Maciej Henryk Grny

Magia mylenia a mylenie magiczne

Divinatio nulla est Cicero, De divinatione I Zakres pojciowy Na pocztku autor winien jest wyjanienie w jakim kontekcie uywa bdzie w niniejszym artykule poj mylenie magiczne oraz magia mylenia. W ujciu medycznym mylenie magiczne to najoglniej rzecz ujmujc przewiadczenie, e za pomoc myli jest si w stanie wpyn na otaczajc nas rzeczywisto. Autor pozwoli sobie podej do problemu nieco szerzej. Ot za mylenie magiczne uznawa bdziemy nie tylko przedstawiony powyej sposb rozumowania, ale rwnie kady przejaw mylenia yczeniowego, jak rwnie przypisywanie zwizku przyczynowego zjawiskom oparte na nieracjonalnych podstawach, lub udowadnianie takiego zwizku za pomoc nienaukowych metod. Myleniem magicznym bdzie wic przekonanie o tym, e sterowa otoczeniem mona nie tylko za pomoc decyzji, ale rwnie za pomoc przewiadcze, a wic obiegw korelacyjnych, ktre ze wzgldu na zbyt niski potencja nie zakoczyy si uruchomieniem efektora (efektorw), a wic reakcj1. Magi mylenia nazywa bdziemy postaw ktra nakazuje traktowa niektre przejawy naukowej argumentacji jak czarn magi i dyskredytowa je jako niezrozumiae. Przybiera ona dwie gwne formy: z jednej strony co jest przedstawiane jako zbyt skomplikowane i nie nadajce si do zastosowania w praktyce (wspomniana ju czarna magia) albo co jest przedstawiane jako zbyt oczywiste, a wic prostackie i naiwne, lub wynikajce z przywizania do jaki pozanaukowych zasad, zapnienia naukowego lub niedoinformowania (biaa magia gdyby to byo takie proste, to si tylko wydaje takie proste na papierze, NN to w gruncie rzeczy dobry czowiek i nawet zna si na tej swojej wskiej dziedzinie naukowej, ale nie nada za nowoczesnym wiatem, kurczowo trzyma si starych przesdw, poza tym ma skleroz i jest zgorzkniay, wybaczmy mu i zapomnijmy o tym, co gosi). Magia mylenia jest wic specyficznym przejawem mylenia magicznego. II Przejawy mylenia magicznego Najbardziej widocznym i najlepiej zdiagnozowanym przejawem mylenia magicznego s wszelkiego rodzaju zinstytucjonalizowane (i z reguy jednoczenie skomercjalizowane) przejawy praktyk magicznych jak krystalomancja, rdkarstwo, nekromancja, tarot, radie1

Jest to jedyna stricte cybernetyczna definicja wprowadzona przez autora w niniejszym artykule. Na przeomie grudnia AD 2009 oraz stycznia AD 2010 autor napisa artyku Magia mylenia a mylenie magiczne w ujciu cybernetycznym, ktry zawiera znacznie wicej cybernetycznych definicji. Artyku ten nie zosta jeszcze opublikowany, ale powinno to nastpi w niedalekiej przyszoci, o czym Czytelnicy zostan poinformowani na stronie gwnej Polskiego Portalu Naukowego.net. Cho oba artykuy czy zagadnienie mylenia magiczne i w obu wiele wtkw si powtarza, to s to cakowicie odrbne artykuy. Niniejszy tekst rni si od artykuu Magia mylenia a mylenie magiczne w ujciu cybernetycznym nie tylko tym, e nie zawiera wielu cybernetycznych definicji i poj, ale rwnie tym, e zamieszczono w nim wiele przykadw i uwag pominitych w tym drugim.

Maciej Henryk Grny

stezja etc.. Jest kwesti dyskusyjn, czy zjawiska te odradzaj si i zamieraj cyklicznie, czy te zawsze istnieje dla nich okrelona nisza spoeczna, ktrej zakres oddziaywania nie ulega znaczcym zmianom. Nie jest celem niniejszego artykuu opisywanie tych zjawisk, tym bardziej, e literatura jest do obfita i stosunkowo atwo dostpna. Do tego zagadnienia powrcimy w punkcie dotyczcym przyczyn mylenia magicznego. Innym dobrze widocznym przejawem mylenia magicznego s przesdy funkcjonujce w yciu codziennym. Kategoria ta wyrniona zostaa jako osobna wzgldem zinstytucjonalizowanych praktyk magicznych nie tylko ze wzgldu na rnic ilociow (codzienne zabobony zabieraj przecitnemu czowiekowi mniej czasu i energii [take socjalnej chociaby pienidzy], ni zinstytucjonalizowane praktyki magiczne zabieraj osobom w nie uwikanym), ale take ze wzgldu na rnic jakociow. Rnica jakociowa polega na spenianiu zupenie innych funkcji w yciu osb im si poddajcych oraz na wynikaniu z zupenie innych przesanek. Najoglniej rzecz ujmujc osoby ubierajce czerwon bielizn na egzamin czy odpukujce w niemalowane (cho czciej mwice tylko o odpukaniu w niemalowane, gdy znalezienie niemalowanego drewna w statystycznym polskim mieszkaniu jest coraz trudniejsze) nie wierz w magiczn moc tych czynnoci, a czyni tak bo tak wypada, bo kady tak robi, bo taki jest zwyczaj, bo zawsze tak byo. Osoby uwikane w praktyki magiczne wi z nimi konkretne skutki a magiczne przesanki, jak przepowiednia czy tarot s dla nich istotnymi skadnikami lub nawet podstaw podejmowania decyzji, a nie tylko dodatkami dekoracyjnymi. Dziedzin ycia do ktrej mylenie magiczne nie powinno mie dostpu i ktra bya ostoj walki z tego typu myleniem jest nauka. Niestety i w tej sferze mylenie magiczne staje si coraz powszechniejsze, szczeglnie jeli chodzi o nauki humanistyczne, cho ostatnimi czasy i cise nie s od niego wolne. Znajduje ono swj wyraz w caym spektrum zachowa magicznych. Wymiemy najpowszechniejsze z nich. Nale do nich takie zachowania jak automatyzm w zakadaniu istnienia korelacji midzy dwoma zjawiskami jeeli wystpuj one rwnoczenie (lub nastpuj zaraz po sobie) przy czym przy braku przesanek naukowych mogcych wiadczy o korelacji, czsto wystpuj przesanki pozanaukowe. Innym przykadem moe by sytuacja w ktrej co prawda na pokrycie jakiej tezy istniej naukowe przesanki, ale jednoczenie z przyczyn pozanaukowych odrzuca si wszelkie dowody i twierdzenia przeciwne. Jest to wanie magia mylenia dyskredytowanie adwersarzy poprzez metody nienaukowe i z nienaukowych przesanek. W skrajnych przypadkach przybiera ona form imputowania przeciwnikom wprost magicznych intencji i metod. Osoby stosujce tego typu metody wierz, e dowody pochodzce od omieszonych przeciwnikw w magiczny sposb znikaj i chc t wiar zarazi innych. Naley przy tym zaznaczy, e chodzi o sytuacj w ktrej takie omieszanie stanowi istot walki z przeciwnikami, a nie sytuacj gdy jest ono dodatkiem do merytorycznej polemiki. Bardzo powszechnym zjawiskiem jest niedefiniowanie materii, ktr si opisuje i rzekomo bada. Nie wprowadzenie jasnej definicji, klarownej konwencji powoduje, e w zalenoci od przyjtych pozanaukowych kryteriw to samo pojcie bdzie miao rne znaczenie, ten sam przedmiot bdzie mia inne waciwoci, a w efekcie bdzie mona dowolnie ksztatowa rzeczywisto, pozornie unikajc zarzutu wewntrznej sprzecznoci. Tak uksztatowana rzeczywisto pseudonaukowa nie ma swo-

Magia mylenia a mylenie magiczne

jego odzwierciedlenia w rzeczywistoci fizycznej, jest wic to klasyczna prba zaklinania rzeczywistoci. Innym przykadem pseudonaukowych praktyk jest przyjmowanie na pocztku bada wnioskw nie tylko pocztkowych, ale i kocowych. Nastpnie po przyjciu powyszych wnioskw dalsze procedowanie polega na dobieraniu faktw pasujcych do wnioskw kocowych i przemilczaniu tych nie pasujcych. Oczywicie mona te przy okazji zastosowa wyej opisane metody niejasnego definiowania, automatyzmu korelacyjnego lub nawet posun si do zwykego oszustwa. Wreszcie przejawem mylenia magicznego zwizanego z nauk jest przypisywanie pewnym wynalazkom, dziedzinom nauki, czy te samej nauce magicznych waciwoci i zdolnoci, zdolnoci daleko przekraczajcych ich prawdziwe moliwoci wynikajce z ich istoty. Najczciej w przypisywaniu takich waciwoci celuj dziennikarze i rni dziaacze, ale nie s od tego wolni te i naukowcy. W owieceniu wiele osb byo przekonanych, e nauka nie ma granic, nie ma przed ni tajemnic, jest wszechpotna i, e niedugo rozwie wszystkie nasze problemy. Przejawy tego naiwnego mylenia wida i dzi. wietnie skomentowa je w pierwszej poowie ubiegego wieku G. K. Chesterton: Bywalcy wiata, zwanego wiatem intelektualnym, dziel si na dwie kategorie: na tych, ktrzy wielbi intelekt oraz na tych, ktrzy go uywaj. Zdarzaj si wprawdzie wyjtki, lecz na og nie s to ci sami ludzie.2 Polityka jest dziedzin icie magiczn. Roi si w niej od magicznych zakl, czynnoci, inkantacji, quasireligijnych dogmatw, bokw ktrzy w magiczny sposb nie podlegaj dogmatom i zasadom , ktre pono sami wyznaj, powszechne jest te mylenie yczeniowe, magia mylenia (w znaczeniu opisanym powyej) i wiele, wiele innych. Politycy jednak czsto sami nie wierz ani w cuda ktre obiecuj ani te w skuteczno magicznych rytuaw, ktre odprawiaj. Chc oni jednak by inni wierzyli. Jest to mechanizm znany od najdawniejszych czasw, z powodzeniem stosowali go przecie kapani egipscy. W warunkach tak zwanej demokracji mechanizm ten wietnie obnay i bezlitonie wymia Arystofanes w swoich Jedcach i Babskim Zgromadzeniu3. Opisywanie poszczeglnych metod manipulacyjnych znacznie wykracza poza ramy niniejszego artykuu i jest w kontekcie zada jakie stawia przed artykuem autor niecelowe. Warto wspomnie jednak, e politycy sami czsto api si w puapk magicznego mylenia. Nie chodzi tu jedynie o sytuacje gdy jeden polityk przechytrzy drugiego, czy klasa polityczna jednego kraju wierzy w magiczn moc poklepywania po plecach i bezwartociowych oglnikowych deklaracji ze strony sojusznikw. Chodzi tu take o sytuacj w ktrej to spoeczestwo, majce by w zaoeniu jedynie biernym przedmiotem manipulacji, samo wpywa na politykw i steruje si w innym kierunku do zamierzonego przez pseudoelity polityczne. Dzieje si tak dlatego, e midzy rzdzonymi a rzdzcymi zachodzi sprzenie zwrotne, co wietnie wykaza wybitny cybernetyk prof. Marian Mazur4. W artykule celowo pominito mylenie magiczne na gruncie prawnym i prawniczym. Autor postara si temu zganieniu powici w najbliszej przyszoci osobny artyku.

2 3

Gilbert Keith Chesterton Uparta Ortodoksja w Dla Sprawy, Warszawa 2001. Jedcy i Babskie Zgromadzenie to literalne tumaczenia greckich tytuw. W Polsce dziea te czsto wystpuj pod tytuami Rycerze i Sejm Kobiet.

Marian Mazur Cybernetyka a Zarzdzanie, Warszawa 1969.

Maciej Henryk Grny

III Przyczyny Gwn przyczyn takiego stanu rzeczy jest najoglniej rzecz ujmujc ciemnota. Istniaa ona od zawsze. Niegdy jednak istniay te elity, ktre j zwalczay (przynajmniej we wasnych szeregach) oraz stanowiy punkt odniesienia i motor postpu. Dzi w Polsce brak takich elit. Jest to spowodowane nie tylko fizyczn eksterminacj starych elit i ucieczk znacznej czci ich potomkw za granic, ale przede wszystkim zjawiskiem, ktre socjocybernetyk docent Jzef Kossecki nazwa zniszczeniem algorytmu odtwarzania elit. Brakuje mechanizmw pozwalajcych stworzy nowe elity z modych wartociowych ludzi. W szkoach zupenie brakuje zaj z logiki, ktra uczy racjonalnego i samodzielnego mylenia. Rzadkoci s zajcia z aciny uczcej precyzyjnego wyraania myli (jeeli si pojawiaj to s traktowane po macoszemu, jako ciekawostka, rzecz ktr mona si popisa). To w poczeniu z kluczem odpowiedzi na rnych egzaminach i ujednoliceniem materiau powoduje, e szkoy nie ucz samodzielnego mylenia, promuj przecitniactwo, miernot i niewolniczy schematyzm, niszcz kreatywno i twrczo. Dodajmy do tego przymus edukacji, upadek dyscypliny i obnienie wymaga i mamy fatalny stan edukacji. Schematyczno, bezmylno i bylejako s promowane take na dalszych etapach edukacji (nie wyczajc doktoratw) oraz przy rekrutacji na wikszo stanowisk pastwowych, lub takich gdzie system rekrutacji jest zaleny od pastwa. W sytuacji gdy dyplom magistra moe zdoby kady, a bycie stolarzem czy budowlacem daje lepsze perspektywy zarobku ni dyplom magisterski z wikszoci kierunkw, edukacja a przez to i nauka przestaj by w spoeczestwie cenione. Skoro nauka nie jest ceniona to te jej potencjalna skuteczno w walce z ciemnot i myleniem magicznym jest znacznie ograniczona i osabiona. Nadmieni naley, e poza wymienionym wczeniej brakiem nauczania logiki i samodzielnego mylenia oraz brakiem dyscypliny i obnieniem wymaga najwikszymi problemami polskiej edukacji i nauki s: biurokratyzacja, ideologizacja i atomizacja. Dwie pierwsze nie tylko prowadz do obnienia poziomu i wytwarzania ogromnych iloci mocy jaowej, ktra mogaby by wykorzystana twrczo lub zaoszczdzona, ale w pewnych przypadkach prowadz wprost do mylenia magicznego. Dzieje si tak dlatego, e zamiast norm poznawczych, ktre powinny by podstawowymi normami w dziaalnoci naukowej, na pierwszym miejscu stawiaj normy ideologiczne bd prawno-biurokratyczne. Schemat mylenia magicznego o podou ideologicznym na gruncie naukowym (lub pseudonaukowym) przedstawiony zosta powyej, schemat mylenia magicznego o podou prawnym przedstawiony zostanie w osobnym artykule. Atomizacja nauki polega najoglniej rzecz ujmujc na rozbiciu jej na monodyscypliny i blokowaniu moliwoci pynnego przechodzenia z jednej do drugiej, uywaniu rnych terminologii na okrelenie czstokro tych samych zjawisk. Czciowo wynika ona z naturalnej ewolucji tych nauk i coraz wikszej specjalizacji, czciowo ze zej woli politykw i urzdnikw, a czsto i samych naukowcw. Na gruncie badawczym, naukowym czsto podejmowane s z rnym powodzeniem prby incydentalnej wsppracy przy rnych projektach. Cigle jednak jest wiele do zrobienia. Atomizacja na gruncie edukacji wystpuje w jeszcze jednym znaczeniu, a mianowicie oddzieleniu danego przedmiotu nie tylko od innych przedmiotw, ale rwnie od ycia codziennego. Dla statystycznego ucznia wikszo przedmiotw (it est: wszystkie przedmioty z wyjtkiem tych, ktre bdzie zdawa

Magia mylenia a mylenie magiczne

na maturze) s zatomizowane na poszczeglne dziay rozgraniczone magicznymi barierami sprawdzianw. eby pokaza jak silna jest atomizacja w edukacji autor pozwoli sobie na podanie dwch przykadw z wasnego ycia. Szkoa podstawowa- wychowawca i nauczyciel matematyki w jednej osobie organizuje zielon szko- kilkudniowy wyjazd w gry podczas ktrego wychowawca oraz nauczyciel towarzyszcy przeprowadzaj wikszo zaplanowanych na ten czas lekcji, reszt czasu wykorzystuje si na wdrwki grskie. Wychowawca skada propozycj, eby podczas wyjazdu poczy teori z praktyk: z biologii przerabia te gatunki rolin, ktre bdziemy mogli spotka w grach, z geografii mineray, ktre i tak s w programie obowizkowym etc., etc.. Reakcj innych nauczycieli byo oburzenie, jak to moliwe, wszystko przerabiane bdzie po kolei, kady przedmiot ma swj program, po co to czenie, przecie w ten sposb niczego si nie naucz, a ju na pewno nie na sprawdzian. Magiczne traktowanie wiedzy i edukacji. Szkoa rednia lekcja geografii. Do odpowiedzi wstaje wzorowa uczennica, modelowy wytwr biurokratyzmu. Odpowiada, czy raczej recytuje wzorowo. Poniewa nie braa udziau w jednym ze sprawdzianw, a mechaniczna forma recytacji bya uderzajca nawet dla nauczycielki to postanawia ona dodatkowo zapyta z materiau obowizujcego na tamten sprawdzian. Reakcja fizjologiczna wzorowej uczennicy modelowa, chciaoby si rzec wzorowa, strach wymalowany na twarzy, widoczny w oczach, ruchach doni i caego ciaa. Sprawdzian dotyczy miast europejskich. Pada pytanie (zadane chyba nie cakiem serio): co jest stolic Niemiec?. Pada odpowied (cakiem serio): nie wiem moe Madryt. Autor nie daje 100% gwarancji, e by to akurat Madryt, a nie dajmy na to Pary (cho prawdopodobiestwo Madrytu szacuje autor na 95%), ale poza tym detalem scenka wygldaa dokadnie tak jak przedstawiono powyej. Wiele takich wzorowych osb w caym kraju stawao si, staje si i najprawdopodobniej stawa si bdzie w najbliszym czasie ofiarami systemu edukacji. To nie ich wina, e ze szkoy wynosz strzpy informacji, i tylko znikom ilo przydanych w yciu umiejtnoci. To wina systemu do ktrego si dostosowuj, czsto to dostosowanie jest tak wzorcowe, e a komiczne. Wiele osb uwaa obecne czasy za zoty wiek nauki. Tym czasem mamy do czynienia co najwyej ze zotym wiekiem techniki, ktra staje si coraz doskonalsza, ale bazuje w duej mierze na dawnych wynalazkach i odkryciach. Postp techniczny wraz z upadkiem edukacji i wszechobecnym naporem prymitywizmu intelektualnego prowadzi do uzalenienia si od wynalazkw, ktrych istoty dziaania ludzie nie s w stanie poj a w efekcie do powstania nowych zabobonw i magicznego traktowania techniki. Naukowcy coraz czciej zamiast nowych odkry, poprzedzonych badaniami, ogaszaj po prostu nowe dogmaty poprzedzone wpywami sporych sum na ich konta. Co jest oczywiste bo rodowisko naukowe jest zgodne, a jak jaki naukowiec si nie zgadza to lata sententia przestaje by czonkiem rodowiska. Przedstawiciele rodowiska naukowego ogaszajc i podajc do wierzenia rne dogmaty oraz straszc skutkami ich nierespektowania postpuj niczym wspomniani ju kapani egipscy straszcy zamieniem soca. Co si za tyczy zabobonw ycia codziennego to przyczyny ich powstawania i funkcjonowania s niezwykle rnorodne. Mona je jednak sprowadzi do dwch podstawowych grup przyczyn: biologicznych oraz historycznych. W grupie biologicznej mona mwi o naturalnej skonnoci czowieka do ulegania tego typu sposobowi mylenia (szczeglnie w

Maciej Henryk Grny

modym wieku lub w sytuacjach kryzysowych). Naturalne jest te w okresie wczesnego rozwoju czowieka przyjmowania pewnych rzeczy na wiar, bez wgbiania si w ich istot. Bez tego wczesny rozwj byby waciwie niemoliwy- na wiar przyjmuje si, e ziemia jest okrga i, e to ona kry wok soca, a nie na odwrt. Tak samo na wiar przyjmuje si, e przebiegnicie czarnego kota moe przynie nieszczcie. Wrd przyczyn historycznych mona znale zwyczaje, tradycje, pozostaoci dawnych wierze pogaskich, rytuaw, czynnoci konwencjonalnych etc.. S wrd nich zachowania wynikajce ze strachu lub z ostronoci, ktre mogy mie kiedy pokrycie w prawdzie statystycznej przy jednoczesnym braku monoci dotarcia do prawdy fizycznej. Pewne miejsce mogo uchodzi za przeklte i rzeczywicie mogo ono by niebezpieczne, ale z zupenie innych przyczyn, przyczyn czsto nieznanych dawnym ludziom (ad exemplum ulatnianie si trujcego ale bezwonnego gazu). Przepijanie i trykanie si kuflami na zdrowie ma dzi jedynie znaczenie symboliczne, ale niegdy podczas trykania przelewao si piwo z jednego kufla do drugiego i na odwrt co miao zmniejszy ryzyko otrucia jednego pijcego przez drugiego, gdy ryzykowaby on otruciem samego siebie. Wreszcie nie wolno zapomina o ekonomicznych przyczynach mylenia magicznego. Banaem jest twierdzenie, e najwiksze interesy mona robi na ludzkiej gupocie. Horoskopy zamiecaj rubryki wielu gazet, magiczne symbole nosz gwiazdy, do magicznych praktyk odwouj si pseudoautorytety medialne. Gabinety wrek i rnych energoterapeutw maj si dobrze. Magiczne praktyki coraz czciej przybieraj pozory naukowoci (radiestezja, homeopatia) cieszc si wsparciem polskojzycznych mediw, urzdnikw i politykw. Skandalicznie niskie pace skaniaj niektrych naukowcw do dorabiania sobie na boku i tak zdarzaj si fizycy, ktrzy zarabiaj na ycie radiestezj (majc pen wiadomo jej nienaukowoci), czy psycholodzy dorabiajcy sobie jako jasnowidze. Standardy etyczne i poznawcze wrd naukowcw s coraz nisze, coraz wiksz rol odgrywaj motywacje ideologiczne i witalne (zapewnienie sobie dostatniego, wygodnego ycia). IV Zagroenia W przekonaniu autora niniejszego artykuu najpowaniejszym zagroeniem jakie przesdy ycia codziennego nios ze sob jest fakt, e przez cige stosowanie si do drobnych codziennych przesdw moe niekiedy doj do wyrobienia w sobie przekonania o niegronym charakterze przesdw i magii w ogle, a przez to nawet da przyzwolenie i otworzy drog do/dla zinstytucjonalizowanych praktyk magicznych. Czsto dziaa to na zasadzie: nie wierz w te bzdury, ale wol nie ryzykowa. Z czasem ilo bzdur przy ktrych nie chce si ryzykowa moe drastycznie wzrosn i wwczas pojawiaj si prawdziwe problemy. Poza tym przesdy ycia codziennego mog czasem prowadzi do miesznoci. Przy okazji pamita naley jednak, e niektre z nich stanowi poniekd cz tradycji i tosamoci narodowej. Czasem te bez wzgldu na swoj pierwotn funkcj przyczyniaj si do utrwalania kulturalnych zwyczajw (przykadem moe by przesd mwicy o tym, e podawanie rki przez prg przynosi pecha podawanie rki przez prg jest niekulturalne i nieestetyczne i przesd, ktry ogranicza to zjawisko spenia pozytywn rol spoeczn).

Magia mylenia a mylenie magiczne

Magiczne mylenie na gruncie naukowym czsto prowadzi wrcz do zmiany tego gruntu na pseudonaukowy. Na gruncie za edukacji sprawia, e czas przeznaczony na edukacj jest w duej mierze czasem straconym, do ycia trzeba si przystosowa samemu, ludzie nie potrafi podejmowa samodzielnych decyzji s wic podatni na manipulacj, obnia si poziom nie tylko edukacji ale i nauki (bo naukowcy wczeniej przechodz przez cay system edukacyjny), konfrontacja magicznego mylenia wietnie funkcjonujcego w biurokratycznoideologicznych murach uczelni, z yciem codziennym i surowymi mechanizmami gospodarki okazuje si czsto bolesna. Nauka i edukacja staja si w duej mierze sztuk dla sztuki, alternatywn rzeczywistoci zuywajc ogromne iloci mocy jaowej. Produkuje si koncepcje, ktre nie maj zastosowania w rzeczywistoci i magistrw, ktrzy znajduj zatrudnienie na zmywaku. Spoeczestwo nie jest w stanie wytworzy wasnych koncepcji rozwoju, dlatego stara si poda psi krzyw pocigu za rozwojem innych spoeczestw popeniajc wszystkie ich bdy, a nie osigajc wikszoci sukcesw (bo te odnoszone byy lata temu w innych warunkach). Do tego co chwile zbacza na lepe boczne tory podsuwane im przez wrogie siy. Do najdrastyczniejszych przykadw upadku nauki nale naukowcy wprost hodujcy klasycznym rytuaom magicznym (nie naley ich myli z wymienionymi wyej naukowcami dorabiajcymi sobie po godzinach). Swj artyku przed opublikowanie pozwoli sobie autor wysa kilku osobom do recenzji. Reakcje byy bardzo pozytywne. Jednakowo jeden znajomy Profesor, ktremu sama koncepcja artykuu bardzo si podobaa (tytuem by wrcz zachwycony), wyrazi al z powodu tego, e artyku zbyt agodnie obchodzi si z magi i nie traktuje zagroe z niej wynikajcych z naleyt powag. Na poparcie swoich zarzutw poda kilka przykadw, ktre autor pozwoli tu sobie zacytowa: <<Nie mam zaufania do ludzi wierzcych w wykrywcze moliwoci wahadeka, bo s nieracjonalni: 1) znam PROFESORA, Z DWOMA DOKTORATAMI HONORIS CAUSA, ktry spdzi 3 KADENCJE DZIEKASKIE NA TECHNICZNEJ UCZELNI i ktry jednoczenie na przyjciu wahadekiem bada, ktr [nieznan] potraw je a ktrej nie tyka; 2) znam wybitnego pediatr, przepisujcego leki homeopatyczne; 3) znam nagradzan literatk te biegajc z rdk; 4) znam biologa ze stopniem naukowym doktora, ktry wierzy w samordztwo; 5) znam 30 albo wicej osb z wyszym wyksztaceniem (pracujcych w szkolnictwie wyszym albo piastujcych tak wane funkcje jak sdzia), ktre hoduj rnym zabobonom. Nie wyobraam sobie, by taki defekt intelektualny by obojtny dla ich funkcjonowania spoecznego. A co, jeli miliony czytaj codziennie horoskopy albo ogldaj produkcje wrek w telewizji? TO NIE S POWANE ZAGROENIA?>>

Maciej Henryk Grny

V rodki zaradcze W istocie to s powane zagroenia, dlatego warto wymieni rodki zaradcze. Naley przewrci algorytm odtwarzania elit- przywrci logik do szk a usun z niej przejawy indoktrynacji ideologicznej. Cakowicie zlikwidowa egzamin dojrzaoci z aosnym kluczem odpowiedzi, przywrci egzaminy na studia. Promowa i nagradza twrcze mylenie, a nie bezmylne wkuwanie. Bada predyspozycj kandydatw na stanowiska kierownicze pod kontem ich zdolnoci decyzyjnych. Przywrci normy poznawcze, jako podstawowe normy w strukturze motywacyjnej nauki i edukacji. Przeprowadzi weryfikacj naukow kadr uczelnianych- usun osoby uporczywie stosujce nienaukowe metody, zawdziczajce swoj pozycj osigniciom ideologicznym i koneksjom a nie osigniciom naukowym, oraz tych ktrych faszuj wyniki bada na zlecenie sponsorw i mentorw ideologicznych. Zlikwidowa pseudonaukowe kierunki. Znie przymus edukacji i wyrzuca ze szk chuliganw i osoby uporczywie i raco lekcewace nauk lub dyscyplin. Wiedz na poziomie oglnym i rednim wykada caociowo i kompleksowo, a nie dorywczo z przedmiotu na przedmiot i ze sprawdzianu na sprawdzian. Poszczeglne zjawiska tumaczy jednoczenie z punktu widzenia rnych dziedzin i szczegln uwag zwrci na prawidowoci i zalenoci oraz zdolno wycigania samodzielnych wnioskw, a nie na wkuwanie szczegw. Dzieli uczniw na grupy i kategorie ze wzgldu na ich zdolnoci i predyspozycje. Uczniowie mniej zdolni nie bd hamowa rozwoju bardziej zdolnych, a przy tym nie bd si stresowa i bd mie wiksz swobod w nadrabianiu zalegoci. Uczniowie z predyspozycjami cisymi uczy si bd jzyka polskiego po to, eby mc starannie i poprawnie si wysawia, a nie po to, eby wkuwa na pami interpretacje wierszy przygotowane pod klucz. Uczniowie o uzdolnieniach humanistycznych uczy si bd matematyki po to, eby wiedzie jak obliczy podatek i jaki kredyt w banku jest najkorzystniejszy, a nie po to, eby rysowa figury geometryczne czy przeprowadza abstrakcyjne operacje na abstrakcyjnych liczbach. Ludzie uzdolnieni manualnie a nie posiadajcy predyspozycji naukowych powinni koczy wyspecjalizowane szkoy zawodowe- dobry tokarz jest bardziej potrzebni spoeczestwu ni kolejny magister niepowanego, masowego kierunku, ktry nie potrafi nic zrobi w yciu. W szkoach rednich, a najpniej na pierwszych latach wszystkich kierunkw studiw, wprowadzi naley podstawy cybernetyki, a wic nauki o sterowaniu. Kierownicze funkcje obejmowa winny tylko osoby, ktre ukocz specjalne cybernetyczne kursy i przejd pomylnie psychocybernetyczne testy osobowoci. Podnie pace dla naukowcw, aby nie mieli oni potrzeby dorabiania na boku. Obciy cikimi podatkami, kontrolami i obostrzeniami praktyki magiczne. Zmniejszy podatki i inne obcienia w innych dziedzinach ycia gospodarczego, aby przedsibiorczy ludzie mogli uczciwie zarabia nie parajc si oszustwami a jednoczenie nie bojc si, e jeden kaprys urzdnika moe zniszczy ich yciowe plany. Powysze postulaty to kwestia odlegej i bardzo niepewnej przyszoci. Istnienie cybernetyki spoecznej i psychocybernetyki przemilcza si lub dyskredytuje si te nauki wedug schematw magii mylenia opisanych powyej. Przy braku logiki i cybernetyki w naszym systemie edukacyjnym naley promowa zdrowy rozsdek, ktry mimo wszystko silny jest w polskim Narodzie i, ktry cho nie tak skuteczny przy podejmowaniu decyzji jak logika czy socjocybernetyka to jednak nie raz ratowa on przed ideologicznymi i biurokratycznymi absurdami. Naley kultywowa tradycj pracy organicznej i w maych krgach, poza oficjalnym obiegiem edukacyjno-naukowym, doksztaca si.