IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE

UML 2.1. wiczenia

Autorzy: Stanisaw Wrycza i inni
ISBN: 978-83-246-0612-2
Format: A5, stron: 248

ZAMW DRUKOWANY KATALOG

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Jednym z najbardziej uciliwych etapw projektowania systemw informatycznych jest

specyfikacja ich zada i zaoe. Konieczno znalezienia wsplnego jzyka, ktrym
posugiwaliby si potencjalni uytkownicy, inwestorzy i wykonawcy systemu, jest
wyjtkowo trudnym zadaniem. Idealnym rozwizaniem tego problemu jest jzyk UML
zesp diagramw stanowicych metody i techniki analizy i projektowania systemu
i jego elementw skadowych. Narzdzia suce do komputerowego wspomagania
projektowania z wykorzystaniem jzyka UML, nazywane narzdziami CASE, pozwalaj
nie tylko na stworzenie tych diagramw, ale take na wygenerowanie na ich podstawie
dokumentacji projektowej oraz szkieletu kodu rdowego.
Ksika UML 2.1. wiczenia to wprowadzenie do modelowania systemw informatycznych
z zastosowaniem jzyka UML i narzdzi CASE. Czytajc j i wykonujc zawarte w niej
wiczenia, poznasz elementy UML-a oraz zadania diagramw i sposoby ich tworzenia.
Nauczysz si korzysta z narzdzia Enterprise Architect jednej z najpopularniejszych
aplikacji CASE. Dowiesz si nie tylko tego, w jaki sposb rysowa w nim diagramy,
ale take jak za jego pomoc tworzy dokumentacj i zarys kodu. Przeczytasz take
o inynierii zwrotnej generowaniu diagramw na podstawie kodu rdowego.
Diagramy przypadkw uycia
Diagramy klas
Diagramy sekwencji i czynnoci
Diagramy wdroeniowe
Instalacja i konfiguracja programu Enterprise Architect
Tworzenie dokumentacji systemu
Generowanie kodu
Inynieria zwrotna

Wydawnictwo Helion
ul. Kociuszki 1c
44-100 Gliwice
tel. 032 230 98 63
e-mail: helion@helion.pl

Stwrz odpowiedni model systemu informatycznego

i przekonaj si, jak bardzo uatwi Ci on dalsz prac

Spis treci
Wstp

Cz I

Diagramy jzyka UML 2.1

Rozdzia 1. Studia przypadkw

1.1. Skadanie zlece przez Dom Maklerski
1.2. System Informatyczny GPW
1.3. Integracja systemw firm z systemem
Generalnego Inspektora Informacji Finansowej
1.4. System wspomagajcy wybr optymalnego pakietu
taryfowego w sieciach telefonii komrkowej
1.5. Aukcje internetowe
1.6. Systemy CRM
1.7. Zintegrowana platforma edukacyjna nauczania
przez Internet (platforma e-learningowa)

11
13
13
16
18
20
22
23
25

Rozdzia 2. Diagramy przypadkw uycia

29

2.1. wiczenia
2.2. Zadania

29
46

Rozdzia 3. Diagramy klas i obiektw

3.1. wiczenia
3.2. Zadania

Rozdzia 4. Diagramy czynnoci

4.1. wiczenia
4.2. Zadania

49
49
62

67
67
76

UML 2.1 wiczenia

Rozdzia 5. Diagramy maszyny stanowej

81

5.1. wiczenia
5.2. Zadania

81
87

Rozdzia 6. Diagramy sekwencji

6.1. wiczenia
6.2. Zadania

Rozdzia 7. Diagramy komunikacji

7.1. wiczenia
7.2. Zadania

Rozdzia 8. Diagramy harmonogramowania

8.1. wiczenie
8.2. Zadania

Rozdzia 9. Diagramy sterowania interakcj

9.1. wiczenia
9.2. Zadania

Rozdzia 10. Diagramy wdroeniowe (komponentw i rozlokowania)

10.1. wiczenia
10.2. Zadania

Rozdzia 11. Diagramy struktur poczonych

11.1. wiczenia
11.2. Zadania

Rozdzia 12. Diagramy pakietw

12.1. wiczenia
12.2. Zadania

Cz II Komputerowe wspomaganie
tworzenia systemu na podstawie
jezyka UML 2.1

89
89
95

99
99
106

109
109
113

117
117
121

123
123
131

133
133
137

139
139
147

149

Rozdzia 13. Pakiet CASE Enterprise Architect

modelowanie w jzyku UML 2.1

151

13.1. Wprowadzenie
13.2. wiczenia
13.3. Zadania

151
152
180

Spis treci

Rozdzia 14. Integracja dokumentacji systemu

14.1. wiczenia
14.2. Zadania

Rozdzia 15. Generowanie kodu rdowego i inynieria zwrotna

15.1. wiczenia
15.2. Zadania

Rozdzia 16. UML a programowanie

16.1. Wprowadzenie
16.2. wiczenia
16.3. Zadania

183
183
204

207
207
216

217
217
219
235

Dodatki

237

Literatura

239

rda drukowane
rda elektroniczne

239
243

8
Diagramy
harmonogramowania
8.1. wiczenie
W I C Z E N I E

8.1

Aukcje internetowe

Na podstawie studium przypadku System Aukcji Internetowych opracuj diagram harmonogramowania dla instancji klasy AukcjaAngielska.
Udokumentuj diagram w notacji klasycznej oraz alternatywnej.
Proces tworzenia diagramu harmonogramowania naley rozpocz
od okrelenia stanw instancji klasyfikatora. Obiekt klasy AukcjaAngielska moe przyjmowa nastpujce stany:
T zaoona,
T aktywna,
T zakoczona,
T zamknita.
Nastpnie, jeli jest to moliwe, naley okreli ograniczenia czasowe
(np. czas aktywnoci aukcji wynosi 30 dni) oraz zdarzenia powodujce
zainicjowanie kolejnych stanw instancji (np. aukcja podlega aktywacji, gdy data bieca jest rwna ustalonej dacie rozpoczcia aukcji).

110

UML 2.1 wiczenia

Po okreleniu podstawowych kategorii pojciowych (nazwa oraz lista

stanw instancji klasyfikatora) oraz kategorii zaawansowanych, takich jak zdarzenia i ograniczenia czasowe, moliwe jest opracowanie
diagramu w notacji klasycznej (rysunek 8.1.) oraz alternatywnej (rysunek 8.2.).
{30 dni}

{<=10 dni}

AukcjaAngielska

zamknita

zakoczona

{dataBieca=dataRozpoczcia}
aktywna

zaoona

AukcjaAngielska

Rysunek 8.1. Diagram harmonogramowania dla instancji klasy

AukcjaAngielska notacja klasyczna

zaoona

{30 dni}

{<=10 dni}

aktywna

zakoczona

zamknita

{dataBieca=dataRozpoczcia}

Rysunek 8.2. Diagram harmonogramowania dla instancji klasy

AukcjaAngielska notacja alternatywna

Rozdzia 8. Diagramy harmonogramowania

111

W I C Z E N I E

8.2

Aukcje internetowe interakcja klasyfikatorw

Na podstawie studium przypadku System Aukcji Internetowych sporzd diagram harmonogramowania dokumentujcy interakcj instancji klasyfikatorw:
T AukcjaAngielska,
T ILicytacja klasa stanowica interfejs midzy klas
AukcjaAngielska a klas SystemAutoryzacjiPatnoci,
T SystemAutoryzacjiPatnoci.
Uwzgldnij ograniczenia czasowe wynikajce z opisu Systemu Aukcji
Internetowych.
W odrnieniu od sytuacji z przykadu 8.1, w interakcji uczestnicz
trzy instancje klasyfikatorw (AukcjaAngielska, ILicytacja, SystemAutoryzacjiPatnoci). W celu przedstawienia harmonizacji instancji klasyfikatorw biorcych udzia w interakcji moliwe jest uycie wycznie
notacji klasycznej, jak pokazano na rysunku 8.3.
Instancja klasy AukcjaAngielska moe przyjmowa nastpujce stany:
T zaoona,
T aktywna,
T zakoczona,
T zamknita.
Wystpienia interfejsu ILicytacja przyjmuj stany:
T tworzenie,
T sprawdzanie danych,
T przyjmowanie ofert,
T wybr sposobu patnoci,
T potwierdzenie zapaty,
T aukcja zakoczona.
Natomiast dla instancji klasyfikatora SystemAutoryzacjiPatnoci wyrniono stany:
T czuwanie,
T oczekiwanie na zapat,
T zapata potwierdzona.

112

UML 2.1 wiczenia

{30 dni}

{<=10 dni}

AukcjaAngielska

zamknita

zakoczona

aktywna

{dataBieca=dataRozpoczcia}

zaoona

{30 dni}

{<=3dni}

{<=7dni}

aukcja zakoczona

ILicytacja

potwierdzenie zapaty
wybr sposobu patnoci
przyjmowanie ofert
sprawdzanie danych
tworzenie

SystemAutoryzacjiPatnoci

{<= 7 dni}

zapata potwierdzona

oczekiwanie na zapat

czuwanie

Rysunek 8.3. Diagram harmonogramowania dokumentujcy interakcj

klasyfikatorw AukcjaAngielska, ILicytacja, SystemAutoryzacjiPatnoci
W I C Z E N I E

8.3

Notowania na GPW

Sporzd diagram harmonogramowania opisujcy przebieg dnia giedowego na Warszawskiej Giedzie Papierw Wartociowych dla notowa jednolitych z dwoma fixingami. Wykorzystaj zaczony opis harmonogramu dnia giedowego:
Midzy godzin 8:30 a 11:00 przyjmowane s zlecenia na otwarcie,
ktre wprowadzane s do centralnego arkusza zlece. Na podstawie
spywajcych zlece wyliczany jest teoretyczny kurs otwarcia (TKO)
korygowany o kade kolejne nowe zlecenie. Kolejno nastpuje interwencja (11:00 11:15), czyli faza, w ktrej nie mona skada nowych
zlece. Zoone zlecenia s modyfikowane przez animatora rynku
(dla papierw nieposiadajcych animatora inwestorzy mog samodzielnie modyfikowa zoone zlecenia). Zlecenia wprowadzone do cen-

113

Rozdzia 8. Diagramy harmonogramowania

tralnego arkusza zlece realizowane s po okrelonym kursie jednolitym za pomoc procedury fixingu (11:15). Midzy godzin 11:15
a 11:45 nastpuje dogrywka, czyli skadanie oraz realizacja zlece po
cenie rwnej kursowi jednolitemu. Nastpuje powtrzenie faz cyklu:
przyjmowanie zlece na otwarcie (11:45 14:45), interwencja (14:45
15:00), fixing (15:00), dogrywka (15:00 15:30), przyjmowanie zlece
na otwarcie nastpnej sesji (15:30 16:35).
W celu opracowania diagramu naley postpowa analogicznie jak
w przykadzie 8.1.; moliwe jest dodatkowo zaznaczenie na osi czasu
(osi poziomej) czasu rozpoczcia poszczeglnych faz dnia giedowego.
Diagram harmonogramowania w notacji klasycznej opisujcy przebieg
dnia giedowego przedstawiono na rysunku 8.4.
{2,5h}

{0,25 h}

{3 h}

{0,5 h}

{0,25 h}

fixing

{0,5 h}

{65min.}

fixing

dogrywka
DzieGiedowy
interwencja

przed
otwarciem

Godzina

8:30

11:00

11:15

11:45

14:45

15:00

15:30

16:35

Rysunek 8.4. Diagram harmonogramowania dla instancji klasy DzieGiedowy

8.2. Zadania
Zadanie 8.1: Licytowanie
Uzupenij diagram harmonogramowania z przykadu 8.2 tak, aby
uwzgldnia on nastpujce komunikaty przesyane midzy instancjami klasyfikatorw:
T rozpocznijLicytacj,
T zakoczLicytacj,

114

UML 2.1 wiczenia

T rejestrujMetodPatnoci,
T potwierdZapat.

Zadanie 8.2: Obsuga lotu

Stwrz diagram harmonogramowania dla instancji klasy Lot na podstawie zamieszczonego poniej opisu:
Odprawa pasaerw (ang. check-in) rozpoczyna si trzy godziny przed
odlotem i trwa nie duej ni godzin. W dalszej kolejnoci, po zakoczeniu odprawy pasaerw wykonywany jest zaadunek bagay. P
godziny przed odlotem samolot gotowy jest przyj pasaerw na pokad i nastpuje boarding, ktry trwa pitnacie minut. Pozostay czas
przed odlotem samolot oczekuje na pozwolenie na odlot. Po wyldowaniu nastpuje rozadunek bagay, ktry nie powinien trwa duej
ni trzydzieci minut.

Zadanie 8.3: Aukcja Holenderska

Na podstawie studium przypadku System Aukcji Internetowych stwrz
diagram harmonogramowania dla instancji klasy AukcjaHolenderska.
Uwzgldnij ograniczenia czasowe wynikajce z opisu systemu.

Zadanie 8.4: Aukcja Vickreya

Na podstawie studium przypadku System Aukcji Internetowych
stwrz diagram harmonogramowania dla instancji klasy AukcjaVickreya. Uwzgldnij ograniczenia czasowe wynikajce z opisu systemu.

Zadanie 8.5: Notowania cige na WGPW

Sporzd diagram harmonogramowania opisujcy przebieg dnia giedowego na Warszawskiej Giedzie Papierw Wartociowych dla notowa cigych. Wykorzystaj zaczony opis harmonogramu dnia giedowego:
Midzy godzin 8:30 a 9:30 przyjmowane s zlecenia na otwarcie, ktre
wprowadzane s do centralnego arkusza zlece. Na podstawie spywajcych zlece wyliczany jest teoretyczny kurs otwarcia (TKO), kory-

Rozdzia 8. Diagramy harmonogramowania

115

gowany o kade kolejne nowe zlecenie. Zlecenia wprowadzone do centralnego arkusza zlece realizowane s za pomoc procedury fixingu
(9:30), po okrelonym kursie otwarcia. Midzy godzin 9:30 a 16:10
nastpuje faza notowa cigych, czyli przyjmowanie i realizacja zlece
zgodnie z sytuacj rynkow. Kolejno (16:10 16:20) nastpuje przyjmowanie zlece na zamknicie. O godzinie 16:20 przeprowadzane jest
zamknicie (fixing), czyli okrelenie kursu zamknicia oraz realizacja
zlece wprowadzonych przed fixingiem. Midzy 16:20 a 16:30 nastpuje dogrywka, w ktrej zlecenia realizowane s po cenie rwnej
kursowi zamknicia. Cykl koczy faza przyjmowania zlece na otwarcie nastpnej sesji (16:30 16:35).

Zadanie 8.6: Kontrakty terminowe na WGPW

Na podstawie dostpnych w Internecie informacji sporzd diagramy
harmonogramowania opisujce przebieg dnia giedowego na Warszawskiej Giedzie Papierw Wartociowych dla notowa cigych kontraktw terminowych.