Professional Documents
Culture Documents
PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI
KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE
ZAMW DRUKOWANY KATALOG
TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA
CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK
CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE
Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl
Funkcjonalno stron
internetowych
Autor: Mark Perrow
Tumaczenie: Micha Szolc
ISBN: 83-7197-731-X
Tytu oryginau: Web Site Usability Handbook
Format: B5, stron: 256
Zawiera CD-ROM
Dobra strona internetowa to strona funkcjonalna. Wrd zagadnie zwizanych
z funkcjonalnoci stron internetowych zwykle wymienia si dwa podstawowe: edukacj
ludzi pod ktem tworzenia bardziej funkcjonalnych stron oraz rozwijanie umiejtnoci
oceny ich funkcjonalnoci.
Zadaniem tej ksiki jest zebranie i uporzdkowanie podstaw teoretycznych
dotyczcych funkcjonalnoci stron internetowych. Dotychczas osoba zainteresowana
tym tematem musiaa czerpa wiedz z rnych artykuw i podrcznikw do
testowania funkcjonalnoci, doczonych do oprogramowania. Celem tej ksiki jest
okrelenie metodologii, ktra umoliwi stosowanie zasad funkcjonalnoci podczas
projektowania stron internetowych.
Mam nadziej, e nauka o funkcjonalnoci stron internetowych wyda Ci si interesujca
i bdzie dla Ciebie wyzwaniem.
O ksice ........................................................................................ 9
Przedmowa .................................................................................... 11
Rozdzia 1.
Wprowadzenie ............................................................................... 13
Czym jest funkcjonalno? .............................................................................................13
Czym nie jest funkcjonalno.........................................................................................17
Troch historii.................................................................................................................19
Troch argonu ...............................................................................................................20
Czynniki ludzkie .............................................................................................................20
Dlaczego funkcjonalno? ..............................................................................................22
Jak co staje si bezuyteczne?.......................................................................................23
To, czego potrzebujesz, by rozpocz swoj przygod
z funkcjonalnoci stron internetowych ......................................................................25
Przekazywanie innym wiedzy o funkcjonalnoci...........................................................28
Podsumowanie................................................................................................................30
wiczenia praktyczne .....................................................................................................31
Tematy do dyskusji.........................................................................................................31
Rozdzia 2.
Rozdzia 3.
Rozdzia 4.
Rozdzia 5.
Rozdzia 6.
Rozdzia 7.
Rozdzia 8.
Spis treci
Rozdzia 9.
Dodatek A
Dodatek B
O CD-ROM-ie................................................................................ 251
Skorowidz.................................................................................... 253
Rozdzia 5.
Fakty
Najzabawniejsz czci ksiek takich jak ta s rozdziay powicone tajnikom projektowania, ktre uczyni Twoj stron lepsz. Pozostaa cz ksiki powicona
bdzie sposobom analizowania ju zaprojektowanych stron. Natomiast w tym rozdziale poka Ci, jak tworzy nowe projekty. Mimo i projektowanie nie jest gwnym tematem tej ksiki, to dobry projekt jest jednym z warunkw wysokiego poziomu funkcjonalnoci. W tym rozdziale znajdziesz wiele wskazwek zwikszajcych
funkcjonalno strony internetowej. S to bardzo racjonalne wskazwki, niestety ludzie
wci je ignoruj.
Musisz pamita, e nie znajdziesz tu rozwizania wszystkich problemw zwizanych z funkcjonalnoci stron internetowych. Przetestowanie Twojej strony pod ktem opisanych tu zasad nie wystarczy, by mg zrezygnowa z innych dziaa. To s
tylko wskazwki. Dobra strona internetowa to wynik wiadomych decyzji podejmowanych przez grup osb, opartych na ich wsplnych dowiadczeniach. Podejcie do
badania funkcjonalnoci stron internetowych jak do gotowania z ksik kucharsk
w rce jest rwnie rozsdne jak takie samo podejcie do operacji mzgu.
Lista podanych zasad nie jest w adnym wypadku zamknita i powinna by dla Ciebie
podstaw do opracowania wasnego zestawu wskazwek. Gdy znalazem stron bdc
przykadem omawianych zasad, zamieciem jej zrzut ekranowy. Jak ju zaznaczyem
na samym pocztku ksiki, fakt zaczenia jakiejkolwiek ze stron nie ma na celu ani
jej wychwalania ani te pitnowania. Strony te dostpne s dla wszystkich.
100
Nazewnictwo kategorii
Tworzc linki lub nagwki, pamitaj o nazwach zwizanych z czynnociami wykonywanymi przez uytkownika, unikaj za nazw pochodzcych od procesw zachodzcych wewntrz strony. Na przykad zamiast linku przetwarzanie uyj wyraenia
opu stron, poniewa uytkownik szybciej zrozumie znaczenie takiej etykiety.
Wskazwka ta odnosi si do zasady heurystyki brzmicej: Uywaj naturalnego jzyka
uytkownika (zobacz rysunki 5.1 i 5.2).
Rysunek 5.1.
Oto przykad strony
opisanej jzykiem
uytkownika. Po co
odwiedzamy strony
z akcesoriami
dla zwierzt?
Najpewniej po to,
by je zakupi
i dlatego te
projektanci opisali
poruszanie si po
stronie, uywajc
nazw czynnoci,
ktre uytkownik
chciaby wykona
Spjno elementw
Upewnij si, e wszystkie elementy Twojej strony maj pewne cechy wsplne,
umoliwiajce uytkownikowi rozpoznanie, na jakiej stronie si znajduje. Rwnie
sposb poruszania si po stronie powinien by spjny. Przejcie od nagwkw z lewej
czci strony do hiperczy w postaci dziwnych obrazkw na samym rodku ekranu
wprowadza zamieszanie i jest raczej nieestetyczne.
101
Rysunek 5.2.
Poniewa firma
FedEx ma nadziej
na obnienie kosztw
i na wiadczenie
wartociowych usug
dla swoich klientw,
zdecydowaa si
na umieszczenie
najpopularniejszej
usugi ledzenia
przesyki od razu
na pierwszej stronie
102
Rysunek 5.4.
Oto kolejna
strona naleca
do Amazon.com
znajdujca si
jednak w innej
sekcji. Zauwa,
e projektanci
zachowali spjno,
co oznacza,
e uytkownicy
nie musz co chwil
poznawa nowego
interfejsu
Rysunek 5.5.
Niektre firmy
zaczy wzorowa
si na szablonach
innych firm po to,
by wykorzysta
schematy istniejce
w pamici
uytkownikw.
Wyobra sobie,
jak skomplikowany
byby wiat,
gdyby producent
samochodw musia
wymyla zupenie
nowy ukad
kierowniczy
tylko dlatego,
e konkurencyjna
firma opatentowaa
kierownic
Testuj stron przy rnych rodzajach pocze. Jeli okae si, e aduje si ona skandalicznie wolno przy poczeniu modemowym, bdziesz musia j zmodyfikowa (patrz
rysunek 5.6).
103
Rysunek 5.6.
Jeli Twoja
strona wymaga
umieszczenia takiego
owiadczenia,
oznacza to,
e powiniene
powanie zastanowi
si nad swoim
projektem. Nie staraj
si naladowa
Prokrusta
i dopasowywa
uytkownika
do strony
104
Rysunek 5.8.
Oto cz strony
przedstawiona na
rysunku 5.7, ktra
znajduje si na
samym dole
Jeszcze trudniej jest uytkownikom WebTV, gdy ich ekrany umoliwiaj wywietlanie stron jedynie w rozdzielczoci 544372 piksele. Strony o szerokoci wikszej
ni 544 piksele s dzielone, a to zazwyczaj wyglda mao zachcajco.
Myl globalnie
Ju samo okrelenie World Wide Web wiadczy o midzynarodowym charakterze
Sieci. Oznacza to, e powiniene umoliwi korzystanie ze strony uytkownikom
mwicym innym jzykiem ni Ty. Porusz ten temat jeszcze w dalszej czci ksiki:
programy do automatycznego tumaczenia nie nadaj si do zastosowania na firmowych stronach internetowych. S one zabawne i mog pomc w poruszaniu si po
stronie stworzonej w zupenie nieznanym jzyku, ale nie s wystarczajco inteligentne,
by obyo si bez prawdziwego tumaczenia (zobacz rysunek 5.9).
Unikaj uywania flag pastwowych do oznaczania jzykw. Niejednokrotnie w jednym
pastwie uywa si trzech lub czterech jzykw i jeszcze wicej dialektw. W wikszoci
przypadkw moesz okreli, jakie s preferencje uytkownika co do uywanego jzyka.
Za kadym razem, gdy uytkownik pobiera dokument ze strony, moesz za pomoc CGI
uzyska informacje o jzyku uytkownika lub domylnym jzyku jego przegldarki.
105
Rysunek 5.9.
Strona internetowa
firmy
Hewlett-Packard
miaa kiedy bardzo
frustrujc cech.
Gdy poszukiwae
na niej sterownika
do drukarki Laser Jet,
kada wersja
sterownika, w kadej
wersji jzykowej
zwracana bya przez
wyszukiwark jako
osobne trafienie.
Nie mwi po
niemiecku, wic opis
oprogramowania
w tym jzyku raczej
na nic mi si
nie przyda. Teraz
HP umoliwia
przynajmniej wybr
jzyka
Nawigacja
Wykorzystanie grnej i lewej czci ekranu
Niektrzy projektanci staraj si tworzy bardziej oryginalne witryny poprzez umieszczenie elementw nawigacyjnych w innych czciach strony ni zazwyczaj. Nie rb
tego! Takie dziaanie zmniejsza funkcjonalno strony. Grna oraz lewa cz strony
to miejsca, w ktrych uytkownicy najczciej szukaj informacji o poruszaniu si po
stronie.
W jednym z najgorszych projektw, jakie ostatnio widziaem, twrca umieci elementy nawigacyjne z prawej czci stron i do tego ukry je pod animowanymi rysunkami w formacie GIF. aden z uczestnikw testw nie potrafi porusza si po stronie,
traktujc jej elementy nawigacyjne jak reklamy (pamitaj: animacja + prawa cz
strony = szum).
106
Rysunek 5.11.
Oto przykad strony,
ktrej system
nawigacyjny moe
wprowadza w bd.
Jaka jest np. rnica
midzy dwoma
linkami Home?
107
108
Rysunek 5.13.
Oto kolejny przykad
dodatkowego
systemu
nawigacyjnego:
plan strony
Rysunek 5.15.
Zauwa,
e twrcy stron
przedstawionych
na tym rysunku oraz
na rysunku 5.16
stworzyli system
poruszania si
po stronie
umoliwiajcy
uytkownikom
stwierdzenie,
w ktrym jej miejscu
aktualnie si
znajduj. W tym
przypadku moliwe
jest to dziki
znajdujcemu si
na dole strony
listingowi
109
110
Rysunek 5.16.
Strona ta uatwia
uytkownikowi
poruszanie si
po niej poprzez
znajdujcy si
z lewej strony
zestaw ikon
Nie przesadzaj
Moe Ci si wydawa, e umieszczenie elementw marynistycznych na stronie powiconej eglarstwie jest jak najbardziej uzasadnione. Jednake nazywanie typowych
elementw strony takich, jak plan strony, pomoc uytkownika czy informacje o zamwieniu Sekstans, Kotwica oraz Skarb piratw wywoa, oprcz rozbawienia,
duo zamieszania. Proponuj, by pozosta przy typowych, powszechnie znanych nazwach, a zabawne pomysy pozostawi na inne okazje (patrz rysunki 5.17 i 5.18).
111
Rysunek 5.17.
Twrca tej strony
musi dobrze
posugiwa si
programem Kais
Power Tools.
Poruszanie si
po tej stronie jest
do utrudnione,
poniewa elementy
nawigacyjne
aktywuj si dopiero
po najechaniu na nie
kursorem
Rysunek 5.18.
Oto kolejny przykad
strony, na ktrej
projektant posun
si o krok za daleko.
Niewyrane elementy
nabieraj ostroci
po najechaniu
na nie kursorem.
Gdy wyczysz
w przegldarce
obsug Java Script
lub jeli w ogle
jej nie posiadasz,
bdziesz musia
bardzo si namczy,
by porusza si
po tej stronie
112
Unikaj animacji
Jednym z najwikszych przeklestw wspczesnych stron internetowych s wszechobecne animowane rysunki w formacie GIF. Im wicej projektantw uywa animacji
do tworzenia irytujcych reklam, tym mniej uytkownikw zwraca na nie uwag.
Jeli koniecznie musisz umieszcza animacje na swojej stronie, rb to z umiarem.
Wykorzystanie animacji zawierajcych uyteczne informacje jest moliwe (zobacz
rysunek 5.21).
113
Rysunek 5.20.
Jedna ze stron
internetowych MIT
wyglda jak
niezorganizowany
zbir informacji
dlatego, e projektant
umieci je na stronie
w kolejnoci
alfabetycznej.
Zauwa, e niektre
z elementw
poczone s midzy
sob, tak by uatwi
uytkownikom
poruszanie si
po stronie
Rysunek 5.21.
Na tym rysunku nie
zauwaysz animacji,
jakie umieszczono na
stronie internetowej,
ale zapewniam Ci,
e jest ich na niej
wiele. Minie jednak
troch czasu, zanim
projektanci
zrozumiej,
e upodabnianie
stron internetowych
do telewizji
za wszelk cen,
nie musi wyj im
na dobre. Animacje
w nadmiarze to
nie jest najlepsze
rozwizanie
114
ale z racji jego dwuznacznej etykiety oraz wygldu przypominajcego przycisk, istnieje
due prawdopodobiestwo, e uytkownicy nie bd wiedzieli, jak z niego korzysta.
Przypomina on reklam, a wielu uytkownikw unika ich jak ognia.
Rysunek 5.22.
Dziki popularnoci
animowanych plikw
graficznych typu GIF
uytkownicy mog
pomija elementy
przypominajce
reklam, jak obrazek
call me now
Rysunek 5.23.
Jeszcze raz przyjrzyj
si wszystkim
elementom
nawigacyjnym.
Podczas kilku
przeprowadzonych
testw co najmniej
70% uytkownikw
nie dostrzego ikon
znajdujcych si
po prawej stronie
ekranu
115
116
Zrozumiae URL-e
Niestety najlepsze nazwy domen s ju teraz zajte. Zdobycie atwej do zapamitania
nazwy moe by wic bardzo trudne.
Nie zmienia to faktu, e moesz kontrolowa nazewnictwo folderw i stron wewntrz
Twojej domeny. Stworzenie katalogw o nazwach powizanych z poszczeglnymi czciami strony uatwi uytkownikom poruszanie si po niej. Na przykad, by uzyska
najnowsze informacje na temat systemu operacyjnego Macintosh, wystarczy przej
na stron www.apple.com/macos.
117
Rysunek 5.25.
Zanim zastosujesz
now technologi,
upewnij si,
e dokadnie j
przetestowae.
Lepiej stworzy
stron mniej
efektown,
lecz bardziej
pewn
Rysunek 5.26.
Ta strona rwnie
wykorzystuje
DHTML w systemie
rozwijanych menu.
Wszystko jest
w porzdku,
pod warunkiem
e upewnie si,
i uytkownicy
nieuywajcy
DHTML rwnie
bd mogli porusza
si po tej stronie.
Dodatkowo na tej
stronie popeniono
jeden z podstawowych
bdw: mae,
niebieskie literki
na niebieskim tle
ograniczajce
dostpno do tej
strony uytkownikom
Pamitaj, e nazewnictwo, ktre zastosujesz, nie moe by podstawow systemu nawigacji Twojej strony. Niezalenie od przyjtej konwencji powiniene stworzy jasny
i pomocny system nawigacyjny.
118
119
Sprawd, czy Twoja strona wyglda dobrze przy uyciu domylnych czcionek kadego
systemu operacyjnego i uyj CSS, by upewni si, e jeli dana czcionka jest niedostpna, zostanie zastpiona inn.
Wygoda drukowania
Jeli na stronie umiecie duo tekstu (gdy na przykad jest go na tyle duo, e musiae podzieli go na kilka stron), pamitaj o zamieszczeniu na stronie wersji tekstu
przeznaczonej do wydrukowania w formacie PDF lub HTML (zobacz rysunek 5.28).
Rysunek 5.28.
Po obejrzeniu
programu
telewizyjnego
postanowiem
poszuka w Sieci
przepisu na sushi.
Na szczcie kto
rozsdny umieci
na tej stronie link
do wersji
przygotowanej
1
do druku
Optymalizuj obrazki
Co prawda optymalizacja obrazkw nie mieci si w zakresie tematycznym tej ksiki
(wicej informacji znajdziesz w ksikach Lyndy Weinman na stronie www.lynda.com),
ale jest tematem do istotnym. Ograniczenie rozmiaru plikw graficznych jest bardzo wane dla poprawnoci funkcjonowania strony. Koniecznie powiniene zoptymalizowa obrazki na swojej stronie, o ile jeszcze tego nie zrobie. Bdziesz zaskoczony, ile miejsca moesz zaoszczdzi (zobacz rysunki 5.29 i 5.30).
1
120
Rysunek 5.29.
Oto olbrzymi
obrazek na stronie
Torent Systems
(patrz wskazwka
Rwnowaga na
kocu rozdziau).
Obrazek ten
przedstawia
internetow
autostrad. Jest to
plik formatu JPEG
o wielkoci 386 kB
Rysunek 5.30.
Otworzyem
ten rysunek
w programie
Photoshop 5.5
i wybraem opcj
Save for Web,
co umoliwio
optymalizacj
obrazka
i zmniejszenie jego
rozmiaru do 80 kB
Korzystaj z CSS
Wykorzystujc system CSS do zarzdzania czcionkami na stronie, moesz unikn
umieszczania na niej zbdnych plikw graficznych. Oczywicie ograniczy to nieco
moliwo wyboru fantazyjnych czcionek, ale umieszczenie zwykego tekstu i zastosowanie na nim stylu zaoszczdzi czas Twoich uytkownikw. Zapoznaj si z pakietem HTML/CSS na doczonym do ksiki CD-ROM-ie.
121
122
Projektowanie nieliniowe
Nie wolno Ci zaoy, e uytkownicy zawsze bd wchodzi na Twoje strony poprzez
stron gwn lub e bd si po niej porusza w przewidywalny sposb. Ludzie korzystaj z Sieci w bardzo nieliniowy sposb. Jeeli umiecisz najwaniejsze informacje o poruszaniu si po stronie jedynie na stronie gwnej, moesz sprawi, e bdzie
ona bezuyteczna dla osb, ktre dostay si na ni poprzez wyszukiwark. W ten
sposb rozwiesz rwnie problem mao skutecznego tunelu wejciowego (zobacz
rysunek 5.32).
Rysunek 5.32.
Czy nie zamano
tu ktrej z zasad
projektowania?
Ta strona to tunel
wejciowy.
Zoptymalizowano
j do przegldania
w rozdzielczoci
800600. Staraj si
nie umieszcza tego
typu ogranicze na
swoich stronach
123
Unikaj ramek
Generalnie przegldarki coraz lepiej radz sobie z obsug ramek, jednake wci
mog by one mylce dla uytkownikw. Jeeli moesz unikn uycia ramek, zrb
to. Unikaj otwierania nowych okien. Zazwyczaj otwieranie nowego okna przegldarki
bardzo irytuje uytkownikw, szczeglnie jeli dzieje si to tak szybko, e nie zd
zauway, i nagle znaleli si w zupenie innym miejscu. Moe to wpywa na znaczne
ograniczenie funkcjonalnoci, poniewa nowe okno nie zawiera historii poprzedniego
(zobacz rysunek 5.33).
Oto przykad niewaciwego tytuu, poniewa wyjty z kontekstu nie posiada on absolutnie adnej wartoci. Jeli wyszukiwarka indeksuje t stron, ten bezuyteczny tytu
najprawdopodobniej pojawi si w wynikach wyszukiwania. Co wicej, tytu strony
jest rwnie domylna etykiet w Ulubionych. Upewnij si, e nadawane przez Ciebie
tytuy maj sens.
124
Rysunek 5.33.
Zwr uwag
na dodatkowe okno.
Te mae cudeka
Java Script mog by
naprawd irytujce
Zrzuty ekranowe
Jakie jest prawdopodobiestwo, e klinkby jeden ze znajdujcych si w tej ksice
zrzut ekranowy? Niezbyt due, bo moesz bez wahania powiedzie, e nie s one
prawdziwymi interfejsami. Nie jest to takie oczywiste, gdy masz do czynienia ze
zrzutem ekranowym bdcym czci strony internetowej. Widziaem ju wielu uytkownikw uparcie kilkajcych zrzuty ekranowe, poniewa wyglday tak jak kada
inna cz ekranu.
Jak rozwiza ten problem? Zmodyfikuj zrzut ekranowy w taki sposb, aby od razu
byo wida, e nie jest prawdziwym interfejsem. Jedn ze sztuczek, ktre moesz wykorzysta, jest umieszczenie pprzeroczystego tekstu z napisem zrzut ekranowy w poprzek obrazka. Innym sposobem jest zmiana jego wygldu w programie Photoshop.
Suchaj uytkownikw
Pamitaj, aby umoliwia uytkownikom przesyanie ich komentarzy oraz krytycznych uwag i zawsze zwracaj uwag na to, co maj do powiedzenia. W niektrych sytuacjach mao zaawansowane technicznie rozwizania s akceptowalne. Nie musisz
wydawa duych pienidzy, aby stworzy zoony system rejestracji skarg. Wystarczy,
e uytkownicy bd znali adres e-mailowy, na ktry bd mogli wysa informacje
i skd otrzymaj odpowied w stosunkowo krtkim czasie.
125
W przypadku takich adresw czsto stosuje si automatyczne e-maile, ktre powiadamiaj uytkownika o tym, e ich mail zosta odebrany. Jednake wikszo osb
jest wiadoma, e to jedynie automatyczna odpowied, co znacznie pomniejsza jej
warto. Zyskasz szacunek uytkownikw, osobicie odpowiadajc na ich listy.
Rwnowaga
Rwnowaga jest to stan, w ktrym nie mona doda ani zabra adnego elementu
dziea bez zmiany jego znaczenia. Powiniene utrzymywa taki stan w swoich projektach. Jeli dodanie do strony jakiego elementu nie przyniesie adnych korzyci,
nie dodawaj go. Kady obrazek, tekst i animacja musz walczy ze sob o ograniczon uwag uytkownika. Co wicej, obrazki wyduaj czas oczekiwania.
Podsumowanie rozdziau
t Mimo i czytanie wskazwek jest przyjemne, prosta funkcjonalno w stylu
zorientowanym na uytkownika.
wiczenia praktyczne
1. Dokonaj pobienego przegldu Twojej strony internetowej. Ile z opisanych
w tym rozdziale wskazwek uye podczas jej tworzenia? Ile z nich pomine?
2. Pobierz przegldark WebTV i uyj jej do przegldania swojej strony. Zapisz,
126
Tematy do dyskusji
1. Czy znasz jakie wskazwki, ktre pominito w tym rozdziale?
2. Czy znalaze tu wskazwki, z ktrymi si nie zgadzasz? Dlaczego?
3. Czy po zastosowaniu wszystkich wskazwek z tego rozdziau udaoby