IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE
ZAMW DRUKOWANY KATALOG

Firefox. Nie klikaj

w niebieskie e!
Autor: Scott Granneman
Tumaczenie: Bartomiej Moczulski
ISBN: 83-246-0129-5
Tytu oryginau: Dont click on the blue e!
Format: B5, stron: 232

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Czy kiedykolwiek zdarzyo Ci si zdoby w internecie co, co raczej nie powinno by

zainstalowane na Twoim komputerze? Ile razy Twj komputer ratowao jedynie
skuteczne oprogramowanie antywirusowe? Czy wiesz, ile programw szpiegujcych,
dialerw i innych niepodanych goci znalazo si na Twoim dysku twardym z powodu
luk w zabezpieczeniach przegldarki internetowej? Aplikacji, ktr stosuje niemal kady,
kto korzysta z internetu. Nie uwaasz, e nadszed czas, aby zacz uywa
bezpieczniejszej przegldarki, dostpnej nieodpatnie i wyposaonej w dziesitki
ciekawych i przydatnych funkcji?
Dziki ksice Firefox. Nie klikaj w niebieskie e! odkryjesz alternatywn przegldark
internetow Firefox. Dowiesz si, skd j pobra, jak zainstalowa i skonfigurowa.
Poznasz jej narzdzia i moliwoci. Nauczysz si korzysta z paneli i zintegrowanych
mechanizmw przeszukiwania stron WWW. Zainstalujesz rozszerzenia, zablokujesz
wyskakujce okienka i zabezpieczysz si przed atakami z internetu. Przekonasz si,
jak doskonaym narzdziem jest Firefox.
Pocztki internetu i wojny przegldarek
Pobieranie i instalacja Firefoksa
Importowanie zakadek z innych przegldarek
Korzystanie z profili
Paski narzdzi i menu Firefoksa
Instalowanie rozszerze i dodatkowych paskw narzdziowych
Korzystanie z kanaw RSS
Blokowanie wyskakujcych okienek i animacji Flash
Modyfikowanie interfejsu uytkownika

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Spis treci
Wstp ........................................................................................................................................ 5
1. Problem z niebieskim e ................................................................................................ 11
Dawno, dawno temu w internecie
Mosaic
Netscape
Microsoft, IE i wojny przegldarek
Dalekosine plany si opacaj
IE i Windows bliniaki syjamskie
Niebieskie e achillesowa pita w bezpieczestwie Windows
Czerwona jaszczurka i jej dzieci
Gdzie dowiedzie si wicej

12
16
18
19
24
28
29
33
36

2. Instalacja i konfiguracja Firefoksa .............................................................................. 43

Instalowanie Firefoksa
Pierwsze uruchomienie Firefoksa
Uruchamianie Firefoksa
Tak jak lubicie opcje
Dostosowywanie paska narzdzi
Pomocy!
Profile Firefoksa
Gdzie dowiedzie si wicej

44
48
51
53
61
62
64
68

3. Moliwoci Firefoksa ...................................................................................................71

Pocztek pracy z Firefoksem
Aby ycie byo prostsze
Paski boczne
Menedery
Gdzie dowiedzie si wicej

72
90
95
97
104

4. Niezwyke rozszerzenia Firefoksa ............................................................................105

Wtyczki multimedialne i nie tylko
Motywy, czyli zmiana wygldu przegldarki
Rozszerzenia Firefoksa
Gdzie dowiedzie si wicej

106
110
114
131

5. Firefox dla zaawansowanych ....................................................................................137

Wyszukiwanie
Dynamiczne zakadki
Zwalczanie internetowych mieci
Bezpieczestwo i prywatno
Zaawansowana konfiguracja
Wspomcie Firefoksa!
Gdzie dowiedzie si wicej

138
142
145
155
159
165
167

A Inne przegldarki internetowe ..................................................................................173

B Opcje Firefoksa ...........................................................................................................197
Skorowidz ...................................................................................................................219

Spis treci

1
PROBLEM
Z NIEBIESKIM E

Problem z niebieskim e

11

lipca 2004 roku US-CERT1 ogosi raport w odpowiedzi na nowe, przeraajce zagroenie.

24 czerwca 2004, kiedy rozpoczo si szalestwo nazwane pniej Download.Ject, infekcja rozprzestrzenia si po sieci. Hakerzy podstpnie uzyskali dostp do serwerw
WWW rnych bankw, sklepw, serwisw aukcyjnych i wyszukiwarek, korzystajc z luki
w oprogramowaniu Microsoft IIS. Po przejciu serwerw hakerzy umiecili na nich swj program
w taki sposb, e wystarczyo samo otwarcie strony internetowej, by podstpnie zainstalowa
si on w komputerze. Ten may, lecz potny program nie tylko otwiera w komputerze tyln
furtk pozwalajc hakerom przej nad nim kontrol bez wiedzy uytkownika, ale instalowa
keylogger oprogramowanie rejestrujce naciskane przez uytkownika klawisze w celu przechwytywania hase i numerw kart kredytowych podczas ich wpisywania.
Nie wspomniaem o jednym szczegle eby sta si ofiar tego ataku, trzeba byo uywa
przegldarki dostarczanej przez Microsoft czyli Internet Explorera (IE). Jeli kto uywa jakiejkolwiek innej przegldarki, by cakowicie bezpieczny. Zagroenie go nie dotyczyo.

US-CERT zaproponowa w swoim raporcie zastosowanie kilku rodkw zapobiegawczych, ale

jeden z nich przyku uwag administratorw i uytkownikw na caym wiecie. Zalecano w nim
uywanie innej przegldarki. Tak jest przegldarka Microsoftu bya na tyle niebezpieczna,
e eksperci z Departamentu Bezpieczestwa Wewntrznego radzili uywa czego innego.
Nie wygldao to dobrze. Jak mogo doj do tego, e program uywany przez 90% uytkownikw komputerw na caym wiecie uatwi przestpcom kradzie numerw kart kredytowych?
Czy istnieje jaka alternatywa? Czy jestemy skazani na uywanie oprogramowania penego
bdw?
Aby odpowiedzie na te pytania, trzeba spojrze wstecz, na histori przegldarek internetowych.

Dawno, dawno temu w internecie

Zanim powstaa sie WWW, istniay rne inne sposoby porozumiewania si przez internet,
takie jak wci popularna poczta elektroniczna e-mail, telnet (uywany do zdalnej pracy na komputerach i do uruchamiania na nich programw w trybie linii polece), Usenet (znany te pod
nazw grupy dyskusyjne) i FTP (pozwalajcy na transfer plikw). Istniaa te taka usuga, jak
Gopher pozwalaa ona uytkownikom na przegldanie w poszukiwaniu informacji katalogw
na serwerach powizanych w jedn spjn struktur. Wszystkim tym technologiom (z wyjtkiem poczty elektronicznej) brakowao jednak czego, co pozwolioby na ich rozpowszechnienie atwoci uywania, prostoty i dostpnych zasobw.
Tim Berners-Lee naukowiec pracujcy w CERN2 opracowa w 1990 roku usug World
Wide Web jako narzdzie pozwalajce naukowcom z caego wiata dzieli si swoimi artykuami bez obawy o zgodno uywanych przez nich systemw operacyjnych i edytorw tekstu. Dokumenty (a wkrtce potem take ilustracje) byy przechowywane na serwerach WWW
komputerach, ktre cierpliwie czekay na zapytania o tekst lub obrazki i wysyay zamwione
1

Skrt od ang. United States Computer Emergency Readiness Team instytucja czca Departament Bezpieczestwa Wewntrznego Stanw Zjednoczonych z prywatnym i publicznym sektorem gospodarki zwizanym
z ochron amerykaskiej infrastruktury internetowej.

Skrt od fr. Conseil Europen pour la Recherche Nucleaire Europejskiej Organizacji Bada Jdrowych.

12

Rozdzia 1. Problem z niebieskim e

dane kademu, kto o nie poprosi. Programy pobierajce dane z serwerw zostay nazwane przegldarkami z uwagi na to, e odzwierciedlay ide WWW szukanie informacji byo tak proste,
jak ich zwyczajne przegldanie.

Na samym pocztku
Pierwszy na wiecie serwer WWW, pracujcy na komputerze z systemem operacyjnym NeXT,
by dostpny pod adresem http://info.cern.ch (dzi ten adres ju nie istnieje). Pierwsz stron
zawierajc uyteczne informacje bya ksika telefoniczna pracownikw CERN (strona ta
wci jest dostpna pod adresem http://www.w3.org/History/19921103-hypertext/hypertext/WWW/
TheProject.html). Serwer zosta udostpniony publicznie 25 grudnia 1990 roku. Pierwszy serwer WWW w Stanach Zjednoczonych mieci si w Stanford Linear Accelerator Center (SLAC)
w Kalifornii. Przechowywa on obszern kolekcj streszcze artykuw z zakresu fizyki3.

Pierwsze przegldarki byy bardzo proste, ale jak na swoje czasy oferoway niezwyke
moliwoci. Mona byo za ich pomoc atwo poczy si z innym komputerem, przeczyta
umieszczone tam przez kogo informacje, a nawet uywa hiperczy do przeskakiwania od
jednego serwera do drugiego! Sie WWW pocztkowo opracowano dla komputerw produkowanych przez NeXT (firm zaoon przez Stevea Jobsa po tym, jak zosta zmuszony do opuszczenia Apple w 1985 roku). Poniewa byy one w stanie wywietla ikony i obrazki, pierwsze
przegldarki take potrafiy czy tekst z ilustracjami. Rysunek 1.1 pokazuje jedn z nich w akcji.
Berners-Lee nazwa swoj przegldark odpowiednio do tego, do czego suya innymi sowy, do korzystania z sieci World Wide Web uywano przegldarki WorldWideWeb. Poniewa
jednak w tamtych czasach niewiele osb korzystao z komputerw NeXT, Berners-Lee postanowi opracowa rwnie tekstow wersj przegldarki, gotowej do uycia na prawie kadym komputerze i to za porednictwem telnetu najpopularniejszego wwczas sposobu
korzystania z sieci. Rysunek 1.2 pokazuje, jak wygldao korzystanie z tej wersji przegldarki,
nazywanej przegldark wierszow (lub liniow) CERN4. Rysunek przedstawia cakowicie
wspczesn stron http://www.wikipedia.org).
Jak sama nazwa wskazuje, przegldarka tekstowa nie potrafia wywietla obrazkw, a jedynie
tekst. Uytkownik, ktry chcia uy hipercza, musia wpisa na dole ekranu jego numer
i nacisn Enter. Nie istniay wtedy strony domowe, zakadki ani adne inne udogodnienia,
ktre s dla nas oczywistymi elementami wspczesnych przegldarek. Ale dla tych, ktrzy
kilkanacie lat temu korzystali z internetu, przegldarka wierszowa CERN i przegldarka
WorldWideWeb byy objawieniem.

Hipertekst
Przegldarki tekstowe wci s uywane, cho od swojej pierwszej wersji przeszy dug drog.
Jedn z takich przegldarek Lynksa dokadniej opisz w dodatku A.

Pierwszy polski serwer WWW mia podobne korzenie i zosta uruchomiony w sierpniu 1993 roku na Wydziale
Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego przyp. tum.

Jej nazwa oryginalna to CERN line-mode browser przyp. tum.

Dawno, dawno temu w internecie

13

Rysunek 1.1. Strony WWW w 1990 wcale nie wyglday le na komputerach NeXT
(rysunek pochodzi z witryny http://www.w3.org/History.html i jest wasnoci T. Bernersa-Lee)

Rysunek 1.2. Pierwsza przegldarka tekstowa do korzystania z sieci WWW

Prostota wczesnej sieci WWW inspirowaa niektrych ludzi do opracowywania wasnych przegldarek. Krtko po powstaniu World Wide Web Tony Johnson stworzy program Midas,
a w 1991 Pei-Yuan Wei udostpni Viol (pokazan na rysunku 1.3). Obie te przegldarki
14

Rozdzia 1. Problem z niebieskim e

Rysunek 1.3. Viola, jedna z pierwszych przegldarek graficznych

potrafiy wywietla grafik, tabele i formularze. Obie pracoway wycznie na systemach Unix,
co w pewnym stopniu ograniczao ich popularno (przypomn, e byy to czasy wersji 3.0
i 3.1 systemu Windows, a maszyny uniksowe wci byy o lata wietlne przed komputerami
pracujcymi pod kontrol systemw Microsoftu).
W kwietniu 1993 Berners-Lee podj tak dalekosin decyzj, e jej bezporedni konsekwencj jest nawet ksika, ktr w tej chwili czytacie. Przekona mianowicie CERN do przeniesienia
praw do sieci WWW i caego zwizanego z jej obsug kodu do tzw. domeny publicznej. Innymi sowy, od tego momentu nikt nie mg by wacicielem WWW i nikt nie mg pobiera
za korzystanie z niej ani rozwijanie zwizanych z ni technologii adnych opat.
Berners-Lee i CERN zdecydowali si wic nie czerpa korzyci ze stworzenia sieci WWW,
co byo nie tylko zaskakujco hojnym darem dla spoeczestwa, ale i posuniciem wizjonerskim.
Jeli CERN nalegaby na licencjonowanie opracowanej przez siebie technologii, nigdy nie rozpowszechniaby si ona tak szeroko. Mielibymy najprawdopodobniej do czynienia z oddzielonymi od siebie wyspami serwisw WWW, dostpnymi dla wybranych uytkownikw, a nie
z jedn oglnie dostpn sieci, jak znamy obecnie.

Dawno, dawno temu w internecie

15

Mosaic
Rwnie w kwietniu 1993 roku Narodowe Centrum Zastosowa Superkomputerw (NCSA
skrt od ang. National Center for Supercomputing Applications) przy Uniwersytecie Illinois
w Urbana-Champaign udostpnio program Mosaic 1.0 dla Uniksa (wersja 1.0 dla systemw
Windows i Mac OS pojawia si w grudniu tego samego roku). By to duy krok naprzd
udostpniono program, ktry zapocztkowa wielk popularno WWW. Jak wida na rysunku 1.4, Mosaic wyglda bardzo podobnie do wspczesnych przegldarek zawiera menu,
przyciski, pasek adresu i rysunki wywietlane wewntrz strony WWW, a nie w oddzielnych
oknach (tak, wanie tak byy wczeniej wywietlane obrazki).

Rysunek 1.4. NCSA Mosaic dla Windows (ilustracja jest wasnoci Uniwersytetu Manchester)

Zasuone pochway
Zasugi Tima Bernersa-Lee, jego osignicia techniczne i hojno zostay ostatecznie dostrzeone.
15 czerwca 2004 Finlandia przyznaa mu pierwsz w historii Nagrod Millenium w wysokoci
jednego miliona euro za wybitn innowacyjno bezporednio poprawiajc jako ycia ludzi,
opart na wartociach humanistycznych i stymulujc rozwj globalnej ekonomii. Tymczasem
16 lipca 2004 krlowa Elbieta II nadaa mu tytu szlachecki i order Imperium Brytyjskiego.
Dla nas jest to wic dzisiaj Sir Tim! Wicej informacji o odznaczeniach Sir Tima mona
znale w artykuach umieszczonych pod adresami http://www.technologyawards.org/index.php?
article_id=4177 i http://news.bbc.co.uk/1/hi/technology/3899723.stm.

Kto sta za stworzeniem przegldarki Mosaic? Jedn z tych osb by Eric Bina pracownik
NCSA, drug za Marc Andreessen, ktry nie ukoczy jeszcze wwczas nawet studiw na
Uniwersytecie Illinois. To wanie Andreessen by odpowiedzialny za opracowanie kilku wanych funkcji. Nie wida ich wprawdzie na rysunku 1.4, ale to one sprawiy, e przegldarka
ta wyrniaa si na tle innych. Na przykad bya pierwsz atw w uyciu przegldark, ktr
zwykli uytkownicy internetu mogli bez trudu pobra i zainstalowa (naley tu podkreli,
16

Rozdzia 1. Problem z niebieskim e

e w 1993 sowo zwyky dzi oznaczaoby raczej do zaawansowany). Co wicej, Andreessen wsppracowa z uytkownikami swojego programu wysuchiwa ich ycze i narzeka, a potem dostosowywa do nich nastpne wersje aplikacji. Pomaga te tym uytkownikom, ktrzy jego pomocy potrzebowali. Rezultatem byo powstanie najbardziej przyjaznej ze
wszystkich przegldarek wczesnych lat 90., jedynej wystarczajco dobrej i wystarczajco atwej
w uyciu, eby trafi do kadego uytkownika.
Mosaic mia dobr pras, a wieci o nim rozeszy si szybko po caym internecie jeli kto
chcia korzysta w nowoczesny sposb ze wszystkich dobrodziejstw sieci, powinien by zainstalowa w swoim komputerze przegldark Mosaic. Ponisze wycinki z postw w grupach dyskusyjnych pozwol Wam zrozumie, jak ekscytujcym cudem wczesnej techniki bya ta przegldarka:
Richard Melick, 17 listopada 1993:
Wczoraj w nocy postawiem na moim komputerze Mosaic i musz wszystkim powiedzie,
e wyglda wietnie! NCSA pokazao nam, jak bdzie wyglda przyszo internetu
Myl, e ten program naprawd wygrywa z innymi! Polecam kademu uytkownikowi
Windows z czem do internetu.
Arnold Bloemer, 10 grudnia 1993:
Jeli jeszcze nie uywacie wersji 2.0 przegldarki Mosaic dla X, to jak najszybciej j zaktualizujcie! Nie bdziecie aowa. Szacunek dla Erika Biny i Marca Andreessena deweloperw NCSA Mosaic Ich praca pomaga zrewolucjonizowa sposb patrzenia na sie.
Joe Kohn, 8 marca 1994
Zobaczyem ostatnio po raz pierwszy Mosaic i szczka mi opada To, co zobaczyem,
mnie zamurowao. Mosaic pozwala na surfowanie po sieci przy uyciu myszy. To niesamowite, uywam internetu od 2 lat, ale kiedy zobaczyem t przegldark, to jakbym zobaczy co zupenie nowego. Zobaczyem przyszo. Od bardzo dawna (a moe nawet jeszcze
nigdy) nie widziaem czego, co zrobioby na mnie takie wraenie. Chc to mie. I to ju!
Nenette Alejandria, 24 marca 1994
NA PRAWDE kocham Mosaic! cigam tony rnych rzeczy! I tak jak pisaa Aimee
to jest niesamowite! Tego si nie da opisa, musicie sprbowa sami.
Przegldarka Mosaic bya fenomenalnym sukcesem i pomoga spopularyzowa wci jeszcze mod World Wide Web. W cigu zaledwie kilku miesicy ruch w internecie zwizany
z przegldaniem stron WWW wzrs o 10 000%, a kadego dnia uytkownicy pobierali kolejne 1000 kopii programu (dzi nie wyglda to na du liczb, ale pamitajcie, jak niewielka
bya w latach 1993 1994 spoeczno internautw).

Kapsua czasu
Jako fantastyczny artefakt z tamtych czasw polecam artyku w magazynie Wired z padziernika
1994. Nosi on tytu The (Second Phase of the) Revolution Has Begun, a przeczyta go mona pod
adresem http://www.wired.com/wired/archive/2.10/mosaic_pr.html. Oto jego pocztek: Nie ogldajcie
si za siebie. Prodigy, AOL i Compuserve szybko si zestarzay. Wszystko wskazuje na to, e to
przegldarka Mosaic i jej interfejs stan si wiatowym standardem. W 1994 roku wygldao to
jak najbardziej prawdopodobnie.

Mosaic

17

Netscape
Jim Clark, dobrze prosperujcy zaoyciel Silicon Graphics, Inc. (SGI), dostrzeg komercyjne moliwoci drzemice w przegldarce Mosaic i w samej sieci WWW. W kwietniu 1994 roku stworzy firm Mosaic Communications Corporation (namawiajc do wsppracy Marka Andreessena
i kilku innych dotychczasowych pracownikw NCSA), ktra miaa tworzy, reklamowa i sprzedawa przegldarki, serwery WWW i wszelkie zwizane z nimi usugi i programy. 13 padziernika 1994 wieo opierzona firemka udostpnia pierwsz wersj beta swojej nowej
przegldarki, nazwanej Mosaic Netscape. Bya ona dostpna bezpatnie dla osb prywatnych
i pracownikw naukowych, ale firmy musiay ju zapaci 99 dolarw za kadego uytkownika (dzi wydaje si to szalon cen, ale pamitajcie to by rok 1994, sie WWW bya nowoci, a Microsoft nie uczyni jeszcze norm bezpatnych przegldarek). Uniwersytet stanu
Illinois mia jednak pretensje do nazwy Mosaic i w listopadzie 1994 roku zmusi Clarka i Andreessena do zmiany nazwy firmy na Netscape Communications Corporation.

W blasku reflektorw
Wkrtce potem Netscape i Internet Explorer odcigny uwag internautw od przegldarki
Mosaic. W kocu, w styczniu 1997 roku, dugo po tym, jak przegldarka przestaa by
powszechnie uywana, NCSA zdecydowaa si na zaprzestanie jej rozwijania.

Pod now nazw firma wci dya do celu, ktrym byo stworzenie od podstaw przegldarki
lepszej ni Mosaic. Chodzio o co, co zmiadyoby ten popularny program tak, jak Godzilla
miadya Tokio. Nazwa nowego produktu? Mozilla poczenie zabjcy przegldarki
Mosaic i Godzilli. Dla utrwalenia nowej nazwy w sieci zaczy si pojawia artobliwe ilustracje z zielon jaszczurk.
Netscape wypuci swoj pierwsz przegldark (oficjalnie nazwan Navigator 1.0, ale powszechnie znan po prostu jako Netscape) w grudniu 1994, a ta wystartowaa jak rakieta (okno
pierwszego oficjalnego wydania widnieje na rysunku 1.5).
Netscape by przegldark lepsz ni Mosaic, a poza tym by dostpny w wersjach dla wyjtkowo wielu systemw operacyjnych, takich jak Windows, Mac OS, Linux, OS/2, Solaris, BSD,
IRIX, AIX i HP-UX. Firma i jej produkt byy opisywane w niezliczonych artykuach i wzmiankach w miar, jak Internet i WWW staway si coraz powszechniejszymi sowami nie tylko
wrd informatykw. W zasadzie dla wielu osb Netscape to po prostu by internet. Szybko
Netscape Navigator zyska 90% udziau w rynku przegldarek, a uytkownicy niecierpliwie
zaczli przyglda si wersjom beta tego, co miao si sta Navigatorem 2.0. Netscape by
u szczytu sawy
I wtedy na horyzoncie pojawi si Microsoft.

18

Rozdzia 1. Problem z niebieskim e

Rysunek 1.5. Netscape Navigator 1.0 z roku 1994

Wielka baka
Dzi niemal truizmem jest stwierdzenie, e niesamowite wejcie Netscapea na gied w sierpniu
1995 roku rozpoczo seri sukcesw giedowych firm informatycznych w kocu lat 90. Michael
Malone w artykule pisanym dla Forbesa 7 marca 2002 wyrazi powszechn opini, stwierdzajc,
e istotnym elementem kadego boomu technologicznego jest pojawienie si wysokich,
stymulujcych wycen przy wejciu na gied. Ostatnim razem by to Netscape, ktrego
publiczna sprzeda akcji spowodowaa finansowe trzsienie ziemi i przetara szlaki dla tysicy
nastpnych dotcomw (http://www.forbes.com/columnists/2002/03/07/0307malone.html).

Microsoft, IE i wojny przegldarek

Pod koniec 1994 roku Windows 95 (nieoficjalnie nazywany w firmie wersj Chicago) by ju
na ukoczeniu. Na tym etapie firma nie planowaa jeszcze doczania przegldarki jako elementu systemu operacyjnego. Na pocztku 1995 zarzd Microsoftu zdecydowa jednak, e przegldarka Netscapea stanowi zbyt due zagroenie i trzeba szybko stworzy wasn. W tym
czasie niedua firma o nazwie Spyglass wykupia od NCSA licencje na technologi i znaki towarowe przegldarki Mosaic i odsprzedaa je Microsoftowi jako podstaw tego, co pniej miao
si sta Internet Explorerem.
Microsoft, IE i wojny przegldarek

19

lady historii
Po dzi dzie, jeli uruchomicie Internet Explorera i wybierzecie z menu Pomoc opcj Internet
Explorer informacje, znajdziecie tam napis Na podstawie programu NCSA Mosaic ().
Dystrybuowane na podstawie umowy licencyjnej z firm Spyglass, Inc.
Umowa zobowizywaa Microsoft do pacenia firmie Spyglass kwartalnej opaty oraz przekazywania czci zyskw ze sprzeday nowej przegldarki. Poniewa Microsoft postanowi
rozdawa IE za darmo, Spyglass zobaczy tylko uamek pienidzy, ktre spodziewa si zarobi,
a konkretnie okoo 400 000 dol. Ostatecznie, po tym, jak Spyglass pozwa Microsoft do sdu
w 1997 roku, firmy zawary ugod, a Microsoft musia zapaci poszkodowanym 8 milionw
dolarw.

Jeszcze do pno, bo w czerwcu 1995 roku, pomimo zbliajcej si coraz szybciej daty ukazania si systemu Windows 95, Microsoft wci nie planowa bezpatnego doczenia do niego Internet Explorera. Explorer mia by czci pakietu Microsoft Plus! dla Windows 95, ktry
by sprzedawany jako osobny produkt.
Wtedy jednak w nastawieniu firmy nastpiy zmiany. Netscape zacz by postrzegany jako
zbyt due zagroenie, ktre powinno zosta zneutralizowane tak szybko i bezwzgldnie, jak
to tylko moliwe. Jeden z czonkw zarzdu Microsoftu mia podobno powiedzie, e naley
odci Netscapeowi powietrze. Na pierwszy ogie posza kwestia ceny. Netscape by dostpny za darmo dla szerokiej rzeszy uytkownikw, ale firmy i uytkownicy komercyjni zobowizani byli do uiszczania opat za korzystanie z programu. Pocztkowo Microsoft rwnie
planowa pobiera opat za IE rozprowadzanego razem z pakietem Plus!, ale ten pomys zosta zarzucony na rzecz rozdawania przegldarki za darmo razem z systemem operacyjnym
Windows.
Kiedy w lipcu 1995 roku nowy system Windows 95 by rozsyany do firm komputerowych, takich jak Dell, IBM czy Compaq, Internet Explorer by ju doczany jako jego cz (chocia na
osobnej dyskietce). Przegldarka bya, co prawda, cile powizana z Windows, ale producenci komputerw mieli techniczn moliwo jej zainstalowania lub usunicia bez potrzeby
zmieniania czegokolwiek w pracy systemu operacyjnego. Rwnie uytkownicy mogli j usun, uywajc opcji Dodaj/Usu Programy w Panelu Sterowania (IE 2.0 udostpnione w listopadzie 1995 oferowao t sam funkcjonalno lub jej brak). Przegldark Internet Explorer 1.0
mona podziwia na rysunku 1.6.
Aby przeszkodzi producentom sprztu w oddzielaniu nowej przegldarki od swojego systemu operacyjnego Microsoft postanowi pj o krok dalej i mocniej zwiza swoje dwa produkty. Licencje na sprzeda komputerw z zainstalowanym systemem Windows zabraniay
firmom komputerowym usuwania Internet Explorera z Windows 95. Jeeli producenci komputerw usunliby cho jedn ikon czy program z pulpitu lub menu Start produkowanych
przez siebie komputerw lub zaoferowali podczas uruchamiania instalacj obcego programu,
zmusioby ich to do zerwania umw licencyjnych albo pacenia Microsoftowi cen detalicznych,
co z kolei niwelowao i tak ju niewielki margines zysku. Przy tak twardej postawie Dell, IBM
czy inne podobne firmy praktycznie nie miay moliwoci usunicia Internet Explorera ze swoich komputerw, nie wspominajc o promowaniu przegldarki Netscapea.

20

Rozdzia 1. Problem z niebieskim e

Rysunek 1.6. Internet Explorer 1.0

Compaq postanowi sprawdzi stanowczo Microsoftu w sierpniu 1995 roku. Po podpisaniu

promocyjnych umw z kilkoma ISP5 zacz usuwa ze swoich komputerw ikon IE i zastpowa j Netscape Navigatorem. Po kilku miesicach trwania w niewygodnej dla siebie sytuacji Microsoft odpowiedzia prawdziw bomb. W licie z 31 maja 1996 firma zagrozia cakowitym zerwaniem umowy na sprzeda Windows z komputerami Compaq, o ile ten ostatni
si nie opamita i nie przywrci ikony IE. W cigu miesica ikona powrcia na pulpity. Trzeba
pamita, e Compaq sprzedawa wwczas wicej pecetw ni jakikolwiek inny partner Microsoftu. Gigant z Redmond by jednak gotw powici swj najlepszy punkt sprzeday, by
chroni swoj przegldark i zaszkodzi swojemu najwikszemu rywalowi na rynku WWW.
Na osod Microsoft w zamian za spenienie swoich da obieca Compaqowi wikszy
upust na Windows, ni mg dosta jakikolwiek inny producent sprztu komputerowego. Dodatkowo, poczwszy od marca 1998 roku, Microsoft zrzek si jakichkolwiek opat, jakie ten
producent komputerw miaby uici za korzystanie z produktw Microsoftu.
Firmy komputerowe budziy gniew Microsoftu, nawet jeli omielay si nie uywa IE w swoich wasnych sieciach. Znany amerykaski producent sprztu firma Gateway uywaa
w swoich komputerach Netscapea, ale w lutym 1997 Microsoft da jej do zrozumienia, e ta
kwestia kadzie si cieniem na stosunkach midzy firmami i jeli tylko Gateway zdecyduje si
na przejcie na IE, producent oprogramowania chtnie pokryje koszty takiej operacji. Gateway
odmwi. W konsekwencji musia paci za dodawanie do swoich komputerw licencji na Windows najwicej ze wszystkich partnerw Microsoftu.
5

ISP (skrt od ang. Internet Service Provider) firma dostarczajca usugi internetowe przyp. tum.

Microsoft, IE i wojny przegldarek

21

Za kulisami wojen przegldarek

Dlaczego Microsoft zdecydowa si na wyeliminowanie Netscape Navigatora (i kadej innej
przegldarki) z rynku sposobami, ktre zostay pniej uznane przez sdy za praktyki monopolistyczne? Dlaczego by tak nieugity wobec swoich partnerw, ktrzy rozprowadzali Windows wrd firm i uytkownikw indywidualnych dopuszczajc si praktyk uznanych przez
sdy za nielegalne? Dlaczego wreszcie wielkie firmy takie jak IBM, czy Dell uginay si pod
daniami Microsoftu?

Zaciskanie ptli
Microsoft zdecydowa si pniej na to, aby praktycznie uniemoliwi usunicie IE z IBM-w
i Delli na caym wiecie. Wykorzysta w tym celu zarwno zabezpieczenia techniczne, jak
i prawne. Uytkownicy systemu Windows 98 utknli wic w wiecie IE, co zmniejszao prawdopodobiestwo dodawania przez producentw komputerw innych przegldarek (takich jak
Netscape) i wiadczenia zwizanej z nimi pomocy technicznej. W buczucznej deklaracji wysanej swoim szefom Brad Chase wiceprezes Microsoftu owiadcza: Powiemy powok
Windows z Internet Explorerem, dziki czemu uruchomienie jakiejkolwiek innej przegldarki
bdzie dla uytkownika wstrzsajcym przeyciem.

W czasach wzlotw Netscapea Windows by, co prawda, najczciej uywanym w komputerach osobistych systemem operacyjnym, ale przegldarka stawaa si bardziej istotna ni sam
OS. Jeli uytkownik spdza wikszo czasu na korzystaniu z przegldarki, nie miao wikszego znaczenia, jakiego uywa systemu. A Netscape dziaa take na wielu innych systemach
operacyjnych, takich jak Mac OS, Unix i raczkujcy wwczas Linux. Aby chroni Windows
przed marginalizacj, w interesie Microsoftu leao utrudnienie do granic moliwoci uywania
przegldarki innej ni IE. Firma wietnie zdawaa sobie spraw, e wiedza zdecydowanej wikszoci uytkownikw na temat komputerw jest do maa i zainstalowanie dodatkowego oprogramowania pobranego z internetu bdzie stanowio dla nich problem, ktrego nie bd mogli
(lub chcieli) pokona. Przegldarka zainstalowana fabrycznie w nowym komputerze bdzie
wic najprawdopodobniej przegldark uywan przez uytkownika. Std spraw najwyszej
wagi byo dla Microsoftu zmuszenie firm sprzedajcych komputery do takiego postpowania,
aby ich klienci nie mieli moliwoci wyboru pomidzy IE a Netscapeem.
Producentom komputerw mogo si to nie podoba, ale ostatecznie nie mieli innego wyjcia
musieli zgodzi si na stawiane warunki. Jeli klient kupi nowy komputer od Gatewaya
i mia problem z zainstalowanym oprogramowaniem, dzwoni do Gatewaya, a nie do Microsoftu. Taka rozmowa obciaa kosztami Gatewaya. Jeli na komputerze miay by zainstalowane fabrycznie dwie przegldarki, Gateway musia wyda dodatkowe pienidze, aby upewni si, e obydwie wsppracuj ze wszystkimi innymi programami, bo brak takiej zgodnoci
oznaczaby wicej telefonw z probami o pomoc i wiksze koszty utrzymania dziau pomocy technicznej. Jasno z tego wynika, e w finansowym interesie Gatewaya byo dodawanie do
komputerw tylko jednej przegldarki a Microsoft si wymusi doczanie swojej przegldarki, czyli IE.

22

Rozdzia 1. Problem z niebieskim e

Firmy komputerowe w rzeczywistoci nie miay adnego wyboru. Utrata licencji na sprzeda
Windows oznaczaaby dla nich natychmiastowe wypadnicie z rynku. Microsoft trzyma w rkach cakiem spory kij i wymachiwa nim z bezlitosn skutecznoci. Firmy nie interesowao,
e jej partnerzy w interesach mogli wyda miliony na wyposaenie swoich komputerw w podrczniki i dodatkowe narzdzia uatwiajce prac z Netscape Navigatorem i zmiana przegldarki wizaa si z bezpowrotn utrat tych inwestycji. Nie miao te znaczenia, e wstrzymywanie premiery Windows 98 tylko po to by nierozerwalnie zwiza nowy system z IE 4
powodowao utrat potencjalnych zyskw zwizanych z moliwoci zwikszonej sprzeday
na pocztku roku szkolnego, a potem w czasie wit (w jednym z e-maili wiceprezes Microsoftu Paul Martiz napisa, e integracja przegldarki z OS bya jedyn sensown rzecz, nawet
jeli dystrybutorzy maj na tym straci).
Ostatecznie strategia Microsoftu opierajca promocj nowej przegldarki na monopolistycznej pozycji na rynku systemw operacyjnych odniosa skutek. Na pocztku 1998 roku czonek
zarzdu Microsoftu, Joachim Kempin, napisa w raporcie, e spord 60 firm produkujcych
komputery tylko 4 oferuj swoim klientom przegldark Netscape. Co wicej, dla klientw tych
ostatnich czterech firm dostp, instalacja i korzystanie z Netscape Navigatora byo utrudnione
(na przykad przez to, e dodawano go na osobnej pycie CD-ROM).
Netscape jednak w obliczu dziaa rywala nie zasypywa gruszek w popiele. Walczy, jak tylko
potrafi, co rozpoczo okres znany dzi pod nazw wojny przegldarek (ang. browser wars) walki
Microsoftu i Netscapea o dominacj nad caym wiatem WWW. Niestety, biorc pod uwag
gigantyczne zasoby finansowe Microsoftu, jego monopolistyczn pozycj na rynku komputerw osobistych i niezaspokojony gd rozszerzania tego monopolu za wszelk cen, Netscape
od pocztku by bez szans.
Wojny przegldarek nie suyy nikomu, a z pewnoci nie uytkownikom sieci WWW. Microsoft i Netscape przecigay si w udostpnianiu nowych wersji swoich programw. Miao to
na celu cige wyprzedzanie rywala o wos dziki opracowywaniu i dodawaniu nowych funkcji, ale, niestety, nioso ze sob zagroenie dla stabilnoci i bezpieczestwa pracy. Netscape zdecydowa si oferowa nie tylko przegldark internetow Navigatora (wci dostpnego
w postaci samodzielnego programu), ale rwnie znany jako Netscape Communicator pakiet
czcy w sobie przegldark, program do obsugi poczty elektronicznej, ksik adresow
i program do edycji stron WWW. Wynik? Ju wczeniej duy i peen niedorbek program urs
i zyska jeszcze wicej niedorbek.
Na dodatek obydwie firmy w tym samym czasie zorientoway si, e powinny jak najbardziej
zwiza ze swoimi produktami zarwno uytkownikw, jak i osoby tworzce strony internetowe. Robiy to, dodajc do przyjtego jako standard jzyka WWW HTML6 swoje
wasne rozszerzenia, ktre dziaay jedynie (albo najlepiej) w jednej z przegldarek. Netscape
na przykad wprowadzi obrzydlistwo znane jako znacznik <BLINK>, ktry powodowa miganie tekstu jak na neonie w Las Vegas, podczas gdy Microsoft odpowiedzia denerwujcym
i powszechnie potpianym znacznikiem <MARQUEE>, ktry z kolei powodowa cige przesuwanie si tekstu, co szybko okazao si doskonaym sposobem na uniemoliwienie spokojnego
przeczytania strony.

HTML (skrt od ang. Hypertext Markup Language hipertekstowy jzyk znacznikw) przyp. tum.

Microsoft, IE i wojny przegldarek

23

W kocu, po trzech latach wyrwnanej walki Netscape przegra. Przegldarka Microsoftu bya
darmowa, a take nierozerwalnie zczona z kad kopi systemu Windows na caym wiecie, co w przypadku nowych komputerw znacznie uatwiao masowe wdroenia w firmach.
Udzia Netscapea w rynku zacz drastycznie male, co doprowadzio do pierwszych strat
firmy pod koniec 1997 roku i zwolnie na pocztku 1998. Jeli Netscape chcia przetrwa musia co zrobi.

Dalekosine plany si opacaj

Netscape znalaz dwa sposoby na zaradzenie swojej cikiej sytuacji. Obydwa wstrzsny wiatem. Najpierw, w styczniu 1998, Netscape Communications ogosi udostpnienie kodu rdowego swojej przegldarki, zapraszajc tym samym do jej wsptworzenia wszystkich, ktrzy
tylko mieli na to ochot. Dziki cigemu zbieraniu plonw pracy rzeszy zdolnych programistw z caego wiata firma miaa nadziej na stworzenie znacznie lepszego oprogramowania
ni proponowane przez Microsoft i na ostateczne zwycistwo w wojnach przegldarek.
Dzi, kiedy ruch open source wici kolejne triumfy, a Microsoft czuje na plecach oddech rywala, ktrego nie mona ani wykupi, ani zastraszy, wida, e to posunicie Netscapea (jak
i wiele innych w historii tej firmy) byo perspektywicznym spojrzeniem w dalek przyszo.
Netscape by pierwsz du firm doceniajc zalety oprogramowania open source i udostpniajc rda swojego oprogramowania, cho oczywicie nie jedyn.
Nazwa nowego projektu open source? Mozilla. Przegldarka o tej nazwie miaa by wynikiem
udostpnienia kodu przez Netscapea, a opiek nad caym projektem przeja nowo utworzona
Mozilla Organization (http://www.mozilla.org). Mozilla Organization rozpocza swoj dziaalno
w marcu 1998 roku i natychmiast zainicjowaa prace nad now przegldark.
Z kocem 1998 roku pojawia si druga istotna wiadomo. Netscape zosta kupiony przez AOL
(skrt od ang. America OnLine) za 4,2 miliona dolarw. Tym samym firma zostaa wchonita
przez wielk korporacj i przeja jej sposb pracy, co spowodowao odejcie wielu weteranw;
wrd nich by Marc Andreessen.
Pomimo tak drastycznych zmian nic nie mogo zatrzyma Internet Explorera w drodze do praktycznego zmonopolizowania rynku a do koca dekady i przez pierwsze lata XXI wieku. Dzi
zdecydowana wikszo internautw uywa przegldarki Microsoftu. Nie powiem, e jest to
ich ulubiona przegldarka, bo wikszo nawet nie zdaje sobie sprawy, e ma jakikolwiek
wybr. Dla uytkownikw Windows internet to czsto ta ikona z niebieskim e. Netscape? To
zapomniana nazwa z zamierzchych czasw, staro, ktrego nikt ju nie uywa. Mozilla? A moe to ten potwr ze starych japoskich filmw?
Kiedy zabrako konkurencji, z przegldark Microsoftu stao si co dziwnego okazaa si
lamazarna i niestabilna, a podjte przez programistw naprdce przed laty decyzje dotyczce architektury caego programu zaczy przeszkadza w rozwoju. IE zacz kostnie, co dostrzegli uytkownicy (swoj drog, trudno niczego nie zauway, kiedy nowiutki pecet zwalnia
i z demona szybkoci zmienia si w gruchot tylko dlatego, e w wyniku korzystania z przegldarki pojawiy si w nim setki robakw, wirusw i wszelkich innych paskudztw, a na dodatek zdarza si to regularnie). Mona zacz podejrzewa, e synne wojny przegldarek, ktre
Microsoft mia wygra, byy w rzeczywistoci tylko jedn bitw i nie bya to bitwa ostatnia.
Warto przyjrze si, co i dlaczego oferuj nam alternatywne przegldarki.

24

Rozdzia 1. Problem z niebieskim e

Stagnacja Internet Explorera

Microsoft podczas procesu antymonopolowego w kocu lat 90. zapewnia, e podczas wojen
przegldarek walczy o innowacje. Jakie innowacje?! Tabela 1.1 przedstawia numery kolejnych wersji Internet Explorera i systemu Windows wraz z datami ich premier.
Tabela 1.1. Widzicie jak regu w datach premier Internet Explorera?
Wersja IE

Data premiery

Wersja Windows

1.0

sierpie 1995

Windows 95

2.0

listopad 1995

Windows NT 4.0

3.0

sierpie 1996

Windows OSR 2

4.0

padziernik 1997

Windows 98

5.0

marzec 1999

Windows 98 SE i Windows 2000

5.5

lipiec 2000

Windows ME

6.0

padziernik 2001

Windows XP

7.0

2006 (przewidywana)

Windows Vista

Jeli uwanie przyjrze si powyszemu zestawieniu, regua okazuje si oczywista (nie jest
zreszt adn nowoci w historii firmy z Redmond). Przy pierwszych wersjach, kiedy konkurencja bya silna, Microsoft pracowa tak ciko i tak szybko, jak tylko mg. Ale pniej
W pierwszym roku swojego istnienia Internet Explorer doczeka si a trzech nowych wersji
(i jak to Microsoft mia w zwyczaju dopiero trzecia do czegokolwiek si nadawaa). Wersja 4.0, bdca istotn aktualizacj, dziki ktrej IE rzeczywicie przegoni Netscape Navigatora
w jakoci i moliwociach, pojawia si nieco ponad rok po udostpnieniu wersji 1.0.
Potem wszystko zaczo zwalnia. Zmiana z wersji 4.0 na 5.0 trwaa prawie ptora roku. To
prawda, IE 5.0 by lepszy od wczeniejszej wersji, poprawiono stabilno i zgodno z obowizujcymi standardami, dodano par nowych funkcji, ale nie byy to zmiany, ktrych przygotowanie musiao zabra tyle czasu. Skd wic opnienie? IE by teraz wbudowany w system operacyjny, a poniewa cykl udostpniania nowych wersji Windows si wyduy, to samo
stao si z przegldark.
Ten sposb mylenia przy nastpnych wersjach tylko si utrwali. Wersja 5.5 nie wnosia niczego nowego poza kilkoma poprawkami, ale przecie dla Windows ME (swoj drog, uznawanego za najgorsz wersj Windows ze wszystkich dotychczas istniejcych, a to te co znaczy!) trzeba byo przygotowa co, co wygldao na nowe, wiee i interesujce. Wersja 5.5 bya
dla IE duszym postojem. IE 6.0 pojawi si dopiero po dwuipletniej przerwie i w zasadzie
by podrasowan wersj 5.0 z adnymi obrazkami, pasujcymi do Windows XP. Jasne, jest tam
porcja nowych bajerw i odrobin wiksza zgodno z nowymi standardami, no i te wielkie ikony prosto z kreskwki ale trzeba przyzna, e to adna rewelacja.
Na tempo rozwoju IE mona jeszcze spojrze z drugiej strony przez pryzmat pienidzy
i ludzkiej pracy. Kiedy udostpniano IE 1.0, pracowao nad nim zaledwie sze osb. Od tego momentu Microsoft zacz przydziela do pracy nad przegldark coraz wicej programistw i dosownie zalewa program rodkami finansowymi, zwikszajc budet projektu do
100 milionw dolarw rocznie. Wszystko po to, aby nowe wersje powstaway jak najszybciej.

Dalekosine plany si opacaj

25

Zaledwie rok pniej, przy premierze IE 3.0 zesp pracujcy nad przegldark liczy sobie
ju 100 osb. Kiedy wiato dzienne ujrzaa wersja 5.0, liczba ta zwikszya si dziesiciokrotnie! Tak jest, w 1996 roku nad Internet Explorerem pracowao ponad tysic osb. Netscape
w tym czasie w sumie zatrudnia niewiele wicej (wliczajc w to nie tylko programistw, ale te
pomoc techniczn, zarzd i ksigowo).
A co si stao pniej? Tony Chor, szef projektu Internet Explorera w Microsofcie wyjani to
w swoim blogu 13 kwietnia 2004: Po wypuszczeniu IE 6 jesieni 2001 cz zespou odesza,
by skupi si na innych wyzwaniach zwizanych z sieci WWW Chyba mona powiedzie,
e Internet Explorer przesta by naszym priorytetem.
Stwierdzenie przesta by priorytetem jest oczywiste dla kadego, kto przez ostatnie par lat
uywa IE. Przegldarka nie bya aktualizowana od ponad trzech lat i ten wiek ju po niej wida. No tak, Service Pack 2 dla Windows XP wzbogaci j w kocu o blokowanie wyskakujcych okienek (co inne przegldarki potrafiy od lat i dalej robi to lepiej ni IE) i par poprawek zwizanych z bezpieczestwem. Oglnie rzecz biorc, IE 6.0 to jednak dalej ten sam staro,
a ci, ktrzy nie uywaj Windows XP, maj kompletnego pecha. Inne dziedziny, w ktrych IE
pozostaje daleko w tyle za innymi, lepszymi przegldarkami, to midzy innymi:
Zakadki
Kada szanujca si przegldarka oferuje moliwo otwierania wielu zakadek wewntrz
okna, dziki czemu mona mie rwnoczenie otwartych wiele stron bez zamiecania sobie pulpitu wieloma oknami. IE zdecydowanie odrzuca to udogodnienie (wicej o tym
w rozdziale 3.).
Obsuga standardw WWW
Podczas premiery IE 6 jego obsuga standardw Web Consortium w zakresie HTML, CSS
i innych bya wymienita. Obecnie inne przegldarki s ju w tym lepsze i dzi Explorer
jest w tej kwestii najgorsz przegldark na rynku, co przyprawia o bl gowy zarwno
uytkownikw, jak i twrcw serwisw WWW.
Niekompletna obsuga obrazkw PNG
Przegldarki internetowe od samego pocztku potrafiy wywietla obrazki w formatach
JPG i GIF. Pojawi si jednak nowy, lepszy format PNG (czyt. ping z ang. Portable
Network Group). Format PNG pozwala twrcom stron WWW na osiganie wietnych efektw. Niestety, w odrnieniu od innych popularnych przegldarek Internet Explorer obsuguje tylko niektre funkcje tego nowego, istotnego formatu.
Dostosowanie wywietlania
Inne przegldarki pozwalaj uytkownikom na dostosowanie rozmiaru i kroju czcionki do
wasnych upodoba, niezalenie od tego, czego zayczyli sobie autorzy strony. Ale nie IE.
W innych przegldarkach mona blokowa rne denerwujce sztuczki, takie jak skrypty
blokujce uywanie prawego przycisku myszy lub zmiana rozmiaru okna. Ale nie w IE.
Inne przegldarki pozwalaj na blokowanie reklam i obrazkw, ktrych uytkownik nie
chce oglda. Ale nie IE. Sowo daj, mog tak cign w nieskoczono
Wbudowane wyszukiwarki
Inne przegldarki oferuj wbudowany dostp do rozmaitych wyszukiwarek. Zazwyczaj domyln wyszukiwark jest Google, ale zawsze istnieje moliwo wyboru innej, dziki czemu mona atwo dotrze do poszukiwanej informacji. Microsoft bardzo, bardzo by chcia,
eby wszyscy uywali wyszukiwarki MSN, wic po prostu udaje, e inne nie istniej.

26

Rozdzia 1. Problem z niebieskim e

Bezpieczestwo
Z nim jest ju tak le, e powicam mu cay podrozdzia. Wystarczy wspomnie, e jeli
kiedykolwiek mielicie problemy z oprogramowaniem szpiegujcym (ang. spyware), z ca
pewnoci zawini Internet Explorer. A to tylko pocztek. Podsumowujc w kwestii bezpieczestwa IE to jedna wielka katastrofa.
A co jest najgorsze? Nie ma co liczy na aktualizacj a do ukazania si Windows Vista (wczeniej nazywanego roboczo Longhornem). Przewidywana data premiery to jesie 2006. Prawdopodobnie. No i jeszcze jedno. eby dosta now wersj przegldarki, trzeba bdzie kupi Vist!

Koniec z gratisami
Co to ma znaczy? Jedyny sposb, by zdoby IE 7 (o ile tak si to bdzie nazywao), to zakup
aktualizacji Windows? Niestety, tak.
Dotychczas nie byo istotne, z ktrej wersji Windows korzysta uytkownik. Zawsze mona byo
pobra i zainstalowa najnowsz wersj IE. Nawet Windows 98 obsuguje IE 6. Nic jednak nie
trwa wiecznie.
7 maja 2003 Brian Countryman, meneder projektu Internet Explorer w firmie Microsoft owiadczy, e IE nie bdzie ju rozprowadzane niezalenie od Windows: IE bdzie nadal rozwijany jako cz systemu operacyjnego, ale nie bdzie ju niezalenych instalacji. IE 6 SP1 jest
ostatni wersj dostpn niezalenie od systemu Windows. Czyli w skrcie jeli chcesz
mie nowego Explorera, to kupuj Windows.

Popieszny odwrt
Zaledwie miesic po wystpieniu Countrymana Microsoft owiadczy, e zaprzestaje rozwoju
wersji IE dla komputerw Macintosh. Kiedy w 2001 udostpniono IE 5 dla Mac OS, bya to
najlepsza przegldarka dla jakiegokolwiek systemu operacyjnego najlepiej obsugujca
standardy, innowacyjna, zawierajca funkcje, ktrych wersja dla Windows nie doczekaa si
do dzisiaj. Microsoft nie ma jednak adnego interesu finansowego w dalszym rozwoju wersji
dla Makw, wic tego rozwoju nie bdzie.

Co to oznacza dla uytkownikw? Teraz, jeli macie problemy z wywietlaniem strony, bo

uywacie starej wersji przegldarki, moecie j atwo i za darmo zaktualizowa. W przyszoci bdziecie musieli pobiec do najbliszego sklepu komputerowego i wyda ciko zarobione
pienidze na nowy system Windows, a moe nawet na nowy komputer. Kto si na to zgodzi
tylko po to, by oglda strony WWW w nowej przegldarce? Prawie nikt chyba e ta przegldarka nie bdzie tylko wywietlaa stron, ale jeszcze umyje auto, wyprowadzi psa na spacer
i zaparzy porann porcj kawy.
Nowe wersje IE zwykle do szybko wypieray stare. Z kocem 2004 roku Internet Explorer 6,
ju wtedy dostpny dla wszystkich wersji Windows od trzech lat, dominowa wrd uytkownikw IE. Niewielu spord nich korzysta z IE 5, a uytkownicy IE w wersji 4 stanowi margines. Ale aktualizacja przegldarki to jedno, a aktualizacja caego systemu operacyjnego to
co zupenie innego. Windows XP jest dostpny od 2001 roku, a zajcie miejsca wczeniejszych
wersji na jednej trzeciej komputerw trwao trzykrotnie duej ni w przypadku Windows 98.
Dalekosine plany si opacaj

27

Uytkownicy aktualizuj swoje komputery znacznie wolniej ni kiedy, bd ze wzgldu na

oszczdnoci, bd dlatego, e najnowsze wersje nie oferuj tak naprawd adnych funkcji,
ktre byyby im potrzebne. Nowy pomys Microsoftu oznacza, e IE 6 pozostanie w uyciu razem z obecn wersj Windows jeszcze przez duszy czas. A wraz z nimi wszystkie bdy, problemy z bezpieczestwem i niedocignicia bd drczy uytkownikw i autorw stron WWW
jeszcze przez kilka lat moe nawet a do 2010 roku.
Nie s to dobre wieci, ale i nie zaskakujce. Microsoft jest monopolist i takie rozwizanie stanowi logiczne zakoczenie procesu wdraania IE. Nowy skad Departamentu Sprawiedliwoci ustanowiony po wyborach prezydenckich w 2000 roku nie zdecydowa si na podjcie
dalszych rodkw prawnych przeciwko nielegalnym praktykom Microsoftu (chocia sdzia
stwierdzi, e wykorzystywanie przez t firm pozycji monopolistycznej jest faktem), wic gigant z Redmond uzna, e ma woln rk w dziaaniu. Teraz zamierza wykorzystywa pozycj swojej przegldarki do poprawienia sprzeday swojego sztandarowego systemu (w przypadku IE dla Mac OS nie byo produktu, ktrego sprzeda mona by poprawi, wic po co
byo go rozwija?). Fakt, e takie postpowanie zmusi uytkownikw i twrcw serwisw internetowych do zmagania si przez lata z czym, co uznany projektant stron WWW Bryan Bell
nazwa kotwic cignit za internetem (http://www.bryanbell.com/2003/06/18#a434) nie znaczy
dla Microsoftu nic.

IE i Windows bliniaki syjamskie

Wiele lat temu Microsoft zdecydowa cile zintegrowa Internet Explorera z systemem Windows tak, eby nie dao si ich rozdzieli. I nie mwi tu tylko o instalowaniu IE jako domylnej przegldarki w Windows. Nie, Microsoft posun si o wiele dalej. Windows uywa
skrawkw IE w rozmaitych miejscach, w programach, ktrych nawet bycie nie podejrzewali
o jakikolwiek zwizek z przegldark. Przykadowe programy wymagajce do pracy obecnoci
Internet Explorera to:
Windows Explorer
Podczas przegldania zawartoci komputera tak naprawd uywacie IE do przegldania
wasnych plikw.
Dodaj/Usu Programy
Jeli otworzycie ten fragment Panelu Sterowania, IE posuy do wywietlenia listy zainstalowanych programw.
Outlook i Outlook Express
Dostalicie kiedy wiadomo e-mail w HTML-u (wiadomo, ktra wyglda jak strona
WWW)? Jasne, e tak. Programy pocztowe Microsoftu uywaj IE do wywietlania takich
wiadomoci.
Windows Media Player
WMP uywa IE do wywietlania informacji o utworach, pytach CD, ktrych suchacie,
i filmach, ktre ogldacie.
Pomoc Windows
Jeli uywacie Pomocy Windows uywacie IE. To on jest odpowiedzialny za wywietlanie jej na Waszym ekranie.
MSN Explorer
Usuga sieciowa Microsoftu MSN oferuje wasny interfejs do korzystania z internetu,
nazywany MSN Explorerem. Jest to tak naprawd dostosowana wersja Internet Explorera.
28

Rozdzia 1. Problem z niebieskim e

To tylko niektre z programw Microsoftu uywajcych IE. Tymczasem mnstwo aplikacji innych producentw (takich jak AOL, Winamp, Quicken czy RealPlayer) rwnie uywa fragmentw IE nazywanych DLL7. Nie tylko wic nie da si usun IE z Windows, ale wrcz nie
naleaoby tego robi, bo cz programw po prostu przestanie dziaa.
Internet Explorer jest wic wtopiony w Windows i nie istnieje aden sposb, eby si go pozby. Jeli korzystacie z Windows, bdziecie te korzysta z Explorera, cho moecie znacznie
obniy potencjalne niebezpieczestwo, nie uywajc go do przegldania zasobw sieci internet (dopki nie jest to absolutnie konieczne) oraz unikajc programw pocztowych produkcji
Microsoftu. Zamiast tego lepiej korzysta z lepszych, bezpieczniejszych przegldarek jak
Firefox oraz lepszych i bezpieczniejszych programw pocztowych jak Thunderbird (dostpny na stronie http://www.mozilla.org/products/thunderbird/). Tak prosty krok jak uywanie innej przegldarki do korzystania z internetu zdecydowanie poprawi bezpieczestwo komputera.
Dlaczego? Spjrzcie.

Niebieskie e achillesowa pita

w bezpieczestwie Windows
Decyzja o poczeniu przegldarki internetowej i systemu operacyjnego utrudnia rzdowi USA
wyodrbnienie z Microsoftu dwch niezalenych firm zajmujcych si tymi programami.
Z technicznego punktu widzenia byo to ponadto poczenie niepotrzebne i powodujce dodatkowe komplikacje. Jeli Microsoft chcia dostarczy innym firmom bibliotek, ktrej mogliby uywa programici do wyposaenia swojego oprogramowania w funkcje internetowe,
mg to zrobi bez umieszczania tej biblioteki w kadym zaktku Windows i swoich pozostaych programw. Poza tym, skoro wszystko zostao ze sob zczone, luka w przegldarce oznacza, e cay system jest zagroony a z drugiej strony, problem w systemie oznacza kopoty
z przegldark. Zdarzao si to raz za razem przez ostatnich kilka lat. Microsoft by zmuszony ogasza jeden za drugim alarmy odnonie bezpieczestwa. Alarmy te dotyczyy sytuacji
wywoywanych przez zwyczajne czytanie poczty elektronicznej albo suchanie muzyki przy
uyciu programu Windows Media Player.

Zobaczy znaczy uwierzy

Jeli trudno Wam w to uwierzy, przejrzyjcie przykadowe zalecenia firmy Secunia dotyczce
oprogramowania firmy Microsoft: Microsoft Windows Media Player DHTML Local Zone Access
http://secunia.com/advisories/9957/, Microsoft Windows Media Player Interaction with Local Zone
http://secunia.com/advisories/9358/, Microsoft Outlook Express MHTML URL Processing Vulnerability http://secunia.com/advisories/11067/ czy Internet Explorer/Outlook Express Restricted Zone
Status Bar Spoofing http://secunia.com/advisories/11273/. Sze miesicy po ogoszeniu tych
alertw bdy wci nie zostay naprawione.

DLL (skrt od ang. Dynamic Link Library dynamicznie doczana biblioteka) przyp. tum.

Niebieskie e achillesowa pita w bezpieczestwie Windows

29

Podstpne i zoliwe programy ActiveX

Technologia Microsoftu nazywana ActiveX jest kolejnym rdem problemw z IE. ActiveX pozwala na zaadowanie razem ze stron WWW i uruchomienie przez przegldark interaktywnych programw nazywanych kontrolkami (lub formantami) ActiveX przy zachowaniu
takich samych uprawnie na lokalnym komputerze, jakie ma uytkownik, ktry uruchomi przegldark. Innymi sowy jeli przegldark uruchomi uytkownik o uprawnieniach administratora, ktry moe zmienia dowolne ustawienia komputera, to uruchomiony razem ze stron formant ActiveX ma rwnie peny dostp do wszystkiego w komputerze. Jakie rozwizanie
zaproponowa Microsoft? Kontrolki ActiveX musz by oznaczone jako bezpieczne, ktre to
oznaczenie wskazuje, e dan kontrolk mona bezpiecznie uruchomi na dowolnym komputerze. Aha, a kto okrela, czy dany formant jest bezpieczny, czy nie? Ta sama osoba, ktra go
zaprogramowaa!
Wyobracie sobie, e w rodku nocy kto puka do drzwi.
Kto tam? pada pytanie.
Policja odpowiada gos zza drzwi.
A czemu mam w to uwierzy?
Mam tu jak odznak, na ktrej jest napisane, e jestem z policji, wic otwiera! odpowiada gos.
Wpucicie go?
Spjrzcie na rysunek 1.7. Ten fikcyjny przykad pokazuje komunikat, ktry moe si pojawi
przed uruchomieniem teoretycznie bezpiecznego, ale w rzeczywistoci gronego formantu
ActiveX umieszczonego na stronie przez hakera.

Rysunek 1.7. Kto zaufa Wydawnictwu PODEJRZANEMU i jego zaraliwemu programowi?

Wydawnictwo Podejrzane zdecydowanie twierdzi, e Zaraliwy program jest cakowicie bezpieczny. Mona nawet zaznaczy opcj, ktra spowoduje, e Wasz komputer zawsze bdzie
ufa oprogramowaniu z tego wydawnictwa. miao, nacinijcie Zainstaluj. Zaraliwy program
uruchomi si, a Wasz komputer zachoruje na chorob wciekych krw. Muuu.

30

Rozdzia 1. Problem z niebieskim e

Tak wanie wyglda sytuacja z kontrolkami ActiveX. Jeli kontrolka twierdzi, e jest bezpieczna, a Wy uruchomicie program, haker moe zrobi z Waszym komputerem, co tylko zapragnie. Jasne, Service Pack 2 dla Windows XP zapobiega automatycznemu instalowaniu formantw ActiveX przez strony WWW. Ale promujc ActiveX jako jedyne rozwizanie dla wtyczek
i podstawowe dla wszelkich innych interaktywnych programw, Microsoft zapdzi si w kozi
rg, poniewa nowe ustawienia SP2 prawdopodobnie spowoduj, e wiele serwisw WWW
przestanie dziaa. Co wicej, SP2 pozostawia moliwo zainstalowania ActiveX przez nieuwanych uytkownikw, a co gorsza poprawki dotycz tylko uytkownikw Windows XP,
pozostawiajc miliony komputerw korzystajcych z Windows 2000, NT, ME, 98 czy nawet 95
podatnych na zoliwe programy.

Bezpieczestwo a l Internet Explorer

Przycinity do muru, Microsoft wspomina o swoich strefach zabezpiecze, koncepcji wprowadzonej po raz pierwszy w IE 4, ktr wida wyranie na rysunku 1.8.

Rysunek 1.8. IE prbuje zakwalifikowa wszystkie strony WWW do czterech kategorii

Oglnie rzecz biorc, wszystkie strony WWW s przypisane do jednej z czterech stref:
Internet
Lokalny intranet
Zaufane witryny
Witryny z ograniczeniami

Niebieskie e achillesowa pita w bezpieczestwie Windows

31

Domylnie wszystkie strony s przypisane do strefy Internet, ale mona okreli, ktre serwisy powinny korzysta z uprawnie innych stref. Po zainstalowaniu przegldarka Internet Explorer proponuje gotowe ustawienia dla kadej z tych stref; dla przykadu, ustawienia dla Zaufanych witryn s agodniejsze ni dla Internetu, a Witryny z ograniczeniami maj dostp do bardzo
niewielu rozszerze przegldarki.
Strefy s przyczyn rnych kopotw. Po pierwsze, Microsoft przyjmuje, e przecitny uytkownik bdzie wiedzia, czym s strefy zabezpiecze, i e bdzie zadawa sobie trud dodawania
adresw URL (zakadajc, e w ogle wie, czym jest URL) do odpowiednich stref. Taaak. Rozwizanie ze strefami jest stanowczo zbyt skomplikowane dla wikszoci uytkownikw. Inne
przegldarki s tu znacznie prostsze dana funkcja jest po prostu wczona albo wyczona.
IE zazwyczaj proponuje jeszcze trzecie wyjcie monituj (jest to opcja, ktra powoduje, e trzeba rcznie decydowa o kadej funkcji w kadej ze stref). Z 25 opcji robi si wic 100. Natomiast
jeli kto zoliwy przyle Wam e-maila w formacie HTML, bdzie korzysta z pitej, ukrytej strefy o nazwie Lokalna lub Mj komputer, gdzie wszystkie opcje s domylnie wczone. Innymi
sowy, taka wiadomo bdzie miaa w Waszym komputerze swobod wszelkich dziaa.
Jeszcze gorszy ni bdy w zabezpieczeniach jest czas potrzebny Microsoftowi na naprawianie znalezionych bdw. Secunia, firma specjalizujca si w bezpieczestwie, zgosia w latach
2003 2004 70 zalece dotyczcych IE 6, z ktrych 35% nie zostao naprawionych do czasu
wydania tej ksiki (http://secunia.com/product/11). Pamitacie wspomniany na pocztku rozdziau Download.Ject, w zwizku z ktrym uytkownicy IE musieli stawi czoa programowi
udostpniajcemu ich komputery hakerom? Hakerzy ci mogli obserwowa naciskane klawisze,
kiedy tylko ich ofiary odwiedziy zaatakowane serwery WWW. W rzeczywistoci byo to troch bardziej skomplikowane.

Blokada XP
Windows XP SP2 cile okrela, co mog robi strony WWW w strefie lokalnej, a do absurdu
denerwujcego lub mylcego uytkownikw (przeczytajcie materia zamieszczony na stronach
http://www.phdcc.com/xpsp2.htm i http://weblogs.asp.net/jgalloway/archive/2004/08/20/218123.aspx).
Zoliwi uytkownicy wci jednak mog obej blokad, a wszyscy ci, ktrzy nie korzystaj
z systemu Windows XP, maj powane kopoty.

Felietonista SecurityFocus, Tim Mullen, wskaza prawdziwe rdo tego zamieszania: Wiele
bdw w IE, z czego co najmniej jeden istniejcy od kilku miesicy bez poprawki ze strony
Microsoftu (http://www.securityfocus.com/columnists/251/). Pierwsz poprawk firma udostpnia ponad tydzie od wykrycia ataku, ale ju w niecae dwa dni pniej specjalici stwierdzili,
e poprawka nie dziaa i IE wci stanowi zagroenie. Dopiero miesic pniej Microsoft w kocu udostpni dziaajc poprawk. Spjrzmy na to z innej strony podczas gdy uytkownicy IE mieli w swoich przegldarkach powan luk, ktra naraaa ich komputery na powane
niebezpieczestwo, najwikszej firmie komputerowej na wiecie, zatrudniajcej 30 000 programistw, naprawienie tej luki zajo ponad miesic.
To jasne, e IE ma powane problemy z zabezpieczeniami. Argumentem, ktrego Microsoft
i inni uywaj, chcc uchroni program przed zalewem krytycznych uwag, jest popularno
tej przegldarki. Jej zwolennicy twierdz, e IE jest cigle atakowany ze wzgldu na swoje powszechne uycie i e gdyby jakakolwiek inna przegldarka miaa tak duy udzia w rynku, te
mona by w niej znale tyle problemw, ile ma ich IE.
32

Rozdzia 1. Problem z niebieskim e

Ten argument jest problematyczny. Po pierwsze, zaoenie, e wszechobecno automatycznie

powoduje wzmoone ataki i ujawnienie luk w bezpieczestwie, jest zwyczajnie nieprawdziwe. Na przykad w Apache Web Server najpopularniejszym na wiecie serwerze WWW
(z 68% udziaem w rynku, podczas gdy Microsoft ma tylko 21%) znaleziono przez ostatnie
lata znacznie mniej bdw ni w serwerze internetowym Microsoftu.
Po drugie, prawdziwa przyczyna, dla ktrej IE (i inne programy Microsoftu) s tak czsto
atakowane, jest atwo przeprowadzania takich atakw. Microsoft pozwala, aby cele marketingowe kieroway tworzeniem oprogramowania, std decyzja o powizaniu przegldarki
z systemem operacyjnym (nie ma w tym istotnej przyczyny technicznej, jest za to potrzeba, by
wykorzysta IE i zdoby dodatkowe punkty podczas procesu antymonopolowego). Z podobnych przyczyn firma wykazuje cigy popiech w dodawaniu do oprogramowania wci
nowych funkcji, zamiast upewnia si, e samo oprogramowanie dziaa w peni poprawnie. Takie dziaanie jest powszechnie znane w rodowisku technologicznym jako may brudny sekret
Microsoftu.

Nikt nie jest doskonay

Nie zakadam, e inne przegldarki internetowe s idealne i nie maj adnych problemw
z bezpieczestwem. Kady program zawiera jakie bdy i luki w zabezpieczeniach. Jednak
programy open source, a wrd nich Firefox, maj zazwyczaj mniej problemw z bezpieczestwem ni oprogramowanie Microsoftu, a bdy po ich ujawnieniu s naprawiane o wiele,
wiele szybciej ni w przypadku IE. Na potwierdzenie tych sw mona przeledzi Mozilla
Vulnerability Timeline, tekst dostpny pod adresem http://www.sacarny.com/blog/index.php?p=104.

Microsoft obieca, e si zmieni i e bezpieczestwo oprogramowania stanie si dla niego

najwaniejsze. Na razie wyniki tej deklaracji s, delikatnie mwic, rne. Hakerzy nadal wykrywaj i wykorzystuj bdy w zabezpieczeniach, a mao subtelna odpowied Microsoftu
brzmi: Zaktualizuj swj komputer do Windows XP, a kiedy pojawi si wersja Vista, to te j
koniecznie kup i zaktualizuj swj system Windows! Kup aktualizacj, a wszystko si naprawi!.
Takie podejcie cakowicie ignoruje fakt, e miliony firm i uytkownikw prywatnych, ktrzy
zapacili niegdy sporo za swoje dzi przestarzae systemy Windows, nie potrzebuj nowych funkcji oferowanych przez najnowsze wersje. Zwaszcza, e dotychczas mogli pobra
najnowsze wersje Internet Explorera i najnowsze poprawki do tej przegldarki. Jak jednak zostao powiedziane wczeniej: Koniec z gratisami, darmowe aktualizacje wanie si kocz.
Musi, oczywicie, istnie lepsze wyjcie. Czy jestemy skazani na IE i na potrzeb kupowania
nowych wersji caego systemu operacyjnego tylko po to, eby zaata bdy w przegldarce?
Czy nie ma alternatywy?

Czerwona jaszczurka i jej dzieci

Ostatni raz przygldalimy si Netscapeowi w 1998 roku, kiedy wanie udostpni publicznie
kod rdowy, tworzc podwaliny dla nowej przegldarki Mozilli. A co si stao pniej?

Czerwona jaszczurka i jej dzieci

33

Kod rdowy zosta otwarty i zaczo nad nim pracowa wielu programistw. Bardzo szybko pojawi si spory problem okazao si, e kod Netscapea, na ktrym miaa opiera si
nowa przegldarka, jest kompletnie zabaaganiony. Programici Netscape Communications pracowali nad nim chaotycznie przez wiele lat, napdzani nocami przez pizz i coca-col. W wyniku ich dziaa powstao co, co programici nazywaj kodem spaghetti. Po pewnym czasie
spdzonym na prbach poprawienia oryginalnego Navigatora podjto decyzj o napisaniu
przegldarki od samego pocztku, tym razem w bardziej zorganizowany i poprawny sposb.
Przy okazji zmienio si rwnie logo Mozilli. W dawnych czasach bya to zielona rysunkowa
jaszczurka. Nowa Mozilla bya powaniejsza, uyteczniejsza i zdecydowanie nie bya kreskwkowa. Logo zostao zastpione przez nowego czerwonego jaszczura (oryginalne logo
widnieje na rysunku 1.5, a nowe na rysunku 1.9). W oczywisty sposb nowe logo miao mwi: Z tym projektem nie ma artw.

Rysunek 1.9. Nowe logotypy projektu Mozilla

Czas pyn. W zasadzie pyny lata. Co jaki czas ogaszano udostpnienie kolejnej testowej wersji Mozilli, oznaczanej liter M8. M3 pierwsza prawdziwa edycja przegldarki
pojawia si 19 marca 1999 roku, podczas gdy ostatnia edycja oznaczona w ten sposb (M18)
pojawia si 12 padziernika 2000. Od tego czasu uywano ju bardziej konwencjonalnych zaznacze wersji, zaczynajc od 0.6 w grudniu 2000.
Mozilla 0.6 bya dostpna w wersji dla Linuksa (zaczem jej uywa z kocem 2000 i cho
miaa bdy, jednak dziaaa). Wersja dla Windows powodowaa jednak wicej problemw,
miaa wiele powanych bdw, nie do koca przemylanych funkcji i bya niestabilna. Niestety, w tym samym czasie AOL popeni bd. Wci czsto uywana bya przegldarka Netscape w wersji 4, korzystajca z kodu z 1997 roku porzuconego przez projektantw Mozilli. AOL
zaczyna si denerwowa miny cztery lata, a przegldarka Netscape wci dostpna bya
w wersji 4, podczas gdy Internet Explorer doczeka si ju wersji 5.0. Uznano, e najwyszy czas
udostpni now wersj Netscapea.
Aby zrozumie posunicie firmy AOL, naley pamita, e Mozilla bya projektem open source, co oznaczao, e nie istnia waciciel stworzonego w ramach projektu kodu. Kod ten
nalea do kadego i kady mg go uywa, dopki spenia wymagania okrelone w umowie
licencyjnej (a konkretnie w MPL ang. Mozilla Public License). Zasadniczo kady mg zapozna si z kodem Mozilli, nieznacznie go przerobi i udostpni swoj wasn przegldark.
8

Jak milestone z ang. kamie milowy przyp. tum.

34

Rozdzia 1. Problem z niebieskim e

Istniao tylko jedno zastrzeenie taka nowa przegldarka musiaa by dostpna publicznie,
dla kadego za darmo, na takich samych zasadach, jak Mozilla. Powiedzmy, e sam chciabym
udostpni swoj wasn wersj Mozilli. Procedura wyglda tak, e pobieram kod, wprowadzam poprawki i udostpniam przegldark o nazwie Scottzilla. Nastpnie Wy moecie pobra
kod mojej przegldarki, przerobi go i udostpni pod nazw Marekzilla albo Aniazilla itd.
Wszystko to jest nie tylko legalne, ale i etyczne.
Tak wic AOL posiada prawa do nazwy Netscape, ale stwierdzi, e naley wyranie zerwa
z przeszoci i Netscapeem 4. W dodatku firma chciaa, aby jej przegldarka miaa wyszy
numer ni IE 5.0. Rozwizanie? AOL pobra kod rdowy Mozilli M18 (pomimo e jego autorzy zaznaczyli, e nie nadaje si on jeszcze do powszechnego uytku), doda par zmian, gar
marketingowych oglnikw i wypuci nowego Netscapea 6. Duy bd.
Netscape 6 nie by jeszcze gotw na oficjaln premier, poniewa Mozilla jeszcze nie bya na
ni przygotowana, zwaszcza w wersji dla Windows, nad ktr trzeba by sporo popracowa.
Recenzje Netscapea 6 byy fatalne recenzja w InfoWorld z 26 listopada 2000 nosia tytu
Netscape skrelony przez Navigatora 6.0, a wielu lojalnych uytkownikw Netscapea, ktrzy przez
lata czekali na aktualizacj swojej ulubionej przegldarki, byo tak rozczarowanych, e ostatecznie si poddali i zdecydowali na korzystanie z Internet Explorera (niepotrzebnie, bo premiera
Mozilli 1.0 bya ju niedaleko).
Prace nad Mozill trway, a sama przegldarka stawaa si coraz lepsza, coraz stabilniejsza,
zawieraa nowe funkcje i ciekawe modyfikacje interfejsu. Wersja 0.9 zawieraa wci sporo bdw, ale byo oczywiste, e ksztatuje si co wanego. AOL, po raz kolejny demonstrujc kiepsk ocen sytuacji, postanowi zatrze ze wraenie zrobione przez Netscapea 6, w zwizku
z czym przerobi nieco Mozill w wersji 0.9.2.1 i udostpni jako Netscape 6.1. Recenzje byy
nieco lepsze, cho trudno cae to przedsiwzicie nazwa sukcesem (artyku w eWeeku nosi
tytu Netscape 6.1 gotowy tak jakby i nie by cakiem satysfakcjonujcy).
W kocu nasta wielki dzie 5 czerwca 2002. Dzie premiery Mozilli 1.0. Opinie na temat
nowej przegldarki byy bardzo przychylne, tak jak ponisza, pochodzca z 10 czerwca 2002,
z magazynu eWeek:
W kocu Mozilla 1.0 jest gotowa. Zgodnie z przewidywaniami nowa przegldarka open
source zakoczya dug drog testw i jest przygotowana do normalnego uytku. Oferuje program nie tylko potny i atwy w uyciu, ale ca przystosowan do rozbudowy
platform WWW.
Podczas testw Mozilla 1.0, ktra zostaa udostpniona w zeszym tygodniu i jest dostpna za darmo na stronie www.mozilla.org, zaimponowaa nam niemal wszystkimi aspektami przegldarki internetowej od opcji konfiguracyjnych po rewelacyjnego klienta poczty.
Mozilla jest wci aktywnie rozwijana, a jej nowe wersje s udostpniane kwartalnie (najnowsza
wersja w chwili wydawania tej ksiki to 1.7.12). Rwnolegle wydawane s rwnie przegldarki Netscape (najnowsza wersja nosi numer 8). Poczwszy od pierwszej oficjalnej wersji
zgaszano bardzo niewiele problemw z Mozill. Przede wszystkim, mimo e pisana bya
o wiele porzdniej ni Netscape, nadal pozostaa duym, monolitycznym programem, zawierajcym poza sam przegldark rwnie klienta poczty elektronicznej, ksik adresow
i edytor stron WWW. Z tego powodu przegldarka ta do wolno si otwiera, czasami wolno
pracuje i przytacza wielu uytkownikw mnogoci opcji.

Czerwona jaszczurka i jej dzieci

35

W odpowiedzi na te zarzuty narodzi si nowy projekt. Tak jak kod Netscapea stanowi podstaw dla nowej i lepszej Mozilli, tak kod Mozilli stanowi podstawy nowego i lepszego projektu o nazwie Phoenix mniejszego, prostszego produktu, przeznaczonego wycznie do
przegldania stron WWW. We wrzeniu 2002 roku, zaledwie trzy miesice po premierze Mozilli 1.0, mona byo ju pobra Phoeniksa 0.1. By to program cakiem uyteczny jak na wersj 0.1, ale trudno si temu dziwi korzysta z kodu stabilnej i starannie przetestowanej
Mozilli 1.0.
Prace nad Phoeniksem postpoway, a na jego drodze pojawia si dziura. Phoenix Technologies, firma, ktrej BIOS (program uruchamiajcy si w pierwszej kolejnoci po wczeniu
komputera) wykorzystywao wielu producentw pyt gwnych, stwierdzia, e nazwa nowej przegldarki narusza jej znak towarowy. W konsekwencji nazwa przegldarki zostaa wraz
z wersj 0.6 udostpnion 17 maja 2003 zmieniona z Phoenix na Firebird.
Zmiana nazwy wizaa si jednak z wpadniciem z deszczu pod rynn. Uczestnicy projektu
o nazwie Firebird ju od kilku lat pracowali nad systemem baz danych i nie byli uradowani
faktem, e t nazw podebra im inny projekt open source w dodatku wspierany przez dobrze znan Mozilla Organization. Przyszed wic czas na ponown zmian. I tak, po dugich
poszukiwaniach i dyskusjach, na now nazw wybrano Firefox. Premiera pierwszego Firefoksa, o numerze 0.8, miaa miejsce 9 lutego 2004 roku.
W cigu caego roku 2004 stale i intensywnie prowadzono prace nad Firefoksem. Aplikacja
stawaa si coraz lepsza, coraz szerzej te rozchodziy si pogoski o tej nowej, rewelacyjnej
przegldarce tej, ktra w kocu zmierzy si z IE i zwyciy. W tym przypadku pogoski
miay w sobie troch prawdy, bo Firefox by rzeczywicie dobry. 9 listopada 2004 swoj premier miaa wersja 1.0. Nowa przegldarka zostaa entuzjastycznie powitana przez internautw na caym wiecie. W mediach fala pochwa przetoczya si przez artykuy i recenzje. Liczba
pobra programu signa dziesiciu milionw przez nieco ponad miesic.
Co wicej, po raz pierwszy od, hmmm... po raz pierwszy w historii udzia IE w rynku przegldarek zacz spada. W cigu niecaego miesica udzia IE spad o 5%, a jego miejsce zaj
Firefox. Innymi sowy, nowa przegldarka dokonaa czego niezwykego mniej ni 30 dni
zajo jej zdobycie przychylnoci 5% wszystkich osb korzystajcych z internetu. Na scenie
zdecydowanie pojawi si nowy gracz, oferujcy internautom co, czego do tej pory nie mieli
bezpieczn, innowacyjn i atw w uyciu przegldark. Chwaa Firefoksowi!

Gdzie dowiedzie si wicej

Jeli szukacie dokadniejszych informacji o ktrymkolwiek z tematw poruszonych w tym rozdziale, poniej znajdziecie odnoniki do serwisw, ktre mog Wam si przyda.

Historia WWW
Jeeli interesuje Was historia sieci WWW, wci dostpny jest oryginalny dokument stanowicy podwaliny dzisiejszego internetu artyku Tima Bernersa-Lee, zatytuowany Information
Management: A Proposal, datowany na marzec 1989, maj 1990. Mona zapozna si te z innym ciekawym tekstem Bernersa-Lee pod tytuem The World Wide Web: A very short personal
history oraz zdoby nieco informacji o pierwszej przegldarce WorldWideWeb (swoj drog, to
zadziwiajce, jak bardzo wersja graficzna tej przegldarki wyprzedzaa swoje czasy).
36

Rozdzia 1. Problem z niebieskim e

Inne dobre rdo informacji to tekst przemowy wygoszonej w listopadzie 1995 przez Roberta Cailliaua (bliskiego wsppracownika Bernersa-Lee i wsptwrcy sieci WWW), krtko
traktujcej o prehistorii (o latach od 1945 do 1989) i wczesnym rozwoju sieci WWW (od 1989
do 1995). Spostrzeenia osoby, ktra braa czynny udzia w wydarzeniach zachodzcych w tej
brany od samego pocztku, s bardzo zajmujce.
Tim Berners-Lee, Information Management: A Proposal
http://www.w3.org/History/1989/proposal-msw.html
Tim Berners-Lee, The World Wide Web: A very short personal history
http://www.w3.org/People/Berners-Lee/ShortHistory
Tim Berners-Lee o WorldWideWeb
http://www.w3.org/People/Berners-Lee/WorldWideWeb
Przemowa Roberta Cailliaua
http://www.netvalley.com/archives/mirrors/robert_cailliau_speech.htm

Klasyka przegldarek
Nadal mona uruchomi pierwsz przegldark wierszow. Zdecydowana wikszo wspczesnych stron bdzie w niej jednak wyglda okropnie. Konsorcjum World Wide Web udostpnia strony z informacjami o tej przegldarce, chocia wiele przedstawionych tam informacji
ma charakter czysto techniczny. Inny serwis Funet.fi zawiera nieco historii, a nawet
animacj przedstawiajc przegldark wierszow CERN w akcji. W internecie dostpne s
rwnie informacje o przegldarkach Viola i Midas.
Strona NCSA zawiera pen histori i opis wszystkich funkcji zawartych w przegldarce Mosaic, a artyku Garyego Wolfea dla magazynu Wired z padziernika 1994 zawiera fascynujce
liczby dotyczce rozwoju WWW opracowane na podstawie rosncej popularnoci tej przegldarki. W kocu, jeli kto szuka opinii wczesnych uytkownikw, z atwoci moe je znale w serwisie Google Groups.
Przegldarka wierszowa
http://www.w3.org/LineMode
http://www.funet.fi/index/FUNET/history/internet/en/linemode.html
Viola
http://www.xcf.berkeley.edu/~wei/viola/violaHome.html
NCSA o przegldarce Mosaic
http://www.ncsa.uiuc.edu/Divisions/PublicAffairs/MosaicHistory/history.html
Artyku Garyego Wolfea dla Wired
http://www.wired.com/wired/archive/2.10/mosaic.html

Gdzie dowiedzie si wicej

37

Netscape
Wczesna recenzja przegldarki Mosaic Netscape autorstwa Davida Brodyego zatytuowana
Mosaic Netscape: One Small Step for the Web i Origin of a Browser daj wietny ogld wczesnych lat Netscapea. Teksty te zawieraj take mnstwo zrzutw ekranw i fascynujce informacje. Netscape Handbook te jest dostpny online i stanowi nad wyraz interesujcy dokument
historyczny.
Inny serwis, ktry zasuguje na to, by o nim wspomnie, to Mozilla Museum. Mozilla nie bya
tylko nazw kodow pierwszych przegldarek Netscapea bya rwnie maskotk, a w Muzeum mona podziwia wiele zabawnych ilustracji z zielon jaszczurk w akcji.
David Brody, Mosaic Netscape: One Small Step for the Web
http://www.hnehosting.com/mirrors/Origin_of_a_Browser/5/a.html
Origin of a Browser i
http://www.hnehosting.com/mirrors/Origin_of_a_Browser/
Netscape Handbook
http://wp.netscape.com/home/online-manual.html
Mozilla Museum
http://home.snafu.de/tilman/mozilla

Internet Explorer i wojny przegldarek

Oficjalna strona Internet Explorera jest, oczywicie, prowadzona przez Microsoft. Po bardziej
wywaone opinie o IE najlepiej sign do Wikipedii.
Wicej informacji o dziaaniach Microsoftu w latach 90. podczas rozwoju IE i (nielegalnego)
konkurowania z Netscape Communications mona znale w Orzeczeniu sdziego sdu okrgowego, Thomasa Penfielda Jacksona. Sdzia Jackson cytuje tam obietnic Brada Chasea o uczynieniu pracy z jakkolwiek przegldark wstrzsajcym przeyciem. Niesawne odcicie
powietrza Netscapeowi jest cytowane za Owiadczeniem asystenta prokuratora generalnego Joela
Kleina: pozew antytrustowy przeciwko Microsoftowi, 18 maja 1998.
Neutralne stanowisko na temat wojen przegldarek prezentuje artyku w Wikipedii, lekko uprzedzone stanowiska w tej sprawie mona znale w wielu dyskusjach autorw serwisw WWW
(pamitajcie, projektanci stron WWW nie lubi IE, poniewa utrudnia im ycie!). Jeli lubicie
wydawa pienidze, moecie kupi w serwisie Harvard Business Online artyku Kennetha S.
Cortsa i Debbie Freier, A Brief History of the Browser Wars za jedyne 6 dolarw 50 centw.
Oficjalna strona Microsoftu
http://www.microsoft.com/ie/
Internet Explorer w Wikipedii
http://pl.wikipedia.org/wiki/Internet_Explorer
Orzeczenie sdziego Thomasa Penfielda Jacksona
http://www.usdoj.gov/atr/cases/f3800/msjudgex.htm

38

Rozdzia 1. Problem z niebieskim e

Owiadczenie asystenta prokuratora generalnego Joela Kleina

http://www.techlawjournal.com/courts/dojvmsft2/80518klein.htm
Wojny przegldarek w Wikipedii
http://en.wikipedia.org/wiki/Browser_wars
Wojny przegldarek nieco uprzedzone stanowiska
http://www.quirksmode.org/browsers/history.html
http://www.yourhtmlsource.com/starthere/browserreview.html
Kenneth S. Corts, Debbie Freier, A Brief History of the Browser Wars
http://harvardbusinessonline.hbsp.harvard.edu/b02/en/common/item_detail.jhtml?id=703517

IE stagnacja i kontrola
Informacje o rozmiarach zespou Microsoftu do spraw IE i jego zmianach zostay zaczerpnite
z departamentu sprawiedliwoci USA i z serwisu News.com. Wpis w blogu Tonyego Chora,
w ktrym autor przyznaje, e Microsoft w zasadzie rozwiza zesp IE po tym, jak stwierdzi,
e wygra wojny przegldarek, znajduje si w serwisie Microsofts Developer Network. Owiadczenie Briana Countrymana o zaprzestaniu udostpniania IE niezalenie od wersji Windows
znajduje si w serwisie TechNet w wtku zatytuowanym Zmiany w Internet Explorerze dla Windows Server 2003.
Po tym, jak Microsoft ogosi zakoczenie prac nad IE dla Mac OS, powstao wiele ciekawych
tekstw na ten temat. CNET cytuje rzecznika Microsoftu w tej sprawie w notce zatytuowanej
Microsoft: no new versions of IE for Mac. Artyku Erika Meyera Hail and Farewell opisuje szeroko funkcje, dziki ktrym ta przegldarka wyprzedzaa wczesn konkurencj, a tekst Losing
Mac IE 6 Jona Rentzscha wylicza, kogo i dlaczego ta decyzja dotknie najbardziej. Wpis w blogu
Johna Grubera na temat Internet Explorera analizuje pobudki Microsoftu i zawiera cza do
wielu innych ciekawych wpisw.
Najlepszym znanym mi rdem statystyk i nowinek o przegldarkach jest serwis Chucka
Upsdella, Browser News. Statystyki o rynku systemw operacyjnych s za zadziwiajco
trudne do zdobycia. Troch liczb zawiera dokument WebSideStory z 13 maja 2003, zatytuowany Windows XP Captures One-Third Of O/S Market On The Web.
Informacje o rozmiarze zespou IE i jego zmianach
http://www.usdoj.gov/atr/cases/f3800/msjudgex.htm#vd
http://news.com.com/2009-1032-995681.html?tag=toc
Wpis w blogu Tonyego Chora
http://channel9.msdn.com/ShowPost.aspx?PostID=2366#2366
Brian Countryman w wtku Zmiany w Internet Explorerze dla Windows Server 2003
http://www.microsoft.com/technet/community/chats/trans/ie/ie0507.mspx
Notka w CNET, Microsoft: no new versions of IE for Mac
http://news.com.com/2100-1045_3-1017126.html

Gdzie dowiedzie si wicej

39

Eric Meyer, Hail and Farewell

http://meyerweb.com/eric/thoughts/2003/06/14/hail-and-farewell/
Jon Rentzsch, Losing Mac IE 6
http://rentzsch.com/notes/losingMacIE6
John Gruber, Internet Explorer
http://daringfireball.net/2003/06/internet_explorer
Chuck Upsdell, Browser news
http://www.upsdell.com/BrowserNews/
WebSideStory, Windows XP Captures One-Third Of O/S Market On The Web
http://www.websidestory.com/pressroom/pressreleases.html?id=193

ActiveX i bezpieczestwo w programach Microsoftu

Informacje o ActiveX s podawane w serwisie Microsoftu, a wiele rnych definicji tej technologii atwo mona znale przy uyciu wyszukiwarki Google. Par starszych, ale wci aktualnych uwag znajdziecie w artykule Paula Festy z 1998 roku. Artyku ten koncentruje si na
kwestii bezpieczestwa w ActiveX (mona go znale w serwisie CNET). Tym tematem zajmuje
si take David Hopwood w tekcie A Comparison between Java and ActiveX Security.
Strefy zabezpiecze Internet Explorera bywaj zagmatwane, a take trudne do zrozumienia
i skonfigurowania. Najlepszym rdem informacji, jakie znalazem na ich temat, jest serwis
Vica Laurie. Na szczegln uwag zasuguj tam porady zwizane z ukryt pit stref lokaln
(serwis Lauriego zawiera rwnie ciekawe informacje o ActiveX).
Alert bezpieczestwa nr VU#713878 ogoszony przez US-CERT dokadnie opisuje dziaanie robaka Download.Ject i zawiera oficjalne zalecenie, aby uywa innej przegldarki ni Internet
Explorer. Seri wymienitych tekstw o Download.Ject opublikowa rwnie latem 2004 roku
brytyjski serwis The Register. Dokadna analiza dziaania tego robaka i chodnej reakcji Microsoftu znajduje si te w artykule osoby, ktr normalnie uwaabym za zwolennika Microsoftu
chodzi tu o Paula Thurrotta.
Zainteresowanych liczbami w wycigu serwerw WWW Apache kontra Microsoft (przy czym
Apache zawsze, ale to zawsze wygrywa) odsyam do najnowszych bada firmy Netcraft.
Szczegowy opis zabezpiecze w oprogramowaniu open source w porwnaniu do produkcji
Microsoftu opublikowa Nicholas Petreley w padzierniku 2004. Mimo e tekst ten nie dotyczy
konkretnie Firefoksa i IE, wyjanienia Petreleya mona odnie rwnie do tych dwch przegldarek.
Microsoft o ActiveX
http://www.microsoft.com/office/ork/2003/seven/ch23/SecA05.htm
http://www.microsoft.com/windowsxp/using/web/sp2_infobar.mspx
Definicje ActiveX znalezione przez Google
http://www.google.pl/search?hl=pl&q=ActiveX&btnG=Szukaj&lr=lang_pl

40

Rozdzia 1. Problem z niebieskim e

CNET o ActiveX
http://news.com.com/A+question+of+safety/2009-1001_3-208208.html
David Hopwood, A Comparison between Java and ActiveX Security
http://www.users.zetnet.co.uk/hopwood/papers/compsec97.html
Serwis Vica Lauriego
http://www.vlaurie.com/computers2/Articles/activex.htm
http://www.vlaurie.com/computers2/Articles/ieseczone.htm
http://www.vlaurie.com/computers2/Articles/ieseczone3.htm
Alert bezpieczestwa VU#713878
http://www.kb.cert.org/vuls/id/713878
Seria tekstw o ActiveX w serwisie The Register
http://www.theregister.co.uk/2004/06/25/virus_hits_websites/
http://www.theregister.co.uk/2004/06/28/ie_is_complex/
http://www.theregister.co.uk/2004/07/02/ie_vuln_workaround/
http://www.theregister.co.uk/2004/07/05/ie_vuln/
http://www.theregister.co.uk/2004/08/02/ms_ie_mega_patch/
Paul Thurrott o robaku Download.Ject
http://www.win2000mag.com/Article/ArticleID/43222/43222.html
Przegld serwerw WWW wg firmy Netcraft
http://news.netcraft.com/archives/2005/07/01/july_2005_web_server_survey.html
Nicholas Petreley o bezpieczestwie w Linuksie i Windows
http://www.theregister.co.uk/security/security_report_windows_vs_linux/

Mozilla
Jeli chcecie dowiedzie si wicej o Mozilli, najlepszym miejscem dla pocztkujcych jest oficjalny serwis projektu (albo peen superlatyw opis tej przegldarki w Wikipedii). Istotniejsze detale
przedstawione zostay w klasycznym ju artykule Neila Deakina zatytuowanym 101 things
that the Mozilla browser can do that IE cannot. Bardzo wiele serwisw oferuje pomoc uytkownikom Mozilli, nie zapomnijcie ich odwiedzi, gdy bdziecie w potrzebie.
Bya tu ju mowa o niezbyt przychylnych recenzjach wobec Netscapea w wersjach 6.0 i 6.1.
Zarwno artyku w InfoWorld zatytuowany Netscape trikes out Navigator 6.0, jak i opublikowany przez eWeek Netscape 6.1 delivers Kind Of wci s dostpne w internecie.
Mozilla 1.0 zebraa znacznie lepsze opinie. Jim Rapoza napisa w eWeeku z 10 czerwca 2002
przychylny artyku pod tytuem Mozilli Lacks Nothing Except Extra Baggage.
I, ostatecznie, sukces Firefoksa jest atwy do potwierdzenia. Wedug blogu Spread Firefox w cigu
niecaego miesica od premiery pobrano ponad 10 milionw kopii programu. W tym samym
czasie udzia IE w rynku przegldarek spad o 5%, a udzia Firefoksa wzrs o t sam liczb.
Dobra robota!
Gdzie dowiedzie si wicej

41

Oficjalna strona projektu Mozilla

http://www.mozilla.org
http://www.mozilla-europe.org/pl/
Polska strona Firefoksa
http://www.firefox.pl
Mozilla w Wikipedii
http://pl.wikipedia.org/wiki/Mozilla
Neil Deakin, 101 things that the Mozilla browser can do that IE cannot.
http://www.xulplanet.com/ndeakin/arts/reasons.html
Serwisy oferujce pomoc uytkownikom Mozilli
http://mozilla.gunnars.net
http://gemal.dk/mozilla
http://www.granneman.com/webdev/browsers/mozillanetscape/
Recenzje Netscape 6.0 i 6.1
http://infoworld.com/articles/tc/xml/00/11/29/001129tcnetscape6.html
http://www.eweek.com/article2/0%2C1759%2C96681%2C00.asp
Jim Rapoza, Mozilli Lacks Nothing Except Extra Baggage
http://www.eweek.com/article2/0,1759,1506652,00.asp
Sukces Firefoksa
http://www.spreadfirefox.com/?q=node/view/7177
http://www.mozillazine.org/talkback.html?article=5658

42

Rozdzia 1. Problem z niebieskim e