w. I w. XX w. 4 w. XIX w.
zesp cmentarza ydowskiego rzdcwka ob. dom zesp 25 mieszkalny folwarczny 10 dom mieszkalny 3 10 dom mieszkalny 6 10 dom mieszkalny 7 20 dom mieszkalny a 38 7 dom mieszkalny chlewnia ob. budynek mieszkalny i obora stodoa zesp parkowo dworski i folwarczny zesp parkowo dworski i folwarczny zesp parkowo dworski i folwarczny zesp parkowo dworski i folwarczny zesp parkowo dworski i folwarczny zesp parkowo dworski i folwarczny zesp zagrody myskiej zesp zagrody myskiej zesp folwarczny zesp zagrody nr 21 zesp zagrody nr 21
pocz. XX w.
spichlerz
4 w. XIX w.
stodoa i obora dwr ob. budynek mieszkalny park dworski
4 w. XIX w. ok. po. XIX w./ k. XIX w. II po. XIX w. l. 20-te XX w. l. 20-te XX w. po 1900 r. k. XIX w. ok. 1900 r. po 1900 r. ok. 1900 r. ok. 1900 r. ok. 1900 r.
11 11 11 a 12 13 14 15 17 21 21
dom mynarza myn czworak ob. dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny obora ob. magazyn
Strona | 62
34 1 34 2 34 3 34 4 34 5 34 6 34 7 34 8 34 9 35 0 35 1 35 2 35 3 35 4 35 5 35 6 35 7 35 8 35 9 36 0 36 1 36 2
MIEJSCOW O
Kunica Bobrowska Kunica Bobrowska Kunica Bobrowska Kunica Bobrowska Marczykowsk ie Marczykowsk ie Marszaki Marszaki Marszaki Marszaki Marszaki Marszaki Marszaki Marszaki Marszaki Marszaki
ULICA
-
N R
24 24 27
OBIEKT
budynek szkoy ob. dom mieszkalny budynek gospodarczy i ogrodzenie dom mieszkalny budynek ochotniczej stray poarnej kaplica przydrona z rzeb w. Jana Nepomucena
ZESP
zesp szkoy zesp szkoy zesp zagrody nr 50 zesp dworsko folwarczny zesp dworsko folwarczny i sakralny zesp dworsko folwarczny zesp dworsko folwarczny zesp dworsko folwarczny zesp folwarczny zesp folwarczny zesp dworsko folwarczny zesp dworsko folwarczny zesp folwarczny zesp dworsko folwarczny zesp dworsko -
CZAS POWSTANIA
k. XIX w. pocz. XX w. 1931 r. po 1900 r. k. XVIII/ k.XIX w. II po. XIX w 1904 r. po 1900 r. l. 30-te XX w. I w. XX w. po 1900 r. 1933 r. II po. XIX w. pocz. XX w. 1914 r. pocz. XX w.
50 13 18 19 38 15 a 15 a
dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny dwr ob. plebania koci parafialny p.w. Chrystusa Krla park dworski ogrodzenie zespou dworsko folwarcznego sierociniec ob. Dom Pomocy Spoecznej czworak nr 1 ob. budynek gospodarczy i mieszkalny czworak nr 2 ob. budynek gospodarczy i mieszkalny budynek gospodarczy kostnica budynek mieszkalny i gospodarczy spichlerz i wozownia ob. budynek gospodarczy stajnie ob. budynek mieszkalny
Marszaki Marszaki Marszaki Marszaki Marszaki Marszaki
pocz. XX w. po 1900 r. I w. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w. pocz. XX w.
Strona | 63
folwarczny 36 3 36 4 36 5 36 6 36 7 36 8 36 9 37 0 Marszaki Marszaki zesp dworsko folwarczny zesp zbiornik wodny dworsko folwarczny zesp cmentarza cmentarz parafialny parafialnego p.w. Chrystusa Krla 8 62 16 10 15 dom mieszkalny dom mieszkalny myn zamiejski ob. budynek mieszkalny dom mieszkalny dom mieszkalny zesp myna budynek gospodarczy (silosy) pocz. XX w. pocz. XX w.
CZAS POWSTANIA
Marszaki
po 1945 r.
Palaty Skrzynki Smolniki Zawady Zawady
Kasztanowa
XIX/ XX w. k. XIX w. II po. XIX w. k. XIX w. I w. XX w.
5.5.Zabytki o najwyszym znaczeniu dla gminy.

Wrd obiektw o najwyszym znaczeniu dla gminy, najbardziej charakterystycznych dla dziedzictwa kulturowego omawianego obszaru, naley wymieni: 1. Obiekty architektury sakralnej: zesp kocioa parafialnego p.w. Niepokalanego Serca NMP i w. Mikoaja w Grabowie z kocioem, plebani, krzyem przydronym i ogrodzeniem [w rejestrze zabytkw] zesp kocioa pofranciszkaskiego, ob. filialnego p.w. Najwitszej Marii Panny Niepokalanie Pocztej z klasztorem i budynkiem gospodarczym Grabowie, ul. Klasztorna 12-14 [w rejestrze zabytkw] koci ewangelicki w Grabowie przy ul. Kaliskiej 31 z ogrodzeniem [w rejestrze zabytkw] synagoga z 1857 r., ob. sala spotka wiadkw Jehowy w Grabowie przy ul. Kpiskiej zesp kocioa w Bobrownikach z kocioem i dzwonnic [w rejestrze zabytkw]
Strona | 64
zesp kocioa parafialnego w Bukownicy z kocioem, domem katechetycznym, grot MB, ogrodzeniem i plebani [w rejestrze zabytkw] zesp kocioa parafialnego w Chlewie z kocioem, plebani, ogrodzeniem [w rejestrze zabytkw] zesp kocioa parafialnego w Giycach z kocioem, dzwonnic, ogrodzeniem [w rejestrze zabytkw] koci parafialny w Marszakach [w rejestrze zabytkw] 2. Obiekty architektury rezydencjonalnej: zesp parkowo-dworski i folwarczny w Grabowie z dworem (ob. UMiG), parkiem i rzdcwk zesp dworsko-folwarczny Kolebki w Bobrownikach z dworem, ob. domem, obor, ob. magazynem, stodo z obor i czworakiem zesp dworski w Chlewie z oficyn, figur MB i parkiem zesp parkowo - dworski i folwarczny w Kunicy Bobrowskiej z dworem, ob. domem, obor, ob. magazynem, parkiem, ogrodzeniem, stodo zesp dworsko-folwarczny w Marszakach z dworem, ob. plebani, dwoma budynkami gospodarczymi, parkiem, stajniami, ob. domem Zesp parkowo-dworski w Giycach, z dworem, ob. domem mieszkalnym, parkiem 3. Obiekty architektury uytecznoci publicznej: zesp budynkw stranicy granicznej w Bobrownikach, ze stranic, ob. budynkiem mieszkalnym, budynkiem gospodarczym, graniczn komor celn, ob. domem stranica graniczna, ob. dom w Grabowie, ul. Grodzka 10 budynki poczty w Grabowie, ul. Kolejowa i Sienkiewicza budynek szkoy ewangelickiej w Grabowie, ob. zesp szk rolniczych zesp szkoy w Chlewie szkoa w Bukownicy szkoa w Bobrownikach szkoa w Giycach 4. Obiekty architektury mieszkalnej ujte w gminnej ewidencji zabytkw. 5. Obiekty architektury gospodarczej ujte w gminnej ewidencji zabytkw. 6. Zabytki techniki: zesp zagrody myskiej w Grabowie z budynkiem dla maszyny parowej, ob. magazynem, budynkiem turbiny, domem mynarza zesp zagrody myskiej w Kunicy Bobrowskiej z domem mynarza i mynem myn w Bukownicy
Strona | 65
myn w Smolnikach zesp mleczarni w Grabowie przy ul. Kaliskiej 5 zesp kolejowy w Grabowie ul. Kolejowa, z budynkiem stacji, ob. domem mieszkalnym, domem pracownikw kolei, budynkiem gospodarczym z ramp zesp stacji linii kolejowej Ostrzeszw Namysaki w Bukownicy z budynkiem stacji i budynkiem gospodarczym 7. Historyczne parki krajobrazowe: Park Park Park Park dworski dworski dworski dworski w w w w Grabowie Chlewie Kunicy Marszakach
8. Historyczne cmentarze: cmentarz parafialny w Grabowie przy ul. Ostrowskiej cmentarz ewangelicki w Grabowie przy ul. Ostrowskiej cmentarz parafialny w Bukownicy cmentarz parafialny w Chlewie cmentarz parafialny w Marszakach cmentarz parafialny w Giycach tzw. Stary cmentarz w Giycach tzw. Stary cmentarz w Chlewie
9. Stanowiska archeologiczne [w rejestrze zabytkw]:

grodzisko w Chlewie grodzisko w Bukownicy cmentarzysko w Smolnikach
5.6.Zespoy najcenniejszych zabytkw ruchomych.
Na terenie gminy Grabw nad Prosn w rejestrze zabytkw ujty jest jeden zesp mobiliw stanowicy wyposaenie zabytku architektury sakralnej oraz jeden zabytek ludowej rzeby przydronej.
Miejscow o Obiekt Nr rejestr u Data wpisu Ilo
obiekt w
Wasno
Strona | 66
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY GRABW NAD PROSNA 2010-2013 Bobrownik i Grabw wyposaenie kocioa filialnego p.w. w. Barbary krzy przydrony 184/B** 03.03.199 7 r. 14.06.199 5 8 parafia rzymskokatolic ka w Doruchowie Parafia Niepokalanego Poczcia NMP w Grabowie
152/B** *
1 krzy z 10 figura mi
rdo: Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw w Poznaniu, Delegatura w Kaliszu, stan z dn. 10.12.2009 r.
** numer rejestru w ksidze dawnego woj. kaliskiego (w l. 1975-98) *** numer rejestru w ksidze dawnego woj. poznaskiego (przed 1975 r.)
1.
Z wyposaenia drewnianego kocioa filialnego p.w. w. Barbary w Bobrownikach, nalecego do parafii p.w. w. Stanisawa Kostki w Doruchowie, wpisano do rejestru zabytkw pod nr 184/B (PSOZ-Kal-30/7/97) z 03.03.1997 r. osiem obiektw, wrd ktrych znajduj si zabytki barokowej rzeby i malarstwa. Pod nr 152/B (PSOZ-Kal-30/14/95) z 14.06.1995 r. do rejestru zabytkw wpisano ludowy krzy przydrony autorstwa Pawa Bryliskiego ustawiony w ssiedztwie kocioa par. p.w. Niepokalanego Serca NMP i w. Mikoaja w Grabowie, przeniesiony w 1984 r. z grabowskiego cmentarza parafialnego.
2.
Ponadto w kocioach znajdujcych si na obszarze gminy zgromadzone s rwnie cenne, a ujte tylko w ewidencji zespoy zabytkw ruchomych. Nale do nich:
wyposaenie kocioa pofranciszkaskiego p.w. NMP Niepokalanie Pocztej
w Grabowie pochodzce w wikszoci z ok. po. XVIII w.;

zabytki ruchome w drewnianym kociele par. p.w. w. Marcina w Chlewie; wyposaenie kocioa par. p.w. . Filipa i Jakuba w Bukownicy; wyposaenie kociele par. p.w. Przemienienia Paskiego w Giycach.
5.7.Zasoby muzealne.
Strona | 67
Jedyn placwk na terenie gminy Grabw nad Prosn, gromadzc w zorganizowanej formie zasoby o charakterze muzealnym, jest Izba Pamitek podlegajca Centrum Kultury w Grabowie nad Prosn. W Izbie Pamitek, ktra nosi imiona urodzonych w Grabowie dr Wadysawa Biegaskiego, lekarza, logika i filozofa - jednego z pierwszych metodologw wiedzy lekarskiej oraz prof. Teofila Ciesielskiego, profesora botaniki we Lwowie, wybitnego specjalisty w zakresie pszczelarstwa, zgromadzono unikalne w skali kraju zbiory zwizane z pszczelarstwem, a take eksponaty zwizane z histori regionu. Izba mieci si w dawnym klasztorze franciszkaskim, przy ul. Klasztornej 12. Gminny program opieki nad zabytkami przewiduje w przyszoci poszerzanie zbiorw, ukierunkowanych na dokumentowanie kultury duchowej i materialnej regionu, (m. in. o pamitki po Stefanie Szmaju, artycie grafiku urodzonym w Grabowie Pustkowiu), a take ich naukowe opracowanie oraz wydanie przewodnika i publikacji popularyzujcych zbiory.
5.8.Zabytki archeologiczne. 5.8.1.Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do

rejestru zabytkw z terenu miasta i gminy Grabw.
Na terenie gminy Grabw do rejestru zabytkw wpisane s 3 stanowiska archeologiczne:
1. Grodzisko w Chlewie, nr rej 694/A wpisane decyzj z 07.04.1994 r.

reprezentujce faz D wczesnego redniowiecza.
2. Cmentarzysko paskie w Bukownicy, nr rej. 470/A, wpisane
decyzj z 06.03.1985 r., stanowi pozostao po osadnictwie uyckim.
3. Grodzisko
w Smolnikach (dawny zamek starostw grabowskich), nr rej. 462/A, wpisane decyzj z 05.02.1985 r., redniowieczne.
Strona | 68
Do rejestru zabytkw wpisane s te relikty archeologiczne (nawarstwienia kulturowe) starego miasta Grabowa od czasw staroytnych po okres nowoytny. Nr rej. 702/A, wpis decyzj z dnia 14.03.1995 r. Wpis w granicach ulic: Kaliska, Kpiska, Klasztorna, Nowotki, Grodzka, Biegaskiego.
5.8.2.Wykaz stanowisk o wasnej formie krajobrazowej.
Na terenie miasta i gminy Grabw nie zarejestrowano stanowisk archeologicznych o wasnej formie krajobrazowej.
5.8.3.Zestawienie liczbowe zewidencjonowanych

stanowisk archeologicznych cznie z ich funkcj oraz krtk analiz chronologiczn. .
Podstawow i wiodc metod ewidencjonowania stanowisk archeologicznych jest oglnopolski program badawczo konserwatorski Archeologiczne Zdjcie Polski (AZP). Jego celem jest rozpoznanie metod bada powierzchniowych i w kwerendzie rdowej stanowisk archeologicznych na terenie caego kraju oraz stworzenie bazy informacji o stanowiskach archeologicznych rozpoznanych t metod. Systematyzuje on dotychczasowy zasb wiedzy o rozpoznaniu archeologicznym terenu, poprzez obserwacj archeologiczn terenu oraz uwzgldnianie informacji zawartych w archiwach, zbiorach muzealnych, instytucjach i publikacjach. Zbir dokumentacji AZP reprezentujcy ewidencj zasobw archeologicznych, jest otwarty i cigle uzupeniany w procesie archeologicznego rozpoznania terenu. Do zbioru wczane s informacje o wszystkich sukcesywnie odkrywanych reliktach przeszoci niezalenie od charakteru bada, a take wszystkie biece informacje weryfikujce lub
Strona | 69
uzupeniajce dotychczasowe dane. W ten sposb stanowisk archeologicznych utworzona metod AZP najbardziej aktualnej wiedzy o terenie.
dokumentacja jest rdem
Tabela prezentuje zasoby archeologicznego dziedzictwa kulturowego na terenie miasta Grabw:
Stanowiska archeologiczne a. grodziska b. osady c. cmentarzyska d. inne
Ilo ogem 2 337 1 -
Wpisanych do rejestru 2 1 -
Miasto Grabw ley w podprowincji Niziny rodkowopolskiej, w makroregionie Niziny Poudniowowielkopolskiej, w mezoregionie Kotliny Grabowskiej i Wysoczyzny Wieruszowskiej. Nizin rodkowopolsk rozczonkowuj doliny rzeczne, w ktrych wystpuj kotlinowate rozszerzenia, a pomidzy nimi rozcigaj si dosy paskie, bezjeziorne wysoczyzny z ostacami form glacjalnych. Przez miasto Grabw przepywa rzeka Prosna wraz z jej trzema lewymi dopywami: Strug Torzenieck, Strug spod Zalesia i Mynwk. Z prawej strony rzeki brak dopyww. W tej czci na paskich, czciowo zwydmionych terenach wystpuj obszary podmoke. Prosna osiada koryto 2-3 m, ktre silnie meandruje w paskiej i miejscami podmokej dolinie. Dna dolin rzek i ciekw oraz obnie terenowych wypeniaj mady, gleby muowo- torfowe, murszowe, gleby brunatne i czarne ziemie. Stanowiska pradziejowe pooone s gwnie przy krawdziach doliny rzeki Prosny, na krawdziach maych dolin rzecznych, na terenach bagnistych i podmokych kach. Na wysoczyznach wystpuje mniej pradziejowych stanowisk archeologicznych, natomiast najwiksza koncentracja stanowisk wystpuje w pobliskim ssiedztwie ciekw lub ich dolin. Na terenie miasta najstarsze lady osadnictwa zwizane s z epok kamienia neolitem. Punkty osadnicze wystpuj w rozproszeniu i wskazuj na osadnictwo o charakterze sezonowym lub wdrownym. Zarejestrowano pozostaoci po osadnictwie kultury uyckiej, ktrej zasig wystpowania wyznaczaj liczne mae stanowiska rozsiane na gbokim niekiedy zapleczu progw dolinnych, czsto zwizanymi z wydmami i kotlinkami deflacyjnymi. W strefie terasy dennej i krawdziach dolin
Strona | 70
wystpuj stanowiska kultury przeworskiej. Dna doliny Prosny czsto eksploatowane, zwizane z przerbk rudy darniowej okrelone s jako miejsca produkcji elaza. W okresie wczesnego redniowiecza zajmowane s nie tylko rejony dolin rzecznych, ale i tereny wysoczyzny. W tym czasie ksztatuje si obecny ukad urbanistyczny miasta Grabw. Stanowiska redniowieczne i nowoytne wystpujce na terenie miasta wyznaczaj jego najstarsz metryk.
5.9.rodowisko przyrodnicze.
W granicach administracyjnych gminy Grabw nad Prosn znalaz si teren objty ochron prawn jako strefa chronionego krajobrazu. Jest nim Dolina rzeki Prosny i Kotlina Grabowska, uznana za obszar chronionego krajobrazu Rozporzdzeniem Nr 65 Wojewody Kaliskiego z dnia 20 grudnia 1996r. (Dziennik Urzdowy Wojewdztwa Kaliskiego Nr 1/97). Powierzchnia tego obszaru wynosi 94400 ha. W dolinie Prosny, w jej czci przybrzenej oraz w starorzeczach, zanotowano cznie ok. 50 rnego typu zbiorowisk rolinnych. Wszystkie nale do naturalnych bd seminaturalnych. Powtarzajcy si regularnie rytm wystpowania na przemian brzegw wklsego i wypukego nadaje Pronie szczeglny walor krajobrazowy. Skarpy przybrzene koryta waciwego rzeki s poronite wysok rolinnoci gow - fragmentami lenymi, a przede wszystkim przez zarola wiklinowe (Salicetum triandro-viminalis). Ochron prawn objty jest te teren Wzgrza Ostrzeszowskie i Kotlina Odolanowska, uznany za obszar chronionego krajobrazu Rozporzdzeniem Nr 63 Wojewody Kaliskiego z dnia 7 wrzenia 1995r. (Dziennik Urzdowy Wojewdztwa Kaliskiego Nr 5/95). Ponadto cz lasw na terenie gminy zakwalifikowano do grupy lasw ochronnych (wodo-i glebochronnych), a siedemnacie drzew uznanych zostao za pomniki przyrody. Polityka przestrzenna w zakresie ksztatowania systemu przyrodniczego i ochrony wartoci przyrodniczych w strefie obszaru chronionego ma za zadanie: zabezpieczenie terenw o duych wartociach przyrodniczych i krajobrazowych; utrzymanie rnorodnoci biologicznej; ochron wd powierzchniowych i podziemnych; ograniczenie zagroenia powodziowego; rekultywacj terenw zdegradowanych; zwikszenie dostpu do terenw rekreacyjnych; ksztatowanie korzystnych warunkw aerosanitarnych. Zadania te powinny by realizowane poprzez :
Strona | 71
prawn istniejcych cennych zasobw rodowiska przyrodniczego; ksztatowanie nowych, wzajemnie ze sob powizanych struktur przyrodniczych; wyczenie terenw istotnych przyrodniczo z zabudowy lub wprowadzenie standardw zagospodarowania, ktre bd zabezpieczay przed niekorzystnym ich przeksztacaniem i pomog w eliminacji gwnych zagroe na terenach o szczeglnej wraliwoci. Ksztatowanie systemu przyrodniczego gminy polega powinno na: ochronie systemu przyrodniczego przed naporem inwestycyjnym na tereny cenne przyrodniczo, z uwzgldnieniem istniejcych wartoci przyrodniczych i niewystarczajcej powierzchni urzdzonych terenw rekreacyjnych, utrzymaniu korzystnych warunkw aerosanitarnych dostosowaniu zasad i sposobu zagospodarowania do istniejcych uwarunkowa, wynikajcych z: ustanowionych stref ochronnych uj wody, ustanowionego obszaru o zaostrzonych rygorach, gdzie nakada si szczeglny obowizek ochrony wd podziemnych przed zanieczyszczeniami pochodzcymi z wd systemu dolinnego, zmniejszaniu zagroenia powodziowego poprzez: wyznaczenie terenw zalewowych, nie przeznaczonych do obwaowania, budowanie waw przeciwpowodziowych, zakaz inwestowania na terenach zalewowych.
ochron
6.Ocena stanu dziedzictwa kulturowego gminy. Analiza

szans i zagroe. gminy.
6.1.Stan zachowania zabytkw nieruchomych na terenie
1. Zaoenie
urbanistyczne miasta Grabowa - zachowane ze zmienionym w niewielkim stopniu rozplanowaniem placw, ulic i drg oraz historyczn zabudow zachowan w ok. 25 %. Wpis do rejestru obj obszar miasta lokacyjnego i mieci si w granicach wyznaczonych przez: Kalisk, Kpisk, Klasztorn, Grodzk, Wodn i Biegaskiego. Panny i w. Mikoaja w Grabowie obiekt w zadowalajcym stanie technicznym, po gruntownych pracach remontowych, ktre objy napraw elewacji, wiby i pokrycia dachu, a take pracach odwodnieniowych i osuszeniu murw obwodowych.
2. Koci par. p.w. Niepokalanego Serca Najwitszej Marii
Strona | 72
3. Koci pofranciszkaski, ob. filialny p.w. Najwitszej Marii
Panny Niepokalanie Pocztej oraz klasztor pofranciszkaski w Grabowie zesp w dobrym stanie zachowania, po remoncie w 2002 r., ktry obj wymian tynkw elewacyjnych, napraw wiby i wymian pokrycia dachowego. nieszczelnym pokryciem potrzeba znalezienia rozwaenia wymaga w obiektu, pozbawionego wyposaenia. dachowym i ubytkami oszklenia. Istnieje pilna dla obiektu odpowiedniego waciciela; zwizku z tym moliwo zmiany funkcji obecnie elementw sakralnego wystroju i
4. Koci ewangelicki w Grabowie w zym stanie, nieuytkowany, z
5. Zesp
dworsko-parkowy w Grabowie, zoony z dworu, rzdcwki i parku w zadowalajcym stanie technicznym; budynek dworu, stanowicy siedzib UMiG w Grabowie, gruntownie remontowany. Cz folwarczna mieci zakad przetwrstwa spoywczego. Oficyna po gruntownym remoncie i w trakcie adaptacji na cele w/w zakadu. Park w stanie dobrym, po renowacji przeprowadzonej w latach 2007-2008. zadowalajcym stanie technicznym, z wtrn stolark okienn i drzwiow oraz przeksztaconymi otworami okiennymi.
6. Dom mieszkalny przy Rynku nr 10 w Grabowie obiekt w
7. Koci parafialny p.w. w. Barbary w Bobrownikach obiekt w
zadowalajcym stanie technicznym, gruntownie remontowany w 1997r, kiedy to otrzyma nowe pokrycie gontowe. W tym czasie wymieniono rwnie tynki wolno stojcej dzwonnicy przy kociele; w 2009 r. zostaa ona odmalowana. Bukownicy obiekt utrzymywany na bieco w dobrym stanie technicznym.
8. Koci parafialny p.w. . Filipa i Jakuba Apostow w
9. Koci parafialny p.w. w. Marcina w Chlewie obiekt w
dostatecznym stanie zachowania, gruntownie remontowany w latach 90. XX w., obecnie konserwacji i miejscowej wymiany wymagaj elementy wiby dachowej. obiekt w dobrym stanie technicznym, po remoncie, ktry obj wymian tynkw elewacyjnych, napraw wiby dachowej i wymian pokrycia dachowego.
10. Koci parafialny p.w. Przemienienia Paskiego w Giycach
11. Drewniany dwr w Giycach obiekt w zym stanie, o silnie
zawilgoconych podwalinach i cianach, podchodzcych pod ciany samosiewach wymagajcych usunicia oraz nieszczelnym pokryciu dachowym. W 2003 r. sporzdzono ekspertyz jego stanu zachowania. Prywatni waciciele nie s zainteresowani remontowaniem obiektu, nie wyraaj te zgody na przeniesienie go np. do skansenu.
Strona | 73
12. Zesp sierocica w Marszakach - w sierocicu mieci si Dom
Pomocy Spoecznej, a w d. willi znajduje si siedziba Ksiy Salezjanw. Sierociniec remontowany w 2001 r. wwczas wymieniono pokrycie dachowe i wykonano biece naprawy; budynki gospodarcze po gruntownym remoncie, z przeprowadzonymi na bieco naprawami pozwalajcymi na utrzymanie dobrego stanu zachowania. Prace remontowe oraz adaptacyjne przeprowadzane s wg uzgodnie konserwatorskich.
6.2.Stan zachowania zabytkw ruchomych na terenie

gminy.
1.
Elementy wyposaenia drewnianego kocioa filialnego p.w. w. Barbary w Bobrownikach zachowane s na miejscu i znajduj si w stanie zadowalajcym. Docelowo, ze wzgldw estetycznych wskazane byoby przywrcenie pierwotnej kolorystyki przemalowanemu i wtrnie przezoconemu otarzowi gwnemu oraz rzebom figuralnym. Ludowy krzy przydrony autorstwa Pawa Bryliskiego, ustawiony w ssiedztwie kocioa par. p.w. Niepokalanego Serca NMP i w. Mikoaja w Grabowie, zachowany jest w dobrym stanie, po konserwacji realizowanej w 2003 r. z funduszu WWKZ.
2.
Ujte tylko w ewidencji zespoy zabytkw ruchomych, stanowice: wyposaenie kocioa pofranciszkaskiego p.w. NMP Niepokalanie Pocztej w Grabowie; zabytki ruchome w drewnianym kociele par. p.w. w. Marcina w Chlewie; wyposaenie kocioa par. p.w. . Filipa i Jakuba w Bukownicy; wyposaenie kociele par. p.w. Przemienienia Paskiego w Giycach; Zachowane s w stanie zadowalajcym. Skadajce si na nie mobilia wymagaj docelowo podjcia prac konserwatorskich, gownie ze wzgldw estetycznych, poniewa pokryte s w wikszoci wtrnymi powokami malarskimi i takimi zoceniami, czsto nieszlachetnymi.
6.3.Stan zachowania zabytkw archeologicznych oraz

istotne zagroenia dla zabytkw archeologicznych.
Strona | 74
Stanowiska archeologiczne nie wpisane do rejestru zabytkw, a ujawnione gwnie podczas bada AZP, stanowi podstawow i najliczniejsz grup, ktra skada si na archeologiczne dziedzictwo kulturowe. Najlepiej s zachowane stanowiska archeologiczne pooone na nieuytkach, terenach niezabudowanych oraz terenach zalesionych. W myl art. 6 pkt 3 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 ze zmianami) wszystkie zabytki archeologiczne bez wzgldu na stan zachowania podlegaj ochronie i opiece. Najwikszym zagroeniem dla stanowisk archeologicznych jest przyspieszony rozwj inwestycji budowlanych i przemysowych, budowa sieci autostrad i drg szybkiego ruchu, budowa sieci wodocigowych oraz rozwj budownictwa mieszkaniowego, a take nielegalna eksploatacja pianic i wirowni, ktre powoduj nieodwracalne zniszczenie zabytkw archeologicznych. Wszelkie prace na terenie historycznych miast, nawet dotyczce zmiany nawierzchni ulic wi si ze zniszczeniem redniowiecznych i nowoytnych nawarstwie kulturowych, co prowadzi do zatraty historycznego charakteru miast. Istotnym zagroeniem dla zachowania substancji zabytkowej stanowisk archeologicznych zlokalizowanych w obrbie p uprawnych stanowi uprawa roli. Gboka orka prowadzi do systematycznego zniszczenia stanowisk archeologicznych, np. do rozorywania grodzisk czy kurhanw. Inne formy uytkowania rolniczego, takie jak ogrodnictwo czy sadownictwo, rwnie powoduj destrukcj stanowisk archeologicznych, zwaszcza dlatego, e powierzchnie stanowisk zazwyczaj s najyniejszymi obszarami w okolicy i s chtnie wykorzystywane do intensywnej uprawy. Niektre zagroenia pojawiy si w cigu ostatnich lat, jak na przykad dziaalno tzw. poszukiwaczy skarbw z wykrywaczami metali, ktrych rozmiarw nie potrafimy oceni. Pojawio si zbieractwo zabytkw archeologicznych, powsta rynek zbytu na pozyskane przez poszukiwaczy przedmioty. Wiele zagroe wynika z przyspieszonego rozwoju gospodarczego jak ju wspomniano uycie cikiego sprztu w rolnictwie, rozwj zabudowy mieszkaniowej i usugowej na obrzeach miast, budowa drg i obwodnic. A zatem podstawowym zagroeniem dla stanowisk archeologicznych oraz nawarstwie kulturowych s wszelkie inwestycje zwizane z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, ktre wymagaj prowadzenia prac ziemno-budowlanych. Zabytkowy ukad urbanistyczny miasta Grabw nakazuje szczegln ochron pradziejowych, wczesnoredniowiecznych i nowoytnych nawarstwie kulturowych w jego obrbie. Aby zapobiec zniszczeniu stanowisk archeologicznych, prace ziemne prowadzone w strefie ochrony zewidencjonowanych stanowisk archeologicznych wymagaj prowadzenia prac archeologicznych w zakresie uzgodnionym z Wielkopolskim Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw. Jest to szczeglnie wane podczas takich inwestycji jak budowa obwodnic, drg, zbiornikw retencyjnych, kopal kruszywa, gdy inwestycje te z uwagi na szerokopaszyznowy charakter prac ziemnych, w
Strona | 75
bezpowrotny sposb niszcz substancj zabytkow i obiekty archeologiczne. Przebudowa ukadw urbanistycznych, ruralistycznych i zaoe paacowo-parkowych prowadzi czsto do naruszenia redniowiecznych i nowoytnych nawarstwie kulturowych. W zwizku z tym wszystkie prace ziemne wymagaj jednoczesnego prowadzenia bada archeologicznych. Wyniki bada czsto stanowi jedyn dokumentacj nastpujcych po sobie epizodw osadniczych na tym terenie. Pozwalaj skorygowa, uszczegowi i potwierdzi dane ze rde pisanych. Pozyskany w trakcie bada materia ruchomy umoliwia uzupenienie danych o kulturze materialnej mieszkacw. Zagroeniem dla dziedzictwa archeologiczne jest te rozwj turystyki zwaszcza nad rzekami, jeziorami i w obszarach lenych. Wydzielane s dziaki pod zabudow letniskow, czsto na obszarze zniwelowanych grodzisk czy cmentarzysk. Tereny te atrakcyjne pod wzgldem rekreacyjnym obecnie, czsto byy rwnie okupowane przez ludzi w pradziejach i wczesnym redniowieczu. Dostp do wody, ktry stanowi podstaw egzystencji osadniczej, umoliwia tworzenie niezwykle licznych osad o metryce sigajcej od epoki kamienia po czasy nowoytne. Rozwj przemysu, turystyki, budownictwa mieszkaniowego, moe stanowi istotne zagroenie dla zabytkw archeologicznych, dlatego wane jest wypenianie przez inwestorw wymogw konserwatorskich okrelonych przez Wielkopolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. Stan zachowania stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytkw na terenie gminy Grabw przedstawia si nastpujco:
1. Grodzisko w Chlewie - stan oceniany jako dostateczny, obiekt

zagroony jest przez tzw. zagospodarowania terenu. gbok ork, wymaga zmiany
2. Cmentarzysko paskie w Bukownicy - stan oceniany jako

zadowalajcy, obiekt zagroony jest eksploatacj piasku i wiru, wymaga podjcia bada ratowniczych.
3. Grodzisko w Smolnikach stan zadowalajcy, obiekt zagroony
przez nielegalne poszukiwania z uyciem wykrywaczy metali i innych urzdze detekcyjnych, wymaga zabezpieczenia i uzupenienia ubytkw w rzebie terenu, a take bada sondaowych.
Strona | 76
Ukad urbanistyczny miasta Grabowa nad Prosn z kulturowymi warstwami archeologicznymi - zachowany ze zmienionym w niewielkim stopniu rozplanowaniem placw, ulic i drg oraz historyczn zabudow zachowan w ok. 25 %.
6.4.Obszary najwikszego zagroenia dla zabytkw

archeologicznych.
Najwikszym zagroeniem dla stanowisk archeologicznych oraz nawarstwie kulturowych na terenie miasta Grabw, s jak ju wspomniano wczeniej, wszelkie inwestycje zwizane z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, ktre wymagaj prowadzenia szerokopaszczyznowych prac ziemno-budowlanych. Nale do nich midzy innymi planowane na najblisze lata inwestycje:
budowa ulic: ul. S. Staszica, T. Kociuszki, H. Kotaja, K. Ledchowskiego,
Kard. S. Wyszyskiego, 11 Listopada, 15- tego sierpnia, Wadysawa Reymonta; budowa parkingw na terenie miasta: poszerzenie parkingu przy ulicy Klasztornej, budowa; parkingu przy ulicy Ostrowskiej; przebudowa kanalizacji ulic Kolejowa- Ostrzeszowska; rozbudowa oczyszczalni ciekw wraz z budow kanalizacji; budowa hali sportowej i pozostaych obiektw sportowych; budowa obwodnicy Grabowa w cigu drogi wojewdzkiej nr 449 wraz z podczeniem do drogi wojewdzkiej nr 447; poczenie ulicy Przemysowej z drog wojewdzk nr 450; gazyfikacja miasta; budowa kanalizacji w miecie: budowa 10 km sieci oraz budowa 10 przepompowni. W celu ochrony stanowisk archeologicznych oraz pradziejowych, redniowiecznych i nowoytnych nawarstwie kulturowych niezbdne jest uzgadnianie oraz wypenianie przez inwestorw wymogw konserwatorskich zawartych w opiniach i decyzjach okrelonych przez Wielkopolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw. 6.5.Najistotniejsze zagroenia rodowiska kulturowego gminy.
W Studium uwarunkowa przestrzennego miasta i Gminy
i kierunkw Grabw nad
zagospodarowania Prosn okrelono
Strona | 77
najistotniejsze zagroenia dla rodowiska kulturowego gminy Grabw nad Prosn. Nale do nich:
brak rozwiza komunikacyjnych w skali regionu, zwaszcza w zakresie zagroenia zabytkowego zespou miejskiego:
transportu cikiego oraz tranzytu; poszerzanie ulic i odsuwanie zabudowy w gb dziaek powoduje to zmian tradycyjnych ukadw w skali miasta; lokalizowanie budynkw niesharmonizowanych gabarytami i form z otaczajc zabudow; lokalizowanie niewaciwej w danym otoczeniu funkcji, co powoduje degradacj tego otoczenia. zagroenia zabytkowych zespow podworskich: skomplikowane stosunki wasnociowo-prawne, skutkujce brakiem gospodarza lub niemonoci zbycia obiektu; waciciel lub uytkownik, ktry nie jest przygotowany lub zainteresowany utrzymaniem obiektu zabytkowego; istnienie kilku wacicieli lub uytkownikw, ktrzy nie posiadaj spjnego programu zagospodarowania obiektu powoduje to wprowadzanie wtrnych podziaw; brak realnego programu dla zbyt duych obiektw; dzielenie jednorodnych pierwotnie obiektw. zagroenia krajobrazu kulturowego: lokalizacja duych obiektw bez prby dostosowania formy architektonicznej do miejscowej, historycznej zabudowy; lokalizowanie nowej zabudowy niezgodnie z tradycj zanikanie zabudowy zagrodowej; stosowanie w wiejskiej zabudowie form niezgodnych z tradycyjn zabudow danego regionu dach i pokrycie, detal, proporcje; stosowanie katalogowych domw typowych, nie uwzgldniajcych cech regionalnych miejscowego budownictwa; brak prawnych moliwoci egzekwowania realizacji obiektw budowlanych o architekturze uwzgldniajcej cechy regionalne; stosowanie materiaw budowlanych lub okadzin obcych miejscowej tradycji (np. siding). zagroenia parkw: uytkowanie parkw jako terenw lenych: niewaciwe zalesianie, pozyskiwanie drewna z zabytkowego drzewostanu, brak pielgnacji rolinnoci parkowej; brak dozoru i prowadzenie rabunkowej wycinki drzew przez miejscow ludno; zaburzenia stosunkw gruntowo-wodnych, zmieniajce warunki wegetacji rolinnoci parkowej. zagroenia cmentarzy: wandalizm; brak programu uytkowego dla takich obiektw, zwaszcza dla cmentarzy nieczynnych. zagroenia dla ukadu drg:
Strona | 78
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY GRABW NAD PROSNA 2010-2013 niszczenie historycznych nawierzchni; niewaciwe wykonywanie urzdze podziemnych; brak rozwiza komunikacyjnych w skali regionu. zagroenia pojedynczych budowli: niewaciwa ocena zagroe i potrzeb; brak lub niewaciwa dokumentacja techniczna; brak dokumentacji historyczno-konserwatorskiej; niewaciwi, niefachowi wykonawcy. zagroenia oglne: brak dostatecznych funduszy niedocenianie walorw zabytkowych brak wiadomoci walorw zabytkowych wielu obiektw ujtych np. w
ewidencji gminnej.
zadania Programu opieki nad zabytkami dla gminy Grabw nad Prosn.
7.Zaoenia programowe, priorytety, kierunki dziaa i
Przedstawiona wyej analiza stanu dziedzictwa kulturowego w gminie, a take zaoenia wynikajce z Ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, jak rwnie przytoczone powyej opracowania strategiczne dla gminy, wyznaczajce kierunki jej polityki przestrzennej, obliguj do sformuowania nastpujcych priorytetw:

Priorytet I: Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy; Priorytet II: Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego; Priorytet III: Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego oraz promocja i edukacja, suce budowaniu tosamoci.
W ramach priorytetw przewidziano nastpujce dziaania i zadania:

Priorytet I: Rewaloryzacja dziedzictwa kulturowego jako element rozwoju spoeczno-gospodarczego gminy
Kierunki dziaa
Zadania
realizacja ustale zawartych w Wytycznych konserwatorskich aut. mgr in. Katarzyny MaciejowskiejBujak i mgr in. arch. Jadwigi Maciejowskiej, stanowicych integraln cz Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Grabw nad Prosn prowadzenie prac remontowo-konserwatorskich przy obiektach zabytkowych stanowicych wasno gminy
Zahamowanie procesu degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy ich stanu
Strona | 79
zachowania

budynki wchodzce w skad zespou dworskiego w Grabowie (dokoczenie adaptacji oficyny) opracowanie dugofalowego planu remontw obiektw zabytkowych znajdujcych si w zasobach komunalnych, uwzgldniajcego kompleksowo dziaa metodyczne podejmowanie stara o uzyskanie rodkw zewntrznych na rewaloryzacj zabytkw stanowicych wasno gminy park w Chlewie denie do zmiany sposobu uytkowania lub adaptacji nieuytkowanych obiektw zabytkowych nie bdcych wasnoci gminy: koci poewangelicki w Grabowie nad Prosn (Skarb Pastwa), budynki kolejowe w Grabowie i Bukownicy (PKP S.A.); rozwaenie kwestii zmiany ich waciciela lub uytkownika i adaptacji do celw infrastruktury turystycznej, ewentualnie ich komunalizacji i adaptacji j.w. rewaloryzacja zespow zabytkowej zieleni: gminnych parkw (w Chlewie), czynnych i nieczynnych cmentarzy w Chlewie, Bukownicy, Marszakach dofinansowanie prac rewaloryzacyjnych przy obiektach, ktre nie s wasnoci gminy w postaci stosownej uchway na dotacj na prace remontowo-konserwatorskie przy zabytkach ruchomych i nieruchomych wsppraca z parafiami gminy w celu zabezpieczenia obiektw zabytkowych przed poarem, zniszczeniem i kradzie poprzez monta instalacji przeciwpoarowej, alarmowej, zabezpiecze przeciw wamaniom, znakowanie i ewidencjonowanie zabytkw ruchomych w porozumieniu ze subami konserwatorskimi (dwa kocioy w Grabowie i kocioy w Bobrownikach, Chlewie, Bukownicy, Giycach i Marszakach) opracowanie i realizacja planu systematycznych kontroli stanu zachowania i sposobu uytkowania obiektw zabytkowych znajdujcych si w zasobach komunalnych w porozumieniu i z udziaem sub konserwatorskich prowadzenie dziaa na rzecz ograniczenia ruchu koowego w strefie penej ochrony konserwatorskiej miasta Grabowa
Podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw na potrzeby spoeczne, turystyczne i edukacyjne
okrelenie zasad i konsekwentne ich wdraanie w zakresie umieszczania szyldw i reklam na obiektach zabytkowych w Grabowie nad Prosn, zlokalizowanych w poszczeglnych strefach ochrony zabytkw, ujtych w rejestrze zabytkw lub w ewidencji prowadzenie biecych prac porzdkowych przy zabytkowych zespoach zieleni: gminnych parkach, czynnych i nieczynnych cmentarzach, dawnych parkach dworskich (Chlewo, Grabw) opracowanie projektu rewaloryzacji nawierzchni ulic i cigw pieszych w obrbie zabytkowego rdmiecia Grabowa nad Prosn oraz realizacja tego projektu owietlenie najcenniejszych zabytkw gminy, wytypowanych w porozumieniu ze subami konserwatorskimi (por.: pkt zabytki najcenniejsze dla gminy)
Strona | 80
Podejmowanie dziaa umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami
wsppraca z urzdami pracy w zakresie prowadzenia biecych prac pielgnacyjnych, porzdkowych i zabezpieczajcych na terenach objtych ochron, zwaszcza na terenie starych cmentarzy wsppraca z Kolegium Pedagogiczno-Artystycznym w Kaliszu, fili UAM im. A. Mickiewicza w Poznaniu w celu pozyskania odpowiednio przeszkolonej kadry spord absolwentw kierunku ochrona dbr kultury szkolenie osb bezrobotnych w rzemiosach zwizanych z tradycyjn sztuk budowlan wspieranie utrzymywania na rynku pracy zanikajcych rzemios i zawodw wspieranie rozwoju gospodarstw agroturystycznych w zabytkowych obiektach budownictwa technicznego (np. dawny myn, mleczarnia, budynki kolejowe), oferujcych wypoczynek, rozrywk i gastronomi opart na regionalnych potrawach i wykorzystujcych miejscowe tradycje, (m. in. pszczelarstwo) wspieranie rozwoju Izby Pamitek w Grabowie docelowo powikszenie jej personelu i szkolenie go w zakresie ochrony dbr kultury, zapewnienie profesjonalnej dokumentacji zbiorw i naleytych warunkw ich ochrony i ekspozycji
Priorytet II: Ochrona i wiadome ksztatowanie krajobrazu kulturowego gminy Kierunki Zadania dziaa
Zintegrowana ochrona dziedzictwa kulturowego i rodowiska przyrodniczego
opracowywanie miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, zwaszcza dla obszarw o duym nasyceniu obiektami zabytkowymi i aktualizacja starszych planw, poczona z weryfikacj zagadnie zwizanych z ochrona zabytkw, a take objcie tymi opracowaniami obszarw wskazanych w studium uwarunkowa i zagospodarowania przestrzennego gminy podjcie dziaa na rzecz ograniczenia ruchu koowego w zabytkowym centrum Grabowa (w zwizku z zatwierdzon budow obwodnicy miasta) wprowadzenie a nastpnie wdraanie zapisw o rewitalizacji, studiach widokowo-krajobrazowych, studiach historyczno-urbanistycznych, katalogw typw zabudowy regionalnej i detalu architektonicznego w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego konsekwentne egzekwowanie zapisw dotyczcych dziaalnoci inwestycyjnej na obszarach objtych ochron okrelonych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, zwaszcza w zakresie wysokoci zabudowy, jej charakteru i funkcji walka z samowolami budowlanymi, zwaszcza w granicach
Strona | 81
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY GRABW NAD PROSNA 2010-2013 stref ochrony konserwatorskiej miasta Grabowa (wymiana stolarki i witryn na PVC, malowanie przyziemi, szpecce elewacje szyldy)
Realizowanie zada kompetencyjnych samorzdu dotyczcych opieki nad zabytkami, jako potwierdzenia uznania znaczenia dziedzictwa kulturowego dla rozwoju gminy
przyjcie przez Rad Gminy Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2010-2013 oraz okresowe monitorowanie jego realizacji. coroczne wydzielanie w budecie gminy rodkw finansowych na realizacj zada wasnych w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. prowadzenie i bieca aktualizacja gminnej ewidencji zabytkw nieruchomych. staa wsppraca samorzdu z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw. zawieranie w umowach sprzeday, dzierawy zabytkw nieruchomych warunkw nakadajcych obowizek przeprowadzenia niezbdnych prac remontowych i konserwatorskich. uzupenianie na bieco istniejcej gminnej ewidencji zabytkw o obiekty przewidziane do ochrony na podstawie ustale miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego, a take aktualizowanie ich o dane uzyskane w wyniku przeprowadzonych prac naukowobadawczych. wystpienie do Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw z wnioskiem o wpisanie do rejestru zabytkw cennych obszarw, ukadw urbanistycznych, ruralistycznych i obiektw zabytkowych, co zapewni tym obszarom i obiektom pen ochron prawn: centrum miasta Grabowa nad Prosn w granicach dawnego miasta lokacyjnego szkoa w Bukownicy park podworski i pozostaoci zespou dworskiego w Chlewie ukady ruralistyczne w Dbiczach i ewentualnie w Bukownicy, Chlewie, Skrzynkach sporzdzenie wykazu zespow i obiektw nieruchomych,
Rozszerzenie zasobu i ochrony dziedzictwa kulturowego gminy
Strona | 82
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY GRABW NAD PROSNA 2010-2013 stanowisk archeologicznych typowanych do rejestru zabytkw z terenu gminy w celu uwzgldnienia ich w dokumentach planistycznych i inwestycyjnych wsppraca z Wojewdzkim Urzdem Ochrony Zabytkw w sprawie wpisania do rejestru zabytkw archeologicznych wojewdztwa wielkopolskiego stanowisk archeologicznych wytypowanych przez WWKZ, reprezentujcych due walory naukowe i stanowicych wane miejsce w krajobrazie kulturowym gminy.
Ochrona ukadw ruralistycznych na obszarach wiejskich
poprawa adu przestrzennego wsi oraz zapobieganie rozpraszaniu osadnictwa poprzez: ochron historycznie uksztatowanego ukadu drg, historycznych podziaw wasnociowych, funkcjonalnych oraz relacji przestrzennych pomidzy zespoami zabytkowej zabudowy wypenianie zabudow wolnych dziaek budowlanych w obszarach centrw wsi oraz historycznych siedlisk zgodnie z historyczn kompozycj danego ukadu i gabarytami oraz form architektoniczn tworzcej go zabudowy wyznaczanie w planach miejscowych nowych terenw pod zabudow na zasadzie kontynuacji historycznych siedlisk (dotyczy zwaszcza wsi Dbicze, Bukownica, Chlewo, Skrzynki i Marszaki)
Priorytet III: Badanie i dokumentacja dziedzictwa kulturowego
oraz promocja i edukacja, suce budowaniu tosamoci Kierunki Zadania dziaa Szeroki dostp do informacji o dziedzictwie kulturowym gminy
zweryfikowanie przez profesjonalistw informacji o zabytkach gminy udostpnionych na stronie internetowej gminy docelowo utworzenie gminnego systemu informacji (bazy danych) i promocji rodowiska kulturowego, stworzenie punktu informacji turystycznej w centrum miasta Grabowa nad Prosn opracowanie mapy zabytkw gminy, jako atrakcyjnej graficznie formy promocji uatwiajcej dotarcie do wszystkich elementw dziedzictwa kulturowego, a take internetowej mapy interaktywnej, speniajcej podobne funkcje udzielanie dotacji z budetu gminy uprawnionym podmiotom na podstawie uchway Rady Gminy, okrelajcej tryb i zasady, postpowania, udzielania i rozliczania dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytkach
Wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw
Strona | 83
finansowych na opiek nad zabytkami
wpisanych do rejestru zabytkw, nie stanowicych wasnoci gminy wprowadzenie ulg podatkowych z tytuu przeprowadzanych remontw i restauracji zabytkw wanych dla gminy wypracowanie polityki informacyjnej sucej szerokiemu spoecznemu upowszechnianiu biecych informacji o aktualnie ogaszanych terminach naboru wnioskw, Programach Operacyjnych, programach MKiDN i innych moliwociach pozyskania rodkw finansowych na realizacj prac remontowych, konserwatorskich i rewitalizacj obiektw zabytkowych. wspieranie wszelkich inicjatyw lokalnych nioscych ze sob wzrost nakadw finansowych na opiek nad zabytkami. w miar moliwoci organizacyjnych UMiG, prowadzenie doradztwa oraz udzielanie przez wyznaczonych pracownikw wacicielom i zarzdcom obiektw zabytkowych pomocy merytorycznej przy wypenianiu wnioskw w celu pozyskania rodkw finansowych ze rde zewntrznych na prace remontowe i konserwatorskie obiektw zabytkowych.
Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym
organizowanie szkole zwizanych z ochron dziedzictwa kulturowego gminy i udzia w nich m. in. pracownikw UMiG w Grabowie organizowanie i wspieranie realizacji konkursw, wystaw i innych dziaa edukacyjnych zwizanych z dziedzictwem kulturowym regionu, np. konkursw plastycznych i fotograficznych na temat obiektw zabytkowych w gminie inicjowanie i organizowanie we wsppracy z Regionalnym Orodkiem Bada i Dokumentacji Zabytkw w Poznaniu obchodw Europejskich Dni Dziedzictwa w gminie wydawanie i wspieranie publikacji folderw promocyjnych, przewodnikw powiconych problematyce dziedzictwa kulturowego gminy, a take publikacji popularyzujcych postacie sawnych mieszkacw gminy: prof. Teofila Ciesielskiego, dra Wadysawa Biegaskiego, ks. Jana Kompay, pallotyna Franciszka Cegieki i dziaacza spoecznego Wacawa Cegieki popularyzacja dobrych realizacji konserwatorskich i budowlanych przy zabytkach, popularyzacja dobrych praktyk projektowych przy zabytkach i zagospodarowaniu obszarw cennych kulturowo, przyrodniczo i krajobrazowo organizowanie konkursw na najlepszego uytkownika obiektu zabytkowego ustanowienie i przyznawanie nagrody za osignicia w dziedzinie upowszechniania i ochrony kultury materialnej gminy wsppraca z kadr naukow Kolegium PedagogicznoArtystycznym w Kaliszu ( fili UAM im. A Mickiewicza w Poznaniu) i innymi uczelniami w celu opracowywania w
Strona | 84
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY GRABW NAD PROSNA 2010-2013 ramach prac licencjackich i magisterskich zabytkowych obiektw z terenu gminy nagradzanie najlepszych prac i wspieranie bada opracowanie cyklu szkole wraz z materiaem pogldowym skierowanego do przedstawicieli wsplnot mieszkaniowych, majcych na celu promowanie standardw w zakresie rewaloryzacji i remontowania obiektw zabytkowych oraz moliwoci pozyskania funduszy na ten cel, a take umiejtnego zarzdzania nimi wprowadzenie i upowszechnienie tematyki ochrony dziedzictwa kulturowego do systemu edukacji przedszkolnej i szkolnej poprzez organizowanie i wspieranie zaj o tej tematyce
Specjalistyczne rozpoznanie badawcze poszczeglnych obiektw, zespow oraz obszarw zabytkowych, zwizane z przygotowywany m lub realizowanym procesem inwestycyjnym
prowadzenie monitoringu i weryfikacji gminnej ewidencji zabytkw z zastosowaniem komputerowej bazy danych wykonywanie prac studialnych (studia historycznourbanistyczne, studia krajobrazowe, badania historycznoarchitektoniczne, katalogi typw zabudowy regionalnej i detalu architektonicznego) finansowanie inwentaryzacji architektonicznokonserwatorskiej zagroonych obiektw zabytkowych sporzdzenie gminnej ewidencji zabytkw archeologicznych: wykonanie gminnej ewidencji zabytkw archeologicznych w formie kart stanowisk archeologicznych zgodnie z przekazanym przez WWKZ pismem do koca 2012 r. sporzdzenie elektronicznej systematycznie aktualizowanej bazy informacji o stanowiskach archeologicznych wytypowanych do wpisania do rejestru zabytkw na podstawie informacji uzyskiwanych od WWKZ uzupenianie i weryfikowanie istniejcej ewidencji zabytkw archeologicznych poprzez wczane informacje o wszystkich sukcesywnie odkrywanych reliktach przeszoci niezalenie od charakteru bada, oraz uzyskiwanych wynikw bada weryfikacyjnych AZP, na podstawie informacji uzyskiwanych od WWKZ sporzdzenie mapy dziedzictwa kulturowego miasta Grabw z naniesion lokalizacj obiektw i obszarw chronionych oraz stref ochrony stanowisk archeologicznych, systematycznie uaktualnian, na podstawie informacji uzyskiwanych od WWKZ wyznaczenie stref ochrony stanowisk archeologicznych wraz z zapisem zapewniajcego prawidow ochron archeologicznego dziedzictwa kulturowego - wyznaczenie stref ochrony stanowisk archeologicznych na zaczniku graficznym, respektowanych przy sporzdzaniu dokumentw planistycznych gminy oraz wprowadzenie zapisu zapewniajcego prawidow ochron archeologicznego dziedzictwa kulturowego w stosunku do stref wystpowania stanowisk archeologicznych oraz obszarw chronionych: Prace inwestycyjne, w tym ziemne zwizane z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, w obrbie obszarw
Strona | 85
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY GRABW NAD PROSNA 2010-2013 chronionych i stref wystpowania stanowisk archeologicznych, wymagaj uzgodnienia z WUOZ, ktry okreli warunki realizacji inwestycji.
Promocja regionalnego dziedzictwa kulturowego suca kreacji produktw turystyki kulturowej
opracowanie planu promocji turystycznej gminy zainicjowanie, a nastpnie wspieranie dziaalnoci lokalnego stowarzyszenia na rzecz rozwoju turystyki w gminie Grabw opracowanie tras i oznakowanie szlakw turystycznych wykorzystujcych walory dziedzictwa kulturowego: pieszych, rowerowych, konnych, samochodowych, wodnych, a take tematycznych, uwzgldniajcych specyfik gminy pszczelarstwo, kolej OstrzeszwNamysaki, zabytkowe myny, stranice graniczne (np. szlak dawnej granicy na Pronie) utworzenie i modernizacja elementw infrastruktury sucych funkcjonowaniu i rozwojowi turystyki kulturowej rewaloryzacja lokalnej kolei, tzw. grabowskiej toczki i wspieranie w dziaaniach wolontariuszy z Towarzystwa Mionikw Kolei Ostrzeszw - Namysaki oraz ze Stowarzyszenia Mionikw Kolei w Kpnie wprowadzenie zintegrowanego systemu informacji wizualnej, m. in. za pomoc tablic informacyjnych, obejmujcego zasoby i wartoci dziedzictwa kulturowego gminy
8.Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki

nad zabytkami.
Podmiotem formuujcym gminny program opieki nad zabytkami jest samorzd gminy. Dostpne instrumentarium suce realizacji programu wynika z obowizujcych przepisw prawnych oraz opartych na nich dziaaniach umocowanych w realiach finansw publicznych i instrumentw prawno-ekonomicznych. Skadaj si na nie:
Instrumenty prawne, wynikajce z przepisw ustawowych. Nale do nich midzy innymi: dokumenty wydane przez wojewdzkiego konserwatora zabytkw wynikajce z przepisw ustawowych; zapisy miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego; wnioskowanie o wpisy do rejestru zabytkw obiektw bdcych wasnoci gminy; wykonywanie decyzji administracyjnych, m. in. wojewdzkiego konserwatora zabytkw
Strona | 86
dokumenty wynikajce z przepisw ustawy o podatkach i opatach lokalnych; dokumenty wynikajce z programw okrelajcych polityk pastwa i wojewdztwa w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego.

Instrumenty finansowe, wrd ktrych najwiksze znaczenie posiadaj: dofinansowanie i finansowanie prac konserwatorskich i remontowych przy obiektach bdcych wasnoci gminy; dotacje; subwencje; nagrody; zachty finansowe dla wacicieli i posiadaczy obiektw zabytkowych (np. wprowadzenie ulg podatkowych dla wacicieli obiektw znajdujcych si w gminnej ewidencji zabytkw, warunkowane podjciem dziaa w kierunku ich zabezpieczenia lub rewitalizacji); korzystanie z programw uwzgldniajcych finansowanie z funduszy europejskich; programy operacyjne; zbirki publiczne. W odniesieniu do obiektw wpisanych do rejestru zabytkw planuje si korzystanie z przepisw Ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opatach lokalnych (Dz. U. Nr 9, poz. 31 z pn. zm.) art. 7, ust. 1, pkt 10, zwalniajcej z opodatkowania budynki i grunty wpisane indywidualnie do rejestru zabytkw (z wyjtkiem czci zajtych na prowadzenie dziaalnoci gospodarczej), pod warunkiem ich waciwego uytkowania zgodnego z zapisami Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z pn. zm.) Instrumenty koordynacji, do ktrych nale przede wszystkim: realizacja projektw i programw dotyczcych ochrony dziedzictwa kulturowego zapisanych w wojewdzkich, gminnych i powiatowych strategiach, w tym: Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Grabw nad Prosn na lata 2008-2015 w Planie Rozwoju Lokalnego Miasta i Gminy Grabw nad Prosn (przyjtym Uchwa Nr XVII/136/2004 Rady Miejskiej Miasta i Gminy Grabw nad Prosn z dnia 19 listopada 2004 roku) programy prac konserwatorskich dla poszczeglnych obiektw lub zespow, studia, analizy i koncepcje j.w., umowy i porozumienia, wsppraca z orodkami naukowymi i akademickimi;
Strona | 87
wsppraca z Diecezj Kalisk oraz innymi zwizkami wyznaniowymi w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami. Zakada si sta wspprac wadz samorzdowych miasta i gminy Grabw nad Prosn z Wielkopolskim Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw, Wojewdzkim Urzdem Ochrony Zabytkw - Delegatur w Kaliszu w odniesieniu do wszelkich dziaa podejmowanych przez samorzd gminny, a zwizanych z dziedzictwem kulturowym wystpujcym na obszarze gminy. Docelowo w Urzdzie Miasta i Gminy Grabw nad Prosn powoany zostanie zesp koordynujcy zadania zawarte w gminnym programie opieki nad zabytkami.

Instrumenty spoeczne, wrd ktrych naley wymieni: edukacj kulturow;, promocj; informacj; wspprac; wspdziaanie z podmiotami ycia spoecznego, w tym z organizacjami pozarzdowymi i zwizkami wyznaniowymi; wzbogacon ofert miejsc pracy i innych dziaa prowadzcych do przeciwdziaania bezrobociu. Instrumenty kontrolne, do ktrych nale midzy innymi: staa aktualizacja bazy danych geodezji i gospodarki gruntami, infrastruktury technicznej (w tym komunikacji), stanu zagospodarowania przestrzennego miasta, stanu zachowania obiektw zabytkowych (w ramach ewidencji zabytkw), poziomu bezrobocia, monitoring stanu rodowiska kulturowego.
Wprowadzenie w ycie poszczeglnych rodzajw instrumentw zobowizuje zarwno wadze gminy, jak i spoeczno lokaln do wzmoenia inicjatyw i podjcia konkretnych dziaa w rnych sferach takich jak: pozyskanie spoecznej akceptacji dla dziaa zwizanych z ochron rodowiska kulturowego; wykorzystanie wszelkich, dopuszczonych prawem i polityk pastwa przepisw, dla efektywnego przygotowania polityki i programw ochrony rodowiska kulturowego w miecie; nawizanie wsppracy z ssiednimi samorzdami w celu tworzenia wsplnej subregionalnej polityki ochrony rodowiska kulturowego; sporzdzenie analiz i ocen skutkw wpywu planowanych dziaa inwestycyjnych na rodowisko kulturowe miasta; wykorzystanie regionalnych programw dotyczcych ochrony rodowiska kulturowego wojewdztwa wielkopolskiego dla realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami; tworzenie opracowa planistycznych ze szczeglnym uwzgldnieniem potrzeb rodowiska kulturowego; pozyskiwanie z wszelkich dostpnych rde rodkw finansowych dla realizacji programu;
Strona | 88
wsppraca z organizacjami pozarzdowymi zajmujcymi si ochron i opiek nad zabytkami; tworzenie platform wsppracy pomidzy gminami o podobnych problemach zwizanych z ochron rodowiska kulturowego w celu zwikszenia skutecznoci podejmowanych wsplnie inicjatyw; prowadzenie marketingu terytorialnego; koordynacja dziaa prowadzonych w stosunku do rodowiska kulturowego; prowadzenie systematycznego monitoringu zmian w stanie rodowiska kulturowego; efektywne zarzdzanie gminnym programem opieki nad zabytkami.
9.Zasady oceny realizacji gminnego programu opieki nad

zabytkami.
Proces realizacji zada okrelonych w gminnym programie opieki nad zabytkami bdzie monitorowany przez merytoryczne komrki Urzdu Miasta i Gminy w Grabowie lub zesp koordynujcy (por.: rozdz. 8), poprzez prowadzenie staej obserwacji i analiz stopnia ich zaawansowania. Bdzie ona obejmowaa: biecy monitoring (przynajmniej raz do roku) gminnej ewidencji zabytkw, uwzgldniajcy informacje o stanie zachowania obiektw, zmianach lokalizacyjnych, zmianach stosunkw wasnociowych; ocen zaawansowania prac zwizanych z rewaloryzacj i rewitalizacj obiektw zabytkowych; ocen realizacji programu wykorzystywania zasobw zabytkw i obszarw dla rozwoju produktw turystycznych, tworzenia tras turystycznych i szlakw dydaktycznych; ocen realizacji programu edukacji i promocji dziedzictwa kulturowego; ocen kontaktw z wacicielami obiektw, w zakresie dziaa zmierzajcych do rewitalizacji obiektw zabytkowych. Ocena realizacji programu bdzie prowadzona w oparciu o nastpujce kryteria:
ocen (w %) poziomu wydatkw budetu gminy na ochron i
opiek nad zabytkami; wartoci finansowej zrealizowanych programw rewaloryzacji i rewitalizacji oraz liczb obiektw zabytkowych poddanych rewaloryzacji w ramach tych programw; okrelenie wartoci finansowej wykonanych prac remontowokonserwatorskich przy zabytkach oraz liczb obiektw poddanych ww. pracom;
wykazanie
Strona | 89
PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY GRABW NAD PROSNA 2010-2013 podanie zakresu wsppracy z organizacjami pozarzdowymi w
zakresie ochrony i opieki nad zabytkami; okrelenie (w %) poziomu objcia terenu gminy wykonanymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego; okrelenie liczby wnioskw o wpis do rejestru zabytkw obszarw, obiektw i zespow zabytkowych; podanie liczby wnioskw o uznanie obiektw i obszarw za pomniki historii; wskazanie liczby opracowanych prac studialnych (studiw historyczno-urbanistycznych, studiw krajobrazowych, katalogw zabudowy regionalnej i detalu architektonicznego); okrelenie liczby zrealizowanych konkursw, wystaw, dziaa edukacyjnych na terenie gminy; podanie liczby utworzonych szlakw turystycznych, tras rowerowych, konnych, wodnych; wskazanie liczby opracowanych i wydanych publikacji folderw promocyjnych, przewodnikw; podanie liczby utworzonych lub zmodernizowanych elementw infrastruktury sucych funkcjonowaniu i rozwojowi turystyki kulturowej; okrelenie liczby osb zwiedzajcych Izb Pamitek w Grabowie; podanie liczby szkole i liczba pracownikw biorcych udzia w szkoleniach zwizanych z ochron dziedzictwa kulturowego.
Analiza ta bdzie dokonywana kadorazowo przez Burmistrza Miasta i Gminy Grabw po upywie 2 lat funkcjonowania Gminnego programu opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Grabw i zakoczona zostanie sprawozdaniem przedkadanym Radzie Gminy. W miar rozwoju systemu monitorowania przewiduje si weryfikacj tego sposobu oceny. Po 4 latach Program zostanie zaktualizowany i ponownie przedoony Radzie Gminy.
10.Zewntrzne rda finansowania gminnego programu

opieki nad zabytkami.
Na realizacj zada zwizanych z ochron i opiek nad zabytkami okrelonymi w gminnym programie opieki nad zabytkami istniej rozmaite moliwoci pozyskiwania zewntrznych rodkw finansowych, przede wszystkim w ramach nastpujcych programw operacyjnych: Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Dziedzictwo kulturowe, Fundusz wymiany kulturalnej, Kultura 2007-2013, Innowacyjna Gospodarka, (projekt nr 6.4 Inwestycje w produkty turystyczne o znaczeniu ponadregionalnym), Regionalne programy operacyjne, Kapita ludzki, Infrastruktura i rodowisko, Europejska wsppraca regionalna, a take przy wykorzystaniu ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym.
Strona | 90
10.1.Program operacyjny Promesa Ministra Kultury i

Dziedzictwa Narodowego.
Celem programu operacyjnego Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego jest zwikszenie efektywnoci wykorzystania rodkw europejskich na rzecz rozwoju kultury. Program polega na dofinansowaniu przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego wkadu krajowego wybranych projektw kulturalnych, realizowanych ze rodkw europejskich. Rodzaje kwalifikowanych do programu zada: ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego; budowa, rozbudowa i przebudowa infrastruktury kulturalnej oraz infrastruktury publicznych szk i uczelni artystycznych; rozwj infrastruktury spoeczestwa informatycznego w dziedzinie kultury; midzynarodowe przedsiwzicia kulturalne; rozwj zasobw ludzkich oraz podnoszenie poziomu wyksztacenia spoeczestwa. Dofinansowanie wkadu publicznego (tzw. wkadu wasnego) ze rodkw programu Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego dotyczy projektw realizowanych w ramach:
Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko 2007 2013;
16 Regionalnych Programw Operacyjnych 2007 2013; Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka; Programu Operacyjnego Kapita Ludzki; Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich 2007-2013; Programw Europejskiej Wsppracy Terytorialnej; Funduszu Wymiany Kulturalnej w Ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Norweskiego Mechanizmu Finansowego; Programu Kultura 2007-2013. Uprawnionymi wnioskodawcami s wycznie podmioty prawa polskiego: jednostki samorzdu terytorialnego, ich zwizki, porozumienia i stowarzyszenia; pastwowe i samorzdowe instytucje kultury i filmowe oraz instytucje wspprowadzone z ministrem waciwym ds. kultury i dziedzictwa narodowego;
Strona | 91
archiwa pastwowe; publiczne i niepubliczne szkoy artystyczne I i II stopnia oraz uczelnie artystyczne; kocioy i zwizki wyznaniowe; organizacje pozarzdowe ze sfery kultury. Szczegowe i aktualne informacje dotyczce programu operacyjnego Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego znajduj si na stronie internetowej: http://mk.gov.pl/po2010/ promesa.php
10.2.Program operacyjny Dziedzictwo kulturowe Priorytet 1. Ochrona zabytkw.
Celem tego priorytetu, zarzdzanego przez Departament Ochrony Zabytkw, jest ochrona i zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego, konserwacja i rewaloryzacja zabytkw oraz udostpnianie zabytkw na cele publiczne. Do programu kwalifikuj si nastpujce zadania: prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw, planowane do przeprowadzenia w roku udzielenia dotacji, niewymagajce wyonienia wykonawcy na podstawie przepisw o zamwieniach publicznych prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw, planowane do przeprowadzenia w roku udzielenia dotacji, wymagajce wyonienia wykonawcy na podstawie przepisw o zamwieniach publicznych prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw, przeprowadzone w okresie trzech lat poprzedzajcych rok zoenia wniosku (tzw. refundacja). Uprawnionymi wnioskodawcami s wycznie podmioty prawa polskiego: osoby fizyczne; jednostki samorzdu terytorialnego; inne jednostki organizacyjne (samorzdowe instytucje kultury, kocioy lub zwizki wyznaniowe, podmioty prowadzce dziaalno gospodarcz, organizacje pozarzdowe, itp.). Wnioskodawcami nie mog by pastwowe instytucje kultury nadzorowane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego lub wspprowadzone przez jednostki samorzdu terytorialnego i Ministra, pastwowe szkoy i uczelnie wysze, a take podmioty okrelone w art. 72
Strona | 92
Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami. Szczegowe i aktualne informacje na stronie: http://mk.gov.pl/po2010/dziedzictwo_kulturowe_p1.php
10.3.Program operacyjny Fundusz wymiany kulturalnej.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, wystpujce jako Operator Funduszu Wymiany Kulturalnej w ramach Mechanizmu Finansowego EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, realizuje kolejne edycje konkursu projektw dla Funduszu Wymiany Kulturalnej. Skadane wnioski dotyczy mog nastpujcych dziedzin:
muzyka i sztuki sceniczne; dziedzictwo kulturowe; sztuki plastyczne i wizualne;
literatura i archiwa.
Wnioski mog skada: jednostki samorzdu terytorialnego i ich zwizki; publiczne instytucje kultury; publiczne szkoy artystyczne i uczelnie artystyczne; archiwa pastwowe; organizacje pozarzdowe ze sfery kultury; artyci, twrcy, animatorzy ze sfery kultury, kierowani przez jeden z podmiotw wymienionych w pkt. 1-4. Wymagane jest posiadanie co najmniej jednego Partnera pochodzcego z Pastw - Darczycw, czyli Norwegii, Liechtensteinu, Islandii, potwierdzone listem intencyjnym (lub umow partnersk), ktry stanowi jeden z zacznikw do wniosku aplikacyjnego. Szczegowe i aktualne informacje na stronie: http://www.fwk.mkidn.gov.pl
10.4.Program operacyjny Kultura 2007-2013.
Oglnym celem Programu operacyjnego Kultura 2007-2013 jest wzmocnienie przestrzeni kulturowej wsplnej dla Europejczykw, opartej
Strona | 93
na wsplnym dziedzictwie kulturowym oraz rozwj wsppracy pomidzy twrcami, uczestnikami ycia kulturalnego oraz instytucjami kulturalnymi krajw uczestniczcych w programie. Program nastawiony jest na trzy szczegowe priorytety:

wspieranie ponadnarodowej mobilnoci osb dziaajcych w sektorze kultury wspieranie ponadnarodowego obiegu dzie oraz wyrobw artystycznych i kulturalnych wspieranie dialogu midzy kulturami
Wnioski mog skada: jednostki samorzdu terytorialnego i ich zwizki; kocioy i zwizki wyznaniowe; instytucje kultury (teatry, opery, operetki, filharmonie, orkiestry, kina, muzea, biblioteki, domy kultury, ogniska artystyczne, galerie sztuki); organizacje pozarzdowe ze sfery kultury; artyci, twrcy, animatorzy ze sfery kultury, kierowani przez jeden z podmiotw wymienionych w pkt. 1-4. Jednostki samorzdu terytorialnego nale do najczstszych beneficjentw programw dofinansowanych ze rodkw europejskich. S uprawnione do wnioskowania o pomoc finansow w niemal kadym programie obejmujcym swoim zakresem kultur, podejmujc si m. in. realizacji bardzo rnych przedsiwzi inwestycyjnych, takich jak: restauracja zabytkw, zachowanie dziedzictwa kulturowego, rewitalizacja obszarw historycznych, adaptacja budynkw na cele kulturalne. Kocioy i zwizki wyznaniowe realizuj zazwyczaj projekty z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego, zwaszcza renowacji zabytkw. Wiele wity to obiekty wpisane do rejestru zabytkw, czsto stanowice unikatowe przykady architektury sakralnej. Szczegowe i aktualne informacje na stronie: http://www.mkidn.gov.pl/pkk/. Tam te do pobrania tekst Przewodnika po
Programie Kultura (2007- 2013).
10.5.Program operacyjny Innowacyjna gospodarka

projekt nr 6.4. Inwestycje w produkty turystyczne o znaczeniu ponadregionalnym.
W ramach projektu podstawowym celem jest wzmocnienie konkurencyjnych projektw turystycznych o znaczeniu ponadregionalnym,
Strona | 94
w szczeglnoci produktw liniowych. W ramach dziaania wspierane bd projekty dotyczce najwaniejszych atrakcji turystycznych Polski, przycigajcych turystw z kraju i zagranicy oraz stanowicych o konkurencyjnoci polskiej oferty turystycznej na midzynarodowym rynku turystycznym. Tak pojta kooperacja pozwoli na wykreowanie ponadregionalnych i oglnopolskich produktw turystycznych, dziki poczeniu potencjaw znajdujcych si w regionach, przyczyniajc si do wzrostu atrakcyjnoci turystycznej Polski, przy jednoczesnym wzrocie przedsibiorczoci oraz generowaniu nowych miejsc pracy. Od 1 sierpnia 2009 r. Polska Organizacja Turystyczna, realizujc zadania instytucji wdraajcej 6.4 Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, podlega bezporednio pod Instytucj zarzdzajc programem operacyjnym, tj. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. W ramach programu planowana jest realizacja kompleksowych projektw, polegajcych na utworzeniu lub rozbudowie produktw turystycznych o oglnopolskim znaczeniu, zakadajcych inwestycje w:

odrestaurowanie, modernizacj lub zagospodarowanie obiektw zabytkowych na cele turystyczne; budow, rozbudow, remonty i modernizacj infrastruktury turystycznej zwizanej z turystyk wodn m.in. porty, mariny, przystanie eglarskie, pomosty cumownicze, rozwj zaplecza dla potrzeb portw i przystani; remonty i konserwacja urzdze technicznych, remont i modernizacja ubezpiecze brzegowych, utrzymanie drg wodnych na odpowiedniej gbokoci dla eglugi, a take zakup turystycznego sprztu pywajcego; budow, rozbudow i modernizacj infrastruktury poprawiajcej dostpno do obiektw i atrakcji turystycznych m.in. cieki rowerowe, szlaki turystyki konnej, kajakowej, narciarskiej, cigi komunikacyjne i infrastruktura dla osb niepenosprawnych; budow lub rozbudow obiektw o charakterze turystycznorekreacyjnym na terenie uzdrowisk, w tym pozyskanie wd termalnych na cele turystyczne; budow lub rozbudow infrastruktury rekreacyjnej i rozrywkowej, jak np. wiosek tematycznych; zagospodarowanie, rozbudow i modernizacj obiektw i terenw poprzemysowych i powojskowych na cele turystyczne; budow i wyposaenie punktw informacji turystycznej oraz oznakowanie szlakw turystycznych; budow infrastruktury towarzyszcej turystyki kwalifikowanej m.in. punktw rekreacyjnych wzdu szlakw, parkingw przy atrakcjach i obiektach turystycznych, wykonanie schronw kajakowych i rowerowych, stworzenie punktw widokowych, budowa wypoyczalni; budow i rozbudow infrastruktury zwizanej z trasami kolejek wskotorowych, czcych atrakcje turystyczne, wraz z zakupem taboru. Ponadto bd wspierane dziaania promocyjne, cile zwizane z realizowanymi w ramach projektu inwestycjami. Szczeglne znaczenie
Strona | 95
bd miay projekty przyczyniajce si do kompleksowego zagospodarowywania turystycznego terenu, przez grup podmiotw wsplnie ze sob kooperujcych (jednostki samorzdu terytorialnego, przedsibiorcw, instytucje otoczenia biznesu. Jako wydatki kwalifikowane traktowane bd:
koszty
zakupu gruntu (do wysokoci 10% cakowitych kosztw kwalifikowanych projektu) lub zabudowanej nieruchomoci w celu budowy lub rozbudowy infrastruktury turystycznej (jeeli dla realizacji projektu niezbdne jest wyburzenie zabudowa, wwczas koszt budynku nie jest kosztem kwalifikowanym, natomiast jest nim koszt wyburzenia); koszty budowy, adaptacji i rozbudowy istniejcych obiektw np.: sieci obiektw noclegowych i gastronomicznych a take infrastruktury rekreacyjnej i rozrywkowej; koszty zwizane z budow, rozbudow, remontami i modernizacj infrastruktury turystyki wodnej; koszty remontw i konserwacji urzdze technicznych; koszty robt zwizanych z utrzymaniem drg wodnych (koszty pogbienia / oczyszczenia szlakw wodnych); koszty budowy, rozbudowy i modernizacji infrastruktury poprawiajcej dostpno obiektw i atrakcji turystycznych w tym uatwienia dla osb niepenosprawnych; koszty budowy i wyposaenia punktw informacji turystycznej; koszt budowy infrastruktury towarzyszcej turystyki; przygotowywanie planw i map kupowanych gruntw; honoraria dla rzeczoznawcw; koszt kontraktacji usug z zakresu budowy, rozbudowy, remontw i modernizacji infrastruktury turystycznej; koszty przygotowania dokumentacji przetargowej; koszty usug firm budowlanych; koszt zakupu lub wynajmu obiektu; koszt zakupu sprztu do wyposaenia biura; koszty materiaw budowlanych; koszt znakowania szlakw turystycznych (koszt zakupu materiaw oraz koszt wykonania znakowania); koszty prowadzenia dziaa promocyjnych zwizanych z inwestycjami w ramach projektu. Beneficjentami mog by:
instytucje otoczenia biznesu; grupy podmiotw: jednostki
samorzdu terytorialnego, instytucje otoczenia biznesu, przedsibiorstwa; organizacje pozarzdowe, izby gospodarcze oraz inne fundacje i stowarzyszenia dziaajce na rzecz sektora turystycznego; jednostki samorzdu terytorialnego i instytucje im podlege; jednostki administracji rzdowej i instytucje im podlege.
Strona | 96
Szczegowe i aktualne informacje na stronach: http://www.interreg.gov.pl/; http://www.fundusze-turystyka.pl/
10.6.Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na

lata 2007-2013. .
Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007 2013 zosta podpisany 6 wrzenia 2007 roku, podczas Forum Ekonomicznego w Krynicy Grskiej. Zgodnie z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia na lata 2007 2013, wspierajcymi wzrost gospodarczy i zatrudnienie, stanowi jeden z programw operacyjnych bdcych podstawowym narzdziem do osignicia zaoonych w nim celw przy wykorzystaniu rodkw Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Majc na uwadze zaoenia Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia oraz wyniki diagnozy spoeczno gospodarczej regionu jako gwny cel Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007 2013 okrelono wzmocnienie potencjau rozwojowego Wielkopolski na rzecz wzrostu konkurencyjnoci i zatrudnienia. Cel ten bdzie osignity dziki realizacji nastpujcych celw szczegowych: poprawa warunkw inwestowania; wzrost aktywnoci zawodowej mieszkacw; wzrost udziau wiedzy i innowacji w gospodarce regionu. Dziaania w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007 2013 s komplementarne do dziaa realizowanych w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Programu Operacyjnego Infrastruktura i rodowisko, Programu Operacyjnego Kapita Ludzki oraz Programw Europejskiej Wsppracy Terytorialnej oraz Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich. Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 zawiera nastpujce priorytety: Priorytet Priorytet Priorytet Priorytet Priorytet Priorytet w 1. 2. 3. 4. 5. 6. Konkurencyjno przedsibiorstw Infrastruktura komunikacyjna rodowisko przyrodnicze Rewitalizacja obszarw problemowych Infrastruktura dla kapitau ludzkiego Turystyka i rodowisko kulturowe.
O rodki na projekty z zakresu ochrony dbr kultury mona stara si ramach nastpujcych priorytetw Wielkopolskiego Regionalnego
Strona | 97
Programu Operacyjnego na lata 2007 2013:
Priorytetu 4. Rewitalizacja obszarw problemowych Dziaania 4.1. Rewitalizacja obszarw miejskich Dziaania 4.2. Rewitalizacja zdegradowanych obszarw poprzemysowych i powojskowych
Priorytetu 6. Turystyka i rodowisko kulturowe.
Dziaania 6.1. Turystyka Dziaania 6.2. Rozwj kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego
Celem Priorytetu 4. i ujtego w jego ramach Dziaania 4.1. jest wzrost potencjau spoeczno-ekonomicznego ponadlokalnych i lokalnych orodkw rozwoju poprzez odnow zdegradowanych obszarw miast i dostosowanie ich do wymogw wspczesnoci, a take nadanie nowych funkcji spoeczno-gospodarczych zdegradowanym obszarom miejskim oraz rewitalizacja tych obszarw dla zwikszenia ich atrakcyjnoci gospodarczej i inwestycyjnej oraz poprawy warunkw ycia mieszkacw. W ramach Dziaania bdzie moliwe wsparcie przedsiwzi z zakresu odnowy miast jako biegunw rozwoju lokalnego, spoecznego i gospodarczego. Realizowane bd projekty polegajce na unowoczenieni infrastruktury obszarw zdegradowanych, podnoszeniu standardu zamieszkiwania ludnoci, przywracaniu wartoci historycznych tych terenw, wprowadzaniu nowych funkcji spoeczno-gospodarczych charakterystycznych dla wspczesnych obszarw miejskich, a zatem porzdkowanie starej tkanki urbanistycznej poprzez zagospodarowywanie pustych przestrzeniu w harmonii z otoczeniem. Celem gwnym Priorytetu 6. jest wykorzystanie rodowiska przyrodniczego i kulturowego dla zwikszenia atrakcyjnoci regionu, a take poprawa dostpnoci mieszkacw Wielkopolski do dbr i usug kultury poprzez inwestycje w infrastruktur i popraw warunkw funkcjonowania instytucji kultury oraz ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego. Realizacja tych dziaa ma przyczyni si do zachowania oraz wzmocnienia tosamoci kulturowej mieszkacw, co ma z kolei skutkowa rozwojem kapitau ludzkiego, wzmocnieniem spjnoci spoecznej regionu i zwikszeniem znaczenia kultury jako czynnika stymulujcego rozwj spoeczno-gospodarczy regionu oraz wzmacniajcego jego potencja. Szczegowe i aktualne informacje na stronie:
http://www.wrpo.wielkopolskie.pl/
10.7.Program operacyjny Kapita ludzki.
Strona | 98
Program Operacyjny Kapita Ludzki jest jednym z programw operacyjnych wdraanych w latach 2007-2013. rodki finansowe na jego realizacj pochodz gwnie z Europejskiego Funduszu Spoecznego, wspierajcego polityk spoeczn i finansujcego dziaania pastw czonkowskich na dwch paszczyznach: przeciwdziaania bezrobociu oraz rozwoju zasobw ludzkich. Celem Programu Operacyjnego Kapita Ludzki jest umoliwienie penego wykorzystania potencjau zasobw ludzkich, poprzez wzrost zatrudnienia i potencjau adaptacyjnego przedsibiorstw i ich pracownikw, popraw stanu zdrowia osb pracujcych, podniesienie poziomu wyksztacenia spoeczestwa, zmniejszenie obszarw wykluczenia spoecznego oraz wsparcie dla budowy struktur administracyjnych pastwa. Program Operacyjny suy ma przyspieszeniu rozwoju spoeczno-gospodarczego Polski, wzrostowi zatrudnienia oraz zwikszeniu spjnoci spoecznej, gospodarczej i terytorialnej z krajami Unii Europejskiej. Program Operacyjny Kapita Ludzki stanowi odpowied na wyzwania, jakie przed pastwami czonkowskimi stawia odnowiona Strategia Lizboska. Wyzwania te to: uczynienie z Europy bardziej atrakcyjnego miejsca do lokowania inwestycji i podejmowania pracy; rozwijanie wiedzy i innowacji dla wzrostu; tworzenie wikszej liczby trwaych miejsc pracy. W ramach Programu Operacyjnego przewiduje si moliwo realizacji projektw w dwch gwnych trybach: systemowym i konkursowym. W trybie systemowym projekty s realizowane przez beneficjentw imiennie wskazanych w Programie lub dodatkowych dokumentach stanowicych jego uszczegowienie. Natomiast w trybie konkursowym projekty bd mogy realizowa wszystkie podmioty m.in.: instytucje rynku, instytucje promocji i integracji spoecznej, instytucje szkoleniowe, jednostki administracji rzdowej i samorzdowej, przedsibiorcw, instytucje otocznia biznesu, organizacje pozarzdowe, instytucje systemu owiaty. Jednostki skadajce wniosek o dofinansowanie projektu w ramach Programu Operacyjnego Kapita Ludzki maj szans otrzyma bezzwrotn pomoc finansow na realizacj caego planowanego przedsiwzicia. Dziaania wspierajce rozwj zasobw ludzkich w kontekcie podnoszenia konkurencyjnoci gospodarki powinny koncentrowa si wok nastpujcych zagadnie: bardziej efektywnego wykorzystania zasobw pracy; zwikszenia elastycznoci rynku pracy i adaptacyjnoci pracownikw; zwikszenia poziomu spjnoci spoecznej;
Strona | 99
budowy spoeczestwa opartego na wiedzy poprzez rozwj wyksztacenia i kwalifikacji; poprawy efektywnoci zarzdzania w administracji publicznej oraz jakoci wiadczonych usug publicznych; rozwoju opieki zdrowotnej jako czynnika determinujcego jako zasobw pracy; zapewnienia spjnoci stopnia rozwoju zasobw ludzkich w wymiarze przestrzennym.
Program Operacyjny Kapita Ludzki skada si z 10 Priorytetw, realizowanych rwnolegle na poziomie centralnym i regionalnym. W ramach komponentu centralnego (Priorytety I-V) wsparcie realizowane bdzie gwnie na rzecz zwikszenia efektywnoci struktur i systemw instytucjonalnych, natomiast rodki komponentu regionalnego (Priorytety VI-IX), zostan przeznaczone na wsparcie dla osb i poszczeglnych grup spoecznych. Realizacja Priorytetu X Pomoc techniczna pozwoli na sprawne wdraanie i monitorowanie postpw realizacji Programu oraz promocj Europejskiego Funduszu Spoecznego w Polsce. Priorytety realizowane na szczeblu regionalnym to: Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich Priorytet VII Promocja integracji spoecznej Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki Priorytet IX Rozwj wyksztacenia i kompetencji w regionach Szczegowe i aktualne http://www.kapitalludzki.gov.pl/ informacje na stronie:
10.8.Program operacyjny Infrastruktura i rodowisko.
W ramach Programu operacyjnego Infrastruktura i rodowisko na lata 2007-2013 realizuje si due inwestycje infrastrukturalne w zakresie ochrony rodowiska, transportu, energetyki, kultury i dziedzictwa narodowego, ochrony zdrowia oraz szkolnictwa wyszego. Celem programu jest poprawa atrakcyjnoci inwestycyjnej Polski i jej regionw poprzez rozwj infrastruktury technicznej przy rwnoczesnej ochronie i poprawie stanu rodowiska, zdrowia, zachowaniu tosamoci kulturowej i rozwijaniu spjnoci terytorialnej. Program zgodnie z Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia, zatwierdzonymi 7 maja 2007 r. przez Komisj Europejsk, stanowi jeden z programw operacyjnych bdcych podstawowym narzdziem do osignicia zaoonych w nich celw przy wykorzystaniu rodkw Funduszu Spjnoci i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Program operacyjny Infrastruktura i rodowisko
Strona | 100
jest rwnie Lizboskiej.
wanym
instrumentem
realizacji
odnowionej
Strategii
W ramach programu realizowanych jest 15 priorytetw. Zadania z zakresu opieki nad zabytkami mieszcz si w ramach Priorytetu 12: Kultura i dziedzictwo kulturowe, ktrego celem jest wykorzystanie potencjau kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu wiatowym i europejskim dla zwikszenia atrakcyjnoci Polski. Za cele szczegowe uznano: ochron, zachowanie i efektywne wykorzystanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym; popraw stanu infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym oraz zwikszenie dostpu do kultury; rozwj infrastruktury szkolnictwa artystycznego. Gwnymi beneficjentami osi priorytetowej w obszarze ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego mog by: instytucje kultury (pastwowe, samorzdowe oraz wspprowadzone z ministrem waciwym ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego); szkoy artystyczne dla ktrych organem prowadzcym jest minister waciwy ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego lub jednostki samorzdu terytorialnego; uczelnie artystyczne nadzorowane przez ministra waciwego ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego; jednostki samorzdu terytorialnego; kocioy i zwizki wyznaniowe; organizacje pozarzdowe ze sfery kultury dziaajce w interesie publicznym; archiwa pastwowe; dodatkowo - w zakresie projektw z obszaru digitalizacji zabytkowych zbiorw, konserwacji zabytkw ruchomych oraz ich zabezpieczenia przed kradzie i zniszczeniem uczelnie publiczne. W ramach Priorytetu 12 przewidziane s trzy dziaania:
Dziaanie 12.1 Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o
znaczeniu ponadregionalnym. W ramach dziaania wspierane bd projekty z zakresu ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym, a take projekty z zakresu rozwoju zasobw cyfrowych w obszarze kultury w dziedzinie zabytkowych zasobw bibliotecznych, archiwalnych i filmowych oraz zabytkowych zasobw wirtualnych muzew, galerii, fonotek, fototek, filmotek, cyfrowych bibliotek, itp. Ponadto wsparcie przeznaczone bdzie na przygotowanie dokumentacji technicznej dotyczcej inwestycji zgodnej z celami dziaania. Efektem realizacji projektw bdzie poprawa stanu zabytkw o znaczeniu europejskim i oglnopolskim, wzrost znaczenia kultury w
Strona | 101
kreowaniu miejsc pracy i PKB oraz atrakcyjnoci kraju dla turystw, inwestorw i mieszkacw. Dziaanie obejmie nastpujce projekty: zwizane z rewitalizacj, rewaloryzacj, konserwacj, renowacj, restauracj, zachowaniem, a take adaptacj na cele kulturalne obiektw wpisanych do rejestru zabytkw i zespow tych obiektw wraz z ich otoczeniem; zakup i remont trwaego wyposaenia do prowadzenia dziaalnoci kulturalnej w obiektach bdcych celem projektu (wycznie jako jeden z elementw projektu); konserwacj zabytkowych muzealiw, starodrukw, zabytkowych archiwaliw, ksigozbiorw, zbiorw filmowych oraz innych zabytkw ruchomych; zabezpieczenie zabytkw przed kradzie i zniszczeniem; rozwj zasobw cyfrowych w dziedzinie kultury, w tym: digitalizacj zabytkowych zasobw bibliotecznych, archiwalnych, filmowych i muzealnych; tworzenie wirtualnych muzew, galerii, fonotek, fototek, filmotek, cyfrowych bibliotek, itp. (dot. wykorzystania w tym celu zbiorw zabytkowych); przygotowanie kompleksowej dokumentacji niezbdnej do wnioskowania i realizacji przedsiwzicia w ramach dziaania.
Dziaanie 12.2 Rozwj oraz poprawa stanu infrastruktury kultury o
znaczeniu ponadregionalnym. Celem Dziaania 12.2 jest rozwj oraz poprawa stanu infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym oraz zwikszenie dostpu do kultury. W ramach dziaania wspierane bd projekty z zakresu rozwoju oraz poprawy stanu infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym. Celem realizacji dziaania jest take zwikszenie dostpu do kultury i poprawa jakoci oferty kulturalnej oraz wzrost atrakcyjnoci kraju dla turystw, inwestorw i mieszkacw. Realizacja dziaania przyczyni si take do wzrostu kultury w kreowaniu miejsc pracy i PKB. Typy projektw przewidzianych do realizacji w ramach dziaania obejmuj w szczeglnoci : budow, rozbudow, remont i przebudow instytucji kultury; zakup i remont trwaego wyposaenia do prowadzenia dziaalnoci kulturalnej (wycznie jako jeden z elementw projektu); przygotowanie kompleksowej dokumentacji niezbdnej do wnioskowania i realizacji przedsiwzicia w ramach dziaania.
Dziaanie 12.3 Rozwj infrastruktury szkolnictwa artystycznego.
Szczegowe i aktualne informacje na stronie: http://www.pois.gov.pl/
Strona | 102
10.9.Program operacyjny Europejska wsppraca

terytorialna.
W latach 2007-2013 wsppraca w wymiarze transgranicznym, transnarodowym i midzyregionalnym jest realizowana w ramach odrbnego celu polityki spjnoci Unii Europejskiej Cel Europejska Wsppraca Terytorialna. Europejska Wsppraca Terytorialna suy wspieraniu, promocji i realizacji wsplnych projektw o charakterze midzynarodowym na terytorium caej Unii Europejskiej. Stanowi kontynuacj programw wsppracy transgranicznej, transnarodowej i midzyregionalnej realizowanych w ramach Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III 2004-2006. Europejska Wsppraca Terytorialna wdraana bdzie za pomoc 3 typw programw operacyjnych: wsppracy transgranicznej, ktrej celem jest rozwijanie wsplnych inicjatyw lokalnych i regionalnych; wsppracy transnarodowej, ukierunkowanej na integracj terytorialn Unii Europejskiej poprzez wspieranie dostpnoci, zrwnowaonego rozwoju obszarw miejskich, innowacyjno i ochron rodowiska naturalnego; wsppracy midzyregionalnej, umoliwiajcej wymian dowiadcze i najlepszych praktyk w zakresie m.in. wspierania innowacyjnoci i gospodarki opartej na wiedzy oraz ochrony rodowiska. Polska uczestniczy w nastpujcych programach operacyjnych w ramach poszczeglnych komponentw Europejskiej Wsppracy Terytorialnej: wsppraca transgraniczna (dotyczy wojewdztw zachodniopomorskiego, lubuskiego, dolnolskiego); wsppraca transnarodowa (dotyczy regionu Morza Batyckiego); program wsppracy midzyregionalnej obejmujcy cae terytorium UE INTERREG IV C. Programy operacyjne w ramach Europejskiej Wsppracy Terytorialnej maj charakter midzynarodowy, w ktrym udzia bior co najmniej dwa pastwa. Ich opracowaniem zajmuj si midzynarodowe grupy robocze, skadajce si z przedstawicieli pastw uczestniczcych w danym programie. Budet programu jest wsplny dla wszystkich pastw uczestniczcych w danym programie (pastwa wnosz do budetu programu wkad EFRR+rodki krajowe). rodki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego przekazywane s beneficjentom na zasadzie refundacji poniesionych wydatkw. Ponadto kady program wdraany jest przez wsplne struktury zarzdzajce.
Strona | 103
Wyodrbnienie wsppracy terytorialnej jako osobnego celu polityki spjnoci potwierdza due znaczenie wsplnych przedsiwzi podejmowanych przez partnerw unijnych. Programy Europejskiej Wsppracy Terytorialnej (European Territorial Cooperation) oraz Europejskiego Instrumentu Ssiedztwa i Partnerstwa (European Neighbourhood and Partnership Instrument) zastpiy przedsiwzicia realizowane w ramach Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III 2004-2006. Komponentom INTERREG-u III odpowiadaj trzy typy programw Europejskiej Wsppracy Terytorialnej: programy wsppracy transgranicznej zastpiy INTERREG III A, programy wsppracy transnarodowej zastpiy INTERREG III B, programy wsppracy midzyregionalnej (INTERREG IV C) zastpiy INTERREG III C. Programy operacyjne Europejskiej Wsppracy Terytorialnej w ramach poszczeglnych komponentw bd wdraane zgodnie z jednolitymi zasadami, wynikajcymi z dowiadcze zdobytych w trakcie realizacji programw Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III. Wprowadzenie jednolitych zasad wdraania przyczyni si do uatwienia zarzdzania samymi programami oraz wsplnymi, midzynarodowymi projektami finansowanymi ze rodkw EFRR w ramach celu Europejska Wsppraca Terytorialna.
Wsppraca w ramach projektu EWT moe przyj nastpujce formy: wsplne przygotowanie projektu (zaangaowanie wszystkich partnerw w przygotowanie propozycji projektowej, wsplne planowanie dziaa), wsplna realizacja (podzia rl pomidzy partnerami, wykonywanie komplementarnych dziaa), wsplny personel zatrudniony do realizacji projektu (wyznaczenie osb odpowiedzialnych za realizacj poszczeglnych komponentw projektu oraz wszystkich partnerw, wyznaczenie wsplnego koordynatora), wsplne finansowanie (wsplny budet projektu, podzia budetu na poszczeglnych partnerw, odpowiadajcych przewidzianym dla nich dziaaniom, realizowanym na rzecz wszystkich uczestnikw projektu). Partnerzy realizujcy projekt wsppracy transgranicznej lub transnarodowej musz uwzgldni co najmniej dwie spord wyej wymienionych form wsppracy, natomiast projekt wsppracy midzyregionalnej powinien obejmowa wszystkie cztery formy. Szczegowe i aktualne informacje na stronie: http://www.interreg.gov.pl/
10.10.
Moliwoci finansowania przy wykorzystaniu Ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym.
Strona | 104
Definicja partnerstwa publiczno-prywatnego zawarta jest w art. 1, ust. 2. Ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publicznoprywatnym (Dz. Nr 19, poz. 100): Przedmiotem partnerstwa publicznoprywatnego jest wsplna realizacja przedsiwzicia oparta na podziale zada i ryzyk pomidzy podmiotem publicznym i partnerem prywatnym. Waciwe zdefiniowanie i ocena projektu pod wzgldem moliwoci wdroenia w trybie innym ni tradycyjne zamwienie publiczne, jest podstawow czynnoci, jak nakazuje art. 11 cytowanej ustawy. Na etapie wstpnym ocenie podlega specyfikacja podstawowych zada, jakie ma zrealizowa przedsiwzicie oraz warianty dystrybucji ryzyka pomidzy stronami. Waciwie przeprowadzona analiza ryzyka oraz analiza porwnawcza ronych metod wdroenia przedsiwzicia daje odpowied na pytanie czy przedsiwzicie da si zrealizowa w trybie partnerstwa publiczno-prywatnego taniej ni alternatywnie. W drodze do ksztatowania konkurencyjnej gospodarki nowe kraje czonkowskie Unii Europejskiej musz wyrwna swoje szanse w zakresie dostpu do infrastruktury, ktra jest jednym z gwnych stymulatorw rozwoju gospodarczego. Dlatego przemylane i konsekwentnie planowane inwestycje w infrastruktur s w tych krajach priorytetowe. Cel ten moe by osignity jedynie dziki optymalnemu wykorzystaniu dostpnych publicznych rde finansowania i funduszy prywatnych. Modelem, ktry moe okaza si szczeglnie skuteczny w nowych krajach czonkowskich, intensywnie korzystajcych z finansowania UE w celu sprawnego wypenienia luki infrastrukturalnej, jest hybrydowy model partnerstwa publiczno-prywatnego. Polega on na jednoczesnym wykorzystaniu w projekcie krajowych rodkw publicznych, rodkw pozyskanych z UE i kapitau prywatnego. W Polsce konieczno zachowania dyscypliny budetowej ogranicza dostpne krajowe rodki publiczne na finansowanie infrastruktury. Naturalne jest, e pierwszym wyborem podczas rozpatrywania poszczeglnych decyzji inwestycyjnych s fundusze europejskie. Jak najszersze wykorzystanie tych rodkw powinno by priorytetem na poziomie makroekonomicznym, rwnie w celu wspfinansowania jak najwikszej liczby inwestycji. Nie oznacza to jednak braku moliwoci poczenia dostpnych funduszy unijnych z finansowaniem prywatnym. Hybrydowe partnerstwo publiczno-prywatne pozwala na zminimalizowanie publicznego wkadu w inwestycj i poczenie korzyci wynikajcych z zaangaowania partnera prywatnego oraz Unii Europejskiej. Trzeba jednak podkreli, e hybrydowego partnerstwa publicznoprywatnego nie mona traktowa jako rozwizania idealnego dla wszystkich planowanych inwestycji infrastrukturalnych. Jest to system
Strona | 105
wymagajcy wszechstronnej wiedzy i dowiadczenia. Podjcie decyzji o poczeniu rodkw unijnych i prywatnych musi zosta poprzedzone gruntowan analiz i wszechstronnym przygotowaniem na poziomie mikro. Powszechna akceptacja takiego modelu finansowania w wiadomoci spoecznej bdzie dopiero wynikiem sukcesu projektw pilotaowych, ktre dostarcz uczestnikom rynku wzorcw i przykadowych rozwiza. Rezultatem wysikw bdzie tania, efektywna infrastruktura, ktra przyczyni si do rozwoju gospodarczego caego kraju i poszczeglnych regionw.
Szczegowe i aktualne informacje na stronie: http://www.partnerstwopublicznoprywatne.info/ustawa_ppp.php
10.11.Dotacje Wielkopolskiego Wojewdzkiego

Konserwatora Zabytkw.
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami reguluje tryb, zakres i rodzaj dotacji udzielanych z budetu Skarbu Pastwa za porednictwem Wielkopolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (WWKZ). Osoba fizyczna, jednostka samorzdu terytorialnego lub inna jednostka organizacyjna, bdca wacicielem bd posiadaczem zabytku wpisanego do rejestru, moe ubiega si o udzielenie dotacji celowej z budetu pastwa na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych. rodki finansowe na dany rok pozostajce w dyspozycji Wielkopolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw przyznawane s na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytkach ruchomych i nieruchomych na podstawie wnioskw zoonych przez posiadaczy lub uytkownikw zabytkw, wg wzoru stanowicego zacznik nr 2 okrelony w 4 ust. 2. pkt. 2. Rozporzdzenia Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw (Dz. U. z 2005 r. Nr 112, poz. 940). Nabr wnioskw zgodnie z par. 3 ust. 1 pkt. 2 odbywa si do 28 lutego danego roku kalendarzowego, w ktrym ma zosta udzielona dotacja celowa na prace planowane, natomiast nabr wnioskw, wg ktrych dotacja ma by udzielona tytuem dofinansowania prac przeprowadzonych w cigu 3 lat poprzedzajcych rok zoenia wniosku odbywa si do 30 czerwca danego roku.
Strona | 106
Okrelone zostay nastpujce kryteria wyboru wnioskw o udzielenie dotacji celowych:

poprawno formalna wnioskw i zacznikw; walory artystyczne, historyczne i naukowe zabytku np. udzia
znanego artysty, unikatowy charakter dziea, znaczenie zabytku na tle lokalnego dziedzictwa kulturowego; czas powstania zabytku tj. przyznawanie pierwszestwa obiektom najstarszym; stan zachowania zabytku tj. przyjcie w ramach priorytetw zachowanie zabytkw naraonych na cakowite zniszczenie; konieczno podjcia prac interwencyjnych w celu uratowania zabytku przed dalszym niszczeniem; celowo realizacji zadania tj. kontynuacja podjtych w ubiegych latach przez wnioskodawc prac, przyznanie rodkw umoliwiajcych ich zakoczenie; wysoko zadeklarowanego udziau wasnego wnioskodawcy w kosztach przedsiwzicia; odrzucone zostaj wnioski z zawyonymi kosztorysami.
Szczegowe i aktualne informacje na stronie: http://wosoz.bip-i.pl/public/
10.12.Dotacje Urzdu Marszakowskiego Wojewdztwa

Wielkopolskiego.
Sejmik Wojewdztwa Wielkopolskiego Uchwa nr XXIX/409/08 z dnia 01 grudnia 2008 roku okreli zasady udzielenia dotacji na prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytkach ruchomych i nieruchomych, wpisanych do rejestru zabytkw, pooonych lub znajdujcych si na obszarze wojewdztwa wielkopolskiego. Z budetu Wojewdztwa Wielkopolskiego mog by udzielane dotacje celowe na prace lub roboty budowlane przy zabytku dostpnym publicznie, posiadajcym istotne znaczenie historyczne, artystyczne lub kulturowe. O dotacj moe ubiega si kady podmiot bdcy wacicielem lub posiadaczem zabytku, jeeli posiadanie oparte jest o tytu prawny do zabytku wynikajcy z uytkowania wieczystego, ograniczonego prawa rzeczowego, trwaego zarzdu albo stosunku zobowizaniowego. Dotacja moe by udzielona na dofinansowanie nakadw koniecznych na wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich i prac budowlanych przy zabytkach, ktre wnioskodawca zamierza wykona w roku zoenia wniosku, na podstawie zezwolenia Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw.
Strona | 107
Zakres prac i robt budowlanych przy zabytku, ktrych nakady konieczne moe finansowa dotacja: sporzdzanie ekspertyz technicznych i konserwatorskich; przeprowadzenie bada konserwatorskich, architektonicznych lub archeologicznych; wykonanie dokumentacji konserwatorskiej; opracowanie programu prac konserwatorskich i restauratorskich; wykonanie projektu budowlanego zgodnie z przepisami Prawa budowlanego; sporzdzenie projektu odtworzenia kompozycji wntrz; zabezpieczenie, zachowanie i utrwalenie substancji zabytku; stabilizacj konstrukcyjn czci skadowych zabytku lub ich odtworzenie w zakresie niezbdnym dla zachowania tego zabytku; odnowienie lub uzupenienie tynkw i okadzin architektonicznych albo ich cakowite odtworzenie, z uwzgldnieniem charakterystycznej dla tego zabytku kolorystyki; odtworzenie zniszczonej przynalenoci zabytku, jeeli odtworzenie to nie przekracza 50 % oryginalnej substancji tej przynalenoci; odnowienie lub cakowite odtworzenie okien, w tym ocienic i okiennic, zewntrznych odrzwi i drzwi, wiby dachowej, pokrycia dachowego, rynien i rur spustowych; modernizacj instalacji elektrycznej w zabytkach drewnianych lub w zabytkach, ktre posiadaj oryginalne, wykonane z drewna czci skadowe i przynalenoci; wykonanie izolacji przeciwwilgociowej; uzupenienie narysw ziemnych dzie architektury obronnej oraz zabytkw archeologicznych nieruchomych o wasnych formach krajobrazowych; dziaania zmierzajce do wyeksponowania istniejcych oryginalnych elementw zabytkowych ukadu parku lub ogrodu; zakup materiaw konserwatorskich i budowlanych, niezbdnych do wykonywania prac i robt przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw; zakup i monta instalacji przeciwwamaniowej oraz przeciwpoarowej i odgromowej. Dotacja z budetu Wojewdztwa Wielkopolskiego na wykonanie prac lub robt budowlanych przy jednym i tym samym zabytku w danym roku moe by udzielona w wysokoci do 70 % ogu nakadw na te prace lub roboty. Jeeli zabytek posiada wyjtkow warto historyczn, artystyczn lub naukow albo wymaga przeprowadzenia zoonych pod wzgldem technologicznym prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych, albo gdy sytuacja wymaga niezwocznego podjcia prac lub robt budowlanych przy zabytku dotacja moe by udzielona w wysokoci do 100 % nakadw koniecznych na wykonanie tych prac lub robt budowlanych. czna kwota dotacji udzielonych ze rodkw
Strona | 108
publicznych na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauracyjnych lub robt budowlanych przy zabytku, nie moe przekroczy wysokoci 100 % nakadw koniecznych na wykonanie tych prac lub robt. Podstaw udzielenia dotacji jest wniosek zoony przez podmiot ubiegajcy si o dotacj. Wniosek musi zawiera projekt zadania, rozumianego jako projekt prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku. Podmiot, ktremu przyznano dotacj na realizacj prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych przy zabytku, zobowizany jest zoy w terminie do 30 dni od daty zakoczenia zadania, sprawozdanie z realizacji zadania oraz rozliczenie finansowe. Szczegowe i aktualne informacje na stronie: http://www.bip.gov.pl/
11.Wybrane opracowania dotyczce dziejw Grabowa

nad Prosn.
E. Callier, Powiat ostrzeszowski w XVI stuleciu, Pozna 1888 Dzieje Wielkopolski, t. 1. Do 1793 roku, red. J. Topolski, Pozna 1969 P. Fabisz, Kronika powiatu ostrzeszowskiego, Olenica 1859 S. Karwowski, Grabw w dawnej ziemi wieluskiej, Pozna 1890 J. Kohte, Verzeichnis der Kunstdenkmler der Provinz Posen, Bd. III, Berlin 1896 J. Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa 2002 S. Nawrocki, Powiat ostrzeszowski dawniej i dzi, 1967 E. Nawrot, Dekanat ostrzeszowski 1821-1945, Pozna 2001 Z dziejw Grabowa nad Prosn, red. B. Polak, M. Rezler, Kalisz 1990
Strona | 109

Untitled

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Untitled

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Zacznik do Uchway Nr XXXI/223/2010 Rady Miejskiej Grabowa nad Prosn z dnia 28 czerwca 2010 r.

Kalisz 2009 rok

Kaliskie Towarzystwo Przyjaci Nauk Spis treci.

Wstp. Przedmiot i cel opracowania.

88. 89. 90. 92.

1.Wstp. Przedmiot i cel opracowania.

Wg danych Urzdu Miasta i Gminy w Grabowie nad Prosn z dnia 22.10.2007 r.

2.Podstawa prawna opracowania gminnego programu

3.Uwarunkowania prawne ochrony i opieki nad zabytkami

gwnym aktem prawnym regulujcym zasady ochrony i opieki nad

w Ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (Dz. U. z

istotne uregulowania prawne dotyczce ochrony zabytkw i opieki nad

z kolei zasady ochrony zabytkw znajdujcych si w muzeach i

ochron materiaw archiwalnych reguluj przepisy Ustawy z dnia 14

4.Uwarunkowania zewntrzne ochrony dziedzictwa

wspprac midzynarodow: wsppraca z instytucjami organizacjami, wsppraca z obszarem Europy rodkowej.

wieloletnie gwarancje Ministra Kultury dla kredytw inwestycyjnych w

4.2.Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z

4.2.1.Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami

z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Wielkopolskiego.

4.2.2.Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami

4.2.3.Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami

wojewdzkim, zwizanymi z problematyk dziedzictwa kulturowego.

4.2.4.Relacje z innymi dokumentami o zasigu

5.Uwarunkowania wewntrzne ochrony dziedzictwa

5.1.Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z

5.1.1.Uwarunkowania wynikajce ze strategii rozwoju

5.1.2.Uwarunkowania wynikajce z planu rozwoju

5.1.3.Zalenoci wynikajce ze studium uwarunkowa i

5.1.4.Uwarunkowania wynikajce z miejscowych planw

W rozdziale I zatytuowanym Ustalenia oglne, w 5 wprowadzono zapis:

5.1.5.Uwarunkowania wewntrzne ochrony zabytkw

Przy podejmowaniu wszelkiej dziaalnoci inwestycyjnej konieczne jest:

5.3.Obiekty zabytkowe na terenie gminy objte prawnymi

Nr rejestru 704/Wlk p/A*

757/A 526/Wlk p/A 97/Wlkp/ A

Grabw n. Prosn Grabw n. Prosn Rynek 10

220/Wlk p/A 522/Wlk p/A

18.03.2 005 12.01.1 983

komunalna; firma Profi prywatna

skarb pastwa/zak onna

2. Koci par. p.w. Niepokalanego Serca Najwitszej Marii

3. W otoczeniu kocioa parafialnego znajduje si - przeniesiony w 1984 r.

4. Koci pofranciszkaski, ob. filialny p.w. Najwitszej Marii

5. Koci ewangelicki w Grabowie przy ul. Kaliskiej 31, wraz z

7. Spord domw mieszkalnych stanowicych zabudow Rynku w

8. Koci parafialny p.w. w. Barbary w Bobrownikach wpisany

9. Koci parafialny p.w. . Filipa i Jakuba Apostow w

10. Koci parafialny p.w. w. Marcina w Chlewie wpisany jest do

11. Koci parafialny p.w. Przemienienia Paskiego w Giycach

12. Drewniany dwr w Giycach wpisany jest do rejestru zabytkw

5.4.Obiekty zabytkowe znajdujce si w gminnej

4 w. XIX w. 3 w. XIX w., przebudowany 4 w. XIX w.

Grodzka Grodzka Grodzka Grodzka

dom mieszkalny dom mieszkalny budynek stranicy granicznej ob. dom

Kaliska Kaliska Kaliska Kaliska Kaliska

4 w. XIX w. 1884 r. po 1928 r. 4 w. XIX w. ok. 1930 r.

Kpiska Kpiska Kpiska

II po. XIX w. l. 30-te XX w. 1857 r.

Klasztorna Klasztorna Klasztorna

Kolejowa Kolejowa Kolejowa Kolejowa Kolejowa Kolejowa Kolejowa Kolejowa

dom mieszkalny budynek mieszkalny dom mieszkalny

Myska Myska Myska Myska Myska Myska Myska Ostrowska

Grabw nad Prosn