Untitled

Gminny program opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013
Spis treci: 1. Cel opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami. 1.1. Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami. 2. Uwarunkowania zewntrzne ochrony zasobw dziedzictwa i krajobrazu kulturowego. 2.1. Podstawowe uwarunkowania formalno-prawne i instytucjonalne funkcjonowania ochrony dbr kultury w relacji z gminnym programem opieki nad zabytkami. 2.2. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z opracowaniami wykonanymi na poziomie kraju. 2.2.1. Zaoenia wynikajce z Krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. 2.2.2. Zaoenia wynikajce z Narodowej strategii rozwoju kultury na lata 2004 2013 i Uzupenieniem narodowej strategii rozwoju kultury na lata 2004 2020. 2.3. Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z opracowaniami wykonanymi na poziomie wojewdztwa. 2.3.1. Strategia rozwoju wojewdztwa wielkopolskiego. 2.3.2. Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa wielkopolskiego. 2.3.3. Wielkopolski wojewdzki program opieki nad zabytkami na lata 2008 2012. 2.3.4. Inne dokumenty o zasigu wojewdztwa, ktrych problematyka zwizana jest z dziedzictwem kulturowym. 3. Uwarunkowania wewntrzne ochrony zasobw dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy. 3.1. Uwarunkowania wynikajce ze studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy. 3.2. Uwarunkowania wynikajce z miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego z terenu gminy.
2
8 9 9
13
13
14
16 16 18 20
24 24
25
60
3.3. Uwarunkowania wynikajce ze Strategii rozwoju miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2008 2020. 3.4. Uwarunkowania wynikajce z Planu rozwoju gminy Komin Wielkopolski w obszarze inwestycji na rzecz dziaalnoci kulturalno-edukacyjnej na lata 2010 2012. 3.5. Uwarunkowania wynikajce z Wieloletniego planu inwestycyjnego gminy Komin Wielkopolski na lata 2009 2013. 3.6. Uwarunkowania wynikajce z zachowania rwnowagi ekologicznej oraz wystpowania na terenie gminy obszarw i obiektw ochrony przyrodniczej. 4. Charakterystyka zasobw oraz analiza stanu zachowania dziedzictwa i krajobrazu kulturowego gminy. 4.1. Obiekty zabytkowe nieruchome o najwyszym znaczeniu dla gminy. 4.2. Wykaz obiektw zabytkowych nieruchomych. 4.3. Zespoy najcenniejszych zabytkw ruchomych. 4.4. Zasoby muzealne. 4.5. Krajobraz kulturowy. 4.6. Zabytki archeologiczne. 4.6.1. Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytkw. 4.6.2. Wykaz stanowisk o wasnej formie krajobrazowej. 4.6.3. Zestawienie liczbowe stanowisk archeologicznych z terenu gminy. 4.7. Stan zachowania zabytkw usytuowanych w granicach gminy. 4.7.1. Stan zachowania zabytkw nieruchomych. 4.7.2. Stan zachowania zabytkw ruchomych.
64
71
72
73
76 79 86 101 103 103 104 104 106 106 108 108
111
4.7.3. Stan zachowania dziedzictwa archeologicznego oraz istotne zagroenia dla zabytkw archeologicznych. 5. Cele gminnego programu opieki nad zabytkami. 6. Kierunki dziaa dla realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami. 6.1. Podstawowe kierunki dziaa. 6.1.1. Gminna ewidencja zabytkw. 6.1.2. Potrzeby badawczo-dokumentacyjne obiektw zabytkowych. 6.1.3. Rozpoznanie perspektyw tworzenia parkw kulturowych na terenie gminy. 6.1.4. Wpisy do rejestru zabytkw. 6.1.5. Rewitalizacja obiektw zabytkowych. 6.1.6. cieki turystyczno-edukacyjne. 6.1.7. Edukacja i promocja zabytkw. 6.1.8. Kontakty z wacicielami obiektw zabytkowych. 6.2. Terminarz realizacji zada i potencjalne rda finansowania. 7. Instrumentarium realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami. 8. Monitoring dziaania gminnego programu opieki nad zabytkami. 9. Niektre zewntrzne rda finansowania gminnego programu opieki nad zabytkami.
112
114
115 115 115 116 118 118 118 118 120 120 120 129 130 130
1. CEL OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Gminny program opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013 jako jeden z dokumentw o charakterze strategicznym przyjmowanym przez Rad Miejsk w Kominie Wielkopolskim stanowi podstaw dla okrelenia w pespektywie czterech lat podstawowych zamierze i zada majcych na celu przyczynia si do zachowania lokalnego rodowiska kulturowego, a take w miar moliwoci poprawy jego stanu. Punktem wyjcia dla okrelenia ww. planw i dziaa jest ustalenie w niniejszym programie podstawowych uwarunkowa ze sfery dziedzictwa kulturowego obecnego na terenie gminy. Docelowo intencj suc przyjciu przez wsplnot samorzdow Gminnego programu opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013 jest ustalenie w nim podstawowych inicjatyw dotyczcych moliwoci finansowania dziaa ochronnych wobec rodowiska kulturowego oraz zagwarantowanie i organizacja tyche dziaa. Ponadto niniejszy dokument ma przyczyni si do zintensyfikowania przedsiwzi o charakterze edukacyjnym i wychowawczym wobec spoecznoci gminy, zwaszcza wrd dzieci i modziey. Spodziewanym efektem realizacji wszystkich zada sformuowanych w programie opieki nad zabytkami bdzie poza wspomnianym zachowaniem i popraw stanu rodowiska kulturowego wytworzenie szeroko rozumianej wiadomoci obszaru terytorialnego miasta i gminy Komin Wielkopolski jako interesujcego kulturowo i turystycznie miejsca, poprzez wykorzystanie miejscowych dbr kultury midzy innymi do rozwoju przedsibiorczoci dziaajcej w oparciu o usugi zwizane z turystyk, rekreacj itp., a take w celu uwraliwienia mieszkacw gminy na potrzeby zwizane z waciwym utrzymaniem i ochron lokalnego rodowiska kulturowego. Podstawowe cele opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami okrelone zostay ustawowo i sformuowane w art. 87 ust. 2 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 z pniejszymi zmianami). Wedug zapisw przywoanej powyej podstawy prawnej gminny program opieki nad zabytkami ma na celu w szczeglnoci: wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych, wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju; uwzgldnianie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej; zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania; wyeksponowanie poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu kulturowego; podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na opiek nad zabytkami; okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystaniem tych zabytkw; podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami.
1.1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Podstaw prawn dla ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce jest Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568 ze zmianami) regulujca w sposb caociowy podstawowe pojcia z zakresu ochrony i opieki nad zabytkami oraz okrelajca formy ich ochrony oraz kompetencje poszczeglnych organw ochrony zabytkw na szczeblu administracji rzdowej jak i samorzdowej, a take stwarzajca formy finansowania opieki nad zabytkami, ich ewidencjonowania etc. Podstaw prawn opracowania Gminnego programu opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013 stanowi nastpujce zapisy ustawowe: Art. 87. ww. ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, ktry stanowi, e: wjt sporzdza na okres 4 lat gminny program opieki nad zabytkami. gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje rada gminy po uzyskaniu opinii wojewdzkiego konserwatora zabytkw gminny program opieki nad zabytkami ogaszany jest w wojewdzkim dzienniku urzdowym z realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami wjt sporzdza co 2 lata sprawozdanie, ktre przedstawia si radzie gminy. Art. 7. ust. 1. pkt 9. Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142 poz. 1591 ze zmianami) okrela, i: zaspakajanie zbiorowych potrzeb wsplnoty naley do zada wasnych gminy. W szczeglnoci zadania wasne obejmuj sprawy m. in. kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami.
2. UWARUNKOWANIA ZEWNTRZNE OCHRONY ZASOBW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
2.1. ZASADNICZE UWARUNKOWANIA FORMALNO-PRAWNE I INSTYTUCJONALNE FUNKCJONOWANIA OCHRONY DBR KULTURY W RELACJI Z GMINNYM PROGRAMEM OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Najistotniejsze uregulowania prawne dotyczce ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami zawarte s w nastpujcych obowizujcych ustawach:
9
Gminny program opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013 ustawie z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162 poz. 1568 ze zm.) wraz z obowizujcymi aktami wykonawczymi do ustawy m.in.
- Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 9 lutego 2004 r. w sprawie wzoru znaku informacyjnego umieszczanego na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytkw (Dz. U. Nr 30 poz. 259) - Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 9 czerwca 2004 r. w sprawie prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich, robt budowlanych, bada konserwatorskich i architektonicznych, a take innych dziaa przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw oraz bada archeologicznych i poszukiwa ukrytych lub porzuconych zabytkw ruchomych (Dz. U. Nr 150 poz. 1579) - Rozporzdzenie Ministra Kultury z dnia 25 sierpnia 2004 r. w sprawie organizacji i sposobu ochrony zabytkw na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych (Dz. U. Nr 212 poz. 2153)
ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80 poz. 717 ze zm.); ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 156 poz. 1118 ze zmianami); ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony rodowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 ze zmianami), ustawie z dnia 16 padziernika 1991 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 151 poz. 1220 ze zm.); ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomociami (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 102 poz. 651 ze zm.); ustawie z dnia 25 padziernika 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu dziaalnoci kulturalnej (tekst jednolity Dz. U. z 2001 r. Nr 13, poz. 123); ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 ze zm.). Zasady ochrony zabytkw przechowywanych w muzeach i w bibliotekach ustalono w: ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o muzeach (Dz. U. z 1997 r. Nr 5 poz. 24 z pniejszymi zmianami), ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85 poz. 539 z pniejszymi zmianami). Formy ochrony materiaw archiwalnych okrelono w: ustawie z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 97 poz. 673 ze zmianami) Obowizujca Ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami okrelia i uregulowaa podstawowe pojcia z dziedziny ochrony i opieki nad zabytkami: Art. 3. Ustawy stanowi, e zabytkiem jest nieruchomo lub rzecz ruchoma, ich czci lub zespoy, bdce dzieem czowieka lub zawizane z jego dziaalnoci i stanowice wiadectwo minionej epoki bd zdarzenia, ktrych zachowanie ley w interesie spoecznym ze wzgldu na posiadan warto historyczn, artystyczn lub naukow.6 Zgodnie z art. 6. Ustawy ochronie i opiece podlegaj bez wzgldu na stan zachowania nastpujce zabytki: zabytki nieruchome, za ktre uznaje si krajobraz kulturowy, ukady urbanistyczne, ruralistyczne i zespoy budowlane, dziea architektury i budownictwa, dziea budownictwa obronnego, obiekty techniki, cmentarze, parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, miejsca upamitniajce wydarzenia historyczne lub dziaalno wybitnych osobistoci bd instytucji. zabytki ruchome, za ktre uznaje si dziea sztuk plastycznych, rzemiosa artystycznego i sztuki uytkowej, kolekcje, numizmaty oraz pamitki historyczne, wytwory techniki, 10
Gminny program opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013 materiay biblioteczne, instrumenty muzyczne, wytwory sztuki ludowej i rkodziea oraz inne obiekty etnograficzne oraz przedmioty upamitniajce wydarzenia historyczne bd dziaalno wybitnych osobistoci lub instytucji.
zabytki archeologiczne, za ktre uznaje si pozostaoci terenowe pradziejowego i historycznego osadnictwa, cmentarzyska, kurhany, relikty dziaalnoci gospodarczej, religijnej i artystycznej. ustawowej ochronie podlegaj rwnie nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. Art. 7. Ustawy reguluje nastpujce formy ochrony zabytkw: wpis do rejestru zabytkw, ktry dla zabytkw znajdujcych si na terenie wojewdztwa prowadzi wojewdzki konserwator zabytkw; Zgodnie z art. 9. Ustawy do rejestru zabytkw wpisuje si zabytek nieruchomy na podstawie decyzji wydanej przez wojewdzkiego konserwatora zabytkw z urzdu bd na wniosek waciciela zabytku nieruchomego lub uytkownika wieczystego gruntu, na ktrym znajduje si zabytek nieruchomy. Do rejestru moe by rwnie wpisane otoczenie zabytku wpisanego do rejestru, a take nazwa geograficzna, historyczna lub tradycyjna tego zabytku. Zgodnie z art. 10. Ustawy do rejestru wpisuje si zabytek ruchomy na podstawie decyzji wydanej przez wojewdzkiego konserwatora zabytkw na wniosek waciciela tego zabytku. Wojewdzki konserwator zabytkw moe wyda z urzdu decyzj o wpisie zabytku ruchomego do rejestru w przypadku uzasadnionej obawy zniszczenia, uszkodzenia lub nielegalnego wywiezienia zabytku za granic. uznanie za pomnik historii zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru lub parku kulturowego o szczeglnej wartoci dla kultury przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek ministra waciwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego; utworzenie parku kulturowego w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyrniajcych si krajobrazowo terenw z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej; park kulturowy moe utworzy na podstawie uchway rada gminy po zasigniciu opinii wojewdzkiego konserwatora zabytkw; ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, dotyczce w szczeglnoci zabytkw nieruchomych wpisanych do rejestru zabytkw i ich otoczenia; innych zabytkw nieruchomych znajdujcych si w gminnej ewidencji zabytkw oraz parkw kulturowych; w studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego ustala si rwnie, w zalenoci od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmujce obszary, na ktrych obowizuj okrelone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, majce na celu ochron znajdujcych si na tym obszarze zabytkw. Zgodnie z art. 16. Ustawy: rada gminy, po zasigniciu opinii wojewdzkiego konserwatora zabytkw, na podstawie uchway, moe utworzy park kulturowy w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz zachowania wyrniajcych si krajobrazowo terenw z
11
zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. uchwaa okrela nazw parku kulturowego, jego granice, sposb ochrony, a take zakazy i ograniczenia, o ktrych mowa w art. 17 ust. 1. wjt (burmistrz, prezydent miasta), w uzgodnieniu w wojewdzkim konserwatorem zabytkw, sporzdza plan ochrony parku kulturowego, ktry wymaga zatwierdzenia przez rad gminy. w celu realizacji zada zwizanych z ochron parku kulturowego rada gminy moe utworzy jednostk organizacyjn do zarzdzania parkiem. park kulturowy przekraczajcy granice gminy moe by utworzony i zarzdzany na podstawie zgodnych uchwa rad gmin (zwizku gmin), na terenie ktrych ten park ma by urzdzony. dla obszarw, na ktrych utworzono park kulturowy, sporzdza si obowizkowo miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z art. 18. Ustawy: ochron zabytkw i opiek nad zabytkami uwzgldnia si przy sporzdzaniu i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju wojewdztw, planw zagospodarowania przestrzennego wojewdztw, analiz i studiw z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, strategii rozwoju gmin, studiw uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gmin oraz miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego. w koncepcji, strategiach, analizach planach i studiach, o ktrych mowa w ust.1, w szczeglnoci: uwzgldnia si krajowy program ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami, okrela si rozwizania niezbdne do zapobiegania zagroeniom dla zabytkw, zapewnienia im ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytkw do jak najlepszego stanu, ustala si przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzgldniajc opiek nad zabytkami.
W myl art. 19. Ustawy: w studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzgldnia si, w szczeglnoci ochron: zabytkw nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia innych zabytkw nieruchomych, znajdujcych si w gminnej ewidencji zabytkw, parkw kulturowych.
w przypadku gdy gmina posiada gminny program opieki nad zabytkami, ustalenia tego programu uwzgldnia si w studium i planie, o ktrych mowa w ust. 1. w studium i planie, o ktrych mowa w ust.1, ustala si w zalenoci od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmujce obszary, na ktrych obowizuj okrelone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, majce na celu ochron znajdujcych si na tym obszarze zabytkw.
12
Art. 20. Ustawy stanowi, e projekty i zmiany planu zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego podlegaj uzgodnieniu z wojewdzkim konserwatorem zabytkw. W art. 21. Ustawy zapisano, e ewidencja zabytkw jest podstaw do sporzdzenia programw opieki nad zabytkami przez wojewdztwa, powiaty i gminy. Zgodnie z art. 22. ust. 4. Ustawy wjt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminn ewidencj zabytkw w formie zbioru kart adresowych zabytkw nieruchomych z terenu gminy, objtych wojewdzk ewidencj zabytkw.
2.2. RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z OPRACOWANIAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE KRAJU
Ochrona dziedzictwa kulturowego wedle art. 5. i 6. Konstytucji RP jest jednym z zagwarantowanych konstytucyjnie obowizkw Rzeczypospolitej Polskiej (Rzeczpospolita Polska () strzee dziedzictwa narodowego ). Integraln i istotn czci tego dziedzictwa s zabytki z ich wartociami materialnymi jak i niematerialnymi, ktre stanowi dobro wsplne, a dbao o nie zakada art. 82. Konstytucji RP (obowizkiem obywatela () jest troska o dobro wsplne). Wynika z tego, i ochrona i konserwacja zabytkw jest istotnym elementem polityki kulturalnej pastwa, gdy dobra kultury, w tym zabytki s nie tylko materialnym ladem przeszoci, lecz take cennym elementem kultury, przyczyniajcym si do ksztatowania wspczesnego, przyjaznego otoczenia czowieka. Trosk o ochron zabytkw Pastwo zagwarantowao rwnie poprzez przyjcie aktw prawnych o znaczeniu midzynarodowym (Karta Ateska z 1931 r., Karta Wenecka 1964 r.). Jak podkrelaj autorzy Tez do Krajowego Programu Ochrony Zabytkw i Opieki nad Zabytkami z 2004 r. Zadaniem gwnym polityki Pastwa w dziedzinie ochrony zabytkw jest stworzenie w najbliszej przyszoci mechanizmw, ktre dostosowayby t sfer do warunkw gospodarki rynkowej. Planowane dziaania dotycz sfery legislacyjnej, zmian organizacyjnych obejmujcych konieczne rozszerzenie zakresu dziaa instytucji odpowiedzialnych za ochron dziedzictwa kulturowego w Polsce oraz zmian w strategii i organizacji ochrony dbr kultury. Zmiany te powinny zapewni pen ochron wypracowanego w kraju dorobku intelektualnego i praktyk odnoszcych si do bezporedniej ochrony zabytkw przy rwnoczesnym wskazaniu moliwoci i zakresu adaptacji w kraju zasad funkcjonowania ochrony zabytkw w Zjednoczonej Europie.
2.2.1 ZAOENIA WYNIKAJCE Z KRAJOWEGO PROGRAMU OCHRONY ZABYTKW
Zgodnie z art. 84. Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami Krajowy program ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami inicjuje i opracowuje Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego przy pomocy Generalnego Konserwatora Zabytkw. Program ten ma wyznaczy podstawowe cele dla planowanych dziaa organw i jednostek administracji publicznej oraz okreli gwne
13
zadania dotyczce ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami, jak rwnie wypracowa warunki i sposb finansowania tyche dziaa oraz harmonogram ich realizacji. Krajowy program ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami ma za zadanie okreli cele i kierunki dziaa oraz zadania, ktre powinny by podjte w szczeglnoci przez organy i jednostki administracji publicznej w zakresie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. Wg autorw tez do programu celem jego jest wzmocnienie ochrony i opieki nad t istotn, materialn czci dziedzictwa kulturowego oraz poprawa stanu zabytkw w Polsce. W zaoeniach program ma rwnie uporzdkowanie dziaa w sferze ochrony poprzez wskazanie siedmiu podstawowych zasad konserwatorskich: zasady primum non nocere, zasady maksymalnego poszanowania oryginalnej substancji zabytku i wszystkich jego wartoci (materialnych i niematerialnych), zasady minimalnej niezbdnej ingerencji (powstrzymywania si od dziaa niekoniecznych), zasady, zgodnie, z ktr usuwa naley to (i tylko to), co na orygina dziaa niszczco, zasady czytelnoci i odrnialnoci ingerencji, zasady odwracalnoci metod i materiaw, zasady wykonywania wszelkich prac zgodnie z najlepsz wiedz i na najwyszym poziomie Wymienione powyej zasady dotyczy maj przede wszystkim postpowania konserwatorw, pracownikw urzdw, konserwatorw dzie sztuki, architektw, urbanistw, budowlanych, archeologw, wacicieli i uytkownikw obiektw zabytkowych, czyli codziennych konserwatorw dzie sztuki. Wobec powyszego cele i zadania okrelone w Gminnym programie opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013 winny w konsekwencji korespondowa z konserwatorskimi zaoeniami krajowego programu ochrony zabytkw i przekada si na wprowadzanie w ycie i stosowanie ww. siedmiu podstawowych zasad konserwatorskich dotyczcych ochrony dziedzictwa kulturowego.
2.2.2. ZAOENIA WYNIKAJCE Z NARODOWEJ STRATEGII ROZWOJU KULTURY NA LATA 2004 2013 I UZUPENIENIEM NARODOWEJ STRATEGII ROZWOJU KULTURY NA LATA 2004 2020
Narodowy program kultury Ochrona zabytkw i dziedzictwa kulturowego na lata 2004 2013 jako element Narodowej strategii rozwoju kultury na lata 2004 2013 opracowany w Ministerstwie Kultury sta si najistotniejszym strategicznym dokumentem traktujcym o planowanych dziaaniach Pastwa Polskiego w sferze szeroko rozumianej ochrony dbr kultury. Strategicznym celem Narodowego programu kultury Ochrona Zabytkw i Dziedzictwa Kulturowego stao si wyeksponowanie i intensyfikacja wielu elementw ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym szczeglnie kompleksowa poprawa stanu zabytkw nieruchomych. Wrd czstkowych elementw programu znalazy si nastpujce zaoenia: poprawa warunkw instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytkw
14
kompleksowa rewaloryzacja zabytkw i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele spoeczne zwikszenie roli zabytkw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktw turystycznych promocja polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granic, w szczeglnoci za pomoc narzdzi spoeczestwa informacyjnego rozwj zasobw ludzkich oraz podnoszenie wiadomoci spoecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego tworzenie warunkw dla rozwoju i ochrony dziedzictwa kultury ludowej zabezpieczenie zabytkw przed nielegalnym wywozem za granic. Dokument w sta si jednym z istotnych z punktu widzenia opieki nad zabytkami sprawowanej przez organy Pastwa narzdzi majcych suy okreleniu nowej i wdroeniu nowej filozofii wobec zachowania dziedzictwa kulturowego kraju. Jednym z jego istotnych elementw jest wczenie do niego wielu mechanizmw ekonomicznych, skutkujce w wielu wypadkach wzmocnieniem skutecznoci ochrony dbr kultury. Midzy innymi jednym z takich czynnikw ekonomicznych przyczyniajcych si do poprawy stanu zachowania dziedzictwa kulturowego, na ktry zwraca si uwag w przedmiotowym dokumencie jest turystyka wykorzystujca rwnie w warunkach Polski w duym stopniu rodowisko kulturowe (zwaszcza w miastach historycznych) i stwarza potencjalne dodatkowe warunki dla eksponowania wartoci tego rodowiska, cho zarazem jak zauwaaj autorzy programu rozwj turystyki niesie ze sob take pewne zagroenia. Turystyka bardzo czsto postrzegana przez wadze samorzdowe jako jeden z wielu wanych czynnikw rozwoju ekonomicznego. Jednak nie mona pomija faktu, i szybko i selektywno eksploatacji turystycznej poszczeglnych miejscowoci stanowi istotne zagroenie dla lokalnego dziedzictwa kulturowego, a w dobie globalizacji taka wanie lokalno zyskuje tak na wartoci jak i znaczeniu, rwnie w wymiarze ekonomicznym. Przede wszystkim jednak turystyka moe sta si wanym mechanizmem rozwoju dla wielu orodkw, w tym take o mniejszym znaczeniu w przypadku turystyki wewntrznej, lokalnej i okaza si skutecznym instrumentem ochrony dziedzictwa kulturowego. Niewtpliwie wymaga to jednak zintegrowanego podejcia do zagadnie ochronnych, okrelenia potencjalnego rynku w poczeniu z lokalnymi uwarunkowaniami i potrzebami niezbdnymi dla biecego funkcjonowania spoecznoci lokalnej. W przypadku perspektywicznego prowadzenia polityki zwizanej z zarzdzaniem dziedzictwem kulturowym skuteczn ochron owego dziedzictwa w systemie wolnorynkowym niemal zawsze zapewnia jego umiejtne powizanie ze sfer gospodarcz. Musi to oznacza konieczno wypracowania kompromisu pomidzy wszystkimi formami ochrony a wymogami ekonomii i gospodarki, bowiem jedynie dalekosina i wczenie wypracowana i wdroona strategia zarzdzania umoliwia skuteczn ochron obszarw zwizanych z szeroko rozumianymi zabytkami i pomnikami przeszoci. Autorzy Narodowego programu kultury w jego czci powiconej ochronie zabytkw stwierdzaj rwnie, e dziedzictwo kulturowe stanowi przedmiot ochrony i rwnoczenie potencja, ktry powinien zosta wykorzystany dla rozwoju tylko jego umiejtne wczenie do trwajcych przemian spoeczno-gospodarczych daje gwarancje skutecznej ochrony. W krajach wysoko rozwinitych ochrona dziedzictwa staa si wanym instrumentem rozwoju regionalnego i wpywa na stay wzrost rynku pracy. Ochrona dziedzictwa kulturowego obecnie powinna take oznacza mdre zarzdzanie zmieniajc si funkcj obiektw zabytkowych i zmieniajcym si ich
15
potencjaem oraz funkcjonowa w drodze poszukiwania kompromisu pomidzy koniecznoci zachowania substancji zabytkowej a nieuchronnymi zmianami w uwarunkowaniach jej istnienia. Naley przy tym uzna fakt, e obecnie dziedzictwo jest take produktem rynkowym. Ponad elementy zwizane ekonomi niezbdne jest rwnoczesne uwzgldnianie wszystkich kwestii dotyczcych lokalnych tosamoci, indywidualnej tradycji, a take rodzimoci poszczeglnych kultur w rezultacie, czego doprowadzi mona do rwnouprawnienia zabytkw, w znaczeniu ich indywidualnych wartoci dla lokalnych przejaww kulturowych, eksponowania dziedzictwa mniejszoci narodowych lub grup religijnych funkcjonujcych w przeszoci i wspczenie obok dominujcych w Polsce czonkw kocioa rzymskokatolickiego. Zwrcono take uwag na problem zwizany z faktem, i potrzeba ochrony zabytkw powoduje ograniczanie prawa wasnoci ze wzgldu na interes spoeczny, a w zwizku z tym, aby zrekompensowa podporzdkowanie interesu prywatnemu interesowi publicznemu pastwo utworzy system pomocy dla wacicieli zabytkw powodujc zmniejszenie uciliwoci spowodowanej dodatkowymi obowizkami wacicieli wobec obiektw zabytkowych. Obecnie obowizujca ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, w odniesieniu do konstytucyjnych zasad decentralizacji pozwala na stosowanie rozwiza prawnych polegajcych na przekazywaniu, przez organy administracji rzdowej niektrych zada ochrony dbr kultury jednostkom samorzdu terytorialnego, a w szczeglnoci gminom, a ustawowo zagwarantowany czynny udzia sub konserwatorskich w konstruowaniu opracowa planistycznych wymaga rezerwowania rodkw finansowych w celu zapewnienia moliwoci opracowywania rnorodnych specjalistycznych ekspertyz bezporednio przydatnych dla treci studiw uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gmin i miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego gmin. 2.3. RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Z OPRACOWANIAMI WYKONANYMI NA POZIOMIE WOJEWDZTWA
2.3.1. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
Strategia rozwoju wojewdztwa wielkopolskiego do 2020 roku stanowi jeden z najwaniejszych dokumentw uwzgldniajcych i projektujcych najistotniejsze strategiczne cele przyszego rozwoju Wielkopolski, w perspektywie obecnej i nadchodzcej dekady XXI wieku. Dokument w opracowany zosta przez Urzd Marszakowski Wojewdztwa Wielkopolskiego, a przyjty przez Sejmik Wojewdztwa Wielkopolskiego 19 grudnia 2005 r. Strategia w szczeglnoci okrela uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju wojewdztwa, a zawarte w niej ustalenia stanowi podstaw do sporzdzenia planu zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa, przez co staj si one czynnikiem determinujcym m.in. zachowanie i popraw jakoci krajobrazu kulturowego i przyrodniczego. Jednoczenie poza podstaw dla opracowania planu zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa Strategia jest rwnie wskazwk i punktem wyjcia dla
16
poszczeglnych planw zagospodarowania przestrzennego uchwalanych na terenie caej wielkopolski, std zrozumiaa jest pewna oglnikowo sformuowa zawartych w opracowanym przez Urzd marszakowski dokumencie. W szczeglnoci strategia definiuje dziaania majce na celu zwikszenie konkurencyjnoci gospodarki w stosunku do innych regionw Europy. Proponuje unowoczenienie struktury gospodarki lokalnej, a w tym zwikszenie udziau kultury (rwnie zabytkw). Wrd celw operacyjnych Strategii zakada si m. in. wzrost znaczenia dziedzictwa kulturowego, ktre w rozwoju Wielkopolski powinno peni kilka nastpujcych funkcji. Po pierwsze powinno by czynnikiem integracji spoecznej. Po drugie powinno stanowi instrument promocji regionu, przyczyniajc si do rozwoju gospodarczego. Po trzecie powinno by baz dla turystyki i usug kulturalnych. Realizacja tych funkcji powinna by zrealizowana przez inwestycje w instytucje kultury, ochron dorobku kulturalnego, wsparcie dziaa powikszajcych dorobek kulturalny regionu i promocje aktywnoci kulturalnej mieszkacw. W strategii sformuowano nastpujce prerogatywy w zakresie ochrony i wykorzystania istniejcego w wojewdztwie wielkopolskim dziedzictwa kulturowego: promocja dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego miast i obszarw miejskich budowa marki i wizerunku regionu; zachowanie i wykorzystanie dziedzictwa kulturowego, przyrodniczego oraz rozwj turystyki; zapewnienie warunkw rozwoju duchowego, w tym ksztacenia, kultury, podry, dostpu do informacji, rozwoju rnych form aktywnoci spoecznej; ochrona i ksztatowanie rodowiska oraz jego zasobw, rodowiska kulturowego oraz tosamoci narodowej i regionalnej; rewitalizacj dzielnic miast, terenw poprzemysowych i powojskowych; rewitalizacj dzielnic mieszkaniowych wraz z popraw oglnodostpnej infrastruktury usug i wypoczynku. Definiujc silne strony wojewdztwa wielkopolskiego wskazano m.in. na bogate dziedzictwo kulturowe, materialne i niematerialne, dostrzegajc jako sab stron pogarszajcy si stan dbr kultury. Rwnie jednym z priorytetw strategii uczyniono wzrost znaczenia i zachowanie dziedzictwa kulturowego, ktre zdefiniowane zostay w nastpujcy sposb: Cel strategiczny 1. Dostosowanie przestrzeni do wyzwa XXI w. Cel operacyjny 1.3. Wzrost znaczenia i zachowanie dziedzictwa kulturowego Dziedzictwo kulturowe w rozwoju Wielkopolski peni kilka funkcji. Jest ono czynnikiem integracji spoecznej, stanowi instrument promocji regionu oraz przyczynia si do rozwoju gospodarczego, gdy moe by baz dla turystyki i usug kulturalnych. Szczeglnie wanym elementem tego dziedzictwa jest wielkopolska kultura przedsibiorczoci. Cel ten realizowany bdzie przede wszystkim poprzez: inwestycje w instytucje kultury; ochron dorobku kulturowego; wsparcie dziaa powikszajcych dorobek kulturalny regionu; promocj aktywnoci kulturalnej mieszkacw.
17
Monitorowanie osignitych powyszych celw strategii i ich ocena w wyej wymienionym zakresie odbywa si bdzie poprzez nastpujce dane: powierzchnia i kubatura odrestaurowanych/zrewaloryzowanych obiektw dziedzictwa kulturowego; liczba uczestniczcych w imprezach kulturalnych oraz odwiedzajcych muzea; liczba nowych i zmodernizowanych obiektw kultury.
2.3.2. PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWDZTWA WIELKOPOLSKIEGO
Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa wielkopolskiego zosta przyjty przez Sejmik Wojewdztwa Wielkopolskiego Uchwa Nr XLII/628/2001 z dnia 26 listopada 2001 r. W treci dokument ten okreli przede wszystkim cel sporzdzenia planu zagospodarowania przestrzennego, zasady ksztatowania przestrzeni i zasady jej zagospodarowania oraz kierunki zagospodarowania dla terenw wchodzcych w skad administracyjnych granic wielkopolski. Za podstawowy cel zagospodarowania przestrzeni wojewdztwa wielkopolskiego, uznano doprowadzenie do zrwnowaonego rozwoju caego terytorium wojewdztwa. Ponadto w planie sformuowano wiele oglnych zasad odnoszcych si do ksztatowania przestrzeni uwzgldnieniem pewnych generalnych zasad dotyczcych poszanowania istniejcych na obszarze wojewdztwa wielkopolskiego dbr kultury. W konsekwencji tak przyjtych zasad w odniesieniu do ksztatowania przestrzeni miejskiej zapisano ochron dziedzictwa kulturowego wraz z tradycyjnymi i historycznymi elementami tej przestrzeni m.in. zabytkowe dzielnice oraz poszczeglne budynki, poszanowanie historycznych dominant i panoram miast. Rozwiniciem takiego podejcia do ksztatowania centrw urbanistycznych stao si pojawienie w zapisach miejscowych planw zagospodarowania przestrzennego eskalacji wymogw architektonicznych w odniesieniu do obiektw realizowanych w pobliu terenw o najwyszych walorach kulturowych i przyrodniczych. W ww. kontekcie niezmiernie wane znaczenie zyskao wprowadzenie okrelenia tzw. adu przestrzennego moliwego do osignicia na przykad poprzez: ...przestrzeganie wytycznych konserwatorskich w zakresie nie tylko poszczeglnych obiektw objtych ochron, ale rwnie zasad zagospodarowania zabytkowych ukadw urbanistycznych; odkrycie lokalnej architektury wiejskiej i zapewnienie moliwoci wprowadzenia tradycyjnych gabarytw, form dachw, detali i rozwiza materiaowych; ochron krajobrazu, a w rejonach o najwyszych walorach przyrodniczych i kulturowych wykluczenie realizacji obiektw kolidujcych z otoczeniem1. Istotnym z punktu widzenia ochrony dziedzictwa stao si w planie uwzgldnienie w przypadku zagospodarowywania przestrzeni wok miejsc cennych dla kultury i wskazanie ich izolowania w celu lepszej ekspozycji i ochrony przed bezporednim stykiem ze wspczesnymi inwestycjami. Podobnie sformuowane przyjto w stosunku do obszarw wiejskich i ochrony ich historycznie zachowanych wartoci przestrzennych z charakterystycznymi ukadami
1
Zapis z Planu Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Wielkopolskiego.
18
ruralistycznymi, zespoami sakralnymi oraz paacowo-parkowymi, folwarcznymi, a take istniejcymi zabytkowymi budynkami mieszkalnymi, gospodarczymi, wiatrakami i elementami maej architektury. Pod wpywem ww. regu ochrony dziedzictwa zainicjowana zostaa rwnie zasada twrczego wykorzystania wzorcw architektury lokalnej, z jednoczesnym odwoaniem si do architektury regionalnej Wielkopolski, przy rwnoczesnym okrelaniu warunkw dla nowoprojektowanej zabudowy. Nie mniej istotna i powizana z krajobrazem kulturowym stao si przyjcie zasad ochrony i ksztatowania rodowiska przyrodniczego ze szczeglnym uwzgldnieniem obszarw chronionego krajobrazu i zespow przyrodniczo-krajobrazowych miejscowymi planami zagospodarowania. W Planie zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa wielkopolskiego ustanowiono w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego generaln zasad bezwzgldnego zachowania obowizujcego prawa zapisanego w wczenie obowizujcej Ustawie z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dbr kultury (Dz. U. z 1999 r. Nr 98, pz. 1150) oraz w innych aktach prawnych dotykajcych tej dziedziny m.in. Ustawie z dnia 21 listopada 1996 r. o ochronie dbr kultury znajdujcych si w zbiorach muzealnych2. W przypadku za ochrony krajobrazu kulturowego ma ona by realizowana poprzez formuowanie stosownych zapisw w studiach uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Podstawowymi zasadami zagospodarowania przestrzennego na obszarze wojewdztwa wielkopolskiego stao si m.in. tworzenie warunkw do wspistnienia rodowiska przyrodniczego i zurbanizowanego zachowanie dziedzictwa kulturowego i wpisanie go w struktury przestrzenne i otaczajcy krajobraz. Do gwnych ogranicze w ksztatowaniu przestrzeni regionu, zaliczono bariery i ograniczenia zdefiniowane midzy innymi w planach ochrony parkw krajobrazowych, dokumentach powoujcych obszary chronionego krajobrazu oraz w oglnych zasadach konstruujcych ad przestrzenny w myl, ktrych dy si do bezwzgldnego zachowania obiektw cennych kulturowo, a ich otoczenie chroni si przed dziaaniami dysharmonizujcymi niedostosowanymi architektonicznie. Specjalne zapisy ukierunkowujce ksztatowanie przestrzeni dotycz nade wszystko wyznaczonych stref ochrony konserwatorskiej i stref ochrony widokowej przy jednoczesnej ich akceptacji przez organy powoane do ochrony dziedzictwa kulturowego. Zagospodarowanie przestrzeni na tych obszarach powinno si odbywa na zasadach okrelonych przez suby konserwatorskie oraz zapisy w miejscowych planach oraz studiach uwarunkowa. Plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa wielkopolskiego w jednym z punktw podkrela i kadzie wyrany nacisk na moliwo wykorzystania szans i potencjau tkwicego w zagospodarowaniu przestrzennym, w ktrym rozmaite elementy naturalne i kulturowe zapisane w krajobrazie mog pozytywnie stymulowa inne dziedziny ycia, ale niemal zawsze pod warunkiem m.in. waciwego wykorzystania zasobw dziedzictwa kulturowego poprzez dostosowanie funkcji obiektw dla potrzeb np. turystyki lub innych utylitarnych potrzeb lokalnego rodowiska oraz poprzez dbao o stan techniczny i estetyk zabytkw i otoczenia.
2 Zapis odnoszcy si do ochrony dziedzictwa kulturowego odwoujcy si do ustawy z 15 lutego 1962 r. o ochronie dbr kultury straci aktualno z uwagi na wejcie w ycie nowej ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami z 23 lipca 2003 r. na mocy, ktrej zgodnie z art. 150. ww. ustawa przestaa obowizywa.
19
Te i inne zasady ochrony poszczeglnych przestrzeni i obszarw posiadaj znacznie szersze zakresy, anieli przytoczone. Z uwagi jednak na zakres gminnego programu opieki nad zabytkami zaprezentowane zostay tylko te, ktre dotycz obiektw lub obszarw zabytkowych i maj swoje odniesienia dla zasobw kulturowych miasta i gminy Komin Wielkopolski. Ponadto w PZWW wymieniono inne konkretne zagadnienia dotyczce zasobw i ochrony dziedzictwa kulturowego regionu Wielkopolski, a scharakteryzowane zostay w nastpujcy sposb: Wojewdztwo wielkopolskie posiada obszerny zasb cennych zabytkw wpisanych do rejestru i ewidencji, obejmujcy historycznie uksztatowane zespoy urbanistyczne, obiekty architektury, stanowiska archeologiczne a take bogate dziedzictwo kultury niematerialnej (tradycje regionalne, dziaalno artystyczna itp.). Stanowi one warto, ktra podlega ochronie prawnej i dla ktrej kierunki polityki przestrzennej w zakresie ochrony musz by zapisane w dokumencie, jakim jest plan zagospodarowania przestrzennego wojewdztwa. Najwaniejsze zadania w kreatywnym ksztatowaniu przestrzeni kulturowej to: wyodrbnienie w wojewdztwie obszarw kulturotwrczych, tzn. obszarw o wysokich walorach rodowiska przyrodniczego i kulturowego, do ktrych nale: 1) rejon m. Poznania, 2) rejon erkowa, do ktrego mona wczy Kalisz miasto o znaczcych walorach kulturowych, 3) rejon Grodziska Wlkp. i Wolsztyna, 4) rejon Przemckiego Parku Krajobrazowego, 5) rejon Kociana, 6) rejon Gostynia, 7) rejon Leszna i Rawicza, 8) rejon Zdun i Sulmierzyc, 9) rejon Odolanowa i Ostrzeszowa, 10) rejon Ldu, 11) rejon Wgrowca i ekna, 12) rejon doliny Noteci, 13) rejon obenicy, 14) rejon Skrzatusza. (Numery maj odniesienie do mapy rodowisko kulturowe). rewaloryzacja orodkw o duym znaczeniu kulturowym i historycznym (Bojanowo, Buk, Gniezno, Gosty, Grodzisk Wlkp., Kalisz, Koo, Krnik, Krobia, Lwwek, obenica, Miasteczko Krajeskie, Miosaw, Oborniki, Ostrzeszw, Pleszew, Przemt, Puszczykowo, Rakoniewice, Rawicz, Rydzyna, Szamotuy, lesin, migiel, Turek, Zagrw, Zbszy, Zduny, Zotw, erkw. wyprowadzenie ruchu tranzytowego poza zabytkowe ukady urbanistyczne (najpowaniejsze konflikty degradujce przestrze staromiejsk wystpuj w: Czarnkowie, obenicy, Miosawiu, Mosinie, Obornikach, lesinie, miglu, Wieleniu i Zbszyniu). ochrona miejsc szczeglnie cennych dla kultury narodowej zwizanych z pocztkami pastwowoci i chrzecijastwa: Gniezno, Pozna, Lednica, Giecz, Trzemeszno (Szlak Piastowski). ochrona i zagospodarowanie pod ktem turystycznego wykorzystania miejsc dokumentujcych sztuk romask (Piastowska Droga Romaska w Wielkopolsce) oraz dziaalno kulturalno-gospodarcz zakonu cystersw (Szlak Cysterski). promowanie dzie o najwyszym znaczeniu artystycznym generujcych turystyk ponadlokaln: katedry w Poznaniu i Gnienie, ratusze w Poznaniu i Lesznie, fara w Poznaniu, bazylika w Gostyniu, zesp klasztorny w Ldzie, paac w Rogalinie, zamki w Gouchowie, Krniku i Rydzynie, parki w Krniku i Rogalinie. dostosowanie zainwestowania terenu do obsugi miejsc kultu religijnego (Pozna, Gniezno, Kalisz, Liche Stary, Gosty, obenica). odpowiednie zagospodarowanie krajobrazu kulturowego umoliwi podniesienie rangi obiektw i obszarw jako: parki kultury ww. obszary kulturotwrcze regionu,
20
rezerwaty kultury Giecz i ekno pomniki wiatowego dziedzictwa Ostrw Tumski w Poznaniu.3 2.3.3. WIELKOPOLSKI WOJEWDZKI PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI NA LATA 2008 2011
Wojewdzki program opieki nad zabytkami sporzdzany jest na okres 4 lat przez zarzd wojewdztwa. Program przyjmowany jest do realizacji przez sejmik wojewdzki po uzyskaniu opinii wojewdzkiego konserwatora zabytkw. Z realizacji wojewdzkiego programu opieki nad zabytkami zarzd wojewdztwa sporzdza, co 2 lata sprawozdanie przedstawiane sejmikowi wojewdztwa. Jednoczenie sprawozdanie takie jest przekazywane Generalnemu Konserwatorowi Zabytkw i waciwemu wojewdzkiemu konserwatorowi zabytkw w celu jego wykorzystania przy opracowywaniu, aktualizacji i realizacji krajowego programu ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami. Wielkopolski wojewdzki program opieki nad zabytkami na lata 2008 2011 zosta przyjty przez Sejmik Wojewdztwa Wielkopolskiego Uchwa Nr XVIII/243/07 z dnia 17 grudnia 2007 r. Wielkopolski wojewdzki program opieki nad zabytkami na lata 2008 2011 realizowany jest w oparciu o cele analogiczne do tych, przyjtych w Gminnym programie opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013. 5.2. Organizacja i realizacja Wielkopolskiego wojewdzkiego programu opieki nad zabytkami na lata 2008 2011 Zrealizowanie podstawowych celw Wielkopolskiego wojewdzkiego programu opieki nad zabytkami na lata 2008 2011 wymaga podjcia okrelonych dziaa. Podstawowe elementy dziaa zwizanych z opiek nad zabytkami: ewidencja, dokumentacja, udostpnianie, promocja, informacja oraz opracowania popularno-naukowe, monitoring. Ewidencja Konieczne jest poszerzanie ewidencji zasobw dziedzictwa kulturowego wojewdztwa wielkopolskiego oraz biece uaktualnianie istniejcych ju wpisw. Jest to zadanie nalece do Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw przy wsppracy Regionalnego Orodka Bada i Dokumentacji Zabytkw oraz gmin. Ponadto odpowiednie ewidencje prowadz instytucje wskazane w ustawach: o muzeach i bibliotekach. Sugeruje si publiczne udostpnianie ewidencji w formie elektronicznej uwzgldniajc ograniczenia wynikajce ze wzgldw bezpieczestwa oraz obowizku ochrony danych osobowych. Dokumentacja Niezwykle wan spraw jest wzbogacanie dokumentacji dotyczcej obiektw dziedzictwa kulturowego, a przede wszystkim: opisw, szkicw, planw, map, opracowa obiektw. Wskazuje si potrzeb digitalizacji danych i ich udostpnianie w
Zapis zamieszczony na stronie internetowej:www.wbpp.poznan.pl/WBPP/glowna.htm
21
formie elektronicznej z wyej wymienionymi zastrzeeniami (vide Ewidencja) oraz uwzgldnieniem ochrony praw autorskich. Zadania dokumentacyjne realizuje Wojewdzki Urzd Ochrony Zabytkw, Regionalny Orodek Bada i Dokumentacji Zabytkw oraz instytucje wskazane w ustawach: o muzeach i bibliotekach. Dokumentacj powinni take prowadzi inni dysponenci zabytkw (osoby prywatne, parafie etc.). Ponadto odpowiednie ewidencje prowadz instytucje wskazane w ustawach: o muzeach i bibliotekach. Udostpnianie Naley zwrci uwag na tworzenie scenariuszy wystaw (staych i czasowych) o charakterze edukacyjnym z wykorzystaniem technik multimedialnych. W miejscach, w ktrych nie mona zapewni odpowiednich warunkw dla eksponowania obiektw (bezpieczestwo, warunki konserwatorskie), powinno si wykorzystywa multimedia i plansze. Specjalne ekspozycje powinny by projektowane dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym (szkoa podstawowa). Inn kwesti jest tworzenie nowych muzew i wystaw staych. Sugeruje si utworzenie muzeum powiconego przyrodzie i dziedzictwu kulturowemu Pradoliny Noteci (np. w Osieku) oraz ziemiastwu w Zespole Paacowo-Parkowym w Dobrzycy. Znaczenie Muzeum Pierwszych Piastw na Lednicy naleaoby podkreli stworzeniem nowej ekspozycji archeologicznej, w peni prezentujcej wag tego miejsca. Postulat: Wszystkie obiekty dziedzictwa kulturowego, ktre uzyskay wsparcie finansowe ze rodkw publicznych, powinny by dostpne dla spoeczestwa z ewentualnymi ograniczeniami wynikajcymi ze sposobu ich uytkowania lub przechowywania. Ograniczenia te nie mog jednak cakowicie uniemoliwi dostpu do obiektw. Promocja, informacja oraz opracowania popularno-naukowe Szczeglny nacisk naley pooy na promocj: szlakw kulturowych, parkw kulturowych, pomnikw historii, obiektw wpisanych na listy dziedzictwa (wiatow i europejsk). Tych samych elementw powinna dotyczy pena i rzeczowa informacja oraz opracowania popularno naukowe. Realizujc cele wskazane w ustawie i godzc je z zaoeniami wojewdzkimi naley pooy szczeglny nacisk na rozwj turystyki kulturowej (po naoeniu siatki obszarw chronionych przyrodniczo i parkw krajobrazowych na map obszarw chronionych lub atrakcyjnych kulturowo uka si szlaki i obszary, na ktre naley zwrci specjaln uwag). Oznakowanie drg publicznych: szlaki i obiekty zasady Prawidowe oznakowanie drg jest jednym z podstawowych elementw bezpieczestwa na drogach. Natomiast od iloci i treci stawianych znakw zaley ich skuteczno jako elementu dziaalnoci informacyjnej, ktra z kolei jest elementem wizerunku (pastwa, regionu, wojewdztwa, powiatu, gminy) jako produktu turystycznego. W zakresie oznakowania drg obowizuj nastpujce regulacje prawne:
22
a. ustawa z dn. 25.06.1999 r. o Polskiej Organizacji Turystycznej b. ustawa z 20 czerwca 1997 r, Prawo o ruchu drogowym c. rozporzdzenie Ministrw: Infrastruktury i Spraw Wewntrznych i Administracji, z dn. 31.07.2003 r. w sprawie znakw i sygnaw drogowych d. rozporzdzenie Ministra Infrastruktury, z dn. 03.07.2003 r. w sprawie szczegowych warunkw technicznych dla znakw i sygnaw drogowych oraz urzdze bezpieczestwa ruchu drogowego i warunkw ich umieszczania na drogach, e. rozporzdzenie Ministra Infrastruktury, z dn. 23.09.2003 r. w sprawie szczegowych warunkw zarzdzania ruchem na drodze oraz wykonywania nadzoru nad tym zarzdzeniem. ad d) samochodowy szlak turystyczny wskazuje pocztek wyznaczonego samochodowego szlaku turystycznego; na znaku obok nazwy szlaku mog by umieszczone symbol szlaku oraz symbol organizacji turystycznej wytyczajcej szlak znak E22a
obiekt na samochodowym szlaku turystycznym wskazuje obiekt turystyczny na samochodowym szlaku turystycznym; na znaku umieszcza si symbol obiektu turystycznego lub wypoczynkowego - znak E22b
Stosuje si w celu wskazania kierunku do obiektu przy samochodowym szlaku turystycznym
Stosuje si w celu wskazania szczeglnej atrakcji turystycznej
23
informacja o obiektach turystycznych informuje o obiektach wystpujcych na terenie wskazanym na znaku - znak E22c
turystycznych
ad e) Znaki oznaczajce szlaki turystyczne E-22a stawiane i utrzymywane s przez waciwe organizacje turystyczne. Natomiast pozostae znaki turystyczne tj. E-22b i E-22c to znaki, ktrych stawianie i utrzymanie jest na koszt zarzdcy drg. Logotypy identyfikujce obiekty i szlaki powinny by projektowane przez plastykw specjalizujcych si w tej dziedzinie. Sugeruje si stworzenie systemu informacji o zasobach dziedzictwa kulturowego, ktry byby dostpny przez Internet. Warto rozway moliwo zbudowania sieci kioskw internetowych zlokalizowanych w pobliu najwaniejszych obiektw, ktre byyby dostpne bezpatnie (lub za minimaln opat). Samorzd Wojewdztwa Wielkopolskiego powinien wspiera tworzenie programw edukacyjnych przez: instytucje kultury, organizacje poytku publicznego, osoby prywatne i firmy komercyjne. W celu pozyskania jak najwikszej liczby uczestnikw, wskazane byoby wykorzystywanie formuy konkursowej wspzawodnictwa. Sugeruje si zwrcenie szczeglnej uwagi na tworzenie projektw, ktrych adresatami s dzieci uczszczajce do przedszkoli i szk podstawowych. Opracowania popularno-naukowe pozwalaj na zdobycie podstawowej o poszczeglnych obiektach. Powstajce opracowania powinny by skierowane do poszczeglnych grup wiekowych i podobnie jak w przypadku programw edukacyjnych sugeruje si zwrcenie szczeglnej uwagi na dzieci uczszczajce do przedszkoli i szk podstawowych. Monitoring Wszelkie dziaania zwizane z opiek nad zabytkami wymagaj monitoringu. Naley utworzy przy Urzdzie Marszakowskim Wojewdztwa Wielkopolskiego stay zesp monitorujcy, w ktrego skad wchodziliby przedstawiciele: Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw, Regionalnego Orodka Bada i Dokumentacji Zabytkw oraz Departamentu Kultury UMWW. Zesp poza monitoringiem koordynowaby dziaania zwizane z gminnymi parkami kulturowymi oraz innymi projektami dotyczcymi dziedzictwa kulturowego (wydawnictwa, programy edukacyjne etc.). Proponuje si podj starania idce w kierunku odtworzenia ruchu Spoecznych opiekunw zabytkw (w Wielkopolsce aktywnie dziaa tylko ok. 30 osb w powiecie jarociskim). Ponadto wskazuje si celowo stworzenia odpowiednich programw edukacyjnych, ktre pozwolioby wczy w monitoring zabytkw harcerzy oraz uczniw szk ponadpodstawowych. Programy naleaoby realizowa w szkoach, muzeach i bibliotekach oraz innych placwkach kulturalnych. W przypadku dziaa przewidzianych dla organizacji i realizacji Wielkopolskiego Wojewdzkiego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2008 2012 nie wskazano konkretnych przedsiwzi dotyczcych bezporednio obiektw i terenw zlokalizowanych w obrbie miasta i gminy Komin Wielkopolski. 2.3.4. INNE DOKUMENTY O ZASIGU WOJEWDZTWA, KTRYCH PROBLEMATYKA ZWIZANA JEST Z DZIEDZICTWAEM KULTUROWYM
24
Nie odnotowano zapisw dotyczcych miasta i gminy Komin Wielkopolski w innych dokumentach o randze wojewdzkiej, ktre odnosz si do zagadnie zwizanych z dziedzictwem kulturowym.
3. UWARUNKOWANIA WEWNTRZNE OCHRONY ZASOBW DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO
Podstawowym uwarunkowaniem wewntrznym dla ochrony zabytkw nieruchomych, zabytkw ruchomych, zabytkw archeologicznych i obszarw cennych kulturowo jest samo ich istnienie na terenie miasta i gminy Komin Wielkopolski. W zwizku z powyszym w odniesieniu do ww. obiektw dziedzictwa kulturowego konieczne staje si zapewnienie im waciwej ochrony przez wadze lokalne za pomoc okrelonych dziaa prawnych lecych w kompetencjach samorzdu. Do takich dziaa naley przede wszystkim zaliczy: przestrzeganie ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami w odniesieniu do obiektw i obszarw objtych kad z form ochrony konserwatorskiej ujtej w art. 7. wzmiankowanej ustawy; przestrzeganie innych ustaw m.in. ustawy prawo budowlane, ustawy o planowaniu zagospodarowaniu przestrzennym, odnoszcych si o ochrony wystpujcych na terenie gminy dbr kultury; respektowanie wyznaczonych na zacznikach graficznych stref ochrony konserwatorskiej okrelonych w istniejcych dokumentach planistycznych i w odniesieniu do inwestycji zlokalizowanych na terenie wspomnianych stref stosowanie si do zapisw umieszczonych w treci owych dokumentw; respektowanie wyznaczonych na zacznikach graficznych stref ochrony stanowisk archeologicznych okrelonych w istniejcych dokumentach planistycznych i w odniesieniu do inwestycji zlokalizowanych na terenie wspomnianych stref stosowanie si do zapisw umieszczonych w treci owych dokumentw; w przypadku nowo opracowywanych dokumentw planistycznych wprowadzenie zapisu zapewniajcego prawidow ochron dziedzictwa kulturowego i archeologicznego w stosunku do stref wystpowania stanowisk archeologicznych oraz obszarw chronionych tj. ukadu urbanistycznego Komina Wielkopolskiego, ukadw ruralistycznych, zaoe paacowoparkowych, zabytkowych cmentarzy, obiektw wpisanych do rejestru zabytkw i ujtych w ewidencji zabytkw: Prace inwestycyjne, w tym ziemne zwizane z budownictwem i zagospodarowaniem terenu, w obrbie obszarw chronionych i stref wystpowania stanowisk archeologicznych, wymagaj uzgodnienia z WUOZ, ktry okreli warunki realizacji inwestycji.
3.1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJCE ZE STUDIUM UWARUNKOWA I KIERUNKW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY

25
Obecnie obowizujcym dokumentem dotyczcym zagadnie odnoszcych si do planowania przestrzennego w obrbie miasta i gminy Komin Wielkopolski jest tekst ujednolicony Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy Komin Wielkopolski opracowany w 2008 r. i przyjte uchwa Rady Miejskiej w Kominie Wielkopolskim Nr XVIII/132/08 z dnia 26 padziernika 2008 r. Tekst ujednolicony Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy Komin Wielkopolski obejmuje zapisy umieszczone w Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy Komin Wielkopolski opracowanym w Poznaniu 2000 roku przez zesp autorski w skadzie: mgr in. arch. Piotr Kozawki gwny projektant, mgr Eleonora Rybczyska, mgr in. Daria Ziemkowska, dr Beata Raszka, dr in. arch. Radosaw Barek, in. Janina Bellmann, in. Stefan Dutkowiak, mgr in. arch. Judyta Hess, in. arch. Beata Bczyk we wsppracy z mgrem Michaem Dudziskim, a take tre Zmiany studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy Komin Wielkopolski z 2008 r. opracowana przez zesp autorski w skadzie: mgr Micha Dudziski, mgr in. arch. Olga Susiecka Banasiak i mgr Arkadiusz Gursztyn. W odniesieniu do zasobw skadajcych si na dziedzictwo kulturowe miast i gminy Komin Wielkopolski tekst ujednolicony Studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego gminy Komin Wielkopolski z 2008 r., zawiera nastpujce zapisy:
DIAGNOZA STANU ISTNIEJCEGO I FUNKCJONOWANIA GMINY CZ I WPROWADZENIE () CZ II DIAGNOZA STANU I UWARUNKOWANIA ROZWOJU 1. Uwarunkowania geograficzno-przyrodnicze () 1.6. Zasoby przyrody oywionej. Parki. Nastpujce parki znajdujce si na terenie gminy Komin zostay wpisane do rejestru zabytkw. Tabela 2. Parki zabytkowe wpisane do rejestru wojewdzkiego konserwatora zabytkw
Lp . 1. Miejscowo Borzciczki Park paacowy Okres XVIII Nr rej. 417 Pow. ha 19,50 Waciciel Specjalny Orodek SzkolnoWychowawczy oraz prywatny prywatny prywatny Dokumenta cja, nr inw. 1980; 421 Uwagi godny szczeglnej uwagi
2. 3.
Dbiogra Lipowiec
dworski dworski
II po. XIX
689 418
5,50 2,20
1981; 425
26
Parki wpisane do ewidencji wojewody

Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Miejscowo Czarny Sad Dbowiec Gazki Gociejew Greczki Komin Mokronos Stara Obra Orla Psie Pole Serafinw Skaw Staniew Wrotkw Park dworski dworski dworski dworski dworski paacowy dworski dworski dworski paacowy dworski dworski dworski dworski Waciciel Uwagi
prywatny prywatny
bardzo zadbany
prywatny
zaniedbany godny szczeglnej uwagi, zaniedbany
prywatny prywatny prywatny zaniedbany
Stan zachowania tych parkw jest rny, nie zaley od formy wasnoci zarwno, bowiem przykady na dobrze utrzymane parki mona znale po stronie wasnoci prywatnej jak i pastwowej. () Zadrzewienia rdpolne. Zadrzewienia rdpolne s elementem krajobrazu rolniczego tworzonego przez czowieka. Mog one mie rne pochodzenie: jako relikt naturalnej rolinnoci lenej, wynik spontanicznej kolonizacji dokonywanej przez drzewa i krzewy, celowe sadzenie jednolub wielogatunkowych zadrzewie. Zadrzewienia pochodzenia antropogenicznego wystpuj zwykle w postaci dwch lub wicej rwnolegych rzdw drzew i krzeww, o szerokoci 10 m. Zadrzewienia ograniczaj szkody wyrzdzane przez wiatr rolinom (wyleganie zb, zakcanie zapylania, strcanie owocw i lici, hamowanie wzrostu). Daj schronienie przed wiatrem i socem pascemu si bydu, zapobiegaj tworzeniu si nienych lub piaskowych zasp na drogach, hamuj erozj wietrzn, chroni przed wiatrem ogrody i parki. Maj ogromn rol biocenotyczn jako miejsce wystpowania wielu gatunkw rolin i zwierzt, czym wzbogacaj lokalne zasoby przyrodnicze (zwikszenie rnorodnoci gatunkowej). Na podkrelenie zasuguje wystpowanie gatunkw ptakw niszczcych szkodniki upraw. Dziki istnieniu zadrzewie rdpolnych poprawia si wydajno upraw (zwikszenie plonw), zwiksza si tworzenie rosy, obnia parowanie i szybko wiatru (ksztatowanie mikroklimatu upraw). Zadrzewienia rdpolne maj take warto estetyczn. Krajobraz wiejski jest miejscem wypoczynku dla ludnoci szukajcej kontaktu z przyrod. Turystyka wiejska (agroturystyka) jest nie do pomylenia na terenach pozbawionych drzew i krzeww, poniewa np. spacerowanie wrd monotonnych pl nie stanowi adnej przyjemnoci. Na terenie gminy Komin zadrzewienia rdpolne, maj kolosalne znaczenie biocenotyczne, krajobrazowe i gospodarcze, ze wzgldu na rolniczy charakter gminy. Zadrzewienia w postaci kp, pasw i pojedynczych drzew s do licznie reprezentowane, cho ubogo pod wzgldem gatunkowym. Tworz je przede wszystkim olsza, topole, wierzby oraz gogi. Kpy drzew oraz pasowe zadrzewienia towarzysz rowom melioracyjnym i oczkom rdpolnym, ktre na terenie gminy Komin wystpuj obficie. Zagroeniem dla zadrzewie s, skdind niezbdne, prace melioracyjne (czyszczenie roww). Z drugiej strony godny odnotowania jest fakt pojawiania si
27
nowych nasadze rdpolnych. Znaczcym elementem krajobrazu gminy s jednorzdowe zadrzewienia przydrone, w postaci alei, np.: jesionowej SerafinwWrotkw, lipowej Kaniew-Psie Pole, kasztanowcowej w Dbowcu. () 3. Ochrona prawna rodowiska przyrodniczego. Formy ochrony przyrody. W gminie Komin tylko park dworski w Dbiogrze zosta objty ochron obszarow w ramach wikszej jednostki przestrzennej. Wchodzi on w skad obszaru chronionego krajobrazu Dbrowy Krotoszyskie Baszkw-Rochy. Dziesi obiektw objto ochron indywidualn, jako pomniki przyrody, wpisane do wojewdzkiej ewidencji pomnikw przyrody. Tabela 3. Pomniki przyrody gminy Komin
Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Przedmiot ochrony Gaz narzutowy Jesion wyniosy Jesion wyniosy Klon srebrzysty Lipa drobnolistna Lipy drobnolistne (3 szt.) Jesion wyniosy Platan klonolistny Db szypukowy Lokalizacja Teren nadlenictwa Jarocin, Lenictwo Greczki, oddzia 400h,m; wymiary: 420 x 180 x 220 cm Teren parku zamkowego w Kominie; piernica 380 cm, wysoko: ok. 30 m Teren parku zamkowego w Kominie; piernica: 520 cm; wysoko: ok. 30 m Teren parku zamkowego w Kominie; piernica: 340 cm; wysoko: ok. 28 m Teren parku zamkowego w Kominie; piernica: 300 cm; wysoko: ok. 25 m Teren parafii rzymsko-katolickiej, na placu Kocielnym; piernice: 395, 355, 290 cm, wysoko: 28 m Miejscowo Mokronos, park; piernica: 344 cm, wysoko: 25 m Miejscowo Mokronos, park; piernica 290 cm, wysoko: 23 m Przy drodze Greczki -Wyrbin; piernica: 425 cm, wysoko: 30 m Nr 161 393 394 395 397 398 572 571 401
() 4. Historyczno - kulturowe uwarunkowania rozwoju przestrzennego. 4.1 Zarys historii. W rozwoju przestrzennym Komina mona wyznaczy nastpujce etapy: a) b) c) d) e) VII XII w., okres przedlokacyjny XIII XV w., miasto redniowieczne XVI XVII w., okres kolonizacji XVIII w., osadnictwo niemieckie XIX XX w., zmiany osadnicze i przestrzenne
Okres przedlokacyjny Na miejscu obecnego zamku i placu N.M.P. w VII IX w istnia prawdopodobnie grd wraz z podgrodziem. Rwnolegle do grodu i podgrodzia przebiegaa droga
28
pnoc poudnie, przy ktrej powstaa osada z placem targowym, datowana na XII w. Miasto redniowieczne W 1232 r. Wadysaw Odonic przekaza zakonowi templariuszy wie Komin i zezwala na lokacj miasta na bazie istniejcej osady targowej. Miasto zwane w XV w Wielkim Kominem, posiadao czworoboczny rynek, siatk wskich ulic i opasane byo cigiem owalnicowo uksztatowanych murw obronnych z bramami: Wrocawsk i Torusk. Poza murami wznosi si gotycki zamek waciciela klucza komiskiego. Okres kolonizacji W kocu XV w dla napywajcych sukiennikw zaoono nowe miasto, ktre otrzymao nazw Nowy Komin, pooone w pobliu drogi wiodcej do Pleszewa i stawu miejskiego, nie byo powizane kompozycyjnie ani z Wielkim Kominem, ani z zamkiem. Posiadao wasny rynek na planie zblionym do kwadratu.
Lokacje miast: Komin Wielki (1232 r.), Komin Nowy (XV w.), Komin Niemiecki (1775 r.)
29
Prawdopodobne uksztatowanie grodu i podgrodzia (VII IX w.)
Zmiany osadnicze i przestrzenne w XIX i XX wieku
30
Wiek XVI i XVII by okresem szczeglnego rozkwitu Wielkiego Komina pod rzdami kolejnych wacicieli Gruszczyskich, Grkw, Przyjemskich (przebudowa kocioa farnego i zamku). W latach 1628 1648 na osi drogi do Jarocina powsta zesp zabudowa klasztornych o.o. Bernardynw, a wzdu drogi zacza powstawa zabudowa podmiejska. Osadnictwo niemieckie. W 1775 r. Elbieta z Branickich Sapieyna wydaa akt lokacyjny dla trzeciego miasta zaoonego na przedmieciu lipowieckim, zwanego Kominem Niemieckim. Miasto zwizane z Wielkim Kominem osi drogi krotoszyskiej, posiadao prostoktny rynek z dominant kocioem ewangelickim. Zmiany osadnicze i przestrzenne. Do koca XVIII w. Wielki Komin zachowa swoje redniowieczne uksztatowanie: wskie ulice i parcele. W 1811 r. poczono Komin Wielki, Nowy i Niemiecki w jeden obszar administracyjny. Po poarach miasta (1810 r. i 1822 r.) rozebrano mury obronne. Pozwolio to na uzyskanie terenw budowlanych midzy Nowym i Wielkim Kominem i poczenie sieci ulic, dotychczas odrbnych organizmw miejskich. Od 1875 r. w zwizku z budow linii kolejowej, miasto rozbudowuje si na zachd od redniowiecznego orodka. Powstaj tu budynki zwizane z administracj powiatu komiskiego i prywatne domy. Znaczn cz zachodnich terenw zaj ogrd, pocztkowo nalecy do kocioa farnego a od okresu II Wojny wiatowej park miejski. Przemys zajmowa tereny po zachodniej stronie linii kolejowej, wyjtek stanowia gazownia miejska. Od koca XIX w stopniowo ulega zmianie ukad wodny. Wpyny na to: osuszanie mokrade rzeki Biaki i regulacja rzeki Orli i likwidacja spitrze. W konsekwencji znikna rzeka Biaka a zesp staww miejskich zosta zredukowany do wskiego cieku rzeki Orli. Zlikwidowanie w 1932 r. powiatu komiskiego zahamowao intensywny rozwj przestrzenny miasta. Po 1945 r. zmiany w planie miasta objy gwnie obszar pnocnozachodni i pnocno-wschodni., budowa blokw i osiedli domkw jednorodzinnych, oraz cz przedmiecia lipowieckiego. Wybudowano te orodek wodno wypoczynkowy przy ul. Pleszewskiej. Spis zabytkw architektury i budownictwa miasta Komin Wielkopolski (patrz: Gminny program opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013, punkt 4.2 Wykaz obiektw zabytkowych nieruchomych) Obiekty wpisane do rejestru zabytkw na terenie gminy (patrz: Gminny program opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013, punkt 4.1 Obiekty zabytkowe nieruchome o najwyszym znaczeniu dla gminy) 4.2. Noty historyczne i stan zachowania rodowiska kulturowego wsi w gminie. BIAY DWR NOTA HISTORYCZNA Biay Dwr pooony jest na pnocny zachd od Komina. W XVI i XVII wieku znajdoway si w tym miejscu tzw. ki obywatelskie. W 1838 r. miejscowo otrzymaa nazw Weisshof (zarzdzenie z 24.09.1838 r.) W latach 1896-97 Bank Ziemski w Poznaniu
31
rozparcelowa tzw. resztwk na obszarze 125 ha. Najwikszym gospodarstwem bya tzw. Foltynwka obejmujca 80 ha. W 1905r. zostaa czciowo podzielona przez Parcelacyjn Spk Rolnikw. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Wie tworzy nieregularny ukad rozrzuconych pojedynczych gospodarstw. W niewielkich fragmentach zabudowa gospodarstw zgrupowana jest w ukadzie szeregowym po jednej stronie ulicy. Zabudowa Zabudowa domw mieszkalnych i zabudowa gospodarczych w przewaajcej wikszoci powstaa w 2. po. XX w. Nieliczne przykady starszej zabudowy z elementami oryginalnego detalu architektonicznego. witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si jedna kapliczka murowana z 2. po. XX w. Zadrzewienia, ziele przydrona Gwna droga prowadzca z Komina na pn.-zach. obsadzona jest starymi drzewami owocowymi (czerenie, jabonie ). Przy drodze gospodarstwo z du zwart grup starodrzewu (lipy,...). Przy nielicznych gospodarstwach pojedyncze okazy duych drzew (przewanie topole). BORZCICE NOTA HISTORYCZNA Borzcice pooone s na pnoc od Komina. Pierwsza wzmianka o wsi Borzcice pochodzi z 1338 r. Wie wraz z dobrami klucza komiskiego zostaa nadana przez krla Kazimierza Wielkiego Maciejowi Borkowicowi. Kolejnymi wacicielami byli: Bartosz Sokoowski od 1412 r., okoo 1450 Hiczy z Rogowa, od 1471 r. Bartomiej z Iwanic Gryszczyski. Kolejnymi wacicielami byy rodziny: Grkow, Weyerw, Przyjemskich, Sapiechw, Kalkreuthw. W dniu 22 lutego 1885 r. 31 gospodarzy z Borzcic zostao zwolnionych z paszczyzny. Po I wojnie wiatowej ojciec Stanisawa Mikoajczyka, pniejszego wicepremiera i ministra w rzdzie polskim zakupi w Borzcicach kawaek ziemi i tu si osiedli. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Wie tworzy ukad zabudowy tzw. ulicwki. Zabudowa
32
Zabudowa domw mieszkalnych i zabudowa gospodarczych w przewaajcej wikszoci powstaa w 2. po. XX w. Nieliczne przykady starszej zabudowy np: drewniany wiatrak z 1875 r., szkoa z 1. po. XX w. witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si jedna figura Matki Boej na prostopadociennym murowanym postumencie (w miejscu nieistniejcego kocioa) Zadrzewienia, ziele przydrona Zwarta ziele wysoka wzdu cieku wodnego na tyach zabudowa gospodarstw. Przed szko wysokie tuje i pojedyncze stare drzewa. BORZCICZKI NOTA HISTORYCZNA Borzciczki pooone s na zachd od Komina. Pierwsza wzmianka o wsi Borzcice pochodzi z 1413 r. w formie nazwy Boszenicze. W 1466 R. cz Borzciczek posiada Jan Unisawski a pniej w XVI w. rodzina Westerskich, Cerekwickich. W 1580 r. wacicielk bya Katarzyna ychliska. Po niej majtek przeszed na rodzin Mycielskich a pniej Bieleckich. W 2. po. XVII w. Borzciczki naleay do Andrzeja Gostyskiego potem do Kurnatowskich Herbu odzia. W 1731 r. Mateusz Kurnatowski sprzeda dobra Franciszkowi Gajewskiemu herbu Ostoja. Od Gajewskich nabyli Borzciczki Radoliscy. W 1859 Zmieniono nazw wsi na Radenz. W 1865 r. wie naby ksi pruski Stolberg z Wernigerode. Stolberbowie opucili Borzciczki w 1945 r. po wojnie utworzono Rolnicz Spdzielni Produkcyjn, a w paacu Uniwersytet Ludowy, a po nim kolejno Orodek Szkolenia Kadr Spdzielczoci, Szko Pracy Spoecznej, Specjalny Orodek Szkolno- Wychowawczy.
STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Gwny ukad kompozycyjny tworzy zesp paacowo-parkowy z zabudowaniami pofolwarcznymi, zabudow mieszkaln zwizan z dawnym folwarkiem oraz nowe zabudowania. Zabudowa Paac z XIX w., koci z XVIII w. (na fundamentach z XVI w.), zabudowania suebne (konstrukcji szachulcowej) oraz oryginalne zabudowania gospodarcze, stodoy i domy mieszkalne i inne zabudowania zwizane z funkcjonowaniem folwarku. witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si pi wspczesnych kapliczek: Zmartwychwstanie, Wniebowstpienie, Zesanie Ducha witego, Wniebowzicie, Ukoronowanie. Zadrzewienia, ziele przydrona
33
Zwarta ziele wysoka parku przy paacowego z bogatym i zrnicowanym starodrzewem wzdu drogi Komin Borek aleja starych lip, na tyach kocioa aleja kasztanowa. CEGIELNIA NOTA HISTORYCZNA Cegielnia pooona jest na wschd od Komina. O wsi brak jest szerszych informacji. Wie wspomniana jest w 1880r. cznie z wsi Mogika, obie wsie liczy wtedy 21 domw i 215 mieszkacw. W 1992 r. wie liczya 27 numerw i 215 mieszkacw. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Gwny ukad kompozycyjny tworzy zabudowa w formie ulicwki. Zabudowa Zabudowa gospodarstw w przewaajcej wikszoci z XX w. witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si krzy przydrony, figura w. Wawrzyca. Zadrzewienia, ziele przydrona Zwarta ziele wysoka gwnie jako dwustronne obsadzenia przy drogach do Komina miejscami tworzce malownicze zielone sklepienia. CHEKWKO NOTA HISTORYCZNA Chekwko pooone jest na pnoc od Komina, naleao w XVII wieku jako folwark do dbr miasta Komina. W 1909 r. ziemi nalec do folwarku Komisja Kolonizacyjna podzielia pomidzy niemieckich kolonistw. Pozostaa cz ziemi tj.63,12 ha przydzielono wacicielowi fabryki maszyn z Komina Greczmielowi. Obecnie Chekwko naley do Nowej Obry. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Gwny ukad kompozycyjny tworzy zesp zabudowy zagrodowej na zakrcie drogi Jarocin Komin. Zabudowa Zabudowa z XIX w. witki, kapliczki itp.
34
Brak. Zadrzewienia, ziele przydrona Ziele wysoka jako obsadzenie drogi Jarocin Komin CZARNY SAD NOTA HISTORYCZNA Czarny Sad pooony jest na poudnie od Komina. W okresie przedlokacyjnym istniao tu grodzisko. Pierwsza wzmianka historyczna pochodzi z 1428 gdy Czarny Sad naley do klucza komiskiego, ktry by w tym czasie wasnoci Mocica Przedpeka. W 1530 r. Wojciech Kaniewski sprzeda pustkowia czarnosadzkie Hieronimowi Rozdraewskiemu. Za czasw Przyjemskich Czarnysad wchodzi w skad klucza komiskiego. W latach 1700-1730 wacicielem by Jan Kazimierz Sapieha. W 1773 wacicielem zosta Kazimierz Nestor Sapieha. W 1791 wacicielem zosta Adolf Kalkreuth. Po jego bankructwie rzd pruski w 1838 podzieli dobra komiskie i Czarny Sad wszed w skad klucza lipowieckiego. W1841 r. wascicielem Czarnego Sadu by Wawrzyniec Wierzbiski a potem kolejno jego spadkobiercy: Emilia Chodacka, Anna ubieska, Witold Chodacki, od 1862 r. Leon Bukowiecki, od 1866 r. Levi Cohn od 1875 r. Franciszek Chekowski, od 1888 r. Stanisaw Chosowski od 1909 r. Janusz Chosowski. Po II wojnie wiatowej zaoono Rolnicz Spdzielni Produkcyjn o pow. 399 ha. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Gwny ukad kompozycyjny tworzy zesp dawnego paacu i parku z zabudow gospodarcz i ulic z zabudowaniami wsi. Zabudowa Zabudowa wsi z dachami spadzistymi i paskimi, paac przebudowany na sale wiejsk (zatraci swj pierwotny charakter), zabudowania pofolwarczne. witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si krzy przydrony i figura. Zadrzewienia, ziele przydrona Zwarta ziele wysoka w dawnym parku podworskim, pierwotny ukad zosta zaoony przez Augustyna Denizot, ogrodnika poznaskiego w 1884 r. DBIOGRA NOTA HISTORYCZNA Dbiogra pooona jest na poudnie od Komina przy drodze Czarny Sad Kaniew. Od 1905 r. wchodzia w skad Psiego Pola, w latach 1905-1908 Komisja
35
Kolonizacyjna przyznaa Dbiogr doktorowi filozofii Ernestowi Weissowi w 1906r. powsta paac. Po II wojnie wiatowej majtek zosta rozparcelowany. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Wie stanowi ok. 14 gospodarstw zlokalizowanych przewanie przy gwnej drodze. Prostopadle do drogi o widokowa na paac. Zabudowa Zabudowa z XX w. witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si krzy przy drodze do paacu. Zadrzewienia, ziele przydrona Zadrzewienia przydrone wzdu drogi Kaniew Czarny Sad, zwarta ziele wysoka park przypaacowy. DBWIEC NOTA HISTORYCZNA Dbwiec pooona jest na pnocny zachd od Komina. Pierwsza wzmianka pochodzi z pocztku XVIII w. Byy to tereny pastwisk rdlenych. Stae osadnictwo na terenie Dbwca datuje si od koca XVIII w. W maym dworku mieszka zarzdca majtku a na skraju lasu byy stawy rybne. Po II wojnie wiatowej powstaa Spdzielnia Produkcyjna. Obecnie wie liczy ok.11 gospodarstw. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Zabudowa wsi wzdu drogi bocznej prowadzcej na pola, po jej zachodniej stronie i nieco oddalone zabudowania pofolwarczne, dworek nie istnieje. Zabudowa Zabudowa gwnie z XX w witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si krzy przydrony. Zadrzewienia, ziele przydrona We wsi aleja kasztanowa. Zwarta ziele lena na skraju wsi. GAZKI
36
NOTA HISTORYCZNA Gazki pooone s w odlegoci ok. 5 km od Komina przy drodze wiodcej do Borku. Udokumentowane pocztki sigaj 2. po. XVI w., ok. 1580 r. wacicielk bya Katarzyna Zychliska w tym okresie tereny te porastaa prastara puszcza. W 1602 r. wacicielem by Jakub Baszkowski po nim Mycielscy, ktrzy wybudowali tu dworek modrzewiowy. Nastpni waciciele to Sulimowscy, Bieliccy, Gostyscy, Kurnatowscy, Gajewscy, Konarscy, Radoliscy i Stolberg z Wernigerode. Wie powstaa na podstawie recesu z 1840 r. Obecny paac wybudowany zosta w 1908 r. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Zabudowania gospodarskie wsi uoone wzdu drogi Komin Borek, o poprzeczn stanowi ukad wodny z ladami po stawach. Wzdu ukadu wodnego znajduje si droga dojazdowa do paacu. Wok paacu park podworski, w ssiedztwie pozostaoci zabudowa pofolwarcznych. Zabudowa Zabudowa przewaajca z XX w. witki, kapliczki itp. We wsi znajduj si krzye przydrone. Zadrzewienia, ziele przydrona Zwarty kompleks zieleni stanowi ziele parku podworskiego, pojedyncze drzewa wzdu cieku wodnego i w miejscu staww. GOCIEJEW NOTA HISTORYCZNA Gociejew pooona jest na poudniowy -zachd od Komina, ley przy dolinie Orli na jej prawym brzegu. Wie naleaa do tzw. zwartego osadnictwa dorzecza grnej Orli w 1350 r. wie bya wasnoci rycerza Chwalimira pniej Gociejewskich, Gruszczynskich, Grkw, Czarnkowskich, Weyerw, Przyjemskich, Chapowskich (od 1763 r.), Drzgalski (1815 r.), Klose (1857 r.), Chemicki (1860 r.). W Gociejewie w XV i XVI w. na rzece Orli by myn wodny. Wie w dzisiejszym znaczeniu powstaa w wyniku regulacji z 1840 r. Obecnie wie liczy ok. 49 gospodarstw. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Wie Gociejew to ukad ulicwki i cz zabudowy rozproszonej w okolicy Pani Woli i Jzefowa. Zabudowa
37
Zabudowa gwnie z 2. po. XX w niejednolita w formach przestrzennych, w pnocnej czci budynek dawnej szkoy. witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si figura Chrystusa na kolumnie i ceglana kapliczka. Zadrzewienia, ziele przydrona Droga brukowana obsadzona drzewami owocowymi, pojedyncze kpy drzew przy dolinie Orli. GRECZKI NOTA HISTORYCZNA Greczki pooona jest na pnocny -zachd od Komina. Majtek Greczki by gniazdem rodowym Greckich i pozostawa w ich rkach do XVII wieku w 1693 r. Dobra znajdoway si w posiadaniu Wojciecha Malczewskiego pniej Bonieckich, Rychowskich, Funkw, Eichmanw a od 1872 r. Stolberg z Wernigerode po II wojnie wiatowej Greczki byy wasnoci Pastwowych Nieruchomoci Ziemskich a potem utworzono tu PGR. Wioska ma obecnie ok. 14 numerw. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Wie znajduje si na skraju lasu nad rzek Pogon. Zabudowania wsi folwarku i paacu stanowi zwarty ukad przestrzenny. Gwna ulica obustronnie obsadzona ywopotem i drzewkami jarzbiny. W poudniowej czci dziedziniec z zabudowaniami folwarcznymi; na wzniesieniu paac. Zabudowa Zabudowa z XIX i XX w. witki, kapliczki itp. We wsi przy stawie znajduje si kapliczka. Zadrzewienia, ziele przydrona Ziele przyuliczna, drzewa niski ywopot, starodrzew parku przydworskiego. KANIEW NOTA HISTORYCZNA Kaniew pooona jest na poudniowy-zachd od Komina. Pierwsza potwierdzona historycznie wzmianka pochodzi z 1462 r. W 1602 r. Kaniew nalea do dbr komiskich. W XVIII w od Sapiehw Kaniew kupili Kalkreuthowie a pniej rzd pruski. W 1902 r. wybudowano we wsi szko. Obecnie wie liczy ok. 41 gospodarstw.
38
STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Zabudowa rozwija si wok doliny rzeczki w kierunkach przy drodze na Dbiogr, Psie Pole, Skaw. Wie ma due walory ze wzgldu na malownicze uksztatowanie terenu. Zabudowa Zabudowa z XIX w. z interesujcym detalem ceglanym .Nowe zabudowania z XX w witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si figura Matki Boej, i krzy. Zadrzewienia, ziele przydrona Ziele drzew wysokich i niskich krzeww rosnca wzdu rzeczki. KLATKA NOTA HISTORYCZNA Klatka pooona jest nad brzegiem Orli na wschd od Komina. W XIX w. znajdowa si tu myn wodny .Obecnie jest to osada zoona z czterech gospodarstw. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Grupa gospodarstw z drog prowadzc do rzeki Orli brak ladw po mynie. Zabudowa Zabudowa z XX w. witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si krzy przydrony przy zjedzie z drogi Komin Dobrzyca. Zadrzewienia, ziele przydrona grupa drzew w czci nadrzecznej. LIPOWIEC NOTA HISTORYCZNA Lipowiec pooony jest na poudnie od Komina. Pierwszy raz wzmiankowany w 1338 r. w dokumencie Kazimierza Wielkiego dla Maka Borkowica. Wraz z kluczem komiskim wie przechodzi w rce kolejnych wacicieli miedzy innymi Gruszczyskich, Grkw, Weyerw, Przyjemskich, Sapiechw, Kalkreutha. W 1841 r. rzd pruski sprzeda
39
Lipowiec Karolowi Zygmuntowi Graetz. Kolejni waciciele to Borrman, Heilzheimer. W 1905 Komisja Kolonizacyjna utworzya 27 nowych gospodarstw. W pniejszym okresie rozdzielono administracyjnie rejon paacu z folwarkiem i zabudowania wsi. Obecnie wioska liczy 30 gospodarstw. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Gwny ukad tworzy zabudowa wzdu drogi obsadzonej lipami. Zabudowa Zabudowa z XX w. witki, kapliczki itp. We wsi znajduj si dwa krzye przydrone Zadrzewienia, ziele przydrona Stare lipy wzdu drogi. MOGIKA NOTA HISTORYCZNA Mogika pooone jest na wschd od Komina. O wsi brak jest szerszych informacji. Wie wspomniana jest w 1880 r. cznie z wsi Cegielnia, obie wsie liczyy wtedy 21 domw i 215 mieszkacw. Obecnie skada si z trzech gospodarstw z tartakiem. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Zabudowa rozproszona. Zabudowa Zabudowa z XX w. witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si figura na trjstopniowym postumencie Zadrzewienia, ziele przydrona Droga z Komina obsadzona drzewami. MOKRONOS NOTA HISTORYCZNA
40
Mokronos pooony jest na poudniowy-zachd ok. 8 km od Komina. Dwa kilometry od wsi w X i XI w. istniao grodzisko. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1313 r., gdy Mokronos nalea do Dzierykraja, pniej jego potomkowie przybrali nazwisko Mokronoskich. W XV w. wacicielem by Hicza z Rogowa a pniej Gruszczyscy, Grkowie, Czarnkowscy. Na przeomie XVII i XVIII w. miejscowo naley do Domiechowskiego a pniej Modlibowskiego. W po. XIX w. spon drewniany koci a na jego miejscu wybudowano w latach 1874-1877r. nowy w stylu neogotyckim. W XVII i XVIII w. Mokronos posiada wasny szpital. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Zabudowa grupuje si przy gwnej ulicy, ktra na znacznym odcinku nakierowana jest na wie kocioa. Przed kocioem niewielki placyk ze sklepami stanowi centrum wsi. Zabudowa Zabudowa z XIX w. i XX w., drewniany wiatrak z XVIII w. witki, kapliczki itp. Wspczesna kapliczka w centrum wsi przy zaamaniu osi widokowej. Zadrzewienia, ziele przydrona Zwarta ziele starodrzew w okolicy kocioa. MYCIELIN NOTA HISTORYCZNA Mycielin pooona jest na poudniowy-zachd od Borzciczek. Na pocztku XVII w. Krzysztof Mycielski zaoy w odlegoci 1km od wioski Borzciczki folwark. W XIX w. wybudowano tu stodo o ciekawej konstrukcji szkieletowej skadajcej si z dwu dwunastobokw o pochylonych cianach nakrytych dachami stokowymi strzech i poczonych niszym cznikiem z bram przejazdow 1/2 tej konstrukcji istniaa jeszcze do lat 90. XX w. Obecnie pozostay fundamenty. Obecnie Mycielin to jedno gospodarstwo przy lesie. Do miejsca gdzie stay stodoy prowadzi aleja starych drzew.
NOWA OBRA NOTA HISTORYCZNA Nowa Obra pooona jest na pnoc od Komina. Powstaa po uwaszczeniu w 1844 r., wtedy 12 chaupnikw stao si gospodarzami. Obecnie wie posiada wspczesn zabudow gospodarsk usytuowan wzdu drogi Komin Stara Obra. W rodku wsi budynek dawnej szkoy. Na granicach wsi ziele przydrona. Przy jednym z domw krzy.
41
STARA OBRA NOTA HISTORYCZNA Stara Obra pooona jest 6 km na pnoc od Komina. Przy linii kolejowej Komin Jarocin. W miejscu tym znajduj si tereny rdliskowe rzeki Obry. lady osadnictwa sigaj czasw pradawnych wiadczy o tym grodzisko z VII-XII w pooone przy drodze do Szymanowa. Pierwsza wzmianka pochodzi z 1436 r., gdy wie naleaa do Mocica Przedpeka. Podobnie jak inne wioski klucza komiskiego przechodziy do rk kolejnych wacicieli. W 1836 r. majtek przej rzd pruski, w 1841 r. majtek kupi Hieronim Schmolke, kolejnymi wacicielami byli: Raszkiewicz (1846), Czapscy (1853), Zakrzewski (1867), Dietrich Angelkorte, Auerbach (1885), od 1912 r. Czapscy. Po II wojnie wiatowej powstaa w Starej Obrze RSP prowadzca przetwrni owocowo warzywn. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Gwny ukad kompozycyjny zbudowany jest na skrzyowaniu drg z Komina do Goliny i z Wakowa do Szymanowa. W pnocno-zachodniej czci znajduje si zesp paacowo-parkowy z zabudow pofolwarczn. W czci wschodniej wok szkoy i kilku uliczek koncentruje si zabudowa wsi z przeomu XIX i XX w. i w znacznej wikszoci z 2. po. XX w. Wie posiada stacj kolejow. Zabudowa Zabudowa z XIX w. i XX w. witki, kapliczki itp. Przy drodze z Komina znajduje si figura na cylindrycznym postumencie. Zadrzewienia, ziele przydrona W czci pnocnej park przechodzi w mody las, drogi dojazdowe do wsi czciowo obsadzone starymi drzewami. ORLA NOTA HISTORYCZNA Orla pooona jest na wschd od Komina. Naley do najstarszych osad pooonych w rejonie Komina. Ley nad szerok dolin rzeki Orli. Wie istniaa ju w po. XII w., a w 1. po. XII w. staa si wasnoci zakonu templariuszy. Pniej przechodzia w rce kolejnych wacicieli klucza komiskiego a do przejcia przez rzd pruski w 1838 r. W 1841 r. kupi Orl Fryderyk Kottwitz, w 1844r.-Rudolf Licht, w 1847 Katarzyna Mielyska w 1861r. Bernard Steinkopff od 1908 r. wacicielami byli Heisingowie. Po wojnie powstaa Rolnicza Spdzielnia Produkcyjna. Wie jako gmina powstaa na mocy recesu z 1845 r. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny
42
Ukad przestrzenny oparty jest na sieci drg przy gwnej drodze z Komina do Dobrzycy, na zakoczeniu jednej z poprzecznych uliczek znajduj si zabudowania pofolwarczne i w gbi paac z pozostaociami parku. Zabudowa Zabudowa zrnicowana, duo niezharmonizowanej zabudowy z XX w. witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si figura Matki Boej. Zadrzewienia, ziele przydrona Drogi obsadzone starymi drzewami, wiksze skupisko drzew przy paacu na krawdzi doliny Orli. PANI WOLA NOTA HISTORYCZNA Pani Wola powstaa na polach wsi Gociejew na mocy recesu w 1840 r. Dzisiaj w Pani Woli znajduje si 5 gospodarstw o wspczesnej zabudowie. POGORZAKI MAE I WIELKIE NOTA HISTORYCZNA Pogorzaki Mae pooone s na zachd od Komina. Zwane byy Hubami. W XVIII w. chopi z Borzciczek zaczli budowa swoje domy w ssiednich lasach .W 1. po. XX w. odczono ich od Borzciczek i utworzono osobny okrg wiejski: Pogorzaki Mae z 26 domami i Pogorzaki Wielkie z 11 domami. Pogorzaki Mae to zabudowa to zabudowa wzdu drogi prowadzcej do lasu. Pogorzaki Wielkie stanowi ukad rozproszony. Obecnie w obu wioskach jest ok.54 domw PSIE POLE NOTA HISTORYCZNA Psie Pole pooone jest na poudniowy zachd od Komina. Wchodzio w skad klucza komiskiego, byo miejscem hodowli psw myliwskich, w 1803r. na wyrbie lenym zaoono folwark. Od 1842r. majtek naby Edward Majunke a potem wacicielami byli midzy innymi: Levison, Dawid Marcus, Radoliski, Bo"m, Kulau, od 1908 r. do II wojny wiatowej wacicielem by Eric Frank. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Gwny ukad kompozycyjny tworzy zaoenie paacowo parkowe z pooonym na osi dziedzicem gospodarczym.
43
Zabudowa Paac z XIX w., zbudowania gospodarcze w konstrukcji muru ceglano kamiennego. witki, kapliczki itp. Brak. Zadrzewienia, ziele przydrona Zwarta ziele -park przypaacowy. SAPIEYN NOTA HISTORYCZNA Sapieyn pooony jest na pnocny-wschd od Komina. Na mocy regulacji w 1836 r. osiedlono tutaj Kolonistw niemieckich z Saksonii. W kocu XIX w. znaczn wasno ziemi uzyskali Bahrfeldowie po nich wacicielami byli Gumpertowie w 1903 r. Komisja kolonizacyjna osiedlia tutaj dalszych Niemcw .Obecnie Sapieyn liczy ok.32 gospodarstw. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Zabudowa grupuje si wzdu ulicy o zmiennym kierunku. Zabudowa Zabudowa murowana wspczesna. witki, kapliczki itp. W centrum wsi figura Chrystusa, przy drodze polnej krzy. Zadrzewienia, ziele przydrona Zwarta ziele przy cieku wodnym. SERAFINW NOTA HISTORYCZNA Serafinw pooony jest na zachd od Komina. Pocztki osadnictwa sigaj XVI w. Serafinw nalea do folwarku Wrotkw. Po1856 r. Serafinw nalea do Moritza Bartela a po nim kolejno do Napoleona Szredera, Jzefa Wulkowskiego, Maeckiego. W 1910 r. Lambert Budziszewski sprzeda Bankowi Ziemskiemu w Poznaniu cz Serafinowa a bank rozparcelowa pomidzy gospodarzy z Mokronosa a pozosta cz kupili Kukliscy i wadali tu do II wojny wiatowej STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO
44
Ukad przestrzenny Ukad wsi zbudowany jest na osi ulicy, na ktrej zamkniciu znajduje si drewniany koci i dworek. Zabudowa Zabudowa gwnie z XX w. nieliczne obiekty z XIX w. Koci drewniany z XVIII w. witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si metalowy krzy. Zadrzewienia, ziele przydrona Ziele wok kocioa -stare drzewa lipowe. SKAW NOTA HISTORYCZNA Skaw pooony jest na poudniowy-zachd od Komina na lewym brzegu Orli z widoczn malownicz dolink. W Skaowie w XI i XII w. funkcjonowao grodzisko. W rdach historycznych Skaw wzmiankowany jest w dokumencie z 1338 r. W pocztku XV w. Skaw by samodzielnym majtkiem rodu Skaowskich. Od 1471 r. wchodzi w skad klucza komiskiego. W 1767 r. Piotr Sapieha sprzedaje Skaw Radoliskiemu, kolejni waciciele: to Kurnatowscy, Szrader, Chrzanowski, Parcelacyjna Spka Rolnikw, Rawicki, Spka Ziemska we wrzeni od 1911 r. resztwk naby Modlibowski. Po wojnie utworzono tu PGR. Wie Skaw powstaa w wyniku regulacji recesem z 1850 r. Obecnie Skaw liczy ok. 25 gospodarstw. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Wie rozpoczyna si skarp nad rzek, przy ktrej znajduje si dworek a za nim zabudowa po obu stronach drogi do Komina. Zabudowa Zabudowa wspczesna i z przeomu wiekw XIX XX w. witki, kapliczki itp. Brak. Zadrzewienia, ziele przydrona Ziele wzdu rzeki i przy drodze. STANIEW NOTA HISTORYCZNA
45
Staniew pooony jest na zachd od Komina nad rzek Orl pierwsza wzmianka w1291 r. Pocztkowo wie nie wchodzia w skad klucza komiskiego. Dopiero od XV w. losy Staniewa wi si z wacicielami Komina. Na terenie Staniewa byy zabudowania zwane Baanty oraz stawy rybne. Po 1841 r. rzd pruski sprzeda Staniew Edwardowi Diehl, potem wacicielami byli Otto Mitschke i jego spadkobiercy. Wie powstaa na mocy recesu w 1856 r. W 1896 r. wybudowano szko. Po wojnie powsta PGR. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Wie rozoona po obu brzegach rzeki Orli. W czci poudniowej zesp paacowo parkowy z zabudowaniami pofolwarcznymi i mieszkaniami pracownikw gospodarstwa. Zabudowa Zabudowa z XIX w. i wspczesna , paac z XIX w., pojedyncze przykady zabudowy szachulcowej. witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si krzy przydrony i figura. Zadrzewienia, ziele przydrona Ziele zwarta dawnego parku podworskiego oraz wzdu rzeki Orli. SUNIA NOTA HISTORYCZNA Sunia pooona jest na lewym brzegu Orli na poudniowy zachd od Komina. Pojawia si w rdach pisanych w XVI w. Bya siedzib rodu Sonickich. Nie wchodzia w skad dbr klucza komiskiego w 1740 r. wacicielem by Jan Skarbek po nim Gajewski. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Zabudowa zlokalizowana wzdu drogi do Gociejewa. Zabudowa Zabudowa zrnicowana, pojedyncze domy drewniane i w konstrukcji szachulcowej wypenionej glin. witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si krzy przydrony.
46
Zadrzewienia, ziele przydrona Zadrzewienia czciowo wzdu drg dojazdowych do wsi. SZYMANW NOTA HISTORYCZNA Szymanw pooony jest na pnoc od Komina .Powsta w wyniku parcelacji majtku w Starej Obrze. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Malownicza zabudowa wzdu drogi pomidzy obszarami lenymi i pojedyncze domy rozproszone. Zabudowa Zabudowa tzw. poniatwek i wspczesna. witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si murowana kapliczka. Zadrzewienia, ziele przydrona Zadrzewienia przydrone, wie otaczaj lasy. TATARY NOTA HISTORYCZNA Tatary pooone s na wschd od Komina. O wsi brak jest szerszych informacji historycznych. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Zabudowa rozproszona wspczesna. Zabudowa Zabudowa wspczesna. witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si krzy przydrony. Zadrzewienia, ziele przydrona
47
Gwna droga obsadzona drzewami. WALERIANW NOTA HISTORYCZNA Walerianw pooony jest na pnocny -zachd od Komina. Nalea pierwotnie administracyjnie do Zimnowody. Oddzielna gmina powstaa w wyniku regulacji na mocy recesu z 1842 r. W 1901 r. wybudowano w Walerianowie szko. Obecnie w wiosce s 24 gospodarstwa. WAKW Wakw pooony jest na pnoc od Komina przy szosie Krotoszyn - Jarocin nad rzek Lubieszk. Pierwsza wzmianka pochodzi z XIV w. Wakw wchodzi w skad klucza komiskiego i wiza swe losy z kolejnymi jego wacicielami od Hiczy z Rogowa w XV w. do Kalkreutha w XVIII w. W 1850 r. rzd pruski przeprowadzi regulacj, w 1842-1843 r. zbudowano we wsi koci murowany, w 1893 r. powstao we wsi Kko Rolnicze. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Wie pooona na skrzyowaniu drg. Dominant wysokociow jest wiea kocioa. Zabudowa Zabudowa z XX w. witki, kapliczki itp. Przy kociele figura w. Jzefa. Zadrzewienia, ziele przydrona Starodrzew przy kociele i zadrzewienia przydrone WROTKW Wrotkw pooony jest na poudniowy zachd od Komina. Pierwsza wzmianka historyczna pochodzi z 1338 r. wie bya siedzib rodu Wrotkowskich. W 1455 r. w poowie bya wasnoci Hiczy z Rogowa od ok. 1471 r. wie przechodzia w rce tych samych wacicieli, ktrzy wadali kluczem komiskim. Od 1756 r. Wrotkw przejmuj Radoliscy pniej Kurnatowscy i wielokrotnie zmieniaa wacicieli w XIX w. Od 1868r. do II wojny wiatowej stanowia wasno Stolbergw. Wie powstaa w wyniku recesu uwaszczeniowego w 1840 r. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny
48
Zabudowa wzdu zakrcajcej ulicy. W uku drogi obszar ze stawami, resztkami parku i dworem. Zabudowa Zabudowa z XX w. witki, kapliczki itp. We wsi znajduj si krzye przydrone. Zadrzewienia, ziele przydrona Pojedyncze stare drzewa wok dworu i staww. WYRBIN Wyrbin pooony jest na pnocny zachd od Komina. Pocztki osadnictwa na tym terenie sigaj XVII w. Wie powstaa w wyniku regulacji przy podziale klucza Borzciczki na mocy recesu z 1840 r. Tereny obecnej wsi w XIX w. byy jeszcze intensywnie zalesione lasami dbowymi i modrzewiowymi .W 1880 r. wie obejmowaa 26 gospodarstw. W 1901 r. wadze pruskie wybudoway szko. STAN ZACHOWANIA RODOWISKA KULTUROWEGO Ukad przestrzenny Gwny ukad tworzy zabudowa wzdu drogi Borzciczki-Rusko i wzdu ulic prostopadych. Zabudowa Zabudowa z XX w. budynek ceglanej szkoy, budynek starej kuni. witki, kapliczki itp. We wsi znajduje si kapliczka. Zadrzewienia, ziele przydrona Wysokie stare drzewa przy gwnej drodze. 8. Zmiana studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego. Obszary objte zmian studium 53 pooone w zachodniej czci gminy. Obejmuj tereny rozcigajce si pomidzy dolin Orli (strona wsch.), zachodni granic gminy, drog prowadzc z Wyrbina do Komina Wlkp. (strona pn.) oraz rejonem miejscowoci Gociejew (strona pd.). Obejmuj one due otwarte kompleksy rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Fragmenty przewidziane pod lokalizacj elektrowni wiatrowych, to gwnie zdenudowane, paskie tub faliste powierzchnie wysoczyzny morenowej, przecite dolin Orli. S one wyniesione ok. 130 - 142 m n.p.m., i lekko pochylone w kierunku poudniowym. Stan dotychczasowego przeznaczenia i zagospodarowania terenu przedstawiono na rysunku studium. Obszary te, w rejonie poszczeglnych miejscowoci s uzbrojone w podstawowe sieci infrastruktury 49
wodocig, energia elektryczna, telefon. Nie ma tutaj zrealizowanej jeszcze sieci gazowej oraz kanalizacyjnej. Stan rodowiska, w tym stan rolniczej i lenej przestrzeni produkcyjnej, wielkoci i jakoci zasobw wodnych oraz wymogw ochrony rodowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego zosta przedstawiony we wczeniejszych rozdziaach czci tekstowej oraz rysunkowej studium. Na obszarach objtych zmian studium wystpuj obiekty zabytkowe podlegajce ochronie prawnej. Sq to zarwno nieruchomoci wpisane do ewidencji zabytkw oraz rejestru zabytkw, jak i pozostaoci archeologiczne. Stan dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej zosta szczegowo przedstawiony w rozdziale 4. Historyczno-kulturowe uwarunkowania rozwoju przestrzennego oraz w rozdziale 6. Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej, czci tekstowej dotyczcej kierunkw zagospodarowania przestrzennego Tereny, na ktrych przewiduje si realizacj zespow elektrowni wiatrowych stanowi wasno prywatn Na przedmiotowych obszarach wystpuj obiekty i tereny chronione na podstawie przepisw odrbnych wynikajcych przede wszystkim z nastpujcych aktw prawnych: a) Ustawy o ochronie gruntw rolnych i lenych: grunty rolne wysokich klas bonitacyjnych - klas I-IV, grunty rolne stanowice uytki rolne klas V i VI, wytworzone z gleb pochodzenia organicznego, oraz torfowiska, grunty lene na obszarze caej gminy, b) Ustawy Prawo wodne : wody powierzchniowe, zasoby wd podziemnych, ujcia wd podziemnych, - zlewnie chronione wd powierzchniowych. W ramach terenw objtych zmian studium nie wystpuj obszary naturalnych zagroe geologicznych, udokumentowanych z kopalin, zasobw wd podziemnych, oraz terenw grniczych wyznaczonych na podstawie przepisw odrbnych. KIERUNKI ROZWOJU PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY KOMIN WIELKOPOLSKI () 2. Uwarunkowania rozwoju gminy. () Na tempo i kierunki rozwoju gminy Komin Wielkopolski maj zasadniczy wpyw nastpujce zalenoci wynikajce z warunkw geograficznych, rodowiska oraz spoeczno gospodarczych gminy: ()
50
d) znaczna ilo parkw podworskich (17 wpisanych do rejestru konserwatora zabytkw), w tym park w Dbiogrze wczony w obszar chronionego krajobrazu Dbrowy Krotoszyskie Baszkw Rochy, () 3. Generalna koncepcja rozwoju gminy. 3.1. Cele gwne rozwoju i zasady polityki przestrzennej gminy () B. Cele rozwoju kulturowego: ochrona obiektw zabytkowych ochrona krajobrazu kulturowego harmonijne ksztatowanie nowej zabudowy, dostosowanej do skali i charakteru zabudowy istniejcej
() 3.2 Schemat gospodarowania w gminie, docelowa wizja gminy, podmioty dziaa na rzecz rozwoju. () Gmina winna by postrzegana: - () - jako przestrze krajobrazowo - estetyczna, odbierana w kategoriach wizualnych i odczuwana w bezkonfliktowym funkcjonowaniu struktur i powiza, - () 3.4. Funkcje gminy. () Wprowadzane zmiany wynikaj z: koncepcji zrwnowaonego rozwoju i przejcia z aspektw ilociowych na jakociowe: jako ycia, jako rodowiska przyrodniczego, wizerunek przestrzeni i krajobrazu, () Po niezbdnych modyfikacjach funkcji uznaje si, e podstawowymi funkcjami gminy Komin Wielkopolski (bez rozdziau na funkcje miasta i funkcje wsi) w okresie perspektywicznym bd: 1. ochrona i utrzymanie potencjau przyrodniczego, 2. zaspokajanie potrzeb w zakresie turystyki i wypoczynku dla mieszkacw rwnie okolicznych gmin (usugi lokalne i ponadlokalne), 3. () 3.6. Strefy funkcjonalno przestrzenne. ()
51
Podstawowymi kryteriami wydzielania stref funkcjonalno - krajobrazowych byy: - jako rodowiska przyrodniczego, kulturowego i krajobrazu, rwnie rolniczego, ktry naley zachowa, wzmocni lub przywrci, - stopie urbanizacji. Jako efekt kocowy prac projektowych podzielono gmin Komin Wielkopolski na nastpujce strefy przestrzenno krajobrazowe: A strefa zurbanizowana, obejmuje obszar miasta i wsi pooonych wzdu trasy Jarocin Krotoszyn, czyli tereny, na ktrych mog pojawi si intensywniejsze procesy urbanizacyjne w powizaniu z systemami miasta, B strefa doliny rzeki Orli, wraz z projektowanymi zbiornikami wodnymi gwny korytarz ekologiczny gminy, C strefa rolno lena obejmujca pnocne obszary gminy, w rejonie wsi Biay Dwr Stara Obra, D strefa rolno kowa na pozostaym obszarze gminy () W strefie zurbanizowanej A kierunki zagospodarowania przestrzennego dotyczy bd: 1. przygotowania rnorodnej oferty : a. terenw mieszkaniowych , b. terenw usug, c. terenw aktywnoci gospodarczej, drobnego przemysu i drobnej wytwrczoci w taki sposb, aby harmonijnie wpasoway si w krajobraz i nie byy uciliwe dla rodowiska przyrodniczego. 2. rozwoju jakociowego i umiarkowanego rozwoju przestrzennego wielofunkcyjnych jednostek osadniczych 3. ochrony rodowiska kulturowego i przyrodniczego. W strefie B - doliny rzeki Orli gospodarowanie w przestrzeni dotyczy bdzie: 1. podejmowania wzmoonej ochrony polegajcej na specjalnych dziaaniach w stosunku do okrelonych obszarw i obiektw przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych, 2. podejmowanie dziaa hamujcych procesy niszczce, podejmowanie dziaa rehabilitacyjnych i wzbogacajcych ekosystemy, 3. utrzymywania racjonalnego gospodarowania w odniesieniu do okrelonych obszarw otwartych (ekosystemw lenych, rolnych i wodnych), 4. utrzymywania racjonalnego uytkowania obszarw zurbanizowanych, 5. podejmowania specjalnych rygorw w stosunku do uciliwych elementw zagospodarowania lub uytkowania,
52
6. podjcie dziaa w kierunku realizacji zada ponadlokalnych zbiornikw wodnych Orla i Klatka. 7. nadanie dolinie rz. Orli charakteru sfery bezinwestycyjnej dla rozwoju zabudowy, z wyjtkiem ewentualnych obiektw zwizanych z obsug turystyki i rekreacji W strefie rolno - lenej C gospodarowanie w przestrzeni postpowa bdzie w kierunku: 1. odnowy krajobrazu rolniczego na drodze: waciwego ksztatowania systemu zieleni rdpolnej, przywodnej, przydronej, ochrony stosunkw wodnych, wprowadzenia rolnictwa ekologicznego
() 3.8. Programy dziaa w poszczeglnych sferach rozwoju. A. Ochrona i ksztatowanie rodowiska przyrodniczego. - podjcie dziaa w celu utworzenia zespou przyrodniczo krajobrazowego w rejonie wsi Stara Obra Szymanw Biay Dwr, obejmujcego najwartociowsze przyrodniczo obszary gminy, - przygotowanie szczegowego programu ochrony i wzbogacania rodowiska bazujcego na specjalistycznych opracowaniach ekologw i przyrodnikw, a w tym inwentaryzacji przyrodniczej, programu ochrony i ksztatowania zieleni, - rozwj sieci infrastruktury technicznej, w miar postpujcej urbanizacji nowych terenw gminy, - budowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie gminy, oraz budowa oczyszczalni ciekw oraz propagowanie rozwiza indywidualnych oczyszczalni zagrodowych na terenach lecych poza systemem kanalizacji, pomoc w pozyskiwaniu rodkw finansowych dla indywidualnych inwestorw, - egzekwowanie od uciliwych zakadw likwidacji uciliwoci z nakazem wprowadzenia zieleni wok granic dziaki, - wprowadzanie zadrzewie i zalesie na terenach nieuytkw rolnych oraz najsabszych glebach, wprowadzanie pasw zieleni przydronej, nadwodnej i rdpolnej, ksztatowanie tzw. korytarzy ekologicznych, - ochrona korytarzy ekologicznych przed zabudow, - pene odtworzenie warunkw przyrodniczych doliny rzeki Orli na terenie miasta Komina, - prowadzenie do udronienia, oczyszczenia i rozbudowy systemw wd otwartych gminy, realizacja programu maej i redniej retencji, w tym denie do realizacji zbiornikw retencyjnych Orla i Klatka, - prowadzenie prac restytucyjnych i pielgnacyjnych w parkach miejskich i dworskich, - hamowanie procesw degradacji gleb w celu zachowania prawidowej struktury pl uprawnych, k , zadrzewie, - dziaania na rzecz sukcesywnego wprowadzania rolnictwa ekologicznego: szkolenia, pokazy, wyjazdy szkoleniowe, - stymulowanie inicjatyw spoecznych na rzecz dziaa proekologicznych, - promowanie i wspomaganie tworzenia gospodarstw ekologicznych, - propagowanie i prowadzenie edukacji ekologicznej, uzyskiwanie rodkw na cele edukacji, objcie programem dzieci w wieku szkolnym, organizowanie spotka
53
3.9. Kierunki rozwoju przestrzennego gminy () B. Ochrona i ksztatowanie rodowiska kulturowego. Ksztatowania kompozycji przestrzennej miasta. Analiza rozwoju przestrzennego miasta Komina do XIX w. wykazuje charakterystyczn prawidowo powstawania zwartych zespow miejskiej zabudowy: - wytyczenie centrum, placu, rynku z przylegajc siatk ulic, - poczenie pocztkowo samodzielnych orodkw w jeden, harmonijny organizm miejski. Brak takiego sposobu postpowania od poowy XX w. doprowadzi do chaosu przestrzennego i dysharmonicznych cech zabudowy w rejonach ul. Jana Pawa II ul. Czypickiego. Charakter zabudowy w rejonie Zielonego Rynku ma rwnie negatywny wpyw, poniewa osabia dziaanie tego placu jako historycznie uwarunkowanego elementu krystalizujcego w ukadzie urbanistycznym miasta. Postuluje si powrt do zasady aby kady nowo powstajcy zesp zabudowy posiada wyranie zdefiniowany przestrzennie element krystalizujcy ( plac, rynek, cigi zieleni itp. ). Proponuje si zaprojektowanie elementw krystalizujcych w rejonach istniejcej zabudowy: ul. Jana Pawa II, ul. Benedykta z Komina, Zielonego Rynku. Uznajc ziele za integraln cz kompozycji miasta postuluje si wprowadzenie uporzdkowanych cigw zieleni w rejonach historycznego ukadu wodnego, i w przestrzeniach granicznych ( granice miasta, styk: starego centrum - owe orodki zabudowy). Strefy ochrony konserwatorskiej. Strefa A penej ochrony konserwatorskiej Strefa obejmuje obszar szczeglnie wartociowy o bardzo dobrze zachowanej strukturze przestrzennej, do bezwzgldnego zachowania. W strefie tej zakada si priorytet wymaga konserwatorskich dotyczcy: siatki ulic, linii zabudowy, gabarytw zabudowy, wielkoci parceli, materiau, detalu architektonicznego, kolorystyki, ( zalecenia architektoniczne ). Konieczno opracowania planu szczegowego i rewaloryzacji. Strefa B stanowi otulin strefy penej ochrony konserwatorskiej. W obszarze tym ochronie podlegaj zasadnicze elementy rozplanowania istniejcej substancji. Harmonijne czenia charakteru i skali nowej zabudowy z ju istniejc , powinno by osignite przez: - okrelenie linii zabudowy - ustalenie nieprzekraczalnych gabarytw nowej zabudowy - stosowanie stylistyki detalu architektonicznego nawizujcego do elementw charakterystycznych w zabudowie maego miasta
54
- ochron zieleni parkowej i przyulicznej Obiekty wysokie lokalizowane w tej strefie musz posiada dodatkowe opracowanie krajobrazowo kompozycyjne z analiz widokw i panoram miasta. Strefa E i K ochrony ekspozycji i krajobrazu W strefie tej ochrona rozumiana jest jako dbao o harmoni krajobrazu na styku: granice zabudowy miejskiej a tereny otwarte przyrodnicze, ze szczeglnym uwzgldnieniem wanych punktw widokowych. Waciwe eksponowanie obiektw zabytkowych i zespou urbanistycznego powinno by zabezpieczone przez: - wyznaczenie terenw wyczonych spod zabudowy na czci obszaru przedpola widokowego ( szczeglnie w rejonie doliny rzeki Orli ) i zagospodarowanie ich zieleni ( parki, ogrody, sady itp.) - okrelenie nieprzekraczalnych gabarytw zabudowy w pozostaej czci przedpola widokowego i w jednostkach silnie wyeksponowanych - okrelenie kolorystyki pokrycia dachowego Obiekty wysokie lokalizowane w tej strefie musz posiada dodatkowe opracowanie krajobrazowo kompozycyjne z analiz widokw i panoram miasta. Strefa W ochrony archeologicznej Obejmuje rozpoznanie i potencjalne obszary eksploracji archeologicznej, ktre winny by wyczone spod zabudowy.
C. Ksztatowanie przestrzeni jednostek osadniczych Atrakcyjno krajobrazu naturalnego i kulturowego gminy Komin Wielkopolski stanowi o podstawach jej rozwoju. Dbao o ad przestrzenny, jedno z naczelnych zada samorzdu terytorialnego, ley w interesie mieszkacw miasta i wsi, zapewniajc im wysok jako ycia w odniesieniu do warunkw przestrzennych, jak i rwnie w interesie gminy jako wsplnoty i miejsca, zapewniajc jej atrakcyjno dla goci z zewntrz. Na przestrze miasta skadaj si mniej lub bardziej uporzdkowane zespoy zabudowy, powstae w rnych okresach historycznego rozwoju. Stosunkowo duo zabudowy historycznej tworzcej atrakcyjne przestrzenie miejskie przetrwao do czasw obecnych. Zarwno ta historyczna jak i wspczesna zabudowa osiedli mieszkaniowych, zarwno jednorodzinnych jak i wielorodzinnych, wymaga przeksztace dla dostosowania ich do obecnych standardw jakoci przestrzeni waciwej dla pooenia w Europie przeomu wiekw. W polityce przestrzennej rozwoju miasta naley dy do przywracania tradycyjnych wtkw jego ksztatowania, tworzcych spjny i atrakcyjny obraz miasta. Prawidowo uformowane i zabudowane miasto jest przyjazne dla swoich mieszkacw jak i przybyszw z zewntrz, daje dobre warunki zamieszkania i przebywania w nim. Gwne zasady urzdzania przestrzeni miejskiej to:
55
- przywrcenie wietnoci wyranie wyksztaconemu ukadowi krystalizujcemu przestrze miasta, opartemu o historyczny ukad, wyksztacenie czytelnych cigw wicych zespoy zabudowy miasta, z historycznym centrum miasta, - przeksztacenie istniejcych wspczesnych zespow zabudowy mieszkaniowej poprzez wytworzenie wasnych elementw krystalizujcych, stanowicych lokalne mini centra w strukturze zabudowy wielorodzinnej, - ksztatowanie nowych zespow zabudowy na zasadach tworzenia charakterystycznej tkanki miejskiej (kwartay z zabudow pobrzen) w powizaniu z istniejcym ukadem historycznym (kontynuacja) oraz tworzenia wsplnych przestrzeni publicznych bdcych kocem tej zabudowy, - ksztatowanie nowej zabudowy na zasadach zgodnych z tradycjami i skal miasta (wysoko, trakt, formy dachw i rodzaj materiaw), - intensyfikacja zabudowy na terenach atrakcyjnoci gospodarczej, - ksztatowanie atrakcyjnej zabudowy usugowej i przemysowej, - ksztatowanie parkw, skwerw, bulwarw (tworzcych szwy urbanistyczne strukturyzujcych przestrze miasta wraz z atrakcyjnym ich urzdzeniem posadzki, maa architektura, owietlenie itd.). Przestrze wiejska. W systemie jednostek osadniczych gminy Komin Wielkopolski mona wyodrbni szereg wsi o atrakcyjnym i charakterystycznym ukadzie przestrzennym. Ciekawa istniejca zabudowa wsi, stosunkowo niewielka jej degradacja wynikajca z powojennych przeksztace oraz otoczenie rodowiska naturalnego, stanowi znaczny potencja rozwoju nakierowany na popraw warunkw ycia mieszkacw poprzez wzrost gospodarczy wsi oparty o nowoczesne proekologiczne rolnictwo, ale take usugi, dziaalno gospodarcz, turystyk i inne. Dla zapewnienia atrakcyjnego krajobrazu wsi niezbdne jest prowadzonej zdyscyplinowanej polityki przestrzennej polegajcej w szczeglnoci na: - utrzymaniu charakterystycznych ukadw przestrzennych wsi, - lokalizacji nowej zabudowy, na zasadach utrzymania skali i charakteru zabudowy istniejcej (wysoko, skala budynkw i zaoe urbanistycznych, szeroko traktw, powierzchnia zabudowy itp.) - lokalizacja wikszych zespow zabudowy na zasadach kompozycji stosowanej przy lokalizacji folwarkw, - ksztatowanie zabudowy wiejskiej na zasadzie tworzenia zagrd stanowicych charakterystyczne dla wsi zespoy gniazdowej zabudowy (zwartej i tworzcej podwrza),umoliwienie lokalizacji zabudowy mieszkaniowej jako funkcji wyodrbnionej i samodzielnej lecz tworzcej w miar zwarte pierzeje lub zespoy tworzce gniazda (jak zagrody), - wytwarzanie reprezentacyjnych, wsplnych przestrzeni publicznych poprzez atrakcyjne urzdzenie posadzek, placw, ulic i maej architektury, modernizacj, renowacj i rehabilitacj zabudowy istniejcej. () ZMIANA STUDIUM UWARUNKOWA I KIERUNKW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO MIASTA I GMINY KOMIN WIELKOPOLSKI 8. Obszary oraz zasady ochrony rodowiska i jego zasobw, ochrony przyrody i krajobrazu kulturowego na terenach objtych zmian studium. ()
56
Naley wymieni rwnie 2 pomniki przyrody - jesion wyniosy oraz platan klonolistny znajdujce si w parku w miejscowoci Mokronos. Projektowane obszary dla lokalizacji elektrowni wiatrowych s wyznaczone poza obszarami cennymi przyrodniczo. Obejmuj one, bowiem gwnie grunty rolniczej przestrzeni produkcyjnej - tereny upraw polowych. Zalecenia w zakresie ochrony przestrzennych walor6w kulturowych krajobrazu i rodowiska przyrodniczego. Wiee siowni wiatrowych s nonikami o duych parametrach wysokociowych, stanowice dominanty wysokociowe, ktrych realizacja bdzie miaa wpyw na otaczajcy krajobraz i rodowisko. W celu ochrony zabytkowego krajobrazu i jego ksztatowania oraz rodowiska przyrodniczego zaleca si stosowanie niej wymienionych zasad: 1) Spod lokalizacji elektrowni wiatrowych powinny by wyczone: - przedpola ekspozycji z drg o nawierzchni utwardzonej na sylwetki historycznych ukadw osadniczych, - obszary wykluczone z zainwestowania ze wzgldw kulturowych 2) Naley zachowa istniejce i wprowadza nowe zadrzewienia rdpolne; 3) Ochronie konserwatorskiej podlegaj historyczne cmentarze grzebalne wszystkich wyzna oraz ich pozostaoci; 4) Naley utrzyma przebieg i przekrj drg krajobrazowych, odnawia obsadzenia tymi samymi gatunkami drzew, utrzymywa w sprawnoci technicznej nawierzchni utwardzonych; 5) Nie naley stosowa ulu, gruzu itp. materiaw do modernizacji drg; 6) Wierzchni najbardziej yzn warstw gleby w trakcie prowadzenia prac budowlanych naley zdj i wykorzysta w innym miejscu; 7) Lokalizacja elektrowni powinna by ustalona moliwie najbliej istniejcych drg, co pozwoli zapobiec degradacji terenu w czasie budowy i pniejszej ich eksploatacji; 8) Dla caego pasma lokalizacji siowni wiatrowych naley sporzdzi studium krajobrazowe; 9) Przy sporzdzaniu planu zagospodarowania przestrzennego dla elektrowni wiatrowych naley opracowa analiz architektoniczno-urbanistyczn terenu okrelajc oddziaywanie planowanego przedsiwzicia na otoczenie zabytku, z uwzgldnieniem osi widokowych i przestrzeni krajobrazowych. Inwestycje kadorazowo naley uzgodni Wojewdzkim Urzdem Ochrony Zabytkw. 6. Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej. Na obszarze miasta i gminy Komin Wlkp., w tym na terenach objtych niniejsz zmian studium znajduj si nastpujce obiekty wpisane do ewidencji zabytkw.
57
(patrz: Gminny program opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013, punkt 4.2 Wykaz obiektw zabytkowych nieruchomych oraz punkt 4.1 Obiekty zabytkowe nieruchome o najwyszym znaczeniu dla gminy) Zasady ochrony obszarw i obiektw wpisanych do rejestru zabytk6w 1) Na obszarach wpisanych do rejestru zabytkw likwidacja obiektw budowlanych oraz drzewostanu i zmiana zagospodarowania terenu wymaga zgody organu waciwego d/s ochrony zabytkw; 2) Na obszarach wpisanych do rejestru zabytkw lokalizacja nowych obiektw oraz przeksztacenia obiektw istniejcych winna by poprzedzona wydaniem decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, uzgodnionej z organem d/s ochrony zabytkw; 3) Obowizuje utrzymanie wszystkich zabytkowych obiektw budowlanych wpisanych do rejestru zabytkw; 4) Obowizuje zachowanie dobrego stanu technicznego i estetycznego tych obiektw. Wszelkie prace remontowe i konserwatorskie zewntrzne i wewntrzne wymagaj wykonania projektu i uzgodnionego z organem waciwym d/s ochrony zabytkw. Obowizuje take utrzymanie waciwego stanu estetycznego otoczenia tych zabytkw, w tym: zieleni, maej architektury i zagospodarowania posesji ssiadujcych; 5) Naley chroni przed dewastacj wartociowe stanowiska archeologiczne, w tym objte wpisem do rejestru zabytkw grodzisko piercieniowate w Mokronosie - utrzymanie i eksponowanie grodzisk i cmentarzysk posiadajcych charakterystyczn form krajobrazow Zaoenia sakralne i rezydencjonalne oraz parki. Podlegaj ochronie w granicach zaoe oraz ich najbliszym otoczeniu. Naley uwzgldni znaczenie widoku na zabytek. W obrbie stref ochrony konserwatorskiej obowizuje: a) historyczna parcelacja (zgodnie z zasad niepodzielnoci zespow), b) zachowanie zabytkowej zabudowy, c) zachowanie zabytkowej zieleni, d) uytkowanie me kolidujce z historyczn funkcj obiektu Ochrona obowizuje w granicach cmentarza oraz jego najbliszym otoczeniu. Postuluje si przyjcie zewntrznej strefy ochronnej o szerokoci ok. 50 m, i wyczenie jej spod zabudowy. Pojedyncze obiekty budowlane (uytecznoci publicznej, mieszkalne, gospodarcze) Ochrona obejmuje obiekty wraz z ich najbliszym otoczeniem. Postuluje zachowanie zabytkowej formy architektonicznej oraz podporzdkowanie niezbdnych zmian budynkowi istniejcemu w zakresie skali i formy. Wszelkie prace planowane w obiektach i na obszarach objtych ochron konserwatorsk oraz w ich najbliszym otoczeniu (m.in. prace budowlane, pielgnacja
58
zieleni, prace ziemne, zmiany sposobu uytkowania, podziay geodezyjne) wymagaj uzgodnienia z Wielkopolskim Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw. Zasady ochrony stanowisk archeologicznych. Na rysunku studium przedstawiono obszary wystpowania udokumentowanych stanowisk archeologicznych. Na podstawie danych uzyskanych od Konserwatora Zabytkw zbadane stanowiska znajduj si tylko w pnocnej czci gminy, natomiast na pozostaej czci gminy bada takich nie prowadzono. Wszystkie zewidencjonowane stanowiska archeologiczne oraz strefy ich wystpowania podlegaj ochronie konserwatorskiej zgodnie z art. 6 ust. 1, pkt 3 Ustawy o ochronie i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. Dz U. Nr 162. poz. 1568. Na obszarze wystpowania stanowisk archeologicznych, oraz w strefie ich ochrony, podczas wykonywania robot ziemnych wymagane jest prowadzenie prac archeologicznych w zakresie uzgodnionym pozwoleniem na badania archeologiczne Wielkopolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw Zasady ochrony stanowisk archeologicznych 1) Zmiany sposobu uytkowania terenw w strefach ochrony stanowisk oraz wykonanie prac niwelacyjnych lub ziemnych naley uzgodni z waciwym organem ds. ochrony zabytkw, ktry moe zada przeprowadzenia archeologicznych bada ratowniczych lub nadzoru archeologicznego nad prowadzonymi pracami; 2) Na terenie gminy w bezporednim ssiedztwie stanowiska archeologicznego obowizuje zasada zgaszania subie konserwatorskiej zamiarw podejmowania prac ziemnych zwizanych z wykonywaniem gbokich wykopw, robot melioracyjnych, budowy tras komunikacyjnych i instalacji infrastruktury podziemnej oraz w przypadku podejmowania zalesie uytkw rolnych. Inwestycje naruszajce struktur gruntu wymagaj uzgodnie z urzdem konserwatorskim oraz przeprowadzenie prac ratowniczo - archeologicznych w miejscu osadzenia wiatrakw. Pozostae ustalenia zostay zawarte w rozdziale 3.9. Kierunki rozwoju przestrzennego gminy. B. Ochrona i ksztatowanie rodowiska kulturowego. ()
3.2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJCE Z MIEJSCOWYCH PLANW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Z TERENU GMINY
1.
Zmiana miejscowego planu oglnego zagospodarowania przestrzennego gminy Komin Wielkopolski w miejscowoci Stara Obra w rejonie ulic Okrnej 1 Maja zatwierdzona uchwa Nr XXIII/239/2001 Rady Miejskiej w Kominie Wielkopolskim z dnia 28 wrzenia 2001 r. (Uchwaa ogoszona w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Wielkopolskiego Nr 139, poz. 2781 z dnia 15 listopada 2001 r.).
Brak konkretnych zapisw odnoszcych si do uwarunkowa ochrony zasobw dziedzictwa i krajobrazu kulturowego.
59
2.
Zmiana miejscowego planu oglnego zagospodarowania przestrzennego miasta Komin Wielkopolski i zmiany miejscowego planu oglnego zagospodarowania przestrzennego gminy Komin Wielkopolski zatwierdzona uchwa Nr XXIII/240/2001 Rady Miejskiej w Kominie Wielkopolskim z dnia 28 wrzenia 2001 r. (Uchwaa ogoszona w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Wielkopolskiego Nr 45, poz. 1322 z dnia 27 marca 2002 r.).
Zmiana ww. miejscowego planu oglnego zagospodarowania przestrzennego obejmuje nastpujce obszary: 1) w miecie Komin Wielkopolski w rejonie ul. Winiowej, Lipowej i Krotoszyskiej, 2) w miejscowoci Nowa Obra, dla dziaek oznaczonych nr ewid. 502/5, 502/3, 3) w miejscowoci Szymanw, dla dziaek oznaczonych nr ewid. 72/3, 47/3 i cz dziaek 47/5, 74/2, 72/6 ( 4) w miejscowoci Wakw, dla dziaki oznaczonej nr ewid. 58/1 Brak konkretnych zapisw odnoszcych si do uwarunkowa ochrony zasobw dziedzictwa i krajobrazu kulturowego. 3. Zmiana miejscowego planu oglnego zagospodarowania przestrzennego gminy Komin Wielkopolski w miejscowoci Staniew dla dziaki o numerze ewidencyjnym 118/5 zatwierdzona uchwa Nr XXVII/280/2002 Rady Miejskiej w Kominie Wielkopolskim z dnia 25 kwietnia 2002 r. (Uchwaa ogoszona w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Wielkopolskiego Nr 82, poz. 2113 z dnia 12 czerwca 2002 r.).
Brak konkretnych zapisw odnoszcych si do uwarunkowa ochrony zasobw dziedzictwa i krajobrazu kulturowego. 4. Zmiana miejscowego planu oglnego zagospodarowania przestrzennego gminy Komin Wielkopolski w miejscowoci Nowa Obra dla dziaek o numerach ewidencyjnych 486, 502/7 oraz czci dziaek o numerach ewidencyjnych 474 i 502/8 zatwierdzona uchwa Nr XXX/304/2002 Rady Miejskiej w Kominie Wielkopolskim z dnia 30 wrzenia 2002 r. (Uchwaa ogoszona w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Wielkopolskiego Nr 136, poz. 3771 z dnia 13 listopada 2002 r.).
Brak konkretnych zapisw odnoszcych si do uwarunkowa ochrony zasobw dziedzictwa i krajobrazu kulturowego. 5. Zmiana miejscowego planu oglnego zagospodarowania przestrzennego gminy Komin Wielkopolski w miejscowoci Szymanw dla dziaki o numerze ewidencyjnym 3/1 zatwierdzona uchwa Nr VII/63/2003 Rady Miejskiej w Kominie Wielkopolskim z dnia 30 czerwca 2003 r. (Uchwaa ogoszona w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Wielkopolskiego Nr 133, poz. 2503 z dnia 6 sierpnia 2003 r.). ROZDZIA II Przepisy szczegowe 6. Zaznacza si, e na terenie objtym planem wystpuj relikty pradziejowego i redniowiecznego osadnictwa. Dziaalno inwestycyjna na tym terenie wymaga
60
uzgodnienia z Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw, ktry okreli dopuszczajce do realizacji inwestycji w zakresie ochrony archeologicznej. 6.
warunki
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Komin Wielkopolski dla terenw zabudowy mieszkaniowych w miejscowoci Orla zatwierdzona uchwa Nr IV/31/07 Rady Miejskiej w Kominie Wielkopolskim z dnia 27 marca 2007 r. (Uchwaa ogoszona w Dzienniku Urzdowym Wojewdztwa Wielkopolskiego Nr 82, poz. 2145 z dnia 6 czerwca 2007 r.). ROZDZIA II Przepisy szczegowe Zasady ochrony i ksztatowania adu przestrzennego
8.1. Zagospodarowanie terenu objtego planem musi uwzgldnia zachowanie zasad ochrony i ksztatowania adu przestrzennego w rozumieniu ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. 8.2. Zabudowa realizowana na obszarze opracowania planu powinna cechowa si wysokimi walorami architektonicznymi. 8.3. Nakaz dostosowania bry budynkw mieszkaniowych do warunkw krajobrazowych, oraz do stylu i form architektonicznych opartych na regionalnych i lokalnych tradycjach budownictwa. 8.4. Obiekty budowlane musz by realizowane zgodnie z nieprzekraczalnymi liniami zabudowy okrelonymi w 13 oraz na rysunku planu. 8.5. Dla terenu zabudowy mieszkaniowej pooonej przy drodze powiatowej zaleca si wprowadzanie pasw zieleni nisko i wysokopiennej o charakterze izolacyjnym. 8.6. Czci biologicznie czynne dziaek naley urzdza poprzez nasadzenia rolinnoci z udziaem gatunkw zimozielonych, charakterystycznych dla danego siedliska przyrodniczego, z zapewnieniem waciwej kompozycji zieleni. Zasady ochrony rodowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego 9.1. Do nowych nasadze zieleni naley uywa gatunki drzew i krzeww rodzimych, najlepiej przystosowanych do warunkw lokalnych, z udziaem gatunkw zimozielonych. 9.2. Naley zapobiega i przeciwdziaa niekorzystnym zmianom powierzchni ziemi; nie naley dopuszcza do niszczenia lub uszkadzania powierzchni ziemi, gleby i rzeby terenu, poprzez niekorzystne przeksztacanie ich struktury.
61
9.6. Naley zachowa funkcjonowanie systemu melioracyjnego. 9.8. W maksymalnym stopniu naley zachowa istniejcy wartociowy drzewostan przy drodze. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej. 10. W maksymalnym stopniu naley zachowa istniejcy wartociowy drzewostan przy drodze. W przypadku odnalezienia podczas prowadzenia prac ziemnych obiektw archeologicznych, naley niezwocznie powiadomi waciwe organy suby ochrony zabytkw, celem okrelenia warunkw dopuszczajcych do realizacji inwestycji w zakresie ochrony archeologicznej. Wymagania wynikajce z potrzeb ksztatowania przestrzeni publicznych. 11. Obiekty maej architektury winny by jednolite pod wzgldem formy, koloru i stylu, i mog by lokalizowane pod warunkiem nie kolidowania z ukadem komunikacyjnym oraz sieciami infrastruktury technicznej.
7.
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w Kominie Wielkopolskim w rejonie ulic cznej, Poznaskiej, Mikoaja Kopernika i torem kolejowym zatwierdzona uchwa Nr XIII/105/08 Rady Miejskiej w Kominie Wielkopolskim z dnia 28 marca 2008 r. ROZDZIA II Przepisy szczegowe Zasady ochrony i ksztatowania adu przestrzennego.
12.1. Zagospodarowanie terenw objtych planem musi uwzgldnia zachowanie zasad ochrony i ksztatowania adu przestrzennego w rozumieniu przepisw ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. 12.2. Nakaz dostosowania bry budynkw do warunkw krajobrazowych, oraz do stylu i form architektonicznych opartych na regionalnych i lokalnych tradycjach budownictwa. W tym celu naley uwzgldnia parametry i wskaniki zabudowy i zagospodarowania terenu okrelone w niniejszej uchwale. 12.3. Ochronie podlega os widokowa dominanty kocioa klasztornego. 12.4. Obiekty budowlane musz by realizowane zgodnie z nieprzekraczalnymi obowizujcymi liniami zabudowy okrelonymi na rysunku planu. Zasady ochrony rodowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego.
62
13. 1. Do nowych nasadze zieleni naley uywa gatunki drzew, jak lipy klony i dby oraz krzeww, rodzimych, najlepiej przystosowanych do warunkw lokalnych, z udziaem gatunkw zimozielonych, 13. 3. Naley zachowa funkcjonowanie systemu melioracyjnego. 13. 5. W maksymalnym stopniu naley zachowa istniejcy wartociowy drzewostan. Zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytkw oraz dbr kultury wspczesnej. 15. W zwizku z wystpowaniem na obszarze objtym planem reliktw z okresu pnego redniowiecza i nowoytnoci, inwestycje naruszajce struktur gruntu wymagaj uzyskania pozwolenia w Delegaturze Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw w Kaliszu. Wymagania wynikajce z potrzeb ksztatowania przestrzeni publicznych. 16. 1. Obiekty malej architektury musz form, kolorem i stylem harmonizowa z kompozycj miejsca, i mog. by lokalizowane pod warunkiem nie kolidowania z ukadem komunikacyjnym oraz sieciami infrastruktury technicznej. 16. 2. Wprowadzanie tablic informacyjnych i reklam dopuszczalne jest pod warunkiem ich harmonii z otoczeniem, niekolizyjnoci z ukadem komunikacyjnym oraz dostosowaniem wielkoci i kolorystyk do miejsca, gdzie maj by zlokalizowane. 16. 3. Reklamy wolnostojce naley umieszcza na jednakowych nonikach, przy zachowaniu wysokoci niezagraajcej ruchu pieszych i samochodw. 16. 4. Lokalizacja nonikw reklamowych w liniach rozgraniczajcych drg i ulic jest dopuszczona pod warunkiem zachowania bezpieczestwa ruchu ulicznego oraz uzyskania zgody zarzdcy drogi. 16. 5. Na obszarze oznaczonym symbolem U/US dopuszcza si lokalizacj tymczasowych obiektw usugowo-handlowych. 16. 6. Przestrzenie publiczne realizowa jako przestrzenie reprezentacyjne i urzdzone z udziaem zieleni towarzyszcej. 16. 7. W obszarach przestrzeni publicznych dopuszcza si lokalizacj obiektw maej architektury, urzdze technicznych, cigw pieszych i cieek rowerowych oraz zieleni zgodnie z zasadami okrelonymi w niniejszej uchwale.
63
3.3. UWARUNKOWANIA WYNIKAJCE ZE STRATEGII ROZWOJU MIASTA I GMINY KOMIN WIELKOPOLSKI NA LATA 2008 2020
2. AKTUALNA SYTUACJA WDRAANIEM STRATEGII ()
SPOECZNO-GOSPODARCZA
NA
OBSZARZE
OBJTYM
2.3 Zagospodarowania przestrzenne. () 2.3.2. Infrastruktura techniczna. () Dynamiczny rozwj motoryzacji sprawia, e historycznie uksztatowany ukad komunikacyjny przestaje spenia swoje funkcje, a mieszkacy miasta naraeni s na uciliwo ruchu samochodowego. () 2.3.4. Stan obiektw dziedzictwa kulturowego. Ukad przestrzenny miasta Wspczesny Komin Wielkopolski ma bardzo ciekawy ukad przestrzenny. Widoczne s w nim zarwno pozostaoci trzech organizmw miejskich funkcjonujcych odrbnie do 1811 r., jak i tereny intensywnej rozbudowy w okresie dziaalnoci powiatu komiskiego (II po. XIX w. - lata trzydzieste XX w.) oraz osiedli mieszkaniowych powstaych po II wojnie wiatowej. Staromiejska cze Komina Wlkp. zachowaa swe redniowieczne uksztatowanie i objta jest cis ochron konserwatorsk. Wikszo kamieniczek otaczajcych Stary Rynek zbudowanych zostao w przecigu XIX w. Bardzo ciekawy architektonicznie jest naronikowy dom nr 23 z elewacj z cegie klinkierowych oraz wieyczk. We wschodniej pierzei wkomponowany jest ratusz miejski z 1828 r. z neobarokowa fasada. trjktna wystawka z tarcza zegarowa i sygnaturka oraz naronymi wieyczkami. Take przy przylegych ulicach zachowao si wiele starych domw murowanych i szachulcowych. Najstarszym jest pochodzcy z XVIII w. dom szachulcowy przy ul. Krotoszyskiej 8. Wyrnia si rwnie secesyjna kamienica przy ul. Staszica 7 z pocztku XX w. Zmiany w ukadzie przestrzennym miasta po roku 1945 objy przede wszystkim budow blokw mieszkalnych i domw jednorodzinnych w ponocno-zachodniej i ponocno-wschodniej czci miasta oraz na przedmieciu lipowieckim. Na ponocnozachodnim obrzeu miasta powstaa dzielnica przemysowa, w ktrej ulokowaa si wikszo komiskich zakadw przemysowych. Zabytki Miasto i Gmina Komin Wielkopolski s obszarem zasobnym w cenne zabytki. Do najwaniejszych nale wymienione poniej obiekty.
64
Zamek komiski - to najbardziej charakterystyczny element w panoramie miasta pochodzi z XIV w., gruntownie przebudowany zosta w 2 poowie XVI w. oraz na pocztku XVIII w. Do poowy XIX wieku zamek by siedzib rycersk i monowadcz. Obecnie stanowi siedzib Zespou Szk Ponadgimnazjalnych, a w baszcie mieci si Muzeum Ziemi Komiskiej. W 1999 r. otwarto tam odrestaurowan izb renesansow pochodzc z 2 po. XVI w. ze wspaniaym kominkiem i wystrojem kutym w piaskowcu. W ponocno-zachodnim naroniku znajduje si ceglana czterokondygnacyjna wiea doem podkowiasta, a wyej omioboczna, zwieczona hemem kopulastym krytym blach. Wyrane obnienie otaczajce zamek od strony ponocno-zachodniej. pnocnej i wschodniej stanowi pozostaoci po fosie. W pobliu zamku znajduj si dwa budynki z 2 poowy XIX w. Pierwszy. przy ul. Strzeleckiej, bdcy obecnie internatem dla modziey, peni wczeniej kolejno funkcje: oficyny zamkowej, koszar i szkoy ogrodniczej. Drugi - przy ul. Zamkowej - dom pw. w. Jozefa (z figur patrona na elewacji) zajmuj Siostry Elbietanki. Koci farny pw. w. Wawrzyca w Kominie - naley do najstarszych budowli sakralnych w Wielkopolsce. Wedug tradycji zosta wzniesiony na miejscu dawnej wityni pogaskiej ju w X w. Trudno jednak dzi doszuka si w nim fragmentw z tak odlegych czasw. Obecna witynia zawdzicza swe powstanie Hiczy z Rogowa, ktry w poowie XV w. by wacicielem Komina. W 2 poowie XVII w. wczeni waciciele dbr komiskich Andrzej Przyjemski i jego syn Aleksander przebudowali i rozbudowali koci, nadajc mu charakter trjnawowej bazyliki, wznieli wie i zakrysti oraz wyposayli go w nowe, barokowe sprzty (rzebiona ambona z figurami Chrystusa i Ewangelistw na balustradzie oraz figur Archanioa na zwieczeniu baldachimu, czarna marmurowa chrzcielnica, drewniane stalle z wizerunkami witych biegnce wzdu bocznych cian prezbiterium). Koci poklasztorny pw. w. Stanisawa Biskupa i Mczennika w Kominie zbudowany zosta dla bernardynw sprowadzonych w 1628 r. z inicjatywy ksidza Pawa Gajewskiego. Pierwotnie, w latach 1629-1648 sta w tym miejscu drewniany kociek. Budow obecnego rozpoczto w 1648 i trwaa ona z przerwami do 1670 r. Przy kociele od strony pnocnej wybudowano klasztor dwupitrowy, skadajcy si z trzech skrzyde okalajcych wirydarz. Skrzydo wschodnie przylega do prezbiterium, zachodnie za do nawy kocioa. Oba skrzyda poczone s parterowym korytarzem. Natomiast od strony poudniowej do kocioa przylega dziedziniec krugankowy z wie bramn z pierwszej polowy XVIII w. W krugankach urzdzone zostay w 1774 r. stacje Drogi Krzyowej. W 1896 r. zniszczone obrazy zastpiono stacjami Drogi Krzyowej w postaci paskorzeb. Drewniany kociek w. Trjcy w Kominie - usytuowany w pnocnej czci miasta na cmentarzu grzebalnym przy ul. Poznaskiej. Jeden z najpikniejszych pnogotyckich zabytkw wielkopolskiej architektury drewnianej. Zachowanie swego pierwotnego charakteru zawdzicza niezbyt wielu remontom przeprowadzonym w przeszoci. wiadczy o tym wiba dachowa, szeroki okap, system zaczepw mieczowatych wok prezbiterium i specyficzne czenie obramie okiennych. Kociek zbudowany zosta w 1570 r. poza murami miasta. W okresie nasilenia reformacji w Polsce, w latach 1590-1611 by w posiadaniu innowiercw, a od 1830 r. peni funkcje kaplicy cmentarnej. Paacyk w Kominie Na Lipowcu - zbudowany w obecnym ksztacie w latach 80-tych XIX w. na terenie wczesnego folwarku lipowieckiego przez ostatniego waciciela Artura Hilzheimera. Eklektyczny paacyk posiada z boku wie kryt dachem piramidalnym. W XX wieku obiekt wielokrotnie zmienia swe przeznaczenie - by siedzib
65
szkoy rolniczej, punktem zbornym dla Polakw przesiedlanych w grudniu 1939 r. do Generalnej Guberni, niemieckim domem dziecka. Po wojnie przez 3 lata wada nim Urzd Bezpieczestwa, nastpnie stanowi siedzib internatu oraz orodka kultury. Obecnie, po gruntownej renowacji i adaptacji stanowi prywatn wasno. Cmentarz ydowski z okoo 600 mogiami i dobrze zachowanymi macewami, z ktrych najstarsza pochodzi z 1806 r. Pooony jest na pnocnym obrzeu miasta, w pobliu Lasku Orliskiego. Opiek nad cmentarzem sprawuj uczniowie Specjalnego Orodka Szkolno-Wychowawczego w Borzciczkach Wiatrak-kolak - wzniesiony w 1868 r., trjkondygnacyjny, o konstrukcji supowo-ryglowej na fundamencie kamiennym. Jest ostatnim z omiu wiatrakw, jakie istniay na obrzeach Komina w 1909 r. Borzciczki - paac Stolbergw - powsta w 1892 r. dziki rozbudowaniu starego paacu krytego blach. Nadano mu modny w 2 pot. XIX w. styl eklektyczny. W 1898 r. dobudowano naron wie. W paacu zachoway si trzy eliwne pyty kominkowe: dwie z dat 1674 (jedna przedstawia scen uczty, druga dekoracje rolinn, jelenia i napis Friedrich Wilhelm Graf zu Stolberg) oraz trzecia z 2 po. XIX w. z tarcz herbow Stolbergw. Obecnie paac stanowi siedzib Specjalnego Orodka SzkolnoWychowawczego. Borzciczki - pnobarokowy koci pw. w. Marcina - zbudowany zosta w latach 1740-1745 z fundacji braci Andrzeja i Rafaa Gajewskich oraz proboszcza Stefana Leciejewskiego na miejscu poprzedniego kocioa wzniesionego przez Krzysztofa Mycielskiego dla Braci Czeskich w kocu XVI w., po ktrym zachowaa si pnorenesansowa zakrystia i cze muru prezbiterium. W roku 1869 dobudowano nowa sygnaturk, a w latach 1903-1904 krucht od strony zachodniej. Czarny Sad - zesp dawnych zabudowa folwarcznych (bez dworu - rozebranego w latach siedemdziesitych XX w.) oraz park krajobrazowy o pow. 4 ha z okazami kasztana jadalnego oraz topoli biaej. Na jego skraju znajduje si figura Matki Boskiej wystawiona w 1896 r. Na wschd od drogi do Krotoszyna znajduje si dobrze zachowane piercieniowe grodzisko o rednicy 80 m. i walach wysokoci 3-4 m., otoczone szerokim rowem. Mokronos - gniazdo rodu Mokronowskich herbu Bogoria i ich wasno do XVI w., kiedy to przenieli si na Mazowsze. W lesie, ok. 2 km na poudniowy zachd od wsi znajduje si dobrze zachowane koliste grodzisko wklse o rednicy ponad 90 m. i wysokoci wau ok. 4 m. Archeolodzy datuj, to grodzisko na przeom X i XI w. Natomiast pierwsza pisana wzmianka historyczna o Mokronosie pochodzi z 1318 r. Psie Pole - paac z koca XIX w. z blankami, boniowanymi elewacjami, gankiem w stylu "tudorowskim" z kamiennymi kolumnami i nisk wie. W ostatnim czasie zosta gruntownie odremontowany, podobnie jak kamienno-ceglane zabudowania folwarku. Paac usytuowany jest w niewielkim parku, w ktrym uwag zwraca rolinno pochodzca z Ameryki Pnocnej. Serafinw - drewniany kociek pw. w. Rozalii - zbudowany ze skadek wiernych z Mokronosa w latach 1707-1708 podczas szalejcego morowego powietrza. Posiadajcy zrbow, konstrukcje oraz zewntrzne oszalowanie, kociek pooony jest na wzniesieniu wrd starych drzew. Jest obiektem jednonawowym z wszym i niszym prezbiterium Posiada trzy otarze z 1 potowy XVIII w. - gwny w stylu barokowym z
66
obrazami w. Rozalii i w. Katarzyny oraz otarze boczne: manierystyczny pw. w. Franciszka z Asyu i barokowy pw. Matki Boskiej. Staniew - okazay paac w stylu eklektycznym, ktrego cze poudniowa pochodzi z 1 po. XIX w., a cze pnocna dobudowano w 1901 r. Obie posiadaj szczytowe zwieczenia. Paac posiada rwnie oraneri. W ssiedztwie znajduje si dawny folwark z zabudowaniami z koca XIX w. Pozostae zabytki: Miejscowo Borzciczki Dbiogra Dbiogra Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Orla Skaw Wakw Obiekt Park Dwr Park Bank Spdzielczy Budynek mieszkalny ul. Stary Rynek 1 Budynek mieszkalny ul. Stary Rynek 19 Budynek mieszkalny ul. Stary Rynek 20 Budynek mieszkalny ul. Krotoszyska 8 Park miejski Paac Grodzisko Lipy wok kocioa
67
4. MISJA MIASTA I GMINY KOMIN WIELKOPOLSKI Misja gminy, czyli generalny cel kierunkowy wyraa aspiracje i dalekosine zamierzenia. Misja jest opisem wizji i gwnego pola dziaa gminy w przyszoci. Dobrze
68
sformuowana misja powinna zawiera element marzenia z jednoczesnym wskazaniem operacyjnej drogi jej realizacji, powinna by zarazem oglna i konkretna, a take lapidarna, lecz wiele sob wyraa. Misja Miasta i Gminy Komin Wielkopolski przedstawia si nastpujco: Komin Wielkopolski - nowoczesna gmina oferujca rolnikom i przedsibiorcom przyjazny klimat inwestycyjny, a swoim mieszkacom wysok jako ycia oraz moliwo realizacji wasnych aspiracji i pomysw. Gmina, dla ktrej otaczajce rodowisko jest przedmiotem najwyszej dbaoci. 5. CELE STRATEGICZNE I OPERACYJNE MIASTA I GMINY KOMIN WLKP. Cele strategiczne - cele z dugim horyzontem czasowym, wynikajce z wizji rozwoju, bdce jej konkretyzacj. Cele te wyznaczaj kierunek dziaania podmiotw ycia spoecznego i gospodarczego gminy. S to cele dugookresowe, wskazujce dziaania, ktre prowadz do zwikszenia przyszych moliwoci i konkurencyjnoci gminy. Cele operacyjne - stanowi rozwinicie celw strategicznych, obejmuj krtszy horyzont czasowy. Realizacja celw operacyjnych stanowi podstaw do osignicia celw strategicznych. Okrelenie celw strategicznych i operacyjnych suy wykorzystaniu szans i potencjau Miasta i Gminy Komin Wielkopolski, przezwycieniu sabych stron i zagroe dla jej zrwnowaonego rozwoju CELE STRATEGICZNE MIASTA I GMINY KOZMIN WIELKOPOLSKI NA LATA 2008 - 2013
5.1. CEL STRATEGICZNY I - Zrwnowaony rozwj gminy zapewniajcy dbao o rodowisko naturalne. CELE OPERACYJNE I. 1. Budowa obwodnicy miasta Komin Wielkopolski. o/Pozna ()
69
PODMIOT ODPOWIEDZIALNY GDDKiA
I. 6. Opracowanie planu zagospodarowanie miasta Wielkopolski i gminy Komin Wielkopolski ()
UMiG Komin
5.3. CEL STRATEGICZNY III Wykorzystanie i wzmocnienie potencjau kulturalnego, rekreacyjnego i sportowego. CELE OPERACYJNE III. 1. Renowacja obiektw i obszarw dziedzictwa Wielkopolski kulturowego oraz ich promocja III. 1. Remonty i modernizacja obiektw, w ktrych Wielkopolski realizowane s zadania z zakresu kultury Wielkopolski () 5.4. CEL STRATEGICZNY IV Wzrost standardu ycia mieszkacw. CELE OPERACYJNE () IV. 7. Rewaloryzacja centrum miasta, stworzenie Wielkopolski dodatkowych miejsc parkingowych. () 6. DEKLARACJA INTENCJI SAMORZDU GMINY Jako Samorzd Miasta i Gminy Komin Wielkopolski uwaamy, i nadrzdne zasady, ktre determinuj nasz prace, s zwizane z zaspakajaniem potrzeb spoecznoci, w ktrej yjemy. Std za priorytetowe cele uznajemy: podniesienie poziomu i popraw jakoci ycia mieszkacw; optymalny wzrost gospodarczy i wyksztacenie mechanizmw wzrostu konkurencyjnoci gospodarki; wprowadzenie adu przestrzennego, ochronie i eksponowanie wartoci przyrodniczych i kulturowych; zapewnienie warunkw staego rozwoju duchowego i poszanowania najwyszych wartoci zawartych w Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej; zapewnienie poczucia bezpieczestwa i perspektyw na przyszo. Zatem uznajemy rwnie, ze:
70
PODMIOT ODPOWIEDZIALNY UMiG Komin
UMiG Komin GZIKiKF Komin
PODMIOT ODPOWIEDZIALNY
UMiG Komin
podmiotom gospodarczym naley zapewni jak najkorzystniejsze warunki funkcjonowania i rozwoju; aktywizacja zawodowa mieszkacw wymaga zabezpieczenia stosownych terenw; w podejmowanych dziaaniach musimy respektowa zasad ekorozwoju, ktra jest nadrzdn w stosunku do innych, a ochrona rodowiska przyrodniczego jest z ni nierozcznie zwizana; realizowana polityka rozwoju spoeczno-gospodarczego musi opiera si na planowaniu strategicznym, w tym przestrzennym; konieczne jest stae podnoszenie jakoci usug wiadczonych przez Urzd Miasta i Gminy; naley wspiera rozwj budownictwa mieszkaniowego i turystyki; szczegln uwag trzeba zwraca na rozwj owiaty, suby zdrowia i zapewnienie bezpieczestwa mieszkacom; umacnia bdziemy funkcjonujc demokracje lokaln oraz doskonali jej formy. ()
3.4. UWARUNKOWANIA WYNIKAJCE Z PLANU ROZWOJU GMINY KOMIN WIELKOPOLSKI W OBSZARZE INWESTYCJI NA RZECZ DZIAALNOCI KULTURALNO EDUKACYJNEJ NA LATA 2010 2012
I. Wprowadzenie. Plan Rozwoju Gminy Komin Wlkp. jest planem spjnych ze sob dziaa, ktre w okresie od pocztku 2010 do koca 2012 roku maj w efekcie diametralnie poprawi baz do aktywnoci kulturalnej mieszkacw Miasta i Gminy Komin Wlkp. Majc na wzgldzie dotychczasow mizeri w tym obszarze (wynikajc przede wszystkim z zamknicia przez suby sanitarne i poarn), ktrej ujemne skutki s odczuwane na co dzie Wadze Miasta i Gminy Komin Wielkopolski postanowiy zatrzyma ten regres i uznay, i pierwszym i nieodzownym krokiem do rzetelnego i zgodnego z oczekiwaniami mieszkacw gminy spenienia ustawowych zada z zakresu kultury, bdzie rozbudowa bazy do ich realizacji. Wiksz cz tych obowizkowych dla Gminy zada z zakresu kultury ujtych w Ustawie z dnia 25 padziernika 1991r. o organizacji i prowadzeniu dziaalnoci kulturalnej (jednolity tekst ustawy Dz. U. Nr 110,poz.72 z 1997r. z pn. zm.) realizuje Gminny Zesp Instytucji Kultury, w skad ktrego wchodzi Orodek Kultury. Niniejszy plan rozwoju Gminy Komin Wlkp. jest tosamy z Planem Rozwoju Gminnego Zespou Instytucji Kultury i wchodzcego w jej skad Orodka Kultury. Poniewa bez jakiejkolwiek bazy dla funkcjonowania dziaalno Orodka Kultury i realizacja jego zada statutowych odbywa si w znacznie okrojonej i uszczuplonej formie, a jego rozwj jest praktycznie niemoliwy std najwaniejszym i najpilniejszym zadaniem inwestycyjnym jest rozbudowa dwch obiektw sucych szeroko rozumianej kulturze: 1. Sali Kinowo-Widowiskowej przy ul. Boreckiej (dziaanie 1) 2. Nieruchomoci po byej gazowni przy ul. Floriaskiej na uytek Centrum Kultury (dziaanie 2).
71
()
3.5. UWARUNKOWANIA WYNIKAJCE WIELOLETNIEGO PLANU INWESTYCYJNEGO DLA MIASTA I GMINY KOMIN WIELKOPOLSKI NA LATA 2009 2013
() IV. Charakterystyka zada inwestycyjnych wskazanych do realizacji przez samorzd gminy Komin Wielkopolski w latach 2009 2013. () Remont i przebudowa obiektw publicznych Realizacja tych zada wpynie na popraw jakoci ycia w gminie Komin Wlkp. Przez zaspokojenie potrzeb spoecznych i kulturalnych jej mieszkacw. Umoliwi rozwj tosamoci spoecznoci, zachowanie dziedzictwa kulturowego i specyfiki obszarw wiejskich oraz wpynie na wzrost atrakcyjnoci turystycznej i inwestycyjnej gminy. Gwne zadania, jakie gmina Komin Wlkp. planuje wykona w latach 2009 2013 to: budowa parku Doliny Orli budowa orodka kulturalno-rekreacyjnego w Skaowie () remont Miejsko-Gminnego Orodka Kultury w Kominie Wlkp. rewitalizacja terenu Starego Rynku () ()
72
()
3.6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJCE Z ZACHOWANIA RWNOWAGI EKOLOGICZNEJ ORAZ WYSTPOWANIA NA TERENIE GMINY OBSZARW I OBIEKTW OCHRONY PRZYRODYNICZEJ
Jedynym obszarem w obrbie miasta i gminy Komin Wielkopolski objtym ochron obszarow w ramach wikszej jednostki przestrzennej jest teren parku dworskiego w miejscowoci Dbiogra podlegajcy ochronie zwizanej z wczeniem ww. parku do Obszaru Chronionego Krajobrazu Dbrowy Krotoszyskie, Baszkw Rochy utworzonego rozporzdzeniem Nr 6 Wojewody Kaliskiego z dnia 22 stycznia 1993 r. W odniesieniu do terenw gminy na terenach pooonych w obrbie wyej wymienionego obszaru chronionego krajobrazu zastosowano nastpujce zakazy odnoszce si do przyszego zagospodarowania tyche terenw: zakaz lokalizowania obiektw i instalowania urzdze szkodliwych dla rodowiska i zdrowia ludzi oraz mogcych znacznie pogorszy stan rodowiska. zakaz lokalizowania obiektw i instalowania urzdze trwale naruszajcych walory krajobrazu terenu. zakaz urzdzanie i utrzymywanie otwartych kanaw ciekowych, zakaz wprowadzania zmian stosunkw wodnych mogcych negatywnie wpyn na rodowisko przyrodnicze. zakaz likwidowania oczek wodnych i przeksztacania terenw podmokych, zakaz lokalizowania skadowisk i wylewisk odpadw przemysowych i komunalnych pochodzcych spoza gmin znajdujcych si w obrbie obszaru chronionego, zakaz lokalizowania orodkw hodowlanych na skal przemysow posugujcych si metod bezcikow,
73
zakaz gnojowicowania gruntw rolnych, za wyjtkiem wasnych gruntw zgodnie z zasadami agrotechnicznymi. Ponadto na terenach tych przewidziano wymg uzgadniania z Wojewod nastpujcych czynnoci: decyzji w sprawie likwidacji zadrzewie i zakrzacze rdpolnych, lokalizacji orodkw hodowlanych na skal przemysow o wielkoci powyej 100 DJP, lokalizacji nowych orodkw wypoczynkowych i obiektw o charakterze hotelarskim, budowy nowych drg, linii energetycznych, cigw ciepowniczych, gazowych itp. za wyjtkiem urzdze lokalnych, prowadzenia prac ziemnych trwale znieksztacajcych rzeb terenu, a w szczeglnoci budowy staww rybnych i innych zbiornikw wodnych, prowadzenia nowych melioracji, dokonywania regulacji rzek i potokw, programw i wieloletnich planw gospodarki rolnej, owieckiej, rybackiej i turystycznej. Okrelone zostay nastpujce oglne zasady odnoszce si do zarzdzania i gospodarowania na obszarach chronionego krajobrazu: prowadzenie gospodarki lenej zgodnie z oglnymi zasadami zagospodarowania lasw wchodzcych w skad parkw krajobrazowych i obszarw chronionego krajobrazu, prowadzenie gospodarki w zakresie eksploatacji z surowcw mineralnych wycznie w oparciu o zasady okrelone odrbn decyzj koncesyjn, ochrona istniejcych obiektw historyczno kulturowych, dostosowanie nowej zabudowy w zakresie bryy, skali, materiaw i form architektonicznych harmonizujcych z walorami krajobrazowymi do lokalnej tradycji, oraz denie do wyeliminowania obiektw dysharmonizujcych, prowadzenie gospodarki rolnej nie powodujcej degradacji gleb i innych elementw rodowiska, w tym zakaz stosowania pestycydw I i II grupy z wyjtkiem sadw, zasada ograniczania lokalizacji nowych obiektw budowlanych poza granicami jednostek osadniczych - do sytuacji okrelonych planem. W stosunku do stref ekosystemw wodno-kowych pooonych na obszarze chronionego krajobrazu przewidziano nastpujce obowizki: zakaz lokalizowania obiektw budowlanych z wyjtkiem zbiornikw wodnych i zwizanych z nimi budowli hydrotechnicznych oraz drg, mostw i sieci infrastruktury technicznej, prowadzenie gospodarki zmierzajcej do odtworzenia i utrzymywania wartoci naturalnych, gw, zadrzewie, k, ciekw i zbiornikw wodnych wraz z ich biologicznym obrzeem. Z zastrzeeniem, i odlego granicy strefy od brzegu cieku wodnego nie moe by mniejsza ni 5 m. W stosunku do stref dolesie pooonych na obszarze chronionego krajobrazu przewidziano nastpujce obowizki:
74
zakaz lokalizowania obiektw budowlanych z wyjtkiem obiektw i budowli zwizanych bezporednio z gospodark len, zbiornikw wodnych i zwizanych z nimi budowli hydrotechnicznych oraz drg, mostw i sieci infrastruktury technicznej, prowadzenie gospodarki zmierzajcej do rekultywacji terenw zdewastowanych i nieuytkw w kierunku lenym przez sukcesywne zalesianie najsabszych gruntw rolnych. W stosunku do stref zadrzewie pooonych na obszarze chronionego krajobrazu przewidziano nastpujce obowizki: pena ochrona istniejcego drzewostanu, zakaz lokalizacji obiektw budowlanych z wyjtkiem lokalnych drg i sieci infrastruktury technicznej, prowadzenie gospodarki zmierzajcej do wzbogacenia i zwikszenia rnorodnoci istniejcego drzewostanu, z uwzgldnieniem typw siedlisk. Pozostaymi elementami przyrodniczymi wystpujcymi na obszarze gminy Komin Wielkopolski i objtymi indywidualn ochron prawn s wyszczeglnione poniej pomniki przyrody: MIEJSCOWO Lenictwo Greczki (oddzia 400 h) POMNIK PRZYRODY Gaz narzutowy Wymiary: 420 x180 x 220 cm. (pozycja w rejestrze 161)
Komin Wielkopolski (park zamkowy)
Jesion wyniosy (Fraxinus excelsior L.) Obwd pnia na wysokoci piernicy 380 cm., wysoko ok. 30 m. (pozycja w rejestrze 393)
Klon srebrzysty (Acer saccharinum L.) Obwd pnia na wysokoci piernicy 340 cm., wysoko ok. 28 m. (pozycja w rejestrze 395)
Lipa drobnolistna (Tilia cordata Mill.) Obwd pnia na wysokoci piernicy 300 cm., wysoko ok. 25 m. (pozycja w rejestrze 397)
Komin Wielkopolski (plac przykocielny)
Grupa 3 lip drobnolistnych (Tilia cordata Mill.) Obwd pnia na wysokoci piernicy 395,
75
355 i 290 cm., wysoko ok. 28 m. (pozycja w rejestrze 398)
Mokronos (park dworski)
Mokronos (park dworski)
Platan klonolistny (Platanus x hispanica Mnchh.) Obwd pnia na wysokoci piernicy 290 cm, wysoko ok. 23 m (pozycja w rejestrze 571)
Greczki (przy drodze Greczki Wyrbin)
Db szypukowy(Quercus rober L.) Obwd pnia na wysokoci piernicy 425 cm., wysoko ok. 30 m. (pozycja w rejestrze 401)
Szczegowy rejestr tzw. maych form ochrony przyrody obejmujcych pomniki przyrody, uytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne oraz zespoy przyrodniczo krajobrazowe, prowadzony jest przez Starost Krotoszyskiego, zgodnie z przepisami art. 39 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 16 padziernika 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 114 z 1991 r., poz. 492 ze zmianami).
4. CHARAKTERYSTYKA ZASOBW ORAZ ANALIZA STANU ZACHOWANIA DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO GMINY
Po przeprowadzeniu lustracji zasobw o istotnych wartociach kulturowych i zabytkowych zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Komin Wielkopolski do najwaniejszych elementw wiadczcych o historycznym dziedzictwie gminy naley zaliczy: 1. Ukady urbanistyczne: ukad urbanistyczny miasta Komin Wielkopolski. 2. Ukady ruralistyczne: ukad ruralistyczny wsi Borzcice; ukad ruralistyczny wsi Borzciczki; ukad ruralistyczny wsi Czarny Sad; ukad ruralistyczny wsi Dbiogra;
76
ukad ruralistyczny wsi Gazki; ukad ruralistyczny wsi Gociejew; ukad ruralistyczny wsi Greczki; ukad ruralistyczny wsi Kaniew; ukad ruralistyczny wsi Mokronos; ukad ruralistyczny wsi Orla; ukad ruralistyczny wsi Serafinw; ukad ruralistyczny wsi Skaw; ukad ruralistyczny wsi Staniew; ukad ruralistyczny wsi Stara Obra; ukad ruralistyczny wsi Sunia; ukad ruralistyczny wsi Wakw; ukad ruralistyczny wsi Wrotkw 3. Obiekty architektury sakralnej: koci parafialny pw. w. Marcina Biskupa w Borzciczkach [w rejestrze zabytkw]; koci parafialny pw. Najwitszej Marii Panny i w. Wawrzyca w Kominie Wielkopolskim [w rejestrze zabytkw]; koci pobernardyski pw. w. Stanisawa Biskupa i Mczennika w Kominie Wielkopolskim[w rejestrze zabytkw]; klasztor pobernardyski, ob. Modzieowy Orodek Wychowawczy wraz z wie bramn i krugankami przy kociele pw. w. Stanisawa Biskupa i Mczennika w Kominie Wielkopolskim [w rejestrze zabytkw]; koci cmentarny pw. w. Trjcy w Kominie Wielkopolskim [w rejestrze zabytkw]; koci parafialny pw. Wniebowzicia Najwitszej Marii Panny w Mokronosie [w rejestrze zabytkw]; koci filialny pw. w. Rozalii w Serafinowie [w rejestrze zabytkw]; koci pw. Narodzenia Najwitszej Marii Panny w Wakowie. 4. Obiekty architektury obronnej: zamek, ob. Zesp Szk Ponadgimnazjalnych w Kominie Wielkopolskim [w rejestrze zabytkw]. 5. Obiekty architektury rezydencjonalnej: paac w Borzciczkach, ob. Specjalny Orodek Szkolno-Wychowawczy im. Janusza Korczaka [w rejestrze zabytkw]; dwr w Dbiogrze [w rejestrze zabytkw]; dwr w Gazkach; paac w Greczkach; paac w Kominie Wielkopolskim przy ul. Lipowej 5 (dawny Lipowiec) [w rejestrze zabytkw]; dwr w Mokronosie; paac w Orli [w rejestrze zabytkw]; paac w Psim Polu [w rejestrze zabytkw]; dwr w Serafinowie; dwr w Skaowie; dwr w Staniewie [w rejestrze zabytkw]; dwr w Starej Obrze;
77
dwr we Wrotkowie. 6. Obiekty architektury uytecznoci publicznej: szkoa podstawowa w Borzcicach; dawna szkoa w Borzciczkach; poczta w Borzciczkach; dawna szkoa w Gociejewie; dawna szkoa w Kaniewie; dawny dom Starosty, przy ul. Boreckiej 23 w Kominie Wielkopolskim; szkoa, ob. szkoa podstawowa nr 1 przy ul. Glinki 11 w Kominie Wielkopolskim; szkoa, ob. szkoa podstawowa nr 3 przy ul. Klasztornej 29 w Kominie Wielkopolskim; szkoa, ob. I liceum oglnoksztacce im. Powstacw Wielkopolskich przy ul. Boreckiej 28 w Kominie Wielkopolskim; poczta wraz z wozowni przy ul. Klasztornej 16 w Kominie Wielkopolskim; Urzd Miasta i Gminy Komin Wielkopolski przy Starym Rynku 11 w Kominie Wielkopolskim; Miejski Gminny Orodek Pomocy Spoecznej przy ul. Krotoszyskiej 16 w Kominie Wielkopolskim; Sala widowiskowo-kinowa przy ul. Boreckiej 18 w Kominie Wielkopolskim; Bank Spdzielczy przy ul. Boreckiej 22 w Kominie Wielkopolskim [w rejestrze zabytkw]; szpital przy ul. Stszewskiego 9 w Kominie Wielkopolskim; Komenda Policji przy ul. Stszewskiego 1 w Kominie Wielkopolskim; dawna poczta w Mokronosie; dawna szkoa w Orli; dawna szkoa w Staniewie; remiza Ochotniczej Stray Poarnej w Starej Obrze; dawna szkoa w Walerianowie; dawna szkoa we Wrotkowie; dawna szkoa w Wyrbinie; 7. 8. Obiekty architektury mieszkaniowej ujte w wykazie obiektw zabytkowych (patrz: pkt. 4.2). Zabytki techniki: Prdnica paacowa w Borzciczkach; dworzec kolejowy w Kominie Wielkopolskim; wiatrak-kolak przy ul. Krotoszyskiej 27 w Kominie Wielkopolskim; bya gazownia przy ul. Targowej w Kominie Wielkopolskim; most kamienny w zespole paacowym w Orli; byy dworzec kolejowy wraz z magazynem stacyjnym i budynkiem drnika we Wrotkowie. 9. Historyczne ogrody i parki krajobrazowe ujte w gminnej ewidencji zabytkw. park paacowy w Borzciczkach [w rejestrze zabytkw]; park dworski w Czarnym Sadzie; park dworski w Dbogrze [w rejestrze zabytkw]; park dworski w Dbowcu; park dworski w Gazkach; park dworski w Gociejewie;
78
park dworski w Greczkach; park miejski w Kominie Wielkopolskim; park paacowy w dawnym Lipowcu, ob. w Kominie Wielkopolskim [w rejestrze zabytkw]; park dworski w Mokronosie; park dworski w Starej Obrze; park paacowy w Orli; park paacowy w Psim Polu; park dworski w Serafinowie; park dworski w Skaowie; park dworski w Staniewie; zesp lip wok kocioa parafialnego w Wakowie [w rejestrze zabytkw]; park dworski we Wrotkowie; 10. Historyczne cmentarze wszystkich wyzna. cmentarz parafialny w Borzciczkach; cmentarz parafialny (1) w Kominie Wielkopolskim; cmentarz parafialny (2) w Kominie Wielkopolskim; cmentarz parafialny (3) w Kominie Wielkopolskim; cmentarz ewangelicki w Kominie Wielkopolskim; cmentarz choleryczny w Kominie Wielkopolskim; cmentarz ewangelicki w dawnym Lipowcu, ob. w Kominie Wielkopolskim; cmentarz parafialny w Mokronosie; cmentarz ydowski w Orli; cmentarz w Pogorzakach Wielkich; cmentarz przykocielny w Serafinowie; cmentarz parafialny w Wakowie. 11. Kapliczki, figury i krzye przydrone ujte w wykazie obiektw zabytkowych (patrz: pkt. 4.2). Stanowiska archeologiczne ujte w gminnej ewidencji zabytkw archeologicznych ze szczeglnym uwzgldnieniem grodw w Mokronosie, Czarnym Sadzie i Skaowie jako obiektw posiadajcych wasn form krajobrazow.
12.
4.1. OBIEKTY ZABYTKOWE NIERUCHOME O NAJWYSZYM ZNACZENIU DLA GMINY
1.
Koci parafialny pw. w. Marcina Biskupa w Borzciczkach witynia wzniesiona w latach 1740-1745 z fundacji braci Andrzeja i Rafaa Gajewskich na miejscu wczeniejszego kocioa zbudowanego na pocztku XVII wieku za spraw Krzysztofa Mycielskiego. Ze starszej wityni zachowaa si pnorenesansowa zakrystia i fragment muru prezbiterium. Budynek murowany, wzniesiony na planie krzya z niszym wyodrbnionym prezbiterium zamknitym wielobocznie. Dach korpusu nawowego dwuspadowy, kryty dachwk ceramiczn, nad skrzyowaniem naw umieszczona drewniana wieyczka na sygnaturk pokryta blach. Elewacje tynkowane z barokowym zwieczeniem szczytw i barokow dekoracj architektoniczn w postaci pilastrw, gzymsw i pycin.
79
Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.III-885/33/60) z dnia 6 czerwca 1960 r., pod numerem 47/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego] 2. Paac, ob. siedziba Specjalnego Orodka Szkolno-Wychowawczego w Borzciczkach wzniesiony na fundamentach wczeniejszego zamku w 1892 r. jako siedziba rodziny Stolberg Wernigerode, ktra nabya Borzciczki w 2. po. XIX wieku. Pniej rozbudowany m.in. o wie w 1898 roku. Okazaa eklektyczna rezydencja oparta na wzorach manierystycznych. Budynek murowany, dwukondygnacyjny z mieszkalnym poddaszem, zaoony na rzucie wyduonego prostokta o bryle rozczonkowanej ryzalitami, bogato dekorowanymi szczytami i wieami na naroach w czci poudniowej. Nakryty dachem o wielu poaciach z kaferkami, krytym dachwk ceramiczn. Hemy wie kryte blach. Elewacje dekorowane elementami klasycznymi w postaci bonu, opasek okiennych, pycin z dekoracj ornamentaln oraz szczeglnie dekoracyjnie opracowanych szczytw. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.III-880/22/73) z dnia 24 lutego 1973 r., pod numerem 1400/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa poznaskiego], w ksidze rejestrowej dawnego wojewdztwa kaliskiego obiekt figuruje pod numerem 363/A. 3. Paacowy park krajobrazowy w Borzciczkach park przypuszczalnie zaoony w XVIII wieku, cakowicie przeksztacony i powikszony okoo poowy XIX wieku przez wczesnego waciciela Borzciczek Juliana Radoliskiego. Zaoenie o cznej powierzchni blisko 20 ha naley do najokazalszych parkw na terenie powiatu krotoszyskiego obejmujc swym zasigiem zesp kocioa pw. w. Marcina oraz paac wraz z wieloma budynkami towarzyszcymi. Do parku prowadz trzy bramy wjazdowe, kompozycja podporzdkowana zostaa dominujcym elementom architektonicznym w postaci okazaego paacu i kocioa. Do ktrego prowadzi aleja kasztanowcw. Przed elewacj wschodni paacu rozpociera si polana widokowa. W parku zlokalizowane zostay dwa stawy, ukad alei spacerowych charakteryzuje si nieregularnoci i malowniczoci cechujca zaoenia parkowe wzorowane na rozwizaniach angielskich. Drzewostan parku tworzy kilkadziesit gatunkw drzew z przewaajc iloci dbw szypukowych, grabw pospolitych oraz jasionw wyniosymi i lip drobnolistnych. Park wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.III-880/150/74) z dnia 23 grudnia 1974 r., pod numerem 1671/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa poznaskiego], w ksidze rejestrowej dawnego wojewdztwa kaliskiego obiekt figuruje pod numerem 417/A. 4. Dwr w Dbiogrze neobarokowy dwr wzniesiony w latach 1906-1906 przez wczesnego waciciela Dbiogry Ernrsta Weissa, zbudowany na rzucie prostokta z dwukondygnacyjnym ryzalitem na osi elewacji pnocnej i poudniowej, nakryty wysokimi, przeamanymi dachami wielospadowymi. Ukad wntrza w wikszoci dwu- i ptaktowy, od poudnia dobudowane oraneria i weranda z tarasem w poziomie I pitra. Elewacja pnocna z zachowan osiowoci, elewacja poudniowa asymetryczna wykazujca cechy secesji. Dwr zbudowany na osi drogi prowadzcej do otaczajcego budynek karku krajobrazowego.
80
Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.III-5340/96/87) z dnia 21 grudnia 1987 r., pod numerem 495/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego] 5. Dworski park krajobrazowy w Dbiogrze park zaoony w wyniku przeksztacenia lasu wieego na pocztku XX wieku jako otoczenie dworu mieszkalnego wzniesionego w centralnej czci pniejszego parku. Stylistycznie park cechuje ukad charakterystyczny dla zaoe krajobrazowych z nielicznymi elementami symetrycznymi w postaci drogi dojazdowej i podjazdu uksztatowanego pkolicie. Pozostay ukad alei spacerowych wytyczonych przede wszystkim w poudniowej czci zaoenia potraktowany zosta swobodnie z dostosowaniem do uksztatowania terenu. Na osi dworu od strony poudniowej wytyczona zostaa aleja dbowo-grabowa ze stawem na zakoczeniu. Drzewostan parku tworz gownie dby szypukowe, graby pospolite z kilkoma jasionami wyniosymi i lipami drobnolistnymi. Park stanowi dominant zwartej zieleni wysokiej w otwartym krajobrazie okolicznych pl z towarzyszcymi zabudowaniami wsi. Powierzchnia parku wynosi ok. 5,5 ha. Park wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.III-5340/33/87) z dnia 29 kwietnia 1987 r., pod numerem 496/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego] 6. Park miejski w Kominie Wielkopolskim park zaoony 1940 roku na obszarze dawnych ogrodw proboszczowskich przy kociele parafialnym pw. Najwitszej Marii Panny i w. Wawrzyca. Najstarszym elementem zaoenia jest aleja grabowa zaoona przed I wojn wiatow przez ksidza S. ukomskiego. Projekt caoci zaoenia parkowego opracowa in. Jzef Marciniec w oparciu o gwn o widokow prowadzc pomidzy szpalerami grabowymi o dugoci ok. 150 m, po bokach wytyczone zostay kolicie prowadzone aleje otaczajce polanki i przecinajce w czterech miejscach szpaler grabw. Park jako zaoenie o charakterze miejskim pozosta nieogrodzony. Zaprojektowany drzewostan cechuje si du rnorodnoci z zewidencjowanymi 65 gatunkami drzew i krzeww. Dominuj taki gatunki drzew jak: dby szypukowe, dby czerwone, klony pospolite, czerwone i klony jaworu. Z innych drzew wyrni mona lip krymsk, platan pospolity, sosn wejmutk i glediezje trjcieniow. Park swoim uksztatowaniem nawizuje tradycji sztuki ogrodniczej propagowanej w synnej szkole ogrodniczej w Kominie Wielkopolskim. Powierzchnia parku wynosi ok. 4,2 ha. Park wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wielkopolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Poznaniu (L.dz. SOZ 4154/17/4R/2002) z dnia 23 stycznia 2002 r., pod numerem 75/Wlkp/A [ksiga rejestrowa wojewdztwa wielkopolskiego] 7. Koci pw. Najwitszej Marii Panny i w. Wawrzyca w Kominie Wielkopolskim witynia zbudowana ok. poowy XV wieku z fundacji Hiczy z Rogowa, wczesnego waciciela miasta. Zbudowana zapewne na miejscu starszego kocioa dawanego na XI lub XII wiek. Pierwotnie murowany koci zoony by z ceglanego prezbiterium i jednonawowego korpusu, ktry w XVII wieku uleg powikszeniu poprzez dobudow naw bocznych oraz wiey. Wraz z rozbudow przeksztaceniu ulega caa brya kocioa zyskujc barokowe oblicze. Na pocztku XVII wieku z fundacji Katarzyny Rozdraewskiej dobudowano do prezbiterium kaplice nazywan obecnie kaplic Przyjemskich za spraw, ktrych
81
nastpia rozbudowa kocioa. Obecnie koci zatraci wikszo cech redniowiecznych na rzecz form barokowych (otwory okienne, sklepienia, detal architektoniczny, hem wiey. Dach nad naw dwuspadowy, nad nawami bocznymi dachy pulpitowe, nad prezbiterium dach wielopoaciowy, cay koci kryty dachwk ceramiczn, jedynie wydatny hem wiey pokryty jest blach. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.IV-73/66/53) z dnia 30 padziernika 1953 r., pod numerem 19/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego] 8. Koci pobernardyski, ob. parafialny pw. w. Stanisawa Biskupa i Mczennika w Kominie Wielkopolskim koci ufundowany przez Stanisawa Przyjemskiego i Ann z Czarnkowskich Przyjemsk dla sprowadzonych do Komina w 1629 r. z inicjatywy proboszcza w Borzciczek Pawa Gajewskiego Bernardynw, pocztkowo jako drewniany. Murowana witynia wznoszona bya w latach 16481670 jako budowla barokowa zoona z wyduonego prezbiterium zamknitego trjbocznie i picioprzsowego korpusu nawowego, wraz z kocioem wzniesiono kruganki dookoa poudniowego dziedzica i wie bramn. Nawa w 1712 r. zostaa zwieczona wie na sygnaturk. Koci o cechach stylistycznych dla barokowych wity klasztornych, nakryty wysokimi dachami, nad naw dach dwuspadowy, nad prezbiterium wielospadowy, cao wraz z dachami krugankw kryte dachwk ceramiczn. Wiee kryte blach. Elewacja tynkowana nawy tynkowana ze skromnym detalem architektonicznym w postaci profilowanych gzymsw, nisz i opasek okiennych, szczyt dekorowany pilastrami. Prezbiterium nieotynkowane. Nad prezbiterium i naw sklepienia kolebkowe z lunetami, w nawie wsparte na gurtach w kruchcie sklepienia krzyowe. Jako koci parafialny witynia funkcjonuje od 1925 r. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.IV-885/34/60) z dnia 6 czerwca 1960 r., pod numerem 48/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego] 9. Klasztor pobernardyski, ob. Modzieowy Orodek Wychowawczy w Kominie Wielkopolskim budynek klasztorny wraz z kocioem wznoszony w latach 16481670 dla sprowadzonych do Komina w 1629 r. Bernardynw. Klasztor zoony z trzech trzykondygnacyjnych skrzyde, w wikszoci pozbawiony detalu architektonicznego na elewacjach, cao nakryta wysokimi dachami dwuspadowymi pokrytymi dachwka ceramiczn. We wntrzach zachowane sklepienia krzyowe i kolebkowe. Zaoenie klasztorne zostao otoczone ceglanym murem. Po kasacie zakonu Bernardynw w 1818 r. budynki klasztorne stopniowo adaptowano na potrzeby wizienia, od 1935 r. i ponownie po 1948 r. funkcjonowa w nich Zakad Poprawczy dla chopcw. W 2000 r. obiekt przeksztacono na Modzieowy Orodek Wychowawczy. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.IV-885/36/60) z dnia 6 czerwca 1960 r., pod numerem 50/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego] 10. Koci cmentarny pw. w. Trjcy w Kominie Wielkopolskim wzniesiony poza obrbem miasta w 1570 r. jako budynek koci patronacki magistratu miasta Komin Wielkopolski. witynia drewniana o konstrukcji zrbowej, zbudowana na planie prostokta z wszym wielobocznie zamknitym prezbiterium. Koci oszalowany, z drewnian wieyczk na sygnaturk nakryt strzelistym dachem
82
namiotowym. Korpus nawowy kryty wsplnym, dwuspadowym dachem z wielopoaciowo zamknitym fragmentem dachu na zakoczeniu prezbiterium. Pnocna poa dachu charakterystycznie przeduona nad zakrysti. Cao pokryta gontem. Budynek rozbudowywany w 1725, odnawiany w 1830 i 1898 roku. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.IV-885/35/60) z dnia 6 czerwca 1960 r., pod numerem 49/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego] 11. Zesp architektoniczny zamku, ob. Zesp Szk Ponadgimnazjalnych w Kominie Wielkopolskim wzniesiony w bezporednim ssiedztwie miasta lokacyjnego Komina po raz pierwszy wzmiankowany w 1. po. XIV wieku. Przez wieki systematycznie rozbudowywany i przebudowywany przez kolejnych wacicieli. Najstarszym zachowanym elementem pozostaje wiea zamkowa usytuowana w zachodnim naroniku pnocnego skrzyda. Kompleks zamkowy zoony z trzech prostoktnych skrzyde z dziedzicem porodku otwartym od strony zachodniej, obecnie skrzyda trzykondygnacyjne nakryte wsplnym dachem wielopoaciowym, krytym dachwk ceramiczn. Wiea w grnej czci omioboczna zwieczona drewnianym hemem krytym blach. Elewacje dekorowane XIX-wiecznymi elementami detalu architektonicznego o cechach klasycyzujcych, na szczegln uwag zasuguje renesansowy portal wejciowy na elewacji wschodniej skrzyda zamku. Od strony poudniowej do zamku dobudowany zosta wolnostojcy, dwukondygnacyjny budynek nakryty dachem naczkowym z uytkowym poddaszem. Budynek ten czy si z poudniowym skrzydem zamkowym komunikacyjnym cznikiem z arkad u podstawy. W 2 po. XIX wieku obiekt zosta przystosowany do celw dydaktycznych, od 1918 roku miecia si w nim znana w Polsce szkoa ogrodnicza, obecnie zamek stanowi siedzib Zespou Szk Ponadgimnazjalnych. Naley zaznaczy, i komiski zamek naley do nielicznych tego typu obiektw zlokalizowanych na terenie Wielkopolski i stanowi obiekt o szczeglnym znaczeniu kulturowym dla regionu. Zesp wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.IV-73/77/56) z dnia 24 maja 1956 r., pod numerem 35/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego] 12. Zesp paacowo-parkowy w dawnym Lipowcu, ob. w Kominie Wielkopolskim przy ul. Lipowej 5 obiekt wzniesiony w 2. po XIX w. na terenie dawnego majtku Lipowiec obecnie wczonej do miasta Komin Wielkopolski stanowicego w latach 1791 1819 wasno rodziny Kalkreuth a w latach 1845 1887 Zygmunta Graetza, ktry zapewne pobudowa paac i zaoy wok niego park krajobrazowy. Paac zbudowany z cegy na rzucie prostokta z charakterystyczn wie w poudniowej nakrytej wysokim dachem namiotowym. Budynek o architekturze eklektycznej wykazujcej neorenesansowe cechy stylistyczne detali na elewacjach oraz sposobu uksztatowania bryy. Dwukondygnacyjny z wydatnym gankiem przejazdowym z tarasem na osi elewacji frontowej. Nakryty dachem dwuspadowym o niewielkim koncie nachylenia poaci, kryty blach, elewacje wschodnia i zachodnia z dekoracyjnymi szczytami na osi o formach manierystycznych. Park zaoony w 2. po. XIX w. wok paacu zajmujcy ok. 2,2 ha z obszerniejsz czci wschodni. Pierwotny ukad parku nie jest do koca znany z uwagi na jego podzia w 1905 na cz przynalec do szkoy niemieckiej i cze stanowic wasno bractwa kurkowego. Obecnie park charakteryzuje si symetrycznym ukadem alei spacerowych z polanami wok
83
paacu. Drzewostan parku tworz wystpujce w wikszoci dby szypukowe, lipy drobnolistne oraz graby pospolite i jesiony wyniose. Zesp wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.III-880/151/74) z dnia 23 grudnia 1974 r., pod numerem 1672/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa poznaskiego], w ksidze rejestrowej dawnego wojewdztwa kaliskiego obiekt figuruje pod numerem 418/A. 13. Dom mieszkalny przy ul. Boreckiej 20 w Kominie Wielkopolskim budynek wzniesiony w kocu XIX w. przy reprezentacyjnej ulicy Borkowskiej (ob. ul. Borecka) zaoonej w 2. po. XIX w. i czcej miasto lokacyjne z dworcem kolejowym. Przy ulicy lokalizowano wiele reprezentacyjnych budynkw o charakterze administracyjnym lub w typie podmiejskich willi mieszkalnych. Przedmiotowy budynek stanowi znakomity przykad willi eklektycznej, by moe zbudowanej wg projektu budowniczego Aleksandra Klemana. Obiekt murowany, parterowy, zaoony na rzucie prostokta ze szczytowym ryzalitem w czci zachodniej, dachy dwuspadowe kryte dachwk ceramiczn z kaferkami w poaci. Elewacja frontowa i szczyty z bogata dekoracj w postaci boniowania, nadokiennikw, opasek okiennych i gzymsw z wykorzystaniem form klasycystycznych. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. PSOZ-Kal-5340/96/91) z dnia 16 lipca 1991 r., pod numerem 623/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego] 14. Dom mieszkalny, ob. siedziba Banku Spdzielczego przy ul. Boreckiej 22 w Kominie Wielkopolskim budynek wzniesiony w 1929 r. przy reprezentacyjnej ulicy Borkowskiej (ob. ul. Borecka) zaoonej w 2. po. XIX w. i czcej miasto lokacyjne z dworcem kolejowym. Przy ulicy lokalizowano wiele reprezentacyjnych budynkw o charakterze administracyjnym lub w typie podmiejskich willi mieszkalnych. Obecny budynek banku pierwotnie zaprojektowany zosta jako reprezentacyjna willa podmiejska o cechach eklektycznych z wyranymi inklinacjami formalnymi nawizujcymi do stylistyki barokowej. Budynek murowany, dwukondygnacyjny, wzniesiony na rzucie prostokta z charakterystycznym ryzalitem na osi elewacji frontowej poprzedzony obszernymi schodami wejciowymi. Dach czterospadowy, kryty dachwk ceramiczn. Detal elewacji w postaci pilastrw opasek okiennych gzymsw itp. Z wykorzystaniem form klasycznych. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. PSOZ-Kal-5340/98/91) z dnia 16 lipca 1991 r., pod numerem 625/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego] 15. Dom mieszkalny przy ul. Krotoszyskiej 8 w Kominie Wielkopolskim budynek zbudowany na przeomie XVIII i XIX wieku w oparciu o zachowane pozostaoci muru miejskiego (szyja bramna) otaczajcego miasto kolacyjne. Wzniesiony w bezporednim ssiedztwie wjazdu do miasta od strony przedmiecia wrocawskiego z charakterystycznie citym naronikiem uksztatowanym zapewne na skutek regulacji ukadu komunikacyjnego w XIX wieku. ciany frontowe o konstrukcji szkieletowej oraz drewniane oszalowane deskami. Dom parterowy z wysokim dachem dwuspadowym krytym obecnie zakadkow dachwk betonow i w czci ogrodowej dachwka ceramiczn karpiwk. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.III-880/47/69) z dnia 4 lutego 1969 r., pod numerem 487/A
84
[ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa poznaskiego] , w ksidze rejestrowej dawnego wojewdztwa kaliskiego obiekt figuruje pod numerem 243/A. 16. Dom mieszkalny przy Starym Rynku 1 w Kominie Wielkopolskim okazaa klasycystyczna kamienica mieszkalna wraz z rozleg oficyn wzniesiona w 1. po. XIX wieku w pnocnej pierzei Starego Rynku. Budynek dwukondygnacyjny zbudowany na rzucie prostokta, z dachem naczkowym krytym dachwk. Detal architektoniczny elewacji z charakterystyczn dla obiektw klasycystyczny, do skromny z nadokiennikami oraz gzymsami, ukad wntrza dwutraktowy z sieni przelotow na osi. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.III-880/45/69) z dnia 4 lutego 1969 r. pod numerem 485/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa poznaskiego], w ksidze rejestrowej dawnego wojewdztwa kaliskiego obiekt figuruje pod numerem 241/A. 17. Dom mieszkalny przy Starym Rynku 19 w Kominie Wielkopolskim klasycystyczna kamienica mieszkalna zlokalizowana na naroniku w zachodniej pierzei Starego Rynku wybudowana w 1. po. XIX wieku w wyniku intensywnych procesw urbanizacyjnych i modernizacyjnych w obrbie miasta lokacyjnego. Budynek dwukondygnacyjny zbudowany na rzucie prostokta, z dachem naczkowym krytym dachwk. Elementy wystroju architektonicznego elewacji charakterystyczne dla obiektw klasycystycznych w postaci pilastrw, gzymsw, nadokiennikw i opasek okiennych. Wntrze budynku w ukadzie dwutraktowym z sieni przelotow na osi. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.III-880/46/69) z dnia 4 lutego 1969 r. pod numerem 486/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa poznaskiego], w ksidze rejestrowej dawnego wojewdztwa kaliskiego obiekt figuruje pod numerem 242/A. 18. Wiatrak-Kolak w dawnym Lipowcu, ob. w Kominie Wielkopolskim przy ul. Krotoszyskiej 27 cenny zabytek techniki oraz budownictwa drewnianego zachowany jako jedyny spord licznie wykorzystywanych w przeszoci wiatrakw wytwarzajcych mk na potrzeby mieszkacw Komina i okolicznych miejscowoci. Wybudowany w 1868 r. dla Jana Stryburskiego, pniej uytkowany przez wiele lat przez rodzin Jankowskich. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.III-5340/18/81) z dnia 6 kwietnia 1981 r. pod numerem 436/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego] 19. Koci pw. Najwitszej Marii Panny w Mokronosie wzniesiony w latach 80. XIX w. na miejscu starszych drewnianych kociow, czyli pierwotnej wityni z pocztku XV wieku i drugiego kocioa przeniesionego w 1. po. XVII z Komina Wielkopolskiego. Obecna witynia murowana z cegy, zbudowana na rzucie nieregularnego krzya greckiego z wysz naw gwn i niszym transeptem oraz wszym ni korpus nawowy prezbiterium zamknitym wielobocznie. Od zachodu wysoki masyw wieowy o czterech kondygnacjach zwieczony strzelistym dachem namiotowym. Korpus nawowy nakryty dachami dwuspadowymi, nad prezbiterium dach wielopoaciowy. Architektura kocioa wykazuje charakterystyczne dla 2. po. XIX w. neogotyckie cechy stylistyczne z ceglanymi elewacjami, szczytami,
85
szkarpami, ostroukowymi otworami okiennymi i neogotyckimi elementami detalu architektonicznego. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wielkopolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Poznaniu (L.dz. WD- 4151/1153/31/06) z dnia 19 czerwca 2006 r., pod numerem 346/Wlkp/A [ksiga rejestrowa wojewdztwa wielkopolskiego] 20. Paac w Orli eklektyczny budynek z 1894 roku usytuowany w pnocnozachodniej czci parku krajobrazowego o powierzchni 1,7 ha. Budynek, murowany, dwukondygnacyjny, zoony z prostoktnego korpusu o trzech poprzecznie ustawionych traktach z reprezentacyjn sieni i klatk schodow w trakcie rodkowym z z charakterystycznymi naronymi wieyczkami alkierzowymi na klanie koa, czciowo wtopione w fasad. Na osiach elewacji pnocnej i poudniowej pseudoryzality. Korpus nakryty dachami wielopoaciowymi kryte dachwk ceramiczn, wiee zwieczone strzelistymi hemami krytymi upkiem. Wystj architektoniczny elewacji o neorenesansowych cechach stylistycznych. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl. III 5340/75/87) z dnia 20 padziernika 1987 r., pod numerem 494/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego] 21. Paac w Psim Polu eklektyczny budynek z przeomu XIX i XX wieku, otoczony niewielkim parkiem i usytuowany na osi podwrza folwarcznego z zabudowaniami gospodarczymi. Wzniesiony z inicjatywy Stolberga von Wenigerode z Borzciczek. Budynek trzykondygnacyjny na planie zblionym do prostokta o nieregularnym uksztatowaniu bryy w formie naronych, wieowych ryzalitw. Cao nakryta dachem paskim z fasadami o dekoracji neogotyckiej opartej na wzorach angielskich z tynkowanym boniowaniem i charakterystycznymi blankami w zwieczeniu elewacji. Fasada z gankiem kolumnowym porodku. We wntrzu zachowanych wiele elementw wystroju nawizujcych do stylu gotyku i renesansu. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.-III- 5340/1/84) z dnia 16 stycznia 1984 r., pod numerem 442/A (472/A) [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego] 22. Koci filialny pw. w. Rozalii w Serafinowie wzniesiony jako koci filialny parafii pw. Najwitszej Marii Panny w Mokronosie w latach 1707-1708, usytuowany w centralnej czci wsi. witynia drewniana o konstrukcji zrbowej, zbudowana na planie prostokta z wszym, niszym i wielobocznie zamknitym prezbiterium. Nawa nakryta dachem dwuspadowym, prezbiterium nakryte dachem wielospadowym. Od strony pnocnej do prezbiterium przylega niewielkie pomieszczenie zakrystii. Koci oszalowany, z niewielk drewnian wieyczk na sygnaturk na dachu prezbiterium. Budynek pierwotnie kryty gontem wymienionym w 1904 r. na dachwk marsylsk. Koci gruntownie restaurowany w latach 1893-1894. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.IV-885/40/60) z dnia 6 czerwca 1960 r., pod numerem 54/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego]
86
23.
Dwr w Staniewie klasycystyczny budynek dworu wzniesiony okoo poowy XIX wieku, w 4. w. XIX w. rozbudowany o masywne skrzydo pnocnie zbudowane z wykorzystaniem neorenesansowych form stylistycznych widocznych w uksztatowaniu bryy (wieyczka) i wystroju elewacji. W trakcie rozbudowy czciowo przeksztacono rwnie budynek pierwotnego dworu nadajc szczytom formy neorenesansowe. Waciwy budynek dworu parterowy z dwukondygnacyjnymi ryzalitami na osi, skrzydo pnocne trzykondygnacyjne. Poszczeglne bryy nakryte dachami wielospadowymi krytymi dachwka ceramiczn. Od poudnia do dworu przylega przeszklona oraneria. Dwr usytuowany na zamkniciu osi podwrza folwarcznego oddzielony drog od parku zlokalizowanego po zachodniej stronie drogi. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.-III- 5340/29/88) z dnia 27 kwietnia 1988 r., pod numerem 498/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego]
24.
Grupa lip drobnolistnych (Tilia cordata) rosncych wok kocioa w Wakowie unikatowy zesp okoo 150-letnich drzew stanowicych zabytkowe zaoenie zieleni przykocielnej. Drzewa wpisane do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. RSZ I-2a/38/48) z dnia 27 padziernika 1948 r., pod numerem 29/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa poznaskiego], w ksidze rejestrowej dawnego wojewdztwa kaliskiego obiekt figuruje pod numerem 558/A.
4.2. WYKAZ OBIEKTW ZABYTKOWYCH NIERUCHOMYCH
Poniszy wykaz opracowany zosta na podstawie spisu adresowego zabytkw nieruchomych wykonanego przez wojewdzkiego konserwatora zabytkw w latach 80. XX w. i stanowi rozpoznanie zasobw obiektw nieruchomych o cechach zabytkowych na okres jego sporzdzania. W trakcie opracowywania gminnej ewidencji zabytkw dla miasta i gminy Komin Wielkopolski naley dokona weryfikacji obiektw pod wzgldem ich istnienia i zachowania cech obiektw zabytkowych.
L.P. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
MIEJSCOWO Borzcice Borzcice Borzcice Borzcice Borzcice Borzcice Borzcice 26 93 94 105
ADRES
OBIEKT figura Chrystusa Nauczajcego figura Chrystusa Zmartwychwstaego szkoa podstawowa dom dom dom dom
TECHNIKA/ CZAS POWSTANIA drewn., k. XIX w. mur., po 1910 r. mur., l. 30. XX w. mur., 1933 r. drewn-glin., 4. w. XIX w. drewn-glin., 4. w. XIX w. drewn-glin., 4. w. XIX w.
87
8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. Borzcice Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Borzciczki Cegielnia Cegielnia Cegielnia Cegielnia Czarny Sad Czarny Sad Czarny Sad Czarny Sad Czarny Sad Czarny Sad 19 21 - 22 16 5 6 7 4 3 3 5 12 13 13 13 14 28 43 45 46 29 2 144 dom koci parafialny pw. w. Marcina sala parafialna organistwka, ob. dom kostnica przy kociele plebania obora przy plebani stodoa przy plebani paac rzdwka, ob. dom zarzdwka, ob. szkoa czworak, ob. dom czworak, ob. dom czworak, ob. dom omiorak, ob. dom obora dworska obora dworska magazyny dworskie i obora stajnie dworskie spichlerz dworski kunia dworska siownia dworska prdnica paacowa lodownia dworska dom ogrodnika dom suby paacowej, ob. dom stajnia, ob. chlew wozownia dom stangreta i stajnia, ob. dom brama wjazdowa do parku paacowego park krajobrazowy szkoa, ob. dom karczma, ob. dom wozownia i stajnie dom kapliczka przydrona z figur w. Wawrzyca dom stodoa obora figura Matki Boskiej w parku dworskim szeciorak omiorak, ob. dom dom wonicy, ob. dom obora dworska stodoa dworska mur., ok. 1910 r. mur., k. XVI w. mur., po 1900 r. mur., k. XIX w. mur., 1. w. XX w. mur., 1852 r. mur., ok. 1910 r. mur., ok. 1910 r. mur., mur., 2. po. XIX w. mur., 1868 r. mur., 4. w. XIX w. mur., 1. w. XX w. mur., ok. 1910 r. mur., 1902 r. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., ok. 1910 r. mur., ok. 1910 r. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., ok. 1910 r. mur./szach., ok. 1899 r. mur., k. XIX w. mur., 1. po. XIX w. mur., 1899 r. mur., ok. 1899 r. mur., ok. 1899 r. mur., k. XIX w. mur., 4. w. XIX w. 2. po. XIX w. mur., ok. 1900 r. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., 1885 r. drewn., k. XIX w. mur., k. XIX w. fund. 15 V 1896 r. , mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w.
88
53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 73. 74. 75. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. Czarny Sad Czarny Sad Czarny Sad Czarny Sad Czarny Sad Dbiogra Dbiogra Dbiogra Dbiogra Dbiogra Dbiogra Dbiogra Dbiogra Dbowiec Dbowiec Dbowiec Dbowiec Gazki Gazki Gazki Gazki Gociejew Gociejew Gociejew Gociejew Gociejew Gociejew Gociejew Gociejew Gociejew Gociejew Gociejew Gociejew Gociejew Greczki Greczki Greczki Greczki Greczki Greczki Greczki Greczki Greczki 2 4 5 8 9 12 13 33 40 6 19 27 2 7 8 12 14 winiarnia dworska kunia dworska resztki parku dom dom dwr kunia ob. dom czworak, ob. dom czworak, ob. dom obora dworska spichlerz dworski pozostaoci ogrodzenia paacowego park krajobrazowy dwojak czworak stodoa dworska spichlerz dworski dwr czworak resztki parku krajobrazowego dom figura przydrona kapliczka przydrona kurnik dworski ob. dom obora dworska spichlerz dworski narzdziownia dworska resztki parku krajobrazowego szkoa podstawowa, ob. przedszkole budynek szkolny gospodarczy dom drnika kolejowego, ob. dom dom dom dom paac kapliczka przy dziedzicu dworskim gospodarczym dom ogrodnika, ob. dom czworak ob. dom dwojak, ob. dom czworak ob. dom omiorak, ob. dom kunia dworska obora dworska mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. XIX / XX w. glin-mur., 2. po. XIX w. drewn-glin 2. po. XIX w. mur, 1909 mur., ok. 1900 r. mur., ok. 1910 r. mur., ok. 1910 r. mur., ok. 1910 r. mur., ok. 1910 r. mur., ok. 1909 r. pocz. XX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. szach.-drewn., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., 1. w. XX w. mur., ok. 1915 r. 1. w. XX w. glin.-drewn., 4. w. XIX w. drewn., 1921 r. mur., ok. 1910 r. mur., ok. 1910 r. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. 2 po. XIX w. mur., l. 30. XX w. mur., l. 30. XX w. mur., ok. 1900 r. mur., ok. 1890 r. drewn-glina, ok. 1880 r. mur., ok. 1910 r. mur., k. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., ok. 1900 r. mur., 4. w. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w.
89
96. 97. 98. 99. 100. 101. 102. 103. 104. 105. 106. 107. 108. 109. 110. 111. 112. 113. 114. 115. 116. 117. 118. 119. 120. 121. 122. 123. 124. 125. 126. 127. 128. 129. 130. 131. 132. 133. 134. 135. 136. 137. 138. 139. Greczki Greczki Greczki Greczki Greczki Greczki Greczki Greczki Greczki Kaniew Kaniew Kaniew Kaniew Kaniew Kaniew Kaniew Kaniew Kaniew Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Strzelecka Strzelecka Strzelecka 2 Strzelecka Strzelecka Borecka 23 Klasztorna 29 Borecka 28 Krotoszyska 16 Glinki 11 Podmiejska 1 Klasztorna Klasztorna Klasztorna Klasztorna pl. Najwitszego Serca NMP 1 pl. Najwitszego Serca NMP 2 30 1 2 9 12 13 27 35 winiarnia dworska jaownia dworska, ob. obora stajnie dworskie stodoa dworska spichlerz dworska magazyn zboa dworski kunia i warsztat koodziejski lodownia przy paacu pozostaoci parku figurka przydrona szkoa podstawowa ob. dom dom dom dom dom dom dom dom koci pw. N.M.P i w. Wawrzyca plebania dom parafialny ogrodzenie koci pw. NMP i w. Stanisawa klasztor, ob. dom poprawczy dziedziniec z krugankami wiea bramna koci filalny pw. w. Trjcy kaplica cmentarna grobowiec rodziny Balcerkw grobowiec rodziny Chosowskich grobowiec B. Kapuciskiego grobowiec rodziny Orplw pastorwka, ob. dom grobowiec nn. zamek oficyna, ob. internat dawna oraneria budynek, ob. sala gimnastyczna brama dom starosty, ob. internat gimnazjum, ob. szkoa podstawowa szkoa, ob. zesp szk budynek UMiG szkoa, ob.. szkoa podstawowa mur., k. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., 1. w. XX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. k. XIX w. mur., ok. 1910 r. mur., przed 1890 r. mur., 2. po. XIX w. mur., ok. 1910 r. mur., 1927 r. mur. (glina), 4. w. XIX w. mur., 1918 r. mur., 1908 r. mur., 1928 r. mur., 1462 r. mur., 1910 r. mur., XIX/XX w. mur., k. XIX w. mur., 1648 -1649 r. mur., 1648 1728 r. mur., 2. w. XVIII w. mur., 2. w. XVIII w. drewn., 1570 r. mur., XIX w. mur., 1926 r. mur., 4. w. XIX w. mur., 1922 r. mur., 1922 r. mur., 1. w. XIX w. mur., 1919 r. mur., 1. po. XIV w. mur., 3. w. XIX w. mur., mur., 2. po. XIX w. mur., pocz. XX w. mur., ok. 1919 r. mur., pocz. XX w. mur., ok. 1930 r. mur., koniec XIX w. mur., 3. w. XIX w.
90
140. 141. 142. 143. 144. 145. 146. 147. 148. 149. 150. 151. 152. 153. 154. 155. 156. 157. 158. 159. 160. 161. 162. 163. 164. 165. 166. 167. 168. 169. 170. 171. 172. 173. 174. 175. 176. 177. 178. 179. 180. 181. 182. 183. 184. 185. Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Borecka 1 Borecka 2 Borecka 3 Borecka 4 Borecka 5 Borecka 6 Borecka 9 Borecka 12 Borecka 13 Borecka 14 Borecka 16 Borecka 18 Borecka 20 Borecka 22 Borecka 25 Cieszyskiego 13 Cieszyskiego 15 Farna 1 Farna 3 Floriaska 12 Floriaska 14 Floriaska 19 Floriaska 23 Floriaska 1 Floriaska Floriaska Floriaska Floriaska Floriaska Floriaska Glinki 2 Glinki 6 Glinki 8 Glinki 15 Glinki 17 Glinki 19 Glinki 20 Glinki 21 Glinki 28 Glinki 30 Klasztorna 16 Klasztorna 16 Pleszewska 36 Lipowa 5 Lipowa 3 poczta wozownia zajazd, ob. dom dwr, ob. internat czworak, ob. dom park dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom, ob. Bank Spdzielczy dom, ob. zakad weterynaryjny dom dom dom dom dom dom dom dom stodoa stodoa stodoa stodoa stodoa stodoa stodoa dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom mur., 4. w. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., 1905 r. szach., 1. po. XIX w. mur., k. XIX w. mur., 1. po. XIX w. mur., k. XIX w. mur., l. 20. XX w. mur., k. XIX w. mur., mur., 1. w. XX w. mur., 1935 r. mur., l. 30. XX w. mur., k. XIX w. mur., XIX/XX w. mur., 1937 r. mur., XIX/XX w. mur., l. 30. XX w. mur., ok. 1930 r. drewn., 2. po XIX w. drewn., XIX/XX w. mur., pocz. XX w. mur., pocz. XX w. mur., pocz. XX w. mur., pocz. XX w. mur., pocz. XX w. mur., k. XIX w. mur., pocz. XX w. mur., l. 20. XX w. mur., 4. w. XIX w. mur., XIX/XX w. mur., k. XIX w. mur., pocz. XX w. szch., ok. po. XIX w. mur., XIX/XX w. mur. XIX/XX w. mur., 1891 r. mur., mur., 1. po. XIX w. mur., pocz. XX w. mur., ok. 1900 r.
91
186. 187. 188. 189. 190. 191. 192. 193. 194. 195. 196. 197. 198. 199. 200. 201. 202. 203. 204. 205. 206. 207. 208. 209. 210. 211. 212. 213. 214. 215. 216. 217. 218. 219. 220. 221. 222. 223. 224. 225. 226. 227. 228. 229. 230. 231. Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Glinki 32 Grbowska 1 Grbowska 2 Grbowska 3 Grbowska 4 Grbowska 5 Grbowska 8 Grbowska 10 Grbowska 12 Gryszczyskiego 1 Gryszczyskiego 2 Gryszczyskiego 3 Gryszczyskiego 4 Gryszczyskiego 5 Gryszczyskiego 6 Gryszczyskiego 7 Kiliskiego 2 Kiliskiego 3 Kiliskiego 4 Kiliskiego 5 Kiliskiego 6 Kiliskiego 7 Klasztorna 1 Klasztorna 2 Klasztorna 3 Klasztorna 4 Klasztorna 5 Klasztorna 6 Klasztorna 8 Klasztorna 9 Klasztorna 10 Klasztorna 11 Klasztorna 12 Klasztorna 14 Klasztorna 15 Klasztorna 17 Klasztorna 19 Klasztorna 20 Klasztorna 21 Klasztorna 22 Klasztorna 23 Klasztorna 24 Klasztorna 25 Klasztorna 26 Klasztorna 27 Klasztorna 28 dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom mur., 4. w. XIX w. mur., l. 20. XX w. mur., 4. w. XIX w. mur., pocz. XX w. mur., po XIX w. mur., l. 30. XX w. mur., po XIX w. mur., k. XIX w. mur., 2. po. XIX w. szach., 1. po XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., 1. po XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., 2. po XIX w. mur., pocz. XX w. mur., k. XIX w. mur., 2. po XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., k. XIX w. mur., po. XIX w. mur., 1934 r. mur., 2. po XIX w. mur., 1908 r. mur., 1. w. XX w. mur., 4. w. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., XIX/XX w. mur., 4. w. XIX w. mur., 4. w. XIX w. szach., 1. po XIX w. mur., ok. po XIX w. mur.-szach., 4. w. XIX w. mur., 3. w. XIX w. mur., 3. w. XIX w. mur., 3. w. XIX w. szach., 3. w. XIX w. mur., 3. w. XIX w. szach., 3. w. XIX w. mur., 1. w. XX w. szach., 1. po XIX
92
w. 232. 233. 234. 235. 236. 237. 238. 239. 240. 241. 242. 243. 244. 245. 246. 247. 248. 249. 250. 251. 252. 253. 254. 255. 256. 257. 258. 259. 260. 261. 262. 263. 264. 265. 266. 267. 268. 269. 270. 271. 272. 273. 274. 275. 276. Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Klasztorna 30 Klasztorna 32 Klasztorna 34 Klasztorna 36 Klasztorna 37 Klasztorna 38 Klasztorna 39 Klasztorna 40 Klasztorna 41 Klasztorna 42 Klasztorna 43 Klasztorna 44 Klasztorna 45 Klasztorna 46 Klasztorna 47 Klasztorna 48 Klasztorna 50 Klasztorna 52 Klasztorna 54 Klasztorna 56 Klasztorna 58 Klasztorna 64 Klasztorna 68 Klasztorna 70 Kocielna 3 Kocielna 5 Kocielna 6 Kocielna 7 Kociuszki 1 Kociuszki 2 Kociuszki 2 Kociuszki 4 Kociuszki 6 Kociuszki 7 Kociuszki 8 Kociuszki 9 Kociuszki 9 Kociuszki 10 Kociuszki 12 Kociuszki 12a Kociuszki 14 Kociuszki 16 Krotoszyska 1 Krotoszyska 2 Krotoszyska 3 dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom budynek gospodarczy dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom mur., 4. w. XIX w. mur., 1. po XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., 3. w. XIX w. mur., l. 90. XIX w. mur., k. XIX w. mur., 3. w. XIX w. mur., 3. w. XIX w. 3. w. XI w. mur., 3. w. XIX w. mur., pocz. XX w. mur., 1904 r. mur., pocz. XX w. mur., pocz. XX w. mur., l. 30. XX w. mur., k. XIX w. szach., 1. po XIX w. szach., 4. w. XIX w. mur., k. XIX szach., 1. po XIX w. mur., ok. po XIX w. mur., ok. po XIX w. mur., pocz. XX w. mur., 1935 - 1937 r. mur., XIX/XX w. mur., pocz. XX w. mur., 2. po. XIX w. mur., XIX/XX w. mur., 2. po. XIX w. mur., pocz. XX w. mur., pocz. XX w. mur., XIX/XX w. mur., 1. po. XIX w. szach., 1. po. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., po. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., k. XIX w. mur., 1. po. X w. mur.-szach., po. XIX w. mur., po. XIX w. mur., po. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w.
93
277. 278. 279. 280. 281. 282. 283. 284. 285. 286. 287. 288. 289. 290. 291. 292. 293. 294. 295. 296. 297. 298. 299. 300. 301. 302. 303. 304. 305. 306. 307. 308. 309. 310. 311. 312. 313. 314. 315. 316. 317. 318. 319. 320. 321. 322. Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Krotoszyska 4 Krotoszyska 5 Krotoszyska 6 Krotoszyska 8 Krotoszyska 9 Krotoszyska 10 Krotoszyska 11 Krotoszyska 27 Marcica 16 Marcica 28 Murna 1 Murna 2 Murna 4 Murna 6 Murna 7 Murna 8 Murna 12 Murna 18 Murna 18 Murna 20 Murna 22 Murna 26 Murna Murna Przyjemskich Przyjemskich Przyjemskich 1 i 1a Przyjemskich 2 Przyjemskich 3 Przyjemskich 4 Przyjemskich 5 Przyjemskich 6 Przyjemskich 7 Przyjemskich 8 Przyjemskich 8 Przyjemskich 9 Przyjemskich 10 Przyjemskich 12 Przyjemskich 18 Przyjemskich 20 Przyjemskich 26 Przyjemskich 30 Przyjemskich 32 Nowy Rynek 1 Nowy Rynek 2 Nowy Rynek 3 dom dom dom dom dom dom dom wiatrak-kolak willa willa dom dom dom dom dom dom dom dom d. stajnia lub budynek dom dom dom magazyn budynek gospodarczy dom zesp budynkw gospodarczych domy dom dom dom dom dom oficyna dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom mur., 4. w. XIX w. mur., k. XIX w. mur., 1. po. XIX w. szach., XVIII w. mur., 4. w. XIX w. mur., pocz. XIX w. mur., pocz. XX w. drewn., XIX w. mur., 1930 r. mur., l. 30. XX w. mur., 1. w. XX w. mur., XIX/XX w. mur., k. XIX w. mur., XIX/XX w. mur., k. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., XIX/XX w. mur., 4. w. XIX w. mur., 1. w. XX w. mur., XIX/XX w. mur., 2. po. XIX w. mur., XIX/XX w. mur., pocz. XX w. szach., 2. po. XIX w. mur., XIX/XX w. mur., XIX/XX w. mur., 4. w. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur.-szach., ok. po. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., XIX/XX w. mur., pocz. XX w. mur., k. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., k. XIX w. mur., pocz. XX w. mur., l. 20. XX w. mur., 1. po. XIX w. mur.-szach., 2. po. XIX w. mur., XIX/XX w.
94
323. 324. 325. 326. 327. 328. 329. 330. 331. 332. 333. 334. 335. 336. 337. 338. 339. 340. 341. 342. 343. 344. 345. 346. 347. 348. 349. 350. 351. 352. 353. 354. 355. 356. 357. 358. 359. 360. 361. 362. 363. 364. 365. 366. 367. 368. Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Nowy Rynek 5 Nowy Rynek 6 Nowy Rynek 9 Nowy Rynek 10 Nowy Rynek 11 Nowy Rynek 12 Nowy Rynek 13 Nowy Rynek 15 Nowy Rynek 18 Nowy Rynek 20 Nowy Rynek 21 Plebanka 1 Pleszewska Pleszewska Pleszewska Pleszewska 1 Pleszewska 9a Pleszewska 9a Pleszewska 9a Pleszewska 11 Pleszewska 12 Pleszewska 13 Pleszewska 14 Pleszewska 16 Pleszewska 17 Pleszewska 18 Pleszewska 19 Pleszewska 21 Pleszewska 23 Pleszewska 24 Pleszewska 25 Pleszewska 26 Pleszewska 27 Pleszewska 28 Pleszewska 29 Pleszewska 30 Pleszewska 31 Pleszewska 32 Pleszewska 33 Pleszewska 34 Pleszewska 35 Pleszewska 37 Pleszewska 38 Pleszewska 40 Pleszewska 41 Pleszewska 42 dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom magazyn stajnia dom dom I dom II dom III dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom, ob. siedziba LOK dom dom dom dom dom dom dom dom mur., pocz. XX w. mur., 1. w. XX w. szach., po. XIX w. mur., XIX/XX w. mur., po. XIX w. mur., l. 20.-30. XX w. mur., pocz. XX w. mur., pocz. XX w. mur., po. XIX w. mur., mur., po. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., pocz. XX w. mur., po. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., po. XIX w. mur., k. XIX w. szach., 1. po. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., k. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., po. XIX w. mur., po. XIX w. mur., po. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., k. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., 1926 r. mur., 1. dekada XX w. mur., 1934 r. mur., 2. po. XIX w. mur., 1911 r. mur., l. 20. XX w. mur., 4. w. XIX w. mur.-szach., 1. po. XX w. mur., k .XIX w. mur., ok. 1900 r. mur., 1. w. XX w. mur., po. XIX w.
95
369. 370. 371. 372. 373. 374. 375. 376. 377. 378. 379. 380. 381. 382. 383. 384. 385. 386. 387. 388. 389. 390. 391. 392. 393. 394. 395. 396. 397. 398. 399. 400. 401. 402. 403. 404. 405. 406. 407. 408. 409. 410. 411. 412. 413. 414. 415. 416. 417. Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Pleszewska 44 Pleszewska 45 Podgrna 1 Podgrna 3 Podgrna 4 Podgrna 5 Podgrna 6 Podgrna 7 Podgrna 8 Podgrna 9 Podgrna 10 Podmiejska 3 Podmiejska 4 Polna 1 Polna 3 Polna 5 Polna 6 Pomnikowa 1 Poznaska 5 Poznaska 10 Poznaska 31 Stodolna Stary Rynek 1 Stary Rynek 1 Stary Rynek 2 Stary Rynek 3 Stary Rynek 4 Stary Rynek 5 Stary Rynek 6 Stary Rynek 7 Stary Rynek 8 Stary Rynek 9 Stary Rynek 10 Stary Rynek 11 Stary Rynek 12 Stary Rynek 12 Stary Rynek 13 Stary Rynek 14 Stary Rynek 15 Stary Rynek 16 Stary Rynek 17 Stary Rynek 18 Stary Rynek 19 Stary Rynek 20 Stary Rynek 21 Stary Rynek 22 Stary Rynek 23 Staszica 1 Staszica 2 dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom oficyna dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom, ob. UMiG dom oficyna dom dom dom dom dom dom dom dom zajazd, ob. dom dom dom dom dom (rozebrany) mur., 4. w. XIX w. mur., l. 30. XX w. mur., po. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., k. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., k. XIX w. mur., XIX/XX w. mur., XIX/XX w. mur., XIX/XX w. mur., l. 20. XX w. mur., k. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., pocz. XX w. mur., pocz. XX w. mur., 1922 r. mur., 1. w. XX w. mur., k. XIX mur., ok. 1930 r. mur., po 1930 r. mur., ok. 1930 r. mur., l. 20. XX w. mur., 1. po. XIX w. mur., pocz. XX w. mur., 1. po. XIX w. mur., po. XIX w. mur., 1. po. XIX w. mur., 1. w. XX w. mur., po. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., 1. po. XIX w. mur., 1. po. XIX w. mur., 1. po. XIX w. mur., XIX/XX w. mur., l. 30. XX w. mur., pocz. XX w. mur., k. XIX w. mur., 1. po. XIX w. mur., po. XIX w. mur., po. XIX w. mur., po. XIX w. mur., 1. po. XIX w. mur., 1. po. XIX w. mur., po XIX w. mur., XVIII/XIX w. mur., k. 1925 r. mur., XIX/XX w. mur., 1. po. XIX w. mur., 1. po. XIX w.
96
418. 419. 420. 421. 422. 423. 424. 425. 426. 427. 428. 429. 430. 431. 432. 433. 434. 435. 436. 437. 438. 439. 440. 441. 442. 443. 444. 445. 446. 447. 448. 449. 450. 451. 452. 453. 454. 455. 456. 457. 458. 459. 460. 461. 462. Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Staszica 3 Staszica 4 Staszica 5 Staszica 6 Staszica 7 Staszica 9 Staszica 11 Staszica 13 Staszica 15 Stawowa 1 Stawowa 2 Stawowa 4 Stawowa 6 Stawowa 8 Stawowa 10 Stawowa 12 Stawowa 14 Stszewskiego Stszewskiego 1 Stszewskiego 3 Stszewskiego 9 Szkolna 3 Szkolna 4 Szkolna 5 Szkolna 6 Szkolna 7 ukomskiego 3 ukomskiego 4 ukomskiego 5 ukomskiego 6 ukomskiego 8 ukomskiego 9 Targowa Targowa 2 Targowa 3 Targowa 4 Targowa 8 Targowa 10 Targowa 12 Waowa 4 Waowa 8 Waowa11 Waowa 13 Waowa 15 Waowa 19 dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom, ob. szpital (oddzia) dom, ob. Komenda Policji dom dom, ob. szpital dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom gazownia dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom mur., 1. po. XIX w. mur. po. XIX w. mur., po. XIX w. mur., po. XIX w. mur., pocz. XX w. mur., ok. 1930 r. mur., k. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., po. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., k. XX w. mur., 4. w. XIX w. mur., k. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., 1923 r. mur., 1. w. XX w. mur.-szach., 1. dekada XX w. mur., 1. dekada XX w. mur., 1. dekada XX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., pocz. XX w. mur., pocz. XX w. mur., 1. w. XX w. mur., 1. dekada XX w. mur., 1. dekada XX w. mur., ok. 1930 r. mur., k. XIX w. mur., 1936 r. mur., l. 20. XX w. mur., pocz. XX w. mur.-szach., 19001902 r. mur., 1. w. XX w. mur., 1900-1902 r. mur., 3. w. XX w. mur., 1. w. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., pocz. XX w. mur., XIX/XX w. mur., l. 20. XX w. mur., XIX/XX w. mur., l. 20. XX w. mur., 1. w. XX w.
97
463. 464. 465. 466. 467. 468. 469. 470. 471. 472. 473. 474. 475. 476. 477. 478. 479. 480. 481. 482. 483. 484. 485. 486. 487. 488. 489. 490. 491. 492. 493. 494. 495. 496. 497. 498. 499. 500. 501. 502. 503. 504. 505. 506. 507. Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Lipowiec Lipowiec Lipowiec Lipowiec Lipowiec Lipowiec Lipowiec Lipowiec Lipowiec Mokronos Mokronos Mokronos Mokronos Mokronos Mokronos Mokronos Waowa 21 w. Wawrzyca Wiatrolika 1 Wiatrolika 2 Wiatrolika 3 Wiatrolika 3 Wiatrolika 4 Wiatrolika 5 Wiatrolika 6 Wiatrolika 7 Wiatrolika 8 Wiatrolika 9 Wodna 3 Wodna 4 Wodna 6 Wodna 9 Zamkowa 1 Zamkowa 2 Zamkowa 3 Zamkowa 23 Zamkowa 25 Zamkowa 27 Zamkowa Zapocie 1 Zapocie 2 Zielony Rynek 3 Zielony Rynek 5 Zielony Rynek 6 Zielony Rynek 10 3 9 10 10 14 15 24 25 26 dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom dom, ob. biura GS dom dom dom dom dom magazyn dom dom dom dom dom dom dom dom dom obora i budynek mieszkalny, ob. dom dom dom dom dom dom koci parafialny pw. Wniebowzicia NMP ogrodzenie przy kociele parafialnym grobowiec rodziny Snaderw nagrobek M. Kuliriskiego nagrobek Z. Majewicza plebania obora przy plebanii mur., k. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., 1. w. XX w. mur., 1. w. XX w. mur., 2. po. XIX w. mur., pocz. XX w. mur.-szach., 1. po. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., 1. w. XX w. mur., k. XIX w. mur., 1. dekada XX w. mur., ok. 1900 r. mur., l. 20. XX w. mur., 4. w. XIX w. mur., 2. po XIX w. szach., 1. po XIX w. mur., ok. 1910 r. mur., 4. w. XIX w. mur., XIX/XX w. mur., 1. dekada XX w. mur., 1. w. XX w. mur., l. 30. XX w. mur., pocz. XX w. mur., po 1900 r. mur., k. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., k. XIX w. mur., 2. po. XIX w. mur., ok. 1900 r. mur., 4. w. XIX w. mur., 1906 r. mur., 1906 r. mur., po 1910 r. mur., 1904 r. mur., po 1900 r. mur., k. XIX w. mur., ok. 1900 r. mur., ok. 1865 1880 r. mur., ok. 1889 r. mur., k. XIX w. mur. 1920 r. mur., 1921 r. mur., k. XIX w. mur., ok. 1910 r.
98
508. 509. 510. 511. 512. 513. 514. 515. 516. 517. 518. 519. Mokronos Mokronos Mokronos Mokronos Mokronos Mokronos Mokronos Mokronos Mokronos Mokronos Mokronos Mokronos 11 12 19 25 66 64 73 74 kapliczka z figur w. Jana Nepomucena dwr rzdwka, ob. dom czworak, ob. dom park dworski zajazd, ob. dom piekarnia, ob. dom poczta i mieszkania, dom dom dom dom mur., k. XIX w. mur., ok. 1900 r. mur., ok. 1900 r. mur., ok. 1900 r. XIX w. mur., ok. 1890 r. mur., ok. 1910 r. mur., ok. 1920 r. mur., ok. 1920 r. mur., ok. 1900 r. glin.-mur., k. XIX w. mur., 1. 30. XX w. drewn., 1757 r. przeniesiony 2. po. XIX w. mur., 1912 r. mur., 1912 r. mur., 1. w. XX w. mur., 1894 r. mur., k. XIX w. mur., ok. 1900 r. mur., ok. 1910 r. mur., ok. 1900 r. mur., ok. 1913 r. mur., ok. 1909 r. mur., ok. 1900 r. mur., po 1900 r. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., 1892 r. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. k. XIX w. mur., po 1890 r. mur., 4. w. XIX w.
520. 521. 522. 523. 524. 525. 526. 527. 528. 529. 530. 531. 532. 533. 534. 535. 536. 537. 538. 539. 540. 541. 542. 543. 544. 545. 546. 547. 548. 549. 550. 551. 552.
Mokronos Mokronos Mokronos Mycielin Mycielin Nowa Obra Nowa Obra Nowa Obra Nowa Obra Nowa Obra Nowa Obra Nowa Obra Nowa Obra Orla Orla Orla Orla Orla Orla Orla Orla Orla Orla Orla Orla Orla Orla Orla Orla Orla Orla Orla Orla
30 63 67 3 73 6 32 33 34 74 75 75 40 43 44 46 47 54
wiatrak - kolak dom dom budynek nadlenictw dom i obora rogatka, ob. dom szkoa, ob. dom dom dom dom dom dom obora paac, ob. mieszkania czworak, ob. dom czworak, ob. dom czworak, ob. dom czworak, ob. dom czworak, ob. dom dwojak, ob. dom budynek suby folwarczne obora dworska spichlerz dworski stajnie dworskie, ob. obora stajnie dworskie dla koni roboczych, ob. chlew stodoa dworska, ob. obora gorzelnia dworska warsztaty kowalskie dworskie most kamienny dworski brama wjazdowa na dziedziniec gospodarczy resztki parku paacowego szkoa i punkt biblioteczny, ob. dom dom starcw, ob. dom
12 1
99
553. 554. 555. 556. 557. 558. 559. 560. 561. 562. 563. 564. 565. 566. 567. 568. 569. 570. 571. 572. 573. 574. 575. 576. 577. 578. 579. 580. 581. 582. 583. 584. 585. 586. 587. 588. 589. 590. 591. 592. 593. 594. 595. Orla Orla Pogorzaki Mae Pogorzaki Mae Pogorzaki Mae Pogorzaki Mae Pogorzaki Wielkie Pogorzaki Wielkie Pogorzaki Wielkie Pogorzaki Wielkie Pogorzaki Wielkie Pogorzaki Wielkie Psie Pole Psie Pole Psie Pole Psie Pole Psie Pole Psie Pole Psie Pole Psie Pole Psie Pole Serafinw Serafinw Serafinw Serafinw Serafinw Serafinw Skaw Skaw Skaw Skaw Staniew Staniew Staniew Staniew Staniew Staniew Staniew Staniew Staniew Staniew Staniew Staniew 6 46 2 27 16 21 21 21 22 2 11 12 12 18 20 dom dom dom stodoa dom dom grobowiec na cmentarzu dom dom chlewnia stodoa dom paac, ob. mieszkania czworak, ob. dom obora paacowa spichlerz paacowy stodoa I paacowa stodoa II paacowa kunia ob. mieszkania pozostaoci ogrodzenia paacowego resztki parku koci filialny pw. w. Rozalii ogrodzenie kocioa. dworek przy kociele czworak i obora dworska (przy plebani) park dworski obora dwr, ob. mieszkania stodoa dworska park dworski dom dwr czworak strwka dworska obora dworska I obora dworska II obora dworska III spichlerz dworski stodoa dworska brama wjazdowa na dziedziniec dworski resztki parku dworskiego szkoa, ob. dom dom szach.-glina, k. XIX w. mur., k. XIX w. mur.-glina, k. XIX w. szach., k. XIX w. drewn.-mur., k. XIX w. szach., k. XIX w. mur., k. XIX w. glina, 4. w. XIX w. mur., ok. 1900 r. drewn.-mur., ok. 1900 r. szach.-mur., ok. 1900 r. mur., 1908 r. mur., 3. w. XIX w. mur., XIX/XX w. mur., XIX/XX w. mur., XIX/XX w. mur., XIX/XX w. mur., XIX/XX w. mur., XIX/XX w. mur., k. XIX w. k. XIX w. drewn., 1707 r. mur., k. XIX w. mur., XIX/XX w. mur., k. XIX w. 2. po. XIX w. mur., k. XIX w. mur., 1. w. XX w. mur., ok. 1910 r. k. XIX w. mur., 1921 r. mur., 1. w. XIX w., k. XIX w. mur., XIX/XX w. mur., k. XIX w. mur., ok. 1910 r. mur., ok. 1910 r. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. drewn.-mur., 4. w. XIX w. mur., k. XIX w. 2. po. XIX w. mur., 1. w. XX w. mur., 4. w. XIX w.
100
596. 597. 598. 599. 600. 601. 602. 603. 604. 605. 606. 607. 608. 609. 610. 611. 612. 613. 614. 615. 616. 617. 618. 619. 620. 621. 622. 623. 624. 625. 626. 627. 628. 629. 630. 631. 632. 633. 634. 635. 636. Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Stara Obra Sunia Sunia Sunia Walerianw Wakw Wakw Wakw Wakw Wakw Wakw Wakw Wakw Wakw Wakw Wakw Wakw 6 24 26 9 18 16 1 12 2 1 64 65 68 70 73 72 dwr rzdwka, ob. dom czworak, ob. dom czworak, ob. dom czworak, ob. dom czworak, ob. dom omiorak, ob. dom obora dworska I obora dworska II obora dworska III stajnie dworskie, ob. magazyny stodoa dworska stodoa, ob. obora spichlerz paacowy kunia dworska stolarnia dworska gorzelnia dworska brama wjazdowa na dziedziniec dworski brama wjazdowa na dziedziniec gospodarczy pozostaoci parku dworskiego szkoa podstawowa figurka przydrona Matki Boskiej remiza OSP karczma i wozownia, ob. dom dom kapliczka przydrona dom dom szkoa koci parafialny pw. Narodzenia NMP, plebania sala katechetyczna kostnica przy kociele, grobowiec rodziny Jerchw na cmentarzu katolickim figura w. Jozefa przed kocioem brama cmentarna zajazd, ob. dom zajazd, ob. klub rolnika dom dom dom mur., 1. po. XIX w., k. XIX w. mur., ok. 1910 r. mur., 4. w. XIX w. mur., ok. 1900 r. mur., k. XIX w. mur., ok. 1900 r. mur., k. XIX w. mur., 4. w. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. szach-mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., ok. 1900 r. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. mur., k. XIX w. 2. po. XIX w. mur., ok. 1910 r. drewn., k. XIX w. mur., l. 30. XX w. mur., ok. 1900 r. glin.-mur., 4. w. XIX w. mur., ok. 1900 r. glina, ok. 1880 r. drewn.-mur., ok. 1900 r. mur., po 1885 r. mur., 1848 r. mur., 1882 r. mur., 1910 r. mur., ok. 1842-48 r. mur., 4 cw. XIX w. drewn., k. XIX w. mur., 1868 r. mur., 4. w. XIX w. mur., po. XIX w. mur., 1928 r. mur., ok. 1900 r. drewn.-glina, 4. w. XIX w.
101
637. 638. 639. 640. 641. 642. 643. 644. 645. 646. 647. 648. 649. 650. 651. Wakw Wakw Wakw Wrotkw Wrotkw Wrotkw Wrotkw Wrotkw Wrotkw Wrotkw Wrotkw Wrotkw Wyrbin Wyrbin Wyrbin 15 23 9 35 41 56 52 54 55 dom dom dom dwr, ob. mieszkania czworak ob. dom czworak ob. dom pozostaoci parku dworskiego budynek stacji kolejowej magazyn stacji budynek drnika kolejowego szkoa dom szkoa i biblioteka dom dom mur-glina, 4. w. XIX w. mur-glina, 4. w. XIX w. drewn., 4. w. XIX w. mur., 1872 r. drewn., k. XIX w. mur., 1899 r. 2. po. XIX w. mur., ok. 1920 r. mur., ok. 1920 r. mur., ok. 1920 r. mur., l. 30. XX w. mur., 1924 r. mur., ok. 1900 r. glina, ok. 1880 r. mur., k. XIX w.
4.3. ZESPOY NAJCENNIEJSZYCH ZABYTKW RUCHOMYCH
1.
Zesp wyposaenia kocioa parafialnego pw. w. Marcina Biskupa w Borzciczkach 24 obiekty tworzce jednorodne stylistycznie, barokowe wyposaenie z elementami manierystycznej plastyki nagrobnej, rokokowej snycerki i XIX-wiecznego malarstwa. Wikszo mobiliw zachowanych w wityni reprezentuje dziea z zakresu sztukatorstwa, snycerki, rzeby, malarstwa i aurealiw i pochodzi z XVII i XVIII w. Zesp wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wielkopolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Poznaniu (L.dz. SOZ - 4152/139/2001 z dnia 30 padziernika 2001 r., pod numerem 35/Wlkp/B [ksiga rejestrowa wojewdztwa wielkopolskiego]
2.
Otarz gwny z centraln scen Zanicia Najwitszej Marii Panny z kocioa parafialnego pw. Najwitszej Marii Panny i w. Wawrzyca w Kominie Wielkopolskim dzieo stanowice znakomity wyraz renesansowej sztuki snycerskiej z 1. po. XVII w. wraz z pochodzcym z koca XV wieku rzebiarskim przedstawieniem sceny Zanicia Najwitszej Marii Panny umieszczonym w centrum nastawy otarzowej i w literaturze wizanej ze szko rzebiarsk Wita Stwosza. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.IV-73/7/55) z dnia 12 stycznia 1955 r., pod numerem 131/B [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego]
3.
Zesp wyposaenia kocioa parafialnego pw. Najwitszej Marii Panny i w. Wawrzyca w Kominie Wielkopolskim bardzo bogaty, gdy skadajcy si ze
102
104 obiektw zbir obiektw stanowicych wyposaenie wityni i reprezentujcych niemal wszystkie formy stylistyczne od XV do XX wieku tj. gotyk, renesans, manieryzm, barok i sztuk XIX wieku. Zesp wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. PSOZ-Kal-IZR-30/49/98) z dnia 30 grudnia 1998 r., pod numerem 201/B [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego] 4. Zesp wyposaenia kocioa pobernardyskiego, ob. parafialnego pw. w. Stanisawa Biskupa i Mczennika w Kominie Wielkopolskim 37 obiektw tworzcych spjny stylistycznie, wspgrajcy stylistycznie z barokowym wntrzem wityni zbir elementw stanowicych jej wyposaenie. Wikszo ruchomaliw usytuowanych w kociele stanowi dziea sztukatorstwa, snycerki, rzeby, malarstwa i aurealiw pochodzcych z XVII i XVIII w. Zesp wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. PSOZ-Kal-IZR-30/48/98) z dnia 30 grudnia 1998 r., pod numerem 200/B [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa kaliskiego] 5. Zesp wyposaenia kocioa cmentarnego pw. w. Trjcy w Kominie Wielkopolskim 38 obiektw tworzcych niezwykle wartociowy pod wzgldem artystycznym zesp obiektw sztuki snycerskiej, rzebiarskiej, malarskiej reprezentujcej stylistyk pnorenesansow i barokow z okresu budowy kocioa (1570) i jego restauracji (1720-1735). Zesp wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wielkopolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Poznaniu (L.dz. SOZ-1064/3R/2000) z dnia 21 marca 2000 r., pod numerem 11/Wlkp/B [ksiga rejestrowa wojewdztwa wielkopolskiego] 6. Figura w. Wawrzyca umieszczona w kapliczce przydronej w Mokronosie ludowa rzeba drewniana przedstawiajca witego, penoplastyczna, o wielkoci zblionej do naturalnej postaci ludzkiej. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wielkopolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Poznaniu (L.dz. SOZ-80/11R/99) z dnia 20 grudnia 1999 r., pod numerem 9/Wlkp/B [ksiga rejestrowa wojewdztwa wielkopolskiego] 7. Zesp wyposaenia kocioa parafialnego pw. Najwitszej Marii Panny w Mokronosie 32 obiekty tworzce jednorodny stylistycznie, przede wszystkim neogotycki zesp wyposaenia stanowicego integralne wyposaenie kocioa. Poszczeglne obiekty wykonane gwnie w 2. po. XIX wieku stanowi dziea snycerki, stolarki, rzeby, malarstwa, aurealiw i rzemiosa artystycznego. Cz obiektw datowanych na XVIII wiek pochodzi ze starszego drewnianego kocioa. Zesp wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wielkopolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Poznaniu (L.dz. SOZ-81/10R/99) z dnia 17 grudnia 2000 r., pod numerem 8/Wlkp/B [ksiga rejestrowa wojewdztwa wielkopolskiego] 8. Zesp wyposaenia kocioa filialnego pw. w. Rozalii w Serafinowie 30 obiektw tworzcych jednorodny stylistycznie manierystyczny i barokowy zbir obiektw reprezentujcych sztuk snycersk, rzebiarsk, malarsk i harmonizujcych pod wzgldem artystycznym z architektur drewnianego kocioa.
103
Zesp wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wielkopolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Poznaniu (L.dz. SOZ-83/8R/99) z dnia 16 grudnia 1999 r., pod numerem 6/Wlkp/B [ksiga rejestrowa wojewdztwa wielkopolskiego] 9. Zesp wyposaenia kocioa parafialnego pw. Narodzenia Najwitszej Marii Panny w Wakowie 26 obiektw tworzcych rnorodne stylistycznie wyposaenie zoone z pnogotyckiej kamieniarki, barokowej rzeby i malarstwa oraz pnogotyckiego i barokowego zotnictwa z okresu od XV i XIX w. Zesp wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wielkopolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Poznaniu (L.dz. SOZ - 4152/139/2001 z dnia 30 padziernika 2001 r., pod numerem 33/Wlkp/B [ksiga rejestrowa wojewdztwa wielkopolskiego] 4.4. ZASOBY MUZEALNE
Na terenie Miasta i Gminy Komin Wielkopolski istnieje jedna placwka muzealna tj. Muzeum Ziemi Komiskiej z siedzib w wiey zamku przy ul. Zamkowej 1 w Kominie Wielkopolskim. Muzeum utworzone zostao 1988 r. Od pocztku ww. instytucja wystawiennicza zlokalizowana bya w wiey zamkowej majc do dyspozycji 3 sale wystawiennicze, obecnie jest to pi izb, w ktrych zgromadzono najcenniejsze obiekty zwizane z histori miasta i okolic. Wrd najistotniejszych eksponatw prezentowanych w salach muzealnych naley wymieni portrety ukasza z Wielkiego Komina (13701412) oraz Benedykta z Komina (1497-1559), kopie portretw trumiennych Andrzeja, Aleksandra i Wadysawa Przyjemskich i burmistrza komiskiego z XVII w. - Grzegorza Faudrowskiego stanowice wystrj sali renesansowej z XVI-wiecznym wystrojem i zachowanym kominkiem z piaskowca. W sali powiconej dziejom miasta oraz organizacjom spoecznym zgromadzono ksigi miejskie, pieczcie, eksponaty dotyczce Powstania Wielkopolskiego i Wiosny Ludw, Harcerstwa Komiskiego, Chru im. Czesawa Czypickiego, Bractwa Kurkowego. W innych salach prezentowane s inne muzealia dotyczce dziejw Ziemi Komiskiej a wrd nich m.in. zbir egzemplarzy prasy komiskiej, pojedyncze eksponaty zwizane z ludnoci ydowsk w Kominie. Na szczegln uwag zasuguj przywileje Starego i Nowego Komina. z 1684 r. i z 1722 r., obrazy przedstawiajce zamek komiski w rnych epokach, zbir sztandarw i wiele innych eksponatw ukazujcych dziaalno organizacji spoecznych takich jak Sok Komiski, Ochotnicza Stra Poarna, Bank Spdzielczy i Zwizek Hallerczykw. W oddzielnych salach prezentowane s zbiory powicone dziejom Komina w czasie II wojny wiatowej historii szk majcych sw siedzib w murach zamku np. Seminarium Nauczycielskiego, Szkoy Ogrodniczej, Szkoy Rolniczej Zimowej, Technikum Rachunkowoci Rolnej, Zespou Szk Rolniczych. 4.5. KRAJOBRAZ KULTUROWY
104
Obszar chronionego krajobrazu Dbrowy Krotoszyskie Baszkw Rochy rejon obejmujcy teren trzech powiatw krotoszyskiego, ostrowskiego i pleszewskiego (gm. Zduny Krotoszyn, Rozdraew, Odolanw, Ostrw Wlkp., Raszkw, Dobrzyca, Pleszew), utworzony w celu ochrony obszaru zblionego do naturalnego oraz zapewnienia spoeczestwu warunkw do wypoczynku i turystyki w rodowisku o znaczcych walorach przyrodniczych. Powierzchnia obszaru wynosi 55.800 ha, z czego lasy zajmuj 15.600 ha (28%), w jego granicach dominuj acidofilne lasy liciaste rnego typu z pomnikowymi okazami dbw i bukw, czsto w wieku powyej 200 lat. Obszar cechuje si znacznym bogactwem flory (stwierdzono dotd 900 gatunkw), m.in. wystpuje tu wiele gatunkw rzadkich i zagroonych z tzw. Czerwonej Listy Gatunkw Gincych i Prawnie Chronionych. Innymi walorami tego obszaru jest te znaczny udzia gatunkw rolin reprezentujcych rne elementy biogeograficzne w tym dua liczba gatunkw grskich z licznymi osobliwociami florystycznymi. W skad przedmiotowego obszaru wchodzi kompleks lenych uroczysk Baszkw i Rochy oraz ki w dolinie rzeki Borownicy o powierzchni 2.500 ha, z czego okoo 80% stanowi lasy. Najlepiej zachowane w tym zblione do naturalnych fitocenozy wystpuj w lenictwie Baszkw. S to gwnie grdy, acidofilne dbrowy, bory Leucobryo-Pinetum i olsy Ribo nogriAlnetum i Sphagno-Alnetum. Dziki wprowadzeniu sosny na obce jej siedliska wytworzyy si tutaj fitocenozy reprezentujce kontynentalny br mieszany PinoQuercentum. Obok rolinnoci lenej wystpuj na przedmiotowym obszarze zbiorowiska zwizane ze stawami rybnymi i kami. W okresie jesienno zimowym pola midzy Rochami i Baszkowem s miejscem erowania gsi zboowych Anser fabalis, ktre maj swoje noclegowiska na stawach rybnych w dolinie rzeki Baryczy oraz Rochach. Znaczne powierzchnie k pomidzy Zdunami, Piaskami i Rochami s miejscem erowania licznych bocianw biaych. Ich gniazda znajduj si w Piaskach, Kolonii Baszkw, Baszkowie oraz Rochach, ponadto pola uprawne dziki mozaice upraw s dogodnym lgowiskiem dla przepirki. Na terenie gminy Komin Wielkopolski do przedmiotowego obszaru chronionego krajobrazu wczono teren parku dworskiego w Dbogrze obejmujcy ok. 5,5 ha. Obszar utworzony na mocy Rozporzdzenia Wojewody Kaliskiego Nr 6 z dnia 22 stycznia 1993 r. (Dz. Urz. Woj. Kal. Nr 2, poz. 14). Poza wyej wymienionym obszarem bardzo istotny element krajobrazu kulturowego tworz wszystkie zachowane historyczne parki, cmentarze oraz ukady ruralistyczne. Ponadto za elementy krajobrazu kulturowego uznaje si historyczne obszary lene, rozogi pl i k oraz wytyczon w przeszoci infrastruktur komunikacyjn. Inn istotn form wspksztatujc krajobraz kulturowy s zabytki architektury zwaszcza takie, ktre stanowi dominanty przestrzenne lub zespoy budowlane a take liczne krzye przydrone, kapliczki, elementy maej architektury, drzewa pomnikowe, gazy narzutowe oraz infrastruktura hydrotechniczna.
4.6. ZABYTKI ARCHEOLOGICZNE
4.6.1. WYKAZ STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKW
105
Grodzisko piercieniowate w Czarnym Sadzie obiekt reprezentujcy istotn w skali regionu warto historyczn i naukow stanowicy pozostao po wklsym grodzie obronnym z waem i fos zaoonym w okresie wczesnego redniowiecza (zapewne w X wieku) i prawdopodobnie funkcjonujcym do XI wieku. Grodzisko dobrze zachowane, poronite drzewami i krzewami, zaoone na planie zblionym do koa o rednicy 80 metrw z wntrzem o rednicy 25 m., waem o szerokoci i wysokoci od 3 do 4 metrw, fosa otaczajca wa o szerokoci od 8 do 10 metrw, przed fos zachowany wagrobla. Obiekt zlokalizowany ok. 1 kilometra na poudnie od wsi Czarny Sad i 100 metrw od drogi Komin Wielkopolski Krotoszyn, na stoku pytkiej dolinki w ssiedztwie strumyka. Podczas prac wykopaliskowych prowadzonych na przedmiotowym stanowisku w 1973 r., 1979 r. wydobyty zosta zabytkowy materia ruchomy potwierdzi wczesnoredniowieczn metryk grodu. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.III-670/7/68) z dnia 15 padziernika 1968 r., pod numerem rejestru 293/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa poznaskiego]. W obecnej ksidze rejestrowej wojewdztwa wielkopolskiego obiekt figuruje pod numerem rejestru 343/Wlkp/C. Obszar AZP 66-32, stanowisko na obszarze 65, stanowisko w miejscowoci 1. Grodzisko piercieniowate w Mokronosie obiekt reprezentujcy istotn w skali regionu warto historyczn i naukow stanowicy pozostao po wklsym grodzie obronnym z waem i fos zaoonym w okresie wczesnego redniowiecza (zapewne w X wieku) i prawdopodobnie funkcjonujcym do XI wieku. Grodzisko dobrze zachowane, poronite drzewami i krzewami, zaoone na planie kolistym o rednicy ok. 90 metrw z wntrzem o rednicy ok. 40 m., waem o szerokoci od 3 do 4 metrw i wysoko od 2 do 4 metrw. Po stronie pnocnej i pnocno-wschodniej wau bagnista czka penica rol fosy, lady fosy widoczne take od strony pnocno-zachodniej. Obiekt zlokalizowany ok. 1,5 kilometra na pnocny wschd od miejscowoci Mokronos, pooony na skraju lasu na terenie rwninnym. Podczas prac wykopaliskowych prowadzonych na przedmiotowym stanowisku w 1947 r., 1962 r. i 1981 r. wydobyty zosta zabytkowy materia ruchomy potwierdzi wczesnoredniowieczn metryk grodu. Obiekt czciowo zniszczony poprzez liczne doy wykorzystywane przy polowaniu na lisy. Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. KL.III-670/21/68) z dnia 20 grudnia 1968 r., pod numerem rejestru 214/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa poznaskiego]. Obszar AZP 65-31, stanowisko na obszarze 1, stanowisko w miejscowoci 1. Grodzisko wczesnoredniowieczne w Skaowie obiekt reprezentujcy istotn w skali regionu warto historyczn i naukow stanowicy pozostao po wklsym grodzie obronnym z waem i fos funkcjonujcym w okresie penego redniowiecza XII-XIII wiek. Grodzisko sabo zachowane, niemal cakowicie zniwelowane, trudno dostrzegalne z niewielkim wzniesieniem poronitym krzewami, pierwotnie zaoone na planie zaokrglonego czworokta o wymiarach 40 x 25 metrw z wntrzem wymiarach 10 x 20 m. Od poudniowego-zachodu i poudnia zachowa si lad fosy o szerokoci od 6,5 do 9 metrw i wau zewntrznego o szerokoci od 6,5 do 8,5 m oraz wysokoci dochodzcej obecnie do ok. 0,5 m. Obiekt zlokalizowany ok. 550 metrw na poudnie od miejscowoci Skaw, wrd podmokych k, na dnie do gbokiej doliny, na wschodnim brzegu rzeki Orli. Podczas prac wykopaliskowych prowadzonych na przedmiotowym stanowisku w 1936 r., 1947 r. i 1968 r., 1979 r. i 1987 r. wydobyty zosta zabytkowy materia ruchomy potwierdzi redniowieczn metryk grodu, ktry funkcjonowa do krtko i uleg gwatownemu spaleniu.
106
Obiekt wpisany do rejestru zabytkw decyzj Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw (L.dz. Kl.III-670/10/68) z dnia 15 padziernika 1968 r., pod numerem rejestru 296/A [ksiga rejestrowa dawnego wojewdztwa poznaskiego]. Obszar AZP 66-32, stanowisko na obszarze 21, stanowisko w miejscowoci 1.
4.6.2. WYKAZ STANOWISK O WASNEJ FORMIE KRAJOBRAZOWEJ
Na terenie miasta i gminy Komin Wielkopolski zarejestrowano trzy stanowiska archeologiczne o wasnej formie krajobrazowej.
MIEJSCOWO Czarny Sad, stan. 1 Mokronos, stan. 1 Skaw, stan. 1
OBSZAR AZP 66-32 65-31 65-32
OBIEKT grodzisko grodzisko grodzisko
4.6.3. ZESTAWIENIE LICZBOWE STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH Z TERENU GMINY
Zgodnie z art. 3. pkt 4. ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami zabytkiem archeologicznym jest zabytek nieruchomy, bdcy powierzchniow, podziemn lub podwodn pozostaoci egzystencji i dziaalnoci czowieka, zoon z nawarstwie kulturowych i znajdujcych si w nich wytworw bd ich ladw lub zabytek ruchomy, bdcy tym wytworem. Wobec powyszego zabytki archeologiczne stanowi wan cz szeroko rozumianego dziedzictwa kulturowego, w tym przypadku zwizanego z terenem miasta i gminy Komin Wielkopolski. Na peen zasb zabytkw archeologicznych skadaj si zarwno tzw. stanowiska archeologiczne warstwy kulturowe i obiekty archeologiczne, jak i ruchome zabytki z nich pochodzce, a take skarby. Europejska konwencja o ochronie archeologicznego dziedzictwa kulturowego uznaje zabytki archeologiczne za istotne rdo zbiorowej pamici europejskiej i instrument dla bada historycznych i naukowych. Podstawow i wiodc metod ewidencjonowania stanowisk archeologicznych w Polsce jest oglnokrajowy program badawczo-konserwatorski nazywany Archeologicznym Zdjciem Polski (AZP). Program ten systematyzuje dotychczasowy zasb wiedzy o rozpoznaniu archeologicznym danego obszaru, gwnie poprzez obserwacj archeologiczn terenu oraz uwzgldnianie informacji zawartych w archiwach, zbiorach muzealnych, instytucjach i publikacjach. Naley jednak zastrzec, i zbir dokumentacji AZP, reprezentujcy ewidencj zasobw archeologicznych stanowi zbir otwarty i jest stale uzupeniany w procesie archeologicznego rozpoznania terenu. Do zbioru wczane s informacje o wszystkich sukcesywnie odkrywanych reliktach
107
przeszoci niezalenie od charakteru bada, a take wszystkie biece informacje weryfikujce lub uzupeniajce dotychczasowe dane. W ten sposb dokumentacja stanowisk archeologicznych utworzona metod AZP jest rdem najbardziej aktualnej wiedzy o danym terenie. Ponisza tabela prezentuje zasoby archeologicznego dziedzictwa kulturowego zlokalizowane metod AZP na terenie miasta i gminy Komin Wielkopolski.
STANOWISKA ARCHEOLOGICZNE GRODZISKA OSADY CMENTARZYSKA
ILO 3 195 10
Pod wzgldem geograficznym i geologicznym gmina Komin Wielkopolski pooona jest w obrbie mezoregionu Wysoczyzny Kaliskiej. Jest to obszar rwniny morenowej wyksztaconej w stadiale Warty zlodowacenia rodkowopolskiego reprezentujcy pofalowany krajobraz o deniwelacjach sigajcych do 10 m i niewielkich kilkuprocentowych spadkach terenu. Poza rozlegymi terenowymi obnieniami kotlinnymi obszar ten charakteryzuje dolina rzeki Orli wraz pozostaymi pomniejszymi ciekami wodnymi m.in. Lubieszka, Pogona, Orlanka. Rzeka Orla wraz z wikszoci innych ciekw na terenie gminy Komin Wielkopolski pynie w kierunku ze wschodu na zachd. W dalszym biegu Orli zmienia ona kierunek na poudniowy. Wikszo obszaru gminy zajmuj utwory czwartorzdowe w postaci paszczyzn glin zwaowych oraz piaskw akumulacji lodowcowej z licznymi gazami. Wyspowo wystpuj tu take paty trzeciorzdowych pstrych iw, w na obszarach dolinnych mady i piaski rzeczne. To wanie na tarasach zalewowych Orli i innych ciekw wodnych wystpuj najyniejsze gleby i to te tereny najintensywniej koncentroway osadnictwo od mezolitu, poprzez neolit, epok brzu, epok elaza a po czasy pnego redniowiecza. Na terenie miasta i gminy Komin Wielkopolski zlokalizowana zostaa dua ilo stanowisk archeologicznych, a ich warto naukowo-badawcz naley oceni jako zrnicowan. Mona uzna, i stanowiska te rozmieszczone s regularnie i podzieli je na dwa gwne skupiska stanowisk archeologicznych. Ot okoo 60% wszystkich stanowisk archeologicznych zewidencjonowanych metod AZP stanowi stanowiska zlokalizowane wzdu rzeki Orli (wraz z dopywami) w okolicach miejscowoci Sunia, Gociejew, Skaw, Wrotkw, Staniew, Lipowiec, Komin Wielkopolski, Orla, Cegielnia. Drugie zgrupowanie stanowisk archeologicznych szacowane na okoo 30 % z caoci stanowisk na terenie gminy zlokalizowane jest wzdu rzeki Lubieszki w okolicach Borzcic i rzeki Pogony w okolicach Biaego Dworu, Greczek i Pogorzaek Wielkich. Zlokalizowane w obydwu skupiskach stanowiska archeologiczne charakteryzuj si bardzo szerokim przekrojem kulturowo-chronologicznym, gdy wrd stanowisk odnajdujemy osady i lady osadnicze wiadczce o osadnictwie pradziejowym zwizanym zarwno kultur uyck, pomorsk, przeworsk i wczesnoredniowieczn oraz redniowieczn i nowoytn.
4 Dane ilociowe dotyczce liczby stanowisk archeologicznych zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Komin Wielkopolski pochodz z Raportu o stanie zabytkw w Miecie i Gminie Komin Wielkopolski opracowanego na potrzeby Wielkopolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw w Poznaniu. Autorzy opracowania: in. Ryszard Kucharski, mgr Stanisaw Mayszko, mgr Ewa Andrzejewska, mgr in. Zdzisaw Walczak, dr Grzegorz Teske.
108
W kilku miejscach zlokalizowano take pojedyncze stanowiska z okresu neolitu, jednak stanowi one bardzo wsk grup znalezisk. W chwili obecnej w przypadku wielu stanowisk trudno jest sprecyzowa ich warto poznawcz, zwaszcza tych zwizanych z osadnictwem pradziejowym. W zwizku z tym na wytypowanych przez WUOZ stanowiskach archeologicznych naley najpierw przeprowadzi szczegow ich inwentaryzacj oraz wykona badania weryfikacyjno-sondaowe, a na ich podstawie dokona wyboru obiektw archeologicznych przeznaczonych do wpisu do rejestru zabytkw. 4.7. STAN ZACHOWANIA ZABYTKW USYTUOWANYCH W GRANICACH GMINY
4.7.1. STAN ZACHOWANIA ZABYTKW NIERUCHOMYCH
1. Koci parafialny pw. w. Marcina Biskupa w Borzciczkach Budynek kocioa w zadawalajcym stanie technicznym. Jedynie zawilgocenie murw z widocznymi wykwitami i wysoleniami moe w przyszoci spowodowa konieczno podjcia prac zwizanych z osuszaniem murw. Budynek uytkowany zgodnie z przeznaczeniem. 2. Paac, ob. siedziba Specjalnego Orodka Szkolno-Wychowawczego im. Janusza Korczaka w Borzciczkach Obiekt w dobrym stanie technicznym za wyjtkiem konstrukcji dachu z prowadzonymi systematycznie od 2001 roku pracami konserwatorskimi, restauracyjnymi i remontowymi w obiekcie. Najpilniejszej potrzeby wymaga remont dachu nad obiektem i kontynuacja prac konserwatorskich przy elewacjach. Budynek uytkowany na cele pedagogiczno-dydaktyczne w czci administracyjn. 3. Paacowy park krajobrazowy w Borzciczkach Poza przeksztaceniami dokonanymi w 2. po. XX w. stan zachowania parku naley oceni jako dostateczny. Docelowo zalecana jest kompleksowa rewaloryzacja przestrzeni zaoenia parkowego wok paacu i kocioa parafialnego. 4. Dwr w Dbiogrze Stan zachowania budynku naley uzna za zadowalajcy. Istnieje konieczno uzupenienie nielicznych nieszczelnoci w pokryciu dachowym oraz zabezpieczenia elementw konstrukcyjnych przed oddziaywaniem korozji biologicznej i atmosferycznej. Wskazany remont elewacji z uzupenieniem brakujcych fragmentw detalu architektonicznego. Obiekt nieuytkowany. Od 2008 r. wasno prywatna. 5. Dworski park krajobrazowy w Dbiogrze Stan zachowania parku jest niezadowalajcy. W czci bezporednio przylegajcej do paacu od 2008 r. systematycznie prowadzone prace pielgnacyjne. Pozosta cz parku naley uporzdkowa, usun samosiewy i przywrci ukad komunikacyjny alei spacerowych.
109
6. Park miejski w Kominie Wielkopolskim Park w bardzo dobrym stanie zachowania, systematycznie porzdkowany i pielgnowany stanowi jedn z wanych atrakcji Komina jako miejsce rekreacji i spacerw. 7. Koci pw. Najwitszej Marii Panny i w. Wawrzyca w Kominie Wielkopolskim Obiekt w zadawalajcym stanie technicznym. Istnieje konieczno wykonania odwilgocenia cian. Ponadto wskazany remont elewacji kocioa. Budynek uytkowany zgodnie z przeznaczeniem. 8. Koci pobernardyski, ob. parafialny pw. w. Stanisawa Biskupa i Mczennika w Kominie Wielkopolskim Budynek kocioa w dobrym stanie zachowania. Wskazana naprawa uszkodze korozyjnych wiby dachowej i zaimpregnowanie drewna rodkami grzybobjczymi i owadobjczymi, a nastpnie preparatami ogniochronnymi. Najwikszym zagroeniem dla czci krugankw jest blisko drogi krajowej zapewniajcej transport w obrbie miasta oraz zwizane z tym zasolenie i zawilgocenie murw. Obiekt uytkowany zgodnie z przeznaczeniem. 9. Klasztor pobernardyski, ob. Modzieowy Orodek Wychowawczy w Kominie Wielkopolskim Budynek kocioa w zadawalajcym stanie zachowania. Uytkowany jako orodek wychowawczy. W 2008 r. przeprowadzono remont czci elewacji budynku. Z uwagi na czciowe zawilgocenie dolnych partii murw wskazane jest wykonanie izolacji pionowej fundamentw z drenaem opaskowym wok obiektu. 10. Koci cmentarny pw. w. Trjcy w Kominie Wielkopolskim witynia w zadawalajcym stanie technicznym bez widocznych zagroe dla stanu zachowania obiektu. Budynek uytkowany zgodnie z przeznaczeniem. 11. Zesp architektoniczny zamku, ob. Zesp Szk Ponadgimnazjalnych w Kominie Wielkopolskim Budynek z zadowalajcym stanie zachowania. Uytkowany na cele dydaktyczne, w czci wiey usytuowane Muzeum Ziemi Komiskiej. Wskazany remont wiey zamkowej z uwagi na niewielkie pknicia murw, uszkodzenie i zniszczenia drewnianej konstrukcji schodw, stropu i wiby dachowej. Ponadto zaleca si remont dziedzica wraz wymian nawierzchni. Docelowo naley zabezpieczy istniejce relikty przejazdu bramnego w elewacji pnocnej po uprzednim przeprowadzeniu prac dokumentacyjno-badawczych.
12. Zesp paacowo-parkowy w dawnym Lipowcu, ob. w Kominie Wielkopolskim przy ul. Lipowej 5 Budynek paacu w dobrym stanie, uytkowany i remontowany w sposb cigy od 2000 roku. Cz parku naleca do waciciela paacu uporzdkowana i przeznaczona do rewaloryzacji. 13. Dom mieszkalny przy ul. Boreckiej 20 w Kominie Wielkopolskim Budynek w dobrym stanie technicznym. Obiekt uytkowany zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem na cele mieszkalne.
110
14. Dom mieszkalny, ob. siedziba Banku Spdzielczego przy ul. Boreckiej 22 w Kominie Wielkopolskim Budynek w dobrym stanie technicznym. Docelowo naley wykona remont elewacji z przywrceniem historycznej kolorystyki. Obiekt uytkowany na cele usugowe jako siedziba banku. 15. Dom mieszkalny przy ul. Krotoszyskiej 8 w Kominie Wielkopolskim Budynek z niezadowalajcym stanie zachowania. Konieczny remont pokrycia dachowego i elewacji. Obiekt uytkowany zgodnie z przeznaczeniem na cele mieszkalne.
16. Dom mieszkalny przy Starym Rynku 1 w Kominie Wielkopolskim Budynek w dobrym stanie technicznym. Naley przywrci pierwotn form wymienionym oknom w elewacji frontowej. Obiekt uytkowany, w poziomie parteru przeksztacony na pomieszczenia handlowe. 17. Dom mieszkalny przy Starym Rynku 19 w Kominie Wielkopolskim Budynek w dobrym stanie technicznym. Obiekt uytkowany zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem na cele mieszkalne. 18. Wiatrak-Kolak w dawnym Lipowcu, ob. w Kominie Wielkopolskim przy ul. Krotoszyskiej 27 Stan zachowania obiektu naley oceni jako niezadowalajcy. Szalunek cian zewntrznych czciowo uszkodzony z ubytkami desek i korozj biologiczn. Naley uzupeni braki w pokryciu dachowym i naprawi fragmenty uszkodzonej wiby. Obiekt nieuytkowany. 19. Koci pw. Najwitszej Marii Panny w Mokronosie witynia w zadawalajcym stanie technicznym bez widocznych zagroe dla stanu zachowania obiektu. Budynek uytkowany zgodnie z przeznaczeniem. 20. Paac w Orli Stan zachowania obiektu naley oceni jako zy. Stwierdzono zagroenie statecznoci murw wiey naronej oraz ubytki i nieszczelnoci pokrycia dachowego. Ponadto naley wskaza na zamoknit wib dachow i stropy budynku. Konstrukcje drewniane zostay opanowane przez grzyb i owady. Konieczny remont kapitalny obiektu. Paac w czci uytkowany na kaplic, w czci na mieszkania letnie obecnych wacicieli. Po zmianie waciciela wykonano podstawowe prace porzdkowo-zabezpieczajce. Wasno prywatna od 2009 r. 21. Paac w Psim Polu Obiekt w dobrym stanie technicznym po kompleksowym remoncie elewacji w 2000 roku. Budynek uytkowany na cele mieszkalne. Wasno prywatna. 22. Koci filialny pw. w. Rozalii w Serafinowie witynia w zadawalajcym stanie technicznym bez widocznych zagroe dla stanu zachowania obiektu. W 2008 r. dokonano wymiany zniszczonych podg na nowe wykonane z desek dbowych wraz z nowym podoem. Budynek uytkowany zgodnie z przeznaczeniem. 23. Dwr w Staniewie
111
Stan zachowania budynku naley uzna za niezadowalajcy. Obiekt w czci nieuytkowany. Istnieje konieczno podjcia napraw w obrbie elementw konstrukcji dachowej i pokrycia dachu wraz z waciwym odprowadzeniem wd opadowych. 24. Grupa lip drobnolistnych (Tilia cordata) rosncych wok kocioa w Wakowie Stan zachowania drzewostanu zadowalajcy. Nie stwierdzono istotnych zagroe dla wzrostu drzew. 3.7.2. STAN ZACHOWANIA ZABYTKW RUCHOMYCH
1. Zesp wyposaenia kocioa parafialnego pw. w. Marcina Biskupa w Borzciczkach 5 Stan zachowania zabytkw ruchomych stanowicych wyposaenie kocioa jest duej mierze zadowalajcy. Wszystkie obiekty wpisane do rejestru zabytkw zachowanie na miejscu. Docelowo konserwacji wymagaj otarze, ambona i prospekt organowy pokryte wtrnymi powokami malarskimi, a take trzy kute w piaskowcu nagrobki Sulimowskich oraz renesansowo-manierystyczna dekoracja sztukatorska sklepienia zakrystii, stanowica relikt wystroju szesnastowiecznej partii kocioa, obecnie pokryta wieloma warstwami przemalowa. 2. Otarz gwny z centraln scen Zanicia Najwitszej Marii Panny z kocioa parafialnego pw. Najwitszej Marii Panny i w. Wawrzyca w Kominie Wielkopolskim 6 Otarz gwny w bardzo dobrym stanie zachowania, poddany konserwacji w latach 20022003 (otarz) oraz 2005 roku (pnogotyck scen Zanicia NMP). 3. Zesp wyposaenia kocioa parafialnego pw. Najwitszej Marii Panny i w. Wawrzyca w Kominie Wielkopolskim 7 Stan zachowania elementw wyposaenia jest w wikszoci zadowalajcy. W 2008 r. przeprowadzono konserwacj zabytkowego polichromowanego sakramentarium. Docelowo konserwacji wymagaj pozostae zabytki renesansowej z grup cennych epitafiw i nagrobkw (Barbary Wincklerwny, Andrzeja Grki i jego ony oraz Katarzyny z Potulickich Rozdraewskiej Weyherowej?). Zabiegi restauratorskie powinny obj rwnie pnogotyck rzeb Matki Boskiej Bolesnej, par romaskich kamieni na wod, zesp sarmackich portretw trumiennych, wikszo obrazw otarzowych, wykazujcych odksztacenia podobrazi i olepnicia werniksw, a take otarze boczne, stalle i ambon, ktre w wyniku rzemielniczych prac renowacyjnych przezocone zostay szlagmetalem i pokryte wtrnymi powokami malatur. 4. Zesp wyposaenia kocioa pobernardyskiego, ob. parafialnego pw. w. Stanisawa Biskupa i Mczennika w Kominie Wielkopolskim 8 Wszystkie obiekty figurujce w rejestrze zabytkw zachowane w komplecie. Stan ruchomaliw jest zadowalajcy. Ze wzgldw estetycznych wskazane jest podjcie prac konserwatorskich przy barokowych otarzach i ambonie
Informacja z Raportu o stanie zabytkw w Miecie i Gminie Komin Wielkopolski, aut. in. Ryszard Kucharski, mgr Stanisaw Mayszko, mgr Ewa Andrzejewska, mgr in. Zdzisaw Walczak, dr Grzegorz Teske. 6 Ibidem. 7 Ibidem. 8 Ibidem.
5
112
przypisywanych Franciszkowi Braumbacherowi z Poznania oraz wikszoci obrazw otarzowych z widocznymi ladami przemalowa. 5. Zesp wyposaenia kocioa cmentarnego pw. w. Trjcy w Kominie Wielkopolskim 9 Potwierdzono zachowanie in situ wszystkich elementw wyposaenia. Wikszo obiektw poddana zostaa w latach 70. XX w. niewaciwie przeprowadzonej, nieprofesjonalnej renowacji, wskutek ktrej przeczyszczono pierwotne polichromie, srebrzenia i zocenia otarzy, ambony i rzeby figuralnej, a take pokryto obiekty wtrnymi malaturami, o niezgodnej z pierwotn, niestosownej do formy i stylu kolorystyce. W zwizku z powyszym podana byaby profesjonalna konserwacja zabytkw z rekonstrukcj pierwotnych polichromii oraz usuniciem przemalowa obrazw otarzowych. 6. Figura w. Wawrzyca umieszczona w kapliczce przydronej w Mokronosie 10 Figury zachowana na miejscu tj. w kapliczce. Ze wzgldu na silne zuszczenia powok malarskich i poraenie drewna przez czynniki korozji biologicznej wymaga ona konserwacji. Obiekt wymaga rwnie zabezpieczenia przed kradzie. 7. Zesp wyposaenia kocioa parafialnego pw. Najwitszej Marii Panny w Mokronosie 11 Potwierdzono zachowania wszystkich obiektw objtych wpisem do rejestru zabytkw w wityni. Stan wikszoci elementw wyposaenia jest dobry technicznie i stabilny. Otarze wymagaj prac konserwatorskich majcych na celu przywrcenie pierwotnej kolorystyki, a w przypadku obrazw dokonania uzupenie drobnych ubytkw warstwy malarskiej. 8. Zesp wyposaenia kocioa filialnego pw. w. Rozalii w Serafinowie 12 Wszystkie manierystyczne, barokowe i neobarokowe zabytki zachowane s na miejscu. W ostatnich latach przeprowadzono konserwacj otarza gwnego, docelowo konserwacji wymagaj rwnie trzy drewniane otarze i ambona poraone przez czynniki korozji biologicznej i pokryte wtrnymi powokami malarskimi o raco jaskrawej, niestosownej kolorystyce oraz silnie przemalowane obrazy otarzowe i korpusu ambony. 9. Zesp wyposaenia kocioa parafialnego pw. Narodzenia Najwitszej Marii Panny w Wakowie 13 Wszystkie obiekty zachowane na miejscu. Ich stan zachowania naley uzna za zadowalajcy. Najpilniejszej konserwacji wymaga docelowo pnogotycka kamienna chrzcielnica pokryta olejn malatur oraz dwa wiszce w nawie, pnobarokowe obrazy z wizerunkami . Piotra i Pawa, wykazujce olepnicie werniksw.
Ibidem. Ibidem. 11 Ibidem. 12 Ibidem. 13 Ibidem.

9 10
113
4.7.3. STAN ZACHOWANIA DZIEDZICTWA ARCHEOLOGICZNEGO ORAZ ISTOTNE ZAGROENIA DLA ZABYTKW ARCHEOLOGICZNYCH
Zgodnie z treci art. 6. pkt. 3. ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami wszystkie zabytki archeologiczne bez wzgldu na stan zachowania podlegaj ochronie i opiece. Stanowiska archeologiczne nie objte ochron konserwatorsk poprzez wpisanie do rejestru zabytkw a ujawnione w wikszoci podczas bada zwizanych z Archeologicznym Zdjciem Polski stanowi bazow i najliczniejsz grup skadajc si na archeologiczne dziedzictwo kulturowe miasta i gminy Komin Wielkopolski. Biorc pod uwag ich stan zachowania do najmniej naraonych na zniszczenie naley zaliczy stanowiska archeologiczne pooone w obrbie nieuytkw, k, obszarw zalesionych oraz terenw niezabudowanych. Od wielu lat najwikszym zagroeniem dla stanowisk archeologicznych s wszelkie inwestycje budowlane, a take nielegalna eksploatacja pianic i wirowni. Rwnie istotnym zagroeniem dla stanu zachowania substancji zabytkowej stanowisk archeologicznych zlokalizowanych w obrbie pl uprawnych jest gboka orka. Istniej take inne rodzaje zagroe, ktre na szersz skal pojawiy si stosunkowo niedawno wraz wzrastajc dostpnoci nowoczesnych technologii. Zagroenie to obejmuj przede wszystkim dziaalno tzw. poszukiwaczy skarbw, ktrzy za pomoc wykrywaczy metali dokonuj spustosze na obszarach stanowisk archeologicznych o trudnych do oceny rozmiarach. Dziaalno ta zagraa zwaszcza cmentarzyskom zlokalizowanym na terenie miasta i gminy Komin Wielkopolski. Rwnie istotnym zagroeniem wynikajcym z uycia nowoczesnych technologii jest potrzeba stosowania cikiego sprztu tak w rolnictwie jak i przy duych inwestycjach zwizanych przede wszystkim z budownictwem drogowym oraz infrastrukturalnym, ktre wymagaj prowadzenia intensywnych i szerokopaszczyznowych prac ziemnych. Z terenu miast i gminy Komin Wielkopolski do takiego rodzaju przedsiwzi planowanych na najblisze lata naley zaliczy nastpujce inwestycje14: rozbudowa szkoy i budowa sali gimnastycznej w Borzcicach - wykonana w latach 2009-2010; budowa sali gimnastycznej przy szkole podstawowej nr 3 w Kominie Wielkopolskim wykonana w latach 2009-2010; budowa parkingu samochodowego przy ul. Stawowej i Krotoszyskiej w Kominie Wielkopolskim planowana na lata 2009-2010; budowa drogi Gazki Wrotkw planowana na 2010 rok; przebudowa drogi gminnej Sapieyn Trzebin wykonana w 2010 roku; budowa ul. Sonecznej w Kominie Wielkopolskim planowana na 2012 rok; budowa ul. Wyszyskich i 25 Stycznia w Kominie Wielkopolskim planowana na 2013 rok; budowa Parku Doliny Orli planowana na lata 2009-2010. budowa oglnodostpnego boiska sportowego wraz z zapleczem w Kominie Wielkopolskim planowana na 2010 rok; rozbudowa i przebudowa basenu kpielowego w Kominie Wielkopolskim planowana na lata 2012-2013;
14 Wymienione inwestycje ujte zostay w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym Gminy Komin Wielkopolski na lata 2009-2013 stanowicym zacznik do uchway nr XXI/157/08 Rady Miejskiej Komina Wielkopolskiego z 30 grudnia 2008 r.
114
budowa obiektu sportowo-rekreacyjnego w Starej Obrze planowana na lata 2011-2012. W celu ochrony wszystkich stanowisk archeologicznych oraz pradziejowych, redniowiecznych i nowoytnych nawarstwie kulturowych konieczne jest uzgadnianie inwestycji naruszajcych struktur gruntu we waciwych Wojewdzkich Urzdach Ochrony Zabytkw oraz wypenianie przez inwestorw wymogw konserwatorskich zawartych w opiniach i decyzjach okrelonych przez wojewdzkiego konserwatora zabytkw. W szczeglnoci obszar historycznego ukadu urbanistycznego miasta Komin Wielkopolski wymaga objcia szczegln ochron pradziejowych, wczesnoredniowiecznych i nowoytnych nawarstwie kulturowych zlokalizowanych w jego obrbie. Najwaciwsz sposobem zapobiegania niszczeniu stanowisk archeologicznych jest prowadzenia prac archeologicznych na warunkach w zakresie uzgodnionym przez wojewdzkiego konserwatora zabytkw w odniesieniu do wszelkich prac ziemnych prowadzonych w strefie ochrony zewidencjonowanych stanowisk archeologicznych zwaszcza przy inwestycjach o charakterze szerokopaszyznowym takim jak budowa drg, zbiornikw retencyjnych i kopal kruszywa. Wzmiankowane inwestycje mog, bowiem w sposb bezpowrotny zniszczy zachowan substancj zabytkow i obiekty archeologiczne. Rwnie czstokro nieunikniona przebudowa istniejcych ukadw ruralistycznych lub zaoe dworsko/paacowo-parkowych pooonych w obrbie miasta i gminy Komin Wielkopolski moe przyczyni si do naruszenia redniowiecznych i nowoytnych nawarstwie kulturowych. I w tym przypadku take najlepszym sposobem zachowania wanych obiektw archeologicznych jest prowadzenie stosownych bada archeologicznych. Wyniki przeprowadzonych bada archeologicznych stanowi najczciej jedyn dokumentacj poszczeglnych, nastpujcych po sobie epizodw osadniczych na terenie strefy wskazanej jako zewidencjonowane stanowisko archeologiczne oraz pozwalaj skorygowa, uszczegowi lub potwierdzi dane dotyczce tego stanowiska pochodzce ze rde pisanych, a pozyskany w trakcie bada materia ruchomy umoliwia uzupenienie informacji o kulturze materialnej ludnoci zamieszkujcej dany teren. 5. CELE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Problematyka zwizana z opiek nad zabytkami stanowi dla samorzdu miasta i gminy Komin Wielkopolski istotny obszar z uwagi na moliwo podejmowania dziaa na szersz skal ni w przypadku indywidualnych wacicieli, a take ze wzgldu na prawny obowizek ochrony wartoci spoecznie istotnych, szerzenie wiadomoci spoecznej oraz wskazywanie kierunkw rozwoju podmiotom prywatnym i dziaania promocyjne budujce wizerunek i presti gminy. Za podstawowe cele programu opieki nad zabytkami naley przyj te wynikajce z art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opieki nad zabytkami, a wic: wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych, wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju.
115
uwzgldnianie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej i konsekwentne oraz planowe realizowanie zada kompetencyjnych samorzdu dotyczcych opieki nad zabytkami jako potwierdzenie uznania znaczenia dziedzictwa kulturowego dla rozwoju gminy. zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania. wyeksponowanie poszczeglnych zabytkw oraz walorw krajobrazu kulturowego. podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wykreowanie wizerunku gminy poprzez: podejmowanie dziaa sprzyjajcych wytworzeniu lokalnej tosamoci mieszkacw, wspieranie aktywnoci mieszkacw majcej na celu poszanowanie dziedzictwa kulturowego, edukacj w zakresie miejscowego dziedzictwa kulturowego. wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na opiek nad zabytkami. okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystywaniem tych zabytkw. podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami. 6. KIERUNKI DZIAA DLA REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
6.1. PODSTAWOWE KIERUNKI DZIAA
6.1.1. GMINNA EWIDENCJA ZABYTKW
GMINNA EWIDENCJA ZABYTKW NIERUCHOMYCH Opracowanie gminnej ewidencji zabytkw nieruchomych dla miasta i gminy Komin Wielkopolski przewidziane zostao na 2010 rok. W nastpnym etapie planuje si: kontynuacj tworzenia gminnej ewidencji zabytkw nieruchomych; utworzenie gminnej ewidencji zabytkw archeologicznych; systematyczne uzupenianie i weryfikowanie ewidencji zabytkw nieruchomych w oparciu o uzyskane dane dotyczce zmian wasnociowych lub zmian wynikajcych z przeksztace obiektw zewidencjonowanych oraz o now (aktualn) dokumentacje fotograficzn;
116
systematyczne uzupenianie i weryfikowanie ewidencji zabytkw archeologicznych w oparciu o uzyskane dane dotyczce zmian wasnociowych oraz o informacje na temat sukcesywnie odkrywanych reliktw przeszoci niezalenie od charakteru bada; sporzdzenie kopi kart adresowych obiektw (po 1 egzemplarzu) i przekazanie sotysom oraz radnym w kadym soectwie 1 egz. kart adresowych z terenw im podlegych, w celu systematycznego monitorowania obiektw zabytkowych. GMINNA EWIDENCJA ZABYTKW ARCHEOLOGICZNYCH Prace nad utworzeniem gminnej ewidencji zabytkw zaplanowane zostay na lata 2011-2012, prace te obejm: archeologicznych
wykonanie gminnej ewidencji zabytkw archeologicznych w formie kart stanowisk archeologicznych zgodnie z przekazanym przez WWKZ pismem do koca 2010 r.; sporzdzenie elektronicznej systematycznie aktualizowanej bazy informacji o stanowiskach archeologicznych wytypowanych do wpisania do rejestru zabytkw na podstawie informacji uzyskiwanych od WWKZ; uzupenianie i weryfikowanie istniejcej ewidencji zabytkw archeologicznych poprzez wczane informacje o wszystkich sukcesywnie odkrywanych reliktach przeszoci niezalenie od charakteru bada, oraz uzyskiwanych wynikw bada weryfikacyjnych AZP, na podstawie informacji uzyskiwanych od WWKZ; sporzdzenie mapy dziedzictwa kulturowego miasta i gminy Komin Wielkopolski z naniesion lokalizacj obiektw i obszarw chronionych oraz stref ochrony stanowisk archeologicznych, systematycznie uaktualnian, na podstawie informacji uzyskiwanych od WWKZ. Miasto i gmina Komin Wielkopolski zostaa przebadana metod Archeologicznego Zdjcia Polski. Jednake od tego czasu proces destrukcji stanowisk archeologicznych wynikajcy przewanie z dziaalnoci gospodarczej czowieka znacznie si spotgowa, dlatego konieczne jest zweryfikowanie dotychczasowej wiedzy o zabytkach archeologicznych z terenu miasta i gminy oraz przeprowadzenie powtrnych bada AZP. Praktyka badawcza wykazaa rwnie, e dopiero drugie przejcie w ramach AZP wraz z porwnaniem bada i osignitych wynikw daje peny obraz osadnictwa pradziejowego i wczesnoredniowiecznego. Dlatego konieczna jest realizacja drugiego etapu rozpoznania powierzchniowego na obszarach obejmujcych miasto i gmin Komin Wielkopolski.
15
6.1.2. POTRZEBY BADAWCZO-DOKUMENTACYJNE OBIEKTW ZABYTKOWYCH
Studia historyczno-urbanistyczne/ruralistyczne (lub tzw. karty wsi) studium historyczno-urbanistyczne dla miasta Komin Wielkopolski; studium historyczno-ruralistyczne dla miejscowoci Borzciczki;
Dane z Raportu o stanie zabytkw w Miecie i Gminie Komin Wielkopolski, aut. in. Ryszard Kucharski, mgr Stanisaw Mayszko, mgr Ewa Andrzejewska, mgr in. Zdzisaw Walczak, dr Grzegorz Teske. 15
117
studium historyczno-ruralistyczne dla miejscowoci Mokronos. Dokumentacja ewidencyjna cmentarzy cmentarz parafialny w Kominie Wielkopolskim; cmentarz ydowski w Orli; Karty ewidencyjne zabytkw architektury i budownictwa
Miejscowo Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski
Obiekt Bank Spdzielczy, ul. Borecka 22 byy Internat, ul. Borecka 23 I Liceum Oglnoksztacce, ul. Borecka 28 bya Gazownia Cmentarz: kaplica cmentarna grobowiec Orplw grobowiec Bart. Kapuciskiego grobowiec Chosowskich z Czarnego Sadu Szkoa Podstawowa, ul. Glinki 11 Poczta, ul. Klasztorna 16 Szkoa Podstawowa, ul. Klasztorna 29 Dom, ul. Klasztorna 45 Dom, ul. Kociuszki 8 Dwr, ul. Lipowa5 Domy, ul. Pleszewska 11; 36; Dom, Rynek 14 Szkoa Podstawowa Zesp plebanii: plebania, stodoa, obora Koci pw. NMP Wniebowzitej Obora przy plebanii Dawna plebania Dwr Koci pw. Narodzenia NMP Plebania
Typ dokumentacji karta biaa karta biaa karta biaa karta biaa
karty biae
Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Komin Wielkopolski Borzcice Borzciczki Mokronos Mokronos Serafinw Stara Obra Wakw Wakw
karta biaa karta biaa karta biaa karta biaa karta biaa karta biaa karty biae karta biaa karta biaa karty biae karta biaa karta biaa karta biaa karta biaa karta biaa karta biaa
118
Ewidencje parkowe park w Czarnym Sadzie; park w Dbwcu; park w Gociejewie; park w Greczkach; park w Mokronosie; park w Obrze Starej; park w Orli; park w Psim Polu; park w Serafinowie; park w Skaowie; park w Staniewie; park we Wrotkowie. Pogbione studia nad dobrami kultury oraz przygotowanie jej szczegowej dokumentacji umoliwi lepsze rozpoznanie zasobu dziedzictwa kulturowego w gminie. Suy to bdzie podejmowaniu waciwych decyzji poprzez stosowanie krokw prawnych dotyczcych uytkowania terenu i planowania przestrzennego. 6.1.3. ROZPOZNANIE PERSPEKTYW TWORZENIA PARKW KULTUROWYCH NA TERENIE GMINY
Na chwil obecn nie przewiduje si perspektyw zwizanych z utworzeniem na terenie miasta i gminy Komin Wielkopolski parku kulturowego. 6.1.4. WPISY DO REJESTRU ZABYTKW
Wytypowano nastpujce obiekty stanowice wasno Miasta i Gminy Komin Wielkopolski celem wpisania ich do rejestru zabytkw: Budynek przy Starym Rynku 11, ob. siedziba Urzdu Miasta i Gminy Komin Wielkopolski. 6.1.5. REWITALIZACJA OBIEKTW ZABYTKOWYCH
We wszelkich dokumentach wewntrznych umieszczono jeden zapis bezporednio dotyczcy rewitalizacji obiektw zabytkowych a mianowicie przewidziano rewitalizacj terenu Starego Rynku w Kominie Wielkopolskim zaplanowan na 2011 rok. Jednake niektre z pozostaych zada miasta i gminy Komin Wielkopolski wpisanych do Wieloletniego Planu Inwestycyjnego na lata 2009-2013 mog uchodzi za projekty przyczyniajce si do waloryzacji i rewitalizacji obiektw i obszarw posiadajcych cechy zabytkowe, s to midzy innymi:
119
remont budynku Miejsko-Gminnego Orodka Kultury przy ul. Boreckiej 20 w Kominie Wielkopolskim planowany na lata 2010-2011; budowa Parku Doliny Orli planowana na lata 2009-2010; rozbudowa i przebudowa basenu kpielowego w Kominie Wielkopolskim planowana na lata 2012-2013; Ponadto inne inwestycje realizowane na obszarze historycznego ukadu urbanistycznego Komina Wielkopolskiego majce na celu popraw stanu technicznego, bd stanu zachowania obiektw na przykad remonty nawierzchni ulic, pielgnacja zaoe zieleni, stosowanie zacht do renowacji elewacji i dachw budynkw usytuowanych na zabytkowym terenie, budow kanalizacji sanitarnych, wprowadzanie elementw maej architektury dostosowanej do historycznego charakteru miasta mog porednio uchodzi za dziaania sprzyjajce rewitalizacji zabytkowej przestrzeni historycznego ukadu urbanistycznego Komina Wielkopolskiego.
6.1.6. CIEKI TURYSTYCZNO-EDUKACYJNE
Miasto i gmina Komin Wielkopolski posiada opracowany system cieek turystyczno-edukacyjnych obejmujcy niemal cay obszar gminy. Schemat tras turystycznych wraz ze szczegowym opisem zosta opublikowany w zakadce Rowerem po gminie na stronie internetowej www.kozminwlkp.pl.
120
W powyszej publikacji wyszczeglniono nastpujce trasy rowerowe: Trasa nr 1 Kocioy, oznakowanie pomaraczowe, dugo 25 km: Komin Wielkopolski Psie Pole Kaniew Wronw Benice Wielowie Gociejew Mokronos Skaw Komin Wielkopolski. Trasa nr 2 Dwory, oznakowanie niebieskie, dugo 24 km: Komin Wielkopolski Staniew Wrotkw Serafinw Borzciczki Wyrbin Komin Wielkopolski. Trasa nr 3 Wiatraki, oznakowanie czerwone, dugo 30 km: Komin Wielkopolski Szymanw Stara Obra Wakw Borzcice Galew Polskie Oldry Orla Orlika Nowa Obra Komin Wielkopolski. Trasa nr 4 ki i pola, oznakowanie zielone, dugo 19 km: Komin Wielkopolski Tatary Grbw Trzemeszno Rozdraew Lipowiec Czarny Sad Komin Wielkopolski. 6.1.7. EDUKACJA I PROMOCJA ZABYTKW
121
W ramach dziaa zwizanych z edukacj i promocj zabytkw na terenie miasta i gminy Komin Wielkopolski planuje si realizacj nastpujcych zada: a) systematyczne zbieranie materiaw archiwalnych (zdjcia, mapy, pocztwki i inne teksty o znaczeniu historycznym) dotyczcych zabytkw i dziedzictwa miasta i gminy Komin Wielkopolski. Zadanie to zostanie powierzone Towarzystwu Mionikw Komina Wielkopolskiego Muzeum Ziemi Komiskiej b) umieszczanie informacji o najwaniejszych zabytkach miasta i gminy Komin Wielkopolski w lokalnych publikacjach oraz wzbogacenie strony internetowej zwizanej z t problematyk; c) wprowadzenie tematyki opieki nad zabytkami i historii regionu do zaj szkolnych (lekcje historii i wychowawcze); d) wprowadzenie rnych form prezentacji tematyki zwizanej z zabytkami podczas wszelkich uroczystoci zwizanych z histori i tradycj Ziemi Komiskiej; e) wykorzystanie cieek turystyczno-edukacyjnych do promocji znajdujcych si na ich trasie obiektw zabytkowych.
6.1.8. KONTAKTY Z WACICIELAMI OBIEKTW ZABYTKOWYCH
W celu poprawy kontaktw Urzdu Miasta i Gminy w Kominie Wielkopolskim wacicielami zabytkw zakada si: a) wspieranie poczyna wacicieli obiektw zabytkowych przy dziaaniach zwizanych z waciwym utrzymaniem i uytkowaniem obiektw; b) informowanie wacicieli obiektw zabytkowych o moliwociach pozyskania rodkw na odnow zabytkw, poprzez organizacje spotka lub szkole; c) udzielnie merytorycznej pomocy wacicielom zabytkw w tworzeniu wnioskw aplikacyjnych o rodki na odnow zabytkw; d) wypracowanie zasad wprowadzania ulg podatkowych; e) ustalenie z wacicielami niektrych obiektw zabytkowych moliwoci i zasad ich udostpniania.
6.2. TERMINARZ REALIZACJI ZADA I POTENCJALNE RDA FINANSOWANIA
122
CEL GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA MIASTA I GMINY KOMIN WIELKOPOLSKI
ZADANIE SAMORZDU MIASTA I GMINY KOMIN WIELKOPOLSKI
TERMIN WYKONANIA
PLANOWANE FINANSOWANIE
1) Wczenie problemw ochrony zabytkw do systemu zada strategicznych, wynikajcych z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju.
a) Biece podejmowanie przez samorzd Miasta i Gminy Komin Wielkopolski wszystkich przewidzianych prawem dziaa w dziedzinie ochrony zabytkw i opieki nad zabytkami w celu dostosowania prawa miejscowego do systemu zada strategicznych wynikajcych koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. b) Wypracowanie metod wsppracy samorzdu z administracyjnymi organami ochrony zabytkw
2010-2012
2010-2013
2) Uwzgldnianie uwarunkowa ochrony zabytkw, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, cznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i rwnowagi ekologicznej i konsekwentne oraz planowe realizowanie zada kompetencyjnych samorzdu dotyczcych opieki nad zabytkami jako potwierdzenie uznania znaczenia dziedzictwa kulturowego dla rozwoju gminy.
a) Utworzenie Gminnej Ewidencji Zabytkw dla Miasta i Gminy Komin Wielkopolski.
2010
ok. 30.000 z Budet Miasta i Gminy Komin Wielkopolski ok. 20.000 z Budet Miasta i Gminy Komin Wielkopolski -
b) Rozpoczcie tworzenia gminnej ewidencji zabytkw archeologicznych dla Miasta i Gminy Komin Wielkopolski. c) W przypadku wszelkich opracowywanych dla terenu gminy Komin Wielkopolski dokumentw studialnych dotyczcych polityki przestrzennej np. studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego oraz we wszelkich dokumentach majcych charakter prawa miejscowego np. plany zagospodarowania przestrzennego, decyzje o warunkach zabudowy organy samorzdowe Miasta i Gminy Komin Wielkopolski zobowizuj si na bieco uwzgldnia ochron zabytkw nieruchomych tj. obiektw architektonicznych, cmentarzy, parkw, kapliczek, grobowcw itp. ujtych w Gminnej Ewidencji Zabytkw Miasta i Gminy Komin Wielkopolski. d) W przypadku wszelkich opracowywanych dla terenu gminy Komin Wielkopolski dokumentw studialnych dotyczcych polityki przestrzennej np. studium
2012
2010-2013
2010-2013 121
Gminny program opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013 uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego oraz we wszelkich dokumentach majcych charakter prawa miejscowego np. plany zagospodarowania przestrzennego, decyzje o warunkach zabudowy organy samorzdowe Miasta i Gminy Komin Wielkopolski zobowizuj si na bieco uwzgldnia zasady ochrony odnoszce si do wszelkich stref ochrony konserwatorskiej, w tym stref wystpowania stanowisk archeologicznych. e) W przypadku wszelkich opracowywanych dla terenu Gminy Komin Wielkopolski dokumentw studialnych dotyczcych polityki przestrzennej np. studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego oraz we wszelkich dokumentach majcych charakter prawa miejscowego np. plany zagospodarowania przestrzennego, decyzje o warunkach zabudowy organy samorzdowe Miasta i Gminy Komin Wielkopolski zobowizuj si na bieco uwzgldnia zasady ochrony odnoszce si do wszelkich stref ochrony przyrody. f) W odniesieniu do wszelkich opracowywanych dla terenu gminy Komin Wielkopolski dokumentw studialnych dotyczcych polityki przestrzennej np. studium uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania przestrzennego oraz we wszelkich dokumentach majcych charakter prawa miejscowego np. plany zagospodarowania przestrzennego, decyzje o warunkach zabudowy organy samorzdowe Miasta i Gminy Komin Wielkopolski zobowizuj si do wprowadzenia zapisu zapewniajcego prawidow ochron archeologicznego dziedzictwa kulturowego w stosunku do stref wystpowania stanowisk archeologicznych oraz innych obszarw chronionych tj. historycznych ukadw urbanistycznych, ukadw ruralistycznych, zaoe dworsko-parkowych, zabytkowych cmentarzy oraz obiektw wpisanych do rejestru i ujtych w ewidencji zabytkw o nastpujcej treci:
2010-2013 -
2010-2013 -
210-2012 122
Gminny program opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013 Prace inwestycyjne, w tym ziemne zwizane z budownictwem i zagospodarowaniem terenu, w obrbie obszarw chronionych i stref wystpowania stanowisk archeologicznych wymagaj uzgodnienia z WUOZ, ktry okreli warunki realizacji inwestycji. g) Wprowadzenie powyszych zada do poszczeglnych polityk sektorowych prowadzonych przez samorzd Miasta i Gminy Komin Wielkopolski.
3) Zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania.
a) Sporzdzenie wykazu zabytkw szczeglnie zaniedbanych na obszarze gminy.
2011
b) W porozumieniu z wacicielami zaniedbanych obiektw zabytkowych i Wielkopolskim Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw ustalenie moliwych dziaa w celu doprowadzenia do poprawy ich stanu zachowania. c) W celu ocalenia i zachowania szczeglnego rodzaju dziedzictwa pamici, kultury i historii przesanie przez Burmistrza Miasta i Gminy Komin Wielkopolski stosownych pism do wacicieli wszystkich istniejcych zaniedbanych cmentarzy na terenie gminy (parafie rzymskokatolickie, gmina ydowska, parafia ewangelicko-augsburska) z wnioskiem o podjcie dziaa majcych na celu ich uporzdkowanie i godne utrzymanie. d) Wspdziaanie z wacicielami cmentarzy i parkw majce na celu pomoc wadz gminy w porzdkowaniu ww. obiektw i terenw.
2010
2011
2011-2013
2010-2012 e) Poczwszy od 2010 w budecie Miasta i Gminy Komin Wielkopolski Rada Miejska zabezpieczy okrelon w stosownej uchwale wysoko rodkw finansowych na dziaania zwizane z opiek nad zabytkami zachowanymi na terenie gminy.
Budet Miasta i Gminy Komin Wielkopolski
123
Gminny program opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013 2010-2013 f) Podejmowania stosownych uchwa w sprawach zwizanych z przydzielaniem rodkw na prace remontowe i konserwatorskie. 2010-2013 -
g) Cykliczne organizowanie (raz na dwa lata) spotka przedstawicieli Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw w Poznaniu z wadzami gminy przy udziale wacicieli i uytkownikw obiektw zabytkowych. h) W miar moliwoci organizacyjnych monitorowanie przez wybranych pracownikw Urzdu Miasta i Gminy Komin Wielkopolski stanu zabytkw i informowanie sub ochrony zabytkw o wszelkich zagroeniach wynikajcych ze niewasciwego sposobu uytkowania lub innych dziaaniach skierowanych przeciw zabytkom. i) Staa wsppraca na poziomie planowanych inwestycji z wacicielami i uytkownikami obiektw zabytkowych prowadzca w konsekwencji do poprawy ich stanu zachowania i utrzymania oryginalnej substancji zabytkowej w jak najlepszym stanie. W uzasadnionych przypadkach denie do uregulowania stanu prawnego obszarw i obiektw wanych z punktu widzenia ochrony dziedzictwa kulturowego.
2010-2013 -
2010-2013 -
2010-2013 -
j)
4) Wyeksponowanie poszczeglnych zabytkw i walorw krajobrazu kulturowego.
a) Zoenie przez Burmistrza Miasta i Gminy Komin Wielkopolski wniosku do Starosty Powiatu Krotoszyskiego o podjcie dziaa zmierzajcych do umieszczenia na obiektach nieruchomych wpisanych indywidualnie do rejestru zabytkw znakw konwencji haskiej informujcych o tym, i zabytek podlega ochronie prawnej. (art. 12 ust. 1 ustawy o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami).
2011
124
Gminny program opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013 2010 b) Stae monitorowanie, aktualizowanie, poszerzenie i uatrakcyjnienie odpowiedniego fragmentu strony internetowej Miasta i Gminy Komin Wielkopolski powiconego zabytkom zlokalizowanym obszarze gminy (wzbogacenie jej szczegowymi informacjami historycznymi, fotografiami, historycznymi widokami, planami itp.). c) Umieszczenie przy najcenniejszych obiektach zabytkowych tablic informacyjnych z opisem ich historii oraz wartoci kulturowych i artystycznych. d) Zintegrowanie oraz uwzgldnianie we wszelkich dokumentach strategicznych ochrony i naleytej ekspozycji zabytkw i krajobrazu kulturowego i przyrodniczego oraz przyjcie odpowiednich zasad zagospodarowania przestrzeni. e) W przypadku inicjowania przez samorzd szeroko zakrojonych prac planistycznych dotyczcych rewaloryzacji lub rewitalizacji zespow urbanistycznych na terenie gminy rozstrzyganie o ww. dziaaniach w drodze konkursw na propozycje projektowe uwzgldniajce historyczne wartoci krajobrazu kulturowego. f) Sprawne i szybkie interweniowanie i powiadamianie waciwych organw w celu przeciwdziaania samowolom budowlanym mogcym wpyn niekorzystnie a nawet doprowadzi do utraty wartoci zabytkowych obiektw i obszarw okrelonych jako zabytkowe. -
2010-2012
2010-2013 -
2010-2012 -
2010-2013 -
2010-2013 -
g) Uniemoliwianie realizacji inwestycji wpywajcych degradujco lub dysharmonizujco na otaczajc przestrze historyczn ukadw urbanistycznych lub ruralistycznych lub inne walory krajobrazu kulturowego. W przypadku wtpliwoci poprzedzanie tego typu decyzji 125
Gminny program opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013 stosownymi analizami wykazujcymi wpyw przedmiotowych inwestycji na kulturowe otoczenie.
5) Podejmowanie dziaa zwikszajcych atrakcyjno zabytkw dla potrzeb spoecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wykreowanie wizerunku gminy poprzez: podejmowanie dziaa sprzyjajcych wytworzeniu lokalnej tosamoci mieszkacw, wspieranie aktywnoci mieszkacw majcej na celu poszanowanie dziedzictwa kulturowego, edukacj w zakresie miejscowego dziedzictwa kulturowego.
a) Zorganizowanie wrd uczniw Szk Podstawowych konkursu plastycznego majcego na celu zobrazowanie zabytkw gminy, a wrd uczniw Gimnazjw konkursu wiedzy o zabytkach zlokalizowanych na terenie gminy. b) Opracowanie na podstawie wykonanej gminnej ewidencji zabytkw cyfrowej bazy danych o obiektach zabytkowych i historycznych przestrzeniach o istotnych wartociach dla lokalnego krajobrazu kulturowego i jak najszersze udostpnienie jej mieszkacom np. poprzez wydawnictwo (broszura, folder, ksika) oraz umieszczenie ww. bazy danych na stronach internetowych Urzdu Miasta i Gminy Komin Wielkopolski. c) Wczenie problematyki z zakresu dbr kultury i dziedzictwa zlokalizowanego na terenie gminy do systemu informacji turystycznej. d) Wczanie w struktur istniejcych na terenie gminy szlakw turystycznych obiektw zabytkowych zlokalizowanych na ich trasie bd w ich pobliu lub pracowanie koncepcji i wytyczenie trasy turystycznoedukacyjnej pieszej i rowerowej oraz jego aranacja w oparciu o wystpujce na terenie gminy zabytki, miejsca historyczne i walory przyrodnicze. e) Rnorodne dziaania majce na celu promocj w regionie i w kraju tradycji i dziedzictwa kulturowego zwizanego z tradycjami Ziemi Komiskiej. f) Rozpoznanie i wytyczenie punktw widokowych ukazujcych pikno krajobrazu kulturowego i ekspozycj zabytkw Komina Wielkopolskiego i okolic.
2011-2012
2010-2011
2011-2012 Budet Miasta i Gminy Komin Wielkopolski 2010-2011 -
2010 2010-2013 Budet Miasta i Gminy Komin 126
Gminny program opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013 g) Przy nadarzajcych si okazjach stae wykorzystywanie mediw (prasy, radia, telewizji i internetu) do promocji i prezentacji rodowiska kulturowego gminy. h) Podejmowanie w placwkach owiatowych zlokalizowanych na terenie gminy zada zwizanych z szerzeniem wiedzy o dziedzictwie historycznym, kulturowym, w tym rwnie o dziedzictwie materialnym wrd miejscowych dzieci i modziey. Budowanie wiadomoci wasnych korzeni i miejsca zamieszkania oraz pewnych wartoci majcych w przyszoci zaprocentowa dbaniem o dziedzictwo tkwice w strukturach architektonicznych, przestrzennych i przyrodniczych gminy Komin Wielkopolski. 2010-2013 Wielkopolski
2010-2013
6) Wspieranie inicjatyw sprzyjajcych wzrostowi rodkw finansowych na opiek nad zabytkami
a) Wypracowanie systemu zacht (ulg, zwolnie podatkowych, rekompensat) w stosunku do osb prywatnych w celu zmotywowania ich do nabywania i inwestowania w ochron zabytkw i obiektw dziedzictwa kulturowego gminy. b) Bieca pomoc merytoryczna i organizacyjna pracownikw Urzdu Miasta i Gminy Komin Wielkopolski dla wacicieli zabytkw w ramach wypeniania i formuowania wnioskw zmierzajcych do pozyskiwania rodkw finansowych ze rde zewntrznych na remont i konserwacje obiektw zabytkowych c) Wspomaganie wszelkich inicjatyw lokalnych (komitetw, stowarzysze) nioscych ze sob wzrost nakadw finansowych na opiek nad zabytkami.
2010-2013
2010-2013
2010-2013
7) Okrelenie warunkw wsppracy z wacicielami zabytkw, eliminujcych sytuacje konfliktowe zwizane z wykorzystywaniem zabytkw.
a) Wypracowanie systemu wsppracy z wacicielami zabytkw, sprzyjajcemu eliminacji sytuacji konfliktowych zwizanych z uytkowaniem zabytkw.
2010-2013
127
8) Podejmowanie przedsiwzi umoliwiajcych tworzenie miejsc pracy zwizanych z opiek nad zabytkami
a) Zlecanie w ramach prac interwencyjnych we wsppracy z urzdem pracy przy pielgnacji zabytkowych parkw, cmentarzy, miejsc pamici stanowicych wasno samorzdow.
2010-2013
128
7. INSTRUMENTARIUM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
a)
b)
w odniesieniu do obiektw wpisanych do rejestru zabytkw Burmistrz Miasta i Gminy Komin Wielkopolski planuje skorzystanie z przepisw Ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opatach lokalnych (Dz.U. nr 9, poz. 31 ze zm.) zwalniajcej z opodatkowania obiekty mieszkalne wpisane do rejestru zabytkw pod warunkiem ich waciwego uytkowania w oparciu o Ustaw z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz.U. Nr 162, poz. 1568 ze zm.). realizacja zgodnie z ustaleniami zawartymi w gminnym programie opieki nad zabytkami dla Miasta i Gminy Komin Wielkopolski zada Burmistrza Miasta i Gminy Komin Wielkopolski z zakresu dotyczcego ochrony dziedzictwa kulturowego w oparciu o przepisy: Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162 poz. 1568 z pniejszymi zmianami), Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627 i Nr 115 poz. 1229 z pniejszymi zmianami), Ustawy z dnia 16 padziernika 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 r. Nr 99 poz. 1079, Nr 100 poz. 1085, Nr 110 poz. 1189 i Nr 145 poz. 1623 z pniejszymi zmianami), Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomociami (Dz. U. z 2000 r. Nr 46 poz. 543 z pniejszymi zmianami), Ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 8 poz. 717) Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2000 r. Nr 106 poz.1126, Nr 109 poz. 1157 i Nr 120 poz. 1268 z pniejszymi zmianami).
c)
d)
zakada si sta wspprac wadz samorzdowych miasta i gminy Komin Wielkopolski z Wielkopolskim Wojewdzkim Konserwatorem Zabytkw, Wojewdzkim Urzdem Ochrony Zabytkw Delegatura w Kaliszu w odniesieniu do wszelkich dziaa podejmowanych przez samorzd miasta i gminy a dotyczcy zagadnie zwizanych z szeroko rozumianym dziedzictwem kulturowym wystpujcym na obszarze gminy. w ramach struktur organizacyjnych Urzdu Miast i Gminy Komin Wielkopolski utworzony zostanie zesp koordynujcy pracami realizujcymi poszczeglne zadania wynikajce z ustale gminnego programu opieki nad zabytkami. Gwnym koordynatorem zespou bdzie zastpca Burmistrza Miasta i Gminy Komin Wielkopolski. W skad zespou wejd osoby zajmujce w Urzdzie Miasta i Gminy nastpujce stanowiska: inspektor ds. promocji gminy inspektor ds. informacji europejskiej inspektor ds. budownictwa
129
8. MONITORING DZIAANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Proces osigania celw programu opieki nad zabytkami bdzie monitorowany przez Zesp Koordynujcy, poprzez analiz stopnia ich realizacji. Bdzie ona obejmowaa: a) biecy monitoring (przynajmniej raz do roku) gminnej ewidencji zabytkw, uwzgldniajcy informacje o stanie zachowania obiektw, zmianach lokalizacyjnych, zmianach stosunkw wasnociowych. b) ocen zawansowania prac zwizanych z rewitalizacj obiektw zabytkowych c) ocen funkcjonowania tras turystyczno-edukacyjnych na terenie gminy d) ocen realizacji programu edukacji i promocji zabytkw e) ocen kontaktw z wacicielami obiektw, w zakresie dziaa zmierzajcych do rewitalizacji obiektw zabytkowych f) stan zaawansowania realizacji zada okrelonych w terminarzu realizacji zada gminnego programu opieki nad zabytkami. Analiza ta bdzie dokonywana kadorazowo przez Burmistrza Miasta i Gminy Komin Wielkopolski po upywie 2 lat funkcjonowania gminnego programu opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Wielkopolski zakoczona raportem Burmistrza przedkadanym Radzie Miejskiej. W miar rozwoju systemu monitorowania przewiduje si weryfikacj sposobu teje oceny. 9. NIEKTRE ZEWNTRZNE RDA FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Narodowa strategia rozwoju kultury na lata 2004 2013.16 Program operacyjny Rozwj inicjatyw lokalnych. Celem programu jest wyrwnywanie rnic w dostpie do kultury, pobudzanie kulturalnych inicjatyw lokalnych oraz stwarzanie na poziomie lokalnym warunkw do rozwoju twrczoci. W ramach programu wspierane bd niskobudetowe zadania (tj. takie, w ktrych maksymalna wnioskowana dotacja z budetu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego wynosi 25 000 z.) z zakresu: a) upowszechniania kultury (np. lokalne projekty animacyjne, imprezy i sezony artystyczne); b) edukacji kulturalnej (np. warsztaty artystyczne, projekty edukacyjne, konkursy, plenery artystyczne, zajcia terapeutyczne i resocjalizacyjne wykorzystujce techniki pracy kulturalnej); c) promocji twrczoci (np. wystawy, przegldy, festiwale, koncerty, spotkania ze sztuk itp.);
16
Informacje pochodz ze strony: www.mkidn.gov.pl
130
d) ochrony i zachowania dziedzictwa kulturowego (zadanie obejmuje take dokumentowanie zabytkw w kraju, w tym opracowanie dokumentacji konserwatorskiej i projektowej, sporzdzenie ekspertyz technicznych i konserwatorskich, wykonanie bada konserwatorskich i architektonicznych). Uprawnionymi wnioskodawcami mog by: jednostki samorzdu terytorialnego; pastwowe i samorzdowe instytucje kultury i instytucje filmowe; archiwa pastwowe; kocioy i zwizki wyznaniowe; publiczne i niepubliczne szkoy artystyczne I i II stopnia oraz uczelnie artystyczne; f) pastwowe i niepastwowe szkoy wysze; g) organizacje pozarzdowe; h) podmioty gospodarcze niezaliczane do sektora finansw publicznych; i) organizacje pozarzdowe. Za kryteria wyboru zada uznaje si: a) zgodno merytoryczna wniosku z celami programu; b) maksymalna wnioskowana kwota dotacji ze rodkw Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego: nie wicej ni 25 000 z; c) warto merytoryczna zadania rozumiana jako: - celowo realizacji zadania; - wykorzystanie lokalnego dziedzictwa kulturowego; - krzewienie lokalnych zwyczajw i tradycji; - walory artystyczne zadania; - oryginalno i nowatorstwo proponowanych rozwiza; - otwarta formua, umoliwiajca aktywny i kreatywny udzia spoecznoci w zadaniu. d) w przypadku gdy podmiot wsppracowa ju z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego ocenie podlega bdzie: sprawno i rzetelno w realizacji zada, zgodno efektw oczekiwanych z rzeczywistymi, a take umiejtno waciwego i terminowego rozliczenia, wysoko deklarowanych rodkw wasnych oraz pozyskanych z innych rde; e) udzia wasnych rodkw finansowych oraz pozyskanych z innych rde nie moe by mniejszy ni 10% kosztw realizacji zadania (Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego moe w szczeglnych przypadkach wyrazi zgod na udzielenie dofinansowania w wysokoci wyszej ni 90% wartoci projektu). f) pozyskanie rodkw z rnych rde. Program operacyjny Dziedzictwo kulturowe. Celem programu jest intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym poprawa stanu zachowania zabytkw oraz rozwj kolekcji muzealnych. Program dotyczy rwnie zabytkw polskich i z Polsk zwizanych, znajdujcych si poza granicami kraju. Celami czstkowymi programu s: a) ochrona i zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego; a) b) c) d) e)
131
b) wyrwnywanie dostpu do dbr i usug kultury poprzez udostpnianie w internecie dorobku kulturowego i naukowego; c) zwikszanie narodowego zasobu dziedzictwa kulturowego (w tym take dziedzictwa archeologicznego); d) konserwacja i rewaloryzacja zabytkw; e) zwikszenie roli zabytkw i muzealiw w rozwoju turystyki i przedsibiorczoci poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktw turystycznych; f) poprawa warunkw instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w zakresie ochrony zabytkw i ich dokumentacji; g) zabezpieczenie zabytkw, muzealiw i archiwaliw przed skutkami klsk ywioowych, kradzieami i nielegalnym wywozem za granic oraz na wypadek sytuacji kryzysowych; h) udostpnianie zabytkw na cele publiczne Program realizowany jest w ramach 6 priorytetw: Rewaloryzacja zabytkw nieruchomych i ruchomych, rozwj instytucji muzealnych, ochrona dziedzictwa narodowego poza granicami kraju, ochrona zabytkw archeologicznych, tworzenie zasobw cyfrowych dziedzictwa kulturowego, ochrona zabytkowych cmentarzy. Priorytet 1. Rewaloryzacja zabytkw nieruchomych i ruchomych. 1. 2. Departamentem zarzdzajcym jest Departament Ochrony Zabytkw (DOZ). Rodzaje kwalifikujcych si zada (projekty realizowane bez udziau rodkw europejskich) to prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru: a) planowane do przeprowadzenia w roku udzielenia dotacji niewymagajce wyonienia wykonawcy na podstawie przepisw o zamwieniach publicznych; b) planowane do przeprowadzenia w roku udzielenia dotacji wymagajce wyonienia wykonawcy na podstawie przepisw o zamwieniach publicznych; c) przeprowadzone w okresie trzech lat poprzedzajcych rok zoenia wniosku (tzw. refundacja). 3. Uprawnieni wnioskodawcy to: a) osoby fizyczne, jednostki samorzdu terytorialnego lub inne jednostki organizacyjne posiadajce tytu prawny do zabytku wynikajcy z prawa wasnoci, uytkowania wieczystego, trwaego zarzdu, ograniczonego prawa rzeczowego albo stosunku zobowizaniowego; b) wnioskiem o udzielenie dofinansowania, o ktrym mowa w pkt 2 lit. c), moe wystpi wnioskodawca, ktrego dziaalno nie jest finansowana ze rodkw publicznych, po wykonaniu wszystkich prac lub robt okrelonych w pozwoleniu wydanym przez wojewdzkiego konserwatora zabytkw. () 8. Kryteria oceny: Zesp sterujcy ocenia wnioski uwzgldniajc: - stan zachowania zabytku, - wpis zabytku na List wiatowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO, - uznanie zabytku za pomnik historii, - czas powstania zabytku,
132
wysoko deklarowanych rodkw wasnych oraz pozyskanych z innych rde, w przypadku, gdy podmiot wsppracowa ju z ministerstwem, ocenie podlega bdzie: sprawno i rzetelno w realizacji zada, zgodno efektw oczekiwanych z rzeczywistymi, a take umiejtno waciwego i terminowego rozliczenia; wysoko rodkw przeznaczonych na dofinansowanie w ramach priorytetu.
Priorytet 4. Ochrona zabytkw archeologicznych 1. Instytucja zarzdzajca (podmiot upowaniony): Krajowy Orodek Bada i Dokumentacji Zabytkw 2. Rodzaje kwalifikujcych si zada (projekty realizowane bez udziau rodkw europejskich): a) inwentaryzacja zabytkw archeologicznych; b) badanie, dokumentowanie, opracowanie wynikw ratowniczych bada zabytkw archeologicznych, ktrych zagroenie nie wynika bezporednio z planowanych prac inwestycyjnych; c) rewitalizacja, rewaloryzacja, konserwacja, renowacja, modernizacja i adaptacja na cele publiczne nieruchomych zabytkw archeologicznych o wasnej formie krajobrazowej; d) konserwacja ruchomych zabytkw archeologicznych; e) zabezpieczanie zabytkw archeologicznych przed zagroeniami naturalnymi; f) ochrona zabytkw archeologicznych na wypadek eksploracji rabunkowej; g) opracowanie i publikowanie wynikw bada archeologicznych; 3. Uprawnieni wnioskodawcy: jednostki samorzdu terytorialnego; pastwowe i samorzdowe instytucje kultury; kocioy i zwizki wyznaniowe; pastwowe i niepastwowe szkoy wysze; podmioty gospodarcze niezaliczane do sektora finansw publicznych; prywatni waciciele lub posiadacze zabytkw w odniesieniu do obiektw przeznaczonych na cele publiczne; g) organizacje pozarzdowe. () 4. Kryteria. Zesp Sterujcy ocenia wnioski uwzgldniajc: a) zgodno merytoryczn wniosku z zakresem rzeczowym programu okrelonym w pkt 2 niniejszego priorytetu; b) uzasadnienie potrzeby realizacji zadania zawierajce: c) stopie i rodzaj zagroenia zabytku archeologicznego (w przypadku prac terenowych), d) oczekiwane korzyci dla nauki i zachowania dziedzictwa (w przypadku wszystkich typw zada); e) uznanie zabytku za pomnik historii, f) wysoko wnioskowanej kwoty ze rodkw Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (minimalna kwota wynosi 25.000 z);
133
a) b) c) d) e) f)
g) pozyskanie rodkw z rnych rde; h) udzia rodkw wasnych oraz pozyskanych z innych rde (nie niszy ni 10% kosztw realizacji zadania (Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego moe w szczeglnych przypadkach wyrazi zgod na udzielenie dofinansowania w wysokoci wyszej ni 90% wartoci projektu). i) strategi upowszechniania rezultatw projektu; j) w przypadku gdy podmiot wsppracowa ju z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego ocenie podlega bdzie: sprawno i rzetelno w realizacji zada, zgodno efektw oczekiwanych z rzeczywistymi, a take umiejtno waciwego i terminowego rozliczenia. Informacje na ten temat naley koniecznie przedstawi we wniosku. Priorytet 6. Ochrona zabytkowych cmentarzy. 1. 2. Departament zarzdzajcy: Departament Ochrony Zabytkw (DOZ). Rodzaje kwalifikujcych si zada (projekty realizowane bez udziau rodkw europejskich). Dziaania planowane do przeprowadzenia na cmentarzach wpisanych do rejestru zabytkw, z wyczeniem grobw i cmentarzy wojennych, polegajce na wykonaniu prac: - konserwatorskich i restauratorskich przy zabytkowych budowlach grobowych i zabytkowych nagrobkach, - pielgnacyjnych dotyczcych zieleni, - zwizanych z renowacj infrastruktury cmentarnej, - dokumentacyjnych. Uprawnieni wnioskodawcy a) kocioy i zwizki wyznaniowe, b) organizacje pozarzdowe dziaajce na rzecz odnowienia zabytkowych cmentarzy. () 8. Kryteria oceny Zesp sterujcy ocenia wnioski uwzgldniajc: stan zachowania zabytku, czas powstania zabytku, warto historyczn i artystyczn obiektu, wysoko deklarowanych rodkw wasnych oraz pozyskanych z innych rde, w przypadku, gdy podmiot wsppracowa ju z ministerstwem ocenie podlega bdzie: sprawno i rzetelno w realizacji zada, zgodno efektw oczekiwanych z rzeczywistymi, a take umiejtno waciwego i terminowego rozliczenia; f) wysoko rodkw przeznaczonych na dofinansowanie w ramach priorytetu. WRPO Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny Priorytet VI Turystyka i rodowisko kulturowe 6.1 Infrastruktura na terenach turystycznych 6.2 Rozwj kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego
134
3.
a) b) c) d) e)
Cel Priorytetu: wzrost udziau turystyki w gospodarce regionu, wzrost udziau kultury w yciu mieszkacw.
Projekty: Projekty z zakresu utrzymania i ochrony dziedzictwa kulturowego o znaczeniu regionalnym i lokalnym (z wyczeniem projektw kwalifikujcych si do realizacji w ramach Programu Rozwoju Obszarw Wiejskich oraz PO Infrastruktura i rodowisko). Beneficjenci: jednostki samorzdu terytorialnego (JST), ich zwizki i stowarzyszenia, jednostki organizacyjne, posiadajce osobowo prawn, jednostki sektora finansw publicznych, posiadajce osobowo prawn, osoby prawne i fizyczne, bdce organizacjami prowadzcymi szkoy i placwki owiatowe, jednostki naukowe, kocioy i zwizki wyznaniowe oraz osoby prawne kociow i innych zwizkw wyznaniowych, organizacje pozarzdowe, instytucje kultury, osoby prawne i fizyczne, bdce organizacjami prowadzcymi szkoy i placwki owiatowe, instytucje otoczenia biznesu, przedsibiorcy/MSP, PGL Lasy Pastwowe i jego jednostki organizacyjne, parki narodowe i krajobrazowe, partnerzy spoeczni i gospodarczy.
Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej i Wojewdzki Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu17 Nadrzdnym priorytetem Funduszu jest wspieranie przedsiwzi dofinansowywanych ze rodkw zagranicznych niepodlegajcych zwrotowi w tym zada zgodnych z Narodow Strategi Spjnoci oraz jej dokumentami programowymi. W zakresie dziedzictwa kulturowego i ochrony krajobrazu wrd priorytetw przynalecych do ochrony przyrody wymienione s tworzenie i uzupenianie zadrzewie i zakrzewie w krajobrazie rolniczym czynna ochrona przyrody na terenach prawnie chronionych zgodnie z zapisami planw ich ochrony. wdraanie planw ochrony obszarw NATURA 2000. przyrodnicza rewaloryzacja parkw zabytkowych o znaczeniu ponadlokalnym.
Wrd kryteriw decydujcych o przyznawaniu rodkw finansowych brane s pod uwag w m.in. kryteria zgodnoci z kierunkami finansowania i efektywnoci ekologicznej w odniesieniu do:
17
Informacje pochodz ze strony: www.wfosgw.poznan.pl oraz www.nfosgw.gov.pl
135
ochrony i ksztatowania przyrody oraz ochrony lasw (na obszarach szczeglnej ochrony rodowiska); edukacji ekologicznej; ochrony najcenniejszych ekologicznie terenw wojewdztwa; oddziaywania na wiadomo ekologiczna spoeczestwa; przywracanie walorw przyrodniczych cennym zaoeniom parkowym i paacowo-ogrodowym; opracowanie planw ochrony;
Krajowy Fundusz Mieszkaniowy.18 Zosta on powoany do realizacji zada wynikajcych z polityki pastwa w zakresie gospodarki mieszkaniowej oraz rozwoju budownictwa mieszkaniowego. Gwnym celem dziaania KFM jest zwikszenie dostpnoci do mieszka dla osb o dochodach nie pozwalajcych na zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych na zasadach rynkowych. rodkiem sucym realizacji tego celu jest udzielanie preferencyjnych kredytw: dla Towarzystw Budownictwa Spoecznego i spdzielni mieszkaniowych na budow i adaptacj mieszka na wynajem; dla spdzielni rwnie na budow mieszka oddawanych do uywania na zasadach spdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu; dla gmin na budow infrastruktury technicznej towarzyszce budownictwu mieszkaniowemu.
Mieszkania finansowane z udziaem kredytu ze rodkw KFM mog by wynajmowane osobom/rodzinom nie dysponujcym tytuem prawnym do innego lokalu oraz posiadajcym umiarkowane dochody w przeliczeniu na czonka rodziny. Realizacja programu spoecznego budownictwa czynszowego odbywa si we wsppracy z samorzdowymi wadzami lokalnymi. Wielkopolski Wojewdzki Konserwator Zabytkw19 Ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami reguluje tryb, zakres i rodzaj dotacji udzielanych z budetu Skarbu Pastwa, za porednictwem WWKZ. Osoba fizyczna jednostka samorzdu terytorialnego lub inna jednostka organizacyjna bdca wacicielem bd posiadaczem zabytku wpisanego do rejestr, moe ubiega si o udzielenie dotacji celowej z budetu pastwa na dofinansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robt budowlanych (Ustawa o ochronie zabytkw i opiece nad zabytkami, Dz. U.162 z dnia 17 wrzenia 2003 r., R. 7, art.73) rodki finansowe na dany rok pozostajce w dyspozycji Wielkopolskiego Wojewdzkiego Konserwatora Zabytkw przyznawane s na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytkach ruchomych i nieruchomych na podstawie wnioskw zoonych przez posiadaczy lub uytkownikw zabytkw; wg wzoru stanowicego zacznik nr 2 okrelony w 4 ust. 2. pkt. 2. cyt. Rozporzdzenia Ministra Kultury z dnia 6 czerwca 2005 r. w sprawie udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytkw (Dz.U. z 2005 r. Nr 112, poz. 940).
18 19
Informacje pochodz ze strony: www.bgk.com.pl/finanse/kfm/ Informacje pochodz ze strony: www.wosoz.bip-i.pl
136
Nabr wnioskw zgodnie z par. 3 ust. 1 pkt. 2 odbywa si do 28 lutego danego roku kalendarzowego, w ktrym ma zosta udzielona dotacja celowa na prace planowane. Nabr wnioskw do 30 czerwca roku, w ktrym dotacja ma by udzielona tytuem dofinansowania prac przeprowadzonych w cigu 3 lat poprzedzajcych rok zoenia wniosku. Wnioski ocenia si sukcesywnie w kolejnoci ich napywania do Wojewdzkiego Urzdu Ochrony Zabytkw w Poznaniu.
Okrelone zostay nastpujce kryteria wyboru wnioskw o udzielenie dotacji celowych: poprawno formalna wnioskw i zacznikw; walory artystyczne, historyczne i naukowe zabytku np. udzia znanego artysty, unikatowy charakter dziea, znaczenie zabytku na tle lokalnego dziedzictwa kulturowego; czas powstania zabytku tj. przyznawanie pierwszestwa obiektom najstarszym; stan zachowania zabytku tj. przyjcie w ramach priorytetw zachowanie zabytkw naraonych na cakowite zniszczenie; konieczno podjcia prac interwencyjnych w celu uratowania zabytku przed dalszym niszczeniem; celowo realizacji zadania tj. kontynuacja podjtych w ubiegych latach przez wnioskodawc prac, przyznanie rodkw umoliwiajcych ich zakoczenie; wysoko zadeklarowanego udziau wasnego wnioskodawcy w kosztach przedsiwzicia. odrzucone zostaj wnioski z zawyon wycen prac konserwatorskich.
Urzd Marszakowski Wojewdztwa Wielkopolskiego20 Samorzd Wojewdztwa Wielkopolskiego rokrocznie przeprowadza konkurs, w ktrym dotowane s projekty zwizane z dziedzictwem kulturowym regionu. Celem konkursu ofert jest wyonienie i dofinansowanie projektw na realizacj zada publicznych Wojewdztwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego w tym , take z zakresu ochrony i konserwacji zabytkw okrelonych w Programie wsppracy Samorzdu Wojewdztwa Wielkopolskiego z organizacjami pozarzdowymi oraz innymi podmiotami dziaajcymi w sferze dziaalnoci poytku publicznego na rok 2007. Rodzaje zada Do konkursu mog by zgaszane projekty, mieszczce si w ramach wspierania dziaa o zasigu ponadlokalnym na rzecz upowszechniania kultury i ochrony zachowanego dziedzictwa kulturowego. Jako priorytetowe bd traktowane oferty dotyczce wydawania niskonakadowych publikacji oraz organizacji konferencji i spotka, ktrych celem jest popularyzacja wiedzy o dziedzictwie narodowym. Zgaszane projekty winny mie zasig lub znaczenie regionalne. Zasady przyznawania dotacji. Podmiotami uprawnionymi do zoenia oferty s dziaajce w obszarze kultury:
20
Informacje pochodz ze strony: www.bip.umww.pl
137
a) organizacje pozarzdowe w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o dziaalnoci poytku publicznego i o wolontariacie ( Dz. U. nr 96 z 2003 r. poz. 873 ze zm.), b) osoby prawne i jednostki organizacyjne dziaajce na podstawie przepisw o stosunku Pastwa do Kocioa Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej, o stosunku Pastwa do innych kociow i zwizkw wyznaniowych oraz o gwarancjach wolnoci sumienia i wyznania, jeeli ich cele statutowe obejmuj prowadzenie dziaalnoci poytku publicznego, c) stowarzyszenia jednostek samorzdu terytorialnego, d) jednostki organizacyjne podlege organom administracji publicznej lub przez nie nadzorowane. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego21 rodki finansowe pozyskiwane z funduszy europejskich zarzdzanych przez Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego dotyczce ochrony, poprawy stanu zachowani i lepszego wykorzystania dziedzictwa kulturowego regionu mog by pozyskiwane poprzez skadanie wniosku w ramach kilku priorytetw i zwizanych z nimi poszczeglnych dziaa. Priorytet 1. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury sucej wzmacnianiu konkurencyjnoci regionw Celem realizacji Priorytetu 1 jest wzrost atrakcyjnoci wszystkich regionw przez oddziaywanie na obecne mocne strony regionw gwnie za pomoc inwestycji w infrastruktur. Priorytetowo bd traktowane modernizacja i rozwj infrastruktury technicznej i spoecznej wpywajcej na rozwj potencjau regionu jako caoci, w tym ze znajdujcymi si na jego obszarze najbardziej dynamicznymi centrami wzrostu. W ramach Priorytetu 1 definiuje si 6 celw czstkowych, ktrych realizacja determinuje konkurencyjno regionw, wrd tych celw do kwestii zwizanych z dziedzictwem kulturowym odnosz si: 1. wzrost znaczenia centrw regionalnych jako miejsca inwestycji i koncentracji dziaalnoci gospodarczej, spoecznej, turystycznej i kulturalnej. 2. poprawa powiza infrastrukturalnych szczeglnie pomidzy orodkami regionalnymi i pozostaymi obszarami wojewdztw dla zwikszenia moliwoci rwnomiernego rozwoju gospodarczego, dostpu do zatrudnienia, nauki, kultury i wypoczynku. 3. ochrona rodowiska i zachowanie zasobw naturalnych. 4. poprawa dostpu mieszkacw do infrastruktury technicznej i spoecznej decydujcej o moliwociach rozwojowych regionw. 5. poprawa funkcjonowania transportu publicznego w miastach i aglomeracjach. Rozwj infrastruktury realizowany w ramach Priorytetu 1 przyczynia si powinien przede wszystkim do: 1. zdynamizowania rozwoju krajowych i regionalnych orodkw wzrostu. 2. zwikszenia atrakcyjnoci wojewdztw jako miejsca pracy i zamieszkania.
21
Informacje pochodz ze strony: www.zporr.gov.pl. 138
3. poprawy jakoci oraz bezpieczestwa ruchu miejskich systemw komunikacyjnych, w tym drg i publicznej komunikacji miejskiej. 4. poprawy jakoci rodowiska, w tym wd powierzchniowych. 5. zwikszenia roli turystyki, kultury i dziedzictwa kulturowego jako czynnikw rozwoju wojewdztw i kraju. W duszej perspektywie rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej i spoecznej oraz poprawa pocze pomidzy orodkami regionalnymi przyczyni si do zwikszenia mobilnoci zawodowej i przestrzennej mieszkacw, a tym samym wzrostu dostpu do zatrudnienia i nauki, a tym samym wpynie pozytywnie na dostpno wartoci kulturalnych i funkcj turystyczno-edukacyjne. Dziaanie 1.4 Rozwj turystyki i kultury Do gwnych celw tego Dziaania nale: wzrost znaczenia kultury i turystyki jako czynnikw stymulujcych rozwj spoeczno-gospodarczy regionw z uwzgldnieniem potrzeby zapewnienia zrwnowaonego rozwoju i ochrony rodowiska; uatwienie dostpu do obiektw kultury i turystyki, midzy innymi poprzez rozbudow infrastruktury oraz rozwijanie kompleksowego systemu informacji kulturalnej i turystycznej; wyduenie sezonu turystycznego; zwikszenie zagranicznej turystyki przyjazdowej do Polski oraz turystyki krajowej poprzez podniesienie konkurencyjnoci regionalnych produktw turystycznych i kulturowych zarwno na rynkach zagranicznych, jak i na krajowym. w ramach Dziaania przewidziane do realizacji s projekty, ktre maj wpyw na zwikszenie atrakcyjnoci gospodarczej i inwestycyjnej regionu oraz tworz warunki dla wzrostu zatrudnienia. w ramach Dziaania przewidziane do realizacji s projekty, ktre przyczyniaj si do zapewniania dobra publicznego lub poprawy jakoci istniejcego dobra publicznego (z wyjtkiem projektw zawierajcych pomoc publiczn). w ramach Dziaania do realizacji przewiduje si projekty infrastrukturalne i promocyjne z zakresu turystyki i kultury. w ramach jednego projektu nie mona czy inwestycji infrastrukturalnych z projektami promocyjnymi.
Komplementarno z innymi dziaaniami i programami: Dziaanie 1.4. Rozwj turystyki i kultury jest komplementarne do Dziaa przewidzianych do realizacji w ramach 3 Priorytetu ZPORR Rozwj lokalny oraz w ramach innych Sektorowych Programw Operacyjnych. W ramach 3 Priorytetu ZPORR zadania z zakresu turystyki i kultury przewidziane s do realizacji w Dziaaniu 3.1. Obszary wiejskie (realizacja projektw na terenie miejscowoci liczcych od 5 do 20 tys. mieszkacw22 lub mniejszych orodkach penicych funkcj lokalnych centrw rozwoju23), w Dziaaniu 3.2. Obszary podlegajce restrukturyzacji (realizacja projektw na terenie obszarw
22
Dane statystyczne za 2002 rok wg rocznika statystycznego GUS (w przypadku braku danych w roczniku statystycznym, dane wg ewidencji ludnoci prowadzonej w gminach). 23 Lokalne centra rozwoju to orodki, ktre s istotnym czynnikiem wzrostu i ktre s w stanie kumulowa usugi i dziaalno gospodarcz w skali umoliwiajcej spoeczny i ekonomiczny rozwj ssiadujcych z nimi obszarw. 139
przedstawionych na mapie - aneks nr 2) oraz w Dziaaniu 3.3. Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysowe i powojskowe (realizacja projektw na terenie rewitalizowanych obszarw miejskich, poprzemysowych i powojskowych). Dodatkowo przedsibiorstwa sektora turystycznego zatrudniajce redniorocznie poniej 10 osb i dziaajce na rynku nie duej ni 3 lata mog uzyska wsparcie w ramach Dziaania 3.4. Mikroprzedsibiorstwa. Projekty z zakresu turystyki i kultury przewidziane do realizacji na terenie miejscowoci do 5 tys. mieszkacw24 bd mogy uzyska wsparcie w ramach SPORestrukturyzacja i modernizacja sektora ywnociowego i rozwj obszarw wiejskich, Dziaanie Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego. Przedsibiorstwa prywatne (poza mikroprzedsibiorstwami) dziaajce w sektorze turystyki i kultury bd mogy ubiega si o wsparcie w ramach SPO Wzrost Konkurencyjnoci Przedsibiorstw, lata 2004-2006. Podmioty uprawnione do skadania wnioskw w ramach Dziaania 1.4 1. Jednostki samorzdu terytorialnego lub jednostki organizacyjne wykonujce zadania jednostek samorzdu terytorialnego; 2. Zwizki, porozumienia i stowarzyszenia jednostek samorzdu terytorialnego; 3. Regionalne organizacje turystyczne niedziaajce w celu osignicia zysku; 4. Organizacje pozarzdowe niedziaajce w celu osignicia zysku, w tym stowarzyszenia, fundacje, kocioy i zwizki wyznaniowe; 5. Jednostki zaliczane do sektora finansw publicznych, w tym instytucje turystyczne, sportowe i kulturalne, dla ktrych organem zaoycielskim s organy administracji rzdowej lub samorzdowej; 6. Organy administracji rzdowej w wojewdztwie Priorytet 3. Rozwj lokalny Celem Priorytetu 3 Rozwj lokalny jest aktywizacja spoeczna i gospodarcza obszarw zagroonych marginalizacj i wczenia ich w procesy rozwojowe kraju i Europy. Cele czstkowe obejmuj midzy innymi: wykorzystanie moliwoci zwizanych z realizacj inwestycji infrastrukturalnych i wsparcia dla zasobw ludzkich i przedsibiorstw realizowanych w ramach Priorytetu 1 oraz 2 ZPORR, jak rwnie dziaa realizowanych w ramach Sektorowych Programw Operacyjnych; wsparcie lokalnych i regionalnych centrw, ktre w znaczcy sposb wpywaj na ekonomiczn i spoeczn aktywno terenw je otaczajcych; zwikszenie moliwoci zatrudnienia, edukacji i ochrony zdrowia dla spoecznoci lokalnych, poprzez popraw stanu infrastruktury; wykorzystanie potencjau turystycznego, kulturowego, historycznego i przyrodniczego poprzez rozwj i popraw stanu infrastruktury turystycznej, wypoczynkowej, a take obiektw kulturowych; zwikszenie atrakcyjnoci obszarw wiejskich dla inwestorw lokalnych i inwestorw zewntrznych; tworzenie przyjaznego rodowiska dla rozwoju mikroprzedsibiorstw; popraw jakoci rodowiska;
24
Dane statystyczne za 2002 rok wg rocznika statystycznego GUS (w przypadku braku danych w roczniku statystycznym, dane wg ewidencji ludnoci prowadzonej w gminach). 140
zapobieganie problemom spoecznym.
Aktywizacja obszarw znajdujcych si w najgorszej sytuacji spoecznoekonomicznej bdzie promowa udzia i wspprac partnerw lokalnych, zarwno wadz publicznych, jak i organizacji i zwizkw spoecznych, gospodarczych, organizacji pozarzdowych przy rozwizywaniu problemw rozwojowych. Wyzwolenie lokalnego potencjau przedsibiorczoci i zaangaowanie miejscowych instytucji i grup mieszkacw daje szanse przezwycienia trudnoci i waciwego wykorzystania pomocy zewntrznej. Priorytet ten bdzie wdraany za pomoc projektw aktywizujcych spoecznoci lokalne i umoliwiajcych im rozwj instytucjonalnych oraz nieformalnych form wsppracy i dialogu na temat problemw rozwojowych. Projekty te bd obejmowa obszary miast, dzielnic miast, obszary wiejskie lub inne wyodrbnione obszary o wsplnych cechach spoeczno-gospodarczych. Dziaanie 3.3 Zdegradowane obszary miejskie, poprzemysowe i powojskowe. Celem dziaania jest zachcanie do rozwijania nowych form aktywnoci gospodarczej generujcych miejsca pracy poprzez oferowanie infrastruktury do prowadzenia dziaalnoci dostosowanej do potrzeb nowych przedsibiorstw, przy rwnoczesnej trosce o ochron stanu rodowiska naturalnego warunkujcego zrwnowaony rozwj gospodarczo-spoeczny. Zasadniczym celem dziaania jest oywienie gospodarcze i spoeczne, a take zwikszenie potencjau turystycznego i kulturalnego, w tym nadanie obiektom i terenom zdegradowanym nowych funkcji spoeczno-gospodarczych poprzez: rewitalizacj i odnow zdegradowanych obszarw miast i dzielnic mieszkaniowych w miastach; rewitalizacj obiektw i terenw poprzemysowych, przez zmian dotychczasowych funkcji na gospodarcze, spoeczne, edukacyjne, zdrowotne, rekreacyjne i turystyczne; rewitalizacj obiektw i terenw po-wojskowych, przez zmian z przewaajcej, dotychczas funkcji zabudowy po-wojskowej na usugow, gospodarcz, spoeczn, edukacyjn, zdrowotn, rekreacyjn i turystyczn.
Projekty infrastrukturalne dotyczce rewitalizacji obszarw miejskich oraz terenw poprzemysowych i powojskowych bd wdraane w powizaniu z projektami z zakresu oywienia gospodarczego oraz rozwizywania problemw spoecznych i uatwienia przedsibiorstwom warunkw prowadzenia dziaalnoci gospodarczej poprzez dostarczenie im dogodniejszych warunkw, uzupeniajc tym samym dziaania podejmowane w ramach ZPORR Priorytetu 2 Wzmocnienie Regionalnych Zasobw Ludzkich oraz SPO Rozwj Zasobw Ludzkich 2004-2006 i SPO Wzrost Konkurencyjnoci Przedsibiorstw, lata 2004-2006, a take Inicjatywy Wsplnotowej EQUAL. Wdraanie projektw rewitalizacji miast i dzielnic miast, w ramach tego dziaania, wpynie rwnie na stworzenie potencjau dla przyszej realizacji w Polsce Inicjatywy Wsplnotowej URBAN. Rewaloryzacja urbanistyczna bdzie polega na wsparciu kompleksowych dziaa technicznych, takich jak: remonty, modernizacja infrastruktury podstawowej oraz rewaloryzacja zabudowy, poprawa funkcjonalnoci ruchu koowego i ruchu pieszego, zwikszenie funkcjonalnoci i estetyki przestrzeni publicznych, w tym renowacja obiektw o wartoci architektonicznej i znaczeniu historycznym znajdujcych si na terenach rewitalizowanych. Projekty obejmowa bd take
141
dziaania na rzecz walki z patologiami spoecznymi. Ich koncentracja na obszarach problemowych pozwoli na przeciwdziaanie zjawisku wykluczenia spoecznego pewnych grup, ktre w wyniku trudnej sytuacji na rynku pracy znalazy si na marginesie ycia spoecznego. W ramach Dziaania przewidziane do realizacji s projekty, ktre przyczyniaj si do zapewniania dobra publicznego lub poprawy jakoci istniejcego dobra publicznego (z wyjtkiem projektw zawierajcych pomoc publiczn). W ramach Dziaania 3.3. realizowane bd dwa poddziaania: 3.3.1. 3.3.2. Rewitalizacja obszarw miejskich, Rewitalizacja obszarw poprzemysowych i powojskowych.
Podmioty uprawnione do skadania wnioskw w ramach Dziaania 3.3 (poddziaanie 3.3.1.) 1. Gmina, miasto na prawach powiatu lub jednostki organizacyjne wykonujce zadania wyej wymienionych jednostek samorzdu terytorialnego; 2. Nastpujce podmioty, ktrych projekt zosta ujty w Lokalnym Programie Rewitalizacji: spki prawa handlowego oraz inne jednostki organizacyjne nie dziaajce w celu osignicia zysku lub przeznaczajce zyski na cele statutowe, w ktrych wikszo udziaw lub akcji posiadaj podmioty wymienione w pkt 1 lub samorzd wojewdztwa, podmioty wykonujce usugi publiczne na podstawie umowy zawartej z jednostk samorzdu terytorialnego, w ktrych wikszo udziaw lub akcji posiada gmina lub miasto na prawach powiatu, podmioty wybrane w wyniku postpowania przeprowadzonego na podstawie przepisw o zamwieniach publicznych dostarczajce usugi uytecznoci publicznej na zlecenie jednostek samorzdu terytorialnego pod warunkiem przestrzegania zasad pomocy publicznej okrelonych w przepisach odrbnych, organizacje pozarzdowe nie dziaajce w celu osignicia zysku, w tym fundacje, stowarzyszenia, kocioy i zwizki wyznaniowe, spdzielnie mieszkaniowe, jednostki zaliczane do sektora finansw publicznych, w szczeglnoci policja, stra poarna, szkoy wysze, wsplnoty mieszkaniowe
Program Kultura (2007 2013)25 Rokroczne Komisja Europejska ogasza kolejn edycj programu w ramach, ktrego moliwe jest pozyskiwanie grantw na dziaanie zwizane z dziedzictwem kulturowym w skali oglnoeuropejskiej. Oglnym celem Programu jest wzmocnienie przestrzeni kulturowej wsplnej dla Europejczykw, opartej na wsplnym dziedzictwie kulturowym. Program nastawiony jest na trzy szczegowe priorytety: wspieranie ponadnarodowej mobilnoci osb dziaajcych w sektorze kultury;
25
Informacje pochodz ze strony: www.mkidn.gov.pl 142
wspieranie ponadnarodowego obiegu dzie oraz wyrobw artystycznych i kulturalnych; wspieranie dialogu midzy kulturami; i Modernizacja Sektora
Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja ywnociowego oraz Rozwj Obszarw Wiejskich26
Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora ywnociowego oraz rozwj obszarw wiejskich 2004 2006 Program ten okrela strategi oraz kierunki dziaa w zakresie rozwoju rolnictwa i obszarw wiejskich. Program realizowany jest w latach 2004 2006 i stanowi narzdzie w realizacji celu Narodowego Planu Rozwoju - Restrukturyzacja sektora ywnociowego i rozwj obszarw wiejskich. W kwestiach zwizanych z zasobami Dziedzictwa Kulturowego niniejszy program oferuje pozyskiwanie rodkw w nastpujcym zakresie: Priorytet 2: Zrwnowaony rozwj obszarw wiejskich Dziaanie 2.3.: Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego Celem odnowy wsi oraz zachowania i ochrony dziedzictwa kulturowego jest pobudzenie aktywnoci rodowisk lokalnych i stymulowanie wsppracy na rzecz rozwoju i promocji wartoci zwizanych z miejscow specyfik spoeczn, kulturow i przyrodnicz. Jedn z najpowaniejszych barier rozwoju obszarw wiejskich stanowi sabo rozwinita infrastruktura nie tylko techniczna, ale i spoeczna. Jej braki przyczyniaj si do postrzegania wsi przez potencjalnych inwestorw jako terenw nieatrakcyjnych inwestycyjnie a mieszkacy tych obszarw musz znosi obniony standard ycia i gospodarowania. Dziaania w zakresie odnowy wsi oraz zachowania i ochrony dziedzictwa kulturowego opracowywane s z inicjatywy mieszkacw wsi i podlegaj opiniowaniu przez samorzd lokalny (zebranie wiejskie). Wnioski o pomoc zgaszane s za porednictwem samorzdu szczebla gminnego. Zadania inwestycyjne, objte wnioskiem o pomoc opisane w zaczniku do tego wniosku, mog by przyjte do realizacji pod warunkiem, e s zgodne z przyjt dla danego obszaru strategi rozwoju lub planem zagospodarowania przestrzennego. Projekty skadane przez instytucje kultury powinny by zaakceptowane przez samorzd terytorialny, ktry jest ich organem zaoycielskim. W przypadku, gdy wnioskodawc jest instytucja kultury, wymagane jest przedstawienie promesy Ministra Kultury na wspfinansowanie projektu. W ramach odnowy wsi oraz zachowania i ochrony dziedzictwa kulturowego mog by przeprowadzane prace w miejscowociach liczcych nie wicej ni 5 tys. mieszkacw, nalecych do gmin wiejskich lub miejsko wiejskich, zwizane z: realizacj inwestycji w zakresie modernizacji i wyposaenia obiektw penicych funkcje kulturalne, rekreacyjne i sportowe; odnow obiektw zabytkowych charakterystycznych dla tradycji budownictwa wiejskiego regionu i ich adaptacji na cele publiczne; modernizacj przestrzeni publicznej na wsi;
26
Informacje pochodz ze strony: www.spo-rol.dolnyslask.pl/odnowa_informacje.htm 143
publiczn infrastruktur przyczyniajc si do rozwoju funkcji turystycznych wsi oraz dziaania zwizane z promocj regionu.
Cele dziaania: podniesienie standardu ycia i pracy na wsi; podniesienie atrakcyjnoci turystycznej; wzrost atrakcyjnoci inwestycyjnej; zaspokojenie potrzeb spoecznych i kulturalnych; rozwj tosamoci spoecznoci wiejskiej i kulturowego.
zachowania
dziedzictwa
Zakres pomocy: Projekty realizowane w ramach dziaania mog obejmowa: budow lub adaptacj poczon z remontem oraz wyposaanie obiektw publicznych penicych funkcje kulturalne (wietlice, domy kultury itp.); budow, odnawianie i urzdzanie placw zabaw, obiektw sportowych, cieek rowerowych, szlakw pieszych sucych do uytku publicznego; projekty zwizane z kultywowaniem tradycji spoecznoci lokalnych oraz tradycyjnych zawodw; ksztatowanie centrw wsi przez odnawianie lub budow placw, parkingw, chodnikw, owietlenia ulicznego itp.; urzdzanie terenw zielonych, parkw i innych miejsc wypoczynku; budow lub przebudow poczon z remontem elementw maej infrastruktury turystycznej oraz rekreacyjnej w tym systemw informacji wizualnej; zagospodarowanie zbiornikw i ciekw wodnych w obrbie miejscowoci; rewitalizacj lub adaptacj poczon z remontem obiektw zabytkowych uytkowanych na cele publiczne oraz odnawianie lub konserwacj lokalnych pomnikw historycznych i miejsc pamici; zakup i odnawianie nieuytkowanych obiektw charakterystycznych dla tradycji budownictwa regionu wiejskiego i ich adaptacj na cele publiczne; wyburzanie i rozbirk zdewastowanych budynkw i budowli publicznych, jeeli niemoliwe jest ich odnowienie i dalsze uytkowanie.
Poziom pomocy wynosi do 80% kosztw kwalifikowalnych i nie wicej ni 450 tys. z dla jednej miejscowoci lub instytucji kultury w okresie realizacji Programu. W przypadku gdy projekt obejmuje dwie lub wicej miejscowoci wysoko pomocy dla tego projektu nie moe by wysza ni 450 tys. z. W zakres kosztw kwalifikowalnych projektw, stosownie do ich charakteru, mog zosta zaliczone: koszty zakupu materiaw budowlanych, wykoczeniowych, wyposaenia, materiau rolinnego oraz eksponatw (tylko w przypadku projektw dotyczcych kultywowania tradycji spoecznoci lokalnych oraz tradycyjnych zawodw), koszty wykonawstwa prac budowlanych, montaowych, wykoczeniowych, porzdkowych i usug transportowych bezporednio zwizanych z projektem. Ponadto w zakres kosztw kwalifikowalnych zalicza si koszty oglne: planowania wstpnego (przygotowanie dokumentacji technicznej, ekonomicznej, kosztorysw, analiz ekonomicznych, zawiadcze, pozwole i opat) oraz realizacji projektu (nadzr urbanistyczny, architektoniczny, konserwatorski i budowlany, obsuga geodezyjna oraz usugi dotyczce zarzdzania projektem).
144
Mechanizm Finansowy Mechanizm Finansowy27
Europejskiego
Obszaru
Gospodarczego
oraz
Norweski
Po rozszerzeniu Unii Europejskiej przed nowymi pastwami czonkowskimi, oprcz moliwoci finansowania sektora kultury z funduszy strukturalnych, pojawia si moliwo wsparcia projektw z zakresu kultury w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Dla sektora kultury wany jest zarwno Mechanizm Finansowy EOG, jak rwnie Norweski Mechanizm Finansowy, gdy obydwa wymieniaj Ochron kulturowego dziedzictwa europejskiego jako jeden z obszarw priorytetowych dla finansowania projektw. Na priorytet Ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym transport publiczny i odnowa miast przeznaczono 13,1 % (czyli 70 mln euro) z caoci przyznanych Polsce rodkw. Wrd wszystkich priorytetw obu mechanizmw, priorytet ten zajmuje trzecie miejsce pod wzgldem wysokoci finansowania (za priorytetami: Wdraanie przepisw z Schengen oraz Ochrona rodowiska). Moliwoci dofinansowania projektw z zakresu kultury, oprcz priorytetu 3 Ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym transport publiczny i odnowa miast, zostay take uwzgldnione w priorytecie 6 - Badania naukowe oraz w funduszu dla organizacji pozarzdowych, funduszu stypendialnym i szkoleniowym oraz w programie naukowym. Priorytet 3 Ochrona Kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym transport publiczny i odnowa miast. Opis i uzasadnienie priorytetu Kultura peni bardzo istotn funkcj w yciu spoecznym, integrujc i budujc poczucie tosamoci regionalnej i narodowej. Jest take uniwersalnym instrumentem rozwijania wsppracy midzynarodowej i ksztatowania wsplnej, europejskiej tosamoci kulturowej i spoecznej. Jednoczenie, podnoszc atrakcyjno regionw z punktu widzenia mieszkacw, turystw oraz inwestorw, kultura jest znaczcym czynnikiem wpywajcym na ekonomiczny rozwj kraju poprzez udzia w wytwarzaniu PKB, tworzenie nowych miejsc pracy i podnoszenie jakoci ycia mieszkacw. Cel priorytetu Celem przedsiwzi realizowanych w ramach priorytetu jest zachowanie i odbudowa europejskiego dziedzictwa kulturowego wraz z jego otoczeniem oraz wykreowanie narodowych produktw turystyki kulturowej w historycznych miastach Polski (w szczeglnoci Warszawa, Krakw, Gdask, Wrocaw, Pozna). Rodzaje kwalifikujcych si projektw W ramach priorytetu do realizacji moliwe s projekty z zakresu: rewitalizacji, konserwacji, renowacji, modernizacji i adaptacji na cele kulturalne historycznych obiektw i zespow zabytkowych wraz z ich otoczeniem,
27
Informacje pochodz ze strony: www.mk.gov.pl/eog/info.php oraz www.eog.gov.pl/
145
szczeglnie realizowane w ramach przyjtych strategii rozwoju produktw turystyki kulturowej, rewitalizacji historycznych obszarw miejskich, rewitalizacji, konserwacji, renowacji, modernizacji i adaptacji na cele kulturalne zespow fortyfikacyjnych oraz budowli obronnych, rewitalizacji obiektw poprzemysowych o wysokiej wartoci historycznej na cele kulturalne, w szczeglnoci na muzea nowoczesnoci, renowacji, ochrony i zachowania miejsc pamici i martyrologii, budowy i rozbudowy publicznych i niekomercyjnych instytucji kultury o europejskim znaczeniu, budowy, rozbudowy, odbudowy i adaptacji infrastruktury kulturowej w miejscach o symbolicznym znaczeniu dla polskiej kultury, kompleksowych programw konserwacji i digitalizacji zabytkw ruchomych oraz zabytkowych ksigozbiorw, zbiorw pimienniczych i archiwaliw istotnych dla europejskiego dziedzictwa kulturowego, tworzenia systemw zabezpiecze przed nielegalnym wywozem dzie sztuki oraz zabezpieczenie zabytkw ruchomych i nieruchomych przed kradzie i zniszczeniem.
Projekty w ramach priorytetu nie bd realizowane w celach komercyjnych. W ramach priorytetu nie jest moliwa realizacja projektw typu Zaprojektuj i wybuduj. Kryteria wyboru projektw. W ramach priorytetu realizowane bd projekty speniajce nastpujce kryteria formalno-merytoryczne: w ramach priorytetu realizowane bd projekty pojedyncze oraz grupy projektw o minimalnej wartoci 1 mln euro, zgodno z aktualnym Lokalnym Programem Rewitalizacji w odniesieniu do projektw zwizanych z rewitalizacj historycznych obszarw miejskich, zgodno projektu z Narodow Strategi Rozwoju Kultury 2004 2020, wano projektu z punktu widzenia polityki kulturalnej pastwa.
W pierwszej kolejnoci realizowane bd projekty dotyczce obiektw wpisanych do rejestru zabytkw. Rodzaje beneficjentw: Beneficjentami s: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jednostki samorzdu terytorialnego, zwizki i porozumienia jednostek samorzdu terytorialnego, pastwowe i samorzdowe instytucje kultury i instytucje filmowe, pastwowe szkoy i uczelnie artystyczne, pastwowe szkoy wysze, archiwa pastwowe, organizacje pozarzdowe ze sfery kultury dziaajce w interesie publicznym, kocioy i zwizki wyznaniowe, przedsibiorstwa pastwowe i zakady budetowe jednostek samorzdu terytorialnego nie dziaajce w celu osignicia zysku,
146
instytucje sektora prywatnego dziaajce w interesie publicznym
Priorytet 6 Badania Naukowe Opis i uzasadnienie priorytetu W ramach priorytetu moliwe jest wsparcie projektw badawczych ze wszystkich dziedzin i dyscyplin naukowych realizowanych w ramach Mechanizmu Finansowego EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Projekty badawcze obejmuj dziaalno badawcz (eksperymentaln lub teoretyczn) podejmowan w celu zdobycia nowej wiedzy o zjawiskach i faktach. Badaniami naukowymi nie s przedsiwzicia organizacyjne, monitorujce, zbieranie danych statystycznych, szkolenia, prace projektowe, hodowlane, konstrukcyjne, akredytacyjne oraz kontrola i certyfikacja wyrobw. Cel priorytetu Zasadniczym celem priorytetu jest wsparcie poprzez badania naukowe realizacji priorytetw wdraanych przy udziale Mechanizmu Finansowego EOG, jak rwnie Norweskiego Mechanizmu Finansowego. Cel bdzie osignity poprzez dystrybucj rodkw na prowadzenie bada przez jednostki naukowe i zespoy badawcze, jak rwnie wsparcie wymiany w zakresie nauki i technologii pomidzy Polsk i krajami EOG. Rodzaje kwalifikujcych si projektw Wsparcie otrzymaj projekty badawcze ze wszystkich dziedzin i dyscyplin naukowych realizowanych w ramach Mechanizmu Finansowego EOG oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego. W ramach priorytetu mona zgasza m.in. projekty z nastpujcego zakresu ze sfery dbr kultury i dziedzictwa: Ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym odnowa miast badania z zakresu: zarzdzania kultur i kulturoznawstwa, w tym w szczeglnoci badania na rzecz wpywu kultury na rozwj miast, aspekty naukowe problematyki efektywnoci funkcjonowania instytucji kultury, architektura i urbanistyka, w tym w szczeglnoci badania naukowe na rzecz rewitalizacji, renowacji, modernizacji i adaptacji na cele kulturalne historycznych obiektw i zespow zabytkowych, historycznych obszarw miejskich, zespow fortyfikacyjnych i budowli obronnych, obiektw poprzemysowych, historia sztuki - m.in. dokumentacja historii kolekcji, obiektw i zespow naukowych, konserwacja zabytkw, w tym w szczeglnoci badania naukowe z zakresu konserwacji zabytkw nieruchomych, technik i technologii konserwatorskich stosowanych w konserwacji zabytkw, ochrona i konserwacja krajobrazu kulturowego, bibliotekoznawstwo i muzealnictwo w szczeglnoci badania na rzecz kompleksowych programw konserwacji i digitalizacji zabytkw ruchomych oraz zabytkowych ksigozbiorw i archiwaliw,
147
inynieria materiaowa - materiay i technologie do konserwacji i ochrony obiektw i zespow zabytkowych, informatyka i telekomunikacja, w tym szczeglnie naukowe podstawy niezbdne do przygotowania systemw dokumentowania zabytkw oraz naukowe podstawy niezbdne do przygotowania systemw monitorowania i zabezpieczenia obiektw zabytkowych przed kradzie lub zniszczeniem.
Kryteria wyboru projektw 4.7.3. STAN ZACHOW ANIA DZIEDZICT Stosowane bd nastpujce kryteria wyboru projektw: oryginalno tematyki badawczej, tez projektu oraz zaproponowanej metodyki bada, warto naukowa i uytkowa projektu, znaczenie podjtej problematyki badawczej, w tym znaczenie praktyczne, poprawno zaoe badawczych, dojrzaa koncepcja rozwizania zgaszanego problemu naukowego, potencjalne moliwoci zastosowania wynikw przez odbiorcw bada, dorobek naukowy kierownika projektu i wykonawcw projektu, zasadno planowanych kosztw w stosunku do przedmiotu i zakresu bada, prawidowo wywizywania si wykonawcw projektu i jednostki z podejmowanych uprzednio zobowiza,
Rodzaje beneficjentw Priorytetowo traktowani bd nastpujcy beneficjenci: podstawowe jednostki organizacyjne szk wyszych lub wyszych szk zawodowych, w rozumieniu statutw tych szk; placwki naukowe Polskiej Akademii Nauk; jednostki badawczo-rozwojowe; jednostki organizacyjne posiadajce status jednostki badawczo-rozwojowej; Polska Akademia Umiejtnoci; organizacje pozarzdowe.
148

Untitled

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Untitled

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Gminny program opieki nad zabytkami dla miasta i gminy Komin Wielkopolski na lata 2010 2013

76 79 86 101 103 103 104 104 106 106 108 108

1. CEL OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI

2. UWARUNKOWANIA ZEWNTRZNE OCHRONY ZASOBW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO

2.2.1 ZAOENIA WYNIKAJCE Z KRAJOWEGO PROGRAMU OCHRONY ZABYTKW

2.3.1. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWDZTWA WIELKOPOLSKIEGO

2.3.2. PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWDZTWA WIELKOPOLSKIEGO

Zapis z Planu Zagospodarowania Przestrzennego Wojewdztwa Wielkopolskiego.

Zapis zamieszczony na stronie internetowej:www.wbpp.poznan.pl/WBPP/glowna.htm

Stosuje si w celu wskazania kierunku do obiektu przy samochodowym szlaku turystycznym

Stosuje si w celu wskazania szczeglnej atrakcji turystycznej

3. UWARUNKOWANIA WEWNTRZNE OCHRONY ZASOBW DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO

3.1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJCE ZE STUDIUM UWARUNKOWA I KIERUNKW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY

Parki wpisane do ewidencji wojewody

zaniedbany godny szczeglnej uwagi, zaniedbany

prywatny prywatny prywatny zaniedbany

Prawdopodobne uksztatowanie grodu i podgrodzia (VII IX w.)

Zmiany osadnicze i przestrzenne w XIX i XX wieku

3.2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJCE Z MIEJSCOWYCH PLANW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO Z TERENU GMINY

2. AKTUALNA SYTUACJA WDRAANIEM STRATEGII ()

PODMIOT ODPOWIEDZIALNY GDDKiA

I. 6. Opracowanie planu zagospodarowanie miasta Wielkopolski i gminy Komin Wielkopolski ()

PODMIOT ODPOWIEDZIALNY UMiG Komin

UMiG Komin GZIKiKF Komin

Komin Wielkopolski (park zamkowy)

Komin Wielkopolski (park zamkowy)

Komin Wielkopolski (park zamkowy)

Komin Wielkopolski (park zamkowy)

Komin Wielkopolski (plac przykocielny)

355 i 290 cm., wysoko ok. 28 m. (pozycja w rejestrze 398)

Mokronos (park dworski)

Mokronos (park dworski)

Greczki (przy drodze Greczki Wyrbin)

4.1. OBIEKTY ZABYTKOWE NIERUCHOME O NAJWYSZYM ZNACZENIU DLA GMINY

4.2. WYKAZ OBIEKTW ZABYTKOWYCH NIERUCHOMYCH

MIEJSCOWO Borzcice Borzcice Borzcice Borzcice Borzcice Borzcice Borzcice 26 93 94 105

4.3. ZESPOY NAJCENNIEJSZYCH ZABYTKW RUCHOMYCH

4.6. ZABYTKI ARCHEOLOGICZNE

4.6.1. WYKAZ STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKW

4.6.2. WYKAZ STANOWISK O WASNEJ FORMIE KRAJOBRAZOWEJ

MIEJSCOWO Czarny Sad, stan. 1 Mokronos, stan. 1 Skaw, stan. 1

OBSZAR AZP 66-32 65-31 65-32

OBIEKT grodzisko grodzisko grodzisko

4.6.3. ZESTAWIENIE LICZBOWE STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH Z TERENU GMINY

STANOWISKA ARCHEOLOGICZNE GRODZISKA OSADY CMENTARZYSKA

4.7.1. STAN ZACHOWANIA ZABYTKW NIERUCHOMYCH

Ibidem. Ibidem. 11 Ibidem. 12 Ibidem. 13 Ibidem.

6.1. PODSTAWOWE KIERUNKI DZIAA

6.1.1. GMINNA EWIDENCJA ZABYTKW

6.1.2. POTRZEBY BADAWCZO-DOKUMENTACYJNE OBIEKTW ZABYTKOWYCH

6.1.6. CIEKI TURYSTYCZNO-EDUKACYJNE

6.1.8. KONTAKTY Z WACICIELAMI OBIEKTW ZABYTKOWYCH

6.2. TERMINARZ REALIZACJI ZADA I POTENCJALNE RDA FINANSOWANIA

ZADANIE SAMORZDU MIASTA I GMINY KOMIN WIELKOPOLSKI

a) Utworzenie Gminnej Ewidencji Zabytkw dla Miasta i Gminy Komin Wielkopolski.

3) Zahamowanie procesw degradacji zabytkw i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania.

a) Sporzdzenie wykazu zabytkw szczeglnie zaniedbanych na obszarze gminy.

Budet Miasta i Gminy Komin Wielkopolski

4) Wyeksponowanie poszczeglnych zabytkw i walorw krajobrazu kulturowego.

Budet Miasta i Gminy Komin Wielkopolski

Budet Miasta i Gminy Komin Wielkopolski

Budet Miasta i Gminy Komin Wielkopolski

2011-2012 Budet Miasta i Gminy Komin Wielkopolski 2010-2011 -

2010 2010-2013 Budet Miasta i Gminy Komin 126