ABC OpenOffice.ux.

pl
Autor: Adam Jaronicki
ISBN: 978-83-246-0944-4
Format: B5, stron: okoo 200

OpenOffice.org to najpopularniejszy i najbardziej rozbudowany pakiet aplikacji

biurowych o otwartym dostpie do kodu rdowego. W jego skad wchodz midzy
innymi: edytor tekstu Writer, arkusz kalkulacyjny Calc i program Impress sucy
do tworzenia prezentacji. Wszystkie te aplikacje daj podobne moliwoci co ich
komercyjne odpowiedniki autorstwa Microsoftu i skadaj si na pakiet programw,
ktry zaspokoi potrzeby kadego uytkownika. OpenOffice dostpny jest w wersjach
dla rnych systemw operacyjnych, dziki czemu dokumenty utworzone na przykad
w systemie Windows mona wygodnie otwiera i modyfikowa w Linuksie.
Ksika ABC OpenOffice to przystpne wprowadzenie w wiat najbardziej
zaawansowanego bezpatnego pakietu oprogramowania biurowego. Dziki niej dowiesz
si, jak zainstalowa i skonfigurowa OpenOfficea, oraz poznasz sposoby pracy
z najwaniejszymi programami wchodzcymi w jego skad. Nauczysz si sprawnie
tworzy i edytowa dokumenty za pomoc edytora tekstu Writer, zarzdza danymi
przy uyciu arkusza kalkulacyjnego Calc, projektowa grafik wektorow w programie
Draw i przygotowywa atrakcyjne prezentacje w aplikacji Impress.
Instalowanie pakietu OpenOffice
Tworzenie dokumentw w edytorze tekstu Writer
Zarzdzanie danymi w arkuszu kalkulacyjnym Calc
Projektowanie obrazw w aplikacji Draw
Przygotowywanie prezentacji multimedialnych w programie Impress
Tworzenie formu matematycznych w aplikacji Math

Otwrz si na niesamowite moliwoci darmowego pakietu OpenOffice!

Wydawnictwo Helion
ul. Kociuszki 1c
44-100 Gliwice
tel. 032 230 98 63
e-mail: helion@helion.pl

SPIS TRECI
1

Zaczynamy ................................................................... 13
Funkcjonalny pakiet biurowy ....................................................... 13
Wysoka jako za darmo ......................................................... 13
Skadniki pakietu ..................................................................... 14
Licencjonowanie ...................................................................... 14
Pobieranie plikw instalacyjnych ................................................. 15
Instalator pakietu OpenOffice ................................................. 15
rodowisko uruchomieniowe JRE .......................................... 15
Instalacja ........................................................................................ 16
rodowisko Java Runtime Environment ................................ 16
Pakiet OpenOffice .................................................................... 16
Startujemy ..................................................................................... 18
Uruchamianie programw skadowych .................................. 18
Modu szybkiego uruchamiania .............................................. 19
Skrty na pulpicie .................................................................... 20
Polecenie Uruchom .............................................................. 21

Writer poprawna edycja tekstu ................................ 23

Dostosowanie rodowiska pracy .................................................. 24
Wygld interfejsu ..................................................................... 24
Granice tekstu .......................................................................... 27
Panele dodatkowe .................................................................... 28
Wpisywanie tekstu ........................................................................ 29
Obsuga klawiatury ................................................................. 30
Reguy wpisywania tekstu ...................................................... 31
Struktura dokumentu .............................................................. 33
Tryb zastpowania starego tekstu nowym ............................ 35
Cofnij/Ponw ............................................................................ 36

ABC OpenOffice.ux.pl

Zapisywanie dokumentu ................................................................37

Zapisywanie nowego dokumentu ............................................37
Format zapisu dokumentu .......................................................40
Otwieranie dokumentw w formacie Microsoft .....................42
Eksport do formatu PDF ..........................................................43
Tworzenie nowych dokumentw ............................................44
Narzdzia wspomagajce edycj ...................................................45
Autokorekta ..............................................................................45
Sprawdzanie pisowni ...............................................................48
Sownik wyrazw bliskoznacznych ........................................50
Dokument w jzyku obcym ......................................................50
Usprawnianie edycji .......................................................................53
Przygotowanie dokumentu do dalszych wicze ...................53
Nawigacja i zaznaczanie fragmentw dokumentu .................54
Mechanizm schowka ................................................................56
Metoda przecignij i upu ......................................................58
Znajdowanie i zamiana elementw dokumentu .....................60

Writer efektowny format i usprawnianie prac ........... 63

Formatowanie znakw ..................................................................64
Korzystanie z paska narzdzi ...................................................64
Ustawienia zaawansowane w oknie dialogowym ..................65
Formatowanie akapitw ................................................................67
Wyrwnanie akapitu ................................................................67
Wcicia akapitu ........................................................................69
Odstpy od gry, od dou i wewntrz akapitu ........................70
Podsumowanie ..........................................................................72
Krawdzie i to ...............................................................................72
Krawdzie akapitu ....................................................................73
To akapitu ................................................................................74
Krawdzie i to strony ..............................................................77
Malarz formatw ...........................................................................77
Tryb jednokrotny ......................................................................78
Tryb cigy ................................................................................78
Automatyzacja formatowania poprzez style ................................79
Korzystanie ze stylw wbudowanych .....................................79
Style uytkownika ....................................................................80
Sterowanie przepywem tekstu .....................................................83
Spacja nierozdzielajca ............................................................83
cznik nierozdzielajcy ..........................................................84
Dzielenie wyrazw w akapicie ................................................85
Rczny podzia wiersza ............................................................86
Rczny podzia strony ..............................................................87
Przepyw wierszy akapitu pomidzy stronami .......................88
Numerowanie i wypunktowanie akapitw ..................................89
Korzystanie z paskw narzdzi ...............................................89
Niestandardowe ustawienia numeracji ...................................92
Wypunktowanie .......................................................................94

Spis treci

Kolumny typu gazetowego ............................................................ 95

Kolumny w caym dokumencie ............................................... 95
Rczny podzia kolumny ......................................................... 96
Kolumny we fragmencie dokumentu ...................................... 96
Praca z tabelami ............................................................................ 97
Struktura tabeli ........................................................................ 98
Formatowanie tabeli .............................................................. 100
Waciwoci tabeli ................................................................. 104
Tabulatory i tabulacje ................................................................. 105
Korzystanie z tabulatorw domylnych ............................... 105
Wstawianie wasnych tabulatorw ...................................... 106
Osadzanie obiektw graficznych ................................................ 108
Wykorzystanie map bitowych .............................................. 108
Wykorzystanie obiektw wektorowych ............................... 111
Obiekty tekstowe ......................................................................... 111
Pola tekstowe ......................................................................... 112
Ramki ..................................................................................... 113
Fontwork ................................................................................ 115
Automatyczny spis treci ............................................................ 118
Przygotowanie struktury dokumentu .................................. 118
Generowanie spisu treci ...................................................... 120
Formatowanie ........................................................................ 122
Wykorzystanie stylw wasnych .......................................... 122
Nagwki i stopki ......................................................................... 123
Edycja obszarw .................................................................... 124
Wstawianie informacji zmiennych numer strony ........... 125
Przypisy ....................................................................................... 126
Przypisy dolne ........................................................................ 126
Przypisy kocowe .................................................................. 127
Niestandardowe formatowanie przypisw .......................... 127
Drukowanie ................................................................................. 127
Podgld wydruku ................................................................... 127
Opcje wydruku ....................................................................... 128
Wydruk jednostronny z opraw ............................................ 129
Wydruk dwustronny z opraw ............................................. 129
Broszura ................................................................................. 130

Calc edycja i formatowanie danych

w arkuszu kalkulacyjnym ........................................... 131
Zastosowania programu Calc ...................................................... 131
Przygotowanie do pracy .............................................................. 132
Uruchamianie programu ....................................................... 132
Konfiguracja rodowiska pracy ............................................. 133
Edycja danych w arkuszu ........................................................... 135
Komrkowa struktura arkusza .......................................... 135
Wpisywanie danych tekstowych i liczbowych .................... 136
Poprawianie danych .............................................................. 139
Zarzdzanie arkuszami w skoroszycie ................................. 140

ABC OpenOffice.ux.pl

Zapisywanie i otwieranie skoroszytw .......................................143

Zapisywanie skoroszytu w formacie OpenDocument ...........143
Obsuga formatu Microsoft ....................................................144
Konwertowanie zawartoci skoroszytu do formatu PDF
oraz HTML ............................................................................144
Import i eksport danych (z i do formatu tekstowego) ..........145
Praca nad struktur tabeli ...........................................................147
Szybka nawigacja w obszarze arkusza ..................................147
Zaznaczanie obszarw arkusza .............................................148
Dostosowanie rozmiarw kolumn i wierszy .........................150
Usuwanie i dodawanie kolumn i wierszy .............................152
Ukrywanie kolumn i wierszy .................................................154
Scalanie komrek ....................................................................154
Usprawnianie edycji .....................................................................155
Kopiowanie i przenoszenie za porednictwem schowka ......155
Szybkie kopiowanie i przenoszenie metod
przecignij i upu ................................................................156
Automatyczne przeszukiwanie i zamiana zawartoci
komrek ................................................................................157
Listy sortowania ...........................................................................158
Generowanie serii liczb ..........................................................159
Szybkie generowanie nazw miesicy i dni tygodnia ............160
Tworzenie wasnych list sortowania ....................................161
Formatowanie liczb ......................................................................162
Szybka zmiana postaci liczby ................................................163
Dostosowanie formatu liczbowego ........................................166
Format daty ............................................................................168
Zmiana wygldu komrek ...........................................................169
Rozmieszczenie zawartoci w obszarze komrki .................170
To i krawdzie komrek ........................................................174
Formatowanie znakw ...........................................................175
Malarz formatw i style .........................................................177
Autoformatowanie ..................................................................178
Drukowanie zawartoci arkusza .................................................178
Podgld wydruku ....................................................................179
Okrelanie zakresu wydruku .................................................179
Powtarzanie informacji w nagwkach i stopkach ...............181
Opcje wydruku ........................................................................182

Calc obliczenia, porzdkowanie danych i wykresy ... 183

Automatyzacja oblicze wprowadzanie formu ....................183
Podstawowe operacje obliczeniowe ......................................184
Kolejno dziaa ....................................................................188
Szybkie kopiowanie formu ...................................................189
Skd pochodzi wynik formuy, czyli o ledzeniu odwoa .....190
Zastpowanie formu wartociami staymi ...........................191

Spis treci

Wprowadzanie funkcji ................................................................ 192

Autosumowanie ..................................................................... 192
Kreator funkcji ....................................................................... 193
Ponowny wybr funkcji poprzez pasek formuy ................. 195
Zaokrglanie liczb ........................................................................ 196
Niecisoci w obliczeniach? ................................................. 196
Okrelanie dokadnoci liczb wystpujcych w formuach ... 197
Zaokrglanie liczb poprzez funkcj ....................................... 198
Adresowanie wzgldne i bezwzgldne ....................................... 199
Ruchome i nieruchome adresy w formuach ........................ 199
Stosowanie adresacji bezwzgldnej ...................................... 200
Automatyczne podejmowanie decyzji ........................................ 202
Funkcja warunkowa .............................................................. 202
Formatowanie warunkowe, czyli sygnalizacja
automatyczna ...................................................................... 205
Porzdkowanie tabeli danych ..................................................... 206
Sortowanie ............................................................................. 207
Filtrowanie ............................................................................. 207
Podsumowywanie grup ......................................................... 209
Wizualizacja danych na wykresach ........................................... 211
Wstawianie wykresu ............................................................. 211
Formatowanie wykresu ......................................................... 213
Precyzyjny dobr danych rdowych .................................. 214
Wykres koowy ...................................................................... 214

Draw projektowanie grafiki wektorowej ................. 217

Moliwoci programu .................................................................. 217
Wektor a bitmapa ........................................................................ 218
Przygotowanie do pracy .............................................................. 219
Uruchamianie programu ....................................................... 219
Konfiguracja rodowiska pracy ............................................. 219
Szybka zmiana powikszenia rysunku ................................. 221
Tworzenie kompozycji ................................................................ 223
Rysowanie figur ..................................................................... 223
Edycja podstawowa ............................................................... 225
Kolejno obiektw ................................................................ 228
Kopiowanie i przenoszenie obiektw ................................... 229
Precyzyjne pozycjonowanie .................................................. 230
Zmiana wygldu (waciwoci) obiektw ............................. 232
Praca z bitmapami ................................................................. 234
Zapisywanie i eksport rysunkw ................................................ 236
Rysunek OpenDocument ....................................................... 236
Eksportowanie do innych formatw graficznych ................ 237
Aranacje obiektw ..................................................................... 237
Grupowanie obiektw ........................................................... 237
Automatyczne wyrwnywanie (rozmieszczanie) obiektw .... 238
Duplikowanie obiektw ........................................................ 240

ABC OpenOffice.ux.pl

Morfing (pynne przeksztacenie) ..........................................241

Modyfikacje ............................................................................242
Schematy blokowe i rysunki techniczne .....................................244

Impress atrakcyjne i dynamiczne prezentacje .......... 247

Zrozumie i wykorzysta si przekazu ......................................247
Elementy prezentacji ..............................................................247
Do czego suy prezentacja ....................................................248
Z jakich materiaw skada si prezentacja ..........................248
Pierwsza prezentacja ...................................................................249
Kreowanie prezentacji na bazie szablonw ..........................249
Konfiguracja rodowiska pracy .............................................253
Zmiana treci slajdw .............................................................255
Efekt kocowy, czyli pokaz ...................................................255
Zapisywanie, eksport i import prezentacji ..................................256
Prezentacja OpenDocument ...................................................256
Obsuga formatu Microsoft ....................................................257
Eksport prezentacji ................................................................257
Tworzenie prezentacji od podstaw .............................................259
Szablon wzorcowy ..................................................................259
Ukad slajdu ............................................................................260
Mechanizmy wspomagajce edycj .......................................260
Formatowanie pl tekstowych ..............................................262
Zarzdzanie slajdami prezentacji ..........................................262
Rozbudowywanie prezentacji .....................................................265
Listy wypunktowane i numerowane .....................................265
Rysunki i napisy ozdobne ......................................................266
Prezentacja danych w tabeli ..................................................267
Edycja i formatowanie wykresu ............................................267
Schematy organizacyjne i diagramy ......................................269
Wstawianie obiektw multimedialnych ...............................269
Uzupenianie slajdw notatkami prelegenta .........................270
Przygotowanie materiaw informacyjnych
dla publicznoci ....................................................................271
Formatowanie prezentacji ...........................................................271
Zastosowanie szablonu slajdw .............................................272
Wzorzec slajdu ........................................................................273
Zapisywanie wasnego szablonu ............................................275
Elementy powtarzalne na slajdach ........................................275
Drukowanie elementw prezentacji ...........................................276
Wybr elementw do drukowania ........................................276
Prezentacja interaktywna odnoniki do zasobw
zewntrznych oraz slajdw .......................................................277
Hipercza do zasobw zewntrznych ..................................277
Elementy interaktywne ..........................................................279
Animowanie prezentacji ..............................................................281
Przejcia slajdw ....................................................................281
Animowanie poszczeglnych obiektw slajdu ......................283

10

Spis treci

Przygotowanie i prowadzenie pokazu ........................................ 291

Automatyczne tempo prezentacji ......................................... 291
Wybr slajdw do pokazu niestandardowego ...................... 292
Opcje pokazu .......................................................................... 293

Math wygodna edycja formu .................................. 295

Osadzanie formu w dokumencie ............................................... 295
Konfiguracja edytora rwna ............................................... 296
Edycja formu .............................................................................. 297
Skadnia formu ..................................................................... 297
Zapisywanie formu ............................................................... 300
Kolejno dziaa ................................................................... 300
Przykady ............................................................................... 300
System pomocy ...................................................................... 303
Formatowanie formu ................................................................. 304
Zmiana wygldu znakw ...................................................... 304
Pozycjonowanie znakw ....................................................... 304

Skorowidz .................................................................. 307

11

4
CALC EDYCJA
I FORMATOWANIE
DANYCH
W ARKUSZU
KALKULACYJNYM
Zastosowania
programu Calc
Modu Calc wchodzcy w skad pakietu OpenOffice to w peni funkcjonalny arkusz kalkulacyjny,
wyposaony w zaawansowane mechanizmy obrbki danych, przyspieszajce i upraszczajce Twoj
prac.

ABC OpenOffice.ux.pl

Arkusz kalkulacyjny Calc umoliwia wprowadzanie, przechowywanie i czytelne

prezentowanie informacji oraz automatyzacj oblicze dokonywanych na bazie
zgromadzonych danych. Funkcje sortowania, filtrowania i podsumowywania danych pozwalaj szybko uporzdkowa zawart w arkuszu baz danych. Znacznie
uatwiony zosta proces generowania wykresw i dostosowywania ich do charakteru danych liczbowych, ktre s na tym wykresie przedstawiane.
Korzystajc z programu Calc, nawet pocztkujcy uytkownik moe z powodzeniem prowadzi prost ewidencj (np. sprzeday, zakupw, przebiegu pojazdu),
przygotowa kosztorys i na bieco modyfikowa zawarte w nim dane (obserwujc wyniki symulacji finansowych). Dietetyk, komponujc jadospis, skalkuluje
koszty i kalorie posiku. Logistyk, uwzgldniajc czas i odlego, zaplanuje tras
przejazdu. Calc umoliwia rwnie zapisywanie wynikw pomiarw, testw czy
ankiet oraz dalsz ich obrbk statystyczn oraz wizualizacj (tworzenie wykresw). W rodowisku Calc mog powstawa rwnie elektroniczne formularze
dokumentw takich jak faktury czy zamwienia.

Przygotowanie do pracy
Uruchamianie programu
Aby uruchomi arkusz kalkulacyjny Calc skorzystaj z jednego z poniszych sposobw:
1. Kliknij przycisk Start i wska podmenu Wszystkie programy (lub Programy,
jeli w systemie Windows zostaa wybrana opcja Klasyczne menu start).
Nastpnie rozwi grup OpenOffice.ux.pl 2.1.0 i kliknij OpenOffice.ux.pl Calc.
2. Kliknij prawym przyciskiem myszy ikon Szybkie uruchamianie widoczn
w zasobniku systemowym, a nastpnie wybierz opcj Arkusz kalkulacyjny.
3. Przy korzystaniu z polecenia Uruchom w oknie Uruchamianie umie
wpis soffice -calc.
4. Jeli ktra z aplikacji skadowych pakietu OpenOffice jest ju uruchomiona,
wwczas wska menu Plik/Nowy/Arkusz kalkulacyjny lub kliknij strzak
ikony Nowy i wybierz opcj Arkusz kalkulacyjny.

132

Calc edycja i formatowanie danych w arkuszu kalkulacyjnym

Konfiguracja rodowiska pracy

Zaraz po uruchomieniu OpenOffice Calc upewnij si, e okno programu zostao
zmaksymalizowane, co zapewni Ci waciw przestrze robocz. Jeli jest to
pierwsze uruchomienie programu Calc od momentu zainstalowania pakietu OpenOffice, to rodowisko pracy jest skonfigurowane poprawnie i mona od razu przystpi do edycji i formatowania danych w arkuszu. Jeli natomiast rodowisko
programu Calc zostao zmienione, wwczas zastosuj si do poniszych wskazwek.

Widok arkusza
Otwrz menu Widok i upewnij si, e zostaa wybrana opcja Normalny. Alternatywny widok o nazwie Podgld podziau stron zostanie uyty pniej i dotyczy
bdzie jedynie przygotowania arkusza do wydruku.

Paski narzdzi i pozostae elementy okna

Otwrz ponownie menu Widok i upewnij si, czy zosta uaktywniony Pasek formuy, Pasek stanu oraz Nagwki kolumn i wierszy. Wywietlenie nagwkw
wierszy (oznaczonych kolejno liczbami 1, 2, 3, ) oraz nagwkw kolumn (poczwszy od kolejnych liter alfabetu A, B, C, ) uatwi Ci w przyszoci nawigacj
w obszarze arkusza oraz ledzenie odwoa wystpujcych w formuach.
Otwrz raz jeszcze menu Widok i rozwi podmenu Paski narzdzi. Uaktywnij
paski narzdzi Standardowy oraz Formatowanie. Wszystkie pozostae paski
(oprcz elementu Pasek formuy!) wycz. Zaaranuj pooenie paskw narzdzi
w ten sposb, aby poniej menu gwnego znalaz si pasek narzdzi Standardowy,
a bezporednio pod nim pasek narzdzi Formatowanie (takie wanie jest domylne rozoenie tych paskw).
Przed rozpoczciem edycji arkusza upewnij si, e spord trzech zakadek arkuszy widocznych u dou okna, aktywna pozostaje zakadka Arkusz1.
Od tego momentu OpenOffice Calc jest przygotowany do pracy (rysunek 4.1).

Zmiana powikszenia
Podobnie jak w przypadku edytora Writer, moesz zmieni biece powikszenie
arkusza, otwierajc menu Widok i wybierajc opcj Powikszenie lub klikajc
ikon Powikszenie znajdujc si na pasku narzdzi Standardowy. Inny sposb
to kliknicie prawym przyciskiem myszy w obszarze wskanika powikszenia
na pasku stanu i wybranie stopnia powikszenia z menu kontekstowego.

133

ABC OpenOffice.ux.pl

Rysunek 4.1.

Okno programu Calc: 1 menu gwne, 2 pasek narzdzi

Standardowy, 3 pasek narzdzi Formatowanie, 4 pasek formuy,
5 nagwki kolumn, 6 nagwki wierszy, 7 pasek stanu,
8 zakadki arkuszy, 9 pionowy suwak przewijania, 10 poziomy
suwak przewijania, 11 obszar roboczy arkusza zoony z komrek

Jeli ktry z elementw okna jest nadal niewidoczny, otwrz

menu Narzdzia i wybierz Opcje, za po otwarciu okna Opcje
rozwi ga OpenOffice.ux.pl Calc i przejd do podgazi Widok.
Opcja Linie siatki naleca do sekcji rodki wizualne powinna
pozostawa uaktywniona. Upewnij si rwnie, e w sekcji Okno
aktywne s opcje Nagwki kolumn/wierszy, Poziomy pasek
przewijania, Pionowy pasek przewijania oraz Karty arkuszy
(rysunek 4.2).
Zdecydowanie najszybszym sposobem na przeskalowanie powikszenia arkusza
jest przytrzymanie klawisza Ctrl na klawiaturze i rwnoczesne przekrcanie
pokrta myszy (tzw. scrolling).

134

Calc edycja i formatowanie danych w arkuszu kalkulacyjnym

Rysunek 4.2.

Szczegowe ustawienia dotyczce wygldu okna w programie Calc

Edycja danych w arkuszu

Komrkowa struktura arkusza
Obszar roboczy arkusza zoony jest z komrek, do ktrych wprowadza si wartoci stae (np. liczby lub tekst) lub tzw. formuy. Komrki arkusza, poukadane
regularnie w poziomie i pionie, tworz kolumny i wiersze arkusza. Kada komrka
naley do jednego, wybranego wiersza oraz do jednej z kolumn.
Po ustawieniu kursora myszy w obszarze komrki (widocznego w postaci strzaki
przechylonej w lewo) i jednokrotnym klikniciu lewym przyciskiem myszy nastpuje przejcie do tej komrki, czyli jej uaktywnienie. Komrka aktywna otoczona
jest pogrubionymi krawdziami, nagwki biecego wiersza i biecej kolumny
zostaj wyrnione, a adres komrki uwidacznia si w polu Obszar arkusza pooonym po lewej stronie paska formuy (rysunek 4.3).
Zmiana aktywnej komrki na komrk ssiedni moe by rwnie dokonywana
za porednictwem klawiatury, przy wykorzystaniu strzaek kursora: w gr, w d,
w lewo, w prawo.

135

ABC OpenOffice.ux.pl

Rysunek 4.3.
Adres aktywnej
komrki
widoczny
na pasku formuy

Szybkie przejcie do odlegej komrki moe by zrealizowane

poprzez kliknicie pola Obszar arkusza na pasku formuy,
wykasowanie jego dotychczasowej zawartoci, wpisanie nowego
adresu (np. c10) i nacinicie klawisza Enter. Jeli wpisany adres
by poprawny, zostanie uaktywniona komrka o zadeklarowanym
adresie. Dodatkowo maa litera w adresie zostanie automatycznie
zamieniona na wielk liter.

Wpisywanie danych tekstowych i liczbowych

Zawarto komrki moe by wartoci sta lub zmienn. Jeli do wybranej komrki arkusza wprowadzisz liczb lub tekst, wwczas bd one niezmienne i niezalene od innych komrek arkusza. W przypadku wprowadzenia do komrki tzw.
formuy warto generowana w komrce bdzie zmienna (zalena od wartoci
innych komrek, do ktrych odwouje si ta formua).
Najczciej wprowadzenie do komrki wartoci staej (zarwno tekstowej, jak
i liczbowej) dokonywane jest przy uyciu klawiatury lub odbywa si w wyniku
skopiowania zawartoci pochodzcej z innej komrki. W przyszoci przewiczysz
rwnie wypenianie arkusza zestawem liczb wygenerowanych automatycznie.
Po uaktywnieniu wybranej komrki arkusza wpisz z klawiatury tekst Ewidencja
kosztw i nacinij klawisz Enter. Kiedy zatwierdzisz biecy wpis, uaktywniona
zostanie komrka pooona poniej dotychczas edytowanej komrki. Jeli zawarto komrki przekracza jej szeroko, wwczas tekst wywietlany w komrce
poycza sobie nieco przestrzeni z ssiedniej komrki (rysunek 4.4).

Rysunek 4.4.

136

Rozprzestrzenianie zawartoci komrki do komrki ssiedniej

Calc edycja i formatowanie danych w arkuszu kalkulacyjnym

Jeli po wpisaniu zawartoci komrki naciniesz na klawiaturze

klawisz Tab, nastpi przejcie do komrki pooonej na prawo
wzgldem komrki dotychczas biecej. Warto wic korzysta
z tego sposobu, jeli wypeniasz komrki pooone w tym samym
wierszu.
Jeli komrka nie mieszczca w sobie caej treci ssiaduje z inn niepust komrk, wwczas nadmiar jej treci zostaje ukryty, a przy krawdzi komrki pojawia
si symbol czerwonej, trjktnej strzaki (rysunek 4.5). W przyszoci konieczne
bdzie poszerzenie komrki (czyli de facto caej kolumny, do ktrej ona naley)
lub scalenie danej komrki z komrkami ssiednimi.

Rysunek 4.5.

Ukrycie nadmiaru tekstu w komrce B3, w przypadku gdy ssiednia

komrka C3 nie jest pusta

Tekst w komrce domylnie wyrwnywany jest do jej lewej

krawdzi. Natomiast po wpisaniu liczby zostaje ona domylnie
wyrwnana do prawej krawdzi komrki.
Jeli zachodzi konieczno wpisania liczby niecakowitej, wwczas separatorem
musi by znak przecinka.

Wpisanie wicej ni dwch cyfr po przecinku spowoduje

wywietlenie liczby w postaci zaokrglonej. W przyszoci,
formatujc arkusz, bdziesz mg zmienia ilo miejsc po
przecinku w wywietlanych liczbach.
Jeli zamiast znaku przecinka wstawisz znak kropki, Calc potraktuje wpisany zestaw znakw jako tekst. W takim przypadku pozornie liczbowa zawarto komrki
nie bdzie uwzgldniana w dalszych obliczeniach. Widomym znakiem tego, e Calc
nie traktuje wpisu w komrce jako liczby, lecz jako tekst, jest domylne wyrwnanie zawartoci komrki do strony lewej (rysunek 4.6).

137

ABC OpenOffice.ux.pl

Rysunek 4.6.

Przykady stosowania poprawnego i niepoprawnego znaku separatora

przy wpisywaniu liczb

Takie wyrwnanie powinno by dla Ciebie zawsze sygnaem ostrzegawczym

i sprowokowa Ci do uwanego przeanalizowania skadni znakw wpisanych
do komrki. Natomiast wyrwnywanie na si zawartoci komrki do strony prawej bez poprawienia wpisu nie rozwizuje problemu, a wprost przeciwnie
utrudni w przyszoci zlokalizowanie bdu!
Innym bdem, na ktry naley uczuli wszystkich uytkownikw arkusza kalkulacyjnego, jest wpisanie wielkiej litery O zamiast cyfry zero. Rwnie w takim
przypadku wpis, potraktowany jako zwyky tekst, zostanie ostrzegawczo wyrwnany do strony lewej (rysunek 4.7).

Rysunek 4.7.

Przykad bdu polegajcego na wpisaniu duej litery O zamiast cyfry

zero (zawarto komrki nie jest traktowana jak liczba, lecz jak tekst)

Jeli liczba wpisana do komrki przekracza jej szeroko (np. z uwagi na spor
ilo cyfr, duy rozmiar czcionki, ma szeroko kolumny), wwczas w obszarze
komrki zamiast liczby, czy choby jej fragmentu, zostanie wywietlony symbol
### (rysunek 4.8). W takim przypadku konieczne bdzie poszerzenie komrki (czyli
kolumny, w ktrej wystpuje) lub scalenie jej z komrkami ssiednimi.

Rysunek 4.8.

138

W przypadku liczby nie mieszczcej si w komrce Calc wywietla

symbole, ktre to sygnalizuj

Calc edycja i formatowanie danych w arkuszu kalkulacyjnym

Poprawianie danych
Wycofywanie zmian
Uaktywnienie niepustej komrki i rozpoczcie wpisywania dowolnej sekwencji
znakw z klawiatury wymazuje dotychczasow zawarto komrki. Jeli uznasz,
e wstawienie nowego wpisu odbyo si zbyt pochopnie, nacinij na klawiaturze
klawisz Esc, dziki czemu przywrcisz poprzedni zawarto komrki.
W przypadku gdy po dokonaniu nowego wpisu zdye ju zatwierdzi zmian
(np. nacisnwszy klawisz Enter lub Tab), jedynym sposobem na przywrcenie
poprzedniej zawartoci komrki pozostaje wycofanie si z ostatnio wykonanej
operacji. Aby to uczyni, otwrz menu Edycja i wybierz funkcj Cofnij lub kliknij
ikon Cofnij pooon na pasku narzdzi Standardowy.

Precyzyjna edycja zawartoci komrek

Nie zawsze zastpienie starej treci komrki cakiem now jest najmniej pracochonnym rozwizaniem. Czsto zdarza si, i dotychczasow zawarto komrki
chcesz jedynie uzupeni bd zredukowa. W takim przypadku tryb nadpisywania, czyli automatycznego usuwania dotychczasowej zawartoci komrki moe
by zastpiony przez edycj o charakterze selektywnym.
Aby dokona edycji selektywnej, przejd do wybranej komrki zawierajcej tekst,
a nastpnie kliknij kursorem myszy w obszarze pola Wiersz wprowadzania pooonego na pasku formuy. Po pojawieniu si mrugajcego kursora tekstowego dokonaj edycji wpisu i nacinij klawisz Enter (rysunek 4.9).

Rysunek 4.9.

Edycja zawartoci komrki przy wykorzystaniu paska formuy

Calc umoliwia rwnie dokonywanie selektywnej edycji bezporednio w komrce.

W tym celu kliknij dwukrotnie lewym przyciskiem myszy w obszarze wybranej
komrki lub po uaktywnieniu wybranej komrki nacinij na klawiaturze klawisz
funkcyjny F2. Kiedy znajdziesz si w trybie edycji, znikn pogrubione dotychczas
krawdzie komrki, a w jej obszarze pojawi si mrugajcy kursor tekstowy (rysunek 4.10). Po dokonaniu precyzyjnej edycji nacinij klawisz Enter.

139

ABC OpenOffice.ux.pl

Rysunek 4.10.
Selektywna
edycja zawartoci
komrki
bezporednio
w komrce

Wielka lub maa litera na pocztku komrki

Jeli do komrki arkusza wpiszesz tekst rozpoczynajcy si od maej litery, wwczas Calc automatycznie zmieni j na liter wielk. Nie zawsze takie dziaanie
autokorekty jest podane. Aby to zmieni, otwrz menu Narzdzia i wybierz
funkcj Autokorekta, a nastpnie w oknie Autokorekta przejd do zakadki Opcje
i wycz opcj Pocztek kadego zdania wielk liter.

Sposobem na zmuszenie programu Calc do zaakceptowania

maej litery na pocztku treci wstawionej do wybranej komrki
jest wpisanie tekstu z poprzedzajcym go znakiem apostrofu.

Usuwanie zawartoci komrek

Aby usun zawarto komrki, uaktywnij wybran komrk, a nastpnie nacinij
na klawiaturze kombinacj klawiszy Shift+Del. Natomiast nacinicie samego
klawisza Del spowoduje otwarcie okna dialogowego, umoliwiajcego usunicie
poszczeglnych elementw przypisanych do komrki. Aby usun tre komrki,
pozostawiajc rwnoczenie jej dotychczasowy wygld, zaznacz wszystkie opcje
oprcz Usu wszystko oraz Formaty i kliknij przycisk OK. Aby wykona t sam
operacj bez otwierania okna dialogowego, nacinij kombinacj klawiszy Ctrl+Del.

Zarzdzanie arkuszami w skoroszycie

Kadorazowo po uruchomieniu programu Calc rozpoczynasz prac w dokumencie,
ktry przypomina kartk papieru w kratk (a raczej w prostokty, czyli komrki).
Dokument ten okrelamy mianem skoroszytu. Domylnie kady nowy skoroszyt
skada si z trzech tzw. arkuszy, ktre s odpowiednikami papierowych kartek
wpinanych do koonotatnika.
Zarzdzanie arkuszami odbywa si poprzez przyciski nawigacyjne oraz zakadki arkuszy pooone u dou okna, poniej zasadniczego obszaru roboczego (rysunek 4.11).

140

Calc edycja i formatowanie danych w arkuszu kalkulacyjnym

Rysunek 4.11.

Zakadki arkuszy wchodzcych w skad skoroszytu

Arkusz biecy
Kliknicie zakadki wybranego arkusza powoduje zmian biecego arkusza. Znika
wic zawarto obszaru roboczego poprzedniego arkusza, a pojawia si obszar
nowy cakowicie pusty.

Zmiana nazwy arkusza

Aby zachowa czytelno skoroszytu, zoonego z wielu arkuszy, powiniene
nadawa arkuszom nazwy odpowiadajce ich zawartoci. Aby to uczyni, kliknij
prawym przyciskiem myszy kart wybranego arkusza i z menu kontekstowego
wybierz funkcj Zmie nazw (rysunek 4.12).

Rysunek 4.12.
Zmiana nazwy
arkusza

W oknie Zmie nazw arkusza wpisz stosown fraz i kliknij przycisk OK. Zmieniona nazwa arkusza bdzie widoczna w obszarze zakadek arkuszy.

Zmiana kolejnoci arkuszy

Calc umoliwia przenoszenie arkuszy, czyli de facto zmian ich kolejnoci. Aby to
uczyni, ustaw kursor myszy na zakadce wybranego arkusza (np. Inne), wcinij
lewy przycisk myszy i rozpocznij przeciganie zakadki arkusza w lewo lub prawo.
Zwolnij przycisk myszy w momencie, gdy kursor znajdzie si pomidzy dwoma
innymi, wybranymi zakadkami (np. Wydatki i Dochody) (rysunek 4.13).

141

ABC OpenOffice.ux.pl

Rysunek 4.13.

Przenoszenie arkusza metod przecignij i upu

Szybkie kopiowanie arkusza

Bardzo uyteczna jest moliwo kopiowania arkuszy. Jeli przygotowae arkusz
opisujcy wydatki za stycze, wwczas moesz skopiowa go wielokrotnie i wypeni danymi pochodzcymi z kolejnych miesicy. Nie tracisz przy tym czasu na
powielanie tych samych prac zwizanych z formatowaniem arkusza i wprowadzaniem do niego formu obliczeniowych.
Aby skopiowa arkusz, kliknij prawym przyciskiem myszy zakadk wybranego
arkusza i z menu kontekstowego wybierz funkcj Przenie/Kopiuj. W oknie
Przenie/Kopiuj arkusz uaktywnij opcj Kopiuj. Nowo skopiowany arkusz odziedziczy nazw swojego poprzednika uzupenion o dopisek, wiadczcy o jego
kolejnym numerze.

Usuwanie arkusza
Jeli ktry z arkuszy skoroszytu okae si zbdny, wwczas moesz go usun.
W tym celu kliknij prawym przyciskiem myszy kart wybranego arkusza i z menu
kontekstowego wybierz funkcj Usu. Po wywietleniu si pytania Czy na
pewno chcesz ostatecznie usun biece arkusze? kliknij przycisk Tak.

Nowy arkusz w skoroszycie

Trzy arkusze umieszczane domylnie w nowym skoroszycie mog okaza si niewystarczajce. Aby doda kolejne arkusze, kliknij prawym przyciskiem myszy
zakadk dowolnego arkusza i z menu kontekstowego wybierz funkcj Wstaw.
Po otwarciu okna Wstaw arkusz w polu Pozycja okrel miejsce jego wstawienia
wzgldem arkusza biecego. Wypenij pole Nazwa. Moesz rwnie zwikszy
warto ustawion w polu Liczba arkuszy.

Wygodna nawigacja
W przypadku wikszej liczby arkuszy umieszczonych w pojedynczym skoroszycie,
warto poszerzy obszar przeznaczony na wywietlanie zakadek arkuszy. Aby to
uczyni, przecignij w prawo krawd umieszczon pomidzy zakadkami arkuszy
a poziomym paskiem przewijania.
Przechodzenie do wybranych arkuszy uatwi Ci rwnie przyciski nawigacyjne
pooone na lewo od zakadek arkuszy (rysunek 4.14).

142

Calc edycja i formatowanie danych w arkuszu kalkulacyjnym

Rysunek 4.14.

Przyciski nawigacyjne i zakadki arkuszy

Zapisywanie i otwieranie skoroszytw

Zapisywanie skoroszytu w formacie OpenDocument
Zapisywanie skoroszytu dotyczy zmian dokonanych we wszystkich jego arkuszach
i odbywa si na takich samych zasadach jak w przypadku dokumentu tworzonego
w edytorze Writer.
Aby zapisa nowo utworzony skoroszyt, otwrz menu Plik i wybierz funkcj Zapisz lub Zapisz jako, lub kliknij ikon Zapisz na pasku narzdzi Standardowy. Po
otwarciu okna Zapisywanie jako przejd do foldera docelowego, a w polu Nazwa
pliku umie stosowny wpis. Upewnij si, e na licie Zapisz jako typ zostaa wybrana opcja Arkusz kalkulacyjny OpenDocument (.ods) oraz e opcja Automatyczne
rozszerzenie nazwy pliku jest uaktywniona. Po klikniciu przycisku Zapisz w folderze docelowym zostanie utworzony plik o charakterystycznej ikonie oraz rozszerzeniu .ods (OpenDocument Sheet) (rysunek 4.15).

Rysunek 4.15.

Plik skoroszytu utworzonego w OpenOffice Calc widoczny w oknie

foldera

143

ABC OpenOffice.ux.pl

Pusty skoroszyt moe by rwnie utworzony bezporednio w oknie foldera poprzez kliknicie prawym przyciskiem myszy w obszarze roboczym okna i wskazanie w menu kontekstowym opcji Nowy/OpenDocument Arkusz kalkulacyjny.
W oknie foldera pojawi si plik o nazwie Nowy OpenDocument Arkusz kalkulacyjny.ods.

Obsuga formatu Microsoft

Zapisywanie skoroszytu w formacie MS Excel
OpenOffice Calc umoliwia zapisywanie skoroszytu w formacie Microsoft Office.
Aby to uczyni, w oknie Zapisywanie jako rozwi list Zapisz jako typ i wybierz
opcj Microsoft Excel 97/2000/XP (.ppt).

Poniewa zmiana formatu z macierzystego .ods na .xls

moe doprowadzi do utraty pewnych elementw zawartych
w arkuszach, wic warto przed zapisaniem skoroszytu
w formacie MS Excel zachowa najpierw wszystkie nowo
wprowadzone zmiany w macierzystym formacie OpenOffice
Calc.

Otwieranie skoroszytu MS Excel

Jeli dysponujesz skoroszytem zapisanym w formacie Microsoft Excel, moesz
otworzy go i podda edycji w programie OpenOffice Calc. W tym celu otwrz
folder zawierajcy plik skoroszytu o rozszerzeniu .xls, kliknij go prawym przyciskiem myszy i z menu kontekstowego wybierz funkcj Otwrz za pomoc/OpenOffice.ux.pl.
Po otwarciu skoroszytu Microsoft moesz zapisa go w formacie OpenDocument
i, poczwszy od tego momentu, stosowa ten format przy zapisywaniu kolejnych
wersji skoroszytu.

Konwertowanie zawartoci skoroszytu do formatu PDF oraz HTML

Aby uatwi elektroniczn dystrybucj informacji, Calc zosta wyposaony
w konwertery, ktre umoliwiaj szybki eksport zawartoci skoroszytu do jednego z kilku popularnych formatw stosowanych przy elektronicznej wymianie
dokumentw.

144

Calc edycja i formatowanie danych w arkuszu kalkulacyjnym

Zapisanie zawartoci biecego arkusza w formie strony internetowej jest

wygodnym sposobem na umieszczenie wybranych danych w Internecie. Aby to
uczyni, wska menu Plik/Zapisz jako, za po otwarciu okna Zapisywanie jako
rozwi list Zapisz jako typ i wybierz opcj Dokument HTML (OpenOffice.org
Calc). W polu Nazwa pliku wpisz nazw generowanego dokumentu HTML (np.
dane) i kliknij przycisk Zapisz. Po pojawieniu si komunikatu o moliwoci utraty
elementw arkusza kliknij przycisk Tak.
Jeli zechcesz zapisa zawarto biecego arkusza w formacie pliku PDF, wwczas po otwarciu menu Plik wybierz funkcj Eksportuj jako PDF.

Dane pochodzce z arkusza, a zapisane w postaci stron

internetowych oraz plikw PDF, nie mog by poddawane dalszej
edycji. Jeeli zatem zajdzie konieczno poprawienia danych,
bdziesz musia otworzy bazowy skoroszyt .ods, dokona w nim
stosownych zmian i zapisa je w tyme pliku, a nastpnie raz
jeszcze wykona zapis w formacie HTML lub PDF.

Import i eksport danych (z i do formatu tekstowego)

Posugiwanie si czystymi plikami tekstowymi jest czsto spotykanym sposobem sucym do wymiany danych pomidzy rnymi programami. Zamy, e
dysponujesz arkuszem wypenionym danymi liczbowymi oraz tekstowymi (rysunek 4.16).

Rysunek 4.16.

Przykadowy arkusz zawierajcy dane liczbowe oraz opisujce je

etykiety tekstowe

Eksport do pliku tekstowego

Eksport danych do pliku tekstowego jest podobny do zapisywania arkusza
w postaci dokumentu HTML. Aby wygenerowa tekstowy odpowiednik zawartoci biecego arkusza, otwrz menu Plik i wybierz funkcj Zapisz jako, a nastpnie w oknie Zapisywanie jako rozwi list Zapisz jako typ i wybierz opcj
Tekst CSV (.csv). W razie potrzeby skoryguj zawarto pola Nazwa pliku i kliknij

145

ABC OpenOffice.ux.pl

przycisk Zapisz. Jeli zostanie wywietlony komunikat o moliwoci utraty elementw arkusza, kliknij przycisk Tak.
Kiedy pojawi si okno dialogowe Eksport plikw tekstowych, upewnij si, e
w polu Zestaw znakw zosta wybrany wariant Europa rodkowa (Windows1250/WinLatin 2). Nastpnie rozwi list Separator pola i domylny znak przecinka
zastp znakiem rednika. Dziki temu unikniesz niejednoznacznoci w przypadku,
gdy w pliku tekstowym wystpi liczby niecakowite, zawierajce znak przecinka
dziesitnego. Na licie Separator tekstu pozostaw znak cudzysowu. Opcja Zapisz
zawarto komrki jak przedstawiono powinna by aktywna, za opcja Staa
szeroko tekstu nieaktywna (rysunek 4.17).

Rysunek 4.17.

Ustawianie opcji eksportu danych do pliku tekstowego

Po klikniciu przycisku Zapisz zostanie wywietlony komunikat o eksporcie zawartoci jedynie biecego arkusza.
Korzystajc z programu Notatnik, otwrz plik .csv. Zauwa, e pomidzy danymi
pochodzcymi z komrek tego samego wiersza zostay umieszczone znaki rednikw, za wartociom tekstowym towarzysz cudzysowy (rysunek 4.18).

Rysunek 4.18.
Plik tekstowy
CSV stanowicy
odzwierciedlenie
zawartoci
wyeksportowanego arkusza

146

Calc edycja i formatowanie danych w arkuszu kalkulacyjnym

Import z pliku tekstowego

Jeli zamierzasz dokona importu danych tekstowych i osadzi je w arkuszu,
wwczas po odszukaniu pliku tekstowego z rozszerzeniem .csv kliknij go prawym
przyciskiem myszy i wybierz funkcj Otwrz za pomoc/OpenOffice.ux.pl.
Po otwarciu okna Import tekstu ustaw opcje importu. W szczeglnoci zwr
uwag na dobr waciwego znaku separatora (w naszym przypadku naley uaktywni opcj rednik i koniecznie wyczy opcj Przecinek).

Praca nad struktur tabeli

Szybka nawigacja w obszarze arkusza
Przechodzenie do wybranej komrki arkusza poprzez klikanie w jej obszarze lub
te zmiana komrki aktywnej poprzez naciskanie klawiszy ze strzakami kursorw
moe by dodatkowo uzupeniane naciskaniem kombinacji klawiszy, ktre przyspiesz przechodzenie do bardziej odlegych komrek.
Po uruchomieniu programu Calc i znalezieniu si w cakowicie pustym skoroszycie
aktywn komrk jest komrka o adresie A1, stanowica pocztek (lewy grny
rg) pierwszego z trzech arkuszy. Aby przenie zaznaczenie do ostatniej komrki
w tym samym (a wic w naszym przypadku pierwszym) wierszu, przytrzymaj klawisz Ctrl i nacinij rwnoczenie na klawiaturze strzak kursora w prawo. W ten
sposb uaktywniona zostaje komrka naleca cay czas do pierwszego wiersza,
a rwnoczenie do ostatniej kolumny arkusza (oznaczonej symbolem IV).

Oznaczenie IV nie jest liczb rzymsk, lecz stanowi kombinacj

dwch liter stanowicych identyfikator kolumny o numerze 256.
Skd takie zestawienie znakw? Kolejne kolumny w arkuszu
oznaczone literami A, B itd. szybko wyczerpuj wszystkie litery
alfabetu. Po kolumnie Z nastpuj zatem kolumny AA, AB itd.
Za kolumn AZ rozpoczyna si kolejna seria kolumn BA, potem
BB itd. Ostatnia kolumna IV naley wic do serii kolumn, ktrych
dwuliterowe oznaczenia rozpoczynaj si od litery I.

147