DAN MILLMAN

DROGA MIUJCEGO POKJ WOJOWNIKA

(Way of the Peaceful Warrior / wyd. orygin. 1994)

SPIS TRECI:

Przedmowa Stacja benzynowa przy Rainbow's End Ksiga Pierwsza: WIATR ZMIAN 1. Powiew magii 2. Sie iluzji 3. Uwalniajce cicie Ksiga Druga: TRENING WOJOWNIKA 4. Ostrzenie miecza 5. Grska cieka 6. Niewyobraalna przyjemno Ksiga Trzecia: SZCZCIE BEZ POWODU 7. Ostateczne poszukiwanie 8. Brama otwiera si Epilog: MIECH NA WIETRZE

Podzikowania Staroytne powiedzenie mwi: Nie mamy przyjaci i nie mamy wrogw. Mamy jedynie nauczycieli." W moim yciu miaem szczcie pozna wielu nauczycieli i przewodnikw, z ktrych kady na swj wasny sposb przyczyni si do napisania tej ksiki. Mio moich rodzicw, Vivian i Hermana Millmanw, i ich wiara we mnie day mi odwag, aby wkroczy na Drog. Moja pierwsza redaktorka, Janice Gallagher, zadawaa pytania i podsuwaa sugestie pomocne w nadaniu ostatecznego ksztatu tej ksice. Dzikuj szczeglnie Halowi Kramerowi, ktremu niezawodny instynkt wydawcy kaza podj ryzyko wydania tej ksiki. W kocu wyraam ogromn wdziczno Joy mojej onie, towarzyszce, przyjacice i nauczycielce, ktra przez cay czas wspieraa mojego ducha. I, oczywicie, Sokratesowi!

Przedmowa Na pocztku grudnia 1966, podczas trzeciego roku moich studiw na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley przeyem seri niesamowitych wydarze. Wszystko to zaczo si dwadziecia po trzeciej nad ranem na czynnej przez ca dob stacji benzynowej. Wwczas to po raz pierwszy natknem si na Sokratesa. (Nie poda swojego prawdziwego nazwiska, lecz ja, po spdzeniu z nim kilku godzin owej nocy, pod wpywem impulsu nazwaem go imieniem staroytnego greckiego mdrca. Spodobao mu si to imi, wic tak ju zostao.) To przypadkowe spotkanie i wszystkie zdarzenia, ktre po nim nastpiy, cakowicie odmieniy moje ycie. Lata poprzedzajce rok 1966 byy dla mnie czasem radosnym. Wzrastaem w bezpiecznym rodowisku, wychowywany przez kochajcych rodzicw. Dziki temu mogem pniej w Londynie zdoby Mistrzostwo wiata w gimnastyce akrobatycznej, podrowa po caej Europie i otrzymywa liczne dowody uznania. ycie przynosio mi nagrody, lecz nie dawao ani trwaego spokoju, ani satysfakcji. Teraz wiem, e w pewnym sensie, przez wszystkie te lata spaem i tylko niem, e yj na jawie do czasu spotkania Sokratesa, ktry zosta moim mentorem i przyjacielem. Zawsze sdziem, e mam prawo do ycia penego radoci i mdroci, i e z czasem automatycznie zostan nimi obdarowany. Nigdy jednak nie podejrzewaem, e bd musia nauczy si jak y e istniej pewne szczeglne dziedziny i sposoby widzenia wiata, ktre trzeba pozna, zanim bdzie mona przebudzi si do prostego, szczliwego i nieskomplikowanego ycia. Sokrates pokaza mi bdy w moim podejciu do ycia, przeciwstawiajc je swojej drodze Drodze Miujcego Pokj Wojownika. Nieustannie artowa sobie z mojego powanego, penego trosk i problemw ycia. Robi to tak dugo, a zaczem widzie wiat jego oczami oczami mdroci, wspczucia i humoru. Nie podda si, dopki nie odkryem, co znaczy y jak wojownik. Czsto przesiadywaem z nim do rana, suchajc go, dyskutujc z nim i wbrew sobie wtrujc mu miechem. Ksika ta, cho opisuje moj wasn histori, jest powieci. Czowiek, ktrego nazwaem Sokratesem, istnia naprawd. Mia jednak taki sposb stapiania si ze wiatem, e czasem trudno byo powiedzie kiedy odszed i kiedy na jego miejscu pojawili si inni nauczyciele i zaczy si inne dowiadczenia w yciu. Pozwoliem sobie na swobod w przedstawianiu dialogw i kolejnoci zdarze. Posuyem si te w opowieci anegdotami i metaforami, aby podkreli te lekcje, ktre Sokrates chcia przekaza. ycie nie jest spraw prywatn. Historia ycia czowieka i lekcje z niej wynikajce s uyteczne tylko wtedy, kiedy dzieli si je z innymi. Dlatego te zdecydowaem si uczci mojego nauczyciela i podzieli si z Wami jego przenikliw mdroci i humorem. Wojownicy, wojownicy, tak siebie nazywamy. Walczymy o doskona cnot, o to, co wielkie, o najwysz mdro, dlatego nazywamy siebie wojownikami, Aunguttara Nikaya.

Stacja benzynowa przy Rainbow's End Rozpoczynam ycie, pomylaem, machajc na poegnanie matce i ojcu, gdy ruszyem sprzed domu niezawodnym, starym valiantem. Wntrze wyblakego, biaego samochodu wypchane byo caym moim dobytkiem przygotowanym na pierwszy rok studiw. Czuem si silny, niezaleny, gotowy na wszystko. Podpiewujc sobie w rytm muzyki pyncej z radia, mknem na pnoc autostradami Los Angeles, potem przeciem Grapevine i wjechaem na drog nr 99, ktra z kolei poprowadzia mnie przez zielone rolnicze rwniny, rozcigajce si a do podny gr San Gabriel. Tu przed zmrokiem, gdy krtymi drogami zjedaem ze wzgrz Oakland, ujrzaem skrzc si zatok San Francisco. Moje podniecenie roso w miar jak zbliaem si do miasteczka uniwersyteckiego w Berkeley. Znalazem dom akademicki, rozpakowaem si i stanem na chwil przed oknem, by popatrze na most Golden Gate i migoczce w ciemnoci wiata San Francisco. Pi minut pniej spacerowaem ju po Telegraph Avenue, ogldaem wystawy sklepowe i oddychaem wieym powietrzem Pnocnej Kalifornii, rozkoszujc si zapachami pyncymi z maych kawiarenek. Oczarowany, do pnej nocy przechadzaem si po malowniczych alejkach miasteczka uniwersyteckiego. Nastpnego ranka, zaraz po niadaniu, zszedem na sal gimnastyczn Harmona. Miaem tam trenowa sze razy w tygodniu, wiczy minie, robi salta i poci si caymi godzinami w pocigu za marzeniami o mistrzostwie. Miny zaledwie dwa dni, a ju tonem w morzu ludzi, referatw i rozkadw zaj. Kolejne miesice byy do siebie podobne, mijay i zmieniay si niezauwaalnie, jak agodne kalifornijskie pory roku. Na wykadach ledwie wytrzymywaem, za to na sali gimnastycznej rozkwitaem. Kiedy pewien przyjaciel powiedzia mi, e jestem urodzonym akrobat. Niewtpliwie wygldaem na takiego: rwno obcite, krtkie, ciemne wosy, wysmuke, muskularne ciao. Zawsze miaem skonnoci do akrobacji, ju jako dziecko lubiem bawi si balansujc na granicy lku. Sala gimnastyczna staa si moim sanktuarium, w ktrym doznawaem dreszczu emocji i najwyszej satysfakcji, w ktrym podejmowaem nieustanne wyzwanie. W cigu dwch lat jako reprezentant Federacji Gimnastycznej Stanw Zjednoczonych byem w Niemczech, Francji i Anglii. Zdobyem Mistrzostwo wiata w wiczeniach na batucie. Moje trofea gimnastyczne pitrzyy si w kcie pokoju. Moje zdjcie pojawiao si w Daily Califomian tak czsto, e ludzie zaczli rozpoznawa mnie na ulicy, a moja sawa wci rosa. Kobiety umiechay si do mnie. Susie, powabna, zawsze sodka przyjacika o krtkich blond wosach i umiechu jak z reklamy pasty do zbw coraz czciej skadaa mi miosne wizyty. Nawet na studiach wszystko szo dobrze! Czuem, e wiat ley u mych stp. Mimo to, wczesn jesieni 1966, podczas trzeciego roku studiw, zaczo pojawia si co ciemnego i nieuchwytnego. Byo to w okresie, gdy ju wyniosem si z akademika i wynajmowaem ma kawalerk na tyach domu waciciela posesji. Ju wtedy, pomimo wszystkich moich osigni, czuem rosnc melancholi. Wkrtce w snach pojawiy si koszmary. Niemal co noc budziem si zlany potem. Prawie zawsze sen by taki sam: Id ciemn ulic. Nade mn w szarej, kbicej si mgle, majacz wysokie budynki bez drzwi i okien. W moim kierunku zmierza ogromna, spowita w czer posta. Raczej czuj, ni widz przeraajce widmo: w miertelnej ciszy patrzy na mnie poyskujca biaa czaszka z czarnymi oczodoami. Kocisty palec wskazuje na mnie. Widmo przywouje mnie bia szponiast doni. Dr ze strachu. Zza przeraajcej, zakapturzonej postaci wyania si siwy starzec. Ma spokojn, gadk twarz. Porusza si bezszelestnie. Czuj, e jest dla mnie jedyn szans ucieczki przed upiorem. Starzec posiada moc, by mnie uratowa, lecz ani on mnie nie widzi, ani ja nie mog go zawoa. mier w czarnym kapturze drwi z mojego strachu. Obraca si w kierunku siwego mczyzny, lecz on mieje si jej w twarz. Patrz oszoomiony. mier wciekle siga po niego. Starzec chwyta upiora za peleryn, podrzuca w gr i ciska go w moj stron. Nagle Kostucha znika. Mczyzna o lnicych, biaych wosach patrzy na mnie i wyciga rce w gecie powitania. Podchodz do niego, potem wchodz" prosto w niego i rozpuszczam si w jego

ciele. Gdy spogldam na siebie, widz e okrywa mnie czarna szata. Unosz rce i widz biae, skate donie kociotrupa, skadajce si do modlitwy. Zwykle po takim nie budziem si z krzykiem. Pewnej nocy, na pocztku grudnia, leaem w ku i suchaem jak wiszcz wiatr przeciskajcy si przez szpark w oknie. Nie mogem zasn, wic wstaem, wcignem na siebie wypowiae Lewisy, koszulk, buty oraz kurtk i wyszedem. Byo pi po trzeciej nad ranem. Wczyem si bez celu wdychajc wilgotne, chodne powietrze. Spogldaem na rozgwiedone niebo i wsuchiwaem si w nieliczne dwiki dobiegajce z cichych ulic. Chd sprawi, e poczuem gd, wic skierowaem si ku czynnej take w nocy stacji benzynowej, eby kupi troch ciasteczek i co do picia. Szedem szybko przez miasteczko z rkoma w kieszeniach. Po drodze mijaem upione domy, a dotarem do owietlonej stacji. Bya to jasna, rozwietlona oaza w ciemnym pustkowiu zamknitych barw, sklepw i kin. Obszedem gara przylegajcy do stacji i prawie wpadem na czowieka, ktry siedzia w ciemnoci na krzele opartym o pokryt czerwonymi kafelkami cian budynku. Cofnem si przestraszony. Mczyzna mia na sobie czerwon, wenian czapk, szare sztruksowe spodnie, biae skarpety i japonki. Wygldao na to, e czu si zupenie dobrze w lekkiej wiatrwce, mimo e termometr na cianie nad jego gow wskazywa trzy stopnie. Nie patrzc na mnie mczyzna powiedzia silnym, niemal melodyjnym gosem: Wybacz, e ci przestraszyem. Och, hm, w porzdku. Czy dostan wod sodow, szefie? Jest tylko sok owocowy. I nie nazywaj mnie szefem"! Odwrci si w moim kierunku i z pumiechem zdj czapk odkrywajc lnice, siwe wosy. Rozemia si. Ten miech! Przez chwil wpatrywaem si w niego tpym wzrokiem. To by starzec z mojego snu! Wysoki, szczupy, pidziesicio-, a moe szedziesicioletni, o siwych wosach i jasnej, bez zmarszczek twarzy. Mczyzna rozemia si ponownie. Pomimo zmieszania jakie mnie ogarno, znalazem jako drog do drzwi z napisem Biuro" i pchnem je. Poczuem jakby w tym samym momencie otworzyy si inne drzwi prowadzce w zupenie inny wymiar. Drc osunem si na star sof. Zastanawiaem si, co te mogoby przez te drzwi wtargn w mj poukadany wiat. Przeraenie, jakie czuem, zmieszane byo z dziwn fascynacj, ktrej nie potrafiem poj. Siedziaem tak i oddychaem pytko, prbujc odzyska utracone poczucie rzeczywistoci. Rozejrzaem si po kantorze. Jake bardzo pomieszczenie to rnio si od sterylnoci i wyposaenia innych stacji benzynowych. Sofa, na ktrej siedziaem, przykryta bya kolorowym, cho wypowiaym meksykaskim kocem. Po mojej lewej stronie, tu przy wyjciu, staa szafka ze starannie rozoonymi pomocami turystycznymi: mapami, bezpiecznikami, okularami przeciwsonecznymi, itd. Za maym ciemnobrzowym biurkiem z drewna orzechowego stao krzeso wycieane brunatnym sztruksem. Drzwi z napisem Pomieszczenie prywatne" strzeg pojemnik z wod mineraln. Tu obok mnie znajdoway si drugie drzwi, ktre prowadziy do garau. Najbardziej uderzaa domowa atmosfera panujca w tym pomieszczeniu. Na pododze lea dugi jasnoty dywan, koczcy si tu przed wycieraczk przy wejciu. Kilka pejzay dodawao barwy niedawno malowanym, biaym cianom. Delikatna powiata arzcych si lampek dziaaa na mnie uspokajajco. Jej kontrast z jaskrawym owietleniem jarzeniowym na zewntrz by ogromny. Lecz przede wszystkim ten pokj dawa poczucie ciepa, bezpieczestwa i adu. Skd mogem wtedy przypuszcza, e bdzie to miejsce niebywaych przygd, magii, strachu i romantycznych przey? Wwczas pomylaem jedynie, e przydaby si tu kominek. Wkrtce mj oddech uspokoi si, a myli, cho jeszcze nie ucichy zupenie, przestay przynajmniej wirowa. Pomylaem, e podobiestwo siwego mczyzny do czowieka ze snu bez wtpienia jest przypadkowe. Z westchnieniem wstaem, zapiem kurtk i wyszedem na chodne powietrze. Starszy mczyzna siedzia w tym samym miejscu, co poprzednio. Gdy przechodziem obok niego, raz jeszcze rzuciem ukradkowe spojrzenie na jego twarz. Moj uwag przyku bysk w jego oczach. Mia takie oczy, jakich nigdy jeszcze nie widziaem. W pierwszej chwili wydawao mi si, e byy pene ez gotowych zaraz popyn. Potem zy zmieniy si w migotanie, tak jakby oczy odbijay wiato

gwiazd. Spojrzenie to wcigao mnie coraz gbiej, a same gwiazdy stay si odbiciem jego oczu. Na chwil straciem poczucie czasu, nie widzc nic oprcz tych nieustpliwych, ciekawskich oczu dziecka. Nie wiem jak dugo tam staem. Moe trwao to tylko par sekund, a moe par minut. Mogo te trwa duej. Z przeraeniem zaczem uwiadamia sobie, gdzie jestem. Czuem si zupenie wytrcony z rwnowagi. Mruczc pod nosem dobranoc", popiesznie skrciem za rg budynku. Gdy doszedem do krawnika, zatrzymaem si. Czuem mrowienie na karku. Wiedziaem, e starzec patrzy na mnie. Odwrciem gow. Nie mogo min wicej ni pitnacie sekund. On tam by, sta na dachu z zaoonymi rkoma, wpatrujc si w rozgwiedone niebo! Spojrzaem na puste krzeso cigle oparte o cian, potem jeszcze raz w gr. To niemoliwe! Nawet gdybym zobaczy, e starzec zmienia koo w bajkowym powozie z dyni zaprzonym w gigantyczne myszy, nie bybym bardziej zaskoczony. W ciszy nocnej, stojc z zadart gow, wpatrywaem si w jego wysmuk sylwetk, imponujc nawet z tej odlegoci. Syszaem gwiazdy dzwonice jak dzwonki na wietrze. Nagle mczyzna poruszy gow i spojrza mi prosto w oczy. Znajdowa si okoo dwudziestu metrw ode mnie, a ja niemal czuem jego oddech na swojej twarzy. Draem, lecz nie z zimna. Te drzwi, za ktrymi rzeczywisto zamienia si w sen, otworzyy si ponownie. Wpatrywaem si w niego. Tak? spyta Mog ci w czym pomc? (Prorocze sowa!) Przepraszam, ale... Przeprosiny przyjte umiechn si. Czuem, e si czerwieni. Zaczynao mnie to irytowa. Gra ze mn w jak gr, ktrej regu nie znaem. W porzdku. Jak pan wszed na dach? Wszedem na dach? spyta niewinnie i ze zdziwieniem. Tak. Jak pan przenis si z tego krzesa wskazaem rk na dach w niecae dwadziecia sekund? Siedzia pan oparty o cian, o tam. Odwrciem si, podszedem do rogu, a pan... Dokadnie wiem, co ja robiem zapewni dononym gosem. Nie trzeba mi tego opisywa. Pytanie brzmi, czy ty wiesz, co robie? Oczywicie, e wiem, co robiem! Teraz byem ju zy. Nie byem dzieckiem, ktre mona poucza! Ale rozpaczliwie chciaem odkry sztuczk starca. Czy mgby mi pan powiedzie, jak pan wszed na dach? poprosiem grzecznie, tumic zo. Starzec w milczeniu po prostu patrzy na mnie z gry, a poczuem dreszcz przebiegajcy po plecach. Po drabinie odpowiedzia w kocu. Stoi z tyu budynku. Potem ignorujc mnie, ponownie skierowa wzrok ku niebu. Poszedem szybko na ty budynku. Rzeczywicie, staa tam stara drabina, oparta krzywo o cian. Ale szczyt drabiny koczy si przynajmniej ptora metra przed skrajem dachu. Nawet jeli starzec posuy si ni co byo bardzo wtpliwe nie tumaczyo to faktu wspicia si tam w par sekund. Nagle w ciemnoci co dotkno mojego ramienia. Wystraszony, odwrciem si gwatownie. Zobaczyem jego rk. W jaki sposb starzec zszed z dachu i podszed mnie od tyu. Wtedy odgadem jedyne moliwe rozwizanie. Mia brata bliniaka! Bez wtpienia robili sobie zabaw straszc niewinnych goci. Natychmiast mu to zarzuciem. W porzdku, szanowny panie, gdzie twj brat bliniak? Nie pozwol robi z siebie durnia. Zmarszczy lekko brwi, po czym rykn miechem. Tak! Da si zapa. Miaem racj! Nakryem go. Ale jego odpowied zupenie zbia mnie z tropu. Czy mylisz, e gdybym mia brata bliniaka, to tracibym czas na stanie tutaj i rozmow z durniem"? Zamia si ponownie i odszed w stron garau, pozostawiajc mnie z szeroko otwartymi ustami. Nie mogem uwierzy, e ten facet by a tak bezczelny.

Poszedem szybko za nim. Wszed do garau i zacz majstrowa przy ganiku pod mask starego, zielonego Forda pickupa. A wic jestem gupcem, tak? powiedziaem bardziej wojowniczo, ni zamierzaem. Wszyscy jestemy gupcami odpowiedzia. Jednak tylko niewielu o tym wie. Reszta nie jest tego wiadoma. Wydaje si, e naleysz do tej drugiej grupy. Mgby mi poda ten may klucz? Wrczyem mu ten przeklty klucz i zaczem si zbiera do wyjcia. Ale przed odejciem musiaem si dowiedzie. Prosz, powiedz mi, w jaki sposb wszede na dach tak szybko. Naprawd jestem ciekaw. wiat jest zagadk powiedzia wrczajc mi z powrotem klucz Nie ma potrzeby doszukiwa si sensu. Bd teraz potrzebowa motka i rubokrtu, s tam wskaza na pk wiszc za mn. Sfrustrowany, obserwowaem go przez chwil, zastanawiajc si, jak wycign od niego to, co chciaem wiedzie. On jednak nie zwraca na mnie uwagi. W kocu zrezygnowaem i ruszyem w kierunku drzwi. Nie odchod usyszaem. Nie prosi. Nie rozkazywa. Byo to rzeczowe stwierdzenie. Spojrzaem na niego. Mia agodne oczy. Dlaczego miabym zosta? Mog ci si przyda powiedzia, wycigajc zrcznie ganik niczym chirurg podczas transplantacji serca. Pooy go ostronie i zwrci si twarz do mnie. Wpatrywaem si w niego. Trzymaj powiedzia wrczajc mi ganik. Rozkr go i wsad czci do tej puszki, eby namoky. Odwrci to twoj uwag od pyta. Moje zakopotanie przeszo w miech. Ten stary potrafi by impertynencki, ale potrafi te by interesujcy. Zdecydowaem, e bd uprzejmy. Mam na imi Dan powiedziaem wycigajc do niego rk i umiechajc si nieszczerze. A jak tobie na imi? W mojej wycignitej doni umieci rubokrt. Moje imi nie ma znaczenia, tak samo jak i twoje. Istotne jest to, co ley poza imionami i pytaniami. A wic bdziesz potrzebowa rubokrtu, eby rozebra ten ganik wskaza. Nic nie ley poza pytaniami powiedziaem. A jednym z nich jest: w jaki sposb wleciae na ten dach? Nie wleciaem, wskoczyem odpowiedzia z twarz pokerzysty. To adna magiczna sztuczka, wic nie rb sobie nadziei. Chocia, by moe w twoim przypadku, bd musia wykona par bardzo trudnych sztuczek. Wyglda na to, e trzeba bdzie zmieni osa w czowieka. Za kogo si, do diaba, uwaasz, mwic mi takie rzeczy? Jestem wojownikiem! odpar. Poza tym, to kim jestem zaley od tego, kim ty chciaby, ebym by. Nie moesz po prostu odpowiedzie na zwyke pytanie? Z nienawici zaatakowaem ganik. Zadaj jakie, a ja sprbuj powiedzia umiechajc si niewinnie. rubokrt wylizgn mi si z rki kaleczc palec. Do diaba! wrzasnem i poszedem przemy ran nad zlewem. Starzec wrczy mi opatrunek. Postanowiem by cierpliwy. A wic w porzdku. Oto proste pytanie: Jak moesz mi si przyda? Ju ci si przydaem odpowiedzia, wskazujc banda na moim palcu. Miaem tego dosy. Suchaj, nie mam zamiaru traci tu wicej czasu. Musz troch pospa. Odoyem ganik szykujc si do wyjcia.

 Skd wiesz, e nie spae przez cae swoje ycie? Skd wiesz, e teraz nie pisz? zacz z byskiem w oku. Jak wolisz byem zbyt zmczony, aby si sprzecza. Jeszcze tylko jedna sprawa, zanim odejd. Czy powiesz mi, jak dokonae tej swojej sztuczki? Podszed do mnie i mocno ucisn mi rk. Jutro, Dan, jutro. Umiechn si ciepo i natychmiast cay mj lk i zakopotanie znikny. Poczuem mrowienie w ramieniu, w barku, a potem w caym ciele. Mio byo znowu ciebie zobaczy doda. Co masz na myli mwic znowu" zaczem i poapaem si. Wiem, jutro, jutro. Obaj rozemialimy si. Podszedem do drzwi i zatrzymaem si. Spojrzaem na niego. Do widzenia, Sokratesie powiedziaem. Spojrza na mnie zdziwiony i dobrodusznie wzruszy ramionami. Myl, e spodobao mu si to imi. Wyszedem, nie mwic ju ani sowa. Przespaem wykad o smej rano. Ale na popoudniowym treningu byem ju cakiem rozbudzony i gotowy do pracy. Razem z Rickiem, Sidem i innymi kolegami z grupy, przebieglimy schody w gr i w d, a potem spoceni i zdyszani, leelimy na pododze, rozcigajc minie ng, barkw i plecw. Zazwyczaj nie rozmawiaem podczas tego rytuau, ale dzi miaem ochot opowiedzie im o tym, co zdarzyo si zeszej nocy. Wczoraj w nocy na stacji benzynowej spotkaem niezwykego faceta. I tylko tyle potrafiem powiedzie. Moi przyjaciele byli bardziej zajci blem ng przy rozciganiu, ni suchaniem moich historyjek. Rozgrzalimy si szybko robic kilka pompek w staniu na rkach, troch przysiadw i podcigni ng, po czym zaczlimy sesj akrobatyczn. Przez cay czas, gdy raz za razem migaem w powietrzu, robiem obroty na wysokim drku, przemachy noycowe na koniu z kami i gdy zmagaem si z now, mczc seri wicze na kkach, mylaem o tajemniczych wyczynach czowieka, ktrego nazwaem Sokratesem". Moje zranione uczucia sprawiay, e odsuwaem myli o nim, jednak potrzeba odkrycia kim by ten zagadkowy osobnik bya silniejsza. Po kolacji szybko przejrzaem tematy z historii i psychologii, napisaem na brudno prac z angielskiego i wybiegem z mieszkania. Bya dwudziesta trzecia. W miar jak zbliaem si do stacji, zaczy ogarnia mnie wtpliwoci. Czy on naprawd chcia si znowu ze mn spotka? Co mgbym powiedzie, eby mu zaimponowa i przedstawi si jako kto bardzo inteligentny? By na miejscu. Sta w drzwiach. Ukoni si i ruchem rki zaprosi mnie do kantoru. Zdejmij, prosz, buty. To taki mj zwyczaj. Usiadem na sofie i postawiem buty w pobliu, na wypadek gdybym chcia si szybko wynie. Wci nie ufaem temu tajemniczemu obcemu. Na zewntrz zaczynao pada. Kolorowe i ciepe wntrze przyjemnie kontrastowao z ciemnoci nocy i ponurymi chmurami. Poczuem si swobodnie. Wiesz, Sokratesie, mam wraenie jakbym spotka ci ju wczeniej powiedziaem odchylajc si do tyu. Spotkae odpowiedzia, ponownie otwierajc w moim umyle drzwi, za ktrymi sny i rzeczywisto staway si jednym. Zamyliem si. Och, Sokratesie, miewam taki sen, w ktrym si pojawiasz. Obserwowaem go uwanie, ale jego twarz nie zdradzaa niczego szczeglnego. Bywam w snach wielu ludzi, tak zreszt, jak i ty. Opowiedz mi o swoim nie umiechn si. Opowiedziaem mu ze szczegami wszystko, co pamitaem. Kiedy przeraajce sceny pojawiy si w moim umyle, pokj jakby pociemnia, a znany mi wiat zacz si oddala. Tak, to bardzo dobry sen powiedzia, kiedy skoczyem.

Zanim zdyem spyta, co mia na myli, dwukrotnie zadzwoni dzwonek. Sokrates woy poncho i wyszed na zewntrz, w mokr noc. Obserwowaem go wygldajc przez okno. Panowa duy ruch gorczka pitkowego wieczoru. Wszystkim si spieszyo. Klienci podjedali jeden za drugim. Czuem si gupio siedzc tak bezczynnie, wic wyszedem, eby mu pomc, ale on zdawa si mnie nie zauwaa. Powitaa mnie nie koczca si kolejka samochodw: dwukolorowych, czerwonych, zielonych, czarnych, kabrioletw, furgonetek i wozw sportowych. Nastroje klientw byy tak rne, jak ich samochody. Chyba tylko jedna lub dwie osoby znay Sokratesa, ale wielu ludzi zerkao na niego powtrnie, jakby zauwaajc w nim co dziwnego, ale trudnego do okrelenia. Obsugiwalimy klientw. Niektrzy z nich byli skorzy do zabawy, miali si gono i puszczali radio na cay regulator. Sokrates mia si razem z nimi. Paru ponurych klientw byo szczeglnie niesympatycznych, lecz Sokrates traktowa wszystkich jednakowo uprzejmie jak gdyby kady by jego osobistym gociem. Po pnocy klienci pojawiali si rzadziej. Po godzinach wypenionych ochrypymi gosami, haasem i ruchem, zimne powietrze wydawao si trwa w nienaturalnym bezruchu. Gdy weszlimy do kantoru, Sokrates podzikowa mi za pomoc. Wzruszyem ramionami, ale byo mi mio, e to zauway. Pierwszy raz od dugiego czasu komu pomogem. Kiedy znalelimy si w ciepym kantorze, przypomniaem sobie nasz niedokoczon rozmow. Gdy tylko opadem na sof, zaczem mwi. Sokratesie, mam par pyta. Wznis rce w gecie modlitwy, patrzc w kierunku sufitu, jakby proszc o boskie przewodnictwo lub anielsk cierpliwo. Jakie westchn s te twoje pytania? Dobrze. Nadal chc wiedzie jak przeniose si wtedy na dach i dlaczego powiedziae: Mio mi znowu ciebie widzie." Chc te wiedzie, co mog zrobi dla ciebie i w czym ty moesz mi by pomocny. I chc wiedzie ile masz lat. Zacznijmy wic od najprostszego. Mam dziewidziesit sze lat wedug twojego czasu. Nie mia dziewidziesiciu szeciu lat. Moe pidziesit sze, a co najwyej szedziesit sze. Siedemdziesit sze, to jeszcze moliwe, cho byoby zdumiewajce. Ale dziewidziesit sze? Kama ale po co miaby to robi? Musiaem si te czego dowiedzie o tej drugiej sprawie, ktra mu si wymkna. Sokratesie, co masz na myli mwic twojego czasu"? yjesz w Czasie Wschodnim, a moe jeste artowaem sabo z kosmosu? Czy kady z nas nie jest stamtd? odpowiedzia pytaniem. Ju wczeniej zaczem bra pod uwag tak moliwo. Nadal jednak chciabym wiedzie, co moemy dla siebie nawzajem zrobi. Po prostu: ja nie mam nic przeciwko temu, aby mie ostatniego ju ucznia, a tobie, rzecz jasna, przydaby si nauczyciel. Mam dosy nauczycieli powiedziaem chyba zbyt szybko. Och, naprawd? przerwa. To, czy masz odpowiedniego nauczyciela, czy te nie, zaley od tego, czego chcesz si nauczy. Sokrates wsta lekko z krzesa i podszed do drzwi. Chod ze mn. Chc ci co pokaza. Podeszlimy do miejsca, skd moglimy spojrze w d alei na migoczc neonami dzielnic handlow, i dalej, na wiata San Francisco. Ten wiat powiedzia Sokrates przesuwajc rk wzdu horyzontu jest szko, Dan. ycie jest jedynym prawdziwym nauczycielem. Oferuje wiele dowiadcze, lecz gdyby samo dowiadczenie przynosio mdro i spenienie, wtedy wszyscy starsi ludzie byliby szczliwymi, owieconymi mistrzami. Tymczasem lekcje dowiadczenia s ukryte. Mog pomc ci uczy si z dowiadcze, aby mg ujrze wiat wyranie. Jasno jest czym, czego wanie teraz rozpaczliwie potrzebujesz. Twoja intuicja mwi ci, e to prawda, ale twj umys si buntuje. Dowiadczye wiele, ale nauczye si mao. Nie wiem, czy tak jest, Sokratesie, to znaczy, nie posuwabym si a tak daleko.

 Nie, Dan, nie wiesz jeszcze o tym, ale bdziesz wiedzia. I zajdziesz daleko, a nawet jeszcze dalej. Zapewniam ci. Wrcilimy do kantoru w chwili, gdy podjechaa lnica, czerwona toyota. Sokrates podj rozmow otwierajc zbiornik paliwa. Jak wikszo ludzi nauczye si zbiera informacje spoza siebie, z ksiek, gazet, od ekspertw wetkn dysz wa do zbiornika. Tak jak ten samochd, otwierasz si i pozwalasz faktom wlewa si. Czasami informacja jest wysoko, a czasem niskooktanowa. Nabywasz swoj wiedz po aktualnej cenie, tak jak kupujesz benzyn. Hej, dziki za przypomnienie. Termin zapaty za nastpny semestr mija za dwa dni! Sokrates tylko kiwn gow i dalej napenia paliwem zbiornik samochodu klienta. Cho zbiornik by ju napeniony, Sokrates nadal pompowa benzyn, a paliwo zaczo przelewa si i wycieka na ziemi. Struga benzyny popyna wzdu chodnika. Sokratesie! Zbiornik jest peen. Uwaaj co robisz! Nie zwracajc na mnie uwagi, pozwoli benzynie pyn. Dan, przepeniasz si informacjami tak samo jak ten zbiornik mwi. Jeste peen bezuytecznej wiedzy. Masz w sobie wiele faktw i opinii, jednake o sobie samym wiesz mao. Zanim zaczniesz si uczy, bdziesz musia najpierw oprni swj zbiornik. Umiechn si do mnie, mrugn i wyczy pomp. Mgby posprzta ten baagan? zapyta. Odniosem wraenie, e mia na myli co wicej ni rozlan benzyn. Popiesznie zmyem chodnik wod. Sokrates wzi od kierowcy pienidze i z umiechem wyda mu reszt. Wrcilimy do kantoru i rozsiedlimy si wygodnie. Co zamierzasz robi? Chcesz napenia mnie swoimi faktami? najeyem si. Nie, nie zamierzam obcia ci jeszcze wiksz iloci faktw. Zamierzam pokaza ci mdro ciaa". Wszystko to, czego moesz kiedykolwiek potrzebowa, jest w tobie. Tajemnice wszechwiata odcinite s w komrkach twojego ciaa. Ale ty nie doznae takiej wewntrznej wizji nie wiesz, jak sucha wasnego ciaa. Uciekasz si jedynie do czytania ksiek i suchania ekspertw, i masz nadziej, e maj racj. Kiedy poznasz mdro ciaa, bdziesz Nauczycielem pord nauczycieli. Z trudem powstrzymywaem zoliwy umieszek. Ten pracownik stacji benzynowej oskara moich profesorw o ignorancj i sugerowa, e moja akademicka edukacja nie ma sensu! Och, jasne, Sokratesie, wiem o co ci chodzi, z t mdroci ciaa", ale nie kupuj tego. Rozumiesz wiele rzeczy powoli pokrci gow ale praktycznie nie uwiadamiasz sobie niczego. A to co ma znaczy? Rozumienie jest jednopaszczyznowe. Jest to pojmowanie intelektem. Prowadzi do wiedzy, jak teraz posiadasz. Z kolei uwiadamianie sobie jest trjpaszczyznowe. Jest rwnoczesnym zrozumieniem caym ciaem" gow, sercem i zmysami. Zdobywa si je tylko poprzez czyste dowiadczenie. Nadal nie wiem o co ci chodzi. Pamitasz kiedy po raz pierwszy nauczye si prowadzi samochd? Przedtem, gdy bye pasaerem, jedynie rozumiae jak si prowadzi samochd. Ale uwiadomie to sobie dopiero wtedy, kiedy zrobie to po raz pierwszy. Zgadza si! powiedziaem Pamitam to uczucie. A wic o to ci chodzi! Wanie! Ten przykad idealnie opisuje dowiadczenie uwiadomienia sobie czego. Pewnego dnia powiesz to samo o swoim yciu. Przez moment siedziaem cicho. Nadal mi nie wyjanie co to jest ta mdro ciaa" palnem. Cho ze mn skin na mnie Sokrates zmierzajc w kierunku drzwi z napisem Pomieszczenie prywatne".

Wewntrz panowaa cakowita ciemno. Nieco si przestraszyem, lecz po chwili lk ustpi miejsca ciekawoci. Miaem pozna pierwszy prawdziwy sekret: mdro ciaa. Rozbyso wiato. Bylimy w toalecie, a Sokrates sika gono do muszli klozetowej. To powiedzia dumnie jest mdro ciaa. Jego miech odbija si echem od wyoonych kafelkami cian. Wyszedem, usiadem na sofie i wlepiem wzrok w dywan. Sokratesie, cigle chc wiedzie... zaczem mwi, gdy wrci z azienki. Jeeli zamierzasz nazywa mnie Sokratesem przerwa to przynajmniej uszanuj to imi, pozwl czasem mi zadawa pytania i odpowiedz na nie. Co ty na to? W porzdku! odpowiedziaem Zadae wanie pytanie, a ja na nie odpowiedziaem. Teraz moja kolej. Chc wiedzie, co to za trik owo latanie zeszej nocy... Uparciuch z ciebie, co? Zgadza si. Bez uporu nie bybym dzisiaj tu, gdzie jestem. To kolejne pytanie, na ktre dostae prost odpowied. Czy teraz moemy zaj si moimi pytaniami? A gdzie waciwie jeste dzisiaj, teraz? zapyta ignorujc mnie. Z ochot zaczem mu opowiada o sobie. Jednak zauwayem, e znowu odszedem od interesujcych mnie pyta. Mimo to, opowiedziaem o swojej dalszej i bliszej przeszoci i o moich niewytumaczalnych depresjach. Sucha cierpliwie, w skupieniu, jakby mia do dyspozycji bezmiar wolnego czasu. Zanim skoczyem, mino par godzin. Bardzo dobrze powiedzia. Ale nadal nie odpowiedziae mi gdzie jeste. Owszem, powiedziaem, pamitasz? Powiedziaem ci, jak doszedem do miejsca, w ktrym dzisiaj jestem: cik prac. Gdzie jeste? Co znaczy, gdzie jestem? Gdzie jeste? powtrzy agodnie. Tutaj. Gdzie jest tutaj? W tym kantorze, na tej stacji benzynowej! zaczynaa mnie niecierpliwi ta zabawa. Gdzie jest ta stacja? W Berkeley. Gdzie jest Berkeley? W Kalifornii. Gdzie jest Kalifornia? W Stanach Zjednoczonych. Gdzie s Stany Zjednoczone? Na jednym z kontynentw pkuli zachodniej. Sokrates, ja... Gdzie s kontynenty? Na Ziemi westchnem. Skoczye? Gdzie jest Ziemia? W Systemie Sonecznym. Trzecia planeta od Soca. Soce jest ma gwiazd w galaktyce zwanej Drog Mleczn, zgadza si? Gdzie jest Droga Mleczna? O, bracie westchnem niecierpliwie, wznoszc oczy ku niebu. We Wszechwiecie. Usiadem gbiej i skrzyowaem rce na piersiach na znak, e skoczyem. A gdzie Sokrates umiechn si jest Wszechwiat?

10

 Wszechwiat jest, hm, s teorie o tym, jak jest zbudowany... Nie o to pytaem. Gdzie on jest? Nie wiem. Jak mam ci na to odpowiedzie? I o to chodzi. Nie potrafisz odpowiedzie na to pytanie i nigdy nie bdziesz potrafi. Tego nie mona wiedzie. Nie masz pojcia, gdzie jest Wszechwiat, a tym samym nie wiesz, gdzie jeste. W rzeczywistoci nie wiesz, gdzie jest cokolwiek, ani te nie wiesz, co czym jest lub skd si wzio. To tajemnica. Moja ignorancja, Dan, bazuje na zrozumieniu tego faktu. Natomiast twoje rozumienie bazuje na ignorancji. Ja jestem durniem z poczuciem humoru, ty jeste powanym osem. Suchaj powiedziaem s pewne rzeczy, ktre powiniene o mnie wiedzie. Po pierwsze: jestem ju w pewnym sensie wojownikiem. Jestem, mianowicie, cholernie dobrym gimnastykiem. Aby podkreli to, co wanie powiedziaem i pokaza mu, e potrafi by spontaniczny, zerwaem si z sofy i wykonaem salto w ty z pozycji stojcej, z wdzikiem ldujc na dywanie. Hej! powiedzia to wspaniae. Zrb to jeszcze raz! Dobra. To nie jest a takie nadzwyczajne. Waciwie to dla mnie drobnostka. Staraem si jak mogem, eby to nie brzmiao protekq'onalnie, ale nie byem w stanie powstrzyma dumnego umiechu. Przywykem do pokazywania podobnych sztuczek dzieciakom na play i w parku. One te zawsze chciay widzie to jeszcze raz. W porzdku, Sokratesie, patrz uwanie. Poderwaem ciao w gr i miaem wanie wykona obrt, kiedy kto lub co podrzucio mnie w powietrze. Wyldowaem biodrem na sofie. Meksykaski koc lecy na oparciu sofy zawin si wok mnie i zakry cakowicie. Szybko wystawiem spod niego gow i spojrzaem na Sokratesa. Nadal siedzia na swoim krzele w przeciwlegym rogu pokoju, cztery metry ode mnie i umiecha si figlarnie. Jak to zrobie? byem zupenie zmieszany, a on patrzy na mnie niewinnym wzrokiem. Podoba ci si lot? zapyta. Chcesz to zobaczy jeszcze raz? doda. Chyba nie martwi ci ten may polizg, Dan? Nawet taki wielki wojownik jak ty moe czasem zosta omieszony. Wstaem oszoomiony i poprawiem koc ukadajc go po staremu. Musiaem zrobi co z rkoma. Potrzebowaem czasu na zastanowienie. Jak on to zrobi? Kolejne pytanie, ktre pozostanie bez odpowiedzi. Sokrates wyszed cicho, by zatankowa pciarwk pen domowego dobytku. Kolejny podrnik, ktremu ten czowiek doda otuchy w jego wdrwce, pomylaem. Potem zamknem oczy i rozwaaem wyczyny Sokratesa, ktre z pozoru zaprzeczay prawom natury, a przynajmniej zdrowemu rozsdkowi. Miaby ochot pozna par tajemnic? Nawet nie usyszaem jak wszed. Siedzia ze skrzyowanymi nogami na swoim krzele. Ja rwnie skrzyowaem nogi i pochyliem si do przodu, pragnc usysze co jeszcze. le oceniwszy mikko sofy wychyliem si troch za bardzo i straciem rwnowag. Zanim zdoaem uwolni nogi, leaem jak dugi na dywanie. Sokrates wybuchn miechem. Wstaem szybko i usiadem sztywno. Za to on na widok mojej kamiennej twarzy nie posiada si z radoci. Przyzwyczajony raczej do aplauzu ni wymiewania, czujc wstyd i wcieko, zerwaem si na rwne nogi. Sokrates momentalnie spowania. Jego twarz i gos tchny autorytetem. Siadaj rozkaza wskazujc na sof. Usiadem. Pytaem ci, czy chcesz pozna pewn tajemnic. Chc t o dachach. Ty wybierasz czy chcesz pozna tajemnic, czy te nie. Ja wybieram, co to za tajemnica. Dlaczego zawsze mam stosowa si do twoich regu? Bo to moja stacja powiedzia Sokrates przesadnie opryskliwie, prawdopodobnie nadal pokpiwajc sobie ze mnie. Teraz uwaaj. A nawiasem mwic, czy siedzisz wygodnie i, hm... stabilnie? mrugn do mnie.

11

Zacisnem tylko zby. Dan, s miejsca, ktre chciabym ci pokaza i historie, ktre chciabym opowiedzie. Mam tajemnice do ujawnienia. Ale zanim zaczniemy t podr razem, musisz zrozumie, e warto tajemnicy ley nie w tym, co wiesz, ale w tym, co z tym zrobisz. Wzi z pki stary sownik i trzyma go przed sob w powietrzu. Uywaj wiedzy jakiej tylko chcesz, ale dostrzegaj jej ograniczenia. Sama wiedza nie wystarcza nie ma w niej serca. adna ilo wiedzy nigdy nie nakarmi, nie nasyci twojego ducha. Nie przyniesie ci najwyszego szczcia ani spokoju. ycie wymaga czego wicej ni tylko samej wiedzy wymaga intensywnych uczu i cigej energii. By wiedza oya, trzeba waciwego dziaania. Wiem o tym, Sokratesie. To jest wanie twj problem wiesz, ale nie dziaasz. Nie jeste wojownikiem. Sokratesie, po prostu nie mog w to uwierzy. Wiem, e gdy rzeczywicie ronie napicie, potrafi czasami dziaa jak wojownik powiniene zobaczy mnie na sali gimnastycznej! Przyznaj, by moe rzeczywicie czasami osigasz stan umysu wojownika jeste wtedy zdecydowany, gitki, pewny i wolny od wtpliwoci. Potrafisz uczyni ciao ciaem wojownika: gibkim, prnym, wraliwym, wypenionym energi. W rzadkich momentach moesz nawet mie serce wojownika, kochajc wszystko i wszystkich, ktrzy pojawi si przy tobie. Ale te cechy s w tobie podzielone. Brak ci integracji. Moim zadaniem jest poskada ci od nowa. Sokratesie, zaczekaj chwilk, do cholery. Cho nie wtpi, e posiadasz jakie niezwyke talenty i lubisz otacza si aur tajemniczoci, nie widz w jaki sposb ty miaby niby poskada mnie z powrotem. Spjrzmy na sytuacj: Ja jestem studentem uniwersytetu, a ty mechanikiem samochodowym. Ja jestem mistrzem wiata, ty majstrujesz w garau, robisz herbat i czekasz, a przyjdzie jaki biedny dure, ktrego mgby nastraszy. Moe to ja mgbym pomc tobie poskada si od nowa. Nie za bardzo wiedziaem, co mwi, ale czuem si dobrze. Sokrates mia si tylko i potrzsa gow, jakby nie cakiem wierzy w to, co mwi. Potem podszed do mnie i uklkn przede mn. Ty chcesz poskada mnie od nowa? zapyta. By moe pewnego dnia bdziesz mia t szans. Ale na razie, powiniene zrozumie rnic pomidzy nami. Szturchn mnie w ebra, potem szturchn mnie jeszcze raz i jeszcze, mwic: Wojownik dziaa... Do diaba, przesta! wrzasnem. Dziaasz mi na nerwy! ...a gupiec tylko reaguje. Wic dobrze. Czego oczekujesz? Szturcham ciebie, a ty si irytujesz. Obraam ci, a ty unosisz si dum i reagujesz gniewem. Ja lizgam si na skrce od banana, a... Zrobi dwa kroki do tyu i polizgn si ldujc z oskotem na dywanie. Nie mogc si powstrzyma, ryknem miechem. Usiad na pododze i zwrci si w moj stron. Twoje uczucia i reakcje, Dan doda na koniec s automatyczne i atwe do przewidzenia. Moje takie nie s. Ja swoje ycie tworz spontanicznie, twoje ycie jest uwarunkowane twoj przeszoci. Skd moesz wiedzie a tyle o mnie, o mojej przeszoci? Poniewa obserwuj ci od lat. Pewnie, e tak powiedziaem, czekajc na art. art nie nastpi. Zrobio si pno, a ja miaem tak wiele do przemylenia. Czuem, e to nowe wyzwanie przytacza mnie. Nie byem pewien, czy mu podoam. Sokrates wszed, wytar rce i napeni swj kubek wod mineraln. Musz ju i powiedziaem, kiedy powoli pi. Jest pno, a musz jeszcze przygotowa si do wanych zaj. Sokrates milcza. Wstaem i zaoyem kurtk. Dopiero gdy byem ju przy drzwiach, przemwi powoli i uwanie. Kade sowo byo jak delikatne uderzenie w policzek.

12

 Jeeli chcesz mie cho szans, by zosta wojownikiem, to lepiej raz jeszcze rozwa swoje wanoci". W tym momencie masz inteligencj osa. Twj duch to kupa sentymentalnych bzdur. Rzeczywicie, masz mnstwo wanej pracy do zrobienia, ale w innej klasie ni to sobie wyobraasz. Wbiem wzrok w podog. Potem przelotnie spojrzaem na jego twarz, ale nie byem w stanie popatrze mu prosto w oczy. Odwrciem gow. Aby przey lekcje, ktre ci czekaj kontynuowa bdziesz potrzebowa o wiele wicej energii ni kiedykolwiek wczeniej. Musisz oczyci ciao z napicia, uwolni umys z zastaej wiedzy i otworzy serce na energie prawdziwych uczu. Sokratesie, pozwl e przedstawi ci mj rozkad zaj. Chc aby zrozumia, jak bardzo jestem zajty. Chciabym odwiedza ci czsto, ale mam tak mao wolnego czasu. Popatrzy na mnie smutnym wzrokiem. Masz nawet mniej czasu ni mgby to sobie wyobrazi. Co masz na myli? a mi zaparo dech w piersiach. To nie ma teraz znaczenia powiedzia. Mw dalej. Dobra, mam swoje cele. Chc by mistrzem w gimnastyce. Chc, eby mj zesp zdoby mistrzostwo kraju. Chc skoczy szko z dobrymi wynikami, a to oznacza duo ksiek, ktre trzeba przeczyta i rwnie duo prac, ktre trzeba napisa. A ty w zamian za to oferujesz mi przesiadywanie przez p nocy na stacji benzynowej i suchanie mam nadziej, e si nie obrazisz bardzo dziwnego faceta, ktry usiuje wcign mnie w swj wiat fantazji. To szalestwo! Tak umiechn si smutno. To szalestwo. Sokrates usiad gboko w swoim krzele i spuci wzrok. Mj umys sprzeciwia si tej grze. Oburzaa mnie jego poza bezradnego starca, a jednoczenie moje serce lgno do tego starego ekscentryka, ktry twierdzi, e jest jakim tam wojownikiem". Zdjem kurtk, cignem buty i znowu usiadem. Przypomniaa mi si historia, ktr usyszaem kiedy od mojego dziadka: W zamku na wysokim wzgrzu, z ktrego rozciga si widok na ca krain, mieszka krl, ktrego wszyscy kochali. By tak lubiany, e ludzie z pobliskiego miasta codziennie przynosili mu dary, a jego urodziny obchodzono radonie w caym krlestwie. Ludzie kochali go za jego mdro i sprawiedliwo. Pewnego razu miasto spotkaa tragedia. rdo wody zostao zatrute i wszyscy mczyni, kobiety i dzieci, ktrzy si z niego napili oszaleli. Jedynie krl, ktry mia wasne rdo, pozosta zdrowy. Wkrtce potem ludzie z miasta zaczli mwi o tym jak dziwnie" zachowuje si ich krl. Mwiono, e jego sdy s ze, a mdro faszywa. Wielu nawet posuno si tak daleko, e zaczli twierdzi, i krl oszala. Wkrtce te przesta by popularny. Ludzie przestali przynosi mu prezenty i obchodzi jego urodziny. Samotny krl, wysoko na wzgrzu, pozostawa bez adnych przyjaci. Pewnego dnia postanowi opuci wzgrze i odwiedzi miasto. Dzie by ciepy, wic napi si wody z miejskiej fontanny. Tego wieczoru odbya si wielka uroczysto. Wszyscy ludzie cieszyli si, poniewa ich ukochany krl odzyska rozum". Zdaem sobie spraw, e szalony wiat, o ktrym mwi Sokrates, to nie by wcale jego wiat, lecz mj. Byem gotw do wyjcia. Wstaem. Sokratesie spytaem powiedziae, ebym sucha gosu wasnego ciaa i nie uzalenia si od tego co pisz czy mwi inni ludzie. Wobec tego, dlaczego miabym siedzie cicho i sucha tego, co ty mi mwisz? Bardzo dobre pytanie odpowiedzia. Jest na to rwnie dobra odpowied. Po pierwsze, przekazuj ci tylko wasne dowiadczenie. Nie przedstawiam abstrakcyjnych teorii, ktre przeczytaem w ksikach lub zasyszaem od jakiego eksperta. Jestem tym, ktry naprawd zna swoje ciao oraz swj umys i dlatego znam rwnie ciaa i umysy innych ludzi. Poza tym umiechn si skd wiesz, e nie jestem gosem twojego ciaa, ktre przemawia do ciebie przeze mnie? Odwrci si do swojego biurka i wzi w rce jakie papiery. Tego wieczoru byem ju wolny i mogem odej. Z gow pen kbicych si myli zanurzyem si w noc. Przez kilka kolejnych dni byem przygnbiony. Przy tym czowieku czuem si saby i nie do dobry. Byem na niego zy za sposb w jaki mnie traktowa. Przez cay czas zdawa si nie docenia

13

mnie. A przecie nie byem dzieckiem! Dlaczego miabym gra rol osa przesiadujc na stacji benzynowej mylaem podczas gdy tu, w moim krlestwie, jestem podziwiany i szanowany? Trenowaem z wiksz zawzitoci ni zwykle. Moje ciao pono rozgorczkowane, gdy raz za razem migaem w powietrzu i zmagaem si z wiczeniami. Jednak przynosio mi to mniej satysfakcji ni przedtem. Za kadym razem, kiedy uczyem si nowego ruchu lub gdy chwalono mnie, przypominaem sobie jak zostaem wyrzucony w powietrze i cinity na sof przez tego starca. Hal, mj trener, martwic si o mnie, zacz si dopytywa, czy co jest ze mn nie tak. Zapewniaem go, e wszystko jest w porzdku. Ale nie byo. Nie miaem ju ochoty na arty z chopakami z zespou. Byem rozbity. Wkrtce Zakapturzona Kostucha ponownie pojawia si w moim nie. Tym razem jednak bya pewna rnica. Sokrates przebrany w ponury strj mierci rechoczc wymierzy we mnie pistolet i wystrzeli chorgiewk z okrzykiem: Bang!" Obudziem si tym razem chichoczc, zamiast jcze jak poprzednio. Nastpnego dnia znalazem w skrzynce pocztowej kartk. Zawieraa jedynie napis: cile tajne sekrety dachowe." Gdy tej nocy Sokrates przyby na stacj, czekaem ju na niego siedzc na stopniach. Przyszedem wczeniej, eby wypyta o niego pracownikw dziennej zmiany. Chciaem pozna jego prawdziwe imi i moe nawet ustali gdzie mieszka, ale oni nic o nim nie wiedzieli. Kogo to obchodzi ziewn jeden z nich. To tylko jaki stary dziwak, ktry lubi nocne zmiany. Sokrates zdj wiatrwk. No i co zaatakowaem. Powiesz mi w kocu jak dostae si na dach? Powiem. Myl, e jeste gotw, eby to usysze powiedzia powanie. W staroytnej Japonii istniaa elitarna grupa wojownikw-zabjcw. Wymwi ostatnie sowo syczcym szeptem, sprawiajc, e w jednej chwili zdaem sobie spraw z mroku i ciszy czajcej si na zewntrz. Znowu poczuem dreszcz na karku. Wojownicy ci kontynuowa nazywali si ninja. Otaczay ich pene grozy legendy i straszna reputacja. Mwiono, e potrafi zamienia si w zwierzta, mwiono nawet, e potrafi lata oczywicie jedynie na krtkie dystanse. Oczywicie zgodziem si, czujc lodowaty podmuch wiatru otwierajcy na ocie drzwi do wiata snu. Zastanawiaem si co knuje Sokrates, kiedy ten skin na mnie i poprowadzi do garau, w ktrym pracowa nad japoskim wozem sportowym. Trzeba wymieni wiece powiedzia Sokrates nurkujc pod lnic mask. Dobra, ale co z dachem? ponaglaem. Dojd do tego za moment, jak tylko wymieni te wiece. Cierpliwoci. To co chc ci powiedzie warte jest czekania, wierz mi. Usiadem bawic si drewnianym motkiem lecym na stole. Z kta dobieg mnie gos Sokratesa. Wiesz, to bardzo zabawna praca, jeli naprawd wykonujesz j uwanie. Dla niego, by moe, rzeczywicie bya zabawna. Nagle pooy wiece, podbieg do wycznika wiata i przekrci go. Zapada ciemno tak cakowita, e nie widziaem nawet wasnych rk. Zaczem denerwowa si. Nigdy nie wiedziaem co Sokrates zrobi, a po tym caym gadaniu o ninja... Sokratesie?! Sokratesie?! Gdzie jeste? wykrzykn tu spoza mnie. Odwrciem si gwatownie i wpadem na mask samochodu. N...n...nie nie wiem! wyjkaem. Absolutna prawda powiedzia wczajc wiato. Widz, e robisz si coraz mdrzejszy powiedzia wyszczerzajc w umiechu wszystkie zby. Pokrciem gow na jego dziwactwa i ulokowaem si na zderzaku zerkajc pod otwart mask, by zobaczy, ktrych czci brakuje. Sokratesie, mgby przesta baznowa i ruszy" z tematem? On tymczasem zrcznie zamocowa nowe wiece, sprawdzi zaciski i kontynuowa opowie:

14

 Owi ninja nie byli adeptami magii. Ich sekretem by najbardziej intensywny trening, tak fizyczny, jak i umysowy, jaki tylko czowiek moe sobie wyobrazi. Sokratesie, dokd to wszystko prowadzi? Aby zobaczy, dokd co prowadzi, najlepiej jest poczeka do koca odpowiedzia i kontynuowa opowie: Ninja potrafili pywa ubrani w cik zbroj. Potrafili wspina si po gadkich cianach jak jaszczurki, opierajc palce ng i rk na ledwie widocznych szczelinach. Zaprojektowali pomysowe ciemne i prawie niewidoczne liny wspinaczkowe, stosowali te sprytne sposoby ukrywania si. Znali wiele trikw, iluzji i przernych sposobw ucieczki. Ninja doda na koniec byli wspaniaymi skoczkami. Nareszcie gdzie docieramy! niemal zatarem rce w oczekiwaniu. Modego wojownika, gdy by jeszcze dzieckiem, uczono skaka w nastpujcy sposb: Otrzymywa ziarenko kukurydzy, ktre sadzi. W miar jak rolinka rosa, mody wojownik przeskakiwa przez jej ma odyg wiele, wiele razy. Kadego dnia rolinka rosa, kadego dnia chopiec przeskakiwa j. Wkrtce odyga bya wysza od niego, ale to go nie powstrzymywao. Jeli nie zdoa przeskoczy przez odyg, otrzymywa nowe ziarno i zaczyna od nowa. W kocu nie byo takiej odygi, ktrej mody ninja by nie przeskoczy. Dobrze, i co z tego? Jaki w tym sekret? zapytaem, czekajc na obiecan rewelacj. Sokrates przerwa i wzi gboki oddech. Tak wic widzisz, modzi ninja wiczyli z ziarenkami kukurydzy. Ja wicz ze stacjami benzynowymi. Zapanowaa cisza. Potem stacj benzynow wypeni dwiczny miech Sokratesa. mia si tak bardzo, e a musia oprze si o Datsuna, ktrego naprawia. A wic to ju wszystko, ha? Czy wanie to zamierzae opowiedzie mi o dachach? Dan, to ju wszystko co moesz wiedzie, zanim sam zaczniesz to robi odpowiedzia. Chcesz mi powiedzie, e zamierzasz uczy mnie jak wskakiwa na dachy? zapytaem odzyskujc dobry nastrj. Moe tak, a moe nie. Kady z nas ma swoje wasne, unikalne uzdolnienia. Ty moe nauczysz si skaka na dachy wyszczerzy zby. A teraz podaj mi tamten rubokrt, dobrze? Rzuciem mu rubokrt. Przysigam, e zapa go w powietrzu patrzc w zupenie inn stron! Uywa go przez chwil po czym odrzuci mi go krzyczc: Rce do gry!" rubokrt z gonym oskotem upad na podog. Byem rozdraniony. Nie wiedziaem, ile jeszcze ponie jestem w stanie znie. Tygodnie szybko mijay, a bezsenne noce stay si dla mnie rzecz powszedni. Jako si do tego przystosowaem. Nastpia te jeszcze jedna zmiana. Odkryem, e wizyty u Sokratesa staj si bardziej interesujce ni wiczenia gimnastyczne. Co noc obsugiwalimy klientw artujc z nimi. On nalewa benzyn, a ja czyciem szyby. Sokrates zachca mnie, abym opowiada o swoim yciu. Natomiast na temat wasnego ycia zachowywa dziwne milczenie. Na moje pytania odpowiada zdawkowym pniej" lub dawa wymijajce odpowiedzi. Gdy zapytaem go, dlaczego tak bardzo interesuj go szczegy mojego ycia, powiedzia: Musz zrozumie iluzje, ktrymi yjesz, uchwyci zakres twojej choroby. Bdziemy musieli oczyci twj umys, zanim otworzy si brama, przez ktr wkroczysz na drog wojownika. Tylko nie ruszaj mojego umysu. Lubi go takim, jakim jest. Gdyby naprawd lubi go takim, jakim jest, nie byoby ci tutaj. W przeszoci zmieniae swj umys wielokrotnie. Wkrtce dokonasz przemiany bardziej gruntownej. Po tej rozmowie postanowiem, e bd ostrony z tym facetem. Nie znaem go dobrze i nadal nie byem pewien jak bardzo jest szalony. Jakby na potwierdzenie moich wtpliwoci, zachowanie Sokratesa zmieniao si nieustannie, byo nieszablonowe, pene humoru, nieraz dziwaczne. Pewnego razu, w samym rodku wykadu na temat najwyszych korzyci pyncych z niezachwianego, pogodnego spokoju i opanowania", pobieg z krzykiem za maym, biaym pieskiem, ktry wanie wysiusia si na schodach stacji.

15

Innym razem, mniej wicej w tydzie po tym, jak przegadalimy ca noc, poszlimy nad strumie Strawberry Greek. Tam stanlimy na mocie i patrzylimy w d na wezbran zimowymi deszczami wod. Ciekawe, jak gboki jest dzisiaj strumie? rzuciem obojtnie, gapic si bezmylnie na pync szybko wod. W nastpnej chwili wyldowaem w kbicej si, mulistej strudze. Zrzuci mnie z mostu! No wic, jak gboko? Wystarczajco wybekotaem, wypezajc w przemoczonym odzieniu na brzeg. Koniec z prn spekulacj. Postanowiem odtd trzyma buzi na kdk. Z czasem zaczem dostrzega coraz wicej rnic pomidzy nami. Na stacji, gdy robiem si godny, pochaniaem batoniki czekoladowe. Sokrates chrupa wiee jabko czy gruszk lub przyrzdza sobie herbat zioow. Ja krciem si na sofie, tymczasem on siedzia nieruchomo jak Budda na swoim krzele. Moje ruchy byy niezgrabne i haaliwe w porwnaniu z jego kocim sposobem poruszania si po pododze. A przecie by starszym czowiekiem. Tak jak na pocztku, co noc dostawaem wiele maych lekcji. Pewnego razu popeniem bd narzekajc na kolegw w szkole, ktrzy moim zdaniem odnosili si do mnie niezbyt przyjanie. Zamiast wini innych lub okolicznoci za twe wasne kopoty, lepiej wziby w swoje rce odpowiedzialno za swoje ycie, jakie by ono nie byo powiedzia cicho. Kiedy otworz ci si oczy, to zobaczysz, e twoje zdrowie, szczcie i wszystkie okolicznoci w yciu s, wiadomie lub niewiadomie, w duej mierze zaaranowane przez ciebie samego. Nie wiem co masz na myli, ale chyba si z tym nie zgadzam. Dobrze. Oto historyjka o facecie takim jak ty, Dan: Na pewnej budowie, gdzie na rodkowym Zachodzie, gdy rozlega si sygna na lunch, wszyscy pracownicy siadali razem do jedzenia. Codziennie Sam rozpakowywa swoj paczk z jedzeniem i zaczyna narzeka. Do diaba! krzycza znowu te kanapki z masem orzechowym i demem. Nie cierpi masa orzechowego z demem! Dzie po dniu Sam bezustannie narzeka na swoje kanapki z masem orzechowym i demem. Mijay tygodnie i jego zachowanie zaczo denerwowa innych robotnikw. W kocu jeden z czonkw brygady nie wytrzyma: Do licha, Sam, jeli tak nie cierpisz masa orzechowego i demu, dlaczego nie powiesz swojej starej, eby ci zrobia co innego? Co znaczy: mojej starej? odpar Sam. Nie mam ony. Sam sobie robi kanapki. Sokrates przerwa, a potem doda: Tak wic widzisz, w tym yciu wszyscy sami sobie robimy nasze kanapki. Poda mi brzow torb, w ktrej byy dwie kanapki. Wolisz z serem i pomidorem czy z pomidorem i serem? spyta szczerzc zby. Och, daj mi ktrkolwiek odparem. Gdy bdziesz ju w peni odpowiedzialny za swoje ycie powiedzia Sokrates, gdy jedlimy staniesz si w peni czowiekiem. Gdy ju staniesz si w peni czowiekiem, by moe odkryjesz co to znaczy by wojownikiem. Dziki Sokratesie za pokarm dla umysu i dla ciaa powiedziaem kaniajc si wytwornie. Zarzuciem na siebie kurtk i zbieraem si do wyjcia. Nie bdzie mnie przez par tygodni dodaem. Zbliaj si egzaminy i bd musia si troch pouczy. Zanim zdoa to skomentowa, machnem mu na poegnanie rk i ruszyem do domu. Pochony mnie ostatnie w tym semestrze wykady. Na sali gimnastycznej trenowaem najintensywniej jak tylko mogem. Gdy tylko pozwalaem sobie na chwile przerwy, myli i uczucia zaczynay si kbi dokuczliwie. Czuem pierwsze oznaki tego, co w przyszoci miao przerodzi si w poczucie wyobcowania z codziennego wiata. Po raz pierwszy w yciu miaem wybr pomidzy dwoma odrbnymi wiatami. Jeden by szalony, drugi by normalny ale ja po prostu nie wiedziaem, ktry jest ktry, tak wic nie przypisywaem si do adnego z nich.

16

Nie potrafiem odsun rodzcego si poczucia, e by moe jedynie by moe Sokrates nie by a tak ekscentryczny. Prawdopodobnie opis mojego ycia, ktry mi przedstawi, by dokadniejszy, ni mogem sobie wyobrazi. Zaczynaem naprawd dostrzega jak postpowaem wobec innych ludzi, a to, co widziaem, niepokoio mnie. Byem towarzyski tylko zewntrznie, ale tak naprawd interesowaem si jedynie sob. Bill, jeden z moich najlepszych przyjaci, spad z konia i zama nadgarstek. Rick nauczy si salta w ty z penym obrotem, nad ktrym pracowa przez cay rok. W obu przypadkach moja reakcja emocjonalna bya taka sama: nie czuem nic. Moje poczucie wasnej wanoci malao szybko pod ciarem rosncej wiedzy o sobie. Pewnego wieczoru, tu przed egzaminami, usyszaem pukanie do drzwi. Byem zaskoczony i jednoczenie szczliwy widzc Susie, blondynk o biaych zbach, maskotk klubow, ktrej nie widziaem od paru tygodni. Uwiadomiem sobie jak bardzo byem samotny. Nie zamierzasz mnie zaprosi. Dan? Och! Tak! Naprawd ciesz si, e ci widz. Siadaj, prosz! Pozwl, e pomog ci zdj paszcz. Masz ochot co zje? Moe chcesz co do picia? Ona tylko wpatrywaa si we mnie. O co chodzi, Susie? Wygldasz na zmczonego, Danny, ale... wycigna rk i dotkna mojej twarzy. Jest co... twoje oczy wygldaj jako inaczej. Co to jest? Zosta ze mn dzisiaj, Susie powiedziaem i dotknem jej policzka. Mylaam, e nigdy o to nie poprosisz. Zabraam nawet szczoteczk do zbw! Gdy nastpnego ranka odwrciem si na bok, poczuem zapach potarganych wosw Susie, sodki jak letniej somy, i jej lekki oddech. Powinienem czu si dobrze, pomylaem, lecz byem w nastroju ponurym jak mga za oknem. Przez par nastpnych dni spdziem z Susie mnstwo czasu. Zdaje si, e nie byem zbyt miym kompanem, ale jej dobry nastrj starcza dla nas obojga. Co powstrzymywao mnie od powiedzenia jej o Sokratesie. On by z innego wiata, wiata w ktrym nie byo dla niej miejsca. Jak ona mogaby co zrozumie, skoro nawet ja nie byem w stanie poj tego, co si ze mn dziao? Nadeszy kocowe egzaminy. Poszy mi dobrze, ale nie obchodzio mnie to. Susie pojechaa do domu na wiosenne ferie, a ja cieszyem si, e zostaem sam. Wiosenne ferie wkrtce si skoczyy. Po zamieconych ulicach Berkeley powiay ciepe wiatry. Wiedziaem, e nadszed czas powrotu do wiata wojownikw, do dziwnej, maej stacji benzynowej. Powrotu, by moe, z wiksz otwartoci i pokor ni poprzednio. Ale teraz byem pewniejszy jednego jeli Sokrates znowu zaatakuje mnie swoim citym jzykiem, odpac mu natychmiast t sam monet!

17

Ksiga Pierwsza WIATR ZMIAN

1. Powiew magii By pny wieczr. Po treningu i obiedzie uciem sobie drzemk, a gdy si obudziem, bya ju prawie pnoc. Powoli poszedem w kierunku stacji benzynowej, rozkoszujc si rzekim powietrzem rozpoczynajcej si wiosny. Silny wiatr wia mi w plecy jakby pomagajc i ciekami miasteczka uniwersyteckiego. Gdy zbliyem si do znajomego skrzyowania, zwolniem. Zaczo lekko my i zrobio si zimniej. Przez zaparowane okna zobaczyem jak w ciepej i miej atmosferze kantoru Sokrates pije co ze swojego kubka. Oczekiwanie i lk zmieszay si powodujc, e poczuem ucisk w piersiach, a serce zabio mi szybciej. Przeszedem przez ulic i patrzc na chodnik zbliaem si do drzwi biura. Wiatr wia mi w plecy. Nagy powiew sprawi, e na karku poczuem przenikliwe zimno. Podniosem gow i w drzwiach zobaczyem Sokratesa, ktry wpatrywa si we mnie i wszy jak wilk. Zdawa si przenika mnie wzrokiem. Wspomnienia Zakapturzonej Kostuchy powrciy. Wiedziaem, e ten czowiek ma w sobie wiele ciepa i wspczucia, ale wyczuwaem, e za jego ciemnymi oczami czai si te wielkie, nieznane mi niebezpieczestwo. agodny gos Sokratesa natychmiast rozwia moje obawy. Dobrze, e wrcie powiedzia. Uprzejmym gestem rki zaprosi mnie do kantoru. Ledwo zdyem zdj buty i usi, gdy zadzwoni dzwonek. Przetarem rk szyb i wyjrzaem na zewntrz. Na stacj podjeda wanie stary plymouth ze sflacza opon. Sokrates ju wychodzi na zewntrz ubrany w swoje wojskowe poncho. Obserwujc go zastanawiaem si jak to moliwe, e kto taki jak on mg mnie wystraszy. Wwczas pogrone w ciemnociach nocy deszczowe chmury sprawiy, e powrciy niejasne obrazy mierci w czarnym kapturze z mojego snu, a cichy szmer padajcego deszczu zmieni si we wcieke bbnienie kocistych palcw o dach. Krciem si niespokojnie na sofie zmczony intensywnym treningiem na sali gimnastycznej. W nastpnym tygodniu miay si odby Mistrzostwa Konferenq'i i dzisiaj mielimy ostatni trening przed zawodami. Sokrates otworzy drzwi do kantoru. Wyjd na zewntrz. Natychmiast powiedzia stojc w drzwiach, po czym odszed. Wstaem, zaoyem buty i wyjrzaem przez zaparowan szyb. Sokrates sta za pompami, poza zasigiem wiate stacji. Na wp spowity ciemnoci, wyglda jakby mia na gowie czarny kaptur. Nie zamierzaem tam wychodzi. Kantor by jak forteca bronica mnie przed noc i przed tym wiatem na zewntrz, ktry ju zaczyna dziaa mi na nerwy niczym haaliwy ruch uliczny w centrum. Nie. Nie miaem zamiaru wyj. Sokrates skin na mnie z ciemnoci jeszcze raz, potem jeszcze raz. Poddaem si losowi i jednak wyszedem. Zbliyem si ostronie do Sokratesa. Posuchaj, czujesz to? zapyta. Co? Poczuj! Wanie w tym momencie deszcz usta i wydawao si, e wiatr zmienia kierunek. Dziwne ciepy wiatr. Wiatr, Sokratesie? Tak, wiatr. Zmienia kierunek. Oznacza to punkt zwrotny dla ciebie teraz. Moge sobie tego nie uwiadamia, ani te ja, ale istotnie dzi w nocy jest przeomowy moment w twoim yciu. Odszede, ale wrcie. A teraz wiatr si zmienia. Popatrzy na mnie przez chwil, a potem skierowa si do kantoru. Wszedem za nim i usiadem na znajomej sofie. Sokrates siedzia nieruchomo na swoim mikkim, brzowym krzele i wpatrywa si we mnie. Gosem wystarczajco silnym, by mona nim byo przebi cian, ale na tyle lekkim, by mogy go ponie marcowe wiatry, Sokrates oznajmi:

18

 Jest co, co musz teraz zrobi. Nie bj si. Wsta. Sokratesie, przeraasz mnie! wyjkaem ze zoci i w miar jak on powoli zblia si do mnie, skradajc si jak tygrys na polowaniu, wciskaem si coraz gbiej w sof, na ktrej siedziaem. Wyjrza szybko przez okno upewniajc si, e nic nam nie przeszkodzi, potem uklkn przede mn i powiedzia cicho: Dan, pamitasz, jak ci mwiem, e bdziemy musieli popracowa nad zmian twojego umysu, zanim zdoasz dostrzec drog wojownika? Tak, ale naprawd nie sdz... Nie bj si powtrzy z umiechem. Niech ci pocieszy powiedzenie Konfucjusza: Tylko najwiksi mdrcy i najwiksi gupcy nie zmieniaj si." Mwic to wycign rce i pooy je delikatnie, lecz zdecydowanie na moich skroniach. Przez chwil nic si nie dziao a nagle wewntrz gowy poczuem rosnce cinienie. Pojawio si gone buczenie, a potem dwik jak szum fal rozlewajcych si po play. Syszaem bijce dzwony i czuem jakby moja gowa miaa si zaraz rozpa. I wanie wtedy zobaczyem wiato, po czym nastpia eksplozja jasnoci. Co we mnie umierao wiedziaem to na pewno a co innego rodzio si! Potem wiato pochono wszystko. Ocknem si lec na sofie. Sokrates podawa mi filiank herbaty, potrzsajc mn lekko. Co si ze mn stao? Powiedzmy, e poruszyem twoje energie i otworzyem par nowych kanaw. Fajerwerki byy po prostu oznak rozkoszy, jak czu twj umys w tej kpieli energetycznej. Efekt tego jest taki, e spad z ciebie ciar iluzji wiedzy, jak gromadzie przez cae swoje ycie. Obawiam si, e od tej chwili zwyka wiedza nie da ci ju zadowolenia. Nie rozumiem o co ci chodzi Zrozumiesz powiedzia bez cienia umiechu. Byem bardzo zmczony. Wypilimy herbat w ciszy. Potem, przepraszajc, wstaem, woyem na siebie sweter i jakby we nie wyszedem do domu. Nastpny dzie wypeniony by wykadami, na ktrych profesorowie bekotali sowa nie majce dla mnie ani sensu, ani znaczenia. W sali 101, sali historii, Watson perorowa o tym, jak to polityczne instynkty Churchilla wpyny na wynik wojny. Przestaem robi notatki. Byem zbyt zajty obserwowaniem kolorw i struktury pomieszczenia oraz odczuwaniem energii otaczajcych mnie ludzi. Brzmienie gosw moich profesorw byo duo bardziej interesujce, ni koncepcje, ktre przekazywali. Sokratesie, co ze mn zrobie?!! Nigdy nie zdoam przebrn przez kocowe egzaminy. Wychodziem wanie z wykadu, zafascynowany guzkowat struktur dywanu, kiedy usyszaem znajomy gos. Cze, Danny! Nie widziaam ci od tylu dni. Dzwoniam co noc, ale ciebie nigdy nie byo. Gdzie si ukrywae? Och, cze Susie. Mio znowu ci widzie. Byem... to znaczy uczyem si. Jej sowa plsay w powietrzu. Ledwo mogem je zrozumie, za to czuem to, co ona czua bya zraniona i troch zazdrosna. Jednak jej twarz promieniaa jak zawsze. Chtnie bym z tob porozmawia, Susie, ale id na sal gimnastyczn. Och, zapomniaam poczuem jej rozczarowanie. No c, zobaczymy si wkrtce? zapytaa. Jasne. Hej! zawoaa. Czy wykad Watsona nie by wspaniay? Wprost uwielbiam sucha o yciu Churchilla. Czy nie jest to interesujce? Uch, no tak, wspaniay wykad. Dobra, na razie, Dany. Cze

19

Odwracajc si przypomniaem sobie co Sokrates mwi o moich wzorcach niemiaoci i lku". By moe mia racj. Tak naprawd nie czuem si dobrze z ludmi. Nigdy nie byem pewien, co powiedzie. Jednak tego popoudnia, na sali gimnastycznej, z pewnoci wiedziaem co robi. Oyem, cakowicie odkrcajc kurek energii. Bawiem si, hutaem, skakaem. Byem klaunem, magikiem, szympansem. By to jeden z moich najlepszych dni w yciu. Mj umys by tak czysty, e czegokolwiek bym nie prbowa, czuem dokadnie jak mam to wykona. Moje ciao byo rozlunione, gibkie, szybkie i lekkie. W akrobatyce wynalazem salto do tyu z ptora obrotem, ktre w drugiej czci przechodzio w rub. Na wysokim drku rozpdzaem si za pomoc koowrotw przechodzc do lotu z podwjnym obrotem obie figury akrobatyczne byy wykonane po raz pierwszy w Stanach Zjednoczonych. Par dni pniej nasz zesp polecia do Oregonu na Mistrzostwa Konferencji. Wygralimy zawody i wrcilimy do domu. To byo jak sen: zmagania, fanfary i chwaa. Pomimo to nie potrafiem uciec od trapicych mnie problemw. Mylaem o wszystkim, co si wydarzyo od czasu tamtej nocy, gdy dowiadczyem eksplozji wiata. Tak jak przewidzia Sokrates, co stao si na pewno, ale byo to przeraajce i nie podobao mi si. By moe Sokrates nie by tym, na kogo wyglda, by moe by sprytniejszy lub bardziej zy, ni przypuszczaem. Myli te rozwiay si, gdy tylko przekroczyem prg owietlonego kantoru i ujrzaem ujmujcy umiech Sokratesa. Jeste gotw do odbycia podry? zapyta, gdy tylko usiadem. Podry? powtrzyem jak echo. Tak na wycieczk, przejadk, wdrwk, wakacje na przygod. Nie, dziki. Nie jestem odpowiednio ubrany. Nonsens! rykn tak gono, e obaj rozejrzelimy si wokoo, by zobaczy, czy nie usyszeli tego jacy przechodnie. Szszsz! wyszepta gono. Nie tak gono, obudzisz wszystkich. Korzystajc z jego dobrego humoru wykrztusiem: Sokratesie, ycie nie ma ju dla mnie sensu. Poza wiczeniami na sali, nic mi si nie udaje. Czy nie miae mi pomc? Mylaem, e to wanie robi nauczyciele. Zacz mwi, ale przerwaem mu. I jeszcze jedno. Zawsze wierzyem, e trzeba znale wasn ciek w yciu. Nikt nikomu nie moe mwi jak ma y. Sokrates klepn si doni w czoo i wznis oczy w gr. Jestem czci twojej cieki, pawianie. Nie wykradem ci z koyski i nie uwiziem tutaj. Moesz odej, kiedy tylko zechcesz. Podszed do drzwi i otworzy je na ocie. Wanie w tym momencie na stacj podjechaa czarna limuzyna, a Sokrates udajc brytyjski akcent doda: Paski samochd czeka, sir. Zdezorientowany pomylaem, e naprawd mamy odby jak przejadk limuzyn. W kocu, czemu nie? Tak wic, zamroczony, podszedem prosto do samochodu i zaczem wpycha si na tylne siedzenie. Znalazem si twarz w twarz z gapicym si na mnie maym czowieczkiem o pomarszczonej twarzy starca, trzymajcym w ramionach dziewczyn w wieku okoo szesnastu lat, prawdopodobnie z ulic Berkeley. Wpatrywa si we mnie wzrokiem wrogo usposobionej jaszczurki. Sokrates chwyci mnie od tyu za sweter i wycign z samochodu. Zamykajc drzwi przeprosi: Pan wybaczy mojemu modemu przyjacielowi. Nigdy nie by w tak piknym aucie i po prostu ponioso go. Nieprawda, Jack? Przytaknem tpo. O co tu chodzi? wyszeptaem rozpaczliwie. Ale Sokrates ju my szyby. Kiedy samochd odjecha, zaczerwieniem si ze wstydu.

20

 Dlaczego mnie nie powstrzymae, Sokratesie? Szczerze mwic, byo to zabawne. Nie zdawaem sobie sprawy, e moesz by a tak naiwny. Stalimy pord nocy spogldajc na siebie nawzajem. Sokrates umiecha si, a ja, czujc przypyw zoci, zacisnem zby. Jestem naprawd zmczony tym robieniem z siebie durnia przy tobie! wrzasnem. No dobrze. Ale musisz przyzna, e wiczye t rol tak pilnie, e grasz j niemal doskonale. Obrciem si na picie, kopnem pojemnik na mieci i pomaszerowaem z powrotem do kantoru. Wtedy co mnie zastanowio. Dlaczego przed chwil nazwae mnie Jack? Taki skrt od jackass (osio) powiedzia mijajc mnie. W porzdku, do diaba z tym powiedziaem biegnc za nim do kantoru. Ruszajmy w twoj podr. Cokolwiek dajesz, bior! Dobra. A wic to twoje nowe oblicze dzielny Danny. Dzielny, czy nie dzielny, nie dam za wygran. Czy powiesz mi, dokd si teraz wybieramy? Dokd ja mam si wybra? To ja powinienem kontrolowa sytuacj, nie ty! Sokrates wzi gboki oddech. Dan, nie mog ci nic powiedzie. Wikszo drogi wojownika jest subtelna, niewidzialna dla niewtajemniczonego. Do tej chwili, pokazujc ci twj wasny umys, pokazywaem ci, czym wojownik nie jest. Przekonasz si o tym ju wkrtce, a teraz musz zabra ci w podr. Chod ze mn. Zaprowadzi mnie do schowka, ktrego wczeniej nie zauwayem. By ukryty w garau za pkami z narzdziami. Na pododze lea may dywanik, na ktrym stao cikie krzeso z prostym oparciem. Dominowa tam szary kolor. Poczuem mdoci. Siadaj powiedzia agodnie. Nie usid, dopki nie wyjanisz mi, co to wszystko znaczy. Skrzyowaem rce na piersiach. Teraz z kolei on wybuchn. Ja jestem wojownikiem, ty jeste pawianem. Nie bd, do cholery, nic wyjania. Teraz zamknij si i siadaj lub wracaj na swoj sal gimnastyczn i zapomnij, e kiedykolwiek mnie znae! Nie artujesz, prawda? Nie, nie artuj! Wahaem si przez chwil, po czym usiadem. Sokrates sign do szuflady, wycign z niej jakie dugie kawaki ptna i zacz przywizywa mnie do krzesa. Co masz zamiar robi, torturowa mnie? prbowaem artowa. Nie, a teraz zamilknij, prosz powiedzia zawizujc ostatni pasek wok mojego nadgarstka i przecigajc go za krzesem niczym lotniczy pas bezpieczestwa. Czy bdziemy lata? zapytaem nerwowo. W pewnym sensie, tak odpowiedzia, uklkn przede mn, chwyci moj gow w swoje donie i umieci kciuki na grnych krawdziach oczodow. Szczkaem zbami. Miaem drczc potrzeb oddania moczu. Ale w nastpnej sekundzie zapomniaem o wszystkim. Bysny kolorowe wiata. Zdawao mi si, e sysz jego gos, ale nie rozumiaem, co mwi. By zbyt daleko. Szlimy korytarzem spowitym w niebiesk mg. Moje stopy poruszay si, ale nie czuem ziemi. Otaczay nas gigantyczne drzewa, ktre zmieniy si w budynki. Budynki stay si skaami, a my wspinalimy si stromym kanionem, ktry nastpnie sta si skrajem pionowego urwiska. Mga rozproszya si. Powietrze zrobio si mrone. Zielone chmury rozcigny si pod nami na przestrzeni wielu kilometrw, stykajc si na horyzoncie z pomaraczowym niebem. Draem. Prbowaem powiedzie co Sokratesowi, ale mj gos by stumiony. Nie potrafiem opanowa drenia ciaa. Sokrates pooy mi rk na brzuchu. Bya bardzo ciepa i dziaaa cudownie uspokajajco. Odpryem si, a on chwyci mnie mocno pod rami, zacisn ucisk i rzuci si do przodu, poza krawd wiata, cignc mnie za sob.

21

Nagle chmury znikny, a my zwisalimy z krokwi jakiego krytego stadionu, wysoko nad ziemi, hutajc si niepewnie jak dwa pijane pajki. Ups! powiedzia Sokrates. May bd w obliczeniach. Co u diaba! wrzasnem, usiujc znale lepszy uchwyt. Podcignem si i dyszc ciko pooyem na belce, oplatajc j rkoma i nogami. Sokrates w tym czasie usadowi si ju wygodnie na belce przede mn. Zauwayem, e jak na starego czowieka, radzi sobie cakiem niele. Hej, spjrz! wskazaem. To zawody gimnastyczne! Sokratesie, jeste niemoliwy. Ja niemoliwy? zamia si cicho. Popatrz kto siedzi na belce przy mnie. Jak std zejdziemy? Tak samo jak si tu dostalimy, oczywicie. A jak si tu dostalimy? Sokrates podrapa si po gowie. Nie jestem pewien. Liczyem na miejsca w pierwszym rzdzie. Przypuszczam, e byy ju wyprzedane. Zaczem si mia histerycznie. Caa ta sytuacja bya zbyt komiczna. Pooy mi rk na ustach. Szsz! Sokrates odsun rk. To by bd. Chachachacha! rozemiaem si gono, zanim znowu zakry mi usta. Uspokoiem si, ale czuem, e krci mi si w gowie, i zaczem chichota. Ta podr jest prawdziwa wyszepta szorstko bardziej prawdziwa ni sny na jawie w twoim zwykym yciu. Patrz uwanie! W tym momencie scena pode mn rzeczywicie przykua moj uwag. Z tej wysokoci publiczno zlewaa si w wielokolorowy wzr kropek, poyskujcy, falujcy, jak obraz impresjonisty. Mj wzrok przycigna wzniesiona porodku areny platforma ze znajomym jasnoniebieskim kwadratem maty do wicze, otoczona rnymi przyrzdami gimnastycznymi. Na ten widok poczuem nerwowy skurcz w odku. Dowiadczaem zwykej tremy przed zawodami. Sokrates sign do maego plecaka (skd on go wzi?) i wrczy mi lornetk, wanie w chwili, gdy jaka zawodniczka wesza na mat. Wycelowaem lornetk w samotn gimnastyczk i zauwayem, e jest ze Zwizku Radzieckiego. A wic bylimy widzami odbywajcego si gdzie midzynarodowego turnieju. Gdy dziewczyna podesza do asymetrycznych porczy, uwiadomiem sobie, e sysz co mwi do siebie! Akustyka tutaj musi by fantastyczna, pomylaem. Ale wtedy ujrzaem, e jej usta si nie poruszaj. Szybko przesunem lornetk na publiczno i usyszaem wrzaw wielu gosw a przecie wszyscy siedzieli w milczeniu. Wtedy zrozumiaem. W jaki sposb odczytywaem ich myli! Skierowaem lornetk z powrotem na gimnastyczk. Pomimo bariery jzykowej mogem zrozumie jej myli: Bd silna... gotowa..." Widziaem zestaw jej wicze, gdy przebiegaa przez niego myl. Wtedy wycelowaem lornetk w czowieka z publicznoci, w faceta w biaej sportowej koszuli. Oddawa si fantazjom seksualnym na temat jednej z zawodniczek ze Wschodnich Niemiec. Uwag innego mczyzny, najwyraniej trenera, pochaniaa kobieta, ktra miaa rozpocz wiczenia. Jaka kobieta z publicznoci rwnie j obserwowaa, mylc: Pikna dziewczyna... miaa przykry upadek zeszego roku... mam nadziej, e pjdzie jej dobrze." Zauwayem, e nie odbieram sw, ale uczucia-pojcia czasami ciche lub stumione, a czasem gone i wyrane. Wanie dziki temu mogem zrozumie" rosyjski, niemiecki czy jakikolwiek inny jzyk. Zauwayem te co jeszcze. Kiedy gimnastyczka ze Zwizku Radzieckiego wykonywaa swoje wiczenia, jej umys by spokojny. Kiedy skoczya i wrcia na swoje krzeso myli wystartoway od nowa. Podobnie byo z gimnastykiem ze Wschodnich Niemiec wiczcym na kkach i Amerykaninem wiczcym na drku. Ponadto najlepsi zawodnicy podczas wykonywania swoich wicze mieli najspokojniejsze umysy. Jednego z zawodnikw ze Wschodnich Niemiec, podczas przechodzenia z jednego stania na rkach na porczach do drugiego, rozproszy haas. Zrozumiaem, e haas przycign jego umys. Pomyla: Co?..." i w tej chwili zepsu ostatni obrt, ktry mia zakoczy si stjk na rkach.

22

Jako telepatyczny obserwator zerkaem w umysy ludzi na widowni. Jestem godny... Musz zapa lot o jedenastej, inaczej plany w Dusseldorfie legn w gruzach... Jestem godny!" Ale gdy tylko jaki zawodnik wykonywa wiczenia, umysy publicznoci uciszay si rwnie. Po raz pierwszy uwiadomiem sobie, dlaczego tak bardzo kochaem gimnastyk. Dawaa mi bogosawione wytchnienie od haaliwych myli. Gdy wykonywaem obroty na drku albo gdy robiem salto, nic innego nie miao znaczenia. Kiedy ciao byo aktywne, umys odpoczywa w ciszy. Mentalny haas z widowni zaczyna mnie irytowa, jak grajce zbyt gono stereo. Opuciem lornetk i pozwoliem jej zawisn. Niestety zapomniaem przymocowa pasek wok szyi i prawie runem w d prbujc zapa lornetk, podczas gdy ona spadaa prosto na mat do wicze i na zawodniczk znajdujc si bezporednio pode mn! Sokratesie! wyszeptaem zatrwoony. Sokrates siedzia nieporuszony. Spojrzaem w d, by zobaczy szkody, ktre wyrzdziem, ale lornetka znikna. Sokrates umiechn si. Gdy podrujesz ze mn, zdarzeniami rzdz nieco inne prawa. Nagle znikn, a ja runem w przestrze, nie w d, lecz w gr. Miaem niejasne poczucie, e cofam si od krawdzi urwiska, w d kanionu, potem w mg, jak bohater szalonego filmu puszczonego do tyu. Sokrates wyciera moj twarz mokr cierk. Osunem si, wci bdc przywizany do krzesa. I co? zapyta. Jak podr? Moemy to powtrzy. Uf, rozwiesz mnie? Jeszcze nie teraz odpar sigajc ponownie do mojej gowy. Nie, zaczekaj! zdoaem wydusi, zanim wiato zgaso i powia wyjcy wiatr, ktry ponis mnie daleko w przestrze i czas. Staem si wiatrem, jednak miaem oczy i uszy. Widziaem daleko i syszaem wszystko. Wiaem wzdu wschodnich wybrzey Indii, nad Zatok Bengalsk, minem sprztaczk zajt swoj prac. W Hongkongu zawirowaem wok sprzedawcy delikatnych tkanin targujcego si gono z klientem. Przemknem ulicami Sao Paulo, suszc pot na ciaach niemieckich turystw grajcych w siatkwk w gorcym, tropikalnym socu. Nie ominem adnego kraju. Przemknem z wyciem nad Chinami i Mongoli oraz nad rozlegymi, bogatymi ziemiami Zwizku Radzieckiego. Wiaem przez doliny i alpejskie ki Austrii, dmuchnem zimnem nad norweskimi fiordami. Podrywaem mieci na Placu Pigalle w Paryu. W pewnej chwili byem trb powietrzn przewalajc si przez Teksas, w innej agodnym wietrzykiem w Cantan w Ohio, pieszczcym wosy modej dziewczyny rozmylajcej o samobjstwie. Dowiadczyem kadej emocji, usyszaem kady krzyk cierpienia i kady wybuch miechu. Otworzyy si przede mn wszystkie ludzkie troski i radoci. Czuem je wszystkie i rozumiaem. wiat by zamieszkany przez umysy wirujce szybciej ni jakikolwiek wiatr, poszukujce rozrywki i ucieczki od kopotw jakie niosy ze sob zmiany i dylematy ycia i mierci szukajce celu, bezpieczestwa, radoci, prbujce zgbi tajemnice. Wszyscy, wszdzie yli w pomieszaniu, zawzicie szukali. Rzeczywisto nigdy nie odpowiadaa ich marzeniom. Szczcie byo tu za rogiem za rogiem, za ktry nigdy nie skrcali. A rdem tego wszystkiego by ludzki umys. Sokrates zdejmowa pasy, ktrymi byem zwizany. Promienie soca wpaday przez okno garau wiecc mi prosto w oczy oczy, ktre tak wiele widziay wypeniajc je zami. Sokrates pomg mi doj do kantoru. Gdy drc leaem na sofie, uwiadomiem sobie, e nie byem ju tym naiwnym, zarozumiaym modzikiem, ktry par minut lub godzin, albo par dni temu, trzsc si siedzia na szarym krzele. Czuem si bardzo stary. Widziaem cierpienie wiata, stan ludzkiego umysu i prawie pakaem ogarnity nieutulonym smutkiem. Nie byo ucieczki. Natomiast Sokrates by jowialny. No, koniec zabawy. Moja zmiana ju si prawie skoczya. Moe by tak, dzieciaku, powlk si do domu i pospa troch?

23

Z trudem wstaem z sofy i wsadziem rk w niewaciwy rkaw kurtki. Uwalniajc si z niej, zapytaem sabo: Sokratesie, dlaczego mnie zwizae? Jak widz, nigdy nie jeste za saby na pytania. Zwizaem ci, eby nie spad z krzesa, gdy mkne z wiatrem bawic si w Piotrusia Pana. Czy naprawd lataem? Bo tak czuem. Usiadem ponownie, czujc ociao. Powiedzmy na razie, e by to lot wyobrani. Zahipnotyzowae mnie, czy co? Nie w taki sposb jak mylisz z pewnoci nie w tym samym stopniu, w jakim bye zahipnotyzowany swoimi wasnymi zawikanymi procesami umysowymi. Rozemia si, podnis swj plecak (gdzie ja go wczeniej widziaem?) i szykowa si do wyjcia. Po prostu wcignem ci w jedn z wielu rwnolegych rzeczywistoci dla twojej zabawy i nauki. Ale jak? To troch skomplikowane. Moe odoylibymy to na nastpny raz? Sokrates ziewn i przecign si jak kot. Gdy potykajc si wyszedem za drzwi, usyszaem za sob gos Sokratesa: pij dobrze. Czeka ci maa niespodzianka, kiedy si obudzisz. Prosz, ju adnych niespodzianek wymamrotaem i oszoomiony skierowaem si w stron domu. Ledwo pamitam jak padem na ko. Potem bya tylko ciemno. Obudzio mnie gone tykanie nakrcanego zegara, stojcego na niebieskiej komodzie. Lecz przecie ja nie miaem nakrcanego zegara. Nie miaem niebieskiej komody. Ani te nie posiadaem tej grubej kodry, lecej teraz w nieadzie u moich stp. W tym momencie zauwayem, e stopy te nie byy moje. O wiele za mae, pomylaem. Soce wlewao si przez nieznane mi okno. Kim jestem i gdzie si znajduj? Na moment zatrzymaem si na szybko zacierajcych si wspomnieniach, ktre zaraz rozpyny si. Maymi stopkami kopnem reszt przykrywajcej mnie kodry i wyskoczyem z ka w momencie gdy Mamusia zawoaa: Danneeey czas wstawa, kochanie." By 22 luty, 1952 moje szste urodziny. Zrzuciem piam na podog i kopnem j pod ko, po czym zbiegem na d w spodenkach i podkoszulce Lone Ranger. Za kilka godzin mieli przyj koledzy z prezentami, i mia by placek, i lody, i mnstwo zabawy! Gdy ju wszyscy si rozeszli i sprztnito wszystkie dekoracje z przyjcia, bawiem si obojtnie nowymi zabawkami. Byem znudzony, zmczony i bola mnie brzuch. Zamknem oczy i zapadem w sen. Zobaczyem jak kady nastpny dzie mija tak samo jak poprzedni: szkoa przez cay tydzie, potem weekend, szkoa, weekend, lato, jesie, zima i wiosna. Lata mijay i wkrtce byem jednym z czoowych szkolnych gimnastykw w Los Angeles. Na sali gimnastycznej ycie byo ekscytujce, poza ni oglne rozczarowanie. Nieliczne chwile radoci przeywaem odbijajc si na batucie lub ciskajc na tylnym siedzeniu samochodu Phyllis moj pierwsz dziewczyn o zaokrglonych ksztatach. Pewnego dnia zadzwoni do mnie Harold Frey z Berkeley w Kaliforni i zaoferowa mi stypendium na Uniwersytecie! Nie mogem doczeka si wyjazdu na wybrzee do nowego ycia. Jednak Phyllis nie podzielaa mojego entuzjazmu. Zaczlimy si sprzecza na ten temat i w kocu zerwalimy ze sob. Czuem si le, ale pocieszay mnie plany dotyczce nowego collegu. Byem pewien, e wkrtce zacznie si prawdziwe ycie! Lata w collegu przemykay wypenione zwycistwami gimnastycznymi, lecz niewiele byo innych osigni. Podczas ostatniego roku, tu przed olimpijskimi eliminacjami gimnastycznymi, oeniem si z Susie. Zamieszkalimy w Berkeley, abym mg wiczy z zespoem. Byem tak zajty, e nie miaem zbyt wiele czasu ani energii dla ony. Ostatnie eliminacje odbyy si na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles. Kiedy ogoszono wyniki, wpadem w ekstaz byem w zespole! Niestety moje osignicia na Olimpiadzie nie dorwnay moim oczekiwaniom. Powrciem do domu i wkrtce o mnie zapomniano.

24

Urodzi si nam syn i zaczem odczuwa rosnc odpowiedzialno i presj obowizkw. Znalazem prac polegajc na sprzeday ubezpiecze, ktra pochaniaa wikszo moich dni i nocy. Nigdy nie miaem czasu dla rodziny. Po roku yem ju z Susie w separacji a w kocu ona dostaa rozwd. Nowy start pomylaem smutno. Pewnego dnia spojrzaem w okno i zdaem sobie spraw, e mino 40 lat byem ju stary. Gdzie przeleciao moje ycie? Z pomoc swojego psychiatry zdoaem opanowa problem picia. Wczeniej miaem pienidze, domy i kobiety, ale teraz nie miaem nic. Byem samotny. Pn noc leaem w ku i zastanawiaem si gdzie jest mj syn nie widziaem go od lat. Mylaem o Susie i przyjacioach z dawnych, dobrych czasw. Teraz spdzaem cae dnie siedzc w ulubionym bujanym fotelu, popijajc wino, ogldajc telewizj i rozmylajc o przeszoci. Obserwowaem dzieci bawice si przed domem. Zdawao mi si, e to byo dobre ycie. Zdobyem wszystko, o co walczyem, dlaczego wic nie byem szczliwy? Pewnego dnia, jedno z dzieci bawicych si na trawniku podeszo do werandy. Sympatyczny may chopiec umiechajc si zapyta ile mam lat. Mam dwiecie lat odparem. Nie, nie masz zachichota i opar rce na biodrach. Rwnie si rozemiaem. Wywoao to jeden z moich napadw kaszlu, a Mary, moja liczna, moda pielgniarka, musiaa poprosi go, aby odszed. Gdy ju pomoga mi odzyska oddech, apic z trudem powietrze powiedziaem: Mary, czy mogaby mnie zostawi na chwil samego? Oczywicie, panie Millman. Nawet nie patrzyem jak odchodzia ogldanie si za ni byo jedn z przyjemnoci ycia, ktra umara dawno temu. Siedziaem samotnie. Zdawao mi si, e waciwie byem samotny przez cae ycie. Odchyliem si do tyu na swoim bujanym fotelu i oddychaem. Moja ostatnia przyjemno. A wkrtce i jej nie bdzie. Zapakaem gorzko i bezgonie. Do diaba! pomylaem. Dlaczego moje maestwo musiao si rozpa? Czy mogem co zrobi inaczej? Jak mogem naprawd y? Nagle poczuem przeraajcy, dokuczliwy lk, najgorszy w moim yciu. Czy to moliwe, ebym przeoczy co bardzo wanego co, co naprawd miao znaczenie? Nie, to niemoliwe zapewniem siebie. Wyrecytowaem gono wszystkie swoje osignicia. Lk jednak nie ustawa. Powoli wstaem, spojrzaem z werandy mojego domu na wzgrzu w d na miasto i zastanawiaem si: Gdzie przeleciao ycie? Po co ono byo? Czy kady... Och, moje serce, ach, moje rami, ten bl! prbowaem woa o pomoc, ale nie mogem zapa tchu. Kostki moich doni pobielay, gdy drc chwytaem si kurczowo porczy. Moje ciao zmienio si w ld, a serce w kamie. Osunem si na fotel. Gowa opada mi na piersi. Bl nagle znikn i pojawiy si wiata, jakich nigdy wczeniej nie widziaem i gosy, ktrych nigdy wczeniej nie syszaem. Przepyway wizje. Czy to ty, Susie? zapyta odlegy gos w mojej gowie. W kocu wszystkie obrazy i dwiki stay si punktem wiata, potem znikny. Znalazem spokj jakiego nigdy wczeniej nie znaem. Usyszaem miech wojownika. Zszokowany usiadem, lata powrciy do mnie. Byem w swoim wasnym ku, we wasnym mieszkaniu, w Berkeley, w Kaliforni. Nadal byem studentem, a mj elektroniczny budzik pokazywa dwadziecia pi po szstej po poudniu. Przespaem wykady i trening! Wyskoczyem z ka i spojrzaem w lustro dotykajc swojej cigle modej twarzy. Przeszy mnie dreszcz i odetchnem z ulg. To by tylko sen cae ycie w jednym nie, maa niespodzianka" Sokratesa.

25

Usiadem i roztrzsiony wyjrzaem przez okno. Mj sen by wyjtkowo ywy. Istotnie, przeszo zgadzaa si cakowicie, zgadzay si nawet szczegy, o ktrych ju dawno zapomniaem. Sokrates powiedzia, e te podre s prawdziwe. Czy ta rwnie bya prawdziwa i przepowiadaa moj przyszo? Za dziesi dziesita ruszyem szybko na stacj benzynow i spotkaem Sokratesa w chwili, gdy wchodzi. Gdy tylko wszed do rodka, a zmiennik z dziennej zmiany wyszed, zapytaem: No dobrze, Sokratesie. Co si waciwie ze mn dziao? Sam wiesz lepiej ode mnie. To byo twoje ycie, nie moje, dziki Bogu. Sokratesie, bagam ci wycignem do niego rce. Czy wanie takie ma by moje ycie? Bo jeli tak, to nie widz sensu, by y dalej. Przemwi bardzo cicho i powoli, tak jak robi to, gdy chcia, abym zwrci na co szczegln uwag. Tak jak istniej rne interpretacje przeszoci i wiele sposobw zmiany teraniejszoci, tak jest wiele moliwych przyszoci. To, co ci si przynio, byo bardzo prawdopodobn przyszoci t, do ktrej zmierzae i ktr pewnie by mia, gdyby mnie nie spotka. Czy to znaczy, e gdybym tamtej nocy zdecydowa si min stacj benzynow, ten sen byby moj przyszoci? Bardzo moliwe. I cigle jeszcze moe by. Ale moesz wybra i zmieni swoje obecne pooenie. Moesz zmieni swoj przyszo. Sokrates przyrzdzi dla nas herbat i delikatnie postawi kubek obok mnie. Jego ruchy byy przemylane i pene wdziku. Nie wiem co z tym zrobi powiedziaem. Moje ycie w ostatnich miesicach byo jak nieprawdopodobna powie. Wiesz, o czy mwi? Czasami chciabym mc wrci do normalnego ycia. To tajemnicze ycie z tob tutaj, te sny i podre to jest dla mnie zbyt trudne. Sokrates wzi gboki oddech. Miaem usysze co bardzo wanego. Dan, gdy tylko bdziesz gotowy, zwiksz swoje wymagania w stosunku do ciebie. Gwarantuj ci, e pewnego dnia zechcesz zostawi ycie, ktre znasz i wybierzesz warianty, ktre wydadz ci si atrakcyjniejsze, przyjemniejsze, bardziej normalne". Jednak zrobienie tego teraz byoby wikszym bdem ni jeste w stanie to sobie wyobrazi. Ale przecie ja widz warto tego, co mi pokazujesz. Moe tak jest, ale nadal masz zdumiewajc zdolno oszukiwania samego siebie. Dlatego wanie potrzebowae zobaczy we nie swoje ycie. Pamitaj o tym, gdy ogarnie ci pokusa pogoni za swoimi iluzjami. Nie martw si o mnie Sokratesie. Dam sobie rad. Gdybym wiedzia co mnie czeka, trzymabym jzyk za zbami.

2. Sie iluzji Marcowe wiatry uspokajay si. Kolorowe wiosenne kwiaty rozsieway w powietrzu swoj wo czuem ich zapach nawet pod prysznicem, gdy zmywaem z ciaa pot i przemywaem otarcia po intensywnym treningu Ubraem si szybko i zbiegem tylnymi schodami z sali gimnastycznej Harmona, eby popatrze na niebo nad Edward Field zmieniajce barw na pomaraczow wraz z ostatnimi promieniami zachodzcego soca. Chodne powietrze orzewio mnie. Odprony, w zgodzie z caym wiatem, spokojnym krokiem poszedem w stron centrum miasta. Po drodze do kina kupiem cheeseburgera. Dzi wieczorem grali Wielk ucieczk", pasjonujcy film o miaej ucieczce brytyjskich i amerykaskich jecw wojennych. Po filmie pobiegem truchtem wzdu University Avenue w kierunku miasteczka uniwersyteckiego, skrciem w lewo w Shattuck i dotarem na stacj benzynow wkrtce po tym, jak Sokrates obj sub. By to pracowity wieczr, wic pomagaem mu. Skoczylimy prac po pnocy. Weszlimy do kantoru i umylimy rce, po czym Sokrates zaskoczy mnie przygotowujc chiski obiad z okazji rozpoczcia nowej fazy jego nauczania. Zaczo si, gdy opowiedziaem mu o Wielkiej ucieczce".

26

 Wydaje si, e to pasjonujcy film powiedzia rozpakowujc torb ze wieymi warzywami, ktre przynis. A take odpowiedni dla ciebie. Tak? A niby czemu? Ty te, Dan, potrzebujesz ucieczki. Jeste winiem swoich wasnych iluzji iluzji dotyczcych ciebie samego i wiata. Aby si od nich uwolni, bdziesz potrzebowa wicej odwagi i siy ni jakikolwiek bohater filmowy. Czuem si tej nocy tak dobrze, e w ogle nie byem w stanie traktowa powanie gadania Sokratesa. Nie czuj si jakbym by w wizieniu z wyjtkiem sytuacji, kiedy przywizae mnie do krzesa. Sokrates zacz my warzywa. Nie widzisz swojego wizienia, poniewa jego kraty s niewidoczne skomentowa przekrzykujc szum pyncej wody. Czci mojego zadania jest wskaza ci twj problem i mam nadziej, e bdzie to najbardziej rozczarowujce dowiadczenie w twoim yciu. Wielkie dziki, przyjacielu odpowiedziaem oburzony jego z wol. Myl, e mnie nie zrozumiae wskaza na mnie bakaanem, po czym posieka go na kawaki i wrzuci do miski. Rozczarowanie jest najwikszym darem jaki mog ci ofiarowa. Jednak z powodu swojego zamiowania do iluzji, uwaasz to okrelenie za negatywne. Gdy mwisz do przyjaciela: Och, c za rozczarowanie musiae przey" wspczujesz mu, podczas gdy powiniene z nim witowa. Sowo rozczarowanie znaczy dosownie uwolnienie od zaczarowania, czyli iluzji. Ale ty trzymasz si kurczowo swoich iluzji. Fakty, prosz rzuciem mu wyzwanie. Fakty powiedzia odkadajc na bok tofu, ktre wanie kroi w kostk. Dan, ty cierpisz. Ty zasadniczo nie cieszysz si swoim yciem. Twoje rozrywki, swawole, a nawet twoja gimnastyka, s chwilowymi rodkami pomagajcymi ci rozproszy ukryte poczucie lku. Chwileczk zirytowaem si. Chcesz powiedzie, e gimnastyka, seks i filmy s ze? Nie, same w sobie nie s ze. Ale dla ciebie s naogami, a nie przyjemnociami. Uywasz ich, aby oderwa si od tego o czym wiesz, e powiniene si tym zaj od wyrwania si na wolno. Czekaj, Sokratesie. To nie s fakty. Tak, to s fakty i atwo mona je zweryfikowa, cho jeszcze tego nie widzisz. Ty Dan, w swojej odruchowej pogoni za osigniciami i rozrywkami, unikasz podstawowego rda swojego cierpienia. A wic tak to widzisz? odparem ostro, niezdolny do ukrycia niechci w gosie. Nie to chciae usysze, prawda? Istotnie. To ciekawa teoria, ale nie wydaje mi si, aby pasowaa do mnie. To wszystko. Moe tak powiedziaby mi co w lepszym stylu? Jasne odpar, zgarniajc warzywa i wracajc do siekania. Prawda jest taka, Dan, e twoje ycie jest cudowne i tak naprawd wcale nie cierpisz. Nie potrzebujesz mnie i waciwie ju jeste wojownikiem. Jak to brzmi? Lepiej! zamiaem si, a mj nastrj momentalnie si poprawi. Ale wiedziaem, e to nie bya prawda. Nie sdzisz Sokratesie, e prawdopodobnie prawda ley gdzie porodku? Sdz, e twoje porodku" odpar Sokrates nie odrywajc oczu od warzyw jest cholernie daleko od mojego punktu widzenia. Czy to tylko ja jestem idiot zapytaem obronnie czy te specjalizujesz si w pracy z duchowymi inwalidami? Mona by tak powiedzie umiechn si lejc olej sezamowy na chisk patelni i umieszczajc j na gorcej pycie. Ale prawie caa ludzko cierpi na twoj dolegliwo. A co to za dolegliwo? Chyba ju to wyjaniem powiedzia cierpliwie. Jeeli nie dostajesz tego, czego chcesz cierpisz, jeeli dostajesz to, czego nie chcesz rwnie cierpisz. Nawet gdy dostajesz dokadnie to, czego chcesz, nadal cierpisz, poniewa nie moesz zatrzyma tego na zawsze. Twoim problemem

27

jest twj umys. Umys chciaby uwolni si od zmian, uwolni si od blu, uwolni si od koniecznoci ycia i mierci. Ale zmiana jest prawem i adne udawanie nie zmieni tej rzeczywistoci. Sokratesie, naprawd potrafisz by przygnbiajcy, wiesz o tym? Chyba nie jestem ju nawet godny. Jeeli ycie jest tylko cierpieniem, to po co w ogle czymkolwiek si przejmowa? ycie nie jest cierpieniem. Po prostu ty raczej wolisz cierpie, ni cieszy si yciem. Bdziesz tak cierpia do czasu a nie porzucisz tego, do czego umys jest przywizany i po prostu nie wyruszysz w drog wolny, bez wzgldu na to, co si wydarzy. Sokrates wrzuca warzywa na skwierczc patelni, mieszajc je rwnoczenie. Pomieszczenie wypeni smakowity zapach. Caa moja niech znikna. Chyba wanie wrci mi apetyt. Sokrates rozemia si, rozdzieli chrupice warzywa na dwa talerze i postawi je na swoim starym biurku, ktre posuyo nam za st obiadowy. Jedlimy w milczeniu, nabierajc mae kawaki chiskimi paeczkami. Pochonem warzywa w niecae trzydzieci sekund. Chyba naprawd byem godny. Podczas gdy Sokrates koczy swj posiek, zapytaem go: Jakie wic s pozytywne strony posiadania umysu? Spojrza na mnie znad talerza. Nie ma adnych odpar i spokojnie powrci do jedzenia. Nie ma adnych?! Sokratesie, to naprawd szalone! A co z rzeczami, ktre tworzy umys? Ksiki, biblioteki, sztuka? Co z tymi wszystkimi udogodnieniami naszego ycia stworzonymi przez wybitne umysy? Umiechn si szeroko i odoy paeczki. Nie ma adnych wybitnych umysw powiedzia, po czym zanis naczynia do zlewu. Sokratesie, przesta wypowiada nieodpowiedzialne stwierdzenia i wytumacz si! Wyoni si z azienki, niosc w grze dwa lnice talerze. Lepiej bdzie jeli ponownie zdefiniuj ci par terminw. Umys" jest jednym z tych liskich okrele, co mio". Waciwa definicja zaley od twojego stanu wiadomoci. Spjrz na to w ten sposb: masz mzg, ktry kieruje ciaem, gromadzi informacje i przetwarza je. Abstrakcyjne procesy mzgu nazywamy intelektem". Nigdzie tu jeszcze nie wspomniaem o umyle. Mzg, a umys to nie to samo. Mzg jest rzeczywisty, umys nie jest. Umys" jest zudnym rezultatem podstawowych procesw mzgowych. Jest jak narol. Zawiera wszelkie przypadkowe, niekontrolowane myli, ktre przenikaj do wiadomoci z podwiadomoci. wiadomo nie jest umysem. Przytomno nie jest umysem. Uwaga nie jest umysem. Umys jest przeszkod, utrudnieniem. Jest rodzajem bdu ewolucyjnego w czowieku, naczeln saboci w ludzkim eksperymencie. Nie widz zastosowania dla umysu. Siedziaem w ciszy, oddychajc powoli. Niezbyt wiedziaem co powiedzie. Wkrtce jednak odzyskaem mow. Bez wtpienia masz niezwyke spojrzenie na spraw. Nie jestem pewien o czym mwisz, ale brzmi to naprawd szczerze. Umiechn si tylko i wzruszy ramionami. Sokratesie kontynuowaem. Czy mam odci sobie gow, aby uwolni si od umysu? Jest to jaki sposb umiechn si ale ma niepodane skutki uboczne. Mzg moe by narzdziem. Potrafi pamita numery telefonw, rozwizywa zagadki matematyczne lub tworzy poezj. W ten sposb pracuje dla reszty ciaa jak traktor. Ale kiedy nie moesz przesta myle o tym problemie matematycznym czy numerze telefonu, lub gdy drczce myli i wspomnienia pojawiaj si bez twojego zamierzenia, to nie jest to dziaanie twojego mzgu, ale bkanie si umysu. Wtedy umys kontroluje ciebie traktor pdzi na olep. Zaczynam rozumie. Aby naprawd to zrozumie, musisz obserwowa siebie i zobaczy to, o czym mwi. Pojawia si w tobie myl o zoci i stajesz si zy. Tak jest ze wszystkimi twoimi emocjami. Reaguj jak kolano stuknite moteczkiem, odpowiadajc na myli, ktrych nie kontrolujesz. Twoje myli s jak dzikie mapy ukszone przez skorpiona.

28

 Sokratesie, myl, e... Za duo mylisz! Wanie ci chciaem powiedzie, e naprawd chc si zmieni. To jedna z moich cech zawsze byem otwarty na zmiany. To powiedzia Sokrates jest jedna z twoich najwikszych iluzji. Chtnie zmieniasz ubrania, fryzury, kobiety, mieszkania i prac. A nadto chtnie zmieniasz wszystko z wyjtkiem siebie. Ale bdziesz musia si zmieni. Albo ja pomog ci otworzy oczy, albo zrobi to czas, ale czas nie zawsze jest delikatny powiedzia zowieszczo. Wybieraj. Ale najpierw uwiadom sobie, e jeste w wizieniu potem moemy zaplanowa twoj ucieczk. Powiedziawszy to, wrci za biurko, wzi owek i zacz sprawdza rachunki. Wyglda jak pracowity urzdnik. Miaem wyrane wraenie, e na dzi to ju wszystko. Cieszyem si, e wykad si skoczy. Przez nastpnych par dni, ktre wkrtce przecigny si w tygodnie, byem, jak to sobie mwiem, zbyt zajty, eby odwiedzi Sokratesa. Ale jego sowa brzmiay mi w gowie. Zaabsorbowao mnie ich znaczenie. Zaoyem may notes, w ktrym zapisywaem swoje myli podczas dnia z wyjtkiem treningw, kiedy myli ustpoway miejsca dziaaniu. Po dwch dniach musiaem kupi wikszy notes. W cigu tygodnia ten take zapeni si. Byem zdumiony widzc ogrom i ogln negatywno moich procesw mylowych. To wiczenie zwikszyo moj wiadomo wasnego szumu mylowego podniosem poziom gonoci wasnych myli, ktre przedtem byy tylko podwiadomym podkadem. Przestaem zapisywa, ale myli nadal dudniy. By moe Sokrates mgby co z tym zrobi. Postanowiem odwiedzi go tej nocy. Znalazem go w garau. Czyci par silnik starego Chevroleta. Wanie miaem zacz mwi, gdy w drzwiach pojawia si niska, ciemnowosa, moda kobieta. Nawet Sokrates nie usysza jak wchodzia, co byo bardzo niezwyke. Zobaczy j chwil przede mn i poszybowa" ku niej z otwartymi ramionami. Ona te podbiega ku niemu i objli si, wirujc po pomieszczeniu. Przez nastpnych par minut po prostu patrzyli sobie w oczy. Sokrates pyta Tak?", a ona odpowiadaa Tak". Byo to do dziwaczne. Nie majc nic innego do roboty, gapiem si na ni za kadym razem, gdy mnie mijaa zataczajc koa. Bya niskiego wzrostu, niewiele ponad ptora metra, robia wraenie silnej, cho z aur subtelnej delikatnoci. Jej dugie, czarne, zaczesane w ty wosy zwizane byy w kok, podkrelajc jasn, byszczc cer. W jej twarzy najbardziej zwracay uwag due, ciemne oczy. Moje gapienie si musiao w kocu zwrci ich uwag. Dan, to jest Joy powiedzia Sokrates. Spodobaa mi si od razu. Jej oczy poyskiway sodkim, lekko figlarnym umiechem. Czy Joy to twoje imi, czy opis twojego nastroju? spytaem, starajc si, by zabrzmiao to mdrze. Jedno i drugie odpowiedziaa. Popatrzya na Sokratesa. Skin gow. Potem uciskaa mnie. Obja mnie delikatnie ramionami w pasie i przytulia czule. Naraz poczuem dziesiciokrotnie wikszy przypyw energii ni kiedykolwiek wczeniej. Czuem si pocieszony, uzdrowiony, wypoczty i cakowicie poraony mioci. Joy patrzya na mnie swymi duymi, wieccymi oczami, a moje wasne oczy zaszkliy si. Ten stary Budda przeciska ci przez wyymaczk, co? zapytaa cicho. Uch, chyba tak. (Obud si, Dan!) No c, ten wycisk jest wiele wart. Wiem, mnie dopad ju wczeniej. Nie mogem wydoby z siebie gosu, aby zapyta o szczegy. Poza tym Joy odwrcia si ju do Sokratesa i powiedziaa: Musz ju i. Moe bymy wszyscy spotkali si tutaj w sobot rano o dziesitej i poszli do Tilden Park na piknik? Przygotuj jedzenie. Zanosi si na adn pogod. Zgoda?

29

Popatrzya na Sokratesa, potem na mnie. Pokiwaem tpo gow, gdy ona bezgonie wypyna przez drzwi. Przez reszt wieczoru Sokrates nie mia ze mnie adnego poytku. Tak naprawd caa reszta tygodnia bya strat. W kocu, gdy nadesza sobota, poszedem bez koszulki na przystanek autobusowy. Miaem nadziej, e wiosenne soce opali mnie troch, i e zrobi na Joy wraenie swoim muskularnym torsem. Pojechalimy autobusem do parku i poszlimy na przeaj po szeleszczcych liciach, ktre tworzyy gruby kobierzec pord otaczajcych nas sosen, brzz i wizw. Rozpakowalimy jedzenie na trawiastym pagrku skpanym w ciepych promieniach soca. Pooyem si na kocu, by spiec si w socu. Miaem nadziej, e Joy doczy do mnie. Nagle, bez ostrzeenia, zerwa si wiatr i nadcigny chmury. Nie wierzyem wasnym oczom. Zaczo pada najpierw mawka, potem naga ulewa. Przeklinajc, chwyciem koszulk i naoyem j. Sokrates mia si tylko. Jak moesz uwaa, e to zabawne! zbesztaem go. Mokniemy tutaj, autobus bdzie dopiero za godzin, a cae jedzenie jest do niczego. To Joy je przyrzdzia. Jestem pewien, e ona nie sdzi, by... Joy miaa si rwnie. Nie miej si z deszczu powiedzia Sokrates. miej si z ciebie. Zarycza i poturla si po mokrych liciach. Joy zacza taczy Deszczow piosenk". Ginger Rogers i Budda tego ju byo za wiele. Deszcz przesta pada tak samo nagle, jak zacz. Wyjrzao soce i wkrtce nasze jedzenie i rzeczy znowu byy suche. Myl, e to mj taniec zadziaa powiedziaa Joy i ukonia si. Siedziaem przygnbiony. Joy usiada za mn i zrobia mi masa barkw. Czas, eby z dowiadcze ycia zacz czerpa nauk, a nie narzeka na nie lub rozkoszowa si nimi, Dan powiedzia Sokrates Wanie objawiy ci si dwie bardzo wane lekcje. Spady, e tak powiem, z nieba. Grzebaem w jedzeniu prbujc nie sucha go. Po pierwsze powiedzia chrupic listek saaty ani twoje rozczarowanie, ani gniew nie byy spowodowane deszczem. Miaem usta zbyt pene saatki ziemniaczanej, aby zaprotestowa. Sokrates kontynuowa wymachujc po krlewsku kawakiem marchewki. Deszcz by manifestacj natury absolutnie zgodn z prawem. Twj smutek" ze zmarnowanego pikniku i szczcie", kiedy soce pojawio si z powrotem, byy produktami twoich myli. Nie miay one nic wsplnego z faktycznymi wydarzeniami. Czy nie bye nigdy nieszczliwy", na przykad, podczas wit? Jasno z tego wynika, e twj umys, a nie inni ludzie ani okolicznoci, jest rdem twoich nastrojw. To jest pierwsza lekcja. Sokrates przekn swojego ziemniaka i powiedzia: Druga lekcja wypywa z obserwacji tego jak jeszcze pogorszy ci si humor, gdy zauwaye, e ja nie jestem ani troch zmartwiony. Zacze przyrwnywa si do wojownika, przepraszam, dwch wojownikw umiechn si szeroko do Joy. Nie podobao ci si to, prawda, Dan? Moe z tego wynika, e zmiana jest niezbdna. Siedziaem markotny mylc o tym, co usyszaem. Nawet nie zauwayem, e Sokrates i Joy odeszli gdzie. Wkrtce znowu zaczo my. Sokrates i Joy wrcili na koc. Sokrates zacz skaka naladujc moje wczeniejsze zachowanie. Cholerny deszcz! wrzeszcza. Nasz piknik idzie w diaby! Tupa wciekle, po czym przerwa w poowie ruchu, mrugn do mnie i umiechn si figlarnie. Potem zanurkowa, ldujc brzuchem na mokrych liciach i udawa, e pywa. Joy zacza piewa czy mia si nie byem w stanie okreli co to byo. Odrzuciem zy nastrj i zaczem tarza si razem z nimi w mokrych liciach, siujc si z Joy. To mi si podobao najbardziej i sdz, e Joy rwnie sprawio przyjemno. Biegalimy i taczylimy dziko, a nadszed czas powrotu. Joy miaa natur wesoego szczeniaka, jednake ze wszelkimi cechami dumnej, silnej kobiety. Tonem" szybko.

30

Gdy autobus koyszc si zjeda w d z agodnych wzgrz wznoszcych si nad Zatok, niebo w zachodzcym socu zmienio kolor na rowozoty. Sokrates czyni sabe prby streszczenia swoich lekcji, podczas gdy ja robiem co mogem, by go ignorowa i przytulaem si do Joy na tylnim siedzeniu. Hm, hm... jeli mog prosi o uwag powiedzia. Zapa mnie dwoma palcami za nos i obrci moj twarz w swoj stron. Czego chcesz? zapytaem. Gdy Sokrates trzyma mnie za nos, Joy szeptaa co w moje ucho. Wol sucha jej ni ciebie powiedziaem. Ona moe tylko sprowadzi ci na manowce umiechn si szeroko, uwalniajc mj nos. Nawet mody dure w ferworze mioci nie moe nie dostrzec, e to jego umys tworzy zarwno jego rozczarowania, jak i radoci. Doskonay dobr sw powiedziaem zatracajc si w oczach Joy. Gdy autobus objeda wzgrze, wszyscy siedzielimy cicho, obserwujc zapalajce si wiata San Francisco. Zatrzymalimy si u podna wzgrza. Joy wstaa szybko i wyskoczya z autobusu. Sokrates pody za ni. Zaczem i za nimi, ale on odwrci si i powiedzia Nie". To byo wszystko. Joy popatrzya na mnie przez otwarte okno. Joy, kiedy znowu ci zobacz? By moe wkrtce. To zaley powiedziaa. Zaley od czego? dopytywaem si. Joy, poczekaj! Nie odchod! Panie Kierowco, prosz mnie wypuci! Ale autobus ju rusza zostawiajc ich z tyu. Joy i Sokrates zniknli w mroku. W niedziel wpadem w gbok depresj, ktrej nie mogem adn miar opanowa. Na poniedziakowym wykadzie ledwo syszaem sowa profesora. Podczas treningu umys miaem pochonity mylami, czuem si wyzuty z energii. Od czasu pikniku nic nie jadem. Przygotowaem si do poniedziakowej wieczornej wizyty na stacji benzynowej. Jeeli spotkam tam Joy to albo zmusz j, eby posza ze mn, albo pjd z ni. Bya tam, a jake. Gdy wchodziem do biura, artowaa wanie z Sokratesem. Czujc si jak obcy, zastanawiaem si, czy moe nie miej si ze mnie. Wszedem, zdjem buty i usiadem. Dobra, Dan. Czy dzisiaj jeste cokolwiek mdrzejszy ni bye w sobot? zapyta Sokrates. Joy tylko si umiechna, ale jej umiech rani. Nie byem pewien czy pojawisz si dzisiaj, Dan, z obawy, e mgbym powiedzie co, czego nie chciaby usysze. Jego sowa raniy jak ostre sztylety. Zacisnem zby. Sprbuj si odpry, Dan powiedziaa Joy. Wiem, e staraa si pomc, ale czuem si przytoczony i krytykowany przez nich oboje. Dan kontynuowa Sokrates. Jeli pozostaniesz lepy na swoje saboci, to nie bdziesz mg ich naprawi, ani nie wykorzystasz swoich si. To tak jak w gimnastyce. Spjrz na siebie! Ledwie mogem wydoby z siebie gos. Gdy w kocu zaczem mwi, mj gos dra z napicia, gniewu i litoci nad samym sob. Wanie pa... patrz. Nie chciaem zachowywa si w ten sposb w jej obecnoci! Mwiem ci ju, e kierowanie si impulsami i nastrojami umysu jest podstawowym bdem cign Sokrates wesoo. Jeli bdziesz si przy tym upiera, to pozostaniesz sob, a nie potrafi wyobrazi sobie gorszego losu! rozemia si na to serdecznie, a Joy z aprobat pokiwaa gow. On potrafi by nadsany, co? umiechna si szeroko do Sokratesa. Siedziaem bardzo spokojnie, zaciskajc tylko pici. W kocu mogem mwi: Nie wydaje mi si, eby ktre z was byo bardzo zabawne. Z najwyszym trudem kontrolowaem gos. Sokrates odchyli si na krzele i z bezlitosnym okruciestwem powiedzia: Jeste wcieky, ale robisz kiepsk robot ukrywajc to, ole. (Nie przy Joy! pomylaem.) Twoja zo mwi dalej jest dowodem na to, e tkwisz z uporem przy swoich iluzjach. Po co broni czego, w co nawet si nie wierzy? Kiedy ty doroniesz?

31

 Suchaj, ty stary wariacie! zaskrzeczaem. Czuj si wietnie! Dostawaem tu tylko kopniaki. I w kocu musiaem to zobaczy. To twj wiat jest peen cierpienia, nie mj. Rzeczywicie jestem przygnbiony, ale tylko wtedy, gdy jestem z tob! Ani Joy ani Sokrates nie powiedzieli ani sowa. Pokiwali tylko gowami ze zrozumieniem i wspczuciem. Do diaba z ich wspczuciem! Oboje sobie mylicie, e wszystko jest takie jasne, proste i zabawne. Nie rozumiem was i nie jestem pewien, czy mam ochot zrozumie. Zalepiony zakopotaniem, zmieszaniem i cierpieniem wypadem za drzwi przysigajc sobie, e zapomn o nim, zapomn o niej, zapomn, e pewnej gwiadzistej nocy wszedem na t staq'. Moje oburzenie byo udawane i dobrze o tym wiedziaem. Co gorsze, wiedziaem, e oni te o tym wiedzieli. Nawaliem. Czuem si saby i gupi jak may chopak. Znisbym utrat twarzy przed Sokratesem, ale nie przed Joy. A teraz byem pewien, e straciem j na zawsze. Biegem ulicami, a zorientowaem si, e oddalam si od domu. W kocu wyldowaem w knajpie przy University Avenue, w pobliu Grove Street. Upiem si i gdy wreszcie dotarem do swojego mieszkania, wdziczny byem za niewiadomo. Nie byo ju dla mnie powrotu. Postanowiem sprbowa y normalnym yciem, ktre odrzuciem par miesicy wczeniej. Pierwsz rzecz do zrobienia byo odrobienie zalegoci na studiach, o ile w ogle miaem je ukoczy. Susie poyczya mi notatki z historii, a jeden z kolegw z druyny da mi notatki z psychologii. Przesiadywaem nocami piszc referaty. Zatopiem si w ksikach. Miaem mnstwo do zapamitania i mnstwo do zapomnienia. Na sali gimnastycznej trenowaem do upadego. Z pocztku mj trener i koledzy byli zachwyceni widzc mj przypyw energii. Rick i Sid, dwaj moi najblisi kumple, zdumieni byli moj odwag i artowali na temat Dana szukajcego mierci". Wykonywaem kad akrobacj, czy byem do niej przygotowany, czy nie. Myleli, e tryskam odwag, a ja wiedziaem, e chc blu chciaem fizycznego blu, ktry uzasadniby bl wewntrz mnie. Po jakim czasie arty Ricka i Sida zmieniy si w trosk. Dan, zauwaye, e zaczynasz mie podkrone oczy? Kiedy ostatni raz si golie? pyta Rick. Sid sdzi, e robi si zbyt szczupy. Czy co nie tak, Dan? To moja sprawa odburknem. To znaczy, nie, dziki Sid, wszystko w porzdku. Chudy i ponury, taki styl, wiesz, nie? Popij troch od czasu do czasu, bo do lata nic z ciebie nie zostanie. Dobra, na pewno. Nie powiedziaem mu, e chtnie bym znikn. Par deko tuszczu, ktre jeszcze miaem zmieniem w minie. Wygldaem na siacza, jak jeden z posgw Michaa Anioa. Moja blada skra bya jak marmur. Prawie co wieczr chodziem do kina, ale nie potrafiem usun z umysu obrazu Sokratesa siedzcego, by moe z Joy, w kantorze stacji. Czasami miaem ponur wizj ich dwojga siedzcych tam razem i miejcych si ze mnie. Moe staem si ich ofiar. Nie spdzaem czasu ani z Susie, ani z innymi kobietami, ktre znaem. Wszelkich potrzeb seksualnych, jakie miaem, pozbywaem si na treningach, wypukujc je z siebie wraz z potem. Poza tym, jak mgbym patrze w oczy innej dziewczyny, po tym gdy patrzyem w oczy Joy? Pewnej nocy obudzio mnie pukanie. Usyszaem niemiay gos Susie na zewntrz: Danny, jeste tam? Dan? Wsuna karteczk pod drzwiami. Nawet nie wstaem, aby na ni spojrze. Moje ycie stao si piekem. miech ludzi rani moje uszy. Wyobraaem sobie Sokratesa i Joy chichoczcych jak czarownik i wiedma i spiskujcych przeciwko mnie. Filmy, ktre ogldaem straciy kolory, jedzenie smakowao jak mda papka. Pewnego dnia na wykadzie, gdy profesor Watkins analizowa wpywy spoeczne czego tam, wstaem i usyszaem wasny gos: Bzdury! ryknem co si w pucach.

32

Watkins prbowa mnie zignorowa, ale 500 par oczu spogldao na mnie. Publiczno. Ja im poka! Bzdury! wrzasnem. Kilka anonimowych doni zaklaskao, tu i wdzie rozleg si miech i szepty. Watkins nigdy nie traci swego stoickiego spokoju. Moe by zechcia to wyjani? zaproponowa. Przepchnem si pomidzy rzdami i podszedem do podium. Nagle poaowaem, e nie ogoliem si i nie zaoyem czystej koszuli. Stanem z nim twarz w twarz. Co te bzdury maj wsplnego ze szczciem, z yciem? Wikszy aplauz z audytorium. Czuem, e Watkins prbowa oszacowa, czy przypadkiem nie jestem niebezpieczny i zdecydowa, e nie jest to wykluczone. Do diaba z tym! Nabieraem pewnoci siebie. By moe masz troch racji zgodzi si agodnie. Mj Boe, ustpowano mi na oczach 500 osb! Chciaem wyjani im, jak to jest chciaem nauczy ich, sprawi, eby ujrzeli. Obrciem si do sali i zaczem mwi im o moim spotkaniu na stacji benzynowej z czowiekiem, ktry pokaza mi, e ycie nie jest tym, czym wydaje si by. Zaczem opowiada histori krla na grze, samotnego pord mieszkacw miasta, ktrzy zwariowali. Na pocztku zapanowaa miertelna cisza. Potem par osb zaczo si mia. Co byo nie tak? Nie powiedziaem nic miesznego. Cignem opowie, ale wkrtce fala miechu rozesza si po audytorium. Czy to oni wszyscy byli szalem, czy ja? Profesor Watkins szepn mi co do ucha, ale nie usyszaem. Kontynuowaem ni w pi, ni w dziewi. Szepn jeszcze raz. Synu, myl, e oni si miej, poniewa masz rozpity rozporek. Upokorzony zerknem w d, a potem jeszcze raz na tum. Nie! Nie! Kolejny raz robi z siebie gupka! Znowu wychodz na osa! Zaczem paka, a miech zamar. Wypadem z sali i biegem przez miasteczko dopki starczyo mi si. Dwie kobiety przeszy obok mnie plastikowe roboty, spoeczne trutnie. Gdy je mijaem, z obrzydzeniem obrzuciy mnie wzrokiem, po czym odwrciy gowy. Spojrzaem na swoje brudne ubranie, ktre prawdopodobnie mierdziao. Moje wosy byy spltane i nie uczesane. Nie goliem si od kilku dni. Odkryem, e jestem na terenie klubu studenckiego, ale nie pamitaem jak si tam dostaem. Opadem na lepkie, pokryte plastikow foli krzeso i zasnem. nio mi si, e siedz na drewnianym koniu przygwodony do niego poyskujcym mieczem. Ko przymocowany do pochyej karuzeli krci si w kko, a ja rozpaczliwie usiuj zapa uzd. Melancholijna muzyka gra faszywie, a w jej tle sysz przeraajcy miech. Obudziem si z zawrotami gowy i potykajc si poszedem do domu. Dryfowaem przez codzienn uczelnian rzeczywisto jak upir. Mj wiat stan do gry nogami. Prbowaem powrci do starego rytmu ycia, znale motywacj do nauki i treningu, ale w niczym ju nie potrafiem odnale sensu. Tymczasem wykadowcy wci trajkotali na temat renesansu, instynktw szczurw i wczesnych lat Miltona. Dzie w dzie, jakby we nie, wczyem si po Sproul Plaa pord demonstracji studenckich i biernych protestw. Nic z tego nie miao dla mnie najmniejszego znaczenia. Samorzdy studenckie nie interesoway mnie, narkotyki nie mogy przynie mi ulgi. Dryfowaem wic, obcy na obcej ziemi, zapany przez dwa wiaty, nie mogc uchwyci si adnego z nich. Pewnego dnia, pnym popoudniem, siedziaem w gaju sekwojowym w pobliu miasteczka uniwersyteckiego. Czekaem na zmrok i mylaem w jaki sposb najlepiej mgbym si zabi. Nie naleaem ju do tego wiata. Zgubiem gdzie buty. Miaem tylko jedn skarpetk, a moje stopy byy brzowe od zakrzepej krwi. Nie czuem blu, nie czuem nic. Postanowiem po raz ostatni odwiedzi Sokratesa. Powlokem si w kierunku stacji i zatrzymaem na skrzyowaniu. Sokrates koczy wanie my samochd, kiedy na stacj wesza kobieta z ma dziewczynk, w wieku okoo czterech lat. Nie sdz, eby kobieta znaa Sokratesa. By moe pytaa go o drog. Nagle dziewczynka wycigna do niego rce. Podnis j, a ona zarzucia mu rce na szyj. Kobieta prbowaa j odcign, ale dziewczynka nie chciaa go puci. Sokrates mia si i mwi co do niej delikatnie stawiajc na ziemi. Potem uklkn i oboje uciskali si.

33

Ogarn mnie niezrozumiay smutek i zaczem paka. Moje ciao drao z blu. Odwrciem si, przebiegem kilkaset metrw i runem si na ciek. Byem zbyt zmczony, by i do domu, aby robi cokolwiek moe wanie to mnie uratowao. Obudziem si w szpitalu. W rami miaem wbit ig. Kto mnie ogoli i umy. Czuem, e przynajmniej odpoczem. Zwolniono mnie nastpnego popoudnia. Zadzwoniem do Centrum Zdrowia Cowella. Doktor Baker, dzie dobry odezwaa si jego sekretarka. Nazywam si DaN Millman. Chciabym umwi si z doktorem Bakerem jak najszybciej. Dobrze, panie Millman powiedzia pogodny, profesjonalnie przyjazny gos sekretarki psychiatry. Doktor moe pana przyj w przyszym tygodniu. Czy wtorek o trzynastej panu pasuje? Nie ma nic wczeniejszego? Obawiam si, e nie... Zabij si, zanim minie ten tydzie, prosz pani. Czy moe pan przyj dzisiaj po poudniu? zapytaa uspokajajco. Moe by o drugiej? Tak. Dobrze, do widzenia, panie Millman. Doktor Baker by wysokim, korpulentnym mczyzn, z lekkim nerwowym tikiem koo lewego oka. Nagle cakowicie odesza mi ochota na rozmow z nim. Jak miabym zacz? No wic, Herr Doktor. Mam nauczyciela o imieniu Sokrates, ktry wskakuje na dachy nie, nie zeskakuje z nich, to jest wanie to, co ja planuj zrobi. I, o tak zabiera mnie w podre w inny czas i miejsce, i staj si wiatrem, i jestem troch przygnbiony i, tak, w szkole wszystko dobrze i jestem gwiazd w gimnastyce i chc si zabi." Wstaem. Dzikuj za paski cenny czas, doktorze. Ju czuj si wspaniale. Chciaem tylko zobaczy jak yje lepsza klasa ludzi. Jest wietnie. Doktor Baker zacz mwi dobierajc waciwe" sowa, ale ja ju wyszedem, poszedem do domu i zasnem. Chwilowo sen wydawa si najatwiejszym rozwizaniem. Tej nocy powlokem si na stacj. Joy tam nie byo. Cz mnie doznaa ogromnego rozczarowania tak bardzo chciaem raz jeszcze spojrze jej w oczy, trzyma j w ramionach i by w jej objciach ale cz mnie poczua ulg. Znw bylimy sam na sam Sokrates i ja. Kiedy usiadem, nie wspomnia nic o mojej nieobecnoci, powiedzia tylko: Wygldasz na zmczonego i przygnbionego. Powiedzia to bez cienia wspczucia. Moje oczy wypeniy si zami. Tak, jestem przygnbiony. Przyszedem si z tob poegna. Jestem ci to winien. Utknem w p drogi i nie znios tego wicej. Nie chc ju duej y. Mylisz si odnonie dwch spraw, Dan. Podszed i usiad obok mnie na sofie. Po pierwsze, nie jeste jeszcze w p drogi, duo ci do tego brakuje. Ale jeste bardzo blisko koca tunelu. A druga sprawa powiedzia sigajc do moich skroni to to, e nie zabijesz si. Spojrzaem na niego. Wtedy uwiadomiem sobie, e ju nie jestemy na stacji. Siedzielimy w pokoju taniego hotelu. Czuo si tam charakterystyczny, stchy zapach, na pododze leay cienkie, szare chodniki, a cae umeblowanie stanowiy dwa mae ka i mae, pknite, stare lustro. Co si dzieje? na moment wrcio w moim gosie ycie. Te podre zawsze byy szokiem dla mojego organizmu. Poczuem nagy przypyw energii. Kto prbuje popeni samobjstwo. Tylko ty moesz go powstrzyma. Jeszcze nie prbuj si zabi powiedziaem. Nie ty, durniu. Ten mody czowiek za oknem, na wystpie. Jest studentem Uniwersytetu Poudniowej Kalifornii. Ma na imi Donald, gra w pik non i studiuje filozofi. Jest na ostatnim roku i nie chce duej y. Id do niego Sokrates gestem wskaza na okno. Sokratesie, nie mog.

34

 A wic on umrze. Wyjrzaem przez okno i okoo pitnastu piter niej zobaczyem grupki malutkich z tej wysokoci ludzi stojcych na ulicach w rdmieciu Los Angeles i gapicych si w gr. Ujrzaem te jasnowosego, modego chopaka w brzowych Lewisach i koszulce, ktry trzy metry ode mnie sta na wskim wystpie i spoglda w d. Szykowa si do skoku. Nie chcc, by si przestraszy, zawoaem go po imieniu. Nie usysza mnie. Donaldzie! zawoaem ponownie. Poderwa gow i prawie straci rwnowag. Nie zbliaj si do mnie! ostrzeg. Skd znasz moje imi? zapyta. Mj przyjaciel ci zna, Donaldzie. Mog tu usi na tym wystpie i pogada z tob? Nie bd si zblia. Nie, do ju sw. Twarz mia sflacza, monotonny gos prawie pozbawiony by ycia. Don, czy ludzie nazywaj ci Don? Tak odpowiedzia automatycznie. Dobra, Don, rozumiem, to jest twoje ycie. W kadym razie 99 procent ludzi na wiecie zabija si. A co to ma, do cholery, znaczy? zapyta, a nutka powracajcego ycia zabrzmiaa w jego gosie. Przylgn mocniej do ciany. Dobra, powiem ci. Wikszo ludzi zabija sposb, w jaki yj wiesz, co mam na myli, Don? Czasem zajmuje im to trzydzieci, czterdzieci lat. Zabijaj si poprzez palenie czy picie, przez stres lub przejedzenie, ale tak czy inaczej zabijaj si. Zbliyem si do niego o metr. Musiaem ostronie dobiera sowa. Don, ja mam na imi Dan. auj, e nie mamy wicej czasu na rozmow, by moe wiele nas czy. Ja rwnie jestem sportowcem, z Uniwersytetu w Berkeley. Tak, ale... przerwa i zacz si trz. Suchaj Don, siedzenie tu, na tym wystpie, troch mnie przeraa. Musz wsta, eby si czego zapa. Wstaem powoli. Ja rwnie troch draem. Jezu, pomylaem, co ja tu robi na tym wystpie? Mwiem cicho, prbujc nawiza z nim kontakt. Don, syszaem, e dzi ma by pikny zachd soca. Wiatry Santa Ana nios chmury burzowe. Jeste pewien, e nie chcesz ju nigdy zobaczy kolejnego zachodu lub wschodu soca? Jeste pewien, e nie chcesz ju nigdy pj na wycieczk w gry? Nigdy nie byem w grach. Nie uwierzyby, Don. Wszystko tam jest czyste woda i powietrze. Wszdzie czuje si zapach sosnowych igie. Moe moglibymy skoczy tam razem. Co o tym sdzisz? Do licha, jeli chcesz si zabi, zawsze bdziesz mg to zrobi pniej, jak ju zobaczysz gry. Powiedziaem to, co mogem powiedzie. Teraz wszystko zaleao od niego. Gdy tak do niego mwiem, z kad chwil coraz bardziej chciaem, aby y. Byem teraz tylko metr od niego. Przesta! powiedzia. Chc umrze... teraz. Poddaem si. W porzdku powiedziaem. W takim razie skacz z tob. W kocu i tak widziaem ju te cholerne gry. Po raz pierwszy spojrza na mnie. Mwisz powanie? Tak, mwi powanie. Skaczesz pierwszy, czy ja mam to zrobi? Ale dlaczego chcesz umiera? zapyta, To szalone. Wygldasz tak zdrowo. Na pewno masz po co y. Wiesz co powiedziaem. Nie wiem jakie ty masz problemy, ale przy moich s one znikome. Nawet by ich nie poj. Lepiej o nich nie wspomina. Spojrzaem w d. To byoby takie atwe tylko si wychyli i pozwoli grawitacji dokoczy dziea. I chocia raz udowodnibym, e ten pyszakowaty Sokrates si pomyli. Mgbym lecc mia si i

35

krzycze: Pomylie si, stary durniu!", a gruchnbym o ziemi, roztrzaska koci, zmiady narzdy i odci si na zawsze od wszystkich nadchodzcych zachodw soca. Zaczekaj! To Don wycign do mnie rk. Zawahaem si, potem j chwyciem. Gdy spojrzaem mu w oczy, jego twarz zacza si zmienia. Zwzia si. Jego wosy pociemniay, ciao zmalao. Staem tam patrzc sam na siebie. Potem lustrzane odbicie znikno i zostaem sam. Przestraszony, zrobiem krok w ty i polizgnem si. Runem w d koziokujc, okiem umysu widziaem przeraajcego zakapturzonego upiora oczekujcego na dole. Syszaem gos Sokratesa, ktry wrzeszcza gdzie z gry: Dziesite pitro bielizna damska, przecierada, sme pitro sprzt domowy, kamery. Leaem w kantorze na sofie patrzc na umiechajcego si agodnie Sokratesa. I co? zapyta. Cigle zamierzasz si zabi? Nie. Wraz z t decyzj raz jeszcze spad na mnie ciar odpowiedzialnoci za wasne ycie. Powiedziaem mu jak si czuj. Sokrates chwyci mnie za ramiona i powiedzia tylko: Trzymaj si tego, Dan. Tej nocy, zanim odszedem, zapytaem go: Gdzie jest Joy? Chc j znowu zobaczy. W odpowiednim czasie. By moe pniej przyjdzie do ciebie. Ale gdybym tylko mg z ni porozmawia, byoby mi duo atwiej. Kto ci powiedzia, e bdzie atwo? Sokratesie powiedziaem. Ja musz si z ni zobaczy! Jedyne co musisz, to przesta widzie wiat z punktu widzenia swoich wasnych pragnie. Wyluzuj si! Kiedy pokonasz umys, dojdziesz do swoich zmysw. Do tego czasu chc, eby nadal obserwowa, na ile to moliwe, mietnik wasnego umysu. Gdybym chocia mg do niej zadzwoni... Doczekasz si w kocu! W nastpnych tygodniach haas w mojej gowie panowa niepodzielnie. Dzikie, przypadkowe, gupie myli; poczucie winy, obawy, pragnienia haas. Nawet podczas snu oguszajca cieka dwikowa moich snw atakowaa moje uszy. Sokrates mia cakowit racj. Byem w wizieniu. By wtorek, dziesita wieczr, gdy przybiegem na stacj. Wpadajc do kantoru, wyjczaem. Sokratesie! Zwariuj, jeeli nie cisz tego haasu! Mj umys jest szalony wszystko jest tak jak powiedziae! Bardzo dobrze! powiedzia. To pierwsze odkrycie wojownika. Jeli to ma by postp, to wol si cofa. Dan, co si dzieje, gdy wsiadasz na dzikiego konia, o ktrym sdzie, e jest oswojony? Zrzuca ci albo wybija ci kopytem zby. ycie, na swj zabawny sposb, dao ci w zby wielokrotnie. Nie mogem temu zaprzeczy. Ale gdy wiesz, e ko jest dziki, moesz z nim postpowa w odpowiedni sposb. Myl, e rozumiem, Sokratesie. Czy moe chodzi ci o to, e ju rozumiesz, e mylisz? umiechn si. Wyszedem z instrukcj, by pozwoli mojemu odkryciu stabilizowa si" jeszcze przez par dni. Staraem si robi to jak najlepiej. Przez kilka ostatnich miesicy moja wiadomo wzrosa, ale wszedem do kantoru z tymi samymi pytaniami: Sokratesie, w kocu zdaem sobie spraw z rozmiarw szumu w mojej gowie. Mj ko jest dziki jak mam go oswoi? Jak uciszy ten haas? Co mam robi? Hm, podrapa si po gowie myl, e bdziesz musia rozwin bardzo due poczucie humoru. Rykn miechem, potem ziewn i przecign si. Nie robi tego w taki sposb, w jaki

36

zazwyczaj robi to wikszo ludzi rozcigajc ramiona na boki, ale przeciga si jak kot. Wygi plecy w kabk, a usyszaem jak jego krgosup zacz strzela: trachtrachtrachtrach. Sokratesie, czy wiesz, e wygldasz jak kot, gdy si tak przecigasz? Tak sdz odpar obojtnie. Naladowanie praktycznych zwyczajw rnych zwierzt jest dobr rzecz, tak samo jak naladowanie pozytywnych cech niektrych ludzi. Osobicie podziwiam koty. Poruszaj si jak wojownicy. A tobie si zdarzao, e wzorowae si na ole doda. Nie sdzisz, e czas ju zacz poszerza repertuar? Tak, tak myl odpowiedziaem spokojnie, ale byem zy. Znalazem jak wymwk i poszedem do domu wczeniej, tu po pnocy. Spaem przez pi godzin, wstaem zanim zadzwoni budzik i ponownie poszedem w kierunku stacji. W tym momencie podjem ciche postanowienie. Koniec z odgrywaniem roli ofiary, kogo, przy kim Sokrates mgby czu si lepszy. Teraz ja bd myliwym. Wytropi go. Bya jeszcze godzina do witu, kiedy to koczya si jego zmiana. Schowaem si niedaleko stacji w krzakach, ktre odgradzay dolny skraj miasteczka uniwersyteckiego. Zamierzaem pj za Sokratesem i w jaki sposb odnale Joy. Spogldajc przez licie, obserwowaem kady jego ruch. Przy intensywnym czuwaniu moje myli ucichy. Moim jedynym pragnieniem byo dowiedzie si czego o yciu Sokratesa poza stacj na ten temat zawsze milcza. Teraz sam wytropi odpowied. Wpatrywaem si w niego jak sowa. Widziaem, jaki jest sprawny i peen gracji. Zmywa szyby samochodw bez adnego zbdnego ruchu, niczym artysta wtyka w otwr zbiornika dysz dystrybutora paliwa. Sokrates wszed do garau, prawdopodobnie, aby popracowa przy samochodzie. Poczuem si zmczony. Niebo byo ju jasne, gdy poderwaem si z parominutowej drzemki. Och, nie zgubiem go! Wtedy dostrzegem jak przygotowywa si do wyjcia. Poczuem skurcz serca, gdy wyszed ze stacji, przeszed przez ulic i skierowa si prosto w stron miejsca, w ktrym siedziaem sztywny, drcy i obolay, ale dobrze schowany. Miaem tylko nadziej, e tego ranka nie bdzie mia ochoty na gupstwa i nie zechce poazi po krzakach. Cofnem si gbiej midzy listowie i wstrzymaem oddech. Para sandaw przesza obok, nie dalej ni metr od miejsca mojej kryjwki. Ledwo syszaem jego ciche kroki. Pody ciek, ktra skrcaa w prawo. Szybko, ale ostronie jak wiewirka, przemykaem t sam ciek. Sokrates szed w zadziwiajcym tempie, ledwie mogem za nim nady i prawie go zgubiem. W pewnym momencie, daleko przed sob, zobaczyem siw gow wchodzc do Biblioteki Doe. Co on moe robi w takim miejscu? pomylaem. Drc z podniecenia podszedem bliej. Wszedem przez due, dbowe drzwi i minem grupk studentw rannych ptaszkw", ktrzy odwracali gowy i miali si patrzc na mnie. Nie zwracaem na nich uwagi tropic swoj ofiar wzdu korytarza. Ujrzaem jak Sokrates skrci w prawo i znikn. Podbiegem do tego miejsca, gdzie znikn. Nie mogem si myli. Wszed przez te drzwi. Bya to mska toaleta i nie byo z niej innego wyjcia. Nie miaem wej do rodka. Ustawiem si przy aparacie telefonicznym. Mino dziesi minut, dwadziecia. Czy mogem go zgubi? Mj pcherz wysya sygnay alarmowe. Musiaem wej do rodka nie tylko eby znale Sokratesa, ale by skorzysta z toalety. Niby czemu nie? To w kocu by mj teren, nie jego. To on bdzie musia si tumaczy. Mimo to sytuaq'a bdzie niezrczna. Wszedem do wyoonej kafelkami toalety. W pierwszej chwili nie dostrzegem nikogo. Zaatwiwszy wasn potrzeb, zaczem szuka uwaniej. Nie byo innych drzwi, wic on nadal musia tu by. Jaki mczyzna wyszed z kabiny i zobaczy mnie, jak kucajc zagldaem pod drzwi kabin. Popiesznie opuci toalet krcc z dezaprobat gow i marszczc brwi. Powrciem do poszukiwa. Pochyliem gow, rzucajc szybkie spojrzenie pod ostatni kabin. Najpierw zobaczyem par stp w sandaach, a potem nagle w polu widzenia pojawia si twarz Sokratesa, do gry nogami, z przechylonym, szerokim umiechem. Najwidoczniej sta tyem do drzwi i nachylajc si do przodu wystawi gow pomidzy kolanami. W szoku potknem si i przewrciem do tyu. Byem cakowicie zdezorientowany. Nie potrafiem znale wytumaczenia swojego dziwacznego zachowania w toalecie.

37

Sokrates otworzy drzwi kabiny na ocie z promiennym umiechem. Ojej, mona dosta zatwardzenia, gdy si jest ledzonym przez modego wojownika! Jego miech zagrzmia w wyoonym kafelkami pomieszczeniu, a ja poczerwieniaem. Znowu mu si udao! Znowu pozwoliem z siebie zrobi osa i prawie czuem jak wyduaj mi si uszy. A kipiaem ze wstydu i ze zoci. Czuem, e moja twarz robi si czerwona. Spojrzaem w lustro i zobaczyem, e we wosach mam adnie upit t wstk. Wszystko zaczo nabiera sensu umiechy ludzi i miech, gdy szedem przez miasteczko, i dziwne spojrzenie faceta w toalecie. Sokrates musia przypi mi j, gdy przysnem w krzakach. Nagle poczuem ogromne zmczenie, odwrciem si i wyszedem za drzwi. Zanim drzwi zamkny si za mn, usyszaem Sokratesa, ktry mwi nie bez tonu sympatii w gosie: To miao ci tylko przypomnie, kto tu jest nauczycielem, a kto uczniem. Tego popoudnia wiczyem z dzik furi. Nie odzywaem si do nikogo. Przezornie nikt te nie odezwa si do mnie ani sowem. W duszy wciekaem si i przysigaem, e zrobi wszystko, co niezbdne, aby Sokrates uzna mnie za wojownika. Jeden z kolegw z grupy zatrzyma mnie, gdy wychodziem i wrczy kopert. Kto zostawi to w biurze trenera. Jest zaadresowana do ciebie, Dan. Jeden z twoich fanw? Nie wiem. Dziki, Herb. Wyszedem za drzwi i rozerwaem kopert. Na gadkiej kartce papieru byo napisane: Gniew jest silniejszy ni lk, silniejszy ni al. Twj duch wzrasta. Jeste gotw na miecz Sokrates."

3. Uwalniajce cicie Nastpnego ranka znad Zatoki nadcigna mga. Przysonia letnie soce i ochodzia powietrze. Obudziem si pno. Zrobiem sobie herbat i zjadem jabko. Postanowiem odpry si przed przystpieniem do codziennych zaj. Wycignem wic swj may telewizor i nasypaem ciasteczek do miseczki. Wczyem jaki melodramat i pogryem si w cudzych problemach. Gdy tak wpatrywaem si w ekran, zahipnotyzowany filmem, signem po kolejne ciasteczko i odkryem, e miseczka bya pusta. Czybym zjad je wszystkie? Nieco pniej poszedem pobiega na Edwards Field. Spotkaem tam Dwighta, ktry pracowa w Lawrence Hali of Science w Berkeley Hills. Musiaem spyta o jego imi po raz drugi, poniewa nie dosyszaem" za pierwszym razem. Kolejny przykad mojej sabej uwagi i bdzcego umysu. Po kilku okreniach Dwight wspomnia co o bezchmurnym, bkitnym niebie. Byem tak pochonity mylami, e nawet nie zauwayem nieba. Potem Dwight skierowa si ku wzgrzom by maratoczykiem a ja wrciem do domu rozmylajc o wasnym umyle o ujarzmieniu jego aktywnoci, jeli w ogle o to chodzio. Zauwayem, e na sali treningowej jestem w peni skupiony i precyzyjnie wykonuj kad czynno, ale kiedy tylko kocz wiczenia, moje myli ponownie przesaniaj mi postrzeganie. Tego wieczoru poszedem na stacj wczenie, majc nadziej spotka si z Sokratesem ju na pocztku jego zmiany. Robiem co mogem, eby zapomnie o wczorajszym zajciu w bibliotece i gotw byem pozna kade antidotum na mj nadaktywny umys, ktre Sokrates raczy mi zasugerowa. Czekaem. Mina pnoc. Niebawem nadszed Sokrates. Gdy tylko weszlimy do kantoru, zaczem kicha i wydmuchiwa nos. Byem lekko przezibiony. Sokrates nastawi wod na herbat, a ja, zgodnie ze swoim zwyczajem, zaczem zadawa pytania. Sokratesie, jak mam zatrzyma myli, swj umys inaczej ni przez rozwijanie poczucia humoru? Najpierw musisz zrozumie skd si bior myli, jak powstaj. Teraz, na przykad, jeste przezibiony. Te fizyczne objawy mwi ci, e ciao potrzebuje rwnowagi, chce odbudowa waciw

38

relacj ze wiatem sonecznym, wieym powietrzem, prostym jedzeniem. Pragnie odpry si w odpowiednim rodowisku. Co to wszystko ma wsplnego z moim umysem? Bardzo duo. Przypadkowe myli, ktre ci przeszkadzaj i rozpraszaj ci, s rwnie oznakami braku harmonii z otoczeniem. Kiedy umys opiera si yciu, pojawiaj si myli. Kiedy dzieje si co sprzecznego z przekonaniami, robi si zamieszanie. Myl jest niewiadom reakcj na ycie. Na stacj wjecha samochd. Na przednich siedzeniach siedziaa sztywno starsza para w oficjalnych strojach. Chod ze mn poleci Sokrates. Zdj kurtk i baweniany podkoszulek, odsaniajc go klatk piersiow i ramiona z chudymi, dobrze zarysowanymi miniami pod gadk, pprzeroczyst skr. Podszed do samochodu od strony kierowcy i umiechn si do zszokowanej pary. Czym mog wam suy, ludzie? Paliwa dla ducha? Moe oleju, eby zagodzi problemy waszego wieku? A moe nowy akumulator, by doda nieco energii waszemu yciu? Mrugn do nich porozumiewawczo i sta nieruchomo umiechajc si, gdy tymczasem auto skoczyo do przodu i umkno ze stacji. Podrapa si po gowie. Moe wanie im si przypomniao, e nie zakrcili kranu w domu? Gdy odpoczywalimy w kantorze, popijajc herbat, Sokrates wyjani mi swoj lekcj: Widziae, e ci ludzie opierali si temu, co dla nich byo nienormaln sytuacj. Uwarunkowani swoimi wartociami i lkami, nie nauczyli si reagowa spontanicznie. A mogem sta si gwn atrakcj ich dnia! Po chwili mwi dalej: Widzisz, Dan, gdy si opierasz temu, co si wydarza, twj umys zaczyna pracowa na przyspieszonych obrotach. Myli, ktre w ciebie uderzaj, faktycznie s twoim wasnym wytworem. A czy twj umys dziaa inaczej? Mj umys jest jak staw o niezmconej powierzchni. Natomiast twj umys jest peen fal, poniewa czujesz si oddzielony od nieplanowanych, niepodanych zdarze i czsto przez nie zagroony. Twj umys jest jak staw, do ktrego kto wrzuci ogromny gaz! Suchajc wpatrywaem si w gb wasnego kubka, kiedy poczuem dotknicie tu za uszami. Nagle moja uwaga wzrosa. Wpatrywaem si gbiej, coraz gbiej w kubek, w d, w d... Znajdowaem si pod wod i patrzyem w gr. To zabawne! Czybym wpad do wasnego kubka z herbat? Miaem petwy i skrzela byem ryb. Machnem ogonem i pomknem w kierunku dna, gdzie byo cicho i spokojnie. Nagle potny gaz rozbi powierzchni wody. Fale uderzeniowe odrzuciy mnie w ty. Machajc petwami odpynem w poszukiwaniu schronienia. Ukryem si, czekajc a wszystko si uspokoi. Z upywem czasu przyzwyczaiem si do maych kamieni, ktre czasami wpaday do wody, tworzc krgi na jej powierzchni. Jednak wiksze chlupnicia nadal mn wstrzsay. Ponownie znalazem si w suchym" wiecie wypenionym dwikiem. Leaem na sofie i patrzyem szeroko otwartymi oczami na umiechajcego si Sokratesa. Sokratesie, to byo niewiarygodne! Prosz, do tych rybich historii! Ciesz si, e dobrze ci si pywao. Mog teraz kontynuowa? Nie czeka na odpowied. Bye bardzo nerwow ryb, ktra uciekaa przed kadym wikszym pluskiem. Pniej przywyke do fal, ale nadal nie miae wgldu w ich przyczyn. Jak widzisz mwi dalej ryba potrzebuje olbrzymiego przeskoku wiadomoci, aby mc dostrzec rdo fal, znajdujce si poza wod, w ktrej jest zanurzona. Ty rwnie potrzebujesz podobnego przeskoku wiadomoci. Kiedy jasno zrozumiesz, czym jest rdo, zobaczysz, e fale twojego umysu nie maj z tob nic wsplnego. Bdziesz je po prostu obserwowa, bez przywizania, nie bdc zmuszonym do reagowania za kadym razem, gdy do wody wpada kamyk. Gdy uspokoisz swoje myli, uwolnisz si od niepokoju wiata. Pamitaj, gdy masz zmartwienie, zostaw myli i zajmij si swoim umysem! Ale jak, Sokratesie? Cakiem nieze pytanie! wykrzykn. Jak ju nauczye si podczas swoich treningw, skoki gimnastyczne czy te wiadomoci nie zdarzaj si od razu. Ich opanowanie wymaga czasu i praktyki. A praktyk wgldu w rdo wasnych fal jest medytacja.

39

Oznajmiwszy to, przeprosi i wyszed do toalety. Teraz nadszed czas, by zaskoczy go moj niespodziank. Jestem krok przed tob, Sokratesie wrzasnem z sofy, by mg usysze mnie przez drzwi toalety. Tydzie temu zapisaem si do grupy medytacyjnej. Pomylaem, e sam mgbym zrobi co z tym moim starym umysem wyjaniem. Co wieczr siedzimy tam razem przez p godziny. Zaczynam ju bardziej si odpra i troch kontroluj wasne myli. Zauwaye, e jestem spokojniejszy? Powiedz, praktykujesz medytacj? Jeli nie, to mog ci pokaza, czego si nauczyem... Drzwi toalety otworzyy si z hukiem i Sokrates wyskoczy z dzikim, mrocym krew w yach okrzykiem. Trzymajc nad gow lnicy miecz samurajski bieg prosto na mnie! Zanim zdyem si ruszy, miecz wisn tnc powietrze i zatrzyma si par centymetrw nad moj gow. Spojrzaem na wiszcy nade mn miecz, a potem na Sokratesa. Szczerzy zby w umiechu. Wiesz jak zrobi pokazowe wejcie! Prawie umarem ze strachu! wysapaem. Ostrze unioso si powoli. Wiszc nad moj gow, zdawao si rozwietla cae pomieszczenie. Lnio tak, e musiaem zmruy oczy. Postanowiem siedzie cicho. Ale Sokrates tylko uklkn przede mn na pododze, delikatnie pooy miecz pomidzy nami, usiad, zamkn oczy, wzi gboki oddech i znieruchomia. Obserwowaem go przez chwil, zastanawiajc si, czy ten picy tygrys" obudzi si i rzuci na mnie, jeli si porusz. Mino dziesi minut, dwadziecia. Pomylaem, e by moe chce, ebym rwnie medytowa, wic zamknem oczy i siedziaem przez p godziny. Potem otworzyem oczy i obserwowaem go siedzcego jak Budda. Zaczem si krci i wstaem cicho, aby nala sobie wody. Napeniaem kubek, kiedy pooy mi do na ramieniu. Wzdrygnem si i woda wylaa mi si na buty. Sokratesie, wolabym, eby si tak nie skrada. Czy nie mgby robi troch haasu? Cisza jest sztuk wojownika powiedzia z umiechem a medytacja jest jego mieczem. Jest to gwna bro, ktrej uyjesz, aby odci si od swoich iluzji. Ale zrozum: uyteczno miecza zaley od szermierza. Ty jeszcze nie wiesz jak uywa tej broni, tak wic w twoich rkach moe sta si niebezpiecznym, zwodniczym lub bezuytecznym narzdziem. Pocztkowo medytacja moe pomc ci odpry si. Ale ty obnosisz si ze swoim mieczem", z dum pokazujesz go przyjacioom. Lnienie tego miecza wtrca wielu medytujcych w jeszcze wiksz iluzj, a w kocu porzucaj go, aby szuka kolejnej wewntrznej alternatywy". Natomiast wojownik uywa miecza umiejtnie i z gbokim zrozumieniem. Tnie umys na strzpy, rozpruwajc myli, by ujawni ich brak istoty. Suchaj i ucz si: Gdy Aleksander Wielki maszerowa ze swoj armi przez pustyni, dotar do dwch grubych lin zwizanych w potny wze gordyjski. Nikt nie potrafi go rozwiza, a stan przed nim Aleksander. Bez chwili wahania doby miecza i jednym potnym ciciem przeci wze na dwie czci. By wojownikiem! Tak wanie musisz atakowa wzy swojego umysu mieczem medytacji. A do czasu, gdy przestaniesz potrzebowa jakiejkolwiek broni. W tym momencie wtoczy si na stacj stary volkswagen z karoseri wieo pomalowan na biao i z tcz wymalowan na boku. Wewntrz siedziao sze trudnych do odrnienia od siebie osb. Gdy zbliylimy si do nich, zobaczylimy e s tam dwie kobiety i czterech mczyzn, wszyscy ubrani od stp do gw w identyczne niebieskie stroje. Rozpoznaem, e s to czonkowie jednej z wielu grup duchowych z rejonu Zatoki. Ludzie ci obudnie udawali, e nas nie widz, jakby nasza przyziemno moga ich skala. Oczywicie Sokrates przyj wyzwanie, natychmiast udajc kulawego, seplenicego osobnika. Drapic si bez przerwy, wyglda zupenie jak Quasimodo. Hej, Jack powiedzia do kierowcy, ktry mia najdusz brod, jak kiedykolwiek widziaem. Chceta paliwa, czy co? Tak, chcemy paliwa odpowiedzia mczyzna gosem agodnym jak olej saatkowy. Sokrates ypn okiem na dwie kobiety z tyu i wtykajc gow przez okno wyszepta gono: Hej, wy medytujecie? zapyta tak, jakby mia na myli wyjtkow form seksualnego wyzwolenia. Owszem odpowiedzia kierowca gosem, z ktrego bia kosmiczna wyszo. A teraz, czy mgby nala nam benzyny?

40

Sokrates da mi znak, abym napeni zbiornik, podczas gdy sam zacz naciska wszystkie guziki, ktre mia przed sob kierowca. Ej ty, wiesz, w tej sukni wygldasz co jak dziewczyna, facet nie zrozum mnie ze, jest naprawd adna. A czemu si nie golisz? Co tam kryjesz pod tymi kakami? Ja kurczyem si ze wstydu, a Sokrates rozkrca si na dobre: Ej powiedzia do jednej z kobiet. Czy ten facet, to twj chopak? Powiedz mi zwrci si do mczyzny na przednim siedzeniu. Czy wy to w ogle robicie, czy si oszczdzacie, tak jak pisali w National Enquirer? Tego byo ju za wiele. Zanim Sokrates wyda im reszt guzdrzc si niesamowicie (myli si w obliczeniach i zaczyna od nowa) nie mogem ju powstrzyma miechu, a ludzie w samochodzie trzli si ze zoci. Kierowca chwyci drobne i ruszy ze stacji w niezbyt witobliwy sposb. Gdy samochd odjeda, Sokrates wrzasn: Medytacja dobrze wam robi. wiczcie dalej! Ledwie zdylimy wrci do kantoru, gdy na stacj wjecha duy chevrolet. Prawie rwnoczenie z brzdkiem dzwonka rozlego si niecierpliwe trbienie klaksonu. Wyszedem z Sokratesem, aby mu pomc. Za kkiem siedzia czterdziestoletni nastolatek" ubrany w jaskrawy, satynowy strj i duy ozdobiony pirami kapelusz safari. By niesamowicie nerwowy i bezustannie stuka doni w kierownic. Obok niego siedziaa kobieta w trudnym do okrelenia wieku. Mrugaa sztucznymi rzsami i pudrowaa nos przegldajc si w tylnim lusterku. Z jakiego powodu ich widok mnie razi. Wygldali gupio. Miaem ochot powiedzie: Dlaczego nie zachowujecie si odpowiednio do swojego wieku?", lecz tylko obserwowaem i czekaem. Ej, facet, masz tu automat z papierosami? zapyta nerwowy kierowca. Sokrates przesta robi to, co robi. Nie, prosz pana, ale troch dalej jest caodobowy sklep odpowiedzia z ciepym umiechem, po czym z pen uwag wrci do pilnowania paliwa. Wyda reszt w taki sposb, jakby podawa herbat cesarzowi. Gdy samochd odjecha pozostalimy jeszcze przy pompie wdychajc nocne powietrze. Tych ludzi potraktowae tak uprzejmie, a bye zdecydowanie nieprzyjemny w stosunku do odzianych w niebieskie stroje poszukiwaczy duchowych, ktrzy przecie na pewno byli na wyszym poziomie rozwoju. O co tu chodzi? Cho raz da mi prost, bezporedni odpowied. Jedyne poziomy jakie powinny ci interesowa to mj i twj powiedzia z umiechem. Ci ludzie potrzebowali uprzejmoci. Natomiast poszukiwacze duchowi potrzebowali czego innego, co sprowokowaoby ich do mylenia. A czego ja potrzebuj? bknem. Wicej praktyki odpowiedzia szybko. Twoja tygodniowa medytacja nie pomoga ci zachowa spokoju, gdy biegem na ciebie z mieczem, ani te nie pomoga naszym niebiesko odzianym przyjacioom, kiedy troch z nich poartowaem. Inaczej mwic przewrt w przd to jeszcze nie caa gimnastyka. Technika medytacyjna to tylko cz drogi wojownika. Jeeli nie dostrzeesz caoci obrazu, moesz ulec zudzeniu, moesz wiczy przez cae ycie jedynie przewroty w przd lub tylko medytacj i w ten sposb osigniesz tylko czciow korzy z treningu. To, czego ci potrzeba, aby utrzyma waciwy kurs, to specjalna mapa, ktra obejmowaaby cay badany teren. Wtedy zrozumiesz przydatno i ograniczenia medytacji. A ja si pytam gdzie mona dosta dobr map? Oczywicie, na stacji benzynowej! Dobrze, prosz pana, zapraszam wic do kantoru. Dam panu odpowiedni map. miejc si, weszlimy przez drzwi do garau. Klapnem na sofie, a Sokrates bezszelestnie usadowi si pomidzy solidnymi porczami swojego pokrytego pluszem krzesa. Wpatrywa si we mnie przez pen minut. Oho mruknem nerwowo pod nosem co si szykuje.

41

 Problem polega na tym westchn w kocu e nie potrafi wyznaczy terenu dla ciebie, przynajmniej nie w tylu... sowach. Wsta i podszed do mnie z byskiem w oku, ktry zapowiada, e mam pakowa walizki wybieraem si w podr. Przez chwil czuem, e z jakiego miejsca w kosmosie rozszerzam si z prdkoci wiata, nadymam, eksploduj do najdalszych granic istnienia, a staem si wszechwiatem. Nie pozostao nic, co nie byoby we mnie. Staem si wszystkim. Byem wiadomoci rozpoznajc sam siebie. Byem czystym wiatem, ktre fizycy zrwnuj z ca materi, a poeci nazywaj mioci. Byem jednym i byem wszystkim, przekraczajc blaskiem wszystkie wiaty. W tym jednym momencie to, co wieczne, niepoznawalne, zostao mi objawione bez cienia wtpliwoci. W jednej chwili znalazem si z powrotem w swojej wasnej miertelnej formie, unoszc si pord gwiazd. Ujrzaem pryzmat w ksztacie ludzkiego serca, ktry wielkoci przewysza wszystkie galaktyki. Rozszczepia on wiato wiadomoci w eksplozj janiejcych kolorw, promienie mienice si wszystkimi barwami tczy rozchodziy si po caym kosmosie. Moje wasne ciao stao si promiennym pryzmatem, emanujcym na wszystkie strony wielokolorowe wiato. Pojem, e najwyszym celem ludzkiego ciaa jest sta si czystym kanaem dla tego wiata by jego jasno moga rozpuszcza wszelkie przeszkody, wszelkie trudnoci, wszelki opr. Czuem wiato rozchodzce si po caym ciele. Zrozumiaem, e wiadomo czowieka to sposb, w jaki dowiadcza on wiata wiadomoci. Poznaem znaczenie uwagi jest to celowe ukierunkowanie wiadomoci. Ponownie poczuem wasne ciao tym razem jako puste naczynie. Spojrzaem na nogi wypeniy si ciepym, promiennym wiatem, przechodzcym w jasno. Spojrzaem na ramiona to samo. Skupiaem uwag na kadej czci ciaa, a raz jeszcze cay staem si wiatem. W kocu uwiadomiem sobie proces prawdziwej medytacji rozszerza wiadomo, ukierunkowywa uwag, by w kocu podda si wiatu wiadomoci. W ciemnoci byskao wiato. Obudziem si, gdy Sokrates wymachiwa mi przed oczami wiecc latark. wiato nawalio powiedzia owietlajc sobie twarz latark i obnaajc zby jak dynia podczas Halloween. No i co, czy teraz to wszystko jest dla ciebie troch janiejsze? zapyta. Zabrzmiao to jakbym wanie pozna zasad dziaania arwki, anieli widzia dusz wszechwiata. Ledwo mogem mwi. Sokratesie, mam wobec ciebie dug, ktrego nigdy nie bd w stanie spaci. Rozumiem teraz wszystko i wiem co musz zrobi. Nie sdz, ebym musia si jeszcze z tob spotyka. Smutno mi byo na myl, e ju zdaem egzamin kocowy. Bdzie mi brakowao Sokratesa. On spojrza na mnie z wyrazem zaskoczenia na twarzy, a potem zacz si mia goniej ni kiedykolwiek przedtem. Cay si trzs, a zy spyway mu po policzkach. W kocu uspokoi si i wyjani powd swojego miechu. Jeszcze nie skoczye, junior. Twoja praca ledwie si zacza. Spjrz na siebie. Zasadniczo jeste tym samym, ktry wszed tu par miesicy temu. To, co ujrzae, to bya tylko wizja, a nie ostateczne doznanie. Z czasem pami o tym zblednie, ale nawet wtedy posuy jako podstawa twojej praktyki. Teraz odpr si i przesta zachowywa si tak powanie! Odchyli si do tyu, jak zawsze z przekornym umiechem. Widzisz powiedzia lekko te mae podre oszczdzaj mi wielu trudnych wyjanie, ktrych musiabym ci udziela, eby ci owieci. Wanie w tym momencie zapalio si wiato i obaj rozemialimy si. Sign do maej lodwki stojcej obok chodziarki z wod i wyj z niej kilka pomaraczy, ktre zacz wyciska przygotowujc sok. Jeli chcesz wiedzie kontynuowa ty te oddajesz mi przysug. Ja rwnie utknem" w tym miejscu, czasie i przestrzeni, i mam pewien dug do spacenia. Dua cz mnie zaangaowaa si w twj postp. Aby ci uczy powiedzia wrzucajc skrki pomaraczy przez rami do kosza (za kadym razem idealnie trafia) dosownie musiaem wsadzi w ciebie cz siebie. To spora inwestycja, wierz mi. A wic niewtpliwie jest to wysiek zespoowy. Skoczy przygotowywa sok i wrczy mi ma szklank.

42

 Spenijmy wic toast powiedziaem za udan wspprac. Dobra umiechn si. Powiedz mi co o tym dugu. Komu jeste go winien? Powiedzmy, e to cz Zasad Gry. To gupia odpowied. Moe i gupia, niemniej jednak w moim biznesie musz przestrzega okrelonych zasad. Wyj ma wizytwk. Wygldaa cakiem normalnie, dopki nie zauwayem sabej powiaty wok niej. Wytoczony napis gosi: Firma: Wojownik Waciciel: Sokrates Specjalizacja: Paradoks, humor i zmiana Schowaj j dobrze. Pewnego dnia moe ci si przyda. Kiedy bdziesz mnie potrzebowa kiedy naprawd bdziesz mnie potrzebowa po prostu we wizytwk do rk i zawoaj mnie. Zjawi si w ten czy w inny sposb. Woyem j pieczoowicie do portfela. Bd jej pilnowa, Sokratesie. Moesz na to liczy. Eee, a tak przy okazji, nie masz takiej wizytwki z adresem Joy? Zignorowa mnie. Siedzielimy w milczeniu, kiedy Sokrates zacz przygotowywa jedn ze swoich chrupicych saatek. Wtedy przyszo mi do gowy pytanie. Sokratesie, jak mam to zrobi? Jak mam otworzy si na wiato wiadomoci? No c odpowiedzia pytaniem na pytanie co robisz, kiedy chcesz widzie? Patrz! zamiaem si. Aha, masz na myli medytacj, tak? Tak! odpowiedzia. A oto jej rdze powiedzia koczc krojenie warzyw. Istniej dwa rwnolege procesy: Jednym jest wgld ch uwagi, ukierunkowywanie wiadomoci tak, aby skupiaa si dokadnie na tym, co chcesz widzie. Drugim procesem jest poddanie si swobodny przepyw wszystkich pojawiajcych si myli. To jest prawdziwa medytacja w ten sposb odcinasz si od umysu. Opowiem ci historyjk, ktra dobrze pasuje do tematu: Student medytacji siedzia w gbokiej ciszy wraz z grupk innych praktykujcych. Przeraony wizj krwi, mierci i demonw, wsta, podszed do nauczyciela i wyszepta: Roszi, miaem wanie przeraajc wizj! Zostaw to powiedzia nauczyciel. Par dni pniej student rozkoszowa si fantastycznymi wizjami erotycznymi, wgldami w sens ycia, anioami i kosmicznymi dekoracj'ami. Zostaw to powiedzia nauczyciel, podchodzc z tyu z kijem i wymierzajc studentowi tgie uderzenie. Rozbawiony t histori rozemiaem si i powiedziaem: Wiesz, myl e... Zostaw to! powiedzia Sokrates i stukn mnie w gow marchewk. Jedlimy. Ja nabieraem warzywa widelcem on podnosi je kawaek po kawaku paeczkami, oddychajc spokojnie w trakcie przeuwania. Nigdy nie bra kolejnego kawaka, dopki nie skoczy z poprzednim, jakby kady ks sam w sobie by maym posikiem. W pewnym sensie podziwiaem jego sposb jedzenia, bo sam apczywie pochaniaem wszystkie posiki. Skoczyem je pierwszy, usiadem wygodnie i oznajmiem: Sdz, e jestem gotw na prawdziw medytacj. Ach tak? Sokrates odoy paeczki. Na podbj umysu, co? Gdyby tylko by chtny. Jestem chtny! Chc samowiadomoci. Dlatego wanie tu jestem.

43

 Chcesz samopotwierdzenia, a nie samowiadomoci. Jeste tu, bo nie masz lepszego wyboru. Ale ja naprawd chc uwolni si od swojego haaliwego umysu zaprotestowaem. To twoja najwiksza ze wszystkich iluzja, Dan. Jeste jak facet, ktry odmawia zaoenia okularw i upiera si, e gazety i tak nie s ju drukowane wyranie. Mylisz si powiedziaem, krcc gow. Nie oczekuj, eby ju dostrzega prawd, ale musisz j usysze. Do czego zmierzasz? zapytaem niecierpliwie, a moja uwaga rozpyna si. Oto sedno sprawy powiedzia Sokrates gosem, ktry zmusi mnie do ponownego skupienia uwagi. Identyfikujesz si ze swoimi drobnymi, dokuczliwymi, zasadniczo kopotliwymi przekonaniami i mylami wierzysz, e jeste swoimi mylami. Nonsens! Twoje uporczywe iluzje s jak toncy statek, junior. Radz ci, eby je porzuci, pki jest jeszcze czas. A skd ty moesz wiedzie w jaki sposb utosamiam si" ze swoim umysem? stumiem rosncy gniew. No dobrze westchn. Udowodni ci to. Co masz na myli kiedy mwisz: Id do domu? Czy w naturalny sposb nie przyjmujesz, e jeste oddzielony od domu, w ktrym mieszkasz? No oczywicie! To gupi przykad. A co masz na myli zapyta ignorujc mnie kiedy mwisz: Moje ciao jest dzi obolae? Kto jest tym ja", ktre jest oddzielone od ciaa i mwi o nim jak o wasnoci? Musiaem si rozemia. To tylko semantyka, Sokratesie. Trzeba to jako powiedzie. Zgadza si, ale konwencje jzyka ujawniaj sposb w jaki widzimy wiat. A ty faktycznie zachowujesz si tak, jakby by umysem" lub czym subtelnym wewntrz ciaa. Niby dlaczego miabym chcie to robi? Poniewa twoim najwikszym lkiem jest lk przed mierci, a najgbszym pragnieniem jest ch przeycia. Chcesz czego Na Zawsze, pragniesz Wiecznoci. W swoich zudnych przekonaniach, e jeste tym umysem", duchem" lub dusz" znajdujesz dajc ci ucieczk klauzul w swoim kontrakcie ze miertelnoci. A moe jako umys" bdziesz mg po mierci ciaa wylecie z niego machajc skrzydami, co? Nieza myl umiechnem si. O to wanie chodzi, Dan! To jest tylko myl, nie wicej ni zudna mrzonka. Prawda jest taka: wiadomo nie jest w ciele, to raczej ciao jest w wiadomoci. A ty jeste t wiadomoci nie upiornym umysem, ktry tak ci drczy. Jeste ciaem, ale jeste te wszystkim innym. Wanie to pokazaa ci twoja wizja. Tylko e umys zagroony zmianami jest zakamany. Jeli wic bez adnych myli odprysz si w ciele, to bdziesz szczliwy, zadowolony i wolny, nie odczuwajc oddzielenia. Niemiertelno jest ju twoja, ale nie w sposb, w jaki sobie to wyobraasz czy na jaki masz nadziej. Bye niemiertelny jeszcze zanim si narodzie i bdziesz dugo po tym, jak ciao rozpadnie si. Ciao jest wiadomoci i jest niemiertelne. Ono tylko si zmienia. Umys twoje wasne osobiste przekonania, historia i tosamo to jedyne, co jest miertelne. Wic komu jest on potrzebny? Sokrates rozluni si na fotelu na znak, e skoczy. Sokratesie powiedziaem nie jestem pewien, czy wszystko zrozumiaem. Oczywicie, e nie! rozemia si. Tak czy owak, sowa niewiele znacz, dopki samemu nie uwiadomisz sobie ich prawdy. Wtedy wreszcie poczujesz si wolny i bezradnie runiesz w wieczno. To brzmi cakiem niele. Tak rozemia si. Powiedziabym, e to jest cakiem nieze". Ale teraz jedynie kad podwaliny pod to, co nastpi.

44

 Sokratesie, jeeli nie jestem swoimi mylami, to czym jestem? Spojrza na mnie jakby skoczy wanie wyjania, e jeden plus jeden rwna si dwa, a ja spytabym: Tak, ale co to jest jeden plus jeden?" Sign do lodwki, chwyci cebul i wcisn mi j w do. Obieraj j, warstwa po warstwie zada. Zaczem obiera. Co znalaze? Nastpn warstw. Obieraj dalej. Obraem kilka nastpnych warstw. Jeszcze, Sokratesie? Obieraj dalej, a nie bdzie ju wicej warstw. Co znalaze? Nic nie zostao. Nie, co przecie jest. Co takiego? Wszechwiat. Rozwa to, gdy bdziesz szed do domu. Wyjrzaem przez okno. Ju prawie witao. Nastpnego wieczoru po niezbyt udanej sesji medytacyjnej, wci pogrony w mylach, wrciem na stacj. By wczesny wieczr. Nie byo duego ruchu, usiedlimy wic wygodnie w kantorze, popijajc herbat mitow. Opowiedziaem Sokratesowi o mojej bezbarwnej medytacji. Tak, twoja uwaga jest nadal rozproszona. Pozwl, e opowiem ci nastpujc histori: Student Zen zapyta swego nauczyciela co jest najwaniejszym elementem Zen. Uwaga odpowiedzia roszi. Tak, dzikuj odpowiedzia student. Ale czy moesz powiedzie mi, co jest drugim pod wzgldem wanoci elementem? Uwaga odpowiedzia mu roszi. Zmieszany popatrzaem na Sokratesa czekajc na dalszy cig. To ju wszystko powiedzia. Wstaem, eby nala sobie wody. Czy zwracasz uwag na to, jak stoisz? zapyta Sokrates. Hm, tak odpowiedziaem, niezbyt pewny, czy tak jest naprawd. Podszedem do dystrybutora. Czy zwracasz uwag na to, jak idziesz? zapyta. Tak, zwracam odpowiedziaem, apic ju o co chodzi. A czy zwracasz uwag na to, w jaki sposb mwisz? No, tak sdz odpowiedziaem, suchajc wasnego gosu. Powoli robiem si zy. Czy zwracasz uwag na to, w jaki sposb mylisz? zapyta. Sokratesie, daj mi spokj. Staram si najlepiej jak potrafi! Twoje najlepiej jest nie do dobre! Pochyli si w moj stron. Intensywno twojej uwagi musi pali. Bezcelowe przewracanie si po macie sali gimnastycznej z nikogo nie uczyni mistrza. Siedzenie z zamknitymi oczami i pozwalanie, eby uwaga wdrowaa, nie wywiczy twojej wiadomoci. Intensywno praktyki przynosi proporcjonalne korzyci. Oto nastpujca opowie: Dzie za dniem siedziaem w klasztorze, zmagajc si z koanem rebusem, ktry da mi mj nauczyciel w celu pobudzenia mojego umysu, tak abym mg ujrze jego prawdziw natur. Nie potrafiem go rozwiza. Za kadym razem, kiedy szedem do rosziego, nie miaem mu nic do zaoferowania. Byem leniwym studentem i stopniowo zniechcaem si. Roszi powiedzia mi, ebym popracowa nad koanem jeszcze przez jeden miesic. Wtedy na pewno go rozwiesz zachca mnie. Min miesic. Prbowaem ze wszystkich si. Koan pozosta tajemnic. Popracuj nad nim jeszcze tydzie, caym sercem! powiedzia mi roszi. Dzie i noc koan pon w mojej gowie, ale nadal nic nie potrafiem przez niego zobaczy.

45

 Jeszcze jeden dzie powiedzia mi roszi ca dusz. Pod koniec dnia byem wyczerpany. Mistrzu powiedziaem mu to nie ma sensu. Miesic, tydzie, dzie nie mog przebi si przez koan. Mj mistrz popatrzy na mnie dugo. Medytuj jeszcze przez godzin powiedzia. Potem, jeeli nie rozwiesz koanu, bdziesz musia si zabi. Dlaczego wojownik powinien przesiadywa w medytacji? Mylaem, e bycie wojownikiem jest drog dziaania. Medytacja jest dziaaniem niedziaania. Ale masz racj, droga wojownika jest bardziej dynamiczna. W kocu nauczysz si medytowa w kadej sytuacji. Jednake na pocztku medytowanie w pozycji siedzcej jest rytuaem, szczeglnym czasem przeznaczonym na zwikszenie intensywnoci praktyki. Musisz opanowa rytua, zanim bdziesz mg odpowiednio rozszerzy go na ycie powszednie. Jako nauczyciel uyj kadej metody i kadego fortelu, jaki mam do dyspozycji, aby zainteresowa ci i pomc ci wytrwa w pracy. Gdybym po prostu podszed do ciebie i przekaza ci sekret szczcia, nawet by mnie nie wysucha. Potrzebowae faceta, ktry by ci zafascynowa, zainspirowa lub wskakiwa na dachy, eby ci zainteresowa. No c, gotw jestem ci zabawia, przynajmniej na razie, ale nadchodzi taki czas, kiedy wojownik musi pj ciek samotnie. Na razie zrobi wszystko co konieczne, aby ci tu zatrzyma i uczy. Poczuem si manipulowany. Byem zy. A wic mam zestarze si, siedzc na tej stacji benzynowej tak jak ty i czekajc na sposobno, eby rzuci si na jakich niewinnych studentw? Poaowaem mojej uwagi, gdy tylko mi si wymkna. Sokrates z niezmconym spokojem umiechn si. Nie myl tego miejsca, Dan, ani twojego nauczyciela z czym innym powiedzia cicho. Rzeczy i ludzie nie zawsze s takie, na jakie wygldaj. Mnie okrela wszechwiat, a nie ta stacja. A co do tego, dlaczego powiniene tu zosta i co moesz zyska to czy nie jest to oczywiste? Zobacz, ja jestem w peni szczliwy, a ty? Podjecha samochd. Z jego chodnicy buchay kby pary. Chod powiedzia. Ten samochd cierpi. Moe bdziemy musieli go dobi i zakoczy jego cierpienia. Wyszlimy na zewntrz i podeszlimy do uszkodzonego auta, w ktrym gotowaa si woda w chodnicy. Waciciel by w podym nastroju, wcieka si. Co tak dugo? Nie mam zamiaru czeka tu ca noc, do cholery! Sokrates popatrzy na niego z penym mioci wspczuciem. Zobaczymy, co si da zrobi. Moe to tylko drobiazg. Poprosi kierowc, aby wjecha do garau. Tam zaoy pokryw cinieniow na chodnic i znalaz nieszczelno. W cigu paru minut zespawa dziur, ale powiedzia kierowcy, e niedugo powinien postara si o now chodnic. Wszystko umiera i zmienia si, nawet chodnice mrugn do mnie. Gdy samochd odjecha, dotara do mnie prawda sw Sokratesa. On naprawd by w peni szczliwy! Zdawao si, e nic nie ma wpywu na jego dobry nastrj. Przez cay czas naszej znajomoci okazywa gniew, smutek, by agodny, uparty, zabawny, a nawet zatroskany. Ale zawsze szczcie byszczao w jego oczach, nawet wtedy, gdy byy w nich zy. Mylaem o Sokratesie idc do domu. Mj cie wydua si i kurczy, gdy przechodziem pod latarniami. Zbliajc si do domu kopnem kamie, ktry polecia w ciemno. Szedem cicho podjazdem na ty domu, gdzie pod gaziami orzecha woskiego czeka na mnie mj may apartament przebudowany z garau. Do witu brakowao kilku godzin. Pooyem si do ka, ale nie mogem zasn. Zastanawiaem si, czy potrafi odkry jego tajemnic szczcia. Wydawao si to teraz waniejsze nawet od wskakiwania na dachy. Wtedy przypomniaem sobie o wizytwce, ktr mi da. Wyskoczyem szybko z ka i zapaliem wiato. Signem do portfela i wycignem wizytwk. Serce zaczo mi bi szybko. Sokrates powiedzia, e jeli bd go naprawd potrzebowa, mam wzi j w donie i po prostu zawoa go. Dobra, zamierzaem go sprawdzi.

46

Staem przez chwil, drc. Kolana zaczy mi si trz. Wziem lekko poyskujc wizytwk w obie rce i zawoaem: Sokratesie, chod tu Sokratesie. Wzywa Dan. Czuem si jak zupeny idiota, stojc tak o pitej rano z poyskujc wizytwk w doniach i gadajc w powietrze. Nic si nie wydarzyo. Rozgoryczony rzuciem j niedbale na stolik. W tym momencie zgaso wiato. Co jest! wrzasnem i obrciem si wkoo prbujc wyczu, czy go tu nie ma. Zrobiem krok w ty i jak w klasycznym filmie potknem si, przeleciaem przez krzeso, odbiem si od ka i wyldowaem jak dugi na pododze. wiato znowu si zapalio. Jeeli kto znalazby si w tej chwili w zasigu suchu, mgby pomyle, e jestem studentem trudzcym si nad staroytnymi greckimi dzieami. Kt inny wrzeszczy o pitej rano: Cholerny Sokrates!" Nigdy nie dowiem si, czy chwilowy brak wiata by zwykym zbiegiem okolicznoci, czy te nie. Sokrates powiedzia tylko, e przyjdzie nie powiedzia jak. Zakopotany wziem wizytwk, eby wsadzi j z powrotem do portfela, gdy zauwayem na niej zmian. Na dole pojawiy si trzy sowa wydrukowane grub czcionk: Tylko nage potrzeby!" miejc si zasnem w przecigu paru sekund. Zaczy si letnie treningi. Dobrze byo zobaczy stare, znajome twarze. Herb zapuci brod. Rick i Sid zadbali o ciemn, letni opalenizn i wygldali szczupej i silniej ni zwykle. Tak bardzo chciaem podzieli si z kolegami z zespou moimi przeyciami i tym, czego si uczyem, ale wci nie wiedziaem od czego zacz. Wtedy przypomniaem sobie o wizytwce Sokratesa. Zanim zacza si rozgrzewka, odcignem Ricka na bok. Hej, chc ci co pokaza. Wiedziaem, e gdy zobaczy t lnic wizytwk i specjalnoci" Sokratesa, to bdzie chcia si dowiedzie o nim czego wicej. Moe wszyscy si zainteresuj. Po teatralnej przerwie, wycignem wizytwk i podsunem mu pod nos. Spjrz na to dziwne, co? Ten facet jest moim nauczycielem! Rick spojrza na wizytwk, odwrci j, potem spojrza na mnie wzrokiem tak pustym jak sama wizytwka. To ma by art? Nie rozumiem, Dan. Spojrzaem na wizytwk, potem odwrciem j. Och mruknem, wtykajc kawaek papieru z powrotem do portfela to pomyka, Rick. Zaczynajmy rozgrzewk. Westchnem w duchu. To tylko umocni w grupie moj reputacj dziwaka. Sokratesie, pomylaem, co za tani trik znikajcy atrament! Tego wieczoru, gdy wchodziem do kantoru, trzymaem wizytwk w rce. Rzuciem j na biurko. Chciabym, eby przesta pata mi figle, Sokratesie. Jestem zmczony robieniem z siebie gupka. Och? spojrza na mnie ze wspczuciem. Czyby znowu wyszed na idiot? Sokratesie, daj spokj. Prosz ci czy mgby z tym skoczy? Skoczy z czym? Ten numer ze znikajcym... Ktem oka dostrzegem lekk powiat w okolicy biurka: Firma: Wojownik Waciciel: Sokrates Specjalizacja: Paradoks, humor i zmiana Tylko nage potrzeby! Nie rozumiem wymamrotaem. Czy ta wizytwka si zmienia? Wszystko si zmienia odpar.

47

 Tak wiem, ale czy znika i pojawia si znowu? Wszystko znika i pojawia si znowu. Sokratesie, kiedy pokazaem j Rickowi, bya pusta. To Zasady Gry wzruszy ramionami z umiechem. Nie jeste zbyt pomocny. Chc wiedzie, jak... Zostaw to powiedzia. Zostaw to. Lato mino szybko na intensywnych treningach i nocach z Sokratesem. Poow czasu powicalimy na wiczenie medytacji, reszt zajmowaa nam praca w garau lub po prostu relaks przy herbacie. Wtedy czasami pytaem o Joy. Tskniem za ni. Sokrates nigdy mi nie odpowiada. Wraz z nieuchronnie nadchodzcym kocem wakacji mj umys powdrowa ku zbliajcym si wykadom. Postanowiem polecie na tydzie do Los Angeles, odwiedzi rodzicw. Mgbym zostawi valianta tutaj w garau i kupi tam motocykl, ktrym wrcibym wzdu wybrzea. Szedem przez Telegraph Avenue chcc zrobi troch zakupw. Wanie wychodziem z apteki z past do zbw w rku, kiedy podszed do mnie chudy nastolatek. Podszed tak blisko, e poczuem od niego zapach alkoholu i potu. Dasz troch drobnych? zapyta, nie patrzc na mnie. Nie, przykro mi odpowiedziaem, nie czujc wcale, eby byo mi przykro. Znajd sobie prac, pomylaem odchodzc. Potem zaczo mnie gnbi niejasne poczucie winy. Powiedziaem nie" ebrakowi bez grosza. Nie powinienem podchodzi do ludzi w ten sposb! pomylaem rozdraniony. Przeszedem kilkadziesit metrw, nim zdaem sobie spraw z caego zamieszania w moim umyle i napicia jakie spowodowao to, e jaki facet poprosi mnie o troch pienidzy, a ja odmwiem. W tej chwili zostawiem to. Czujc si lej, wziem gboki oddech, strzsnem z siebie napicie i skierowaem uwag na pikno dnia. Tego wieczoru na stacji opowiedziaem Sokratesowi o moich planach. Sokratesie, na par dni lec do Los Angeles odwiedzi moj rodzin. Zamierzam tam kupi sobie motor. I wanie dzi po poudniu dowiedziaem si, e Federacja Gimnastyczna Stanw Zjednoczonych zamierza posa Sida i mnie do Lubljany w Jugosawii, ebymy mogli obserwowa Mistrzostwa wiata w Gimnastyce. Uwaaj, e obaj jestemy potencjalnymi kandydatami na olimpijczykw i chc, ebymy si przyjrzeli zawodom. Jak ci si to podoba? Ku mojemu zdziwieniu Sokrates tylko zmarszczy brwi. Co bdzie to bdzie powiedzia. Postanowiem zignorowa go i ruszyem do drzwi. To na razie. Do zobaczenia za par tygodni. Zobaczymy si za par godzin odpowiedzia. Czekaj na mnie w poudnie przy fontannie Ludwiga. Dobra! odparem zastanawiajc si, co si szykuje. Potem poegnaem si z nim. Przespaem si sze godzin i pobiegem do fontanny znajdujcej si przed Zwizkiem Studenckim. Fontanna Ludwiga zyskaa swoj nazw od psa, ktry mia zwyczaj bywa w tym miejscu. Par innych psw baraszkowao i chlapao si, chodzc si w sierpniowym upale. Kilkoro dzieci brodzio w pytkiej wodzie. W chwili gdy kampanila, synna dzwonnica w Berkeley, zacza wybija poudnie, ujrzaem cie Sokratesa u swoich stp. Nadal byem troch picy. Przejdmy si powiedzia. Poszlimy powoli przez miasteczko uniwersyteckie, minlimy Sproul Hali, Szko Optometrii i Szpital Cowella. Wyszlimy poza stadion futbolowy i weszlimy do Strawberry Canyon. W kocu Sokrates przemwi. Zacze, Dan, wiadomy proces transformacji. Nie mona go ju cofn. Nie ma powrotu. Prba powrotu zakoczyaby si szalestwem. Teraz moesz tylko i naprzd. Jeste na to skazany.

48

 Masz na myli, e jestem jak w wizieniu? sprbowaem artowa. S chyba jakie podobiestwa umiechn si. Szlimy dalej w milczeniu ciek dla biegaczy w cieniu wybujaych krzeww. Po przekroczeniu pewnego punktu nikt ci ju nie pomoe, Dan. Bd jeszcze prowadzi ci przez pewien czas, ale nawet ja bd musia wycofa si, a ty pozostaniesz sam. Zanim to nastpi, przejdziesz ciki test. Bdziesz musia rozwin wielk wewntrzn moc. Mam tylko nadziej, e przyjdzie ona w por. Delikatna bryza znad Zatoki ucicha. Czuem chd, cho powietrze byo gorce. Drc w upale obserwowaem jaszczurk, ktra przemykaa w zarolach. Wanie dotary do mnie ostatnie sowa Sokratesa. Obejrzaem si za nim. Odszed. Przeraony, nie wiedzc dlaczego, pobiegem ciek z powrotem. Wtedy jeszcze tego nie wiedziaem, ale mj okres przygotowania zakoczy si. Waciwy trening mia si wanie rozpocz. I mia rozpocz si prb, ktrej omal nie przypaciem yciem.

49

Ksiga Druga TRENING WOJOWNIKA

4. Ostrzenie miecza Zostawiem valianta w wynajtym garau i wsiadem do autobusu F" jadcego do San Francisco. W drodze na lotnisko autobus utkn w korku ulicznym. Wygldao na to, e spni si na samolot. W mojej gowie pojawiy si niespokojne myli i poczuem napicie w brzuchu. Gdy tylko to zauwayem, zostawiem" to wszystko, tak jak si nauczyem. Odpryem si i z radoci ogldaem widoki rozcigajce si wzdu autostrady Bayshore. Rozmylaem o mojej rosncej zdolnoci opanowywania stresujcych myli, ktre notorycznie trapiy mnie w przeszoci. Okazao si, e zapaem samolot na sekundy przed odlotem. Ojciec starsza wersja mnie z przerzedzonymi wosami, w jasnoniebieskiej sportowej koszuli okrywajcej muskularny tors przywita mnie na lotnisku silnym uciskiem doni i ciepym umiechem. Na twarzy mamy pojawi si promienny umiech, gdy w drzwiach domu witaa mnie uciskami, pocaunkami i nowinkami na temat mojej siostry i jej dzieci. Tego wieczoru z okazji mojej wizyty mama zagraa na pianinie fragment utworu Bacha. Nastpnego ranka o wicie poszedem z ojcem na pole golfowe. Przez cay czas kusio mnie, eby opowiedzie im o moich przygodach z Sokratesem, ale pomylaem, e lepiej bdzie, jeli to przemilcz. By moe kiedy wyjani wszystko w licie. Dobrze byo odwiedzi dom, lecz wydawa si on tak odlegy w przestrzeni i czasie. Gdy po grze w golfa siedzielimy w saunie w orodku sportowym Jacka LaLanne'a, ojciec powiedzia: Danny, ycie akademickie ci suy. Jeste inny, bardziej odprony, milszy. Nie mwi, e nie bye miy wczeniej... Szuka waciwych sw, ale rozumiaem, co ma na myli. Umiechnem si. Gdyby tylko wiedzia. Przez wikszo czasu w Los Angeles szukaem motocykla i w kocu znalazem Triumpha 500 cc. Przyzwyczajenie si do niego zajo mi par dni. Dwa razy, gdy wydawao mi si, e widz Joy wychodzc ze sklepu lub znikajc za rogiem, prawie si przewrciem. Wkrtce nadszed mj ostami dzie w Los Angeles. Nastpnego, wczenie rano, pomkn wzdu wybrzea do Berkeley, spotkam si wieczorem z Sidem i polecimy razem do Jugosawii na Mistrzostwa wiata w Gimnastyce. Przez cay dzie odpoczywaem w domu. Po obiedzie wziem do rki kask i wyszedem kupi torb podrn. Kiedy wychodziem, usyszaem gos ojca: Uwaaj Dan, w nocy motory s sabo widoczne. Zwyczajna ojcowska przestroga. Dobrze, Tato, bd uwaa odkrzyknem. Zapuciem motor i wyjechaem na zatoczon ulic. Wygldaem bardzo macho w mojej koszulce gimnastycznej, wypowiaych Lewisach i sportowych butach. Orzewiony chodnym, wieczornym powietrzem skierowaem si na poudnie, w stron Wilshire. Moja przyszo wanie miaa si zmieni, poniewa trzy przecznice dalej, George Wilson przygotowywa si wanie do skrtu w lewo w Western Avenue. Mknem z rykiem silnika. Zmierzchao i zapalay si wiata uliczne, gdy zbliaem si do skrzyowania Sidmej Alei z Western Avenue. Miaem wanie przejecha przez skrzyowanie, gdy zobaczyem przed sob czerwono-biaego buicka, ktry sygnalizowa skrt w lewo. Zwolniem i to prawdopodobnie uratowao mi ycie. W chwili gdy mj motor wjeda na skrzyowanie, buick nagle przyspieszy, skrcajc wprost przede mn. Jeszcze przez par cennych sekund ciao, z ktrym si urodziem, wci pozostawao w jednym kawaku. Byo do czasu, eby pomyle, ale zbyt mao, aby dziaa. Skrcaj w lewo!" krzycza mj umys lecz tam zbliay si auta jadce z przeciwka. Zjed na prawo! jednak nigdy nie ominbym zderzaka buicka. Po motor!" mgbym przelizgn si pod koami. Moliwoci wyczerpay si. Nacisnem hamulce i czekaem. Wszystko to wydawao si by nierzeczywiste, jakby dziao si we nie. Przez moment widziaem przeraon twarz kierowcy, potem ze strasznym hukiem, ktremu towarzyszy melodyjny dwik tuczonego szka, motor uderzy w przedni zderzak samochodu a moja prawa noga zostaa pogruchotana. Wszystko zawirowao i wiat okrya ciemno.

50

Straciem przytomno, lecz chwil pniej, gdy przekoziokowaem nad samochodem i gruchnem o ziemi, odzyskaem j ponownie. Nastpia chwila bogosawionego odrtwienia, a potem zacz si bl, jakby rozgrzane do czerwonoci imado ciskao i miadyo moj nog coraz mocniej i mocniej, a nie mogem ju tego znie i zaczem krzycze. Chciaem, eby bl usta. Modliem si o niewiadomo. Syszaem odlege gosy: ...nie widziaem go... numer telefonu rodzicw... spokojnie, wkrtce tu bd. Potem usyszaem odlege wycie syreny i poczuem jak czyje rce zdejmuj mj kask i ukadaj mnie na noszach. Spojrzaem w d i zobaczyem bia ko sterczc z rozerwanej skry mojego buta. Gdy zatrzasny si drzwi ambulansu, nagle przypomniaem sobie sowa Sokratesa: ...zanim to nastpi, przejdziesz ciki test." Par sekund pniej tak mi si zdawao leaem na stole pod aparatem rentgenowskim w Szpitalu Ortopedycznym Los Angeles. Lekarz narzeka na zmczenie. Wbiegli moi rodzice, wygldali bardzo staro i byli bardzo bladzi. Wtedy wanie dotaro do mnie, co si stao. Wstrznity, zaczem paka. Lekarz pracowa nad wyraz sprawnie. Znieczuli mnie, powstawia poprzemieszczane palce na swoje miejsce i zszy moj praw stop. Pniej, na sali operacyjnej, jego skalpel zrobi dugie, czerwone nacicie wchodzc gboko pod skr i przeci minie, ktre wczeniej pracoway tak wspaniale. Usun ko z miednicy i przeszczepi j do kawakw prawej koci udowej. W kocu przytwierdzi wski prt metalowy wzdu rodka koci, od biodra rodzaj wewntrznego wzmocnienia. Przez trzy dni byem pprzytomny. Leaem nafaszerowany rodkami znieczulajcymi, ktre ledwo oddzielay mnie od drczcego, bezlitosnego blu. Trzeciego dnia pod wieczr obudziem si w ciemnoci. Czuem, e kto siedzi przy mnie cicho jak duch. Joy wstaa i uklka przy moim ku, gadzc mnie po czole. Odwrciem si zawstydzony. Przyjechaam, gdy tylko usyszaam co si stao wyszeptaa. Wolabym, eby dzielia ze mn zwycistwa. Tymczasem zawsze widziaa mnie w roli pokonanego. Zagryzem wargi i poczuem smak ez. Joy delikatnie odwrcia moj twarz do swojej i spojrzaa mi w oczy. Mam dla ciebie wiadomo od Sokratesa, Danny. Prosi mnie, abym opowiedziaa ci t histori. Zamknem oczy i suchaem uwanie. Stary czowiek i jego syn pracowali na maej farmie. Mieli tylko jednego konia, ktry cign ich pug. Pewnego dnia ko uciek. Jakie to straszne wspczuli ssiedzi. Co za nieszczcie. Kto to wie, czy to nieszczcie, czy szczcie odpowiada farmer. Tydzie pniej ko powrci z gr, przyprowadzajc ze sob do stajni pi dzikich klaczy. Co za niesamowite szczcie! mwili ssiedzi. Szczcie? Nieszczcie? Kto wie? odpowiada starzec. Nastpnego dnia syn, prbujc ujedzi jedn z dzikich klaczy, spad z niej i zama nog. Jakie to straszne. Co za nieszczcie! mwiono. Nieszczcie? Szczcie? Przyszo wojsko i wszystkich modych mczyzn zabrano na wojn. Syn farmera by nieprzydatny, wic pozosta. Szczcie? Nieszczcie? Umiechnem si smutno, potem zagryzem ponownie wargi, czujc atak blu. Wszystko ma swj cel, Danny gos Joy koi mj bl. Jedynie od ciebie zaley, czy wykorzystasz to jak najlepiej. Jak mona wykorzysta taki wypadek? Nie ma wypadkw, Danny. Wszystko jest lekcj. Wszystko ma cel, cel, cel powtarzaa, szepczc mi do ucha. Ale moja gimnastyka, treningi wszystko skoczone.

51

 To jest twj trening. Bl moe oczyci umys i ciao. Wypala wiele przeszkd. Zauwaya pytanie w moich oczach i dodaa: Wojownik nie szuka blu, ale jeli bl si pojawia, wykorzystuje go. A teraz odpoczywaj, Danny, odpoczywaj. Wymkna si za wchodzc pielgniark. Nie odchod, Joy wymamrotaem i zapadem w gboki sen, nie pamitajc ju o niczym wicej. Odwiedzali mnie przyjaciele, rodzice przychodzili codziennie, jednak wikszo czasu przez dwadziecia jeden nie koczcych si dni spdzaem sam, lec pasko na plecach. Patrzyem w biay sufit i godzinami medytowaem, walczc z melancholi, litowaniem si nad sob i beznadziejnoci. Pewnego wtorkowego poranka, opierajc si na nowiutkich kulach, wyszedem na jasne, wrzeniowe soce i pokutykaem do samochodu rodzicw. Straciem prawie pitnacie kilogramw, a spodnie zwisay mi luno na sterczcych kociach biodrowych. Moja prawa noga wygldaa jak patyk, z dug, purpurow blizn z boku. Tego dnia nie byo smogu co naleao do rzadkoci a wiea bryza piecia moj twarz. Wiatr nis wo kwiatw, o ktrej zdyem ju zapomnie. wiergot ptakw z pobliskiego drzewa, mieszajcy si z odgosami ruchu ulicznego, by prawdziw symfoni dla moich budzcych si na nowo zmysw. Przez par dni pozostaem u rodzicw. Odpoczywaem w gorcym socu i pywaem powoli na pytkim kracu basenu, z trudem zmuszaem pozszywane minie nogi do pracy. Jadem skromnie jogurt, orzechy, ser i wiee warzywa. Zaczynaem odzyskiwa siy. Przyjaciele zaproponowali mi, abym spdzi z nimi par tygodni w ich domu w Santa Monica, pi przecznic od play. Przyjem t propozycj z radoci mogem spdzi wicej czasu na wieym powietrzu. Kadego ranka szedem powoli na gorc pla i, odkadajc na bok kule, siadaem nad brzegiem morza. Suchaem mew i szumu fal, potem zamykaem oczy i medytowaem godzinami, nie zwracajc uwagi na wiat wok mnie. Zdawao si, e Berkeley, Sokrates i moja przeszo znikny, odeszy w inny wymiar. Wkrtce zaczem wiczy. Z pocztku powoli, potem intensywniej, a w kocu spdzaem kilka godzin dziennie pocc si w gorcym socu, robic pompki, przysiady i skony. Ostronie przechodziem do stania na rkach i w tej pozycji robiem pompki, raz za razem, dyszc z wyczerpania, a kady misie pracowa do granic moliwoci, a moje ciao lnio od potu. Potem skaczc na jednej nodze wchodziem w pytkie fale przybrzene i siadaem marzc o wysokich saltach, a sona woda obmywaa moje lnice od potu ciao i unosia marzenia do morza. wiczyem zawzicie, a w kocu moje minie byy tak twarde, e wygldaem niczym marmurowy posg. Staem si jednym ze staych bywalcw play, dla ktrych woda i piasek byy sposobem na ycie. Malcolm, masaysta, siada na moim kocu i opowiada dowcipy. Doc, tga gowa z Rand Corporation, codziennie rozkada si obok mojego koca i rozmawia ze mn o polityce i kobietach, najczciej o kobietach. Miaem czas czas, eby przemyle wszystko, co wydarzyo si w moim yciu od czasu, gdy spotkaem Sokratesa. Mylaem o yciu i jego celach, o mierci i jej tajemnicy. Wspominaem mojego tajemniczego nauczyciela jego sowa, ywioowe wyraanie siebie a najlepiej pamitaem jego miech. Ciepo padziernikowego soca przesoniy listopadowe chmury. Mniej ludzi przychodzio na pla, a podczas tych chwil samotnoci odczuwaem spokj, jakiego nie czuem od wielu lat. Wyobraaem sobie, e pozostaj na play przez cae ycie, wiedziaem jednak, e po Boym Narodzeniu bd musia wrci na uniwersytet. Mj lekarz przedstawi mi wyniki przewietlenia. Pana noga zrasta si dobrze, panie Millman, powiedziabym niezwykle dobrze. Ale musz pana ostrzec prosz nie robi sobie nadziei. Rodzaj zamania nie daje wielkich szans na powrt do uprawiania gimnastyki. Nic nie odpowiedziaem. Wkrtce poegnaem si z rodzicami i wsiadem do samolotu nadszed czas powrotu do Berkeley.

52

Rick odebra mnie z lotniska. Przez par dni mieszkaem razem z nim i z Sidem, dopki nie znalazem dla siebie mieszkania w pewnej starej kamienicy w pobliu miasteczka uniwersyteckiego. Co rano, mocno ciskajc kule, udawaem si na sal gimnastyczn i trenowaem na siowni, po czym cakowicie wyczerpany waliem si do basenu. Tam, wspomagany wypornoci wody, wiczyem nog a do blu, prbujc chodzi zawsze, zawsze a do blu. Pniej kadem si na trawniku za sal rozcigajc minie, aby zachoway prno, ktrej bd potrzebowa w przyszych treningach. W kocu odpoczywaem, czytajc w bibliotece a do wieczora, kiedy to wracaem do domu i zapadaem w czujny sen. Zadzwoniem do Sokratesa, eby powiedzie mu, e wrciem. Niechtnie rozmawia przez telefon. Powiedzia mi, ebym odwiedzi go, kiedy bd ju mg chodzi bez kul. Odpowiadao mi to. Nie byem jeszcze gotw na spotkanie z nim. W tym roku samotnie spdzaem Boe Narodzenie, gdy nagle dwch moich kolegw z zespou, Pat i Dennis, zapukao do moich drzwi. Zapali mnie, chwycili moj kurtk i praktycznie znieli do samochodu. Pojechalimy w kierunku Reno, w gry, na nieg i zatrzymalimy si na Szczycie Donera. Podczas gdy Pat i Dennis biegali po niegu, siowali si, rzucali nienymi kulkami i zjedali w d zbocza, ja kutykaem ostronie po niegu i lodzie, i w kocu usiadem na jakim pniu. Moje myli poszyboway ku nadchodzcemu semestrowi i sali gimnastycznej. Zastanawiaem si, czy moja noga kiedykolwiek bdzie zdrowa i silna. nieg opad z gazi i uderzajc gucho o zamarznit ziemi wytrci mnie z zadumy. Wkrtce wyruszylimy w drog powrotna. Pat i Danny piewali sprone piosenki, a ja obserwowaem biae krysztaki unoszce si wok nas, poyskujce w wiatach naszego samochodu, kiedy zaszo soce. Mylaem o swojej zmarnowanej przyszoci i aowaem, e nie mog porzuci gdzie mojego wirujcego umysu, zakopa w biaym grobie przydronym w tych pokrytych niegiem grach. Tu po Boym Narodzeniu poleciaem do Los Angeles odwiedzi lekarza, ktry pozwoli mi zamieni kule na byszczca, czarn lask. Wtedy wyruszyem z powrotem na uczelni i do Sokratesa. Bya roda, dwadziecia minut przed pnoc, kiedy utykajc wszedem przez drzwi kantoru i zobaczyem promienn twarz Sokratesa. Znowu byem w domu. Prawie zapomniaem jak to byo, gdy siedziaem tu i piem z nim herbat w ciszy nocy. Byo w tym co subtelnego, i o wiele wspanialszego, przyjemniejszego od wszystkich moich gimnastycznych zwycistw. Patrzyem na tego czowieka, ktry sta si moim nauczycielem i dostrzegaem rzeczy, ktrych nigdy wczeniej nie widziaem. W przeszoci zauwaaem wiato, ktre zdawao si go otacza, ale przypisywaem to zmczeniu oczu. Teraz nie byem zmczony, i nie byo co do tego wtpliwoci bya to ledwo dostrzegalna aura, Sokratesie powiedziaem wok twojego ciaa janieje wiato. Skd si ono bierze? To czyste ycie umiechn si. Wtedy rozleg si dzwonek i Sokrates wyszed, aby pod pretekstem obsugi samochodu doprowadzi kogo do miechu. Sokrates dawa wicej ni benzyn. Moe bya to owa aura, ta energia lub uczucie. W kadym razie ludzie prawie zawsze odjedali szczliwsi ni byli przed przyjazdem na stacj. Jednak nie powiata wok niego robia na mnie najwiksze wraenie, ale jego prostota, oszczdno w ruchach i w dziaaniu. Wczeniej tak naprawd nie doceniaem tego. Wydawao mi si, e po kadej nowej lekcji widz Sokratesa coraz wyraniej. Gdy zaczem dostrzega, jak bardzo powikany by mj umys, uwiadomiem sobie, e on ju przekroczy swj wasny. Sokratesie, gdzie jest teraz Joy? zapytaem, kiedy powrci do kantoru. Czy wkrtce j zobacz? Umiechn si, jakby cieszy si, e znowu zadaj pytania. Dan, nie wiem, gdzie ona jest... Ta dziewczyna jest dla mnie tajemnic, zawsze ni bya. Wtedy opowiedziaem mu o wypadku i jego nastpstwach. Sucha cicho i uwanie, kiwajc gow. Dan, nie jeste ju modym durniem, ktry wszed do tego pomieszczenia ponad rok temu. Czy to dopiero rok? Wydaje mi si, jakby mino dziesi lat zaartowaem. Mwisz, e ju nie jestem durniem? Nie, mwi tylko, e nie jeste ju mody.

53

 Hej, to naprawd raduje serce. Lecz teraz jeste durniem z charakterem, Dan. A to bardzo dua rnica. Wci masz nik szans znalezienia bramy i przejcia przez ni. Bramy? wiat wojownika, Dan, znajduje si za bram. Jest dobrze ukryty, jak klasztor w grach. Wielu puka, ale nieliczni wchodz. Dobra, poka mi t bram, Sokratesie. Jestem gotw. Znajd sposb, eby si tam dosta. To nie takie proste, cymbale. Brama istnieje wewntrz ciebie i ty sam musisz j znale. Ja mog ci tylko prowadzi. Ale jeszcze nie jeste gotw. Jeszcze ci daleko do tego. Gdyby sprbowa przej przez bram teraz, oznaczaoby to prawie pewn mier. Czeka ci jeszcze wiele pracy, zanim bdziesz gotw, aby zapuka do tych wrt. Brzmiao to jak owiadczenie. Dan, wiele rozmawialimy. Miae wizje i pobierae lekcje. Ucz ci sposobu ycia, drogi dziaania. Czas by zacz by w peni odpowiedzialny za swoje zachowanie. Aby znale bram, musisz najpierw nauczy si przestrzega... Zasad Gry? zgadem. Rozemia si. W tym momencie rozleg si dzwonek i na stacj, przejedajc przez kaue, wjecha samochd. Obserwowaem przez zamglone okno, jak Sokrates ubrany w poncho wyszed szybko na mawk. Widziaem, jak wsadzi dysz dystrybutora do baku, podszed do kierowcy i powiedzia co do siedzcego w aucie brodatego blondyna. Okno zaparowao ponownie, wic wytarem je rkawem i zobaczyem, e obaj si miej. Potem Sokrates otworzy drzwi do kantoru, a podmuch zimnego powietrza smagn mnie ostro, przypominajc, e wcale nie czuj si dobrze. Sokrates chcia zrobi herbat, ale uprzedziem go. Prosz, siadaj powiedziaem. Ja zrobi herbat. Usiad i skin gow, zgadzajc si. Czujc zawroty gowy oparem si o biurko. Bolao mnie gardo. Miaem nadziej, e herbata mi pomoe. Czy musz zbudowa jak drog do tej bramy? spytaem napeniajc czajnik i stawiajc go na gorcej pycie. Tak w pewnym sensie. Kady musi. Budujemy drog wasn prac. Kady czowiek, kada ludzka istota powiedzia przewidujc moje kolejne pytanie mczyzna czy kobieta, ma w sobie zdolno znalezienia bramy i przejcia przez ni, ale bardzo niewielu jest na tyle zdeterminowanych, eby to zrobi, i niewielu jest tym zainteresowanych. To jest bardzo wane. Nie zdecydowaem si uczy ciebie z powodu jakiej twojej wrodzonej zdolnoci, ktr posiadasz w rzeczywistoci, obok mocnych cech masz jeszcze race saboci ale przede wszystkim masz wole, eby odby t podr. To pobudzio we mnie znajom nut. Myl, e mona przyrwna to do gimnastyki, Sokratesie. Nawet kto z nadwag, saby lub sztywny moe zosta dobrym gimnastykiem, ale jego przygotowanie trwa duej i jest trudniejsze. Tak, dokadnie tak jest. I mog ci powiedzie: twoja cieka bdzie bardzo stroma. Czuem gorczk i zaczo mnie wszystko bole. Ponownie oparem si o biurko i kcikiem oka zobaczyem, e Sokrates podchodzi do mnie i wyciga rce w stron mojej gowy. Och nie, nie teraz, pomylaem. Nie jestem na to gotw. Ale on jedynie bada moje rozgorczkowane czoo. Potem sprawdzi gruczoy na szyi, popatrzy na moj twarz i w oczy i przez dug chwil bada puls. Dan, twoje energie s niezrwnowaone. Masz prawdopodobnie spuchnit ledzion. Radz ci, eby poszed do lekarza, jeszcze tej nocy teraz. Zanim dokutykaem do szpitala Cowella, czuem si naprawd marnie. Palio mnie w gardle, ciao byo obolae. Lekarz potwierdzi diagnoz Sokratesa miaem silnie opuchnit ledzion. By to ciki przypadek mononukleozy i natychmiast przyjto mnie do szpitala.

54

Podczas tej pierwszej nocy niem w gorczce, e mam jedn nog olbrzymi, a drug uschnit. Gdy prbowaem obrotw na drku albo zeskokw, wszystko byo krzywe i spadaem, spadaem, spadaem, a do pnego popoudnia nastpnego dnia, gdy do sali wszed Sokrates z bukietem suszonych kwiatw. Sokratesie powiedziaem sabo, uradowany jego nieoczekiwan wizyt nie powiniene tego robi. Ale powinienem odpowiedzia. Poprosz pielgniark, eby wsadzia je do wazonu. Patrzc na nie bd o tobie myla umiechnem si sabo. One nie s do patrzenia, tylko do jedzenia wyjani wychodzc z pokoju. Po paru minutach wrci ze szklank gorcej wody. Pokruszy par kwiatkw, zawin okruchy w gaz, ktr przynis ze sob, i tak przygotowan torebk zanurzy w wodzie. Ta herbata ci wzmocni i pomoe oczyci krew. Masz, pij. Herbata bya gorzka. Smakowaa jak jakie silne lekarstwo. Nastpnie wzi ma buteleczk z tym pynem, w ktrym te pyway pokruszone zioa i wmasowa pyn w moj praw nog, bezporednio na blizn. Zastanawiaem si, co by na to powiedziaa pielgniarka, bardzo urocza, moda kobieta o urzdowym wygldzie, gdyby tu wesza. Co to za ty pyn w tej butelce, Sokratesie? Mocz z dodatkiem paru zi. Mocz! skrzywiem si, z obrzydzeniem odsuwajc nog. Nie bd niemdry powiedzia chwytajc moj nog i przycigajc j do siebie. W staroytnej medycynie mocz by bardzo szanowanym eliksirem. Zamknem obolae, zmczone oczy. W gowie dudniy mi tamtamy. Czuem, e gorczka zacza znowu rosn. Sokrates pooy mi do na czole, potem sprawdzi puls w nadgarstku. Dobrze, zioa zaczynaj dziaa. Wieczorem powinien nastpi kryzys, a jutro poczujesz si lepiej. Dziki, Sokratesie zdoaem wymamrota. Wycign rk i pooy j na moim splocie sonecznym. Prawie natychmiast wszystkie odczucia w ciele wzmogy si. Mylaem, e za chwil gowa mi eksploduje. Gorczka zacza mnie wypala, gruczoy pulsoway. Najgorszy z tego wszystkiego by straszliwy, piekcy bl w prawej nodze, w miejscu zranienia. Przesta Sokratesie, przesta wrzasnem. Odsun rk, a ja opadem na poduszk. Ja tylko wprowadziem do twojego ciaa troch wicej energii ni masz zazwyczaj wyjani. Przypieszy to proces leczenia. Piecze tylko tam, gdzie masz blokady. Gdyby by wolny od blokad, gdyby twj umys by czysty, twoje serce otwarte, a ciao wolne od napicia, dowiadczaby energii jako nieopisanej przyjemnoci, lepszej ni seks. Poczuby si jak w niebie i w pewnym sensie miaby racj. Czasem mnie przeraasz, Sokratesie. Wysze istoty zawsze budziy lk umiechn si. W pewnym sensie ty te jeste wysz istot, Dan, przynajmniej zewntrznie. Wygldasz jak wojownik jeste szczupy, gitki i silny dziki wiczeniom gimnastycznym. Ale masz przed sob mnstwo pracy, zanim zaczniesz cieszy si takim zdrowiem jak ja. Byem zbyt saby, aby si spiera. Do pokoju wesza pielgniarka. Czas zmierzy temperatur, panie Millman. Sokrates wsta uprzejmie, kiedy ona wesza. Leaem w ku i musiaem wyglda blado i mizernie. Kontrast pomidzy nami dwoma nigdy jeszcze nie wydawa si tak wielki. Pielgniarka umiechna si do Sokratesa, a on odwzajemni si jej szerokim umiechem. Myl, e paski syn wkrtce bdzie czu si dobrze. Potrzeba mu tylko troch odpoczynku powiedziaa. To wanie mu mwiem odpar z byskiem w oku.

55

Umiechna si do niego ponownie czyby posaa mu uwodzicielskie spojrzenie? Wysza z pokoju szeleszczc swoim biaym fartuchem. Wygldaa niezwykle pocigajco. Jest co w kobietach w uniformach westchn Sokrates. Potem pooy mi rk na czole. Zapadem w gboki sen. Nastpnego ranka czuem si jak nowo narodzony. Lekarz unis brwi ze zdziwienia, kiedy bada moj ledzion. Prbowa wyczu opuchnity narzd i sprawdzi ponownie kart choroby. By osupiay. Nie widz, eby co byo nie w porzdku, panie Millman powiedzia niemal przepraszajco. Po lunchu moe pan i do domu, i prosz duo odpoczywa. Wyszed, gapic si na moj kart. Korytarzem przesza pielgniarka. Na pomoc! zawoaem. Tak? zapytaa, wchodzc do pokoju. Nie rozumiem tego, siostro. Chyba mam problem z sercem. Za kadym razem, gdy siostra przechodzi obok mnie, mj puls zaczyna by erotyczny. Chyba nierwny poprawia mnie. Ach, moliwe. Wyglda na to, e moesz ju i do domu powiedziaa umiechajc si do mnie. Wanie, wszyscy mi to mwi, ale s w bdzie. Jestem pewien, e potrzebuj prywatnej opieki siostry. Umiechajc si pocigajco obrcia si i wysza. Siostro! Nie opuszczaj mnie! zawoaem. Kiedy tego popoudnia szedem do domu, byem zaskoczony pozytywn zmian w nodze. Nadal mocno utykaem, wyrzucajc biodro na bok przy kadym kroku, ale prawie mogem chodzi bez laski. By moe byo co w tej tajemniczej terapii moczem lub w doadowaniu baterii, ktre zaaplikowa mi Sokrates. Zaczy si zajcia i znowu otoczyli mnie studenci, ksiki i zadania, ale teraz byy to dla mnie drugorzdne sprawy. Radziem sobie z tym wszystkim bez zaangaowania. Miaem duo waniejsze rzeczy do zrobienia na maej stacji benzynowej na zachd od miasteczka uniwersyteckiego. Po dugiej drzemce poszedem na stacj. Jest mnstwo pracy powiedzia Sokrates, gdy tylko usiadem. A co takiego? zapytaem, przecigajc si i ziewajc. Remont kapitalny. O, duo pracy. Bardzo duo. Zaczynamy remontowa ciebie. Ach, tak? powiedziaem. O do diaba, pomylaem. Jak feniks rzucisz si w ogie i odrodzisz si z popiow. Jestem gotw! powiedziaem. Skadam zobowizanie noworoczne, rezygnuj z pczkw. Chciabym, eby to byo takie proste powiedzia Sokrates umiechajc si. W tej chwili jeste mas popltanych obwodw i przestarzaych nawykw. Musisz zmieni nawyki dziaania, mylenia, marzenia i widzenia wiata. Wikszo tego, czym jeste, to szeregi zych nawykw. Co zaczo do mnie dociera. Do cholery, Sokratesie! Pokonaem par trudnych potkw i nadal staram si najlepiej jak potrafi. Nie mgby mi okaza troch szacunku? Sokrates odrzuci w ty gow i rozemia si. Potem podszed do mnie i wycign mi koszulk ze spodni. Kiedy j wpychaem z powrotem, rozczochra mi wosy. Posuchaj mnie, ty wielki bufonie. Kady chce szacunku. Ale nie wystarczy powiedzie: Prosz mnie szanowa." Na szacunek musisz zasuy postpujc w sposb budzcy szacunek a na szacunek wojownika nie jest atwo zasuy.

56

 W takim razie zapytaem, policzywszy wpierw do dziesiciu czym mam zasuy sobie na twj szacunek, O Wielki i Grony Wojowniku? Zmieniajc rol, ktr grasz. Co to za rola? Oczywicie to rola: o ja nieszczliwy". Przesta by tak dumny z miernoci! Oka troch ducha! Umiechajc si szeroko, Sokrates podskoczy i klepn mnie dla zabawy w policzek, a potem da mi kuksaca w ebra. Przesta! wrzasnem. Nie byem w nastroju do zabawy. Sprbowaem zapa go za rami, ale on wskoczy lekko na biurko. Potem przeskoczy nad moj gow, obrci si i pchn mnie do tyu na sof. Zerwaem si ze zoci na rwne nogi i prbowaem go odepchn, ale gdy tylko go dotknem, wyskoczy do tyu na biurko. Runem do przodu na dywan. Do diaba! wrzasnem olepiony wciekoci. Sokrates wymkn si przez drzwi do garau. cigajc go pokutykaem za nim. Sokrates przysiad na zderzaku i podrapa si po gowie. Co jest, Dan? Jeste wcieky. Co za spostrzegawczo wysyczaem, dyszc ciko. Dobrze powiedzia. Biorc pod uwag twj problem, to dobrze, e jeste wcieky. Ale upewnij si, e mdrze kierujesz ten gniew. Sokrates zrcznie zacz zmienia wiece w volkswagenie. Gniew jest jednym z twoich gwnych narzdzi do pozbywania si starych nawykw wyj star wiec i zastpowania ich nowymi. Zaoy now wiec i dokrci jednym, mocnym obrotem klucza. Gniew moe wypali stare nawyki. Widzisz, lk i al hamuj dziaanie gniew je pobudza. Gdy nauczysz si waciwie wykorzystywa swj gniew, bdziesz mg przemienia lk i al w gniew, a gniew w dziaanie. To sekret wewntrznej alchemii ciaa. Po powrocie do kantoru Sokrates nabra troch wody z pojemnika i przygotowa specjalno wieczoru herbat z owocw dzikiej ry. Masz wiele nawykw, ktre ci osabiaj kontynuowa. Tajemnica zmiany nie tkwi w skoncentrowaniu caej energii na zwalczaniu starych nawykw, lecz na tworzeniu nowych. Sokratesie, jak mam kontrolowa nawyki, jeli nawet nie potrafi kontrolowa swoich emocji? Sokrates usiad gbiej w swoim krzele. To jest tak: Kiedy twj umys tworzy problem, kiedy opiera si toczcemu si wanie yciu, twoje ciao napina si i odczuwa to napicie jako emocj", opisywan rnymi sowami, takimi jak lk", al" czy gniew". Prawdziwa emocja, Dan, jest czyst energi, przepywajc swobodnie przez ciao. Czy wojownik nigdy nie odczuwa zwykych, wytrcajcych z rwnowagi emocji? W pewnym sensie tak wanie jest. Jednake emocje s naturaln ludzk cech, form wyraania siebie. Czasami waciw rzecz jest okazanie lku, alu czy gniewu ale energia powinna by kierowana cakowicie na zewntrz, a nie zatrzymywana w sobie. Emocje powinny by wyraone w peni i silnie, a potem powinny znikn bez ladu. Tak wic mona kontrolowa emocje pozwalajc im wypyn i znikn. Wstaem, zdjem gwidcy czajnik z gorcej pyty i zaparzyem herbat. Moesz mi da jaki konkretny przykad, Sokratesie? W porzdku powiedzia. Spd troch czasu z dzieckiem. To zabawne umiechnem si, dmuchajc na herbat. Nigdy nie uwaaem dzieci za mistrzw w kontrolowaniu emocji. Kiedy dziecko jest zaniepokojone, wyraa siebie poprzez aosne zawodzenie jest to autentyczny pacz. Nie zastanawia si, czy powinno paka. We je na rce lub nakarm, a sekundy wystarcz, by wyschy zy. Jeli dziecko jest rozgniewane, na pewno to zauwaysz. Ale gniew take porzuca bardzo szybko. Czy moesz wyobrazi sobie dziecko, ktre czuje si winne z powodu swojego gniewu? Dzieci pozwalaj mu po prostu pyn, a potem znikn. W peni wyraaj siebie, a potem milkn. Dzieci s wspaniaymi nauczycielami. I pokazuj jak waciwie wykorzystywa energi. Naucz si tego, a bdziesz w stanie zmieni kady nawyk. Na stacj podjecha ford ranchero. Sokrates podszed do kierowcy, a ja, chichoczc, chwyciem w z paliwem i zdjem korek baku. Zainspirowany jego objawieniami o kontrolowaniu emocji, zawoaem ponad dachem auta:

57

 Powiedz mi tylko, co robi i pozwl dziaa, Sokratesie, a porozrywam te paskudne nawyki na strzpy! W tym momencie spojrzaem na pasaerw trzy przeraone zakonnice [sowo habit w jzyku angielskim oznacza zarwno nawyk, jak i habit zakonny, (przyp. red.)]. Zaniemwiem, zaczerwieniem si i popiesznie zaczem my szyby. Sokrates tylko opar si o pomp i ukry twarz w doniach. Ulyo mi, gdy ranchero odjecha i pojawi si kolejny klient. By to znowu ten sam blondyn z kdzierzaw brod. Wyskoczy z samochodu i mocno ucisn Sokratesa. Jak zawsze mio ci widzie, Joseph powiedzia Sokrates. Zawsze ten sam... Sokrates, jeli si nie myl? Posa w moj stron przewrotny umiech. Joseph, ta moda maszyna pytajca nazywa si Dan. Nacinij guzik, a zada pytanie. Cudownie mie go przy sobie, gdy nie ma z kim porozmawia. Joseph ucisn mi rk. Czyby staruszek zmik na stare lata? zapyta z szerokim umiechem. Zanim zdoaem zapewni go, e Sokrates prawdopodobnie jest bardziej przykry ni kiedykolwiek, staruszek" wtrci si: Och, naprawd robi si leniwy. Dan ma ze mn duo lepiej ni ty miae. Och, rozumiem powiedzia Joseph, zachowujc powany wyraz twarzy. Nie zabierae go jeszcze na stukilometrowe biegi, ani nie kazae mu chodzi po rozarzonych wglach, co? Nie, nic z tych rzeczy. Mamy wanie zacz od podstaw, jak je, jak chodzi i jak oddycha. Joseph rozemia si wesoo. Zauwayem, e miej si wraz z nim. Skoro mwimy o jedzeniu powiedzia. Moe wpadlibycie rano do mojej kawiarni. Bdziecie moimi osobistymi gomi, przygotuj co dobrego na niadanie. Wanie miaem powiedzie co w stylu: Och, naprawd chciabym, ale nie mog", kiedy Sokrates zgodzi si. Z przyjemnoci. Poranna zmiana przychodzi za p godziny, przejdziemy si. Wspaniale. Wobec tego, do zobaczenia. Wrczy Sokratesowi piciodolarowy banknot za paliwo i odjecha. Zastanawiaem si kim jest Joseph. Czy on jest wojownikiem, takim jak ty, Sokratesie? Nikt nie jest wojownikiem takim jak ja odpowiedzia miejc si. Ani te nikt nie chciaby by. Kady mczyzna i kada kobieta ma swoje naturalne zalety. Na przykad ty przodujesz w gimnastyce, a Joseph jest mistrzem w przygotowywaniu jedzenia. Och, masz na myli gotowanie? Niezupenie. Joseph nie podgrzewa zbytnio poywienia to niszczy naturalne enzymy potrzebne do penego przyswojenia pokarmu. On przygotowuje naturalne poywienie. Zreszt sam wkrtce zobaczysz. Gdy raz posmakujesz magii kulinarnej Josepha, nigdy ju nie wemiesz do ust hamburgerw z restauracji fast food". Co jest takiego specjalnego w jego potrawach? Tak naprawd to tylko dwie rzeczy, obie bardzo subtelne. Po pierwsze, Joseph wkada ca swoj uwag w to, co robi. Po drugie, dosownie we wszystkim co robi, podstawowym skadnikiem jest mio. Czujesz j jeszcze dugo po posiku. Zmiennik Sokratesa, wychudzony wyrostek, wszed mruczc pod nosem sowa powitania. Wyszlimy, przeszlimy przez ulic i skierowalimy si na poudnie. Musiaem przypieszy swoje kutykanie, aby nady za dugimi krokami Sokratesa. By unikn porannego ruchu, wybralimy malownicz tras prowadzc bocznymi uliczkami. Suche licie szeleciy pod naszymi stopami. Mijalimy rnorodne dzielnice charakterystyczne dla Berkeley. Bya to mieszanina stylw: wiktoriaskiego, hiszpasko-kolonialnego, grskiego oraz niskich budynkw o wygldzie pudeek, w ktrych zamieszkiwao wielu z trzydziestu tysicy studentw. Po drodze rozmawialimy. Rozpocz Sokrates:

58

 Dan, eby przebi si przez mg twojego umysu i znale bram, potrzeba olbrzymiej iloci energii. Tak wic niezbdne s wiczenia oczyszczajce i regenerujce. Mgby powiedzie to jeszcze raz? Oczycimy ci, rozbierzemy na czci, i zoymy z powrotem. Aha, dlaczego od razu tego nie powiedziae zakpiem. Bdziesz musia od nowa nauczy si kadej ludzkiej funkcji poruszania si, spania, oddychania, mylenia, odczuwania i jedzenia. Jedzenie jest jedn z najwaniejszych ludzkich czynnoci i wanie je najpierw naley ustabilizowa. Zaczekaj chwileczk, Sokratesie. Nie mam problemw z jedzeniem. Jestem szczupy, na og czuj si dobrze, a moja gimnastyka dowodzi, e mam wystarczajco duo energii. Jak zmiana paru elementw w mojej diecie moe stanowi jak rnic? Twoja obecna dieta powiedzia spogldajc w gr poprzez owietlone socem gazie piknego drzewa moe da ci normaln" ilo energii. Jednak wikszo tego, co jesz, czyni ci te ociaym, wpywa na twj nastrj, obnia poziom wiadomoci, przeszkadza ciau w osiganiu optymalnej witalnoci. Twj impulsywny sposb ywienia si prowadzi do odkadania si substancji toksycznych, co ma dugofalowy wpyw na dugo twojego ycia. Wikszo twoich problemw mentalnych i emocjonalnych mona zminimalizowa po prostu przez zwracanie uwagi na waciwe odywianie si. Jak zmiana diety moe wpyn na moj energi? kwestionowaem. Przecie wchaniam kalorie, a one odpowiadaj pewnej iloci energii. To tradycyjny, ale powierzchowny punkt widzenia. Wojownik musi umie rozpoznawa rwnie subtelniejsze wpywy. Naszym podstawowym rdem energii w tym systemie powiedzia machnwszy rk, co miao oznacza, e wskazuje system soneczny jest soce. Ale generalnie istoty ludzkie, to jest rwnie ty... Dziki za uznanie. ...w twoim obecnym stadium ewolucji, nie rozwiny zdolnoci bezporedniego wykorzystywania energii soca. Moesz je wiato soneczne" jedynie w ograniczonym zakresie. Kiedy ludzko rozwinie t zdolno, system trawienny zaniknie, a firmy produkujce rodki przeczyszczajce splajtuj. Ale na razie jedzenie jest form zmagazynowanego wiata sonecznego, ktrego potrzebujesz. Waciwa dieta pozwoli ci najefektywniej wykorzystywa energi soca. Zapas energii, ktry dziki temu uzyskasz, otworzy twoje zmysy, poszerzy wiadomo, wyostrzy koncentracj, zmieniajc j w tnce jak brzytwa ostrze. I wszystko to si wydarzy, gdy wyeliminuj hamburgery z mojego menu? Tak gdy wyeliminujesz hamburgery i par innych niepotrzebnych drobiazgw. Jeden z japoskich olimpijskich gimnastykw powiedzia mi kiedy, e to nie ze nawyki si licz, lecz dobre. To znaczy, e dobre nawyki musz sta si na tyle silne, eby zaniky te bezuyteczne. Sokrates wskaza na ma kawiarenk przy Shattuck, niedaleko Ashby. Przechodziem tamtdy wiele razy, ale nigdy nie zwrciem na ni uwagi. A wic wierzysz w naturalne pokarmy? zapytaem, kiedy przechodzilimy na drug stron ulicy. To nie jest sprawa wiary, ale tego, co si robi. Powiem ci tak: jem tylko to, co zdrowe i jem tylko tyle, ile potrzebuj. Aby mc doceni to, co nazywasz naturalnym pokarmem, musisz wyostrzy swoje instynkty, musisz sta si naturalnym czowiekiem. Brzmi to do ascetycznie. Nie serwujesz sobie maych lodw od czasu do czasu? Moja dieta moe z pocztku wydawa si spartaska w porwnaniu z folgowaniem sobie, ktre ty nazywasz umiarem", Dan, ale tak naprawd jem z wielk przyjemnoci, poniewa rozwinem zdolno cieszenia si najprostszym pokarmem. I ciebie te to czeka. Zapukalimy do drzwi. Otworzy nam Joseph. Wchodcie, wchodcie powiedzia z entuzjazmem, jakby zaprasza nas do swojego domu. Istotnie, wygldao to jak dom. Podog maego przedsionka pokrywa gruby dywan. W pomieszczeniu

59

stay cikie, polerowane, z grubsza obciosane stoy, a mikkie krzesa o prostych oparciach wyglday jak antyki. Wszdzie na cianach wisiay gobeliny, z wyjtkiem jednej ciany prawie cakowicie zakrytej ogromnym akwarium z kolorowymi rybami. Poranne wiato soneczne wlewao si przez wietlik w suficie. Zajlimy miejsca dokadnie pod nim, w ciepych promieniach soca, od czasu do czasu zasanianego przez przepywajce nad naszymi gowami chmury. Joseph podszed do nas, niosc nad gow dwa talerze. Z promiennym umiechem postawi je przed nami, najpierw przed Sokratesem, potem przede mn. Ach, to wyglda smakowicie! powiedzia Sokrates, zatykajc serwetk za konierzyk koszuli. Spojrzaem w d. Przede mn, na biaym talerzu, leaa pokrojona marchewka i kawaek saaty. Wpatrywaem si w nie osupiay. Na widok wyrazu mojej twarzy Sokrates niemal spad z krzesa ze miechu, a Joseph musia oprze si o st. Ach westchnem z ulg. Rozumiem, to art. Bez sowa Joseph zabra talerze i powrci z dwoma piknymi drewnianymi miseczkami. W kadej miseczce znajdowaa si doskonae wyrzebiona miniaturowa replika gry. Sama gra bya poczeniem dwch odmian melona: pomaraczowej kantalupy i zielonkawej kasaby. Mae kawaki orzechw i migdaw, osobno rzebione, stay si brzowymi gazami. Jabka i cienkie plasterki sera utworzyy niedostpne urwiska. Drzewa powstay z wielu kawakw pietruszki, doskonale przycitych, jak drzewka bonsai. Szczyt gry pokrywaa jogurtowa czapa lodowa. Wok podstawy leay powki winogron i piercie czerwonych truskawek. Siedziaem i wytrzeszczaem oczy ze zdumienia. Joseph, to jest zbyt pikne. Nie mog tego zje. Chc zrobi zdjcie. Zauwayem, e Sokrates ju zacz je, skubic jedzenie powoli, jak to mia w zwyczaju. Ja zaatakowaem gr z zapaem i ju prawie koczyem, gdy Sokrates nagle zacz pochania swoje danie caymi kawaami. Uwiadomiem sobie, e mnie naladuje. Staraem si ze wszystkich si nabiera mae porcje, oddychajc gboko pomidzy kadym ksem, tak jak on, ale tak wolne tempo byo frustrujce. Przyjemno, jak masz z jedzenia, Dan, ograniczona jest do smaku potrawy i uczucia penego brzucha. Musisz nauczy si cieszy caym procesem godem przed posikiem, uwanym przygotowywaniem, atrakcyjnym podaniem na st, przeuwaniem, oddychaniem, zapachem, smakiem, przeykaniem i uczuciem lekkoci i energii po posiku. W kocu moesz cieszy si cakowitym i atwym usuniciem przetrawionych resztek pokarmu. Gdy bdziesz zwraca uwag na wszystkie te elementy, zaczniesz docenia proste posiki i nie bdziesz potrzebowa tak duych iloci jedzenia. Ironia twoich obecnych nawykw ywieniowych polega na tym, e obawiajc si przegapi kolejny posiek, nie jeste w peni wiadomy tego, co zjadasz. Nie boj si przegapienia posiku upieraem si. Cieszy mnie, e to sysz. Dziki temu najbliszy tydzie bdzie dla ciebie atwiejszy. Ten posiek jest dla ciebie ostatnim w cigu najbliszych siedmiu dni. Sokrates przedstawi procedur godwki oczyszczajcej, ktr miaem zacz natychmiast. Rozwodniony sok owocowy i sabe herbatki zioowe miay by moim jedynym poywieniem. Ale Sokratesie, moja noga potrzebuje protein i elaza do gojenia si. Skd wezm energi do wicze gimnastycznych? Moje protesty nie odniosy adnego skutku. Sokrates potrafi by bardzo nierozsdnym czowiekiem. Pomoglimy Josephowi posprzta, porozmawialimy przez chwil, podzikowalimy i wyszlimy. Ja ju byem godny. W drodze powrotnej do miasteczka uniwersyteckiego Sokrates streci reguy, ktrych miaem przestrzega, do czasu a moje ciao odzyska swoje naturalne instynkty. Za par lat reguy te nie bd potrzebne. Ale na razie bdziesz musia wykluczy wszystkie pokarmy, ktre zawieraj rafinowany cukier, rafinowan mk, miso i jajka, a take narkotyki i uywki, wliczajc w to kaw, alkohol, tyto, oraz wszelkie inne bezuyteczne jedzenie. Jedz tylko wiee, nierafinowane, nieprzetworzone pokarmy, bez dodatkw rodkw chemicznych. Zwykle na niadanie jedz wiee owoce, najlepiej z twarokiem lub jogurtem. Na lunch, czyli twj gwny posiek, jedz surow saat, pieczonego lub gotowanego na parze ziemniaka, moesz zje troch sera, i penoziarnisty chleb lub gotowane ziarna. Na kolacj powiniene je surow saat i, czasami,

60

warzywa krtko gotowane na parze. Do kadego posiku dodawaj sporo surowych, niesolonych nasion i orzechw. Musisz ju by niezym ekspertem od orzechw mruknem. Po drodze przechodzilimy obok sklepu spoywczego. Wanie miaem wej i kupi sobie troch ciasteczek, gdy przypomniaem sobie, e ju do koca ycia nie wolno mi je ciasteczek ze sklepu! A przez nastpnych sze dni i dwadziecia trzy godziny miaem nic nie je. Sokratesie, jestem godny! Nigdy nie mwiem, e trening wojownika bdzie atwy. Przechodzilimy przez miasteczko uniwersyteckie w czasie przerwy pomidzy zajciami, wic Sproul Plaa wypeniony by ludmi. Gapiem si tsknie na liczne studentki. Sokrates dotkn mojego ramienia. Wanie sobie przypomniaem, Dan. Kulinarne sodkoci nie s jedyn sabostk, ktrej bdziesz musia unika przez jaki czas. Och stanem jak wryty chyba ci nie zrozumiaem. Moesz wyraa si janiej? Jasne. Moesz, oczywicie, cieszy si intymnymi, penymi serdecznoci zwizkami, ale dopki dostatecznie nie dojrzejesz, bdziesz musia cakowicie powstrzyma si od kontaktw seksualnych. Mwic janiej: Trzymaj go w spodniach. Ale Sokratesie spieraem si jakby to bya sprawa ycia i mierci to staromodne, purytaskie, bezsensowne i niezdrowe. Ograniczanie jedzenia to jedno, ale to, to zupenie co innego! Zaczem cytowa Filozofi Playboya", Alberta Ellisa, Roberta Rimmera, Jacqueline Susann i Markiza de Sade. Dorzuciem nawet Reader's Digest i Dear Abby", ale nic go nie wzruszao. Wyjanianie moich racji nie ma sensu powiedzia. Rozkosz bdziesz musia znale w wieym powietrzu, wieym jedzeniu, wieej wodzie, wieej wiadomoci i w pogodnym nastroju. Czy zdoam przestrzega wszystkich tych regu, ktrych wymagasz? Rozwa ostatni rad, jak Budda da swoim uczniom. Co powiedzia? zapytaem oczekujc inspiracji. Rbcie wszystko jak najlepiej. Z tymi sowami Sokrates znikn w tumie. W nastpnym tygodniu obrzdek inicjacji rozpocz si na dobre. Podczas gdy mj odek burcza, Sokrates wypenia noce podstawowymi" wiczeniami, uczy mnie jak oddycha gbiej i wolniej usta lekko przymknite i jzyk na podniebieniu. Brnem przez to wszystko z trudem, starajc si ze wszystkich si, czuem si ospay, czekaem ze zniecierpliwieniem na moje (brr!) rozwodnione soki i herbatki zioowe, marzc o stekach i sodkich bukach. Chocia tak naprawd a tak bardzo nie lubiem stekw i sodkich buek! Jednego dnia Sokrates kaza mi oddycha brzuchem, a innego oddycha sercem. Zacz krytykowa sposb, w jaki chodziem i mwiem, a nawet sposb, w jaki bdziem oczami po pokoju, kiedy mj umys bka si po wszechwiecie". Zdawao si, e nic go nie zadowala. Poprawia mnie bez przerwy, czasami delikatnie, czasami surowo. Odpowiednia postawa ciaa jest sposobem wspgrania z grawitacj, Dan. Odpowiednie nastawienie jest sposobem wspgrania z yciem. I tak dalej. Trzeci dzie godwki by najciszy. Byem saby i chwiaem si na nogach. Bolaa mnie gowa i brzydko pachniao mi z ust. Na treningu mogem jedynie lee i rozciga minie. Wszystko to jest czci procesu oczyszczania, Dan. Twoje ciao oczyszcza si, pozbywa si nagromadzonych toksyn. Sidmego dnia godwki waciwie czuem si cakiem dobrze, a nawet jakby bardziej pewny siebie. Czuem, e mog godowa duej. aknienie znikno. Zamiast niego czuem przyjemne znuenie i lekko. Na treningach szo mi nawet lepiej. Ograniczony jedynie sab nog, trenowaem intensywnie, czujc si odprony i bardziej gitki ni kiedykolwiek. Gdy smego dnia zaczem je, poczynajc od bardzo maych iloci owocw, musiaem wyty ca swoj wol, aby nie zacz opycha si wszystkim, co tylko wolno mi byo je.

61

Sokrates nie tolerowa ani narzekania, ani komentarzy. Waciwie nie chcia, ebym w ogle rozmawia na ten temat, o ile nie byo to absolutnie niezbdne. Koniec z prnym paplaniem powiedzia. To, co wychodzi z twoich ust jest tak samo wane jak to, co wchodzi. A zatem mogem porzuci gupie komentarze, ktre zwykle sprawiay, e wychodziem na durnia. Faktycznie czuem si duo lepiej, mwic mniej gdy ju nauczyem si tego. Byem jaki spokojniejszy. Lecz po paru tygodniach zmczyo mnie to. Sokratesie, zao si z tob o dolara, e zmusz ci do powiedzenia przynajmniej dwch sw. Wycign rk doni do gry. Przegrasz powiedzia. Dziki moim sukcesom gimnastycznym w przeszoci, przez dobry miesic promieniaem si ducha i pewnoci siebie. Ale nie trwao dugo, zanim uwiadomiem sobie, e tak jak to powiedzia Sokrates, trening nie bdzie atwy. Moim gwnym problemem byy kontakty towarzyskie. Rick, Sid i ja zabralimy dziewczyny na randk do La Val's na pizz. Wszyscy, wliczajc w to moj dziewczyn, zamwili ogromn pizz z kiebas ja zamwiem ma, specjaln wegetariask pizz z penych ziaren. Oni pili koktajle mleczne lub piwo ja sczyem sok jabkowy. Potem poszlimy do lodziarni Fentona. Podczas gdy oni wcinali swoje desery lodowe, ja ssaem kawaek lodu. Patrzyem na nich z zazdroci oni spogldali na mnie z niechci. Prawdopodobnie czuli si przy mnie winni. Pod ciarem dyscypliny moje ycie towarzyskie walio si w gruzy. Chodziem okrnymi drogami, eby tylko omin ciastkarnie, stoiska z jedzeniem i restauracje na otwartym powietrzu w pobliu miasteczka uniwersyteckiego. Moje pragnienia i cigotki byy dla mnie oczywiste, ale walczyem. Gdybym zmik na widok ciastka z galaretk, po prostu nie mgbym spojrze Sokratesowi w oczy. Jednak z upywem czasu zaczem odczuwa rosncy opr. Sokratesie narzekaem, pomimo jego ponurego spojrzenia nie jeste ju zabawny. Stae si zwykym zrzdliwym starcem. Nawet ju nie wiecisz. Koniec z magicznymi trikami powiedzia patrzc na mnie gronie. Tak wanie byo adnych trikw, seksu, chipsw ziemniaczanych, adnych hamburgerw, cukierkw, pczkw, adnych uciech, i adnego wytchnienia. Dyscyplina na stacji i poza ni. Stycze min z trudem, luty przelecia, a teraz dobiega koca marzec. Druyna koczya sezon beze mnie. Ponownie wylaem przed Sokratesem swoje ale, jednak on ani mnie nie pocieszy, ani nie doda otuchy. Sokratesie, jestem ju prawdziwym duchowym skautem. Moi koledzy nie chc si ju ze mn spotyka. Rujnujesz mi ycie! Obawiam si, e niedugo stan si wysuszonym, starym... Przerwa mi jego miech. Dan, jeeli odwodnienie jest tym, czego si obawiasz, to mog ci zapewni, e moja nieyjca ju ona, uwaaa mnie raczej za soczystego! Twoja ona? Rozemia si widzc moj reakcj. Potem przyjrza mi si. Mylaem, e chce powiedzie co wicej, ale on powrci do przegldania rachunkw. Rb wszystko jak najlepiej powiedzia jedynie. Och, dziki za budujc mow. W gbi duszy czuem si uraony, e kto inny nawet jeli tym kim jest Sokrates kieruje moim yciem. Nadal jednak, zaciskajc zby, z determinacj podporzdkowywaem si wszystkim reguom. Pewnego dnia w czasie treningu na sal wesza owa atrakcyjna pielgniarka, ktra wzbudzia moje fantazje erotyczne podczas pobytu w szpitalu. Usiada cicho i obserwowaa moje akrobacje powietrzne. Zauwayem, e prawie natychmiast wszyscy na sali poczuli przypyw inspiracji i energii. Ja nie byem wyjtkiem.

62

Udajc, e jestem pochonity treningiem, od czasu do czasu zerkaem na ni ktem oka. Jej obcise jedwabne spodenki i taki opalacz burzyy moj koncentracj, a moje myli dryfoway ku bardziej egzotycznym formom gimnastyki. Przez reszt treningu wyranie odczuwaem jej obecno. Tu przed kocem treningu znikna. Wykpaem si, ubraem i poszedem w kierunku schodw. Bya tam, staa na szczycie schodw, opierajc si uwodzicielsko o porcz. Nawet nie pamitam jak przeszedem ostatnie stopnie. Cze, Danie Millman. Mam na imi Valeria. Wygldasz duo lepiej ni wtedy, gdy zajmowaam si tob w szpitalu. Czuj si lepiej, siostro Valerio umiechnem si. I ciesz si, e to ty opiekowaa si mn. Rozemiaa si i przecigna kuszco. Dan, ciekawa jestem, czy wywiadczyby mi przysug. Mgby odprowadzi mnie do domu? Robi si ciemno, a jaki dziwny facet szed za mn. Wanie miaem wspomnie, e jest kwiecie i e soce nie zajdzie jeszcze przez godzin, ale pomylaem: Co u licha, przecie to nieistotny szczeg." Szlimy, rozmawialimy i wyldowaem na kolacji w jej mieszkaniu. Otworzya specjalne wino na specjalne okazje". Wypiem tylko yczek, ale to by pocztek koca. Skwierczaem niczym dopiekajcy si na ruszcie stek. W pewnym momencie jaki gosik we mnie zapyta: Jeste mczyzn czy miczakiem?" A inny gosik odpowiedzia: Jestem napalonym miczakiem." Tego wieczoru zrzuciem z siebie cae brzemi dyscypliny, ktre na mnie naoono. Jadem wszystko, co mi podawaa. Zaczem od zupy z may, potem bya saatka i stek. A na deser miaem kilka dokadek Walerii. Przez nastpne trzy dni nie mogem spa, zastanawiajc si jak wyznam to Sokratesowi. Byem przygotowany na najgorsze. Tego wieczoru poszedem na stacj i od razu opowiedziaem mu wszystko, bez przeprosin. Wstrzymaem oddech i czekaem. Sokrates milcza przez dugi czas. Zauwayem, e nie nauczye si jeszcze oddycha powiedzia w kocu. Zanim zdoaem odpowiedzie, powstrzyma mnie unoszc do. Dan, ja potrafi zrozumie, e mona przedoy lody czy zabaw ze liczn kobiet ponad Drog, ktr ci pokazaem ale czy ty to rozumiesz? zrobi pauz. Nie bdzie ani nagrody, ani potpienia. Teraz ju znasz drczcy gd w odku i w genitaliach. To dobrze. Ale rozwa: Poleciem ci robi wszystko jak najlepiej. Czy to naprawd byo twoje najlepiej"? Oczy Sokratesa zajaniay" i przewietliy mnie na wylot. Wr za miesic, ale tylko wtedy, jeeli bdziesz cile przestrzega dyscypliny. Spotykaj si z t mod dam, jeli chcesz. Powicaj jej uwag i obdaruj prawdziwym uczuciem, ale bez wzgldu na to jakie podanie bdziesz czu, niech kieruje tob najwysza dyscyplina! Zrobi tak, Sokratesie, przysigam, e tak zrobi! Teraz naprawd zrozumiaem. adne postanowienie ani zrozumienie nie uczyni ci silnym. W postanowieniach jest szczero, w logice jasno ale adne z nich nie ma energii, ktrej ci potrzeba. Niech gniew bdzie twoim postanowieniem i twoj logik. Do zobaczenia za miesic. Wiedziaem, e jeli jeszcze raz zami dyscyplin, bdzie to koniec spotka z Sokratesem. Z rosncym wewntrznym postanowieniem powiedziaem: adna uwodzicielska kobieta, ciastko czy kawa pieczonej krowy nie zamie mojej woli. Opanuj wasne popdy lub umr. Nazajutrz Valeria zadzwonia do mnie. Na dwik jej gosu, ktry tak niedawno jcza w moje ucho, poczuem znajome podniecenie. Danny, bardzo chciaabym spotka si z tob dzi wieczorem. Masz czas? wietnie! Kocz prac o sidmej. Spotkamy si przed sal gimnastyczn? Dobrze, wic do zobaczenia. Cze. Zabraem j do kawiarenki Josepha na wielk saatkow niespodziank. Zauwayem, e Valeria kokietuje Josepha. On by sob, jak zwykle serdeczny, ale nie odwzajemnia jej zalotw. Pniej wrcilimy do jej mieszkania. Usiedlimy i rozmawialimy przez chwil. Zaproponowaa wino. Poprosiem o sok. Dotkna moich wosw i pocaowaa mnie delikatnie, szepczc co do ucha.

63

Z uczuciem odwzajemniem pocaunek. Wtedy wewntrzny gos odezwa si gono i wyranie: Zbierz si w sobie. Pamitaj o tym, co ci wolno." Usiadem prosto i wziem gboki oddech. To, co zamierzaem zrobi, nie byo atwe. Ona rwnie usiada, wyprostowaa si i poprawia wosy. Valerio, wiesz, jeste bardzo atrakcyjna i podniecajca ale ja jestem zaangaowany, hm, w pewien rodzaj osobistej dyscypliny, ktra nie pozwala mi na to, co ma si wanie zdarzy. Lubi twoje towarzystwo i chc si z tob spotyka. Ale od tego momentu sugeruj, eby traktowaa mnie jako bliskiego przyjaciela, kochajcego ks-ks-ksidza. Prawie nie mogem tego z siebie wydusi. Wzia gboki oddech i ponownie poprawia wosy. Dan, naprawd dobrze by z kim, kogo nie interesuje jedynie seks. wietnie powiedziaem zachcony. Ciesz si, e tak uwaasz, poniewa wiem, e oprcz ka jest wiele innych rzeczy, ktre moemy dzieli. Valeria spojrzaa na zegarek. Och, spjrz, ktra godzina a ja musz jutro wczenie wsta do pracy wic bd musiaa ci poegna, Dan. Dziki za kolacj. Bya wspaniaa. Zadzwoniem do niej nastpnego dnia, ale numer by zajty. Zadzwoniem kolejnego dnia i w kocu j zastaem. Przez nastpnych par tygodni bd bardzo zajta egzaminami pielgniarskimi. Zobaczyem j tydzie pniej, gdy zjawia si pod koniec treningu, eby spotka si ze Scottem, jednym z chopakw z klubu. Gdy wchodziem po schodach, oboje przeszli tu obok mnie tak blisko, e mogem poczu zapach jej perfum. Skina mi grzecznie gow i powiedziaa Cze". Scott spojrza na mnie z ukosa i mrugn znaczco. Nie wiedziaem, e mrugnicie moe tak bardzo rani. Czujc starszliwy gd, ktrego nie zaspokoiaby adna saatka z surowych warzyw, znalazem si przed wejciem do Charbroilera. Poczuem zapach skwierczcych hamburgerw, polanych specjalnym sosem. Przypomniay mi si wszystkie dobre chwile, gdy razem z przyjacimi jadem hamburgery z saat i pomidorami. W zalepieniu, nie zastanawiajc si wszedem do rodka, podszedem prosto do kobiety za lad i usyszaem swj wasny gos: Jednego cheeseburgera z podwjnym serem, prosz. Wziem cheeseburgera, usiadem, podniosem do ust i ugryzem ogromny ks. Nagle uwiadomiem sobie co robi wybieram pomidzy Sokratesem i cheeseburgerem. Wypluem go, wyrzuciem ze zoci do mieci i wyszedem. To by koniec przestaem by niewolnikiem przypadkowych impulsw. Ten wieczr doda nowego blasku mojemu poczuciu wasnej godnoci i osobistej mocy. Wiedziaem, e teraz pjdzie mi ju atwiej. Mae zmiany w moim yciu zaczy przynosi korzyci. Od czasu, gdy byem dzieckiem, cierpiaem na rne drobne dolegliwoci, takie jak katar w nocy, gdy powietrze byo chodne, ble gowy, niestrawno i hutawka nastrojw. Wszystko to uwaaem za normalne i nieuniknione. Teraz wszystko znikno. Miaem cige uczucie lekkoci i energii, ktra promieniowaa ze mnie. By moe to sprawio, e kobiety flirtoway ze mn, a mae dzieci i psy przychodziy do mnie i chciay si bawi. Kilku kolegw z klubu zaczo prosi o rad w osobistych problemach. Nie byem ju ma deczk na wzburzonym morzu, zaczem si czu jak skaa Gibraltaru. Opowiedziaem Sokratesowi o moich dowiadczeniach. Wzrasta twj poziom energii przytakn. Ludzie, zwierzta, a nawet rzeczy s przycigane przez pole energii, ktre je fascynuje. Tak to wanie dziaa. Zasady Gry? Zasady Gry zgodzi si i doda: Z drugiej strony, za wczenie na gratulowanie sobie. Aby zachowa waciw perspektyw, lepiej porwnuj si ze mn. Wtedy nie bdziesz mia wtpliwoci, e wanie skoczye przedszkole.

64

Prawie nie zauwayem jak dobieg koca semestr. Egzaminy przeszy gadko studia, ktre zawsze byy dla mnie wielkim problemem, teraz stay si drobnostk, czym, z czym atwo dawaem sobie rad. Koledzy z klubu wyjechali na krtkie wakacje, a potem wrcili na letnie treningi. Zaczem chodzi bez laski, a nawet kilka razy w tygodniu prbowaem bardzo powoli biega. Nadal trenowaem z ogromnym samozaparciem, a do blu i granic wytrzymaoci, i oczywicie robiem wszystko jak najlepiej, jedzc waciwie, poruszajc si waciwie i oddychajc waciwie ale moje najlepiej" cigle byo nie do dobre. Sokrates zacz zwiksza swoje wymagania wobec mnie. Teraz, gdy twoja energia kumuluje si, moesz zacz trenowa na serio. wiczyem oddychanie tak wolne, e potrzebowaem minuty na zakoczenie caego oddechu. W poczeniu z intensywn koncentracj i kontrol okrelonych grup mini, te wiczenia oddechowe rozgrzeway moje ciao niczym sauna i sprawiay, e byo mi zawsze ciepo, bez wzgldu na temperatur powietrza. Uwiadomiem sobie z podnieceniem, e rozwijam t sam moc, ktr Sokrates zaprezentowa mi tamtej nocy, kiedy si poznalimy. Po raz pierwszy zaczem wierzy, e by moe tylko by moe stan si wojownikiem jego formatu. Nie czuem si ju pomijany, teraz czuem, e mam przewag nad moimi kolegami. Kiedy ktry z nich narzeka na ze samopoczucie lub inne problemy, ktrym mona byo zaradzi w prosty sposb waciwym jedzeniem, mwiem mu o tym, czego sam nauczyem si dziki odpowiedzialnoci i dyscyplinie. Pewnego wieczoru czuem si bardzo pewny siebie i poszedem na stacj benzynow z przekonaniem, e wkrtce poznam jakie staroytne, tajemne sekrety Indii, Tybetu czy Chin. Zamiast tego, gdy tylko przeszedem przez prg, wrczono mi szczotk i kazano wyczyci toalet. Spraw, eby ta toaleta lnia. Przez nastpnych par tygodni, wykonywaem tyle prac fizycznych na stacji, e nie miaem czasu na wane wiczenia. Godzinami dwigaem opony, potem wynosiem mieci. Zamiataem gara i porzdkowaem narzdzia. Nigdy nie przypuszczaem, e moe do tego doj, ale bycie z Sokratesem zaczynao by nudne. Rwnoczenie wymagania staway si niewykonalne. Sokrates dawa mi pi minut na wykonanie pgodzinnej pracy, a potem krytykowa mnie bezlitonie, jeeli co zrobiem niedokadnie. By niesprawiedliwy, nierozsdny, a nawet impertynencki. Pewnego razu, gdy z rozgoryczeniem rozwaaem ten stan rzeczy, Sokrates wszed do garau, eby powiedzie mi, e zostawiem brud na pododze w azience. Ale kto uywa azienki po tym jak skoczyem odparem. adnych wymwek powiedzia i doda: Wyrzu mieci. Byem tak wcieky, e chwyciem rczk od szczotki jak miecz. Poczuem lodowaty spokj. Wyniosem mieci zaledwie pi minut temu, Sokratesie. Przypominasz to sobie, staruszku, czy robisz si zgrzybiay? Mwi o tych mieciach, pawianie! umiechn si. Popuka si w gow i mrugn do mnie. Szczotka ze stukotem upada mi na podog. Innym razem, kiedy zamiataem gara, Sokrates zawoa mnie do siebie. Usiadem ponuro, czekajc na dalsze polecenia. Dan, wci jeszcze nie nauczye si naturalnego oddychania. Jeste leniwy, musisz si bardziej koncentrowa. Tego ju byo za wiele. To ty jeste leniwy wrzasnem na niego. Wykonuj tu za ciebie ca prac! Umilk. Wydawao mi si, e zauwayem bl w jego oczach. Dan powiedzia cicho. Nie powinno si krzycze na swojego nauczyciela. Raz jeszcze przypomniaem sobie, e celem tych zniewag zawsze byo pokazanie mi mojego wasnego zamtu emocjonalnego i umysowego, przeksztacenie mojego gniewu w dziaanie i pomoc w wytrwaniu.

65

 Dan, lepiej odejd powiedzia, zanim zdoaem go przeprosi i nie wracaj, dopki nie nauczysz si uprzejmoci, i dopki nie bdziesz umia waciwie oddycha. By moe nieobecno poprawi ci nastrj. Wyszedem smutny, ze spuszczon gow, powczc nogami. W drodze do domu mylaem o tym, jak cierpliwy by Sokrates wobec moich napadw zego humoru, narzeka i cigego zadawania pyta. Wszystkie jego wymagania byy w istocie pomoc dla mnie. Obiecaem sobie nigdy ju na niego nie krzycze w zoci. Samotny, jeszcze usilniej staraem si poprawi swoje skostniae nawyki oddychania, ale wydawao mi si, e idzie mi coraz gorzej. Jeeli oddychaem gboko, zapominaem o trzymaniu jzyka na podniebieniu a gdy pamitaem o tym, wtedy garbiem si. To doprowadzao mnie do szalestwa. Sfrustrowany poszedem na stacj spotka si z Sokratesem i poprosi o rad. Znalazem go, gdy majstrowa co w garau. Rzuci na mnie jedno spojrzenie. Odejd powiedzia. Uraony i zy pokutykaem w noc bez sowa. Jak ju nauczysz si oddycha usyszaem za sob jego gos zrb co ze swoim poczuciem humoru. Jego miech zdawa si ciga mnie przez p drogi do domu. Gdy dotarem do schodw przed domem, usiadem i zapatrzyem si na koci po drugiej stronie ulicy, nic waciwie nie widzc. Skocz z tym bezsensownym treningiem powiedziaem do siebie. Jednak nie wierzyem w to, co powiedziaem. Nadal jadem saatki, unikaem wszelkich pokus i zawzicie zmagaem si z wasnym oddechem. Mina ju prawie poowa lata, kiedy przypomniaem sobie o kawiarence Josepha. Byem tak zajty treningami podczas dnia i spotkaniami z Sokratesem w nocy, e nie znalazem wczeniej czasu, by go odwiedzi. Teraz, pomylaem smutno, moje noce s cakowicie wolne. Poszedem do kawiarenki tu przed zamkniciem. Byo pusto. Znalazem Josepha w kuchni, gdzie z mioci zmywa delikatne porcelanowe naczynia. Bylimy tak rni, Joseph i ja. Ja byem niski, muskularny, atletyczny, z krtkimi wosami i starannie ogolon twarz. Joseph by wysoki, szczupy, o nieco wtym wygldzie, z mikk, krcon blond brod. Ja poruszaem si i mwiem szybko on robi wszystko uwanie, jak na filmie puszczonym w zwolnionym tempie. Jednak mimo tych rnic, a moe wanie dziki nim, czuem do niego sympati. Rozmawialimy do pnej nocy, gdy pomagaem mu ustawia krzesa i zamiata podog. Nawet kiedy mwiem, koncentrowaem si, tak jak potrafiem, na oddychaniu, przez co potknem si o dywan i zbiem talerz. Joseph spytaem Czy Sokrates naprawd zmusza ci do stukilometrowych biegw? Nie, Dan rozemia si. Mj temperament nie pasuje do wyczynw lekkoatletycznych. Sokrates nie opowiada ci? Przez lata byem jego kucharzem i osobistym pomocnikiem. Nie, nigdy mi o tym nie mwi. Ale co masz na myli mwic, e przez lata bye jego pomocnikiem? Nie moesz mie wicej ni dwadziecia osiem, dwadziecia dziewi lat. Jestem nieco starszy rozpromieni si. Mam pidziesit dwa lata. Powanie? Skin gow. Rzeczywicie byo co w tej dyscyplinie. Ale skoro nie wykonywae wicze fizycznych, to co robie? Jaki by twj trening? Dan, ja byem bardzo gniewnym i egocentrycznym modym czowiekiem. Sokrates mia skrajnie surowe wymagania co do mojej pracy i w ten sposb pokaza mi, jak dawa siebie z prawdziwym szczciem i mioci. A czy moe by lepsze miejsce do nauki suenia innym powiedziaem ni stacja benzynowa! Wiesz, Sokrates nie zawsze by pracownikiem stacji benzynowej odpar Joseph z umiechem. Jego ycie byo naprawd niezwyke i urozmaicone.

66

 Opowiedz mi o tym! poprosiem. Czy Sokrates nie opowiada ci o swojej przeszoci? Nie, woli to zachowa w tajemnicy. Nawet nie wiem, gdzie mieszka. Nic dziwnego. Wobec tego niech to pozostanie tajemnic do czasu, gdy on sam zechce ci to powiedzie. Czy ty te nazywae go Sokratesem? zapytaem, starajc si ukry rozczarowanie. Wyglda to na nieprawdopodobny zbieg okolicznoci. Nie, ale jego nowe imi, tak jak jego nowy ucze, ma ducha umiechn si. Powiedziae, e by wymagajcy wobec ciebie. Tak, i to bardzo. Nic, co robiem nie byo do dobre a jeli pojawiaa si w mojej gowie cho jedna negatywna myl, zawsze zdawa si to wiedzie i odsya mnie na cae tygodnie. Jeli o tym mwimy, by moe nie zobacz go ju wicej. Och? Dlaczego? Powiedzia, e mam si nie pokazywa dopki nie naucz si waciwie oddycha swobodnie i naturalnie. Staram si, ale po prostu nie potrafi. Ach, o to chodzi powiedzia odkadajc miot. Podszed do mnie i pooy jedn rk na moim brzuchu, a drug na klatce piersiowej. Teraz oddychaj poleci. Zaczem oddycha gboko, tak jak pokaza mi Sokrates. Nie tak mocno. Po paru minutach zaczem czu co dziwnego w brzuchu i w piersi. W obu tych miejscach poczuem ciepo. Miaem wraenie jakby co si w nich rozlunio i otworzyo. Nagle poczuem si bezgranicznie szczliwy i zaczem paka jak dziecko, nie wiedzc dlaczego. W tym momencie oddychaem bez adnego wysiku czuem si wrcz jakbym by oddychamy. Byo to tak przyjemne, e pomylaem: Po co chodzi do kina dla rozrywki?" Byem tak podniecony, e ledwie mogem nad sob panowa! Wtedy poczuem, e oddech znowu zaczyna si napina. Josephie, zgubiem go! Nie przejmuj si, Dan. Musisz si troch rozluni. Ja ci w tym pomogem. Teraz wiesz, jakie to uczucie, gdy si oddycha naturalnie. Aby do tego doj, musisz pozwala sobie oddycha naturalnie, coraz bardziej, a stanie si to czym normalnym. Kontrolowanie oddechu oznacza rozwizanie wszystkich wzw emocjonalnych, a gdy ju to zrobisz, odkryjesz nowy rodzaj cielesnego szczcia. Josephie powiedziaem ciskajc go. Nie wiem jak zrobie to, co zrobie, ale dzikuj bardzo ci dzikuj. Jego promienny umiech sprawi, e poczuem ciepo w caym ciele. Pozdrw ode mnie... Sokratesa powiedzia odkadajc miot. Mj oddech nie poprawi si od razu. Nadal si z nim zmagaem. Ale pewnego popoudnia, po treningu na sali gimnastycznej, gdzie wyciskaem ciary zdrowiejc nog, w drodze do domu zauwayem, e cho nie wysilam si specjalnie, mj oddech sta si cakowicie naturalny bliski temu, co czuem w kawiarence. Tej nocy wpadem do kantoru, gotw ucieszy Sokratesa moim sukcesem i przeprosi za swoje zachowanie. Wyglda tak, jakby na mnie czeka. Zatrzymaem si przed nim wykonujc efektowny lizg po pododze. Dobrze, kontynuujmy powiedzia to tak, jakbym wanie wrci z azienki, a nie po szeciu tygodniach intensywnego treningu! Nie masz nic wicej do powiedzenia, Sokratesie? Ani dobra robota, chopcze", ani wygldasz niele"? Na ciece, ktr wybrae, nie ma pochway i nie ma nagany. Pochway i nagany s formami manipulacji, ktrych ty ju nie potrzebujesz. Zirytowany pokrciem gow, potem umiechnem si z wysikiem. Mimo e staraem si jak mogem okazywa mu wicej szacunku, czuem si dotknity jego obojtnoci. Ale przynajmniej wrciem.

67

W czasie, kiedy nie czyciem ubikacji, uczyem si nowych, jeszcze bardziej frustrujcych wicze, takich jak medytacja nad wewntrznymi dwikami. Robiem to tak dugo, a potrafiem usysze kilka z nich na raz. Pewnej nocy, gdy wykonywaem to wiczenie, nagle znalazem si w stanie spokoju i odprenia jakiego jeszcze nigdy wczeniej nie doznaem. Przez duszy czas nie wiem jak dugo czuem si tak, jakbym znajdowa si poza ciaem. Po raz pierwszy mj wasny wysiek i energia doprowadziy mnie do przey paranormalnych. Tym razem nie potrzebowaem nacisku palcw Sokratesa na moj gow. Podniecony, opowiedziaem mu o tym. Dan, nie pozwl, eby twoje doznania ci rozpraszay powiedzia, zamiast mi pogratulowa. Przebij si przez wizje i dwiki i zobacz to, co kryje si za nimi. To s oznaki transformacji, ale jeli nie wykroczysz poza nie, to nigdy nigdzie nie dotrzesz. Jeli chcesz dozna, to id do kina to atwiejsze ni joga. Medytuj przez cay dzie, jeli chcesz. Moesz sysze dwiki i widzie wiata lub nawet widzie dwiki i sysze wiata. Ale wci pozostaniesz osem, jeeli pochon ci doznania. Zostaw je! Sugerowaem, eby zosta jaroszem, a nie jarzyn. Ja tylko doznaj", jak to nazywasz, poniewa kazae mi to robi! powiedziaem sfrustrowany. Czy musz ci wszystko mwi? Sokrates popatrzy na mnie, jakby by zaskoczony. Zamiast rozoci si, zaczem si mia. On rwnie rozemia si, wskazujc na mnie palcem. Dan, wanie dowiadczye cudownej transformacji alchemicznej. Przeksztacie gniew w miech. Oznacza to, e twj poziom energii jest duo wyszy ni wczeniej. Bariery przeamuj si. Moe wic robisz jednak jakie mae postpy. Wci jeszcze chichotalimy, gdy Sokrates wrczy mi szczotk do podogi. Nastpnej nocy Sokrates po raz pierwszy w ogle nie krytykowa mojego zachowania. Zrozumiaem przesanie odtd sam jestem odpowiedzialny za obserwowanie samego siebie. W tym momencie uwiadomiem sobie znaczenie caej jego krytyki. Prawie mi jej brakowao. Wtedy nie zdawaem sobie jeszcze z tego sprawy, uwiadomiem to sobie wiele miesicy pniej, ale tego wieczoru Sokrates przesta by moim rodzicem" i zacz by przyjacielem. Postanowiem odwiedzi Josepha i opowiedzie mu co si stao. Gdy szedem alej Shattuck, mino mnie kilka wozw stray poarnej jadcych na sygnale. Nie zwracaem na to uwagi, a do chwili, gdy zbliyem si do kawiarenki i ujrzaem pomaraczow un. Zaczem biec. Gdy tam przybyem, tum ju si rozchodzi. Joseph te wanie przyszed i sta przed swoj zwglon, wypalon kawiarenk. Byem od niego jakie dwadziecia metrw, gdy usyszaem jego krzyk blu i zobaczyem jak powoli osuwa si na kolana i pacze. Poderwa si z krzykiem penym furii a potem odpry si. Dostrzeg mnie. Dan! Mio znw ci widzie. Jego twarz bya spokojna. Szef stray poarnej podszed do niego i powiedzia, e prawdopodobnie poar zacz si w pralni chemicznej obok. Dzikuj powiedzia Joseph. Och, Joseph, tak mi przykro. Potem ciekawo zwyciya. Joseph, widziaem ci chwil temu. Bye bardzo zmartwiony. Tak umiechn si. Czuem si bardzo zmartwiony, wic wyrzuciem to z siebie. Przypomniay mi si sowa Sokratesa: Pozwl temu wypyn, a potem zostaw." A do tej chwili sowa te byy tylko pikn ide, ale tutaj, przed poczerniaymi, ociekajcymi wod zgliszczami licznej kawiarenki, ten wty wojownik zademonstrowa w praktyce cakowite opanowanie emocji. To byo takie pikne miejsce westchnem krcc gow. Tak powiedzia smutno. Byo. Z jakiego powodu drczy mnie jego spokj. Czy teraz w ogle nie jeste zmartwiony? Popatrzy na mnie obojtnie. Znam historyjk, ktra moe ci si spodoba, Dan. powiedzia. Chcesz posucha? Jasne. W maej wiosce rybackiej w Japonii mieszkaa moda niezamna kobieta, ktra urodzia dziecko. Jej rodzice czuli si zhabieni i zadali, aby powiedziaa, kim jest ojciec dziecka. Przestraszona nie chciaa im tego wyzna. Rybak, ktrego kochaa, powiedzia jej w tajemnicy, e wyrusza na

68

poszukiwanie fortuny, po czym wrci i oeni si z ni. Rodzice jednak nalegali. Zrozpaczona dziewczyna podaa, e ojcem dziecka jest Hakuin mnich, ktry mieszka na wzgrzach. Oburzeni rodzice zanieli niemowl pod jego drzwi, walili w nie, dopki nie otworzy, i wrczyli mu dziecko, mwic: To dziecko jest twoje. Musisz si nim zaopiekowa! Czy tak? zapyta Hakuirt i wzi niemowl w ramiona, machajc rodzicom dziewczyny na poegnanie. Min rok i prawdziwy ojciec powrci, aby oeni si z dziewczyn. Natychmiast poszli do Hakuina baga go, aby zwrci dziecko. Musimy mie nasz creczk powiedzieli. Czy tak? zapyta Hakuin i wrczy im dziecko. Joseph umiechn si i czeka na moj reakcj. Interesujca opowie, Joseph, ale nie rozumiem, dlaczego mi j teraz opowiedziae. Twoja kawiarenka wanie si spalia! Czy tak? zapyta i rozemia si widzc, e krc gow z rezygnacj. Josephie, jeste rwnie zwariowany jak Sokrates. O, dziki Dan a ty martwisz si za nas dwch. Jednak nie martw si o mnie, jestem gotw na zmian. Prawdopodobnie wkrtce wyrusz na poudnie albo na pnoc. Wszystko jedno dokd. No c, nie odchod bez poegnania. W takim razie do widzenia" powiedzia, obdarowujc mnie jednym ze swoich uciskw, po ktrych promieniaem. Wyruszam jutro. Nie zamierzasz poegna si z Sokratesem? Sokrates i ja rzadko mwimy sobie dzie dobry i do widzenia odpar miejc si. Zrozumiesz to pniej. Rozstalimy si. Wtedy widziaem go po raz ostami. W pitek okoo trzeciej nad ranem w drodze na stacj minem zegar na Shattuck. Byem bardziej ni kiedykolwiek wiadom tego, jak wiele jeszcze musz si nauczy. Sokratesie, kawiarenka Josepha posza z dymem dzi w nocy powiedziaem wchodzc do kantoru. Dziwne powiedzia. Kawiarnie zazwyczaj nie chodz. On sobie artowa! Czy kto zosta ranny? zapyta bez widocznej troski. Chyba nie. Ale czy dobrze mnie usyszae? Nie jeste ani troch zmartwiony? Czy Joseph martwi si, gdy z nim rozmawiae? No... nie. W takim razie w porzdku. W ten sposb temat zosta zamknity. Wtedy, ku mojemu zdumieniu, Sokrates wycign paczk papierosw i zapali jednego. Czy mwic o paleniu, wspomniaem ci kiedy, e nie ma czego takiego, jak zy nawyk? zapyta. Nie wierzyem oczom i uszom. To nie moe dzia si naprawd, mwiem do siebie. Nie, nie wspominae, a ja zgodnie z twoim zaleceniem, zrobiem wiele, aby zmieni swoje ze nawyki. Byo to po to, eby wyksztaci twoj wol i troch odwiey twoje instynkty. Mona powiedzie, e sam nawyk czyli kady niewiadomy, przymusowy rytua jest negatywny. Ale konkretne czynnoci palenie, picie, branie narkotykw, jedzenie sodyczy czy zadawanie gupich pyta s zarwno dobre, jak i ze. Kady czyn ma swoj cen i swoje przyjemnoci. Gdy potrafisz rozpoznawa obie te strony, stajesz si realistyczny i odpowiedzialny za swoje czyny. I tylko wtedy moesz dokona wolnego wyboru wojownika robi co lub nie. Istnieje powiedzenie: Kiedy siedzisz sied, kiedy stoisz stj, cokolwiek robisz nie wahaj si. Gdy ju dokonasz wyboru, w w to, co robisz cae

69

swoje serce. Nie zachowuj si jak w kaznodzieja, ktry kochajc si z on myla o modlitwie, a modlc si myla o kochaniu si z on. Rozemiaem si wyobraajc to sobie, podczas gdy Sokrates wydmuchiwa doskonae kka dymu. Lepiej jest popeni bd caym swoim jestestwem, anieli starannie unika bdw z drcym sercem. Odpowiedzialno oznacza rozpoznanie zarwno przyjemnoci, jak i jej ceny, dokonanie wyboru opartego na tym rozpoznaniu, a potem ycie z tym wyborem bez adnej troski. Brzmi to jak albo-albo". A co z umiarkowaniem? Umiarkowanie? Sokrates wskoczy na biurko przyjmujc poz kaznodziei. Umiarkowanie? To zamaskowana mierno, lk i pomieszanie. To diabelnie rozsdne oszukastwo. To kiepski kompromis, ktry nikogo nie uszczliwia. Umiarkowanie jest dla dobrotliwych, pokornych, dla asekurantw, ktrzy boj si zaj jakie stanowisko. Jest dla tych, ktrzy boj si mia lub paka, dla tych, ktrzy boj si y lub umiera. Umiarkowanie wzi gboki oddech, szykujc si do kocowego oskarenia jest letnie herbatk, parzon przez samego diaba! Twoje kazania, Sokratesie powiedziaem ze miechem wchodz jak lwy, a wychodz jak baranki. Musisz jeszcze powiczy. Wzruszy ramionami i zeskoczy z biurka. Zawsze mi to mwili w seminarium. Nie wiedziaem, czy artuje, czy nie. Sokratesie, ja nadal sdz, e palenie jest obrzydliwe. Czy moje przesanie jeszcze do ciebie nie dotaro? Palenie nie jest obrzydliwe nawyk jest. Mog pali jednego papierosa dziennie, a potem nie pali przez sze miesicy. Mog zapali jednego papierosa na dzie lub jednego na tydzie, bez adnej niesfornej potrzeby zapalenia nastpnego. A kiedy pal, to nie udaj, e moje puca nie zapac za to. Podejmuj nastpnie odpowiednie dziaania, aby przeciwdziaa negatywnym skutkom. Nigdy nie wyobraaem sobie, e wojownik moe pali. Sokrates wydmuchiwa kka dymu prosto w mj nos. Nigdy nie powiedziaem, e wojownik zachowuje si w sposb, ktry ty uwaasz za doskonay, ani te, e wszyscy wojownicy zachowuj si dokadnie tak jak ja. Ale wszyscy przestrzegamy Zasad Gry. Tak wic niezalenie czy moje zachowanie spenia twoje nowe normy, czy te nie, powinno by dla ciebie jasne, e opanowaem wszelkie przymusy wewntrzne i uwarunkowane zachowania. Nie posiadam nawykw moje dziaania s wiadome, zamierzone i pene. Sokrates zgasi papierosa i umiechn si do mnie. Zrobie si zbyt sztywny, z ca swoj dum i najwysz dyscyplin. Czas na ma fet. Sokrates wycign z biurka butelk dinu. A usiadem krcc gow z niedowierzaniem. Przyrzdzi mi drinka mieszajc din z wod sodow. Czy to woda sodowa, szefie? zapytaem. Mamy tu tylko soki owocowe, i nie nazywaj mnie szefem" powiedzia, przypominajc mi sowa, ktre wypowiedzia do mnie tak dawno temu. A teraz siedzia tu przede mn, oferujc mi din z wod sodow, podczas gdy sam pi czysty din. A wic powiedzia wypijajc szybko swj din czas na zabaw, wszystko dozwolone. Podoba mi si twj entuzjazm, ale w poniedziaek mam ciki trening. Bierz swj paszcz, synku, i chod za mn. Zrobiem jak kaza. Jedyn rzecz, ktr jasno pamitam jest to, e by to sobotni wieczr w San Francisco. Zaczlimy wczenie i wdrowalimy od knajpy do knajpy. To by wieczr rozmazanych wiate, dwiczcych kieliszkw i miechu. Za to dobrze pamitam niedzielny poranek. Byo okoo pitej. W gowie mi dudnio. Szlimy Alej Mission, przecinajc Czwart Ulic. Przez gst, porann mg ledwo mogem dojrze wiata uliczne. Nagle Sokrates zatrzyma si i zacz wpatrywa si w mg. Wpadem na niego, zachichotaem i szybko oprzytomniaem co byo nie w porzdku. Z mgy wyonia si dua ciemna posta. Mj na wp zapomniany sen przemkn mi przez gow, ale znikn, kiedy ujrzaem drug posta, a potem trzeci trzech mczyzn. Dwch z nich wysokich, chudych, gronie wygldajcych zablokowao nam drog. Trzeci zbliy si do nas od tyu i ze swej zniszczonej skrzanej kurtki wycign sztylet. Poczuem pulsowanie w skroniach.

70

 Dawaj fors rozkaza. Nie mylc jasno, zrobiem krok w jego stron, sigajc rk po portfel, i potknem si. Przestraszony bandzior rzuci si w moj stron, tnc noem. Sokrates, poruszajc si szybciej ni kiedykolwiek wczeniej dane mi byo widzie, zapa go za nadgarstek, zakrci nim i rzuci na chodnik w momencie, gdy drugi bandzior ruszy na mnie. Nawet mnie nie dotkn Sokrates byskawicznym kopniciem podci mu nogi. Zanim trzeci napastnik zdy si poruszy, Sokrates by ju na nim, blokiem na nadgarstek i pchniciem zmusi go do pooenia si na ziemi. Nie sdzisz, e powiniene przemyle spraw niestosowania przemocy? zapyta siedzc na napastniku. Gdy jeden z mczyzn zacz si podnosi, Sokrates wyda potny okrzyk i facet przewrci si na plecy. Tymczasem przywdca bandy pozbiera si z ziemi, wyj n i z wciekoci zacz kutyka w kierunku Sokratesa. Ten wsta, podnis mczyzn, na ktrym siedzia, i rzuci nim w zbira z noem, krzyczc: ap!" Obaj upadli na chodnik. Wtedy, w dzikiej furii, wszyscy trzej wrzeszczc rzucili si na nas w ostatnim, desperackim ataku. Nastpnych par minut pamitam jak przez mg. Przypominam sobie, e zostaem popchnity przez Sokratesa i upadem. Potem zapanowaa cisza, przerywana jedynie jkami. Sokrates sta przez chwil nieruchomo, nastpnie potrzsn ramionami i wzi gboki oddech. Noe wrzuci do kanau. Wtedy odwrci si do mnie. Wszystko w porzdku? zapyta. Tak, z wyjtkiem gowy. Kto ci uderzy? Tylko alkohol. Co si tu stao? Sokrates odwrci si do trzech mczyzn rozcignitych na chodniku, uklkn i zbada ich puls. Obracajc ich niemal z czuoci na plecy, sprawdzi, czy nie maj powanych obrae. Wtedy uwiadomiem sobie, e stara si ich wyleczy! Zadzwo po policj i karetk powiedzia do mnie. Pobiegem do pobliskiej budki telefonicznej i zadzwoniem. Potem szybko poszlimy na przystanek autobusowy. Popatrzyem na Sokratesa. W oczach mia zy i po raz pierwszy, odkd go poznaem, by blady i wyglda na bardzo zmczonego. Podczas jazdy autobusem rozmawialimy niewiele. Tak byo dla mnie lepiej mwienie sprawiao mi bl. Kiedy autobus zatrzyma si na rogu University i Shattuck, Sokrates wysiad. Zapraszam ci do siebie w nastpn rod na par drinkw... umiechn si na widok wyrazu blu na mojej twarzy ...z herbaty zioowej. Wysiadem z autobusu jedn przecznic od domu. Moja gowa moga w kadej chwili rozpa si na kawaki. Czuem si jakbymy przegrali bjk, a napastnicy cigle bili mnie po gowie. W drodze do mieszkania staraem si jak najduej i z zamknitymi oczyma. A wic tak to jest by wampirem, pomylaem. wiato soneczne moe zabi. Nasza hulanka w alkoholowych oparach nauczya mnie dwch rzeczy: po pierwsze, potrzebne mi byo rozlunienie i pofolgowanie sobie, a po drugie, dokonaem odpowiedzialnego wyboru nigdy wicej picia. Poza tym przyjemno z picia bya znikoma w porwnaniu z tym, czego zaczem dowiadcza. Poniedziakowy trening gimnastyczny by najlepszym od wielu miesicy. Fakt, e fizycznie i duchowo znowu staem si caoci, sprawi, e byem jeszcze bardziej zdeterminowany. Noga zdrowiaa szybciej ni miaem prawo tego oczekiwa ale przecie znajdowaem si pod opiek nadzwyczajnego czowieka. Idc do domu byem tak przepeniony wdzicznoci, e uklknem przed wejciem i dotknem ziemi. Wziem do rki gar ziemi i spojrzaem w gr poprzez szmaragdowe licie poyskujce na lekkim wietrze. Przez par cennych sekund wydawao mi si, jakbym powoli stapia si z ziemi. Wtedy po raz pierwszy od czasu, gdy byem maym dzieckiem, poczuem yciodajn Obecno nie majc nazwy. Potem odezwa si mj analityczny umys: Ach, wic to jest owo spontaniczne doznanie mistyczne." W tym momencie czar prys. Powrciem do swojego ziemskiego bytu znowu byem zwykym czowiekiem, stojcym pod wizem z garci ziemi w rku. Wszedem do mieszkania rozluniony i oszoomiony. Czytaem przez chwil, po czym szybko zasnem.

71

Wtorek by dniem ciszy ciszy przed burz. W rod rano pogryem si w nurcie zaj i wykadw. Poczucie spokoju wewntrznego, ktre, jak sdziem, bdzie trwae, wkrtce ustpio subtelnym obawom i starym pragnieniom. Po tak dugotrwaym treningu i utrzymywaniu dyscypliny, czuem si gboko rozczarowany. Wtedy przydarzyo si co nowego. Poczuem przebudzenie potnej mdroci intuicyjnej, ktr mona by przeoy sowami: Stare pragnienia nadal bd pojawia si, by moe jeszcze przez lata. Ale nie pragnienia si licz, lecz czyny. Wytrwaj przy swoim jak wojownik." Z pocztku sdziem, e mj wasny umys pata mi figle. Ale nie bya to myl, ani nie by to gos byo to odczuciepewno. Czuem jakby Sokrates by wewntrz mnie, taki wewntrzny wojownik. I to uczucie miao ju we mnie pozosta. Tego wieczoru poszedem na stacj, aby opowiedzie Sokratesowi o ostatniej nadmiernej aktywnoci mojego umysu i o Odczuciu. Zastaem go przy wymienianiu prdnicy w wysuonym merkurym. Spojrza na mnie i przywita si. Joseph zmar dzi rano powiedzia obojtnie. Osunem si na mask stojcej za mn furgonetki, czujc e zbiera mi si na wymioty, zarwno z powodu wiadomoci o mierci Josepha, jak i nieczuoci Sokratesa. W kocu odzyskaem gos. Jak umar? zapytaem. Och, bardzo dobrze, jak sdz Sokrates umiechn si. Mia biaaczk, wiesz? Chorowa na ni od wielu lat. Przez dugi czas powstrzymywa j. Wspaniay wojownik. Mwi z uczuciem, ale prawie obojtnie, bez cienia alu. Sokratesie, czy nie jeste ani troch zmartwiony? Odoy klucz. Przypomina mi to histori, ktr syszaem bardzo dawno temu, o matce pogronej w alu po mierci swojego modego syna. Nie mog znie blu i smutku mwia swojej siostrze. Moja siostro, czy opakiwaa swojego syna, zanim si urodzi? Nie, oczywicie, e nie odpara przygnbiona kobieta. Wobec tego nie powinna paka po nim i teraz. On jedynie powrci do tego samego miejsca, do swojego pierwotnego domu, w ktrym przebywa, zanim si narodzi. I ta historia ci pociesza, Sokratesie? No c, sdz, e jest cakiem nieza. By moe z czasem j docenisz odpowiedzia pogodnie. Mylaem, e znam ci dobrze, ale nigdy nie podejrzewaem, e moesz by taki nieczuy. Nie ma powodu do zmartwienia. Ale Sokratesie, on odszed! Zamia si cicho. Moe odszed, a moe nie. Moe go tu nigdy nie byo! Jego miech przetoczy si po garau. Chciabym ciebie zrozumie, ale nie mog. Jak moesz by taki obojtny w obliczu czyjej mierci? Czy bdziesz czu tak samo, gdy ja umr? Oczywicie! zamia si. Dan, s rzeczy, ktrych jeszcze nie rozumiesz. Na razie mog jedynie powiedzie, e mier jest transformacj by moe nieco bardziej radykaln ni okres dojrzewania umiechn si. Ale nie jest czym, czym trzeba by si specjalnie przejmowa. Jest to po prostu jedna ze zmian jakie przechodzi ciao. Gdy si zdarza, to si zdarza. Wojownik ani nie szuka mierci, ani przed ni nie ucieka. Zanim przemwi ponownie, jego twarz spospniaa. mier nie jest smutna. Smutne jest to, e tak naprawd wikszo ludzi w ogle nie yje. Jego oczy wypeniy si zami. Siedzielimy w ciszy jak dwaj przyjaciele, a potem poszedem do domu. Wanie skrciem w boczn uliczk, kiedy Odczucie pojawio si ponownie: Tragedia jest czym innym dla wojownika, a czym innym dla gupca." Sokrates nie by smutny po prostu dlatego, e nie uwaa, aby mier Josepha bya tragedi. Zrozumiaem to dopiero wiele miesicy pniej, w grskiej jaskini.

72

Wci jednak nie potrafiem odrzuci przekonania, e zarwno ja, jak i Sokrates, powinnimy by przygnbieni w obliczu mierci. Z tym pomieszaniem rozbrzmiewajcym w mojej gowie w kocu zasnem. Rano znalazem odpowied. Sokrates po prostu nie zachowa si zgodnie z moimi oczekiwaniami, a zamiast tego zademonstrowa wyszo radoci nad rozpacz i smutkiem. Poczuem, e rodzi si we mnie nowe postanowienie. Ujrzaem bezsens usiowania ycia zgodnie z uwarunkowanymi oczekiwaniami innych lub wasnego umysu. Od teraz, jak wojownik, bd wybiera kiedy, gdzie i jak bd myla i dziaa. Wraz z tym mocnym postanowieniem poczuem, e zaczynam rozumie ycie wojownika. Tej nocy poszedem na staq" i powiedziaem Sokratesowi: Jestem gotw. Nic mnie ju teraz nie powstrzyma. Jego srogie spojrzenie przekrelio cay mj wielomiesiczny trening. Zadraem. Nie bd takim lekkoduchem! wyszepta przenikliwie. Moe jeste gotowy, a moe nie. Jedna rzecz jest pewna: nie masz ju za wiele czasu! Kady mijajcy dzie przyblia ci do mierci. Nie bawimy si tu w gry, rozumiesz to? Zdawao mi si, e usyszaem wycie wiatru na zewntrz. Niespodziewanie poczuem na skroniach dotyk jego ciepych palcw. Siedziaem skulony w zarolach. Trzy metry ode mnie, zwrcony w stron mojej kryjwki, sta ponad dwumetrowego wzrostu olbrzym z mieczem. Jego masywne, muskularne ciao cuchno siark. Gow, a nawet czoo pokryway szpetne, spltane wosy. Brwi byy niczym wielkie szramy na penej nienawici, wykrzywionej twarzy. Wpatrywa si wrogo w stojcego przed nim modego wojownika. Nagle zmaterializowao si pi identycznych obrazw olbrzyma, ktre otoczyy modego wojownika. Szeciu olbrzymw rwnoczenie rozemiao si jkliwym, ryczcym miechem, wydobywajcym si z gbi ich trzewi. Poczuem mdoci. Mody wojownik gwatownie obraca gow w prawo i w lewo, wciekle wymachujc mieczem. Wywija nim, robi uniki i ci powietrze. Nie mia jednak adnych szans. Wszystkie obrazy olbrzyma z rykiem rzuciy si na niego. Olbrzym stojcy za nim zamachn si mieczem i odci mu rami. Wojownik zawy z blu, kiedy krew trysna mu z rany, i ostatnim szaleczym wysikiem ci mieczem na olep powietrze. Potny miecz olbrzyma wisn ponownie i gowa modego wojownika spada z jego barkw i potoczya si po ziemi z wyrazem przeraenia na twarzy. Oooch jknem mimowolnie. Miaem napad mdoci. Smrd siarki obezwadnia mnie. Potna rka zapaa mnie za rami, wyrwaa z krzakw i cisna o ziemi. Gdy otworzyem oczy, par centymetrw od mojej twarzy martwe oczy odcitej gowy modego wojownika bezgonie ostrzegay mnie przed groc mi zagad. Wtedy usyszaem gardowy gos olbrzyma. Poegnaj si z yciem, mody gupcze! rykn. Jego urganie rozwcieczyo mnie. Signem po miecz modego wojownika i zerwaem si na rwne nogi, stajc twarz w twarz z olbrzymem. Byem nazywany gupcem" przez lepszych od ciebie, ty zaliniony eunuchu. Z krzykiem zaatakowaem, wymachujc mieczem. Sia z jak odparowa cios zwalia mnie z ng. Nagle byo ich ju szeciu. Zerwaem si na nogi, starajc si nie spuszcza z oka tego pierwotnego, ale nie byem ju pewien, ktry to jest. Olbrzymy skradajce si powoli w moj stron zaczy piewa monotonnym gosem dobywajcym si z gbi ich trzewi brzmiao to jak basowe, przeraajce grzechotanie mierci. Wtedy pojawio si Odczucie i wiedziaem ju, co musz zrobi. Olbrzym przedstawia rdo wszystkich twoich nieszcz to twj umys. Jest demonem, ktrego musisz zabi. Nie daj si oszuka jak ten pokonany wojownik. Skoncentruj si!" Mj umys skomentowa to absurdalnie: Co za piekielna pora na lekcj." Skupiem si na swoim kopotliwym pooeniu. Czuem w sobie lodowaty spokj. Pooyem si na plecach i zamknem oczy, jakby poddajc si losowi. W doniach trzymaem miecz, jego ostrze spoczywao na mojej piersi i dotykao policzka. Iluzja moga oszuka moje oczy, ale nie uszy. Jedynie ten prawdziwy olbrzym z mieczem mg wydawa dwiki, gdy si porusza.

73

Syszaem go za sob. Mia tylko dwie moliwoci odej lub zabi. Zdecydowa si zabi. Suchaem z napiciem. Kiedy poczuem, e jego miecz wanie ma na mnie spa, z caej siy pchnem swoje ostrze w gr. Czuem, e wbija si rozrywajc ubranie, ciao i minie. Rozleg si potworny krzyk i usyszaem guchy odgos padajcego ciaa. Demon zwisa twarz w d, nadziany na mj miecz. Tym razem ledwo wrcie powiedzia Sokrates marszczc brwi. Pobiegem do azienki i zwymiotowaem. Kiedy wyszedem, Sokrates przygotowywa herbat rumiankow z lukrecj, na nerwy i odek". Zaczem mu opowiada o podry. Ukryem si w krzakach za tob i obserwowaem cae zdarzenie przerwa. Raz prawie kichnem. Cae szczcie, e si powstrzymaem. Jasne, e nie miaem ochoty zadawa si z tym typem. Przez chwil mylaem, e bd musia, ale poradzie sobie niele, Dan. Dziki, Sokratesie promieniaem. Ja... Z drugiej strony, zdaje si, e przeoczye co, co prawie kosztowao ci ycie. Teraz ja mu przerwaem. Najwaniejsza rzecz, ktra mnie interesowaa, znajdowaa si na kocu miecza olbrzyma zaartowaem. I nie przegapiem jej. Czyby? Sokratesie, przez cae ycie walczyem z iluzjami i przejmowaem si kadym drobnym, osobistym problemem. Powiciem ycie doskonaleniu siebie, nie mogc uchwyci tego jednego problemu, ktry sprawi, e w ogle zaczem szuka. Prbujc zmusi wszystko na wiecie, aby pracowao na moj korzy, zawsze ulegaem wasnemu umysowi, zawsze zajmowaem si sob, sob, sob. Olbrzym jest moim jedynym prawdziwym problemem w y ciu to mj wasny umys. I, Sokratesie mwiem z rosncym podnieceniem, uwiadamiajc sobie, czego wanie dokonaem zabiem go! Co do tego nie ma wtpliwoci powiedzia. Co by si stao, gdyby olbrzym wygra? Co wtedy? Nie mwmy o takich rzeczach odpar ponuro. Chc wiedzie. Czy naprawd bym umar? Najprawdopodobniej powiedzia. A co najmniej by zwariowa. Czajnik z wod zacz gwizda.

5. Grska cieka Sokrates nala parujcej herbaty do naszych bliniaczych kubkw, po czym po raz pierwszy od wielu miesicy wypowiedzia sowa zachty: Twoje zwycistwo w pojedynku jest prawdziwym potwierdzeniem, e jeste gotw poda dalej w kierunku Jedynego Celu. A co to takiego? Kiedy to odkrywasz, to ju tam jeste. Tymczasem twj trening moe przenie si teraz w inny obszar. Zmiana! To oznaka postpu. Byem podekscytowany. Wreszcie znowu ruszamy do przodu, pomylaem. Sokratesie zapytaem o jakim innym obszarze mwisz? Przede wszystkim, nie zamierzam ju duej by maszyn do odpowiadania. Bdziesz musia odnajdywa odpowiedzi wewntrz siebie. I zaczniesz od zaraz. Wyjd za stacj, za pojemnik na mieci. Tam, w samym rogu parceli, przy cianie znajdziesz duy, paski kamie. Usidziesz na nim i bdziesz siedzia tak dugo, a bdziesz mia mi co wartociowego do powiedzenia.

74

 I to wszystko? zawahaem si. To wszystko. Usid i otwrz umys na swoj wewntrzn mdro. Wyszedem na zewntrz, znalazem kamie i usiadem w ciemnoci. Z pocztku przypadkowe myli przepyway przez moj gow. Potem pomylaem o wszystkich wanych koncepcjach, ktre poznaem w szkole. Mina godzina, dwie, potem trzy. Za par godzin miao wzej soce. Zrobio mi si zimno. Zaczem zwalnia oddech i ywo wyobraa sobie, e mj brzuch jest ciepy. Wkrtce znw poczuem si dobrze. Nadszed wit. Jedyn rzecz, jaka przychodzia mi do gowy i ktr mogem mu powiedzie, byo odkrycie, ktrego dokonaem na wykadzie z psychologii. Wstaem i na sztywnych, obolaych nogach pokutykaem do kantoru. Sokrates odprony siedzia wygodnie za swoim biurkiem. O, tak szybko? Dobra, co tam masz? Niemal wstydziem si powiedzie, ale miaem nadziej, e go to usatysfakcjonuje. No dobrze, Sokratesie. Pomimo oczywistych rnic pomidzy nami, wszystkich nas cz te same ludzkie potrzeby i obawy. Wszyscy jestemy na tej samej ciece, wspierajc si nawzajem. A zrozumienie tego moe zrodzi w nas wspczucie. Nie najgorzej, wracaj na kamie. Ale ju wita, a ty koczysz prac. To aden problem umiechn si. Jestem pewien, e wymylisz co do wieczora. Dzi wieczorem ja... Sokrates wskaza rk na drzwi. Siedzc na kamieniu i czujc bl w caym ciele, powrciem mylami do dziecistwa. Mylaem o przeszoci, szukajc tam jakiego wgldu. Prbowaem zwile uj w jednym dowcipnym aforyzmie wszystko, co wydarzyo si w cigu miesicy spdzonych z Sokratesem. Mylaem o wykadach, ktre opuciem i o treningu, ktry opuszcz i o wymwkach, jakie bd musia przedstawi trenerowi. Moe powiem mu, e siedziaem na kamieniu za stacj benzynow. Bya to na tyle zwariowana historia, e moga go rozmieszy. Soce pezo po niebie w wim tempie. Siedziaem godny, zirytowany, a potem, gdy zapad mrok, pogryem si w depresji. Nie miaem nic dla Sokratesa. I wtedy, tu przed jego przyjciem, zrozumiaem. Sokrates chcia czego gbokiego, czego bardziej kosmicznego! Skoncentrowaem si z nowym zapaem. Widziaem go jak wchodzi do biura, machajc do mnie rk. Zdwoiem wysiki. Okoo pnocy znalazem to. Tak zesztywniaem, e nie byem w stanie i, wic zanim powlokem si do kantoru, rozcigaem minie przez par minut. Pod maskami zachowa ludzi widziaem ich powszechne obawy i udrczone umysy i to czynio mnie cynicznym, poniewa dotychczas nie byem w stanie wyj poza to wszystko, by ujrze wiato wewntrz nich. Sdziem, e to spora rewelacja. Doskonale oznajmi Sokrates ale to nie cakiem to, co miaem na myli doda, gdy ju miaem westchn z ulg. Nie moesz przynie mi czego bardziej poruszajcego? Zaryczaem ze zoci, nie kierujc jej ku nikomu szczeglnemu i pomaszerowaem w stron mojego kamienia filozoficznego. Co bardziej poruszajcego, powiedzia. Czy to jest wskazwka? Moje myli powdroway do ostatnich treningw na sali gimnastycznej. Koledzy z klubu troszczyli si o mnie jak kwoki. Ostatnio, gdy wykonywaem obroty na wysokim drku, opuciem pobrt i musiaem zeskoczy ze szczytu drka. Wiedziaem, e bd musia wyldowa twardo na nogach, ale zanim dotknem ziemi, Sid i Herb zapali mnie w powietrzu i delikatnie postawili. Uwaaj Dan zgani mnie Sid. Chcesz, eby ci noga strzelia, zanim si dobrze zronie? W mojej obecnej sytuacji adna z tych rzeczy nie wydawaa si zbyt istotna. Rozluniem si, w nadziei, e moe Odczucie co mi doradzi. Niestety. Zesztywniaem i zrobiem si tak obolay, e nie byem ju w stanie koncentrowa si. Sdziem, e nie bdzie to nieuczciwe, jeli stan na kamieniu i wykonam kilka pynnych ruchw tai chi, chiskiej formy wykonywanych powoli wicze, ktrych nauczy mnie Sokrates.

75

Ugiem nogi w kolanach i koysaem si z gracj tam i z powrotem, poruszajc biodrami i wykonujc pynne ruchy rkoma. Rwnoczenie oddech zharmonizowaem z przenoszeniem rodka cikoci. Umys oprni si z myli, a potem wypeni go obraz. Par dni wczeniej biegem powoli i ostronie na Provo Square, znajdujcy si w centrum Berkeley, naprzeciwko ratusza i bezporednio przylegajcy do liceum. Dla rozlunienia zaczem wychyla si w ty i w przd w ruchach tai chi. Skoncentrowaem si na mikkoci i rwnowadze, czujc si jak wodorost unoszony przez ocean. Kilka dziewczt i chopcw z liceum zatrzymao si i obserwowao mnie. Nie zwracaem na nich uwagi, pozwalajc, by moja koncentracja stopia si z ruchami. Gdy skoczyem i poszedem na bok z powrotem zaoy dres na spodenki, moja zwyka wiadomo zacza dochodzi do gosu: Ciekawe, czy dobrze wygldaem, zastanawiaem si. Moj uwag przycigny dwie liczne nastolatki, ktre obserwoway mnie chichoczc. Wyglda na to, e dziewczyny s pod wraeniem, pomylaem. Woyem obie nogi do jednej nogawki, straciem rwnowag i upadem na tyek. Dziewczyny, wraz z kolegami, wybuchny miechem. Przez chwil czuem si zakopotany, ale potem pooyem si na plecach i zaczem mia si razem z nimi. Stojc cigle na kamieniu, zastanawiaem si, co takiego wanego mogo by w tym zdarzeniu. Nagle dotaro do mnie wiedziaem, e mam co wartociowego do powiedzenia Sokratesowi. Wszedem do kantoru i stanem przed biurkiem Sokratesa. Nie ma zwykych chwil! oznajmiem. Witaj z powrotem Sokrates umiechn si. Opadem na sof, a on zaparzy herbat. Po tym wydarzeniu kad chwil na sali gimnastycznej zarwno na ziemi, jak i w powietrzu traktowaem jako wyjtkow, zasugujc na moj pen uwag. Jednak wiedziaem, e dalsze lekcje bd niezbdne, poniewa, jak nieraz wyjania mi to Sokrates, zdolno skupiania ostrej jak brzytwa uwagi na kadej chwili codziennego ycia wymaga duo wikszej praktyki. Nastpnego dnia, wczesnym popoudniem, przed treningiem, korzystajc z tego, e niebo byo bkitne, a soce przyjemnie grzao, zdjem koszulk i usiadem w zagajniku sekwojowym, aby pomedytowa. Nie siedziaem duej ni dziesi minut, gdy nagle kto chwyci mnie i zacz potrzsa w ty i w przd. Przetoczyem si na bok i dyszc przykucnem. Wtedy zobaczyem, kto to by. Sokratesie, czasami naprawd nie umiesz si zachowa. Obud si! powiedzia. Koniec ze spaniem w pracy. Jest robota do zrobienia. Teraz nie pracuj przekomarzaem si. Przerwa na lunch. Prosz i do okienka obok. Czas si ruszy, Wodzu Siedzcy Byku. Le po buty sportowe i wracaj tu za dziesi minut. Poszedem do domu, woyem stare adidasy i szybko wrciem do zagajnika sekwojowego. Sokratesa nie byo nigdzie wida. Wtedy zobaczyem j. Joy! Miaa na sobie bkitne, satynowe spodenki, te buty sportowe Tigera i koszulk zwizan w talii. Podbiegem i uciskaem j. miaem si, prbowaem przewrci ja, eby posiowa si z ni na ziemi, ale nie daa si pokona. Chciaem z ni porozmawia, opowiedzie o swoich uczuciach, planach, ale ona pooya palec na moich ustach. Pniej bdzie czas na rozmow, Danny. Teraz rb to, co ja. Zademonstrowaa pomysow rozgrzewk kombinacj ruchw tai chi, wizualizacji, gimnastyki rytmicznej i wicze koordynacyjnych dla rozgrzania umysu i ciaa". Po paru minutach czuem si lekki, rozluniony i peen energii. Na miejsca, gotowi, start! zawoaa Joy bez uprzedzenia. Wystartowaa, biegnc pod gr przez miasteczko uniwersyteckie, w kierunku wzgrz Strawberry Canyon. Podaem za ni, dyszc ciko. Nie byem jeszcze w peni formy i zostaem daleko w tyle. Rozgniewany przypieszyem. Czuem ar w pucach. Da leko z przodu Joy zatrzymaa si na szczycie wzniesienia, skd rozciga si widok na stadion futbolowy. Ledwie dyszc dobiegem do niej. Dlaczego tak dugo, kochanie? zapytaa z rkami na biodrach.

76

Potem wystartowaa ponownie, w stron kanionu, kierujc si ku przeciwpoarowym przecinkom lenym wskim, piaszczystym drkom, ktre biegy przez wzgrza. Goniem za ni zawzicie, czujc bl, jakiego ju dawno nie czuem. Dawaem z siebie wszystko, eby tylko j docign. Gdy zbliylimy si do lenych przecinek, Joy zwolnia i zacza biec w ludzkim tempie. Po dotarciu do miejsca, w ktrym zaczynaa si nisza ze cieek, Joy, zamiast zawrci, ku memu przeraeniu poprowadzia mnie w gr, na nastpne wzniesienie. Odmwiem w ciszy modlitw dzikczynn, kiedy na kocu niszej ze cieek Joy zawrcia, nie biegnc na strome zbocze pkilometrowym cznikiem" pomidzy nisz i wysz ciek. Gdy zbiegalimy agodnym zboczem, Joy zacza mwi. Danny, Sokrates poprosi mnie, abym wprowadzia ci w nowy etap treningu. Medytacja jest wartociowym wiczeniem, ale w kocu musisz otworzy oczy i rozejrze si wokoo. ycie wojownika kontynuowaa to nie siedzenie. To praktykowanie w ruchu. Jak powiedzia ci Sokrates dodaa, gdy minlimy zakrt i zaczlimy zbiega stromym zboczem ta droga jest drog dziaania i bdziesz mia moliwo dziaania! Suchaem jej w zamyleniu, ze wzrokiem utkwionym w ziemi. Tak, rozumiem to, Joy odpowiedziaem dlatego te trenuj na sali gimnastycznej... Podniosem oczy po to tylko, eby ujrze jej liczn posta znikajc w oddali. Gdy pniej tego popoudnia wszedem na sal gimnastyczn, byem cakowicie wyczerpany. Pooyem si na macie i rozcigaem si, rozcigaem, a podszed do mnie trener. Zamierzasz tak si rozciga przez cay dzie? zapyta. Moe sprbujesz wykona jedno z tych przyjemnych wicze, ktre mamy tu dla ciebie? Nazywamy je gimnastycznymi". W porzdku, Hal umiechnem si. Na pocztek sprbowaem bardzo prostych akrobacji, testujc nog. Bieganie to jedna rzecz, a akrobacje to zupenie co innego. Zaawansowane wiczenia akrobatyczne mog podczas wyrzucania ciaa w gr wywiera nacisk na nogi a do omiuset kilogramw. Po raz pierwszy w tym roku zaczem te testowa wytrzymao ng na batucie. Odbijajc si rytmicznie raz za razem wykonywaem salta. Hoop i... hoop! Millman, nie tak ostro! krzyczeli Pat i Dennis, moi partnerzy do wicze na batucie. Wiesz, e twoja noga jeszcze nie jest zdrowa! Zastanawiaem si, co by powiedzieli, gdyby wiedzieli, e wanie przebiegem po wzgrzach wiele kilometrw. Gdy tej nocy szedem na stacj, byem tak zmczony, e z trudem mogem utrzyma otwarte oczy. Powietrze przenika padziernikowy chd. Wszedem do kantoru liczc na ciep herbat i swobodn rozmow. Powinienem by przewidzie, co si stanie. Podejd tutaj i sta przede mn. W ten sposb Sokrates ugi nogi w kolanach, biodra wysun do przodu i cofn barki. Wycign przed siebie rce, jakby trzyma niewidzialn pik plaow. Utrzymuj t pozycj w bezruchu i oddychaj powoli, a ja powiem ci par rzeczy, ktre powiniene wiedzie na temat waciwego treningu. Usiad za biurkiem i obserwowa mnie. Natychmiast moje nogi zaczy dre i bole. Jak dugo mam tak sta? jknem. W porwnaniu z przecitnym czowiekiem poruszasz si niele, Dan powiedzia, ignorujc moje pytanie niemniej jednak twoje ciao jest pene wzw". W twoich miniach jest za duo napicia, a poruszanie napitych mini wymaga wikszej energii. A wic przede wszystkim musisz si nauczy uwalnia nagromadzone napicie. Moje nogi zaczy trz si z blu i ze zmczenia. To boli! krzyknem. Boli, poniewa twoje minie s jak skaa. W porzdku, ju to udowodnie! Sokrates tylko si umiechn i bez sowa wyszed z kantoru, pozostawiajc mnie samemu sobie. Staem na ugitych nogach, pocc si i drc. Po chwili wrci z ogromnym, szarym kocurem, ktry bez wtpienia by starym frontowym wyg.

77

 Musisz rozwin minie jak ten kot, eby mg porusza si tak jak my powiedzia, drapic mruczcego kocura za uszami. Moje czoo pokryy krople potu. Bl w ramionach i nogach by nie do zniesienia. Spocznij powiedzia w kocu Sokrates. Natychmiast wyprostowaem si, wycierajc czoo i rozluniajc si. Podejd tu i przedstaw si kotu. Kocur mrucza z rozkoszy, gdy Sokrates drapa go za uszami. Obaj bdziemy jego nauczycielami, co kiciu? Kot miaukn gono. Pogaskaem go. Teraz cinij minie jego nogi, powoli, a do koci. To moe go bole. cinij! ciskaem wbijajc si palcami gbiej i gbiej w misie kota, a wyczuem ko. Kot obserwowa mnie z ciekawoci i wci mrucza. Teraz cinij moj ydk powiedzia Sokrates. Och, nie mog, Sokratesie. Nie znamy si tak dobrze. Rb co mwi, ole. cisnem i ze zdziwieniem odkryem, e jego minie byy takie same jak u kota poddaway si jak twarda galaretka. Twoja kolej powiedzia schylajc si i ciskajc misie mojej ydki. Au! zawyem. Zawsze mylaem, e twarde minie s normalne powiedziaem, rozcierajc ydk. S normalne, Dan, ale ty musisz wyj poza to, co normalne, poza to, co zwyczajne, powszechne i racjonalne w wiat wojownika. Zawsze prbowae by najlepszy w zwykym wiecie. Teraz bdziesz zwykym czowiekiem w doskonalszym wiecie. Sokrates jeszcze raz pogaska kota i wypuci go za drzwi. Kocur siedzia pod drzwiami przez chwil, po czym powoli odszed. Sokrates zacz zapoznawa mnie z subtelnymi elementami treningu fizycznego. Teraz moesz ju oceni jak umys wpywa na napicie ciaa. Przez cae lata akumulowae zmartwienia, troski i inne mentalne mieci. Teraz nadszed czas, by pozby si starych napi, ktre zostay uwizione w miniach. Sokrates wrczy mi spodenki gimnastyczne i poleci przebra si w nie. Gdy wrciem z azienki, on rwnie by w szortach, a na dywanie leao rozpostarte biae przecierado. Co zrobisz jeli przyjdzie klient? Sokrates wskaza na swj kombinezon wiszcy przy drzwiach. Teraz rb dokadnie to, co ja poleci. Zacz wciera w swoj lew stop wonny olejek. Naladowaem kady ruch, a on ciska, naciska i wbija si palcami gboko w podeszw stopy, wierzch, boki oraz pomidzy palce, rozcigajc, uciskajc i wycigajc je. Masuj koci, a nie jedynie ciao i minie, gbiej powiedzia. P godziny pniej skoczylimy zajmowa si lew stop. To samo powtrzylimy z praw stop. Proces ten trwa par godzin, obejmujc kad cz ciaa. Dowiedziaem si takich rzeczy o wasnych miniach, o jakich wczeniej nie miaem pojcia. Wyczuwaem, gdzie byy przymocowane, wyczuwaem ksztat koci. Zadziwiajce byo to, e ja, sportowiec, tak niewiele wiedziaem o wasnym ciele. Kilka razy, gdy dzwoni dzwonek, Sokrates szybko ubiera kombinezon i wychodzi na zewntrz, ale poza tym nikt nam nie przeszkadza. Gdy pi godzin pniej zakadaem swoje ubranie, czuem si jakbym take zaoy nowe ciao. Usune ze swojego ciaa wiele starych lkw powiedzia Sokrates wracajc od klienta. Znajd czas, aby powtrzy cay ten proces przynajmniej raz na tydzie przez nastpnych sze miesicy. Zwr szczegln uwag na swoje nogi miejsce zranienia masuj codziennie przez dwa tygodnie.

78

Jeszcze wicej zada domowych, pomylaem. Zaczynao wita. Ziewnem. Pora i do domu. Gdy wychodziem, Sokrates powiedzia mi, ebym zjawi si dokadnie o pierwszej po poudniu przy wejciu na cieki przeciwpoarowe. Dotarem tam nieco wczeniej. Rozcigaem si i rozgrzewaem leniwie. Po masau koci" moje ciao byo lekkie i rozlunione, ale po zaledwie paru godzinach snu nadal czuem si zmczony. Zaczo lekko my, a poza tym nie miaem ochoty na bieganie gdziekolwiek ani z kimkolwiek. Nagle w pobliskich krzakach usyszaem szelest. Znieruchomiaem i patrzyem spodziewajc si, e z zaroli wyoni si sarna. Nieoczekiwanie zza krzakw wysza Joy. Wygldaa jak krlowa elfw. Ubrana bya w ciemnozielone szorty i cytrynow koszulk z napisem Szczcie to peny bak". Niewtpliwie by to prezent od Sokratesa. Joy, zanim pobiegniemy, usidmy i porozmawiajmy. Tak wiele mam ci do powiedzenia. Umiechna si i pomkna do przodu. Pobiegem za ni w gr pierwszym zakolem. Prawie upadem lizgajc si na mokrej, gliniastej ziemi. Po wczorajszych wiczeniach czuem sabo w nogach. Wkrtce dostaem zadyszki, a w prawej nodze poczuem pulsowanie ale nie skaryem si. Wdziczny byem Joy, e utrzymywaa wolniejsze tempo ni wczoraj. Nie rozmawiajc dobieglimy do koca niszej cieki. Oddychaem z trudem, nie miaem ju wicej si. Zaczem zawraca, kiedy Joy zawoaa: Kto pierwszy ten lepszy! i pobiega w gr cznika. Nie!" krzykn mj umys. Zdecydowanie nie" powiedziay moje zmczone minie. Wtedy spojrzaem na Joy biegnc lekko w gr zbocza, jakby to bya rwna paszczyzna. Z okrzykiem buntu przypuciem szturm na wzgrze. Wygldaem jak pijany goryl, pochylony do przodu, jczcy, sapicy, wspinajcy si na olep pod gr dwa kroki do przodu, jeden z polizgiem do tyu. Dotarem na szczyt. Joy staa tam, wdychajc zapach wilgotnych igie sosnowych. Wygldaa spokojnie i radonie jak Bambi z kreskwek Disneya. Moje puca bagay o wicej powietrza. Mam pomys powiedziaem dyszc. Reszt drogi pjdmy spacerem, albo nie, lepiej czogajmy si, bdziemy mieli wicej czasu na rozmow. Co ty na to? Ruszajmy zawoaa Joy wesoo. Mj al zmieni si we wcieko. Bd j goni choby na koniec wiata! Trafiem nog w kau, polizgnem si na bocie, wpadem na sterczc ga i omal nie potoczyem si w d zbocza. Cholera! Do diaba! A niech to szlag! wyszeptaem ochrypym gosem. Nie miaem ju si, eby mwi. Z trudem wdrapaem si na may pagrek, ktry dla mnie wyglda jak Gry Kolorado, i zobaczyem Joy, siedzc w kucki, bawic si z kilkoma dzikimi krlikami skaczcymi po ciece. Gdy dowlokem si do niej, krliki umkny w krzaki. Joy spojrzaa na mnie i umiechna si. Och, jeste ju powiedziaa. Jakim nadludzkim wysikiem zdoaem przyspieszy i min j, ale ona poderwaa si, wyprzedzia mnie i znikna w oddali. Wspilimy si prawie czterysta metrw. Byem teraz wysoko ponad Zatok i mogem oglda budynki Uniwersytetu poniej. Nie miaem jednak si, aby podziwia ten widok. Byem bliski omdlenia. Przez moment miaem wizj siebie pogrzebanego na wzgrzu, w mokrej ziemi. Na mogile widnia napis: Dan tu ley. Rwny by z niego go. Wysoko mierzy." Deszcz wzmg si jeszcze bardziej. Biegem jak w transie, pochylajc si do przodu, potykajc si, wlokc si noga za nog. Buty ciyy mi jakby byy z betonu. Za zakrtem zobaczyem ostatnie wzgrze, ktre wznosio si niemal pionowo. Ponownie mj umys zbuntowa si. Ciao samo zatrzymao si, ale tam, w grze, na samym szczycie staa Joy w rkami wyzywajco wspartymi na biodrach. Jako zdoaem pochyli si do przodu i ponownie uruchomi nogi. Brnem z trudem, wytaem siy i jczaem, wspinajc si po nie koczcych si stopniach, a w kocu potykajc si wpadem prosto na Joy. Hola, mj drogi, hola rozemiaa si. Trening skoczony. To wszystko na dzi. Dyszc ciko, pochylony do przodu, wysapaem: Powiedz... mi... to... jeszcze... raz.

79

Schodzilimy ze wzgrza wolnym krokiem. Miaem dziki temu czas na odpoczynek i rozmow. Joy, wydaje mi si, e taki wysiek i takie tempo nie jest naturalne. Nie byem przygotowany na taki bieg. Myl, e nie jest to zbyt dobre dla ciaa. Zgadza si powiedziaa. Nie bya to prba dla twojego ciaa, lecz dla ducha. Sprawdzian, czy dasz sobie rad nie tylko ze wzgrzem, ale z caym twoim treningiem. Gdyby si zatrzyma, to byby koniec. Ale zdae ten test, Danny, zdae celujco. Zacz wia silny wiatr, lun ulewny deszcz nie zostawiajc na nas suchej nitki. Joy przystana i wzia moj gow w swoje donie. Woda kapaa z naszych przemoczonych wosw i spywaa nam po policzkach. Objem j ramieniem i pogryem si w jej byszczcych oczach. Pocaowalimy si. Poczuem przypyw energii. Nasz widok rozmieszy mnie wygldalimy jak gbki wymagajce wycia. Bd pierwszy na dole! zawoaem i pomknem do przodu. Niech to licho, pomylaem, mgbym potoczy si na sam d tych cholernych cieek! Oczywicie Joy wygraa. Nieco pniej tego popoudnia razem z Sidem, Garym, Scottem i Herbem rozcigaem si leniwie na sali. Ciepa sala gimnastyczna bya przyjemnym schronieniem przed ulew na zewntrz. Pomimo wyczerpujcego biegu wci miaem zapas energii. Ale kiedy wieczorem wszedem do kantoru stacji i zdjem buty, zapas ten wyczerpa si zupenie. Chciao mi si rzuci swoje obolae ciao na sof i zdrzemn dziesi albo dwanacie godzin. Opierajc si temu pragnieniu, usiadem z gracj na sofie i spojrzaem na Sokratesa. Z rozbawieniem zauwayem, e zmieni wystrj biura. Na cianach wisiay zdjcia mistrzw golfa, narciarzy, tenisistw i gimnastykw. Na jego biurku leaa rkawica baseballowa i pika futbolowa. Sokrates nawet mia na sobie koszulk z napisem Zesp trenerski Stanu Ohio". Wygldao na to, e wkroczylimy w sportowy etap mojego treningu. Gdy Sokrates przyrzdza dla nas swoj specjaln herbat na przebudzenie", ktr nazywa Grzmice przeklestwo", ja opowiadaem o swoich postpach w gimnastyce. Sucha i kiwa gow z wyran aprobat. Nastpnie wypowiedzia sowa, ktre mnie zaintrygoway. Gimnastyka moe by czym wicej ni ci si wydaje. Aby to zrozumie, musisz dokadnie zobaczy, dlaczego tak bardzo j lubisz. Moesz to wyjani? Sign do szuflady i wyj z niej trzy gronie wygldajce noe do rzucania. Mniejsza o to, Sokratesie powiedziaem. Waciwie to ju nie potrzebuj wyjanie. Wsta rozkaza. Kiedy to zrobiem, Sokrates niedbale rzuci od dou noem, prosto w kierunku mojej klatki piersiowej. Odskoczyem na bok, przewracajc si na sof, a n bezdwicznie upad na dywan. Leaem oszoomiony z walcym sercem. Dobrze powiedzia. Reagujesz troch za nerwowo, ale jest niele. Teraz wsta i zap nastpny. W tym momencie zagwizda czajnik dajc mi chwil wytchnienia. Dobra powiedziaem, wycierajc spocone donie czas na herbat. Herbata poczeka powiedzia Sokrates. Obserwuj mnie uwanie. Podrzuci lnice ostrze w gr. Obserwowaem jak n obraca si w powietrzu i spada. Gdy ju mia upa, Sokrates dopasowa ruch swojej rki do szybkoci obrotu noa i zapa mocno rkoje chwytajc j pomidzy palce i kciuk niczym szczypcami. Teraz twoja kolej. Zauwa, e zapaem n w taki sposb, e nawet gdybym chwyci za ostrze to nie zranibym si. Rzuci drugi n w moim kierunku. Zbytnio rozluniony odsunem si i bez przekonania sprbowaem go zapa. Jeeli upucisz nastpny, zaczn rzuca z zamachem od gry zagrozi. Tym razem przylgnem wzrokiem do rkojeci. Gdy n nadlecia, zapaem go. Hej, udao si!

80

 Czy sport nie jest wspaniay? zapyta Sokrates. Przez jaki czas bylimy cakowicie pochonici rzucaniem i apaniem. Potem Sokrates przerwa. Teraz chciabym opowiedzie ci o satori, pewnym pojciu z filozofii zen. Satori jest sposobem bycia wojownika. Pojawia si w momencie, gdy umys jest wolny od myli, jest czyst przytomnoci, a ciao jest aktywne, wraliwe i odprone. W tym stanie emocje przepywaj otwarcie i swobodnie. Satori to jest to, czego doznawae, gdy n lecia w twoj stron. Wiesz co, dowiadczaem ju tego odczucia wielokrotnie, zwaszcza podczas zawodw. Czsto koncentruj si tak silnie, e nawet nie sysz aplauzu widowni. Tak, to wanie jest doznanie satori. A teraz, jeeli zrozumiesz to, co ci powiem, zrozumiesz waciw rol sportu a take malarstwa, muzyki czy jakiejkolwiek innej aktywnoci, czy twrczej bramy prowadzcej do satori. Wydaje ci si, e kochasz gimnastyk, ale jest ona jedynie opakowaniem kryjcym w sobie prezent: satori. Waciwe wykorzystanie gimnastyki polega na penym skupieniu uwagi i uczu na tym, co si robi wtedy osiga si satori. Gimnastyka, zwaszcza gdy jest zwizana z ryzykiem, daje ci moment prawdy, podobnie jak walczcemu samurajowi. Wymaga od ciebie penej uwagi: satori albo mier! Jak podczas podwjnego salta. Tak. Dlatego wanie gimnastyka jest sztuk wojownika, sposobem wiczenia tak umysu i emocji, jak i ciaa jest drzwiami do satori. Ostatnim krokiem na drodze do stania si wojownikiem jest przeniesienie jasnoci umysu do codziennego ycia. Wtedy satori stanie si twoj rzeczywistoci, kluczem do bramy tylko wtedy staniemy si sobie rwni. Westchnem. Wyglda mi to na bardzo odleg moliwo, Sokratesie. Kiedy wbiegae za Joy na wzgrze umiechn si nie spogldae z tsknot na szczyt. Patrzye przed siebie i stawiae krok za krokiem. Tak si to wanie odbywa. Zasady Gry, czy nie? Sokrates umiechn si w odpowiedzi. Ziewnem i przecignem si. Lepiej przepij si troch doradzi. Jutro o sidmej rano na bieni liceum w Berkeley zaczynasz specjalny trening. Kiedy kwadrans po szstej zadzwoni budzik, z najwikszym trudem zwlokem si z ka, zanurzyem gow w zimnej wodzie, wykonaem klika gbokich oddechw przy otwartym oknie i wykrzyczaem si w poduszk dla przebudzenia. Gdy wyszedem na ulic, byem cakowicie rzeki. Pobiegem truchtem. Minem alej Shattuck i za hotelem YMCA przeciem Allston Way. Przebiegem obok poczty, potem wzdu Milvii, a dotarem do terenw szkoy, gdzie czeka ju na mnie Sokrates. Wkrtce dowiedziaem si, e przygotowa dla mnie regularny program treningw. Na pocztek przez p godziny musiaem sta w owej trudnej do wytrzymania pozycji na ugitych nogach, ktr pokaza mi na stacji benzynowej. Potem przewiczylimy par podstawowych technik sztuk walki. Prawdziwa sztuka walki uczy harmonii i niestawiania oporu mwi Sokrates tak jak drzewa uginajce si na wietrze. Takie podejcie do sztuk walki jest duo waniejsze ni same techniki. Wykorzystujc zasady aikido, Sokrates potrafi bez wysiku rzuci mnie na ziemi, bez wzgldu na to jak bardzo prbowaem go popchn, zapa, uderzy, czy nawet mocowa si z nim. Nigdy z nikim i z niczym nie zmagaj si. Gdy jeste pchany cignij. Gdy jeste cignity pchaj. Znajd naturalny bieg wydarze i poddaj mu si wtedy zjednoczysz si z siami natury. Jego czyny byy potwierdzeniem tych sw. Wkrtce trening si skoczy. Do zobaczenia jutro, w tym samym miejscu, o tej samej porze. Zosta dzi wieczorem w domu i rb swoje wiczenia. Pamitaj staraj si tak zwolni oddech, aby nie porusza pirka przed twoim nosem. Odszed udajc, e jedzie na rolkach, a ja pobiegem do swojego mieszkania. Byem tak odprony, e czuem jak wiatr popycha mnie w stron domu. Tego dnia na sali gimnastycznej staraem si jak mogem, by wprowadzi w ycie to, czego si nauczyem, pozwalajc ruchom dzia si" zamiast prbowa je wykonywa. Wydawao si, e koowroty olbrzymie na wysokim drku wychodz same. Na porczach robiem obroty, wyskoki i salta

81

z przejciem do stania na rkach. Wykonujc koa, przemachy noycowe i obejcia na koniu z kami czuem jakbym by podtrzymywany przez sznur zwisajcy z sufitu, jakbym znajdowa si w stanie niewakoci. W kocu moje niesprawne po wypadku nogi wracay do zdrowia! Kadego ranka, tu po wschodzie soca, spotykaem si z Sokratesem. Ja biegem rytmicznie, a on gna do przodu, skaczc jak gazela. Z dnia na dzie czuem si bardziej odprony, a mj refleks zyska szybko byskawicy. Pewnego dnia, gdy bylimy w trakcie rozgrzewki, Sokrates nagle zatrzyma si. By blady jak ciana. Chyba lepiej bdzie jak usid powiedzia. Sokratesie czy mog ci jako pomc? Tak powiedzia Sokrates z trudem. Po prostu biegnij dalej, Dan. Ja posiedz tu w spokoju. Zrobiem jak mi poleci, ale nie odrywaem od niego wzroku. Siedzia wyprostowany z zamknitymi oczami, dumny i nieruchomy, ale jaki starszy. Tak jak umwilimy si par tygodni wczeniej, wieczorem nie poszedem odwiedzi go na stacji, ale zadzwoniem, aby dowiedzie si, jak si czuje. Poczuem ulg, gdy Sokrates odebra. Jak leci, Trenerze? zapytaem. wietnie odpar ale na najbliszych par tygodni zatrudniem asystenta. Dobra, Sokratesie, uwaaj na siebie. Nastpnego dnia, gdy zobaczyem asystenta trenera na bieni, dosownie nie posiadaem si z radoci. Podbiegem do Joy, objem j delikatnie i przytuliem, szepczc jej czule do ucha. Ona rwnie delikatnie rzucia mnie przez gow na trawnik. Nie do tego. Pokonaa mnie w pik non, potem w krykieta pieczki, ktre rzucaem, wybijaa pidziesit metrw ponad moj gow. Cokolwiek robilimy, bez wzgldu na to, jaka bya to gra, ona zawsze graa bezbdnie, sprawiajc, e ja, mistrz wiata, rumieniem si ze wstydu i ze zoci. Podwoiem ilo wicze, ktre wyznaczy mi Sokrates. Trenowaem z wiksz koncentracj ni kiedykolwiek wczeniej. Budziem si o czwartej rano, wiczyem tai chi do witu i przed porannym spotkaniem z Joy biegem na wzgrza. Nie przyznawaem si do mojego dodatkowego treningu. Nosiem w sobie obraz Joy na wykady i na sal gimnastyczn. Chciaem si z ni spotka, obj ale najpierw musiaem j zapa. Na razie jedyne, na co mogem liczy, to pokona j w jej wasnych grach. Par tygodni pniej biegaem i skakaem razem z Sokratesem, ktry ju powrci na bieni. Moje nogi byy spryste i silne. Sokratesie zagadnem go, na przemian wyprzedzajc go i pozostajc za nim. Nigdy nie mwisz o tym, co robisz w cigu dnia. Nie mam pojcia jaki jeste, kiedy nie jestemy razem. No wic? Umiechn si do mnie, wyskoczy do przodu na jakie trzy metry i pomkn po bieni. Pobiegem za nim, a znalazem si w wystarczajcej odlegoci, aby rozmawia. Odpowiesz mi? Nie powiedzia. Temat by zamknity. Gdy wreszcie skoczylimy rozciganie i poranne wiczenia medytacyjne, Sokrates podszed do mnie i obj ramieniem. Dan, jeste zdolnym uczniem powiedzia. Od teraz sam bdziesz planowa swoje treningi. Wykonuj takie wiczenia, jakie uznasz za stosowne. Chciabym da ci co specjalnego, bo zasuye na to. Bd ci uczy gimnastyki. Nie mogem si powstrzyma i wybuchnem miechem. Ty bdziesz mnie uczy gimnastyki? Myl, e tym razem przecenie siebie, Sokratesie. Wziem rozpd, odbiem si, wykonaem przerzut bokiem z pobrotem, nastpnie salto do tyu i zakoczyem wysokim saltem z podwjnym obrotem. Sokrates podszed do mnie. Wiesz, tego nie zrobi powiedzia.

82

 Tu ci mam! wrzasnem. A wic jest w kocu co, co ja potrafi, a ty nie. Zauwayem jednak doda e powiniene bardziej wyciga rce, gdy wchodzisz w obrt och, i za bardzo odchylasz gow do tyu przy wyskoku. Sokratesie, ty draniu... masz racj powiedziaem, zdajc sobie spraw, e rzeczywicie za bardzo odchylaem gow i powinienem bardziej wyciga ramiona. Jak ju poprawimy nieco twoj technik, popracujemy nad twoim nastawieniem doda wykonujc wasny obrt w ty. Do zobaczenia na sali gimnastycznej. Ale Sokratesie, ja ju mam trenera. Nie wiem jak Hal i inni gimnastycy zareaguj, gdy zaczniesz krci si po sali gimnastycznej. Och, jestem pewien, e co wymylisz. Ja te byem tego pewien. Tego popoudnia, podczas spotkania grupy przed treningiem, powiedziaem trenerowi i kolegom, e na par tygodni przyjecha z Chicago mj ekscentryczny dziadek. Trenowa kiedy gimnastyk w Klubie Tunera i chciaby przyj mnie zobaczy. Jest miym, starszym, bardzo wawym facetem. Lubi uwaa si za trenera. Nie wszystkie klepki ma rwno poukadane, wiecie, co mam na myli. Jeeli nie macie nic przeciwko temu i mielibycie ochot zabawi go nieco, to jestem pewien, e nie bdzie za bardzo przeszkadza w treningu. Wszyscy wyrazili zgod. Ach, jeszcze jedno dodaem. Lubi jak si go nazywa Marylin. Ledwie mogem zachowa powag. Marylin? powtrzyli wszyscy. Tak. Wiem, e to troch dziwaczne, ale zrozumiecie, gdy go poznacie. Moe jak zobaczymy Marylina" w akcji, pomoe nam to zrozumie ciebie, Millman. Podobno to dziedziczne. Rozemiali si i zaczlimy rozgrzewk. Tym razem Sokrates wkracza na mj teren i zamierzaem si odegra. Ciekaw byem czy spodoba mu si nowe przezwisko. Na dzisiaj zaplanowaem ma niespodziank dla caej grupy. Powstrzymywaem si nieco na treningach, wic nikt nie wiedzia, e w peni odzyskaem form. Przyszedem na sal wczenie i wszedem do biura trenera. Siedzia za biurkiem i przeglda jakie papiery. Hal powiedziaem. Chc by w zespole na zawodach. Spogldajc znad okularw powiedzia wspczujco: Wiesz, jeszcze nie w peni wyzdrowiae. Rozmawiaem z lekarzem i powiedzia mi, e twoja noga wymaga jeszcze przynajmniej trzech miesicy rehabilitacji. Hal odcignem go na stron. Mog to zrobi dzisiaj, teraz! wiczyem troch poza sal. Daj mi szans! Waha si. Dobra, jedno wiczenie po drugim. Zobaczymy jak ci pjdzie. Rozgrzalimy si wsplnie przechodzc od wiczenia do wiczenia w maej sali gimnastycznej, wykonujc wymachy, przewroty, podskoki, wyciskanie w staniu na rkach. Rozpoczem test prezentujc ewolucje, ktrych nie wykonywaem przez ponad rok. Prawdziwe niespodzianki trzymaem na koniec. Potem nadszed czas na pierwszy zestaw wicze wiczenia na parkiecie. Wszyscy czekali, wpatrujc si we mnie. Staem nieruchomo gotowy rozpocz swj zestaw wicze, jakby zastanawiajc si, czy moja noga wytrzyma obcienie. Wszystko zagrao. Podwjne salto w ty, agodne przejcie do stjki na rkach. Utrzymujc swobodny rytm przeszedem do elementw tanecznych i obrotw, ktre sam uoyem, potem wysokie salto i kocowa sekwencja akrobatyczna. Wyldowaem lekko, cakowicie kontrolujc swoje ciao. Zaczem zdawa sobie spraw z oklaskw i gwizdw podziwu. Sid i Josh zdumieni spogldali na siebie. Skd si wzi ten nowy facet? Hej, trzeba go bdzie wcign do zespou.

83

Nastpne wiczenie. Josh pierwszy zacz wiczenia na kkach, potem Sid, Chuck i Gary. W kocu przysza kolej na mnie. Poprawiem ochraniacze na nadgarstkach, podskoczyem i chwyciem kka. Josh przytrzyma mnie, a potem cofn si. Moje minie dray z oczekiwania. Nabraem powietrza w puca, podcignem si do zwisu gow w d, a potem powoli wypchnem ciao do podporu rozpitego. Syszaem stumione gosy podniecenia, gdy agodnie opadem w d, a potem dwignem si ponownie przodem w gr. Powoli przeszedem do stjki na prostych rkach z wyprostem ciaa. Niech mnie diabli powiedzia Hal, a byy to najmocniejsze sowa jakie kiedykolwiek wyszy z jego ust. Wychodzc ze stjki, zrobiem szybki, lekki wielki obrt i zaakcentowaem go zatrzymaniem bez drgnicia. Zeskakujc wykonaem podwjne salto i wyldowaem cofajc si jedynie o may kroczek. To bya nieza robota. Pozostae wiczenia wykonaem w podobnym stylu. Po ukoczeniu ostatniego zestawu, gdy ponownie zostaem uhonorowany penym uznania pohukiwaniem i okrzykami zaskoczenia, zauwayem siedzcego cicho w kcie, umiechnitego Sokratesa. Musia widzie wszystko. Pomachaem mu i skinem, eby podszed. Chopaki, chciabym wam przedstawi mojego dziadka powiedziaem. To jest Sid, Tom, Herb, Gary, Joel, Josh. Chopaki to jest... Mio nam pana pozna, panie Marylin powiedzieli chrem. Przez uamek sekundy Sokrates wyglda na zdziwionego, a potem powiedzia: Cze, mio was pozna. Chciaem zobaczy z kim zadaje si Dan. Umiechnli si. Wygldao na to, e im si spodoba. Mam nadziej, e nie dziwicie si zbytnio, e nazywaj mnie Marylin powiedzia obojtnie. Tak naprawd mam na imi Merill, ale wol uywa przezwiska. Czy Dan mwi wam, jak nazywalimy go w domu? zachichota. Nie odparli ochoczo. Jak? No c, lepiej nie powiem. Nie chc go peszy. Moe sam wam powie, jeli zechce. Sokrates, ten stary lis, popatrzy na mnie i z namaszczeniem doda: Nie musisz si tego wstydzi, Dan. Chopaki odchodzc egnali mnie: Cze Suzette. Do jutra Josephine. Do zobaczenia Geraldine. Do diaba, zobacz co narobie, Marylin! mruknem i poszedem wzi prysznic. Przez reszt tygodnia Sokrates nie spuszcza mnie z oczu. Od czasu do czasu zwraca si do innego gimnastyka, dajc doskonae rady, ktre zawsze okazyway si trafne. Byem zadziwiony jego wiedz. Cierpliwy i niezmordowany w stosunku do innych, dla mnie mia mniej czasu. Pewnego razu, po skoczeniu moich najlepszych pokazowych wicze na koniu z kami, szedem radonie zdejmujc po drodze tam z nadgarstkw. Sokrates przywoa mnie i powiedzia: Pokazwka wygldaa niele, ale schrzanie robot podczas zdejmowania tamy. Pamitaj, satori w kadym momencie. Po wiczeniach na wysokim drku powiedzia: Dan, musisz jeszcze nauczy si medytowa swoje czyny. Co znaczy medytowa czyny? Medytowanie czego to co innego ni robienie tego. Aby co robi, musi istnie robicy" czyli wiadoma swego istnienia osoba, ktra dan czynno wykonuje. Ale gdy medytujesz czyn, to znaczy, e porzucie ju wszystkie myli, nawet myl o swoim ja". Nie ma wic ciebie" w tym. Zapominajc o sobie, stajesz si tym, co robisz, wic twoje czyny s swobodne, spontaniczne, bez ambicji, zahamowa czy lkw. Tak byo cay czas. Sokrates obserwowa kad reakcj na mojej twarzy, sucha kadego mojego komentarza. Poradzi mi, abym nieustannie zwraca uwag na swj stan mentalny i emocjonalny. Znajomi usyszeli, e wrciem do formy. Susie pojawia si na treningu i przyprowadzia ze sob dwie przyjaciki, Michelle i Linde. Linda natychmiast przycigna mj wzrok. Bya szczup,

84

rudowos kobiet o licznej twarzy. Nosia okulary w rogowej oprawie. Ubrana bya w prost sukienk, podkrelajc mie dla oka ksztaty. Miaem nadziej, e zobacz j znowu. Nastpnego dnia, po bardzo kiepskim treningu, kiedy nic mi nie wychodzio, Sokrates zawoa, ebym usiad obok niego na materacu. Dan powiedzia. Osigne wysoki poziom umiejtnoci. Jeste ekspertem. Dziki, Sokratesie. Niekoniecznie jest to wielki komplement. Odwrci si do mnie i popatrzy mi prosto w oczy. Ekspert wiczy swoje ciao fizyczne, majc na celu wygranie zawodw. Pewnego dnia bdziesz mistrzem w gimnastyce. Mistrz powica swj trening samemu yciu dlatego te stale kadzie nacisk na umys i emocje. Rozumiem to, Sokratesie. Mwie mi to ju wiele razy... Wiem, e to rozumiesz. Mwi ci to dlatego, e jeszcze nie uwiadamiasz sobie tego jeszcze nie yjesz tym. Wci napawasz si paroma nowymi fizycznymi umiejtnociami, a potem wpadasz w depresj, gdy pewnego dnia trening fizyczny ci nie wychodzi. Ale gdy naprawd uznasz za swj cel swj stan mentalny i emocjonalny co jest praktyk wojownika wtedy fizyczne wzloty i upadki nie bd miay znaczenia. Co robisz, gdy danego dnia masz opuchnit kostk? Wykonuj inne wiczenia, pracuj nad czym innym. Tak samo jest z trzema orodkami. Jeeli w jednym z obszarw nie idzie ci dobrze, wci masz sposobno trenowa pozostae. Podczas twoich najsabszych fizycznie dni, moesz najwicej nauczy si o swoim wasnym umyle. Nie bd ju przychodzi na sal doda. Powiedziaem ci wystarczajco duo. Chc, eby czu, e jestem w tobie, obserwujc, poprawiajc kady bd, bez wzgldu na to jak drobny. Nastpne tygodnie byy bardzo intensywne. Wstawaem o szstej rano, rozcigaem si, medytowaem, a potem szedem na wykady. Chodziem na wikszo wykadw i odrabiaem zadania domowe atwo i szybko. Potem, przed treningiem, siadaem i nie robiem nic przez okoo p godziny. W tym okresie zaczem spotyka si z Lind, przyjacik Susie. Bardzo mi si podobaa, ale nie miaem ani czasu, ani si na co wicej ni kilkuminutow rozmow przed lub po treningu. Mimo to, w przerwach midzy dziennymi zajciami mylaem o niej bardzo duo, potem mylaem o Joy, potem znowu o niej. Zaufanie, jakim darzyli mnie koledzy z zespou, i moje zdolnoci rosy z kadym dniem. Byo oczywiste, e to co wicej ni powrt do formy. Chocia gimnastyka nie stanowia ju dla mnie centrum ycia, nadal bya jego wan czci, tak wic staraem si jak mogem. Linda i ja spotkalimy si kilkakrotnie i randki te byy bardzo udane. Pewnego wieczoru przysza do mnie porozmawia o swoim osobistym problemie i zostaa na noc. Bya to intymna noc, jednak w granicach rygorw narzuconych przez mj trening. Zbliaem si do niej tak szybko, e a przeraao mnie to. Nie byo dla niej miejsca w moich planach. Mimo to coraz bardziej mnie do niej cigno. Czuem si niewierny" Joy, ale nigdy nie wiedziaem, kiedy ta tajemnicza moda kobieta pojawi si znowu, o ile w ogle si pojawi. Joy bya ideaem, pasowaa do mnie w kadym szczegle. Linda bya rzeczywista, ciepa, kochajca i bya osigalna. Wraz z kadym tygodniem, ktry przyblia nas do Uniwersyteckich Mistrzostw Kraju, ktre miay odby si w 1968 w Tuscon, w Arizonie, nasz trener robi si coraz bardziej podekscytowany i nerwowy. Jeli w tym roku wygramy, bdzie to pierwsze zwycistwo naszego Uniwersytetu, a Hal uwaa to za cel swojej dwudziestoletniej kariery. Mistrzostwa w Tuscon byy turniejem trzydniowym. Ju niebawem na parkiecie zaczlimy dominowa my i zawodnicy z Uniwersytetu Poudniowego Illinois. Do ostatniego wieczoru mistrzostw nasz zesp i zesp z Illinois szy eb w eb w najbardziej zacitym turnieju w historii gimnastyki. Zostay jeszcze trzy dyscypliny do rozegrania. Zawodnicy z Illinois wyprzedzali nas o trzy punkty. To by krytyczny moment. Gdybymy byli realistami, powinnimy pogodzi si z nie najgorszym drugim miejscem. Moglimy te sprbowa sign po niemoliwe. Co do mnie, zamierzaem sign po niemoliwe czuem si silny duchem. Stanem przed Halem i kolegami z zespou moimi przyjacimi. Wygramy! Mwi wam. Tym razem nic nas nie zatrzyma. Zrbmy to!

85

Byy to zwyke sowa, ale to, co czuem moc i ogromna determinacja spotgowao siy caej druyny. Jak fala przypywu, zaczlimy nabiera pdu, mknc coraz szybciej i z coraz wiksz si. Tum, ktry do tej pory by niemal ospay, zacz si porusza z podnieceniem, ludzie wychylali si do przodu ze swoich krzese. Co si dziao wszyscy to odczuwali. Najwyraniej zawodnicy z Illinois rwnie czuli nasz moc, poniewa zaczli dre podczas wykonywania stjek i chwia si podczas ldowania. Ale przed ostatni konkurencj turnieju wci prowadzili jednym punktem, a wiczenia na wysokim drku byy ich siln stron. W kocu zostao dwch gimnastykw z Kalifornii Sid i ja. Tum zamilk. Sid podszed do drka, podskoczy i wykona zestaw wicze tak, e wszystkim zaparo dech w piersiach. Zakoczy najwyszym podwjnym saltem, jakie kiedykolwiek widziano na tej sali. Widownia oszalaa. Byem ostatnim zawodnikiem naszej druyny ode mnie zaleao wszystko. Ostatni zawodnik Illinois wykona dobr robot. Byli ju prawie poza zasigiem, ale to prawie" byo tym, czego potrzebowaem. eby osign remis musiaem zdoby not 9.8 punktu, a nigdy jeszcze nawet nie zbliyem si do takiego wyniku. Oto nadszed decydujcy egzamin. Przez gow przebiegay mi wspomnienia: owa noc pena blu, kiedy strzelia mi ko udowa, moje przyrzeczenie odzyskania zdrowia, zalecenie lekarza, abym porzuci gimnastyk, Sokrates i mj nieustanny trening, i ten nie koczcy si bieg w deszczu po wzgrzach. Poczuem przypyw mocy, fal wciekoci na wszystkich tych, ktrzy powiedzieli, e ju nigdy nie bd wiczy. Mj gniew zmieni si w lodowaty spokj. W tym momencie i w tym miejscu moje losy i przyszo wayy si. Umys miaem czysty. Moje emocje przepenione byy moc. Wykona lub zgin. Podszedem do wysokiego drka z zapaem i determincj, ktrych uczyem si przez wiele miesicy na maej stacji benzynowej. Na sali panowaa absolutna cisza. Chwila ciszy, chwila prawdy. Powoli nabraem w donie kredy, poprawiem ochraniacze na doniach, sprawdziem tamy na nadgarstkach. Wystpiem naprzd i skoniem si sdziom. Gdy stanem twarz w twarz z gwnym sdzi, moje oczy byszczay jasnym przesaniem: Oto zaczyna si najlepsza cholerna kombinacja, jak kiedykolwiek widziae." Podskoczyem do drka i podcignem nogi. Ze stania na rkach zaczem obroty. Jedynym dwikiem na sali by odgos moich doni, obracajcych si na drku, zwalniajcych uchwyt i chwytajcych drek po ewolucji powietrznej. Istnia jedynie ruch, nic wicej. adnych oceanw, wiatw, gwiazd. Jedynie wysoki drek i jeden bezmylny" wykonawca a wkrtce nawet to rozpyno si w jednoci ruchu. Dodaem ewolucj, jakiej nigdy wczeniej na zawodach nie wykonywaem. Trwaem w jednoci z ruchem, przekraczajc granice wasnych moliwoci. Obracaem si raz za razem, szybciej, coraz szybciej, szykujc si do zeskoku, do wysokiego podwjnego salta. Wirowaem na drku przygotowujc si do zwolnienia uchwytu i wylecenia w przestrze, unoszc si i obracajc w rkach losu, ktry sam dla siebie wybraem. Wystrzeliem nogami w gr, wykonaem jeden obrt w powietrzu, potem drugi i wyprostowaem ciao do ldowania. Nadesza chwila prawdy. Wykonaem doskonae ldowanie, ktrego odgos rozszed si echem po sali. Cisza a potem zerwaa si burza oklaskw. 9.85 bylimy mistrzami! Pojawi si mj trener, zapa mnie za rk i potrzsa ni dziko nie chcc puci. Koledzy z zespou otoczyli mnie ciskajc, skaczc i wrzeszczc. Kilku miao zy w oczach. Wtedy w oddali usyszaem rosncy aplauz. Podczas ceremonii wrczania nagrd z trudem hamowalimy wzruszenie. witowalimy ca noc, omawiajc zawody a do rana. I to byo wszystko. Dugo oczekiwany cel zosta osignity. Dopiero wtedy zdaem sobie spraw, e aplauz, wyniki i zwycistwa nie byy ju tym samym. Bardzo si zmieniem. Moje poszukiwanie zwycistw zakoczyo si. Bya wczesna wiosna 1968 roku. Moje studia dobiegay koca. Nie wiedziaem, co mi przyniesie przyszo. Czuem odrtwienie, kiedy w Arizonie egnaem si z kolegami i wsiadaem do odrzutowca, ktry mia mnie przewie do Berkeley, do Sokratesa i Lindy. Spogldaem bezmylnie na chmury w dole. Czuem si pozbawiony ambicji. Przez te wszystkie lata podtrzymywaa mnie przy yciu iluzja

86

szczcie poprzez zwycistwa a teraz ta iluzja prysa. Pomimo wszystkich moich osigni nie byem ani szczliwy, ani bardziej speniony. W kocu przejrzaem. Zrozumiaem, e nigdy nie nauczyem si cieszy yciem, umiaem jedynie osiga to czy tamto. Przez cae ycie zajty byem poszukiwaniem szczcia, ale nigdy go nie znalazem, ani nie zdoaem utrzyma. Gdy samolot zacz schodzi do ldowania, oparem gow na poduszce. W oczach miaem zy. Znalazem si w lepej uliczce. Nie wiedziaem co robi.

6. Niewyobraalna przyjemno Z walizk w rku poszedem prosto do mieszkania Lindy. Pomidzy pocaunkami opowiedziaem jej o mistrzostwach, ale nie wspomniaem nic o moich ostatnich przygnbiajcych wgldach". Linda przedstawia mi decyzj, ktr wanie podja, co na chwil odsuno moje wasne troski. Danny, rzucam szko. Oczywicie duo o tym mylaam. Poszukam pracy, ale nie zamierzam wraca do domu i y z rodzicami. Co o tym mylisz? Natychmiast pomylaem o przyjacioach, u ktrych mieszkaem po wypadku na motorze. Linda, mog zadzwoni do Charlotty i Lou w Santa Monica. S cudowni pamitasz, opowiadaem ci o nich zao si, e chtnie si zgodz, eby u nich zamieszkaa. Och, to byoby wspaniae! Mogabym pomaga im w domu i poszuka jakiej pracy w sklepie. Wystarczya piciominutowa rozmowa telefoniczna i Linda miaa zapewnion przyszo. aowaem, e w moim przypadku nie jest to takie proste. Nagle przypomniaem sobie o Sokratesie. Powiedziaem bardzo zdziwionej Lindzie, e musz gdzie pj. Po pnocy? Tak, mam... paru niezwykych przyjaci, ktrzy przesiaduj do pna w nocy. Naprawd musz pj. Jeszcze jeden pocaunek i ju mnie nie byo. Wkroczyem na stacj wci z walizk w rku. Wprowadzasz si? zaartowa Sokrates. Nie wiem co robi, Sokratesie. Hm, najwyraniej wiedziae co robi podczas Mistrzostw. Czytaem wiadomoci w gazecie. Gratulacje. Musisz by bardzo szczliwy. Bardzo dobrze wiesz co czuj, Sokratesie. Z ca pewnoci powiedzia beztrosko, wchodzc do garau z zamiarem wskrzeszenia" skrzyni biegw starego volkswagena. Robisz postpy, zgodnie z planem. Mio mi to sysze odpowiedziaem bez entuzjazmu. Ale zgodnie z planem czego? Dotarcia do bramy! Do prawdziwej przyjemnoci, do wolnoci, do radoci, do niewyobraalnego szczcia! Do jedynego celu jaki kiedykolwiek miae. Na pocztek czas znowu przebudzi twoje zmysy. Znowu? spytaem, trawic to, co powiedzia. O, tak. Bye ju kiedy skpany w jasnoci i odnajdywae przyjemno w najprostszych rzeczach. Nie byo to ostatnimi czasy, o ile dobrze pamitam. Nie, nie ostatnio odpowiedzia, biorc moj gow w donie i wysyajc mnie w okres dziecistwa. Raczkuj po wyoonej pytkami pododze i szeroko otwartymi oczami uwanie wpatruj si w ksztaty i kolory pod moimi rkoma. Dotykam dywanika, a on dotyka mnie. Wszystko jest jasne i ywe.

87

Ma rczk chwytam yk i uderzam ni o kubek. Brzczcy dwik raduje moje uszy. Krzycz z moc! Potem patrz w gr i widz spdnic falujc nade mn. Jestem unoszony do gry, gaworz. Moje ciao, skpane w zapachu matki, odpra si wtulone w ni. Wypenia mnie bogo. Nieco pniej czuj chodny powiew wiatru na twarzy. Raczkuj w ogrodzie. Kolorowe kwiaty wznosz si wok mnie i otaczaj mnie nowe zapachy. Zrywam jeden kwiat i gryz go. Moje usta wypenia gorycz. Wypluwam go. Przychodzi matka. Wycigam rk, by pokaza jej krcce si, czarne co, co askocze mnie w do. Matka zdejmuje to i odrzuca daleko. Wstrtny pajk!" mwi. Potem przysuwa do mojej twarzy co mikkiego. Ra" mwi, po czym powtarza ten sam dwik: Ra." Spogldam w gr na ni, potem wok siebie i odpywam w wiat pachncych kolorw. Patrz na ty dywanik lecy przed biurkiem Sokratesa. Potrzsam gow. Wszystko wydaje si by przymglone, nie ma tu jasnoci. Sokratesie, czuj si na wp upiony, jakbym potrzebowa zimnego prysznica na przebudzenie. Pewien jeste, e ta ostatnia podr nie wyrzdzia mi adnej krzywdy? Nie, Dan. Krzywda zostaa ci wyrzdzona w cigu wielu lat, w sposb jaki wkrtce poznasz. To miejsce to by chyba ogrd mojego dziadka. Pamitam go by jak rajski ogrd. Wanie, Dan. To by rajski ogrd. Kade dziecko yje w jasnym ogrodzie, gdzie wszystko odczuwa bezporednio, bez zakcajcych myli. Wygnanie z raju" przydarza si kademu z nas, gdy zaczynamy myle, gdy nazywamy rzeczy i zaczynamy wiedzie. Spotkao to nie tylko Adama i Ew, widzisz, dotyczy to nas wszystkich. Narodziny umysu to mier zmysw to nie ogranicza si do zjedzenia jabka i odczucia lekkiego pocigu seksualnego! Chciabym mc tam wrci westchnem. Byo tam tak jasno, tak przejrzycie, tak radonie. To, czym cieszye si jako dziecko, moe by znowu twoje. Jezus z Nazaretu, jeden z Wielkich Wojownikw, pewnego razu powiedzia, e aby wej do Krlestwa Niebieskiego, trzeba by jak mae dziecko. Teraz to rozumiesz. Czy miaby jeszcze ochot na herbat przed wyjciem, Dan zapyta Sokrates napeniajc swj kubek wod. Nie, dzikuj. Mj bak jest peen. Dobrze, w takim razie spotkajmy si jutro o smej rano w Ogrodzie Botanicznym. Czas na wycieczk na ono natury. Wyszedem, oczekujc niecierpliwie tej wyprawy. Obudziem si po paru godzinach snu, odwieony i podekscytowany. Moe dzi, a moe jutro odkryj tajemnic radoci. Pobiegem truchtem do Strawberry Canyon i czekaem na Sokratesa przy wejciu do Ogrodu. Gdy tylko przyby, poszlimy na spacer wrd zielonych drzew, krzeww, rolin i kwiatw wszelkiego rodzaju. Weszlimy do olbrzymiej szklarni. Powietrze byo tam ciepe i wilgotne. Kontrastowao z porannym chodem panujcym na zewntrz. Sokrates wskaza tropikalne listowie ponad nami. Jako dziecko wszystko to odbieraby wzrokiem, suchem i dotykiem, jakby po raz pierwszy. Ale teraz znasz ju nazwy i kategorie wszystkiego. To jest dobre, to jest ze, to jest st, to krzeso, to samochd, dom, kwiat, pies, kot, kurczak, mczyzna, kobieta, zachd soca, ocean, gwiazda." Nudz ci rzeczy, poniewa istniej one dla ciebie jedynie jako nazwy. Suche pojcia umysu przesaniaj twoje widzenie wiata. Sokrates zatoczy rk pkole, jakby przygarniajc do siebie palmy wznoszce si wysoko ponad naszymi gowami, prawie dotykajce pleksiglasowego sklepienia palmiarni. Teraz wszystko widzisz poprzez zason wspomnie o rzeczach, rzutowanych na czyst wiadomo. Masz wraenie, e widziae ju to wszystko wczeniej". To tak jakby oglda film po raz dwudziesty. Widzisz jedynie wspomnienia rzeczy, a wic nudz ci one. Nuda jest, jak widzisz, podstawow przyczyn niewiadomoci w yciu. Nuda jest wiadomoci w niewoli umysu. Bdziesz musia porzuci umys, zanim dotrzesz do swoich zmysw. Gdy nastpnego wieczoru wszedem do kantoru, Sokrates ju nastawia wod na herbat. Uwanie zdjem buty i postawiem je na macie przy sofie.

88

 Co by powiedzia na mae zawody? zapyta Sokrates, wci odwrcony do mnie tyem. Ty dokonasz jakiego wyczynu, potem ja dokonam jakiego, i zobaczymy, kto wygra. W porzdku, jeli naprawd tego chcesz. Nie chciaem go peszy, wykonaem wic jedynie na biurku stjk na jednej rce utrzymujc si w tej pozyq'i przez par sekund, potem stanem na nim i wykonaem salto w ty ldujc lekko na dywanie. Sokrates potrzsn gow, najwyraniej z niedowierzaniem. Mylaem, e to bdzie wyrwnana walka, ale widz, e nic z tego. Przepraszam, Sokratesie, ale w kocu nie robisz si coraz modszy, a ja jestem bardzo dobry w tej dziedzinie. Miaem na myli umiechn si e nie masz adnych szans. Co?! Patrz uwanie powiedzia. Obserwowaem go, gdy powoli odwrci si i niespiesznie wszed do azienki. Przesunem si w kierunku drzwi wejcio' wych na wypadek, gdyby znowu wybieg z mieczem. Ale on tylko wyszed trzymajc swj kubek. Napeni go wod, umiechn si do mnie, unis go w gr, jakby wznosi toast, i wypi powoli. No i co? zapytaem. To wszystko. Co wszystko? Jeszcze niczego nie zrobie. Ale zrobiem. Po prostu nie potrafisz doceni mojego wyczynu. Odczuwaem lekk toksyczno w nerkach za par dni mogoby to wpyn negatywnie na cae ciao. Wic przed pojawieniem si objaww zlokalizowaem problem i przepukaem nerki. Nie mogem powstrzyma miechu. Sokratesie, jeste najwikszym garzem jakiego spotkaem. Przyznaj si do poraki widz, e blefujesz. Mwi zupenie powanie. To, co ci wanie opisaem, naprawd miao miejsce. Wymaga to wyczulenia na energie wewntrzne i wiadomego kontrolowania pewnych subtelnych mechanizmw. Natomiast ty powiedzia, dolewajc oliwy do ognia jeste w niewielkim stopniu wiadomy tego, co si dzieje w twoim wasnym ciele. Podobnie jak pocztkujcy gimnastyk wiczcy stjk na rkach na rwnowani, nie jeste jeszcze wystarczajco wyczulony, eby dostrzec, kiedy tracisz rwnowag, i wci podupadasz" na zdrowiu. Rzeczy tak si maj, Sokratesie, e rozwinem w sobie bardzo dobre poczucie rwnowagi w gimnastyce. Widzisz, naley wykona par zaawansowanych... Nonsens. Rozwine wiadomo zaledwie powierzchownie, wystarczajco, aby wykonywa podstawowe ruchy, ale nie masz si czym chwali. Odbierasz cay urok potrjnemu saltu, Sokratesie. Nie ma w nim adnego uroku. Jest to akrobacja, ktra wymaga pewnych zwyczajnych zdolnoci. Kiedy poczujesz przepyw energii w ciele i dostroisz si do nich wtedy bdziesz mia prawdziwy urok". Tak wic wicz, Dan. Kadego dnia oczyszczaj po trochu swoje zmysy rozcigaj" je, tak jak na sali. W kocu twoja wiadomo wniknie gboko w twoje ciao i w wiat. Wtedy bdziesz mniej myla o yciu, a bardziej bdziesz je czu. Wtedy bdziesz cieszy si najprostszymi rzeczami nie bdziesz ju uzaleniony od osigni ani od drogich rozrywek. Nastpnym razem zamia si by moe bdziemy mogli zmierzy si naprawd. Podgrzaem ponownie wod. Siedzielimy przez chwil w ciszy, potem poszlimy do garau, gdzie pomogem Sokratesowi wycigna silnik z volkswagena i rozebra kolejn uszkodzon skrzyni biegw. Wyszlimy na zewntrz obsuy wielk, czarn limuzyn. Po powrocie do kantoru zapytaem Sokratesa, czy sdzi, e bogaci ludzie s szczliwsi ni biedacy tacy jak my". Jego odpowied, jak zwykle, zaszokowaa mnie.

89

 Nie jestem biedny, Dan, jestem niezmiernie bogaty. Waciwie, aby by szczliwym, trzeba by bogatym. Umiechn si widzc wyraz osupienia na mojej twarzy, wzi z biurka dugopis i napisa na czystej kartce papieru: Zaspokojenie Szczcie = Pragnienia @@@ Jeli masz wystarczajc ilo pienidzy, aby zaspokoi swoje pragnienia, Dan, wtedy jeste bogaty. Ale s dwa sposoby, by by bogatym: Moesz zarobi, odziedziczy, poyczy, wyebra lub ukra tyle pienidzy, aby zaspokoi kosztowne pragnienia. Albo moesz prowadzi proste ycie i mie niewielkie pragnienia w ten sposb bdziesz mia a nadto pienidzy. Tylko wojownik posiada wgld i dyscyplin, aby wykorzysta ten drugi sposb. Pena uwaga w kadym momencie jest moim pragnieniem i przyjemnoci. Uwaga nic nie kosztuje jedyn inwestycj jest trening. To kolejna korzy z bycia wojownikiem, Dan to jest tasze! Widzisz, tajemnica szczcia nie polega na szukaniu czego wicej, ale na rozwiniciu zdolnoci cieszenia si czym mniejszym. Czuem si wspaniale, ulegajc czarowi, ktry rozsiewa. Nie potrzeba byo adnych komplikacji, adnych usilnych poszukiwa, adnych desperackich przedsiwzi. Sokrates pokaza mi ukryt we mnie skarbnic. Musia zauway, e si rozmarzyem. Nagle zapa mnie pod pachami, podnis i wyrzuci w powietrze tak wysoko, e prawie uderzyem gow w sufit! Gdy spadaem, zapa mnie i postawi na nogi. Chciaem si tylko upewni, e wysuchasz z pen uwag nastpnej czci wykadu. Ktra to godzina? Wstrznity tym krtkim lotem, odpowiedziaem: Mmm, na zegarze garaowym jest dokadnie trzydzieci pi po drugiej. le! Czas zawsze by, jest i zawsze bdzie teraz! Teraz jest czasem. Jasne? Hm, no tak, jasne. Gdzie jestemy? Jestemy w kantorze, na stacji benzynowej czy nie gralimy ju w to dawno temu? Tak, gralimy, i nauczye si, e jedyn rzecz, ktr wiesz z ca pewnoci jest to, e jeste tutaj, gdziekolwiek by to nie byo. Od tej chwili za, kiedykolwiek twoja uwaga zacznie odpywa do innych czasw i miejsc, chc eby natychmiast wskoczy" z powrotem. Pamitaj, czas jest: teraz, a miejsce jest: tutaj. Wanie w tym momencie kolega ze studiw wpad do kantoru cignc ze sob drugiego chopaka. Nie do wiary! powiedzia do swojego przyjaciela, wskazujc na Sokratesa. Potem zwrci si do tego ostatniego: Przechodziem ulic, spojrzaem tutaj i zobaczyem, e podrzucie tego faceta do sufitu. Kim ty jeste? Wygldao na to, e Sokrates zosta zdemaskowany. Popatrzy na studenta obojtnie i rozemia si. Och zamia si znowu. Och, to dobre! Tylko wiczylimy dla zabicia czasu. Dan jest gimnastykiem nieprawda, Dan? Skinem gow. Przyjaciel studenta powiedzia, e mnie pamita oglda par turniejw gimnastycznych. Historyjka Sokratesa stawaa si wiarygodna. Tam za biurkiem mamy may batut. Sokrates wszed za biurko i ku mojemu cakowitemu zdumieniu zademonstrowa" skoki na nie istniejcym mini-batucie tak dobrze, e zaczem wierzy, e jest on za biurkiem. Skaka wyej i wyej, a prawie dosiga sufitu. Wtedy odbi si" sabiej, podskakiwa jeszcze par razy, a w kocu zatrzyma si i ukoni. Nagrodziem go oklaskami. Chopcy zmieszani, ale zadowoleni, odeszli. Pobiegem za biurko. Oczywicie batutu tam nie byo. Zamiaem si histerycznie. Sokratesie, jeste niesamowity! Wiem powiedzia bez cienia faszywej skromnoci. Na niebie zaczy pojawia si pierwsze oznaki witu. Zaczlimy zbiera si do wyjcia. Gdy zapinaem kurtk, czuem jakby by to dla mnie symboliczny wit.

90

W drodze do domu mylaem o zmianach, ktre si ukazyway, nie tyle na zewntrz, co wewntrz mnie. Czuem, e znowu wiem dokd prowadzi moja cieka i jakie s moje priorytety. Tak jak Sokrates da dawno temu, w kocu uwolniem si od oczekiwania, e wiat moe mnie zaspokoi wraz z tym znikny moje rozczarowania. Oczywicie nadal bd robi to, co niezbdne, by y w codziennym wiecie, ale tym razem na moich warunkach. Zaczynaem czu si wolny. Moja relaq'a z Sokratesem rwnie si zmienia. Przede wszystkim miaem mniej zudze, ktrych musiaem broni. Jeli nazywa mnie osem, to tylko miaem si, bo wiedziaem, e przynajmniej w jego kategoriach jestem osem. I rzadko ju udawao mu si przerazi mnie. Pewnego razu, gdy idc do domu mijaem Szpital Herricka, czyja do zapaa mnie za rami. Wylizgnem si instynktownie, jak kot, ktry nie chce by gaskany. Odwrciem si i zobaczyem umiechnitego Sokratesa. Nie jeste ju takim nerwowym facetem, co? Co tu robisz, Sokratesie? Id na spacer. Chtnie przejd si z tob. Par przecznic szlimy w ciszy, a potem Sokrates zapyta: Ktra godzina? Och, jest okoo... wtedy zorientowaem si ...okoo teraz. A gdzie jestemy? Tutaj. Nie mwi nic wicej, a ja miaem ochot na rozmow, wic opowiedziaem mu o moim nowym uczuciu wolnoci i o planach na przyszo. Ktra godzina zapyta. Jest teraz westchnem. Nie musisz wci... A gdzie jestemy? zapyta niewinnie. Tutaj, ale... Suchaj przerwa mi. Pozosta w teraniejszoci. Nie moesz zmieni przeszoci, a przyszo nigdy nie bdzie taka, jak j zaplanujesz czy na jak bdziesz mia nadziej. Nigdy nie byo wojownikw przeszoci ani nie bdzie wojowikw przyszoci. Wojownik jest tutaj, teraz. Twj smutek, lk i gniew, al i poczucie winy, twoja zazdro, plany i pragnienia yj tylko w przeszoci lub w przyszoci. Poczekaj, Sokratesie. Dobrze pamitam, e nieraz byem wcieky w teraniejszoci. Niezupenie powiedzia. Masz na myli, e zachowywae si wciekle w danym momencie teraniejszoci. To naturalne dziaanie jest zawsze w teraniejszoci, poniewa jest to ekspresja ciaa, ktre moe istnie tylko w teraniejszoci. Ale umys jest jak widmo i faktycznie nigdy nie istnieje w teraniejszoci. Zyskuje nad tob wadz tylko wtedy, gdy zdoa odcign twoj uwag od teraniejszoci. Pochyliem si, aby zawiza but i poczuem, e co dotyka moich skroni. Skoczyem zawizywa but, podniosem si i odkryem, e stoj sam jeden na zakurzonym, starym strychu bez okien. W przymionym wietle dostrzegem w kcie pomieszczenia par starych kufrw, wygldajcych jak trumny. Nagle opanowao mnie przeraenie, zwaszcza gdy uwiadomiem sobie, e w nieruchomym powietrzu w ogle nic nie sycha, jakby wszystkie dwiki tumio stche, martwe powietrze. Zrobiem prbny krok i zauwayem, e stoj wewntrz pentagramu, picioramiennej gwiazdy koloru brzowawoczerwonego namalowanej na pododze. Przyjrzaem jej si uwaniej. Kolor pochodzi od zakrzepej lub wysychajcej krwi. Za plecami usyszaem gardowy miech, tak obrzydliwy, tak przeraajcy, e a musiaem przekn narastajcy metaliczny smak w ustach. Odruchowo odwrciem si i stanem twarz w twarz z trdowat, koszmarn besti. Dyszaa mi prosto w twarz, a przyprawiajcy o mdoci sodkawy fetor rozkadajcego si trupa uderzy we mnie z ca si.

91

Jej groteskowe policzki cigny si, odsaniajc czarne zby. Chood do mmnnie powiedzia potwr. Co mi nakazywao usucha, ale mj instynkt powstrzyma mnie. Pozostaem na miejscu. Moje dzieci, bierzcie go! rykn wciekle potwr. Trumny stojce w kcie zaczy si powoli porusza w moim kierunku i otworzyy si. Wyszy z nich i zaczy miarowo zblia si do mnie ohydne, rozkadajce si trupy. Miotaem si dziko wewntrz pentagramu, szukajc moliwoci ucieczki, kiedy za mn otworzyy si drzwi na strych. Do rodka wbiega moda dziewczyna w wieku okoo dziewitnastu lat i upada tu przed pentagramem. Drzwi pozostay uchylone, a przez otwr wpada snop wiata. Dziewczyna bya pikna, caa w bieli. Jczaa, jakby bya zraniona. Pom mi, prosz, pom mi woaa sabym gosem. Jej pene ez oczy bagay o pomoc. Bya w nich obietnica wdzicznoci, nagrody i niezaspokojone pragnienie. Spojrzaem na zbliajce si postacie. Spojrzaem na dziewczyn, a potem na drzwi. Wtedy Odczucie powiedziao mi: Pozosta tam, gdzie jeste. Pentagram to teraniejszo. Tu jeste bezpieczny. Demon i jego pomocnicy to przeszo. Drzwi to przyszo. Strze si." Wanie wtedy dziewczyna ponownie jkna i przewrcia si na plecy. Sukienka uniosa si i odkrya nog, prawie po pas. Wycigna do mnie rce bagajc, kuszc: Pom mi..." Oszalay z pragnienia wyskoczyem z pentagramu. Kobieta warkna na mnie, ukazujc .krwistoczerwone ky. Demon i jego wita zaskowytali triumfalnie i skoczyli w moj stron. Daem nura z powrotem do pentagramu. Siedziaem skulony na chodniku, drc na caym ciele. Spojrzaem na Sokratesa. Skoro ju odpocze, to chodmy dalej powiedzia do mnie w momencie, gdy kilku porannych biegaczy przemkno obok nas z rozbawieniem na twarzach. Czy musisz mnie tak miertelnie przeraa za kadym razem, gdy chcesz trafi mi do przekonania? krzyknem. Tak odpar gdy jest to bardzo wana sprawa. Masz moe numer telefonu tej dziewczyny? niemiao zapytaem po chwili. Sokrates klepn si w czoo i wznis oczy ku niebu. Przypuszczam, e poje istot tego maego melodramatu? Podsumowujc odparem pozosta w teraniejszoci, to jest bezpieczniejsze. I nie wychod z pentagramu dla nikogo z kami. Zgadza si umiechn si. Nie pozwl, aby nikt ani nic, a zwaszcza twoje wasne myli odcigay ci od teraniejszoci. Zapewne syszae opowie o dwch mnichach: Dwaj mnisi, jeden stary a drugi bardzo mody, wracali botnist ciek w lesie do swego klasztoru w Japonii. Podeszli do licznej kobiety, ktra staa bezradnie na brzegu mulistego, szybko pyncego strumienia. Widzc, e jest w potrzebie, starszy mnich wzi j na rce i przenis przez wod. Ona umiechaa si do niego, oplatajc ramionami jego szyj, a on delikatnie postawi j na drugim brzegu. Kobieta podzikowaa, skonia si, a mnisi w ciszy podyli w dalsz drog. Kiedy zbliali si do bram klasztoru, mody mnich nie mg ju duej wytrzyma. Jak moge bra w ramiona pikn kobiet? Takie zachowanie nie przystoi mnichowi. Stary mnich popatrzy na towarzysza podry i odpar: Ja zostawiem j na brzegu. A ty nadal j niesiesz? Wyglda mi to na jeszcze wicej pracy westchnem. A ju mylaem, e gdzie dotarem. Twoj zadaniem nie jest dotrze gdzie", ale by tutaj. Dan, wci jeszcze rzadko yjesz w peni w teraniejszoci. Skupiasz swj umys na tu i teraz" tylko wtedy gdy wykonujesz salta lub gdy ja ci

92

zadrczam. Musisz si przyoy, jeeli chcesz mie cho szans na znalezienie bramy. Brama jest tu, przed tob otwrz oczy, teraz! Ale jak? Po prostu utrzymuj uwag na chwili obecnej, Dan, a uwolnisz si od myli. Gdy myli stykaj si z teraniejszoci rozpuszczaj si. Zacz przygotowywa si do wyjcia. Zaczekaj Sokratesie. Zanim pjdziesz, powiedz mi czy bye tym starszym mnichem z opowieci tym, ktry nis dziewczyn? Brzmi to jak co, co ty by zrobi. A ty nadal j niesiesz? Rozemia si. Odszed lekko i znikn za rogiem. Pobiegem truchtem do domu, wziem prysznic i gboko zasnem. Gdy si przebudziem, poszedem na spacer, kontynuujc medytacj, tak jak to zaleci Sokrates, coraz bardziej skupiajc uwag na chwili obecnej. Budziem si na wiat i, niczym dziecko, odkrywaem na nowo wasne zmysy. Niebo wydawao si janiejsze, nawet w mgliste majowe dni. Nie mwiem nic Sokratesowi o Lindzie, by moe z tego samego powodu, z jakiego nie powiedziaem jej nic o moim nauczycielu. Byy to zupenie rne czci mojego ycia. Czuem, e Sokrates by bardziej zainteresowany moim wewntrznym treningiem ni moimi powszednimi relacjami. Nigdy nie miaem wiadomoci od Joy, o ile osobicie nie wyrastaa niespodziewanie spod ziemi lub nie pojawiaa si w moim nie. Linda pisaa do mnie prawie codziennie, a czasem dzwonia, poniewa pracowaa w centrali telefonicznej. Wykady mijay bez problemw, tygodnie pyny spokojnie. Jednak moj prawdziw szko by Strawberry Canyon, gdzie biegaem jak wicher i traciem poczucie czasu, cigajc si z krlikami. Czasami zatrzymywaem si, aby pomedytowa pod drzewami lub po prostu poczu wo wieej bryzy wiejcej znad roziskrzonej zatoki. Siadaem na p godziny, obserwujc poyskiwanie wody lub chmury pynce po niebie. Czuem si zwolniony z koniecznoci osignicia wszystkich wanych celw" z mojej przeszoci. Pozosta tylko jeden cel: brama. Ale czasami nawet o tym zapominaem, gdy w ekstazie wiczyem na sali gimnastycznej, wzbijajc si wysoko w powietrze, obracajc i wirujc, szybujc leniwie, potem przechodzc do podwjnego salta i ponownie wzlatujc ku niebu. Korespondowaem z Lind, a nasze listy wypenione byy poezj. Lecz obraz umiechajcej si przekornie Joy pojawia si przed moimi oczami i nie byem ju pewien czego lub kogo tak naprawd chc. Zanim si spostrzegem, mj ostatni rok na uniwersytecie dobieg koca. Egzaminy kocowe byy jedynie formalnoci. Gdy wpisywaem odpowiedzi w znajome niebieskie ksigi, rozkoszowaem si widokiem gadkiego, niebieskiego atramentu wypywajcego ze stalwki pira, wiedziaem, e moje ycie si zmienio. Nawet linie na kartce robiy wraenie dziea sztuki. Pomysy po prostu same wypyway z mojej gowy, nie powstrzymywane przez napicie czy troski. Kiedy skoczyem pisa, zdaem sobie spraw, e edukacj uniwersyteck mam ju za sob. Przyniosem na stacj wiey sok jabkowy, aby uczci t okazj z Sokratesem. Gdy siedzielimy i popijalimy go, moje myli wymkny si spod kontroli i popyny w przyszo. Gdzie jeste? zapyta Sokrates. Ktra godzina? Tutaj, Sokratesie, teraz. Ale obecnie musz si zastanowi, co robi dalej. Dasz mi jak rad? Moja rada jest taka: rb to, na co masz ochot. To nie jest zbyt pomocne. Chciaby moe co doda? Dobra, rb to, co musisz zrobi. Ale co? Nie ma znaczenia, co robisz, tylko jak dobrze to robisz. A nawiasem mwic doda Joy bdzie tu w ten weekend. Cudownie! Moe pojechalibymy na piknik w sobot? Na przykad o dziesitej rano? Dobrze, spotkajmy si tutaj.

93

Poegnaem go i wyszedem w chodn, czerwcow noc, pod skrzce si na niebie gwiazdy. Byo okoo wp do drugiej. Doszedem do rogu ulicy. Co sprawio, e odwrciem si i spojrzaem na dach stacji. Sta tam. Bya to ta sama scena, jak widziaem wiele miesicy temu. Sta tam nieruchomo i wpatrywa si w niebo, a wok jego ciaa jarzya si agodna powiata. Chocia by dwadziecia metrw ode mnie i mwi cicho, syszaem go jakby by tu obok mnie. Dan, podejd tutaj. Podszedem szybko do budynku stacji, w sam por, eby natkn si na Sokratesa wyaniajcego si z cienia. Jest jeszcze co, co powiniene zobaczy, zanim std dzi odejdziesz. Wycign palce wskazujce w stron moich oczu i dotkn mnie tu ponad brwiami. Potem po prostu zrobi krok w ty i skoczy prosto w gr, ldujc na dachu. Staem zafascynowany, nie wierzc wasnym oczom. Sokrates zeskoczy ldujc prawie bezgonie. Tajemnic s umiechn si szeroko bardzo silne kostki. Przetarem oczy. Sokratesie, czy to zdarzyo si naprawd? To znaczy, widziaem to ale najpierw dotkne moich oczu. Nie istniej precyzyjnie okrelone granice rzeczywistoci, Dan. Ziemia nie jest ciaem staym. Jest zbudowana z czsteczek i atomw, drobniutkich wszechwiatw wypenionych przestrzeni. Jest to wiat wiata i magii. Zobaczysz to, jeli tylko otworzysz oczy. Poegnalimy si. W kocu nadesza sobota. Wszedem do biura, a Sokrates wsta z krzesa. Potem poczuem mikkie rami oplatajce mnie w pasie i ujrzaem cie Joy tu przy moim cieniu. Tak si ciesz, e znowu ci widz powiedziaem ciskajc j. Umiechna si promiennie. Och pisna. Robisz si silny. Przygotowujesz si do Olimpiady? Prawd powiedziawszy odparem powanie postanowiem wycofa si. Zaszedem w gimnastyce tak daleko jak tylko mona. Czas robi co nowego. Skina gow bez komentarza. Wobec tego, chodmy powiedzia Sokrates, zabierajc ze sob arbuza, ktrego przynis. Ja miaem w plecaku kanapki. Pojechalimy na wzgrza. Dzie by przepikny. Po posiku Sokrates postanowi pozostawi nas samych i wej na drzewo". Po jakim czasie zszed i przysuchiwa si naszym pomysom. Pewnego dnia napisz ksik o moim yciu z Sokratesem, Joy. By moe zrobi z tego film powiedziaa Joy. Sokrates sucha, stojc pod drzewem. I wyprodukuj podkoszulki wojownika... zapaliem si. I mydo wojownika wykrzykna Joy. I naklejki. I gum do ucia! Sokrates mia do. Potrzsajc gow wspi si z powrotem na drzewo. mialimy si, tarzajc w trawie. Hej, a moe zrobilibymy may wycig do Karuzeli i z powrotem spytaem z wywiczon obojtnoci. Dan, napraszasz si o kar chepia si Joy. Mj ojciec by gepardem, moja matka antylop. Moja siostra jest wiatrem, a... No jasne, a twoi bracia to Porsche i Ferrari. Rozemiaa si i ubraa buty. Kto przegra, sprzta mieci powiedziaem. Co minut rodzi si naiwniak odpara Joy, doskonale naladujc W. C. Fielda, i bez adnego ostrzeenia wystartowaa.

94

 A twj wujek to pewnie Piotru Krlik! wrzasnem za ni zakadajc buty. Bd za par minut zawoaem do Sokratesa i pomknem za Joy, ktra bya ju daleko z przodu, biegnc do odlegej o jakie dwa kilometry Karuzeli. Bya szybka, ale ja byem szybszy. Wiedziaem o tym. Trening da mi wytrzymao wiksz ni kiedykolwiek mogem sobie to wyobrazi. Joy spojrzaa przez rami biegnc pynnie. Bya zaskoczona moe naleaoby powiedzie zaszokowana? widzc, e biegn tu za ni, oddychajc lekko. Przypieszya i ponownie spojrzaa do tyu. Byem na tyle blisko, e widziaem kropelki potu spywajce po jej gadkim karku. Jak to zrobie? Podrzuci ci orze? wydyszaa, gdy j mijaem. Tak umiechnem si do niej. To jeden z moich kuzynw. Posaem jej pocaunek i pomknem do przodu. Obiegem ju Karuzel i byem w poowie drogi do miejsca naszego pikniku, kiedy ujrzaem, e Joy zostaa dobrych sto metrw z tyu. Wygldao na to, e biegnie z trudem i mczy si. Zrobio mi si jej al. Zatrzymaem si, usiadem i zerwaem kwiat gorczycy polnej rosncej przy ciece. Kiedy zbliya si, zwolnia troch. Pikny dzie, prawda? powiedziaem wchajc kwiatek. Wiesz, przypomina mi to bajk o wiu i zajcu odpara, po czym przypieszya i pobiega z niesamowit szybkoci. Zaskoczony poderwaem si i pogoniem za ni. Stopniowo, ale pewnie, doganiaem j. Bylimy ju na skraju ki, a ona cigle prowadzia o spory dystans. Doganiaem j coraz bardziej, a byem tak blisko, e syszaem jej oddech. Kark w kark, rami w rami cigalimy si przez ostatnie dwadziecia metrw. Wtedy ona wycigna rk i zapaa moj. Zwolnilimy, miejc si, i upadlimy prosto na pokrojonego arbuza, ktrego przygotowa Sokrates, rozpryskujc pestki na wszystkie strony. Sokrates, ktry zszed ju z drzewa, klaska, gdy polizgnem si i wyldowaem twarz w kawakach arbuza, rozmazujc go sobie na policzkach. Joy popatrzya na mnie i umiechna jak aktorka: Kochany, nie musisz si tak czerwieni. W kocu, prawie udao ci si wygra. Moja twarz bya mokra. Wytarem j i zlizaem sok z arbuza z palcw. Drogie dziecko odparem nawet dure zauwayby, e to ja wygraem. jest tu tylko jeden dure narzeka Sokrates i on wanie rozwali arbuza. Rozemialimy si, a ja popatrzyem na Joy oczami byszczcymi mioci. Ale gdy zobaczyem jak ona patrzy na mnie, przestaem si mia. Wzia mnie za rk i poprowadzia na skraj ki, skd rozciga si widok na zielone wzgrza Tilden Park. Danny, musz ci co powiedzie. Jeste dla mnie kim bardzo wanym. Al z tego co mwi Sokrates odwrcia si i spojrzaa na niego, powoli potrzsajcego gow na boki twoja cieka wydaje si by nie do szeroka dla nas obojga. Przynajmniej tak to wyglda. A ja jestem jeszcze bardzo moda, Dan i rwnie mam wiele rzeczy do zrobienia. Zadraem. Ale Joy, wiesz e chc, eby zostaa ze mn na zawsze. Chc mie z tob dzieci i ogrzewa ci w nocy. Nasze ycie razem mogoby by takie pikne. Danny powiedziaa. Jest jeszcze co, co powinnam bya powiedzie ci wczeniej. Wiem, e wygldam i zachowuj si na, hmm, tyle lat na ile mnie oceniasz. Ale ja mam tylko pitnacie lat. Gapiem si na ni z otwartymi ustami. To znaczy, e przez tyle miesicy miaem mnstwo nielegalnych fantazji. Wszyscy troje rozemielimy si, ale mj miech by pusty. Jaka cz mojego ycia rozpada si na kawaki. Joy, poczekam na ciebie. Wci mamy szans. Och, Danny, zawsze jest szansa na wszystko. Ale Sokrates powiedzia mi, e najlepiej bdzie, jeli zapomnisz.

95

Gdy patrzyem w byszczce oczy Joy, Sokrates podszed cicho do mnie od tyu. Wycignem do niej rk w chwili, gdy on dotkn mnie lekko u podstawy czaszki. wiato zgaso i w jednej chwili zapomniaem, e kiedykolwiek znaem dziewczyn o imieniu Joy.

96

Ksiga Trzecia SZCZCIE BEZ POWODU

7. Ostateczne poszukiwanie Gdy otworzyem oczy, leaem na plecach patrzc w niebo. Musiaem si zdrzemn. Powinnimy czciej urzdza sobie piknik we dwjk, nie sdzisz? zapytaem przecigajc si. Tak pokiwa gow powoli. Tylko my dwaj. Pozbieralimy rzeczy i poszlimy jakie dwa kilometry przez zadrzewione wzgrza w stron autobusu. Przez ca drog miaem niejasne odczucie, e zapomniaem czego powiedzie lub co zrobi lub by moe co zostawiem. Gdy autobus dowiz nas na miejsce, odczucie to rozpyno si. Hej, Sokratesie, moe poszlibymy jutro pobiega? zapytaem zanim wysiad. Czemu nie? odpar. Spotkajmy si dzi wieczorem wp do dwunastej na mocie nad potokiem. Zrobimy sobie przyjemny, dugi nocny bieg po lenych ciekach. Tej nocy bya penia. Kiedy wbieglimy na cieki, ksiyc rozwietla srebrnym blaskiem szczyty drzew i krzeww. Znaem kady krok dziesiciokilometrowej trasy i mogem przebiec j w kompletnej ciemnoci. Po stromym podbiegu na niszej ciece moje ciao rozgrzao si. Wkrtce dotarlimy do cznika i ruszylimy w gr. To co wiele miesicy temu wydawao si dla mnie gr, teraz ledwie wymagao wysiku. Oddychajc gboko wystrzeliem do przodu i pokrzykiwaem na Sokratesa wlokcego si z tyu. Dalej, staruszku, zap mnie jeli potrafisz! wygupiaem si. Na dugim, prostym odcinku spojrzaem w ty spodziewajc si zobaczy za sob Sokratesa. Nie byo go nigdzie wida. Zatrzymaem si chichoczc. Podejrzewaem podstp. Dobra. Niech czeka na mnie i zastanawia si gdzie jestem. Usiadem na skraju wzgrza i popatrzyem na wiata San Francisco migoczce w oddali. Wtedy wiatr zaczai szeleci limi i nagle zrozumiaem, e dzieje si co zego bardzo zego. Poderwaem si i pognaem w d cieki. Znalazem Sokratesa tu za zakrtem. Lea twarz w d na zimnej ziemi. Uklknem szybko, delikatnie odwrciem go na plecy i trzymajc na rkach przyoyem ucho do jego piersi. Jego serce nie bio. Mj Boe, o mj Boe zawoaem w momencie, gdy w kanionie zawy wiatr. Pooyem ciao Sokratesa na ziemi, przyoyem usta do jego ust i wdmuchnem powietrze w jego puca. W coraz wikszej panice wciekle naciskaem klatk piersiow. W kocu ju tylko szeptaem cicho do niego, tulc jego gow w swoich rkach. Sokratesie nie umieraj prosz, Sokratesie. To by mj pomys, eby biec. Przypomniaem sobie jak ciko bieg do cznika, jak dysza. Gdyby tylko... Za pno. Przepeni mnie gniew na niesprawiedliwo wiata czuem wcieko wiksz ni kiedykolwiek w moim yciu. NIEEEEEEEEEE! zawyem, a mj peen blu krzyk odbija si echem w kanionie, podrywajc z gniazd pice ptaki. Nie umrze nie pozwol mu! Czuem energi pync przez moje ramiona, nogi i klatk piersiow. Dabym mu to wszystko. Gdyby byo trzeba, chtnie oddabym mu wasne ycie. Sokratesie, yj, yj! Chwyciem rkami jego klatk piersiow, wbijajc palce w ebra. Czuem si peen mocy, widziaem powiat wok wasnych rk. Potrzsaem nim, pragnc aby serce zaczo bi. Sokratesie! rozkazaem. yj! Ale nic to nie dawao, zupenie nic. Niepewno wkrada si w mj umys i zaamaem si. To ju koniec. Usiadem nieruchomo, zy pyny mi po policzkach.

97

 Prosz spojrzaem w gr na srebrne chmury przepywajce przez ksiyc. Prosz powiedziaem do Boga, ktrego nigdy nie widziaem. Pozwl mu y. W kocu przestaem walczy, straciem nadziej. By poza zasigiem moich moliwoci. Zawiodem go. Dwa mae krliki wyskoczyy z krzakw i przyglday mi si. Zerkay na pozbawione ycia ciao starego czowieka, ktre trzymaem czule w ramionach. I wtedy to poczuem t sam Obecno, ktr czuem wiele miesicy temu. Wypenia moje ciao. Oddychaem Ni, a Ona oddychaa przeze mnie. Prosz powiedziaem po raz ostatni zamiast niego we mnie. Mwiem to serio. W tym momencie poczuem uderzenie pulsu na szyi Sokratesa. Szybko przyoyem gow do jego piersi. Silne, rytmiczne bicie serca starego wojownika zadudnio mi w uszach. Wtaczaem w niego powietrze, do czasu a jego klatka piersiowa zacza unosi si i opada samorzutnie. Kiedy Sokrates otworzy oczy, zobaczy nad sob moj twarz. miaem si, paczc cicho z wdzicznoci, a wiato ksiyca otaczao nas srebrnym blaskiem. Krliki z byszccymi futerkami nadal nas obserwoway. Wtem, na dwik mojego gosu, umkny w zarola. Sokratesie, ty yjesz! Widz, e twoja spostrzegawczo jest jak zwykle ostra jak brzytwa powiedzia sabo. Prbowa wsta, ale by bardzo saby i bolao go w piersi. Zarzuciem go sobie na ramiona straackim chwytem i poniosem w kierunku koca cieek cztery kilometry dalej. Z laboratorium naukowego Laurence'a nocny str mgby zadzwoni po ambulans. Przez wikszo drogi Sokrates lea cicho na moich barkach, a ja walczyem ze zmczeniem, pocc si pod jego ciarem. Od czasu do czasu odzywa si: To najlepszy sposb podrowania rbmy to czciej. Lub: Hop siup. Gdy Sokrates znalaz si w Szpitalu Herricka na oddziale intensywnej terapii, wrciem do domu. Tej nocy sen powrci. mier sigaa po Sokratesa obudziem si z krzykiem. Przez cay nastpny dzie siedziaem przy nim. Przez wikszo czasu spa, ale pnym popoudniem chcia porozmawia. Dobra co si stao? Znalazem ci lecego bez ycia. Twoje serce przestao bi, nie oddychae. Ja... si swej woli przywrciem ci ycie. Przypomnij mi, ebym umieci ci w testamencie. Co czue? To byo dziwne, Sokratesie. Najpierw poczuem przepyw energii w ciele. Prbowaem da ci j. Ju prawie poddaem si, gdy... Nigdy nie tra nadziei powiedzia. Sokratesie, nie artuj sobie. To powana sprawa! Mw dalej sucham ci uwanie. Nie mog si doczeka, eby usysze jak ci poszo. Umiechnem si. Dobrze wiesz jak mi poszo. Znowu zaczo bi ci serce ale dopiero wtedy, gdy ju przestaem prbowa. Obecno, ktr ju kiedy czuem to Ona spowodowaa, e zaczo bi ci serce. Czue ] pokiwa gow. To nie byo pytanie, lecz stwierdzenie. Tak. To bya dobra lekcja powiedzia, przecigajc si delikatnie. Lekcja! Miae atak serca i to miaa by nieza lekcja dla mnie? Wic tak to widzisz? Tak powiedzia. I mam nadziej, e dobrze j wykorzystasz. Bez wzgldu na to, na jak silnych wygldamy, zawsze mamy jak ukryt sabo, ktra moe by nasz ostateczn zgub.

98

Zasady Gry: Kadej sile towarzyszy sabo i odwrotnie. Nawet gdy byem dzieckiem, serce zawsze stanowio moj sab stron. Ty, drogi przyjacielu, masz inny problem sercowy". Ja mam? Tak. Nie otworzye jeszcze serca w naturalny sposb, aby wnie do ycia emocje, tak jak zrobie to zeszej nocy. Nauczye si kontrolowa ciao i nawet do pewnego stopnia umys, ale twoje serce jeszcze si nie otworzyo. A twoim celem nie jest niewraliwo, lecz przeciwnie wraliwo na wiat, ycie, a wic na Obecno, ktr czue. Prbowaem pokaza ci na swoim wasnym przykadzie, e ycie wojownika nie polega na wyimaginowanej doskonaoci czy zwycistwach polega na mioci. Mio jest mieczem wojownika gdziekolwiek on tnie, daje ycie, nie mier. Sokratesie, opowiedz mi o mioci. Chciabym to zrozumie. Rozemia si cicho. Nie mona tego zrozumie mona to jedynie poczu. A wic jakie to odczucie? Sam widzisz powiedzia. Chcesz z tego zrobi pojcie mentalne. Po prostu zapomnij o sobie i czuj! Spojrzaem na niego, zdajc sobie spraw z rozmiaru jego powicenia jak wiczy ze mn, nigdy nie ocigajc si, chocia wiedzia, e ma problem z sercem wszystko to robi dla mnie. Moje oczy wypeniy si zami. Czuj, Sokratesie... Bzdura! al to nie to. Moje zawstydzenie zmienio si we frustracj. Czasami potrafisz by denerwujcy, ty stary czarodzieju! Czego ode mnie chcesz, krwi? Gniew to te nie to powiedzia teatralnym tonem, wskazujc na mnie i wybauszajc oczy jak filmowy czarny charakter w starym stylu. Sokratesie, jeste kompletnym wariatem rozemiaem si. O to wanie chodzi miech to jest to! mialimy si razem z rozkosz. Potem on, chichoczc cicho, zasn. Wyszedem bezszelestnie. Gdy odwiedziem go nastpnego ranka, wyglda na silniejszego. Od wejcia zarzuciem go pytaniami. Sokratesie, dlaczego nalegae, eby ze mn biega, i dlaczego robie wszystkie te skoki i wybicia, skoro wiedziae, e w kadej chwili moesz przypaci to yciem? Czym si tu martwi? Lepiej jest y peni ycia a do mierci. Jestem wojownikiem. Moj drog jest dziaanie powiedzia. Jestem nauczycielem. Ucz dajc przykad. Moe pewnego dnia ty rwnie bdziesz uczy innych, tak jak ci to pokazaem wtedy zrozumiesz, e sowa nie wystarcz. Ty rwnie bdziesz musia uczy dajc przykad i opierajc si jedynie na wasnych odkryciach i wasnym dowiadczeniu. Wtedy opowiedzia mi tak historyjk: Matka przyprowadzia swego syna do Mahatmy Gandhiego. Mahatma, prosz, powiedz mojemu synowi, eby przesta je cukier prosia. Przyprowad syna za dwa tygodnie odpar Gandhi po chwili. Zakopotana kobieta podzikowaa mu i powiedziaa, e zrobi, jak jej powiedzia. Po dwch tygodniach wrcia z synem. Gandhi popatrzy chopcu w oczy i powiedzia: Przesta je cukier. Kobieta bya wdziczna, ale bardzo zdziwiona. Dlaczego za pierwszym razem kazae mi przyprowadzi go po dwch tygodniach? zapytaa. Moge mu to samo powiedzie wtedy. Dwa tygodnie temu sam jadem cukier odpar Gandhi. Dan, bd ucielenieniem tego, czego uczysz i ucz tylko tego, czego jeste ucielenieniem.

99

 Czego innego mgbym uczy prcz gimnastyki? Gimnastyka wystarczy, pod warunkiem e uywasz jej jako rodka dla przekazania bardziej uniwersalnych lekcji powiedzia. Szanuj innych. Daj im najpierw to, czego oni pragn, a by moe w kocu paru z nich bdzie chciao tego, co ty pragniesz im da. Poprzesta na uczeniu przewrotw, dopki kto nie poprosi ci o co wicej. Skd mam wiedzie, e chc czego wicej? Bdziesz to wiedzia. Ale Sokratesie, czy jeste pewien, e moim przeznaczeniem jest bycie nauczycielem? Nie czuj si nim. Mam wraenie, e zmierzasz w tym kierunku. Przypomniao mi to co, o czym od dugiego czasu chciaem z tob porozmawia. Czsto zdajesz si czyta w moich mylach i zna moj przyszo. Czy pewnego dnia ja rwnie bd mia tego rodzaju moce? Syszc to Sokrates wycign rk, wczy telewizor i zacz oglda film rysunkowy. Wyczyem go. Odwrci si w moj stron i westchn. Miaem nadziej, e cakowicie ominiesz jakkolwiek fascynacj mocami. Ale teraz, skoro to wyszo, moemy to zaatwi. Dobra, co chcesz wiedzie? Na pocztek wemy przepowiadanie przyszoci. Zdaje si, e potrafisz to czasami robi. Odczytywanie przyszoci opiera si na realistycznym postrzeganiu teraniejszoci. Nie zajmuj si widzeniem przyszoci, dopki nie zobaczysz wyranie teraniejszoci. No dobrze, a co z czytaniem myli? zapytaem. O co chodzi? Sokrates westchn. Zdaje si, e przewanie potrafisz odczytywa moje myli. Tak, istotnie przyzna na og wiem, co mylisz. Twoje myli" atwo odczyta, poniewa masz je wypisane na twarzy. Zaczerwieniem si. Rozumiesz, co mam na myli? zamia si wskazujc na moje zarowione policzki. Nie trzeba by czarodziejem, eby odczytywa myli z twarzy. Pokerzyci robi to przez cay czas. Ale co z prawdziwymi mocami? Sokrates usiad na ku. Szczeglne moce faktycznie istniej powiedzia. Ale takie rzeczy dla wojownika s absolutnie bez znaczenia. Nie daj si omami. Szczcie jest jedyn moc jaka si liczy. A szczcia nie mona zdoby, ono zdobywa ciebie ale tylko wtedy, gdy zrezygnujesz ze wszystkiego innego. Sokrates wyglda na zmczonego. Wpatrywa si we mnie przez chwil, jakby podejmujc decyzj. Potem przemwi gosem, ktry brzmia agodnie i stanowczo. Wypowiedzia sowa, ktrych lkaem si najbardziej. Jest dla mnie jasne, e nadal jeste w sidach, Dan nadal szukasz szczcia gdzie indziej. Niech tak bdzie. Bdziesz szuka, a zmczysz si tym wszystkim. Masz teraz odej na jaki czas. Szukaj tego, co musisz znale i ucz si tego, co si da. Potem zobaczymy. Ale... jak dugo? Mj gos dra z emocji. Jego sowa wstrzsny mn. Dziewi lub dziesi lat powinno wystarczy. Byem przeraony. Sokratesie, tak naprawd nie jestem zainteresowany mocami. Naprawd rozumiem, co powiedziae. Prosz, pozwl mi zosta z tob. Zamkn oczy i westchn. Mj mody przyjacielu, nie lkaj si. Twoja cieka ci poprowadzi nie moesz zgubi drogi. Ale kiedy ci znowu zobacz, Sokratesie? Kiedy skoczysz szuka kiedy naprawd skoczysz. Kiedy zostan wojownikiem?

100

 Wojownikiem si nie zostaje, Dan. Albo w danym momencie nim jeste, albo nie jeste. Droga sama kreuje wojownikw. A teraz musisz cakowicie o mnie zapomnie. Id i wr promienny. Przyzwyczaiem si tak bardzo polega na jego radach, na jego pewnoci. Wci drc odwrciem si, podszedem do drzwi i po raz ostatni popatrzyem w jego byszczce oczy. Zrobi wszystko, o co prosisz, Sokratesie z wyjtkiem jednej rzeczy. Nigdy ciebie nie zapomn. Zszedem po schodach, wyszedem na ulic i poszedem krtymi uliczkami miasteczka uniwersyteckiego, zmierzajc ku niepewnej przyszoci. Postanowiem przenie si z powrotem do Los Angeles, mojego miasta rodzinnego. Wyprowadziem starego valianta z garau i spdziem ostatni tydzie w Berkeley, przygotowujc si do wyjazdu. Mylc o Lindzie wszedem do budki telefonicznej stojcej na rogu ulicy i wybraem jej numer. Kiedy usyszaem zaspany gos Lindy, wiedziaem co chc zrobi. Kochanie, mam par niespodzianek. Przeprowadzam si do Los Angeles. Czy przylecisz do Oakland jutro rano? Moglibymy pojecha razem na poudnie. Jest co o czym musimy porozmawia. Po drugiej stronie zapanowaa cisza. Och, bardzo bym chciaa! Przylec samolotem o smej. Mmm dusza przerwa. O czym chciaby porozmawia, Danny? Jest co, o co chciabym zapyta ci osobicie, ale podpowiem ci: to dotyczy ycia we dwoje, dzieci i budzenia si rano w objciach. Nastpia dusza przerwa. Linda? Dan, nie mog teraz rozmawia jej gos dra. Przylec jutro rano. Spotkamy si na lotnisku. Cze Linda. Cze, Danny. W suchawce rozlego si brzczenie. Przyjechaem na lotnisko kwadrans przed dziewit. Linda ju tam bya, jasnooka, pikna z olepiajco rudymi wosami. Podbiega do mnie miejc si i zarzucia mi rce na szyj. Och, mio znw ci widzie, Danny! Czuem promieniujce ciepo jej ciaa. Poszlimy szybko na parking. Z pocztku trudno nam byo znale sowa. W drodze powrotnej skrciem w prawo do Tilden Park wjedajc na Inspiration Point. Zaplanowaem wszystko. Poprosiem j, aby usiada na ogrodzeniu i ju miaem zada pytanie, kiedy ona zarzucia mi ramiona na szyj i powiedziaa: Tak! i zacza paka. Czy zapytaem o co? zaartowaem sabo. Pobralimy si w Paacu lubw Miasta Los Angeles. Bya to pikna, rodzinna uroczysto. Cz mnie bya bardzo szczliwa, inna cz bya dziwnie przygnbiona. Przebudziem si w rodku nocy i na palcach cicho wyszedem na balkon apartamentu, w ktrym spdzalimy noc polubn. Pakaem bezgonie. Dlaczego czuem si tak jakbym co straci, jakbym zapomnia o czym wanym? To uczucie miao pozosta we mnie na zawsze. Wkrtce wprowadzilimy si do nowego mieszkania. Prbowaem szczcia, sprzedajc ubezpieczenia. Linda znalaza prac na p etatu w banku jako kasjerka. ylimy wygodnie i spokojnie, ale byem zbyt zajty, aby powica czas onie. Pn noc, gdy Linda spaa, siadaem do medytacji. Wczesnym rankiem robiem par wicze. Niebawem jednak staem si tak zapracowany, e nie starczao mi na nic czasu cay mj trening i dyscyplina zaczy zanika. Po szeciu miesicach miaem do pracy jako sprzedawca ubezpiecze. Usiadem z Linda i odbyem z ni pierwsz od wielu tygodni dusz rozmow. Kochanie, co sdzisz o powrocie do Pnocnej Karoliny i rozejrzeniu si za inn prac? Jeli tego wanie chcesz, Dan, to dobrze. Poza tym dobrze byoby by blisko moich rodzicw. Kochaj dzieci. Dzieci? Tak. Jak si czujesz w roli ojca? Masz na myli dziecko? Twoje i moje? Dziecko? Przytuliem j czule i trzymaem dugo w ramionach.

101

W tej sytuacji nie sta mnie ju byo na adne niewaciwe posunicia. Na drugi dzie, ju w nowym miejscu, Linda posza odwiedzi rodzicw, a ja wyruszyem szuka pracy. Od Hala, mojego byego trenera, dowiedziaem si, e na Uniwersytecie Stanford poszukuj kogo na stanowisko trenera gimnastyki. Poszedem na spotkanie w sprawie nowej pracy, po czym pojechaem do moich teciw, by opowiedzie Lindzie nowiny. Kiedy wszedem, powiedzieli mi, e dzwoni wanie Prezes Zwizku Sportowego Stanford. Zaoferowano mi prac trenera poczwszy od wrzenia. Przyjem j. Tak po prostu znalazem prac. Pod koniec sierpnia urodzia si Holly, nasza liczna creczka. Przewiozem cay nasz dobytek do Menlo Park, gdzie znalelimy wygodne mieszkanie. Linda z dzieckiem przyleciay dwa tygodnie pniej. Przez jaki czas bylimy zadowoleni, ale wkrtce znowu pochona mnie praca nad opracowaniem nowego, skutecznego programu gimnastycznego w Stanford. Kadego ranka biegaem wiele kilometrw po polach golfowych i czsto samotnie siedziaem nad brzegiem jeziora Lagunita. Ponownie moja uwaga i energia pyny w wielu kierunkach, tylko nie w stron Lindy. Rok min prawie niezauwaalnie. Wszystko szo dobrze nie mogem zrozumie uporczywego odczucia, e zgubiem co, dawno temu. Obrazy moich treningw z Sokratesem bieganie po wzgrzach, dziwne wiczenia pn noc, godziny rozmw, suchania i obserwowania mojego tajemniczego nauczyciela stay si wyblakymi wspomnieniami. Niedugo po naszej pierwszej rocznicy lubu Linda powiedziaa, e chciaaby abymy odwiedzili psychologa. By to dla mnie ogromny szok, poniewa stao si to wanie wtedy, gdy czuem, e moglibymy odpry si i znale wicej czasu dla siebie. Psycholog pomg, ale pomidzy Lind i mn pojawi si cie. A moe by pomidzy nami ju od naszej nocy polubnej. Linda ucicha i zrobia si obca, wcigajc Holly w swj wasny wiat. Codziennie wracaem z pracy do domu zupenie wykoczony, nie majc ju si dla adnej z nich. Podczas mojego trzeciego roku pobytu w Stanford uzyskaem posad wychowawcy na terenie domu studenckiego. Dziki temu Linda moga by bliej innych ludzi. Wkrtce okazao si, e ten krok pomg, zwaszcza w kontaktach Lindy z innymi ludmi. Linda stworzya swoje wasne ycie towarzyskie, a ja pozbyem si ciaru, ktrego nie potrafiem lub nie chciaem udwign. Wiosn trzeciego roku pobytu w Stanford zaczlimy y w separacji. Pogryem si jeszcze gbiej w pracy i raz jeszcze zaczem poszukiwania duchowe. Co rano siedziaem na sali z grup zen. Wieczorami zaczem studiowa aikido. Czytaem coraz wicej, z nadziej znalezienia jakiego klucza czy wskazwki lub te odpowiedzi na mj niezaatwiony problem. Gdy zaoferowano mi stanowisko wykadowcy w Oberlin College w stanie Ohio, wygldao to na drug szans dla nas. Ale gdy ju tam bylimy, pogryem si w poszukiwanie szczcia z jeszcze wiksz intensywnoci. Powicaem jeszcze wicej czasu na uczenie gimnastyki. Zorganizowaem dwa kursy Kurs Rozwoju Psychofizycznego" i Droga Miujcego Pokj Wojownika" prezentujce pewne pogldy i umiejtnoci, ktrych nauczyem si od Sokratesa. Pod koniec pierwszego roku w nowym miejscu pracy otrzymaem specjaln nagrod uniwersytetu, ktra pozwalaa mi podrowa i prowadzi badania w wybranej dziedzinie. Po maestwie penym problemw, Linda i ja rozeszlimy si. Zostawiem j i moj creczk i wyruszyem na swoje ostatnie tak miaem nadziej poszukiwanie. Odwiedziem wiele miejsc na wiecie Hawaje, Japoni, Okinaw, Indie i wiele innych. Spotkaem tam niezwykych nauczycieli, szkoy jogi, sztuk walki i szamanizmu. Dowiadczyem wiele, znalazem wielk mdro, ale nie znalazem trwaego spokoju. Gdy moje podre zbliay si ku kocowi, staem si jeszcze bardziej zdesperowany. Postanowiem doprowadzi do ostatecznej konfrontacji z pytaniami, ktre dwiczay w moich uszach: Czym jest owiecenie? Kiedy odzyskam spokj? Sokrates mwi o tych sprawach, ale wtedy go nie suchaem. Kiedy przybyem do wioski Cascais na wybrzeu Portugalii, mojego ostatniego miejsca postoju w podry, pytania na ktre wci nie potrafiem znale odpowiedzi, paliy mnie jak ogie. Pewnego poranka obudziem si na opustoszaej play, na ktrej biwakowaem przez par dni. Spojrzaem na wod. Przypyw zniszczy mj pracowicie wybudowany zamek z piasku i patykw. Z jakiego powodu przypomniao mi to o mojej wasnej mierci i o tym, co Sokrates prbowa mi przekaza. Fragmenty jego sw i gestw napyway do mnie, podobnie jak patyki z mojego zamku, ktre teraz bezadnie unosiy si na przybrzenych falach: Pomyl o umykajcych latach, Danny. Pewnego dnia odkryjesz, e mier nie jest taka, jak j sobie wyobraasz ale przecie ycie rwnie

102

takie nie jest. Tak jedno, jak i drugie moe by cudowne, pene zmian albo, jeli si nie przebudzisz, zarwno ycie, jak i mier bd wielkim rozczarowaniem." Jego miech dwicza mi w gowie. Wtedy przypomniaem sobie pewne zdarzenie, ktre miao miejsce na stacji: Byem zaspany. W pewnym momencie Sokrates zapa mnie za ramiona i potrzsn: Zbud si! zawoa. Gdyby wiedzia, e umierasz na nieuleczaln chorob, gdyby pozostao ci niewiele ycia, zmarnowaby nawet te krtkie chwile! Mwi ci teraz, Dan: Ty umierasz na nieuleczaln chorob, ktra nazywa si narodziny. Pozostao ci zaledwie par lat ycia. Tak jak wszystkim innym ludziom. Wic bd szczliwy teraz, bez powodu albo nie bdziesz szczliwy nigdy. Poczuem olbrzymi potrzeb, eby gdzie pj, ale nie byo dokd. Tak wic pozostaem na miejscu, niczym przeszukiwacz play, i wci przeszukiwaem swj wasny umys. Kim jestem?" pytaem siebie. Czym jest owiecenie?" Dawno temu Sokrates powiedzia mi, e nawet wojownicy nie wygrywaj ze mierci jedynie odkrywaj Kim my wszyscy tak naprawd jestemy. Lec w socu rozmylaem o obieraniu warstw cebuli w kantorze Sokratesa, eby zobaczy kim jestem". Przypomniaem sobie bohatera powieci J. D. Salingera, ktry widzc kogo pijcego mleko ze szklanki, powiedzia: Jest to jak przelewanie Boga w Boga, jeli wiecie co mam na myli." Przypomniaem sobie te pewien sen Lao Tsy: Lao Tsy zasn i ni, e jest motylem. Gdy si przebudzi, zastanawia si: Czy jestem czowiekiem, ktry wanie ni, e jest motylem, czy te jestem motylem nicym, e jest czowiekiem?" Spacerowaem wzdu play piewajc dziecic piosenk: Wiosuj, wiosuj, wiosuj, py przez cay dzie. Wesoo, wesoo, wesoo, ycie to tylko sen. Pewnego razu, gdy po jednym z takich spacerw wrciem do swojego obozowiska ukrytego pomidzy skaami, signem do plecaka i wyjem z niego star ksik, ktr kupiem w Indiach. Byo to nieudolne tumaczenie na jzyk angielski ludowych opowieci duchowych. Przerzuciwszy par stron znalazem opowie na temat owiecenia: Milarepa poszukiwa wszdzie owiecenia, ale nie mg go znale a pewnego dnia zobaczy starego czowieka, ktry szed powoli grsk ciek niosc ciki worek. Milarepa natychmiast poczu, e ten stary czowiek zna tajemnic, ktrej on sam rozpaczliwie szuka przez wiele lat. Starcze, powiedz mi, prosz, czym jest owiecenie? Starzec umiechn si, zrzuci ciki worek z plecw i wyprostowa si. Tak, teraz wiem! zawoa Milarepa Jestem ci dozgonnie wdziczny. Ale prosz, jeszcze jedno pytanie. Co jest po owieceniu? Starzec podnis worek, zarzuci go sobie na barki, umocowa i cigle umiechajc si, poszed dalej ciek. Tej samej nocy miaem taki sen: Panuje ciemno. Jestem u podna wielkiej gry. Zagldam pod wszystkie kamienie w poszukiwaniu cennego klejnotu. W dolinie panuje mrok, wic nie mog go znale. Nagle spogldam na janiejcy szczyt gry. Jeeli klejnot jest gdzie, to na pewno tam, na szczycie. Wspinam si z uporem. mudna podr zajmuje mi wiele lat. W kocu docieram do celu. Stoj skpany w jasnym wietle. Widz teraz wszystko wyranie, ale klejnotu nie ma. Spogldam na dolin, skd wiele lat temu rozpoczem wspinaczk. Dopiero wtedy zdaj sobie spraw, e klejnot zawsze by wewntrz mnie, nawet wtedy, a wiato wiecio przez cay czas. Tylko moje oczy byy zamknite. Przebudziem si w rodku nocy. wieci ksiyc. Powietrze byo ciepe, a cay wiat pogrony w ciszy. Sycha byo jedynie rytmiczny szum fal. Usyszaem gos Sokratesa, ale wiedziaem, e byo to tylko jeszcze jedno wspomnienie: Owiecenie nie jest osigniciem, Dan jest odkryciem. Kiedy si budzisz, wszystko si zmienia, a jednoczenie nic si nie zmienia. Jeli lepiec odkrywa, e moe widzie, to czy wiat si zmienia?"

103

Siedziaem i obserwowaem wiato ksiyca migoczce na falach i pokrywajce srebrem odlege gry. Co to byo za powiedzenie o grach, rzekach i wielkim poszukiwaniu? Aha, przypomniaem sobie: Na pocztku gry s grami, a rzeki rzekami. Potem gry nie s grami, a rzeki nie s rzekami. W kocu gry s grami, a rzeki rzekami. Wstaem, zbiegem pla i zagbiem si w ciemnej toni oceanu. Wypynem daleko poza fale przyboju. Przestaem porusza rkami, kiedy nagle poczuem, e co ociera si o mnie w czarnej gbi. Naraz dotaro do mnie: to bya mier. Rzuciem si dziko do brzegu i dyszc ciko opadem na mokry piasek. May krab przeszed tu przed moimi oczami i zakopa si w piasku, ktry momentalnie zmya woda. Wstaem, wytarem si i ubraem. Spakowaem si przy wietle ksiyca. Zakadajc plecak powiedziaem do siebie: Lepiej nigdy nie zaczyna, ale skoro ju si zaczo, lepiej skoczy. Wiedziaem, e czas wraca do domu. Kiedy samolot wyldowa na pasie lotniska Hopkins w Cleveland, poczuem rosncy k. Co z moim maestwem? Co z moim yciem? Mino ponad sze lat. Czuem si starszy, ale wcale nie mdrzejszy. Co miaem powiedzie onie i crce? Czy zobacz jeszcze kiedy Sokratesa a jeli tak, to z czym mam do niego wrci? Linda i Holly czekay na mnie, gdy wysiadaem z samolotu. Holly podbiega do mnie piszczc z radoci i ucisna mnie mocno. Moje powitanie z Lind byo ciepe, ale pozbawione prawdziwej intymnoci, jak ucisk starych przyjaci. Byo jasne, e czas i przeyte dowiadczenia sprawiy, e nasze drogi rozeszy si. Linda zawioza mnie z lotniska do domu. Holly, szczliwa, spaa na moich kolanach. Dowiedziaem si, e podczas mojej nieobecnoci Linda nie bya sama. Znalaza przyjaci i kogo bliskiego. Tak si zoyo, e wkrtce po powrocie do Oberlin poznaem kogo bardzo szczeglnego studentk, przemi, mod kobiet o imieniu Joyce. Miaa krtkie, czarne wosy, liczn twarz i promienny umiech. Bya niska i pena ycia. Bardzo mi si podobaa. Spdzalimy razem kad woln godzin, spacerujc i rozmawiajc, przechadzajc si po terenach szkek lenych, wok spokojnych jezior. Potrafiem z ni rozmawia, tak jak nigdy nie rozmawiaem z Lind nie dlatego, e Linda mnie nie rozumiaa, ale poniewa jej cieki i zainteresowania byy inne. Wiosn Joyce zdaa kocowe egzaminy. Chciaa zosta ze mn, ale czuem si zwizany maestwem, wic ze smutkiem rozstalimy si. Wiedziaem, e nigdy jej nie zapomn, ale moja rodzina bya na pierwszym miejscu. W poowie zimy Linda, Holly i ja przenielimy si z powrotem do Pnocnej Karoliny. Wkrtce potem nasze maestwo skoczyo si. Prawdopodobnie przyczyn byo moje nadmierne zajmowanie si prac i sob, cho od pocztku wisia nade mn smutny omen ciga, gnbica mnie wtpliwo i melancholia, ktre czuem podczas naszej pierwszej nocy, owa bolesna wtpliwo, to poczucie, e powinienem o czym pamita, e wiele lat temu co pozostawiem. Jedynie gdy byem z Joyce, czuem si od tego wolny. Po rozwodzie Linda i Holly przeprowadziy si do piknego, starego domu. Ja zatraciem si w pracy uczc gimnastyki i aikido w YMCA w Berkeley. Bardzo mnie kusio, aby zoy wizyt na stacji benzynowej, ale nie mogem tam i bez pozwolenia Sokratesa. Poza tym z czym miaem wrci? Przez te wszystkie lata nie znalazem nic, co mgbym mu przedstawi. Przeniosem si do Palo Alto i mieszkaem tam samotnie. Byem bardziej samotny ni kiedykolwiek przedtem. Mylaem czsto o Joyce, ale wiedziaem, e nie mam prawa do niej dzwoni. Nadal miaem jeszcze co do ukoczenia. Na nowo zaczem trening. wiczyem, czytaem, medytowaem i zadawaem sobie pytania, ktre wnikay we mnie coraz gbiej, niczym miecz. W przecigu paru miesicy poczuem si tak dobrze, jak nie czuem si ju od lat. W tym okresie zaczem pisa, kompletowaem notatki z moich spotka z Sokratesem. Miaem nadziej, e przegld tego, co razem przeylimy, da mi nowe wskazwki. Od czasu, gdy Sokrates odesa mnie, nic si tak naprawd nie zmienio a przynajmniej ja nie widziaem adnej zmiany.

104

Pewnego ranka siedziaem na schodach mojego maego mieszkania, skd roztacza si widok na autostrad. Cofnem si mylami o osiem lat. Byem gupcem i prawie zostaem wojownikiem. Wtedy Sokrates wysa mnie w wiat, ebym si uczy i znowu jestem gupcem. Te osiem lat wyday si stracone. Tak wic siedziaem na schodach frontowych, gapic si ponad miastem na odlege gry. Nagle moja uwaga zawzia si, a gry w oddali zaczy poyskiwa lekko. Wiedziaem, co mam robi. Sprzedaem cay niewielki dobytek jaki mi pozosta, zaoyem plecak i autostopem pojechaem na poudnie w kierunku Fresno, a potem skierowaem si na wschd z gry Sierra Nevada. Byo pne lato dobry czas, by zagubi si w grach.

8. Brama otwiera si Szedem wsk ciek, gdzie w pobliu jeziora Edison. Zaczem wdrwk do miejsca, o ktrym kiedy opowiada Sokrates. Droga pia si cigle w gr, prowadzc w samo serce odludzia. Czuem, e tu, w grach, odnajd odpowied lub umr. W pewnym sensie nie pomyliem si ani co do jednego, ani co do drugiego. Wdrowaem przez grskie ki, pomidzy granitowymi szczytami, krtymi ciekami, przez gste sosnowe i wierkowe zagajniki, w gb krainy wysoko pooonych jezior, gdzie trudniej byo spotka czowieka ni pum, jelenia, czy mae jaszczurki, ktre umykay pod kamienie, kiedy si zbliaem. Tu przed zmierzchem rozbiem obozowisko. Nastpnego dnia powdrowaem jeszcze wyej, przez granitowe skay na granicy lasu. Wspinaem si na ogromne gazy, przemierzaem wwozy i pokonywaem rozpadliny. Po poudniu zebraem troch jadalnych korzeni i jagd, i pooyem si przy krystalicznym rdeku. Chyba po raz pierwszy od wielu lat byem zadowolony. Pod wieczr schodziem samotnie przez zacienione, gste lasy, kierujc si z powrotem ku gwnemu obozowisku. Nazbieraem drewna na wieczorne ognisko, zjadem jeszcze gar poywienia i usiadem pod wysok sosn pograjc si w medytacji, poddajc si grom. Jeli miay mi co do zaoferowania, byem gotw to przyj. Po zapadniciu zmroku siedziaem ogrzewajc rce i twarz przy trzaskajcym ogniu, gdy nagle z ciemnoci wyoni si Sokrates! Byem w ssiedztwie, wic pomylaem, e wpadn powiedzia. Byem zachwycony i ledwo wierzyem wasnym oczom. Ucisnem go i powaliem na ziemi. mialimy si i tarzalimy w pyle. Potem otrzepawszy si nawzajem usiedlimy przy ognisku. Prawie si nie zmienie, stary wojowniku powiedziaem. Sokrates postarza si, ale jego szare oczy nadal byszczay. Ty z kolei umiechn si, przygldajc mi si uwanie wygldasz na duo starszego, ale na niewiele mdrzejszego. Powiedz mi, nauczye si czego? Westchnem wpatrujc si w ogie. No c, nauczyem si sam przyrzdza sobie herbat. Postawiem may garnek z wod na prowizorycznej kracie i przyrzdziem aromatyczn herbat, wsypujc zioa, ktre tego dnia znalazem po drodze. Nie spodziewaem si towarzystwa wrczyem Sokratesowi wasny kubek, a sobie nalaem do maej miseczki. W kocu sowa popyny. Gdy mwiem, rozpacz, ktr powstrzymywaem przez tak dugi czas, w kocu wylaa si. Nie mam dla ciebie nic, Sokratesie. Nadal jestem zagubiony i nie jestem ani troch bliej bramy ni wtedy, kiedy spotkalimy si po raz pierwszy. Zawiodem ci, a ycie zawiodo mnie ycie zamao mi serce. Tak! wykrzykn triumfalnie. Twoje serce jest pknite, Dan pknite, aby odsoni bram janiejc wewntrz. To jest jedyne miejsce, w ktrym jeszcze nie szukae. Otwrz oczy, pajacu ju prawie dotare! Zmieszany i sfrustrowany siedziaem bezradnie. Jeste ju prawie gotw uspokaja mnie Sokrates jeste bardzo blisko.

105

 Blisko czego? zapaem si jego sw z nadziej. Blisko koca. Ciarki przeszy mi po plecach. Szybko wsunem si do mojego piwora, a Sokrates rozwin swj. Ostatni rzecz jak widziaem tego wieczoru byy byszczce oczy mojego nauczyciela, jakby patrzce przeze mnie, przez ogie, w inny wiat. Gdy pojawiy si pierwsze promienie soca, Sokrates by ju na nogach i siedzia nad pobliskim strumieniem. Doczyem do niego siadajc na chwil w ciszy, wrzucajc kamyki do pyncej wody i suchajc ich plusku. Milczc Sokrates odwrci si i obserwowa mnie uwanie. Tego wieczoru, po beztroskim dniu spacerw, pywania i wygrzewania si na socu, Sokrates powiedzia, e chciaby usysze wszystko co pamitam ze swoich uczu, od czasu gdy si ostatnio widzielimy. Mwiem przez trzy dni i trzy noce wyrzuciem z siebie cay baga wspomnie. Przez cay ten czas Sokrates rzadko si odzywa, jedynie czasami zadawa krtkie pytanie. Tu po zachodzie soca wskaza mi gestem, abym usiad obok niego przy ognisku. Siedzielimy nieruchomo ze skrzyowanymi nogami, stary wojownik i ja, wysoko w grach Sierra Nevada. Sokratesie, wszystkie moje zudzenia rozwiay si, ale zdaje si, e nie pozostao nic, co mogoby je zastpi. Pokazae mi daremno poszukiwa. Ale co z drog miujcego pokj wojownika? Czy nie jest to jaka cieka poszukiwa? Sokrates rozemia si uradowany i poklepa mnie po ramieniu. Po tak dugim czasie, w kocu wymylie jakie sensowne pytanie! Ale odpowied masz tu przed nosem. Przez cay czas pokazywaem ci drog miujcego pokj wojownika, a nie drog do zostania miujcym pokj wojownikiem. Dopki kroczysz t drog, dopty jeste wojownikiem. W cigu ostatnich omiu lat porzucie kurs wojownika" i musiae odnajdywa go od nowa. Ale droga jest tu i teraz zawsze bya. Co wic mam teraz robi? Dokd mam pj? A kogo to obchodzi? wrzasn radonie. Gupiec jest szczliwy", kiedy jego pragnienia zostan zaspokojone. Wojownik jest szczliwy bez adnego powodu. To waciwie czyni szczcie najwysz dyscyplin przewyszajc wszystko inne, czego ci uczyem. Gdy wieczorem raz jeszcze wchodzilimy w nasze piwory, twarz Sokratesa promieniaa czerwonym blaskiem ogniska. Dan powiedzia cicho to jest ostatnie zadanie, jakie ci daj, zadanie na zawsze: Zachowuj si jak czowiek szczliwy, czuj si szczliwy, bd szczliwy, bez najmniejszego powodu. Wtedy bdziesz mg kocha i robi to, na co masz ochot. Robiem si senny. Zamykajc oczy powiedziaem cicho: Ale Sokratesie, pewne rzeczy i pewnych ludzi bardzo trudno kocha. Wydaje si niemoliwe, aby zawsze by szczliwym. Niemniej jednak, Dan, to wanie znaczy by wojownikiem. Widzisz, nie mwi ci jak by szczliwym, po prostu mwi ci, by by szczliwy. Z tymi sowami zasnem. Tu po wschodzie soca Sokrates zbudzi mnie potrzsajc mn lekko. Duga droga przed nami powiedzia. Wkrtce wyruszylimy w wysokie gry. Jedyn oznak wieku Sokratesa i jego sabego serca byo powolne tempo z jakim si wspina. Raz jeszcze przypomniaa mi si sabo mojego nauczyciela i jego powicenie. Nigdy ju nie potraktuj z lekcewaeniem tego, co mi oferuje. Gdy wspinalimy si coraz wyej, przypomniaem sobie pewn dziwn opowie, ktr dopiero teraz zrozumiaem. Pewna wita kobieta sza skrajem urwiska. Kilkadziesit metrw poniej zobaczya nieyw lwic otoczon przez zawodzce lwitka. Bez wahania skoczya w d, aby miay co do jedzenia. By moe w innym miejscu, w innych okolicznociach, Sokrates zrobiby to samo. Wspinalimy si coraz wyej, przewanie w ciszy, poprzez rzadko zadrzewione skaliste tereny, a potem na szczyty ponad granic lasu. Sokratesie, dokd idziemy? zapytaem, gdy usiedlimy na krtki odpoczynek.

106

 Zmierzamy do specjalnego kopca, witego miejsca, do najwyej pooonej wyyny na przestrzeni wielu kilometrw. Byo to cmentarzysko pewnego plemienia indiaskiego, tak maego, e w historii nie znalaza si adna wzmianka o jego istnieniu, ale ludzie ci yli i pracowali w samotnoci i spokoju. Skd o tym wiesz? Moi przodkowie yli pord nich. Ruszajmy dalej. Musimy dotrze do wyyny przed zmrokiem. Staraem si w peni zaufa Sokratesowi w tej sprawie jednak miaem niejasne przeczucie, e jestem w miertelnym niebezpieczestwie, i e on nie mwi mi wszystkiego. Soce byo zowieszczo nisko, Sokrates przyspieszy kroku. Dyszelimy ciko, przeskakujc i wdrapujc si z jednego ogromnego gazu na drugi, w gbokim cieniu. W pewnym momencie Sokrates znikn w szczelinie pomidzy dwoma gazami. Podyem za nim wskim tunelem uformowanym przez ogromne skay, po czym znowu wyszlimy na otwart przestrze. W razie gdyby wraca sam, musisz uy tego przejcia powiedzia mi Sokrates. Nie ma innej drogi. Chciaem go o co zapyta, ale uciszy mnie. wiato dnia gaso, gdy pokonalimy ostatnie wzniesienie. Pod nami leao zagbienie w ksztacie miski otoczone stromymi cianami, teraz ukrytymi w cieniu. Zeszlimy do zagbienia, nad ktrym wznosi si postrzpiony szczyt. Czy jestemy ju blisko cmentarzyska? zapytaem nerwowo. Stoimy na nim powiedzia. Stoimy pord duchw staroytnego plemienia, plemienia wojownikw. Jakby na podkrelenie tych sw zerwa si wiatr. Da si sysze najbardziej upiorny dwik, jaki kiedykolwiek syszaem niczym ludzkie jki i zawodzenia. Co to u licha za wiatr? Sokrates nie odpowiedzia. Zatrzyma si przed czarnym otworem w skalnej cianie. Wchodzimy powiedzia. Mj instynkt jak oszalay sygnalizowa niebezpieczestwo, ale Sokrates ju wszed. Zapaliem latark i za jej sabym wiatekiem podyem w gb jaskini, pozostawiajc za sob zawodzenie wiatru. Skaczcy promie wiata mojej latarki ukazywa otwory i szczeliny, ktrych dna nie mogem dostrzec. Sokratesie, nie chc by pogrzebany tak gboko pod gr. Obrzuci mnie piorunujcym spojrzeniem. Ulyo mi, gdy zawrci w stron wyjcia. Nie miao to jednak wikszego znaczenia na zewntrz byo tak samo ciemno jak wewntrz. Rozbilimy obozowisko, a Sokrates wyj z plecaka kilka maych kawakw drewna. Pomylaem, e mog si tutaj przyda powiedzia. Wkrtce zapon ogie. Gdy pomienie poeray drewno, nasze ciaa rzucay dziwaczne, powykrzywiane cienie, ktre taczyy dziko na cianie jaskini przed nami. Te cienie w jaskini powiedzia Sokrates wskazujc je s podstawowymi obrazami iluzji i rzeczywistoci, cierpienia i szczcia. Oto stara opowie przedstawiona przez Platona: Kiedy byli ludzie, ktrzy cae ycie spdzali w Jaskini Iluzji. Mino par pokole i ludzie ci zaczli wierzy, e ich wasne cienie, rzucane na ciany, s rzeczywistoci. Jedynie mity i opowieci religijne mwiy o innej, wietlanej moliwoci. Przytoczeni gr cieni, ludzie przywykli do swojej ciemnej rzeczywistoci i zostali przez ni zniewoleni. Wpatrywaem si w cienie i czuem ciepo ogniska na plecach. W caej historii, Dan mwi dalej Sokrates zdarzay si chwalebne wyjtki pord winiw Jaskini. Byli to ci, ktrzy zmczyli si gr cieni, ktrzy zaczli wtpi w jej prawdziwo, ktrych nie zadowalay cienie, bez wzgldu na to, jak wysoko podskakiway. Stawali si oni poszukiwaczami wiata. Nieliczni szczliwcy znajdowali przewodnika, ktry przygotowywa ich i zabiera poza wszelkie iluzje, do wiata.

107

Urzeczony jego opowieci, obserwowaem cienie taczce w tym wietle na granitowych cianach. Wszyscy ludzie wiata, Dan kontynuowa Sokrates uwizieni s w Jaskini swoich wasnych umysw. Jedynie ci nieliczni wojownicy, ktrzy widz wiato, ktrzy potrafi wyrwa si n* wolno, porzucajc wszystko inne, mog mia si wiecznoci w nos. Tobie te si to uda, przyjacielu. Brzmi to nieosigalnie, Sokratesie i jako przeraajco. To, o czym mwi, jest poza poszukiwaniami i poza lkiem. Gdy ju si przydarzy, zobaczysz, e jest jedynym, co oczywiste, proste, zwyczajne, przebudzone i szczliwe. Jest to jedyna rzeczywisto, ktra jest poza cieniami. Siedzielimy w ciszy przerywanej jedynie trzaskaniem poncego drewna. Obserwowaem Sokratesa, ktry jakby na co czeka. Drczyo mnie uczucie niepokoju, wic gdy blade wiato witu ukazao wyjcie z jaskini, poczuem si lepiej. Ale wtedy jaskinia znowu pogrya si w ciemnoci. Sokrates szybko wsta i skierowa si do wyjcia. Trzymaem si tu za jego plecami. Gdy znalelimy si na zewntrz, poczuem zapach ozonu. Czuem jak powietrze naadowane elektrycznoci podnosi mi wosy na karku. Wtedy uderzy piorun. Sokrates odwrci si twarz do mnie. Zostao niewiele czasu. Musisz ucieka do jaskini. Wieczno jest niedaleko std! Bysno. Piorun uderzy w jedn ze skalnych cian w oddali. Szybko! ponagli gosem jakiego nigdy wczeniej nie syszaem. Wtedy przyszo Odczucie przeczucie, ktre nigdy si nie mylio i szepno mi: Uwaaj mier si skrada." Wtedy Sokrates przemwi ponownie. Jego gos brzmia zowieszczo i przeraliwie. Tu jest niebezpiecznie. Cofnij si w gb jaskini. Zaczem szpera w plecaku szukajc latarki, ale on warkn: Ruszaj! Wycofaem si w ciemno i przylgnem do ciany. Bojc si oddycha, czekaem na Sokratesa, ale on znikn. Ju miaem go zawoa, gdy nagle niemal straciem przytomno. Co z miadc si, niczym imado, zapao mnie za kark i powloko w ty, w gb jaskini. Sokratesie! wrzasnem. Sokratesie! Ucisk na moim karku zwolni si, ale wtedy poczuem jeszcze straszliwszy bl co miadyo mi gow. Krzyknem raz, i jeszcze raz. Zanim moja czaszka rozpada si pod wpywem potwornego ucisku, usyszaem sowa bez wtpienia gos Sokratesa: To jest twoja ostatnia podr. Wraz z potwornym trzaskiem bl znikn. Zgiem si w p i z guchym odgosem uderzyem o dno jaskini. Bysno. W wietle byskawicy ujrzaem nad sob patrzcego na mnie Sokratesa. Wtedy usyszaem grzmot dobiegajcy z innego wiata. Wiedziaem, e umieram. Jedna z moich ng zwisaa bezwadnie przez krawd gbokiej dziury. Sokrates zepchn mnie w d, w przepa. Spadaem odbijajc si od ska, wpadajc coraz gbiej w trzewia ziemi, a potem wypadem na otwart przestrze. Gra wyrzucia mnie na wiato dzienne. Moje pogruchotane ciao koziokowano w d, a w kocu wyldowao na kupce lici na mokrej, zielonej ce daleko, daleko w dole. Ciao byo teraz poamanym, powykrcanym kawaem misa. Padlinoerne ptaki, gryzonie, owady i robaki ywiy si rozkadajcym si ciaem, ktre, jak sobie kiedy wyobraaem, byo mn". Czas pyn coraz szybciej. Dni mijay byskawicznie, a niebo coraz szybciej migotao na zmian wiatem i ciemnoci, a wszystko si rozmazao. Nastpnie dni przeszy w tygodnie, a tygodnie w miesice. Pory roku zmieniay si, a szcztki ciaa zaczy rozkada si w glebie, uyniajc j. Na krtki czas zimowe niegi zakonserwoway koci, ale gdy pory roku zmieniay si coraz szybciej, nawet koci obrciy si w py. Z pokarmu, jakiego dostarczao moje ciao, wyrastay kwiaty i drzewa, ktre potem rwnie umieray na tej ce. W kocu nawet ka znikna.

108

Staem si czci padlinoernych ptakw, ktre ucztoway na moim ciele, czci owadw i gryzoni, jak te czci polujcych na nie drapienikw w wielkim cyklu ycia i mierci. Staem si ich przodkami, a w kocu oni rwnie wrcili do ziemi. Dan Millman, ktry y dawno temu, odszed na zawsze. Istnia tylko przez moment ale Ja" pozostao niezmienione przez wieki. Byem teraz Sob, wiadomoci, ktra wszystko obserwowaa, ktra bya wszystkim. Wszystkie moje odrbne czci bd istniay zawsze zawsze zmieniajc si, zawsze nowe. Zdaem sobie teraz spraw, e Ponura Kostucha, mier, ktrej Dan Millman tak si obawia, bya jego wielk iluzj. Take jego ycie byo iluzj, jedynie problemem, nie wicej ni zabawnym incydentem, kiedy wiadomo zapomniaa o sobie samej. Gdyby Dan y nadal, nie przeszedby przez bram. Nie odkryby swojej prawdziwej natury. yby w miertelnoci i lku, samotnie. Ale Ja" wiedziao. Gdyby tylko Dan wiedzia to, co Ja" wie teraz. Leaem na dnie jaskini umiechajc si. Usiadem i oparem si o cian. Wpatrywaem si w ciemno z zaciekawieniem, ale bez lku. Moje oczy zaczy przyzwyczaja si do ciemnoci. Ujrzaem siwowosego starca, ktry siedzia obok mnie umiechajc si. A zatem, skd sprzed tysicy lat, wszystko powrcio do punktu wyjcia. Natychmiast posmutniaem z powodu powrotu do mojej miertelnej formy. Potem zdaem sobie spraw, e to nie ma znaczenia nic nie ma znaczenia! Wydao mi si to bardzo mieszne, podobnie jak wszystko inne. Zaczem si mia. Spojrzaem na Sokratesa nasze oczy byszczay ekstatycznie. Wiedziaem, e on wie to samo, co ja. Skoczyem ku niemu i uciskaem go. Taczylimy wok jaskini, miejc si do rozpuku z mojej mierci. Potem spakowalimy si i wyruszylimy w drog powrotn. Przeszlimy wskim tunelem, pokonalimy rozpadliny i zbocza pene gazw, kierujc si w stron gwnego obozowiska. Nie mwiem wiele, ale miaem si czsto, poniewa za kadym razem, gdy spogldaem wokoo na ziemi, niebo, soce, drzewa, jeziora, strumienie pamitaem, e wszystko to byo Mn! Przez wszystkie te lata Dan Millman dorasta, zmagajc si, by by kim". I by kim, kim zamknitym w lkliwym umyle i miertelnym ciele. Dobrze, pomylaem, teraz znw gram Dana Millmana i rwnie dobrze mgbym przywykn do tego na tych par chwil wiecznoci, dopki i one nie przemin. Ale teraz wiem, e nie jestem tylko kawakiem ciaa a ten sekret stanowi wielk rnic! Nie ma sposobu, aby opisa wpyw tej wiedzy. Po prostu byem przebudzony. I tak przebudziem si do rzeczywistoci, wolny od przywizywania znaczenia do czegokolwiek, wolny od jakiegokolwiek poszukiwania. Bo czego tu poszukiwa? Wraz z moj mierci oyy wszystkie sowa Sokratesa. To by paradoks tej sytuacji, humor i zarazem wielka zmiana. Wszystkie poszukiwania, wszystkie osignicia, wszystkie cele byy rwnie zabawne i rwnie niepotrzebne. Energia pyna przez moje ciao. Byem przepeniony szczciem i wybuchaem miechem. By to miech czowieka szczliwego bez powodu. I tak schodzilimy w d, minlimy wysoko pooone jeziora, minlimy granic drzew i weszlimy w gsty las, kierujc si ku strumieniowi, gdzie biwakowalimy dwa dni lub tysic lat temu. Tam, w grach, straciem wszystkie swoje zasady, ca swoj moralno i cay swj lk. Ju nie miay na mnie wpywu. Jaka kara moe mi grozi? Chocia nie miaem adnego kodeksu postpowania, to jednak czuem, co jest stosowne, co suszne i czym jest mio. Byem zdolny do dziaania z mioci, i do niczego wicej. Jak powiedzia Sokrates c moe da wiksz moc? Straciem umys i wpadem we wasne serce. W kocu brama otworzya si i wpadem przez ni miejc si, poniewa ona rwnie bya artem. Bya to brama bez bramy, kolejna iluzja, kolejne wyobraenie, ktre Sokrates wplt w struktur mojej rzeczywistoci, tak jak obieca to dawno temu. W kocu ujrzaem to, co byo do zobaczenia. cieka bdzie prowadzia dalej, bez koca ale teraz bya pena wiata. Gdy doszlimy do obozu, ciemniao si. Rozpalilimy ognisko, zjedlimy may posiek zoony z suszonych owocw i ziaren sonecznika reszt moich zapasw. Dopiero wtedy, gdy wiato pomieni zamigotao na naszych twarzach, Sokrates przemwi.

109

 Wiesz, stracisz to. Strac co? Swoj wizj. Jest rzadka moliwa do uzyskania jedynie przy mao prawdopodobnym splocie okolicznoci ale jest doznaniem, wic j stracisz. By moe to prawda, Sokratesie, ale kogo to obchodzi? rozemiaem si. Straciem te swj umys i nie wyglda na to, abym mia go gdzie odnale! Unis brwi mile zaskoczony. Dobrze. W takim razie, wyglda na to, e skoczyem ju prac z tob. Mj dug zosta spacony. Ha! umiechnem si. Czy to znaczy, e to dzie mojego kocowego egzaminu? Nie, Dan, to dzie mojego kocowego egzaminu. Wsta, zaoy plecak i odszed wtapiajc si w mrok. Nadszed czas powrotu na stacj, tam gdzie wszystko si zaczo. Miaem jakie przeczucie, e Sokrates ju tam jest i czeka na mnie. O wicie spakowaem plecak i ruszyem w drog powrotn. Podr zaja mi par dni. Zapaem samochd jadcy do Fresno, potem podyem autostrad 101 do San Jose, aby w kocu dotrze do Palo Alto. Trudno byo uwierzy, e zaledwie par tygodni wczeniej opuciem mieszkanie jako beznadziejny kto". Rozpakowaem swoje rzeczy i pojechaem do Berkeley. Dojechaem do znajomych ulic o trzeciej po poudniu, na dugo przed przyjciem Sokratesa na wieczorn zmian. Zaparkowaem samochd na ulicy Piedmont i poszedem na spacer przez miasteczko uniwersyteckie. Wanie zaczy si zajcia i studenci zajci byli byciem studentami. Przechadzaem si po Telegraph Avenue i obserwowaem sprzedawcw doskonale odgrywajcych role sprzedawcw. Wszdzie, gdzie byem w sklepach tekstylnych, w supermarketach, w kinach czy w salonach masau wszyscy doskonale byli tymi, za kogo si uwaali. Minem uniwersytet, potem Shattuck, szedem ulicami jak szczliwy fantom, duch samego Buddy. Chciaem szepta ludziom w uszy: Zbudcie si! Zbudcie si! Wkrtce osoba, ktr mylicie, e jestecie, umrze a wic teraz obudcie si i cieszcie si t wiedz: Nie ma potrzeby szuka osignicia prowadza donikd. Nie robi adnej rnicy, wic bdcie szczliwi teraz! Mmio jest jedyn rzeczywistoci wiata, poniewa wszystko jest Jednym. A jedynymi prawami s paradoks, humor i zmiana. Nie ma problemw, nigdy nie byo i nigdy nie bdzie. Porzucie zmagania, odrzucie swoje umysy, wyrzucie troski i odprcie si. Nie ma potrzeby opiera si yciu po prostu starajcie si robi wszystko jak najlepiej. Otwrzcie oczy i zobaczcie, e jestecie czym o wiele wikszym ni sobie wyobraacie. Jestecie wiatem, jestecie wszechwiatem jestecie sob, a take kada inna istota! Wszystko jest cudowna Boa Gra. Obudcie si, odzyskajcie dobry humor. Nie martwcie si, po prostu bdcie szczliwi. Jestecie ju wolni!" Chciaem mwi to kademu, kogo spotkaem, ale gdybym to robi, ludzie mogliby mnie uzna za wariata lub wrcz za niebezpiecznego szaleca. Wiedziaem czym jest mdro milczenia. Zamykano sklepy. Za par godzin Sokrates mia przyj na swoj zmian. Pojechaem na wzgrza, zostawiem samochd i usiadem na krawdzi urwiska, skd rozciga si widok na Zatok. Patrzyem na San Francisco lece w dali i na most Golden Gate. Czuem wszystko, ptaki w gniazdach w lasach Tiburon, Marin i Sausalito. Czuem ycie miasta, obejmujcych si kochankw, przestpcw zajtych robot", ochotnikw spoecznych dajcych z siebie wszystko. Wiedziaem, e wszystko to, co dobre i ze, wysokie i niskie, wite i bluniercze, jest doskona czci Gry. Wszyscy odgrywali swoje role tak dobrze! A ja byem tym wszystkim, kad czstk. Sigaem wzrokiem ku kracom wiata i kochaem to wszystko. Zamknem oczy, by pomedytowa, ale zdaem sobie spraw, e medytuj teraz przez cay czas, z szeroko otwartymi oczami. Po pnocy wjechaem na stacj. Rozleg si dzwonek sygnalizujcy moje przybycie. Z ciepo owietlonego kantoru wyszed mj przyjaciel, czowiek, ktry wyglda jak krzepki pidziesiciolatek: szczupy, wyprostowany, peen gracji. Podszed do samochodu od strony kierowcy i umiechajc si zapyta: Nala do pena?

110

 Szczcie to peen bak odparem i zawahaem si. Gdzie ja to syszaem? Czy byo co, o czym powinienem by pamita? Gdy Sokrates nalewa paliwo, ja myem okna. Potem zaparkowaem samochd za stacj i po raz ostatni wszedem do kantoru. By dla mnie witym miejscem niezwyk wityni. Tego wieczoru pomieszczenie zdawao si by naadowane elektrycznoci co si miao wydarzy, ale nie miaem pojcia co. Sokrates sign do szuflady i wrczy mi duy notes, popkany i wyschnity ze staroci. Wypeniay go bardzo staranne zapiski. To mj dziennik zapiski mojego ycia od czasu modoci. Odpowie ci na wszystkie pytania, na ktre nie uzyskae jeszcze odpowiedzi. Teraz jest twj, to prezent. Daem ju wszystko, co mogem. Teraz twoja kolej. Moja praca skoczona, ale ty nadal masz duo do zrobienia. Co jeszcze pozostao do zrobienia? zapytaem z umiechem. Bdziesz pisa i bdziesz uczy. Bdziesz y zwyczajnym yciem, uczc si jak pozosta zwyczajnym w niespokojnym wiecie, do ktrego w pewnym sensie ju nie naleysz. Pozosta zwyczajny, a moe przydasz si innym. Sokrates wsta z krzesa i starannie postawi swj kubek na stole, obok mojego. Spojrzaem na jego rk. Byszczaa, jarzya si janiej ni kiedykolwiek przedtem. Czuj si bardzo dziwnie powiedzia tonem wyraajcym zaskoczenie. Chyba musz i. Czy mog ci jako pomc? zapytaem mylc, e ma kopoty z odkiem. Nie. Wpatrujc si w przestrze przed sob jakby nic dookoa nie istniao, Sokrates podszed powoli do drzwi z napisem Pomieszczenie prywatne", otworzy je i wszed do rodka. Zastanawiaem si, czy nic mu si nie stao. Czuem, e czas, jaki wsplnie spdzilimy w grach, wyczerpa go, chocia jania teraz jak jeszcze nigdy dotd. Zachowanie Sokratesa jak zwykle nie miao dla mnie sensu. Siedziaem na sofie i obserwowaem drzwi, czekajc na jego powrt. Hej, Sokratesie, wiecisz dzisiaj jak wietlik zawoaem przez drzwi. Zjade na obiad wgorza elektrycznego? Musz ci zabra ze sob na Boe Narodzenie bdziesz fantastyczn ozdob na mojej choince. Zdawao mi si, e przez szczelin pod drzwiami widz bysk wiata. No c, przepalona arwka szybciej go stamtd wygoni. Sokratesie, zamierzasz tam spdzi cay wieczr? Mylaem, e wojownicy nie dostaj zatwardzenia. Mino pi minut, potem dziesi. Siedziaem trzymajc w rkach jego cenny dziennik. Zawoaem go, potem jeszcze raz zawoaem, ale odpowiadaa mi cisza. Nagle zrozumiaem to byo niemoliwe, ale wiedziaem, e to si stao. Zerwaem si, podbiegem do drzwi i pchnem je tak mocno, e uderzyy w pokryt kafelkami cian z metalicznym oskotem, ktry zadudni echem w pustej azience. Przypomniaem sobie bysk wiata sprzed paru minut. Sokrates jarzc si wszed do azienki i znikn. Staem tam przez dugi czas, a usyszaem znajomy dwik dzwonka, a potem trbienie klaksonu. Wyszedem na zewntrz i mechanicznie zatankowaem samochd, wziem pienidze i wydaem reszt z wasnego portfela. Gdy wrciem do kantoru, zauwayem, e nawet nie zaoyem butw. Zaczem si mia. Mj miech sta si histeryczny, po czym ucich. Ponownie usiadem na sofie, na starym meksykaskim kocu, teraz ju mocno zniszczonym, rozpadajcym si. Rozejrzaem si po pomieszczeniu, popatrzyem na ty dywan, wyblaky od staroci, na stare biurko z drewna orzecha woskiego i na zbiornik na wod. Zobaczyem dwa kubki mj i Sokratesa wci stojce na biurku, i w kocu popatrzyem na jego puste krzeso. Potem przemwiem do niego. Gdziekolwiek by ten przewrotny stary wojownik, ja miaem ostatnie sowo. C, Sokratesie, oto jestem. Pomidzy przeszoci i przyszoci, unoszc si midzy niebem i ziemi. C mog powiedzie? Dzikuj ci, mj nauczycielu, moja inspiracjo, mj przyjacielu. Bdzie mi ciebie brakowao. egnaj.

111

Po raz ostatni wyszedem ze stacji, czujc jedynie zdumienie. Wiedziaem, e tak naprawd nie straciem go. Tyle lat zajo mi, by zobaczy to, co byo oczywiste to, e Sokrates i ja nigdy nie bylimy rni. Przez cay ten czas bylimy jednym i tym samym. Poszedem ciekami miasteczka uniwersyteckiego, przez strumie i przez cieniste zagajniki, w stron miasta zmierzajc dalej Drog, drog prowadzc do domu.

Epilog miech na wietrze. Przeszedem przez bram. Zobaczyem, co byo do zobaczenia, uwiadamiajc sobie, tam wysoko w grach, swoj prawdziw natur. Jednak, tak jak starzec, ktry zarzuci ciar z powrotem na plecy i poszed dalej, wiedziaem, e chocia wszystko si zmienio, tak naprawd nic si nie zmienio. Nadal yem zwyczajnym ludzkim yciem, majc zwyczajne ludzkie obowizki. Musiaem przystosowa si do szczliwego, poytecznego ycia w wiecie, w ktrym obraz by kady, kogo nie interesoway ju poszukiwania ani problemy. Jak si przekonaem, czowiek szczliwy bez powodu, potrafi niele dziaa ludziom na nerwy! Wiele razy zdarzao mi si zazdroci mnichom, ktrzy znajduj schronienie w odlegych jaskiniach. Ale ja ju byem w swojej jaskini. Mj czas otrzymywania skoczy si teraz nadszed czas dawania. Przeniosem si z Palo Alto do San Francisco i zaczem pracowa jako malarz pokojowy. Gdy tylko zamieszkaem w nowym domu, zajem si pewn niedokoczon spraw. Nie rozmawiaem z Joyce od czasu pobytu w Oberlin. Znalazem numer jej telefonu w New Jersey i zadzwoniem. Dan, co za niespodzianka! Jak ci leci? Bardzo dobrze, Joyce. Duo ostatnio przeyem. Po drugiej stronie zapanowao milczenie. A jak si czuje twoja crka i ona? Linda i Holly maj si dobrze. Rozwiodem si z Lind jaki czas temu. Dan znowu zamilka dlaczego dzwonisz? Wziem gboki oddech. Joyce, chciabym eby przyjechaa do Kalifornii i zamieszkaa ze mn. Zyskaem pewno co do siebie, co do nas. Jest tu mnstwo miejsca... Dan rozemiaa si Joyce. Posuwasz si, jak na mnie, o wiele za szybko! Kiedy, twoim zdaniem, powinna nastpi ta maa zmiana? Zaraz lub gdy tylko bdziesz moga. Joyce, tyle mam ci do powiedzenia rzeczy ktrych nigdy nikomu nie mwiem. Trzymaem je w sobie tak dugo. Zadzwonisz do mnie, gdy tylko si zdecydujesz? Dan, jeste tego pewien? Tak, wierz mi. Co wieczr bd czeka na twj telefon. Mniej wicej po dwch tygodniach, okoo sidmej wieczorem, odebraem telefon. Joyce! Dzwoni z lotniska. Z lotniska Newark? Wylatujesz? Lecisz do mnie? Z San Francisco. Wanie przyleciaam. Z lotniska w San Francisco? przez chwil nie rozumiaem. Tak rozemiaa si. Znasz ten pas startowy na poudniu miasta? Tak? Przyjedziesz po mnie, czy mam apa okazj? Przez nastpne dni spdzalimy kad woln chwil razem. Porzuciem prac malarza i uczyem gimnastyki na maej sali w San Francisco. Opowiedziaem jej o swoim yciu, wikszo z tego co tu napisaem, i wszystko o Sokratesie. Suchaa mnie z przejciem. Wiesz, Dan, kiedy opowiadasz mi o tym czowieku, mam takie dziwne wraenie, jakbym go znaa.

112

 Wszystko jest moliwe rozemiaem si. Nie, naprawd. Tak jakbym go znaa! Nigdy ci nie mwiam, Danny, e opuciam dom rodzinny tu przed rozpoczciem szkoy redniej. No c odparem. To do rzadkie, ale nie takie znowu dziwne. Dziwn rzecz jest to, e zupenie nie pamitam lat pomidzy opuszczeniem domu i rozpoczciem studiw w Oberlin. I to jeszcze nie wszystko. W Oberlin, zanim ci poznaam, miaam sny, bardzo dziwne sny, o kim podobnym do ciebie i o siwowosym starcu! A moi rodzice moi rodzice, Danny... jej wielkie, byszczce oczy otworzyy si szeroko i wypeniy zami ...moi rodzice zawsze nazywali mnie... Chwyciem j za ramiona i spojrzaem jej w oczy. W nastpnej chwili, jak pod wpywem impulsu elektrycznego, jakie miejsce w naszej pamici otworzyo si, kiedy powiedziaa: ...nazywali mnie Joy. Pobralimy si otoczeni przyjacimi, w grach Kalifornii. Dabym wiele, aby mc t chwil dzieli z czowiekiem, ktremu oboje zawdziczalimy to wszystko. Wtedy przypomniaem sobie wizytwk, ktr mi kiedy da t, ktrej miaem uy, gdybym naprawd go potrzebowa. Pomylaem, e nadesza wanie odpowiednia chwila. Wymknem si na chwil, przeszedem przez drog w stron niewielkiej hady ziemi, z ktrej rozciga si widok na lasy i wzgrza. Znajdowa si tam ogrd, w ktrym rs samotny wiz, prawie cakowicie poronity winorol. Signem do portfela i wyjem z niego wizytwk ukryt pord innych kartek. Bya pozaginana, ale wci lnia. Firma: Wojownik Waciciel: Sokrates Specjalizacja: Paradoks, humor i zmiana Tylko nage potrzeby! Wziem j w obie donie i powiedziaem cicho: No, Sokratesie, stary czarodzieju. Poka co potrafisz. Odwied nas, Sokratesie! Poczekaem i sprbowaem jeszcze raz. Nic si nie wydarzyo. Absolutnie nic. Przez chwil powia wiatr i to byo wszystko. Moje rozczarowanie zaskoczyo mnie. Miaem cich nadziej, e jednak Sokrates jako wrci. Ale nie wrci ani teraz, ani ju nigdy nie wrci. Opuciem rce i pochyliem gow. egnaj, Sokratesie. egnaj, przyjacielu. Otworzyem portfel, by schowa z powrotem wizytwk i ponownie spojrzaem na ni. Zmienia si! W miejscu Tylko nage potrzeby!" widniao teraz tylko jedno sowo, lnice bardziej ni pozostae: Szczcie". To by jego prezent lubny. W tym momencie poczuem ciepy wietrzyk, ktry musn moj twarz, rozczochra wosy, a spadajcy z wizu li uderzy mnie lekko w policzek. Podniosem gow, miejc si gono. Spojrzaem w gr poprzez rozoyste gazie wizu, na chmury pynce leniwie po niebie. Patrzyem ponad kamiennym murem na domy rozrzucone w dole, w zielonym lesie. Wiatr powia jeszcze raz, a samotny ptak wzbi si w powietrze nade mn. Wtedy poczuem prawd tej chwili. Sokrates nie przyszed, poniewa nigdy nie odszed. Jedynie zmieni si. By teraz wizem nade mn, by chmurami i ptakiem, i wiatrem. One zawsze bd moimi nauczycielami, moimi przyjacimi. Zanim wrciem do ony, do domu, przyjaci i do mojej przyszoci, spojrzaem raz jeszcze na wiat wok mnie. Sokrates by tam. By wszdzie.

113

Zapraszamy do odwiedzenia stron internetowych Miujcego Pokj Wojownika (Peaceful Warrior Web Site): http://www.danmillman.com Znajduj si tam informacje na temat Dana Millmana, jego wykadw i treningw, ksiek i kaset jak rwnie odpowiedzi na najczciej zadawane pytania. Adres do korespondecji: Peaceful Warrior P.O. Box 6148 San Rafael, CA 94903 Phone: (415) 4910301

114