IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE
ZAMW DRUKOWANY KATALOG

MathCAD. wiczenia
praktyczne
Autor: Jacek Pietraszek
ISBN: 83-7197-972-X
Format: B5, stron: 96

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Program MathCAD to aplikacja suca do wykonywania zoonych oblicze,

wizualizacji ich wynikw, a take tworzenia dokumentacji projektowej. Przeznaczony
przede wszystkim dla inynierw i projektantw, powinien rwnie zainteresowa
wszystkie osoby, potrzebujce zaawansowanego pakietu matematycznego. Statystyka,
analiza matematyczna, obliczenia finansowe, dwu- i trjwymiarowe wykresy, to tylko
niektre dziedziny zastosowa MathCAD-a.
Ksika prezentuje moliwoci MathCAD-a w zakresie:

Oblicze skalarnych
Oblicze wektorowych i operacji na macierzach
Wykresw dwu- i trjwymiarowych
Rozwizywania rwna i ukadw rwna
Analizy matematycznej (szeregw, pochodnych i caek oznaczonych)

Ksika zawiera szereg praktycznych, pogrupowanych tematycznie wicze, ktre krok

po kroku odsaniaj bogate moliwoci tej aplikacji. Moe stanowi nieocenion pomoc
dla studentw wszystkich kierunkw, na ktrych wykadana jest matematyka.

Spis treci
Wstp.............................................................................................................................................................. 5
Rozdzia 1.

Zaczynamy prac z Mathcadem ......................................................................................................... 7

Uruchomienie programu ..............................................................................................................7
Okno programu Mathcad .............................................................................................................7
Paski narzdzi...............................................................................................................................8
Obszary.......................................................................................................................................10
Odwieanie ekranu ...................................................................................................................11
Zapisywanie arkusza ..................................................................................................................12
Otwieranie arkusza .....................................................................................................................13

Rozdzia 2. Obliczenia skalarne .............................................................................................................................. 15

Wprowadzanie operatorw i staych ..........................................................................................15
Funkcje trygonometryczne i cyklometryczne ............................................................................17
Funkcje wykadnicze i logarytmiczne........................................................................................20
Inne funkcje wbudowane ...........................................................................................................21
Definiowanie wasnych funkcji..................................................................................................23
Zmienne zakresowe....................................................................................................................24
Automatyczne i rczne przeliczanie arkusza .............................................................................25
Formatowanie wynikw numerycznych ....................................................................................26

Rozdzia 3. Obliczenia wektorowe i macierzowe ........................................................................................... 31

Wstp do wektorw....................................................................................................................31
Wektory......................................................................................................................................32
Wstp do macierzy .....................................................................................................................38
Macierze .....................................................................................................................................39

Rozdzia 4. Wykresy dwuwymiarowe ................................................................................................................... 47

Wstp do wykresw ...................................................................................................................47
Wykres funkcyjny w ukadzie kartezjaskim ............................................................................48
Wykres parametryczny w ukadzie kartezjaskim.....................................................................51
Formatowanie wykresu kartezjaskiego ....................................................................................53
Wykres funkcyjny w ukadzie biegunowym..............................................................................58
Wykres parametryczny w ukadzie biegunowym ..........................................................................60
Formatowanie wykresu biegunowego........................................................................................61

Mathcad. wiczenia

Rozdzia 5. Wykresy trjwymiarowe.................................................................................................................... 65

Wstp do wykresw ...................................................................................................................65
Wykres przestrzenny danych macierzowych .............................................................................67
Wykres przestrzenny powierzchni funkcyjnej ...........................................................................69
Wykres przestrzenny powierzchni parametrycznej....................................................................72
Wykres przestrzenny krzywej parametrycznej ..........................................................................74
Wykres poziomicowy.................................................................................................................76

Rozdzia 6. Rwnania i ukady rwna algebraicznych .............................................................................79

Rwnania z jedn niewiadom...................................................................................................79
Ukady rwna i nierwnoci ....................................................................................................82
Optymalizacja.............................................................................................................................84

Rozdzia 7.

Analiza matematyczna......................................................................................................................... 87
Szeregi........................................................................................................................................87
Iloczyny......................................................................................................................................89
Pochodne ....................................................................................................................................91
Caki oznaczone .........................................................................................................................92

4.
Wykresy dwuwymiarowe
Rozdzia

Wstp do wykresw
Mathcad posiada bogate moliwoci tworzenia rnorakich wykresw dwuwymiarowych.
Dotyczy to zarwno sposobw dostarczania danych, niezbdnych do utworzenia wykresu,
jak i typw wykresw paskich.
Podstawowe dane, potrzebne do utworzenia wykresu paskiego, to:

dwa wektory liczbowe o takiej samej liczbie skadowych, gdzie jeden wektor jest
traktowany jako zestaw wartoci zmiennej niezalenej, drugi zalenej; program
buduje wykres jako lini aman, ktrej stopie gadkoci zaley od zagszczenia
punktw;

funkcja jednej zmiennej zadana jawnym wzorem funkcyjnym typu
= oraz
wektor wartoci zmiennej niezalenej; Mathcad tworzy wykres jako lini aman,
stopie wizualnej gadkoci tej linii zaley od przyjtej przez uytkownika liczby
skadowych wektora; wariant ten pozwala na kontrolowane zagszczanie liczby punktw
w obszarze duej zmiennoci funkcji i rozrzedzanie ich w pozostaej czci dziedziny
funkcji;

funkcja jednej zmiennej zadana jawnym wzorem funkcyjnym typu
=; w tym
przypadku Mathcad przez domniemanie zakada pewien wektor wartoci zmiennej
niezalenej o takiej liczbie skadowych (wartoci), aby wykres by w miar gadki;

dwie funkcje jednej zmiennej zadane jawnymi wzorami funkcyjnymi typu
=;
jest to przypadek dotyczcy wykresw parametrycznych, zmienna niezalena musi
by w obu wzorach ta sama; jeeli zakres jej zmiennoci nie jest podany jawnie
(zmienna zakresowa), to Mathcad przyjmie pewien zakres domniemany.

48

Mathcad. wiczenia

Dostpnymi typami wykresw s:

wykresy w ukadzie kartezjaskim funkcyjne i parametryczne,

wykresy w ukadzie biegunowym funkcyjne i parametryczne.
Szablony poszczeglnych typw wykresw mona wywoywa za pomoc albo skrtw
klawiszowych (tabela 4.1), albo poprzez nacinicie odpowiedniej ikony z paska narzdzi
Graph (rysunek 4.1). Pasek narzdzi Graph mona wywietli za pomoc polecenia Toolbars
w menu rozwijanym View (rysunek 4.2).
Tabela 4.1. Skrty klawiszowe wywoujce szablony wykresw 2D
Opis

Klawisz

Wykres w ukadzie kartezjaskim

Shift+2

Wykres w ukadzie biegunowym

Ctrl+7

Rysunek 4.1.
Pasek narzdzi Graph

Rysunek 4.2.
Polecenie Toolbars
w menu rozwijanym View

Wykres funkcyjny
w ukadzie kartezjaskim
Wykres taki moe by wykonany z zastosowaniem:

wektora wartoci zmiennej niezalenej i wektora wartoci zmiennej zalenej,

wektora wartoci zmiennej niezalenej i wzoru funkcyjnego,

wycznie wzoru funkcyjnego i zakresu zmiennoci zmiennej niezalenej.
Do wywoania szablonu wykresu dwuwymiarowego w ukadzie kartezjaskim suy albo
skrt klawiszowy Shift+2, albo odpowiednia ikona na pasku narzdzi Graph (rysunek 4.3).

Rozdzia 4.
Wykresy dwuwymiarowe

49

Rysunek 4.3.
Ikona ukadu
kartezjaskiego 2D
na pasku narzdzi Graph

wiczenie 4.1.

W trakcie bada przeprowadzono pi pomiarw wartoci wielkoci x oraz y. Uzyskano

nastpujce pary wartoci: (1, 0), (2, 5), (3, 0), (4, 5) oraz (5, 0). Wykrel wykres tej
zalenoci w ukadzie kartezjaskim, stosujc czenie zadanych punktw odcinkami
prostymi (domniemane ustawienie programu).
1. Zdefiniuj wektor  o piciu skadowych. Po uzyskaniu szablonu wektora wypenij
go wartociami zmiennej niezalenej  
 rysunek 4.4.
Rysunek 4.4.
Definicja wektora
wartoci zmiennej
niezalenej

2. Zdefiniuj wektor
o piciu skadowych. Po uzyskaniu szablonu wektora wypenij

go wartociami zmiennej zalenej     rysunek 4.5.
Rysunek 4.5.
Definicja wektora
wartoci zmiennej
zalenej

3. Wywoaj szablon wykresu dwuwymiarowego w ukadzie kartezjaskim (rysunek 4.6).

Zastosuj skrt klawiszowy Shift+2 lub ikon z paska narzdzi Graph (rysunek 4.3).
Rysunek 4.6.
Szablon wykresu
dwuwymiarowego
w ukadzie kartezjaskim

4. Wypenij odpowiednie pola szablonu nazwami wektorw danych (rysunek 4.7).

Zwr uwag, e program automatycznie proponuje pewne zakresy skalowania osi

ukadu, aby wykres wyglda estetycznie.

50

Mathcad. wiczenia

Rysunek 4.7.
Wykres
dwuwymiarowy
w ukadzie kartezjaskim

wiczenie 4.2.

Narysuj wykres funkcji y = x sin x w przedziale zmiennoci x od 4 do 4 .

1. Wywoaj szablon wykresu dwuwymiarowego w ukadzie kartezjaskim. Do pola osi
poziomej wpisz nazw zmiennej niezalenej , do pola osi pionowej wpisz wzr
funkcji i nacinij klawisz Enter (rysunek 4.8).
Rysunek 4.8.
Wykres dwuwymiarowy
funkcji w ukadzie
kartezjaskim

2. Program automatycznie dobra zakres zmiennoci zmiennej  od  do  . Jest to

zakres rny od danego  do , wymaga wic korekty. Kliknij wykres jeden raz

lewym klawiszem myszy; wykres znajdzie si wwczas w trybie edycji (rysunek 4.9).
Rysunek 4.9.
Wykres dwuwymiarowy
funkcji w ukadzie
kartezjaskim
w trybie edycji

3. Obok wywietlanych adnych zakresw zmiennoci poszczeglnych osi, na rysunku

4.9 pojawiy si faktyczne wartoci wyjciowe tych zakresw. Korekty wymagaj

zakresy osi poziomej (rysunek 4.10).

Rozdzia 4.
Wykresy dwuwymiarowe

51

Rysunek 4.10.
Wykres dwuwymiarowy
funkcji w ukadzie
kartezjaskim
w trybie edycji

4. W pola zaznaczone na rysunku 4.10 wpisz dane wartoci, czyli  i ,

a nastpnie nacinij klawisz Enter. Kursor opuci wntrze wykresu, a sam wykres
zostanie ponownie przeliczony i sformatowany w nowych zakresach (rysunek 4.11).
Zwr uwag, e wprowadzone nowe zakresy zmiennoci zmiennej  nie s jawnie
wywietlane.
Rysunek 4.11.
Wykres w nowych
zadanych zakresach
zmiennoci zmiennej x

Wykres parametryczny
w ukadzie kartezjaskim
Wykres taki moe by wykonany dla trzech wariantw danych:

wektory wartoci obu zmiennych zalenych, wygenerowane uprzednio za pomoc
parametru;

dwa wzory funkcyjne obu zmiennych zalenych z jawnym podaniem uprzednio
zdefiniowanego parametru; pozwala to na kontrolowanie zakresu zmiennoci
parametru;

dwa wzory funkcyjne obu zmiennych zalenych z podaniem formalnego, wczeniej
niezdefiniowanego parametru; program przyjmuje dla tego parametru pewien
domniemany zakres zmiennoci.
Do wywoania szablonu wykresu dwuwymiarowego w ukadzie kartezjaskim suy albo
skrt klawiszowy Shift+2, albo odpowiednia ikona na pasku narzdzi Graph (rysunek 4.12).

52

Mathcad. wiczenia

Rysunek 4.12.
Ikona ukadu
kartezjaskiego 2D
na pasku narzdzi Graph

wiczenie 4.3.

Wykonaj wykres parametryczny zwizkw x = cos t, y = sin t dla wartoci parametru t

zmieniajcych si od 0 do 100 z krokiem 5.
1. Zadana zmienno wartoci parametru  jest identyczna z cigiem arytmetycznym

o wartoci pocztkowej 0, kroku 5 i elemencie ostatnim 100. Pozwala to na

wykorzystanie do zdefiniowania parametru pojcia zmiennej zakresowej. Musisz
wszake pamita, e zmienna zakresowa o kroku rnym od 0 definiowana jest poprzez
podanie elementw pierwszego, drugiego i ostatniego, a nie jawnego kroku
(rysunek 4.13).
Rysunek 4.13.
Definicja parametru t
2. Wywoaj szablon wykresu dwuwymiarowego w ukadzie kartezjaskim za pomoc

skrtu klawiszowego Shift+2 lub odpowiedniej ikony z paska narzdzi Graph

(rysunek 4.12). Do pola osi poziomej wpisz definicj wzoru dla zmiennej , czyli
, a dla pola osi pionowej definicj wzoru dla zmiennej
, czyli 
rysunek 4.14. Nastpnie nacinij klawisz Enter.
Rysunek 4.14.
Wykres parametryczny

3. Zwr uwag, e przebieg pokazany na rysunku 4.14 jest niezbyt gadki, ale wynika
to z przyjtego w zadaniu do duego kroku zmiennoci parametru .
wiczenie 4.4.

Wykonaj w ukadzie kartezjaskim wykres epicykloidy danej rwnaniami parametrycznymi:

x = (1 + m) cos cos [ (1 + m) ] ,

y = (1 + m) sin sin [ (1 + m) ]
gdzie m jest parametrem przyjmujcym wartoci dodatnie wiksze od 0. Dla parametru m
przyjmij warto

5
7

Rozdzia 4.
Wykresy dwuwymiarowe

53

1. Zdefiniuj dwuargumentowy wzr funkcyjny dla zmiennej , gdzie pierwszym

argumentem jest parametr , a drugim argumentem parametr konfiguracyjny 
(rysunek 4.15). Do wprowadzenia greckiej litery wykorzystaj pasek narzdzi Greek

(polecenie Toolbars z menu rozwijanego View).

Rysunek 4.15.
Definicja zmiennej x
2. Zdefiniuj dwuargumentowy wzr funkcyjny dla zmiennej
, gdzie pierwszym
argumentem jest parametr , a drugim argumentem parametr konfiguracyjny 
(rysunek 4.16). Do wprowadzenia greckiej litery wykorzystaj pasek narzdzi

Greek (polecenie Toolbars z menu rozwijanego View).

Rysunek 4.16.
Definicja zmiennej y
3. Wywoaj szablon wykresu dwuwymiarowego w ukadzie kartezjaskim za pomoc

skrtu klawiszowego Shift+2 lub odpowiedniej ikony z paska narzdzi Graph

(rysunek 4.12). Do pola osi poziomej wpisz nazw funkcji , a dla parametru
konfiguracyjnego  wprowad zadan warto. Do pola osi pionowej wpisz nazw
funkcji
, a dla parametru konfiguracyjnego  wprowad zadan warto (rysunek
4.17). Nastpnie nacinij klawisz Enter.
Rysunek 4.17.
Wykres epicykloidy
dla parametru
konfiguracyjnego 5/7

Formatowanie wykresu kartezjaskiego

Formatowanie wykresu kartezjaskiego obejmuje:

wywietlenie pionowych linii siatki, wartoci liczbowych oraz podziau siatki
dla zmiennej niezalenej,

wywietlenie poziomych linii siatki, wartoci liczbowych oraz podziau siatki
dla zmiennej zalenej,

ustalenie koloru, gruboci i typu linii prezentujcej dany przebieg,

wywietlenie lub ukrycie tytuu i legendy wykresu.
Do formatowania wykresu suy okno Formatting Currently Selected X-Y Plot (rysunek
4.18). Okno to moe by wywoane albo poprzez dwukrotne kliknicie lewym klawiszem
myszy wybranego wykresu biegunowego, albo poprzez wybranie polecenia X-Y Plot w podmenu Grap, znajdujcym si w menu rozwijanym Format (rysunek 4.19).

54

Mathcad. wiczenia

Rysunek 4.18.
Zakadka X-Y Axes
w oknie Formatting
Currently Selected
X-Y Plot

Rysunek 4.19.
Polecenie X-Y Plot
w podmenu Graph
w menu Format

Okno Formatting Currently Selected Polar Plot jest wyposaone w cztery zakadki:

X-Y Axes suy do formatowania ukadu wsprzdnych (rysunek 4.18);

Traces suy do formatowania linii, prezentujcych przebiegi, i do wywietlania
legendy wykresu (rysunek 4.20);
Rysunek 4.20.
Zakadka Traces
w oknie Formatting
Currently Selected
X-Y Plot

Labels suy do wywietlania i pozycjonowania tytuu wykresu (rysunek 4.21);

Rozdzia 4.
Wykresy dwuwymiarowe

55

Rysunek 4.21.
Zakadka Labels
w oknie Formatting
Currently Selected
X-Y Plot

Defaults suy do przywracania domniemanych ustawie wykresu lub przyjcia

ustawie wykresu biecego jako domniemanych dla arkusza (rysunek 4.22).
Rysunek 4.22.
Zakadka Defaults
w oknie Formatting
Currently Selected
X-Y Plot

wiczenie 4.5.
2

Wykonaj wykres funkcji y =

3x + 2
2

3x + 1

Linii przebiegu nadaj kolor niebieski i grubo 2. Wywietl pionowe i poziome linie
siatki odniesienia. Zakres osi poziomej podziel na cztery przedziay, zakres osi pionowej
podziel na dwa przedziay. Wykresowi nadaj tytu Fala.
1. Zdefiniuj funkcj
 zgodnie z powyszym wzorem (rysunek 4.23).
Rysunek 4.23.
Definicja funkcji

2. Wywietl szablon wykresu kartezjaskiego. Do pola dolnego wpisz nazw zmiennej

ktowej , a do pola bocznego funkcj  rysunek 4.24. Nastpnie nacinij

klawisz Enter.

56

Mathcad. wiczenia

Rysunek 4.24.
Wykres funkcji
w formatowaniu
standardowym

3. Kliknij wykres dwa razy lewym klawiszem myszy, aby wywoa okno Formatting

Currently Selected X-Y Plot. Wybierz zakadk X-Y (rysunek 4.25). W ramce X-Axis
zaznacz opcj Grid Lines. Odblokuj opcj Auto Grid i do pola Number of Grids
wpisz warto . W ramce Y-Axis zaznacz opcj Grid Lines, odblokuj opcj Auto
Grid i do pola Number of Grids wpisz liczb (rysunek 4.25). Zamknij okno przez
nacinicie klawisza Enter. Na wykresie pojawi si linie siatki odniesienia
(rysunek 4.26).
Rysunek 4.25.
Ustawienia
w zakadce X-Y Axes

Rysunek 4.26.
Wykres z naniesionymi
liniami siatki
odniesienia

4. Kliknij wykres dwa razy lewym klawiszem myszy, aby wywoa okno Formatting

Currently Selected X-Y Plot. Wybierz zakadk Traces. Dla przebiegu trace1 zmie
ustawienie Color na blu, a ustawienie Weight na 2 (rysunek 4.27). Nastpnie nacinij
klawisz Enter. Na wykresie linia przebiegu ulegnie pogrubieniu, a jej kolor zmieni
si na niebieski (rysunek 4.28).
5. Kliknij wykres dwa razy lewym klawiszem myszy, aby wywoa okno Formatting

Currently Selected X-Y Plot. Wybierz zakadk Labels. W polu Title wpisz tytu
Fala i zaznacz opcj Show Title (rysunek 4.29). Nastpnie nacinij klawisz Enter.
Nad wykresem pojawi si wpisany tytu (rysunek 4.30).

Rozdzia 4.
Wykresy dwuwymiarowe

Rysunek 4.27.
Ustawienia
w zakadce Traces

Rysunek 4.28.
Wykres ze zmienionym
kolorem linii przebiegu

Rysunek 4.29.
Ustawienia
w zakadce Labels

Rysunek 4.30.
Wykres z naniesionym
tytuem

57

58

Mathcad. wiczenia

Wykres funkcyjny w ukadzie biegunowym

Wykres taki moe by wykonany dla trzech wariantw danych:

wektora wartoci kta wodzcego i wektora wartoci promienia wodzcego,

wektora wartoci kta wodzcego i wzoru funkcyjnego dla promienia wodzcego,

wycznie wzoru funkcyjnego dla promienia wodzcego i zakresu zmiennoci kta
wodzcego.
Do wywoania szablonu wykresu dwuwymiarowego w ukadzie kartezjaskim suy albo
skrt klawiszowy Ctrl+7, albo odpowiednia ikona na pasku narzdzi Graph (rysunek 4.31).
Rysunek 4.31.
Ikona ukadu biegunowego
na pasku narzdzi Graph

wiczenie 4.6.

Narysuj w ukadzie biegunowym dwa wykresy owalu Cassiniego, zdefiniowanego wzorem

r=

cos 2 +

cos 2 + m 1 ,

gdzie m jest parametrem konfiguracyjnym. Dla wykresw przyjmij wartoci parametru

konfiguracyjnego m = 1 (krzywa nosi wwczas nazw lemniskata) oraz m = 1.05.
1. Zdefiniuj dwuargumentow funkcj  zgodnie z powyszym wzorem (rysunek 4.32).
Rysunek 4.32.
Definicja funkcji
owalu Cassiniego
2. Wywoaj szablon wykresu w ukadzie biegunowym (rysunek 4.33), stosujc albo skrt

klawiszowy Ctrl+7, albo odpowiedni ikon z paska narzdzi Graph (rysunek 4.31).
Rysunek 4.33.
Szablon wykresu
w ukadzie biegunowym

Rozdzia 4.
Wykresy dwuwymiarowe

59

3. Do pola, znajdujcego si poniej szablonu, wpisz oznaczenie kta wodzcego ,

natomiast do pola, znajdujcego si obok szablonu, wpisz nazw funkcji  z konkretn
wartoci  wynoszc  ( rysunek 3.34).
Rysunek 4.34.
Wykres lemniskaty

4. Powtrz kroki 2. i 3. dla wartoci parametru  wynoszcej   (rysunek 4.35).

Rysunek 4.35.
Wykres owalu
Cassiniego dla
wartoci m = 1.05

wiczenie 4.7.

Narysuj w ukadzie biegunowym wykres trjlistnej koniczynki wg wzoru r ( ) = cos

3
2

1. Wpisz wzr definiujcy funkcj (rysunek 4.36).

Rysunek 4.36.
Definicja funkcji
promienia wodzcego
2. Wywoaj szablon wykresu w ukadzie biegunowym. Do pola dolnego wpisz oznaczenie

kta wodzcego, a do pola bocznego wpisz funkcj promienia wodzcego (rysunek 4.37).
Rysunek 4.37.
Wykres trjlistnej
koniczynki

60

Mathcad. wiczenia

Wykres parametryczny w ukadzie biegunowym

Wykres taki moe by wykonany dla trzech wariantw danych:

wektorw wartoci kta wodzcego i promienia wodzcego wygenerowanych
uprzednio za pomoc parametru;

dwch wzorw funkcyjnych kta wodzcego i promienia wodzcego z jawnym
podaniem uprzednio zdefiniowanego parametru; pozwala to na kontrolowanie zakresu
zmiennoci parametru;

dwch wzorw funkcyjnych kta wodzcego i promienia wodzcego z podaniem
formalnego, wczeniej niezdefiniowanego parametru; program przyjmuje dla tego
parametru pewien domniemany zakres zmiennoci.
Do wywoania szablonu wykresu dwuwymiarowego w ukadzie biegunowym suy albo
skrt klawiszowy Ctrl+7, albo odpowiednia ikona na pasku narzdzi Graph (rysunek 4.31).
wiczenie 4.8.

Wykonaj wykres biegunowy przebiegu zadanego wzorami parametrycznymi

= 2 cos t
.

r = 1 + t + sin t
2

1. Zdefiniuj funkcj zalen od parametru  (rysunek 4.38).

Rysunek 4.38.
Definicja funkcji
kta wodzcego
2. Zdefiniuj funkcj  zalen od parametru  (rysunek 4.39).
Rysunek 4.39.
Definicja funkcji
promienia wodzcego
3. Wywoaj szablon wykresu w ukadzie biegunowym. Do pola dolnego wpisz funkcj

definiujc kt wodzcy, a do pola bocznego funkcj definiujc promie wodzcy

(rysunek 4.40).
Rysunek 4.40.
Parametryczny
wykres w ukadzie
biegunowym

Rozdzia 4.
Wykresy dwuwymiarowe

61

Formatowanie wykresu biegunowego

Formatowanie wykresu biegunowego obejmuje:

wywietlanie radialnych linii siatki, wartoci liczbowych oraz podzia siatki dla kta
wodzcego,

wywietlanie obwodowych linii siatki, wartoci liczbowych oraz podzia siatki
dla promienia wodzcego,

ustalanie koloru, gruboci i typu linii prezentujcej dany przebieg,

wywietlanie lub ukrywanie tytuu i legendy wykresu.
Do formatowania wykresu suy okno Formatting Currently Selected Polar Plot (rysunek
4.41). Okno to moe by wywoane albo poprzez dwukrotne kliknicie lewym klawiszem myszy wybranego wykresu biegunowego, albo poprzez wybranie polecenia Polar Plot
w podmenu Graph, znajdujcym si w menu rozwijanym Format (rysunek 4.42).
Rysunek 4.41.
Zakadka Polar Axes
w oknie Formatting
Currently Selected
Polar Plot

Rysunek 4.42.
Polecenie Polar Plot
w podmenu Graph
w menu Format

Okno Formatting Currently Selected Polar Plot jest wyposaone w cztery zakadki:

Polar Axes suy do formatowania ukadu wsprzdnych (rysunek 4.41);

62

Mathcad. wiczenia

Traces suy do formatowania linii, prezentujcych przebiegi, i do wywietlania

legendy wykresu (rysunek 4.43);
Rysunek 4.43.
Zakadka Traces
w oknie Formatting
Currently Selected
Polar Plot

Labels suy do wywietlania i pozycjonowania tytuu wykresu (rysunek 4.44);

Rysunek 4.44.
Zakadka Labels
w oknie Formatting
Currently Selected
Polar Plot

Defaults suy do przywracania domniemanych ustawie wykresu lub przyjcia

ustawie wykresu biecego jako domniemanych dla arkusza (rysunek 4.45).
Rysunek 4.45.
Zakadka Defaults
w oknie Formatting
Currently Selected
Polar Plot

wiczenie 4.9.

Wykonaj wykres spirali Archimedesa r = 2 . Ustaw dla linii przebiegu kolor niebieski.
Wywietl siatk kta wodzcego co 45o. Ponad wykresem wywietl tytu Spirala Archimedesa.
1. Zdefiniuj funkcj r = 2 (rysunek 4.46).

Rozdzia 4.
Wykresy dwuwymiarowe

63

Rysunek 4.46.
Definicja spirali
Archimedesa
2. Wywietl szablon wykresu biegunowego. Do pola dolnego wpisz nazw zmiennej
ktowej , a do pola bocznego funkcj promienia wodzcego (rysunek 4.47).

Nastpnie nacinij klawisz Enter.

Rysunek 4.47.
Wykres spirali
Archimedesa
w ukadzie
biegunowym

3. Kliknij wykres dwa razy lewym klawiszem myszy, aby wywoa okno Formatting

Currently Selected Polar Plot. Wybierz zakadk Polar Axes (rysunek 4.41). W ramce
Radial zaznacz opcj Grid Lines. W ramce Angular zaznacz opcj Grid Lines,
odblokuj opcj Auto Grid i do pola Number of Grids wpisz liczb  (rysunek 4.48).
Liczba ta wynika z podziau kta penego przez 45o. Zamknij okno przez nacinicie
klawisza Enter. Na wykresie pojawi si linie siatki odniesienia (rysunek 4.49).
Rysunek 4.48.
Ustawienia
w zakadce Polar Axes

Rysunek 4.49.
Wykres z naniesionymi
liniami siatki
odniesienia

4. Kliknij dwa razy lewym klawiszem myszy w wykres, aby wywoa okno Formatting

Currently Selected Polar Plot. Wybierz zakadk Traces. Dla przebiegu trace1
zmie ustawienie Color na blu (rysunek 4.50). Nastpnie nacinij klawisz Enter.
Na wykresie kolor linii przebiegu ulegnie zmianie na niebieski (rysunek 4.51).

64

Mathcad. wiczenia

Rysunek 4.50.
Ustawienia
w zakadce Traces

Rysunek 4.51.
Wykres ze zmienionym
kolorem linii przebiegu

5. Kliknij wykres dwa razy lewym klawiszem myszy, aby wywoa okno Formatting

Currently Selected Polar Plot. Wybierz zakadk Labels. W polu Title wpisz tytu
Spirala Archimedesa i zaznacz opcj Show Title (rysunek 4.52). Nastpnie nacinij
klawisz Enter. Nad wykresem pojawi si wpisany tytu (rysunek 4.53).
Rysunek 4.52.
Ustawienia
w zakadce Labels

Rysunek 4.53.
Wykres z naniesionym
tytuem