Komunikowanie si midzyosobowe Tomasz Olejniczak W dobie wysoko rozwinitej techniki informacyjnej, coraz czciej zagroona jest naturalna komunikacja

midzyosobowa, zwana fachowo komunikacj interpersonaln. Mona nawet pokusi si o stwierdzenie, i paradoksalnie w miar jak przybywa nam nonikw do komunikowania si ( telefony komrkowe, Internet, gady-gadu, skype, poczta elektroniczna, witryny spoecznociowe, itd.), coraz bardziej zaburzona staje si naturalna komunikacja interpersonalna. Z jej definicji wynika, i jest to psychologiczny proces, dziki ktremu jednostka przekazuje i otrzymuje informacje w bezporednim kontakcie z inn osob. Taka komunikacja jest niezbdna, jeli chodzi o szkolnictwo. Dla nauczyciela jest to punkt wyjcia, zasada ycia zawodowego i wychowawczo pedagogicznego, dlatego te temu zagadnieniu pragn powici mj referat. Nieustannie swoj postaw ciaa, mimik, gestykulacj, no i wreszcie sowami przekazujemy okrelone informacje. Jednak, aby mona byo mwi o istnieniu komunikacji musz istnie 3 ogniwa: - nadawca, czyli osoba, ktra przesya okrelon informacj; - odbiorca, czyli osoba, do ktrej dan informacj kierujemy; - kod, czyli sposb przekazu tej informacji obraz, gest, sowo itd. Wiele nieporozumie w relacjach interpersonalnych jest wynikiem zej komunikacji, co zwaszcza w szkolnictwie, moe mie opakane skutki, a nawet tragiczne. Niewaciwe odczytanie intencji z jednej strony, zawoalowane oczekiwania z drugiej oto trudnoci, ktrych dowiadcza niemal kady z nas w codziennych rozmowach. O efektywnej komunikacji mona mwi wwczas, kiedy tre wypowiedzi jest zrozumiana zgodnie z intencjami nadawcy przekazu. W celu peniejszego poznania istoty komunikacji warto zastanowi si nad procesami i mechanizmami, ktre le u podoa kadej rozmowy. Podstawowa sekwencja: Myl - na wstpie w umyle nadawcy pojawia si okrelona myl. Kodowanie- nastpuje w momencie przeksztacenia treci pisanej na wiele gestw i symboli. Proces ten jest konieczny, gdy komunikat przekazuje czsto jedna osoba, ktra stara si by zrozumiana dobrze przez swoich suchaczy. Odkodowanie - nastpuje w momencie przeksztacenia komunikatu przez suchacza, ktry stara si go zrozumie. Odbywa si ono w dwu etapach: w pierwszym odbiorca otrzymuje komunikat w drugim zaczyna go przetwarza. Wpyw na to ma wasna ocena uytych symboli oraz dowiadczenie /ludzie sysz to, co chc usysze/. Sprzenie zwrotne - jest to odwrcenie komunikacji, w ktrym to wyraamy reakcj na komunikat nadawcy. Moemy wyrni dwa typy sprze zwrotnych: pierwszy to bezporednie wyraenie np.: potakiwanie gow lub drugie porednie owocujce np.: wzrostem efektywnoci pracy. W momencie, gdy sprzenie zwrotne jest silniejsze to proces komunikowania si jest lepszy. W procesie odkodowywania przekazu doniosa rol odgrywa zarwno sama jej tre jak rwnie jej kontekst. Na tre wypowiedzi skadaj si poszczeglne sowa. Przy wykorzystaniu okrelonych regu gramatycznych czy si je w semantyczne frazy. Poszczeglne osoby w sobie waciwy sposb posuguj si jzykiem, buduj wypowiedzi oraz dokonuj ich interpretacji.

Na kontekst wypowiedzi skadaj si: ton gosu, kontakt wzrokowy, mowa ciaa. Wszystkie te elementy okrela si mianem ekspresji niewerbalnej. Jak dowodz badania na temat komunikacji interpersonalnej poszczeglne kanay przekazu informacji maj zrnicowany wpyw na ksztatowanie oglnej oceny wypowiedzi. I tak tre wyraona poprzez: - sowa wpywa jedynie w 7%, - przekaz zawarty w tonie gosu decyduje w 38%, - przekaz zawarty w mimice twarzy decyduje w 55%. Proces komunikacji interpersonalnej moe odbywa si w formie: - komunikacji werbalnej (sownej), - komunikacji niewerbalnej (bezsownej). KOMUNIKACJA WERBALNA Komunikacja werbalna to komunikacja oparta na sowie. Sprowadza si ona do tego, i przekazujc komunikaty uywamy sw. Rozmawiajc z drug osob uywamy sw. Czytajc ksik odbieramy komunikaty autora przekazane nam za pomoc sw. Piszc list lub wypracowanie przekazujemy komunikaty za pomoc sw. Biorc pod uwag kierunek przesyanych komunikatw, rozrniamy komunikacj: - pionow - dotyczy najczciej komunikatw formalnych przepywajcych pomidzy pracownikami i ich przeoonymi w celu osigania zaoonych celw, przekazania informacji i polece, a take zasygnalizowania spraw wymagajcych szczeglnej uwagi lub rozwizania problemu. Mwimy wwczas o komunikacji skierowanej ku doowi. Moemy mie rwnie z odwrotnym kierunkiem komunikacji pionowej skierowanej ku grze. Ma to miejsce, gdy podwadni informuj przeoonych o swoich osigniciach, stopniu wykonanych zada, wystpujcych w pracy problemach itp. Przeoeni s zainteresowani tym kierunkiem komunikacji, poniewa uatwia im kierowanie i czuwanie na d rozwojem prowadzonej dziaalnoci. W warunkach szkolnych mamy do czynienia z tym rodzajem komunikacji pionowej, kiedy ucze zwraca si do nauczyciela, dyrekcji lub innych pracownikw szkoy. - poziom mamy z ni do czynienia wwczas, gdy przebiega ona midzy czonkami tej samej grupy lub pracownikami penicymi funkcje na tym samym poziomie. Komunikacja ta moe mie charakter formalny jak i nieformalny. KOMUNIKACJA NIEWERBALNA Komunikacja niewerbalna dotyczy przekazu bezsownego, wystpuj tu nastpujce kanay ekspresji niewerbalnej: - ruchy ciaa (mimika, kinezjetyka, prajzyk, kontakt wzrokowy, gesty), - zalenoci przestrzenne (proksemika). Ruchy ciaa: - Mimika twarzy stanowi rdo informacji na temat stanw emocjonalnych i postaw, takich jak sympatia czy wrogo. Naukowcy stwierdzili, e istnieje sze gwnych rodzajw mimiki odpowiadajcych nastpujcym emocjom: szczcie, zdziwienie, strach, smutek, gniew, pogarda. - Kinezjetyka analizuje postawy ciaa, gesty i inne ruchy ciaa. Intencjonalnie lub nieintencjonalnie ciao stale wysya sygnay poprzez postaw, pochylenie, rozlunienie, napicie, gesty.

- Prajzyk, gdzie rdem informacji s cechy gosu- wysoko, natenie, tempo mwienia, wahania i inne zakcenia pynnoci mowy. - Kontakt wzrokowy, tu oczy stanowi najwaniejszy obszar wizualnej uwagi - w czasie rozmowy uwaga koncentruje si na oczach przez ok. 43% czasu. Zasadnicza funkcja kontaktu wzrokowego jest przekazywanie komunikatw relacyjnych. Oglnie mona powiedzie, e patrzenie na inna osob jest wyrazem zainteresowania a jednoczenie przejawem pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na to zainteresowanie. Na przykad podczas rozmowy kwalifikacyjnej kandydat usiuje nawiza dobry kontakt wzrokowy z rozmwca by poprzez ten kana wyrazi swoja wiarygodno, kompetencj, zainteresowanie firma. Jeeli rozmwca jest zainteresowany kandydatem, bdzie skonny pozytywnie odpowiada na jego prby nawizania kontaktu wzrokowego. Inna wana funkcja kontaktu wzrokowego jest redukowanie rozproszenia. W celu zwikszenia koncentracji uwagi, ograniczamy ilo odbieranych bodcw. Kana wzrokowy jest jedn z drg dostarczania bodcw, a zatem koncentrujc myli na pewnym zdarzeniu, przypominajc sobie jakie szczegy, zastanawiajc si nad odpowiedzi ograniczamy kontakt wzrokowy. Ekspresja oczu wyraa si nie tylko poprzez spogldanie, ale rwnie: - zmian wielkoci renic (2-8 mm), - wskanik mrugania (zwykle co 3-10 sek.), - stopie otwarcia oczu (od szeroko otwartych do przymknitych powiek), - wyraz oczu - tzw. malane oczy, mordercze spojrzenie - Gesty - Kiedy mwimy nieustannie poruszamy rkami, gow, ale te caym ciaem. Ruchy te s skoordynowane z mow i stanowi cz caociowego procesu komunikowania si. Kiwanie gowa jest do specyficznym rodzajem gestu i odgrywa dwie zasadnicze funkcje: dziaa jako wzmocnienie, nagroda i zachta dla rozmwcy do kontynuowania wypowiedzi i suy synchronizacji interakcji - kilkakrotne kiwnicie gowa (seria) oznacza brak zgody i ch zabrania gosu. Zalenoci przestrzenne natomiast to po prostu dystans, jaki utrzymujemy z rozmwca w czasie interakcji. Zalenoci przestrzenne: Proksemika dostarcza informacji o partnerach interakcji na podstawie przestrzennej odlegoci midzy nimi. Zachowania proksemiczne pozostaj pod wpywem dwch sprzecznych potrzeb: afiliacji i prywatnoci. W zachowaniach przestrzennych wyrnia si cztery strefy uywane przez nas niewiadomie podczas kontaktw i interakcji zachodzcych pomidzy nami a innymi osobami w kontaktach spoecznych. S to: strefa intymna (0-45cm), strefa osobista (45-120 cm), strefa spoeczna (1,2-3,6 m), strefa publiczna (3,6-6m). Blisko przestrzenna jest wskanikiem lubienia, sympatii. Im mniejszy dystans, tym blisza relacja. LITERATURA: A. Pease: Jzyk ciaa - jak czyta myli ludzi z ich gestw. Krakw, 1992 Z. Ncki: Komunikacja midzyludzka. Krakw, 1996 M. Argyle: Psychologia stosunkw midzyludzkich. Warszawa, 1991 E. Aronson: Psychologia spoeczna-serce i umys. Warszawa 1997