IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE
ZAMW DRUKOWANY KATALOG

Wprowadzenie do informatyki.
Poradnik dla ucznia
i nauczyciela
Autor: Andrzej Kisielewicz
ISBN: 83-7361-793-0
Format: B5, stron: 200

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Umiejtno korzystania z komputera to jedna z rzeczy, ktre cechuj przedstawiciela

nowoczesnego spoeczestwa. Komputery spotykamy niemal wszdzie, w kadej
dziedzinie naszego ycia. Wyszukiwanie informacji w internecie, korzystanie z edytorw
tekstu i innych aplikacji oraz interaktywna rozrywka to rzeczy dzi tak powszechne,
jak czytanie prasy i ogldanie telewizji. Nauczanie informatyki w szkoach przygotowuje
modych ludzi do zetknicia si ze wspczesnym wiatem i sprawia, e uytkuj
komputery wiadomie i wiedz, czego mog od nich oczekiwa.
Wprowadzenie do informatyki. Poradnik dla ucznia i nauczyciela to ksika
przedstawiajca zasady swobodnego korzystania z komputera we wszystkich
podstawowych dziedzinach jego zastosowa. Autor ksiki profesor nauk
matematycznych z dugoletnim dowiadczeniem dydaktycznym przedstawia
w niej swoj wiedz dotyczc zarwno teoretycznych jak i praktycznych aspektw
informatyki. Zakada, e aby posugiwa si technologi informacyjn w sposb
wiadomy i rozumny, trzeba odrnia rzeczy istotne w uytkowaniu komputerw,
to co oglne i niezalene od systemu lub programu, od drugorzdnych,
technicznych szczegw.
Podstawowe pojcia zwizane z informatyk
Sposoby cyfrowej reprezentacji danych
Elementy zestawu komputerowego
Edycja tekstw
Oprogramowanie narzdziowe
Arkusze kalkulacyjne i bazy danych
Zarzdzanie zasobami informacyjnymi
Systemy operacyjne
Sie komputerowa
Korzystanie z internetu

Spis treci
O Autorze ......................................................................................... 9
Przedmowa ..................................................................................... 11

Cz I

Troch teorii .................................................................13

Rozdzia 1. Podstawowe pojcia ....................................................................... 15

Komputer ........................................................................................................................ 15
Procesor i pami ........................................................................................................... 15
Noniki informacji .......................................................................................................... 16
Program .......................................................................................................................... 17
Terminologia .................................................................................................................. 17
Uniwersalno ................................................................................................................ 18
Sieci i komunikacja ........................................................................................................ 18
Informatyka i technologia informacyjna ......................................................................... 20

Rozdzia 2. Cyfrowa reprezentacja danych ......................................................... 21

System binarny ............................................................................................................... 21
Jednostki informacji ....................................................................................................... 23
Kod ASCII ..................................................................................................................... 23
Kodowanie obrazu i dwiku ......................................................................................... 24
Pojemno nonikw informacji .................................................................................... 25

Rozdzia 3. Programowanie ............................................................................... 27

Dziaanie procesora ........................................................................................................ 27
Podstawowe operacje ..................................................................................................... 28
Jzyki programowania i kompilatory ............................................................................. 29
Logika w programowaniu ............................................................................................... 31
Bdy w programach ...................................................................................................... 32
Algorytmy ...................................................................................................................... 33
Moliwoci i ograniczenia .............................................................................................. 34

Cz II

Praktyka .......................................................................37

Rozdzia 4. Zagadnienia techniczne .................................................................. 39

Elementy zestawu komputerowego ................................................................................ 39
Klawiatura ...................................................................................................................... 42
Wczanie komputera ..................................................................................................... 43
Dostp do programw i plikw ...................................................................................... 45

Wprowadzenie do informatyki. Poradnik dla ucznia i nauczyciela

Praca w sieci lokalnej ..................................................................................................... 46
Wyczanie komputera ................................................................................................... 47
Obsuga techniczna i konserwacja .................................................................................. 48
Wymagania sprztowe .................................................................................................... 48

Rozdzia 5. Zasady wprowadzania tekstu .......................................................... 51

Maszynopisanie .............................................................................................................. 51
Modyfikacja tekstu ......................................................................................................... 52
Obszar edycji .................................................................................................................. 53
Automatyczne przenoszenie ........................................................................................... 54
Znaki ASCII ................................................................................................................... 54
Uycie mikrofonu ........................................................................................................... 55

Rozdzia 6. Edytory tekstw ............................................................................. 57

Rodzaje edytorw ........................................................................................................... 57
Otwieranie i zapisywanie pliku ...................................................................................... 58
Operacje na blokach ....................................................................................................... 59
Przeszukiwanie i zastpowanie ...................................................................................... 59
Wydawanie polece myszk .......................................................................................... 60
Wydawanie polece z klawiatury ................................................................................... 61
Inne moliwoci edytorw ............................................................................................. 63

Rozdzia 7. Oprogramowanie ............................................................................. 65

Systemy operacyjne ........................................................................................................ 65
Programy uytkowe ........................................................................................................ 66
Programy narzdziowe ................................................................................................... 68
Programy edukacyjne i rozrywkowe .............................................................................. 69
Oprogramowanie sieciowe ............................................................................................. 70
Wirusy ............................................................................................................................ 71
Programy antywirusowe ................................................................................................. 72
Rynek i prawa autorskie ................................................................................................. 73

Rozdzia 8. Metody komunikacji ....................................................................... 75

Myszka ........................................................................................................................... 75
Kursor ............................................................................................................................. 77
Okna ............................................................................................................................... 77
Menu .............................................................................................................................. 79
Okienka dialogowe ......................................................................................................... 81
Odsyacze ....................................................................................................................... 82

Rozdzia 9. Organizacja zasobw informacji na dyskach ..................................... 83

Pliki ................................................................................................................................ 83
Nazwy plikw ................................................................................................................ 84
Wzorce nazw .................................................................................................................. 85
Drzewo katalogw .......................................................................................................... 85
cieki dostpu ............................................................................................................... 87
Atrybuty ......................................................................................................................... 88
Sektory ........................................................................................................................... 88

Rozdzia 10. rodowiska pracy ........................................................................... 91

Systemy tekstowe ........................................................................................................... 91
Systemy panelowe .......................................................................................................... 93
Systemy okienkowe ........................................................................................................ 95

Spis treci

Rozdzia 11. Zarzdzanie zasobami informacji ..................................................... 99

Przegldanie zawartoci komputera ............................................................................. 100
Przegldanie zawartoci plikw ................................................................................... 101
Tworzenie i usuwanie katalogw ................................................................................. 102
Kopiowanie i przenoszenie plikw ............................................................................... 103
Usuwanie i tworzenie plikw ....................................................................................... 105
Drukowanie dokumentw ............................................................................................ 106
Ochrona zasobw ......................................................................................................... 107
Pyty DVD i CD ........................................................................................................... 108
Konserwacja dysku ....................................................................................................... 108

Rozdzia 12. Zarzdzanie programami ............................................................... 111

Uruchamianie programw ............................................................................................ 111
Zamykanie programw ................................................................................................. 112
Resetowanie komputera ................................................................................................ 113
Instalacja i konfiguracja ............................................................................................... 114

Rozdzia 13. Standardowe czynnoci w programach .......................................... 117

Otwieranie i zapisywanie plikw ................................................................................. 117
Czynnoci redakcyjne ................................................................................................... 119
Praca z wieloma dokumentami ..................................................................................... 120
System Pomocy ............................................................................................................ 123
Poznawanie programu .................................................................................................. 124

Rozdzia 14. Arkusze kalkulacyjne i bazy danych ............................................... 127

Tabele i komrki .......................................................................................................... 127
Formuy ........................................................................................................................ 128
Zakresy ......................................................................................................................... 129
Automatyczne wypenianie .......................................................................................... 129
Formatowanie ............................................................................................................... 130
Adresy .......................................................................................................................... 131
Rekordy i pola .............................................................................................................. 132
Formularze i tabele ....................................................................................................... 132
Sortowanie i filtrowanie ............................................................................................... 134

Rozdzia 15. Internet ........................................................................................ 137

Adresy .......................................................................................................................... 137
Zdalne logowanie i transfer plikw .............................................................................. 138
Usugi internetowe ....................................................................................................... 140
Poczta elektroniczna ..................................................................................................... 141
Organizacja korespondencji ......................................................................................... 144
Grupy dyskusyjne ......................................................................................................... 145
WWW .......................................................................................................................... 146
Przegldarki .................................................................................................................. 147
Wyszukiwanie informacji ............................................................................................. 149
Wyszukiwarki ............................................................................................................... 150
Bezpieczestwo ............................................................................................................ 152
Spam ............................................................................................................................. 154
Polskie litery ................................................................................................................. 155
HTML .......................................................................................................................... 156
Dostp do Internetu ...................................................................................................... 159

Wprowadzenie do informatyki. Poradnik dla ucznia i nauczyciela

Dodatki ......................................................................................161
Dodatek A Microsoft Windows instrukcje i porady ...................................... 163
System operacyjny ....................................................................................................... 164
Programy ...................................................................................................................... 166
Word ............................................................................................................................. 168
Excel ............................................................................................................................. 171
Integracja z Internetem ................................................................................................. 174

Dodatek B Zasoby Internetu .......................................................................... 177

Strony z programami .................................................................................................... 177
Linux ............................................................................................................................ 178
Strony informacyjne i usugowe ................................................................................... 179

Dodatek C Nauczanie informatyki ................................................................... 181

Dodatek D Sowniczek angielsko-polski .......................................................... 185
Skorowidz ..................................................................................... 189

Rozdzia 7.

Oprogramowanie
Kiedy si jest uytkownikiem komputera, warto zdawa sobie oglnie spraw z tego,
jakiego rodzaju programy oferuje rynek komputerowy, czyli mwic inaczej: jakie s
moliwoci komputera. Pomoe to podj ewentualn decyzj o wzbogaceniu oprogramowania na swoim komputerze.

Systemy operacyjne
Wyboru waciwego programu i uruchomienia go dokonujemy za pomoc systemu
operacyjnego, czyli podstawowego programu zainstalowanego w komputerze, sucego do komunikacji z uytkownikiem oraz do uruchamiania innych programw i zarzdzania zasobami danych. Istnieje wiele rnych systemw operacyjnych i programw, zwanych nakadkami, ktre s uzupenieniem tych systemw. Najbardziej
znane dzi zwizane s z nazwami Microsoft Windows, Unix i Linux oraz Mac OS.
Podstawy poszczeglnych systemw operacyjnych mog by bardzo rne, jednak
zasady uytkowania s coraz bardziej do siebie podobne. Z punktu widzenia uytkownika wane jest rodowisko pracy, jakie dany system czy nakadka oferuje, filozofia
kontaktu z uytkownikiem, czyli interfejs (ang. interface obszar wzajemnego oddziaywania). Mona tu wyrni trzy podstawowe rodzaje: systemy tekstowe (ang.
command-line systems), w ktrych polecenia dla systemu wprowadza si w trybie
tekstowym z klawiatury, systemy panelowe (typu Commander, wzorowane na nakadce na system operacyjny DOS nazwanej Norton Commander); istot ich s dwa
panele przedstawiajce zawarto dwch katalogw; panele te umoliwiaj szybk
wymian informacji midzy katalogami; oraz najbardziej ju dzi rozpowszechnione
graficzne systemy okienkowe (typu Windows), z myszk, okienkami, ikonami i menu.
Istniej rne systemy okienkowe. Najbardziej popularne s kolejne wersje systemu
operacyjnego Microsoft Windows oraz narzdzie okienkowe dla systemu Linux
(KDE, GNOME, itp.) i oglnie dla systemw uniksowych (X Window System). Poniewa w zasadzie systemy te s do siebie bardzo podobne (i staj si jeszcze bardziej

Cz II Praktyka

66

podobne dziki postpujcej standaryzacji), bdziemy oglnie mwili o systemie okienkowym i bardziej konkretnie o systemie MS Windows odwoujc si do produktw
firmy Microsoft. Dokadniejsze omwienie systemw operacyjnych znajduje si
w rozdziale 10., rodowiska pracy.
Pozostae programy mona z grubsza podzieli na programy uytkowe, narzdziowe,
edukacyjne, rozrywkowe, programy sieciowe i inne. Programy stanowice odrbne
samodzielne jednostki bywaj te nazywane aplikacjami, w odrnieniu od programw bazujcych na wsppracy z innymi programami.

Programy uytkowe
W zasadzie programy uytkowe staraj si zautomatyzowa wszystko to w pracy
czowieka, co daje si zautomatyzowa. Szczeglnie chodzi tu o rnego rodzaju prace biurowe, ktre maj znamiona automatyzmu.
Do podstawowych programw uytkowych nale omwione wczeniej edytory i procesory tekstu, za pomoc ktrych moemy na komputerze tworzy, korygowa i przetwarza dokumenty tekstowe i w rezultacie uzyskiwa profesjonalne wydruki. Podobnie
jak w edytorach, efektem pracy z wikszoci programw uytkowych s pewne pliki
danych, ktre mona przechowywa na dysku twardym, otwiera, modyfikowa
i drukowa. Wiele programw przez analogi nosi nawet nazw edytor; mamy wic
edytory plikw graficznych, dwikowych, edytory wideo itd. Oznacza to, e w uytkowaniu rnych programw s due podobiestwa. Istnieje wiele wsplnych, typowych czynnoci, na przykad takich jak otwieranie i zapisywanie plikw. Omwieniem takich typowych czynnoci, ktre jednoczenie uatwiaj poznawanie nowych
programw, zajmiemy si w rozdziale 13., Standardowe czynnoci w programach.
Do tworzenia wszelkiego rodzaju tabel, zestawie, wykresw, automatycznego wypeniania rubryk su arkusze kalkulacyjne. Uzupenianie dokumentw tekstowych
i tabel rysunkami, fotografiami i specyficznymi produktami grafiki komputerowej
umoliwiaj rne wyspecjalizowane programy graficzne. Istniej rwnie programy, dziki ktrym mona uzyska profesjonalne zestawy slajdw i komputerowe prezentacje wykorzystujce rne media: grafik, tekst, dwik, muzyk i animacje. Programy, ktre wsppracuj ze sob i uzupeniaj si wzajemnie, czone s w pakiety.
Typowym pakietem podstawowych programw biurowych jest Microsoft Office i jego
darmowy odpowiednik OpenOffice.
Ze wzgldu na to, e oprcz informacji tekstowej powszechnie przekazywana jest dzi
w postaci elektronicznej informacja graficzna i dwikowa (w tym obrazy i utwory muzyczne), wspczesne komputery osobiste wyposaane s zazwyczaj w przegldarki
plikw graficznych lub edytory grafiki, umoliwiajce edytowanie i podstawow obrbk plikw graficznych rnych formatw, w szczeglnoci umoliwiajce konwersj (przeksztacanie) z jednego formatu na inny.

Rozdzia 7. Oprogramowanie

67

Rysunek 7.1. Program graficzny 3D Studio MAX

Coraz wiksz popularnoci cieszy si format PDF (ang. Portable Document Format), ktrego ide byo opracowanie jednego formatu dla tekstu i grafiki, dostpnego
we wszystkich systemach i typach komputerw (co umoliwia swobodn wymian
tego typu plikw midzy systemami). Uywanie plikw PDF rozpowszechnio si
w Internecie. Wszystkie przegldarki potrafi ju czyta (wywietla) takie pliki. Take
wszystkie due edytory tekstu i grafiki posiadaj moliwoci konwersji na format
PDF. Darmowo rozprowadzane s programy do odczytu i przegldania plikw PDF.
Z kolei programy zwane odtwarzaczami tak jak zwyky magnetofon pozwalaj na
odtwarzanie (i ewentualnie nagrywanie) utworw muzycznych zapisanych w plikach
dwikowych (obraz odtwarzacza na ekranie czsto wzorowany jest na wygldzie zestawu radiomagnetofonowego). Typowe to program Media Player firmy Microsoft
lub darmowy Winamp (zobacz rysunek 7.2).
Gromadzenie w jednym miejscu wielkich iloci danych, szybko ich wyszukiwania
i moliwo uzyskiwania odpowiedzi na pytania dotyczce przechowywanych w komputerze informacji to jedno z najwikszych osigni techniki komputerowej. Programy speniajce te zadania to bazy danych. Istniej oglne programy do tworzenia
i uytkowania baz danych, jak rwnie wyspecjalizowane programy do obsugi konkretnych wielkich zasobw danych, gromadzonych na przykad przez urzdy skarbowe
i inne instytucje pastwowe.
W przemyle, handlu i bankowoci powszechnie stosowane s pakiety programw
zwane systemami informatycznymi. Maj one na celu skomputeryzowanie rnych
dziedzin gospodarki. S to systemy o nazwach: kadry, pace, gospodarka materiaowa,
system finansowo-ksigowy itp.

Cz II Praktyka

68
Rysunek 7.2.
Odtwarzacze
muzyki i filmu

Oprcz tego istnieje wiele bardziej specjalistycznych programw uytkowych, obsugujcych konkretne dziedziny przemysu i handlu. Wiele firm i pracowni korzysta
z programw pisanych na zamwienie, dokadnie odpowiadajcych zapotrzebowaniu
uytkownika.
Funkcj dawnych superkomputerw, potnych maszyn obliczeniowych, przejy
rozbudowane programy matematyczne i statystyczne. Pozwalaj one na wykorzystanie najbardziej zaawansowanych metod matematycznych w rnych dziedzinach gospodarki i nauki, a poniewa mieszcz si na dysku CD, mog te suy jako znakomita pomoc w szkolnych lekcjach matematyki i fizyki.
Systemom operacyjnym towarzysz zwykle mae podrczne programy grupowane
pod hasem akcesoria. S to na przykad podrczne kalkulatory, zautomatyzowane
kalendarze (z alarmem i funkcjami przypominania o terminach), notatniki itp.

Programy narzdziowe
Oglnym celem programw objtych wspln nazw narzdziowe jest obsuga, zabezpieczenie prawidowego dziaania i lepsze wykorzystanie komputera. Do takich
programw, oprcz systemw operacyjnych i nakadek na systemy, zaliczy mona
programy archiwizujce i kompresujce (optymalizujce sposoby przechowywania
i przesyania danych), programy konserwacji dyskw (suce do porzdkowania dyskw, wykrywania i naprawiania bdw zapisu na dyskach), programy antywirusowe
(przeznaczone do zwalczania wirusw; patrz podrozdziay "Wirusy" i "Programy antywirusowe"), a take rnego rodzaju sterowniki do obsugi urzdze zewntrznych
doczanych do komputera oraz niestandardowych zespow wewntrz (kart).

Rozdzia 7. Oprogramowanie

69

Programy kompresujce i archiwizujce suyy pocztkowo gwnie do zaoszczdzenia miejsca na dysku twardym i tworzenia kopii wanych plikw na dyskietkach.
Chocia postpy technologii zlikwidoway t szczegln potrzeb, programy te nadal
zachowuj swoj wano ze wzgldu na koszty czasowe przesyania duych plikw.
Jednoczenie znacznie uproszczono tworzenie skompresowanych archiww plikw
w trybie okienkowym. Jeli umiecimy program archiwizujcy w menu podrcznym,
wystarczy kliknicie katalogu prawym klawiszem myszy i wybranie z menu polecenia Archiwum. Podobnie kliknicie pliku-archiwum otwiera okienko, ktrego mona uywa tak jak dowolnego katalogu: przeciga pliki do innych katalogw, dodawa
pliki, itd. Wspczesne programy archiwizujce rozpoznaj wszystkie podstawowe
formaty kompresji takie jak ZIP, LHA, RAR itp.
Szczegln grup programw narzdziowych stanowi kompilatory i interpretery
jzykw programowania, czyli programy do tworzenia nowych programw. Najprostszy kompilator zamienia tekst programu napisany w danym jzyku programowania na
plik wykonywalny (program). Interpreter potrafi wykonywa kolejne instrukcje programu prosto z tekstu rdowego. Wspczesne kompilatory to rozbudowane programy
obsugujce cay proces pisania programu: edycj, wykrywanie bdw, testowanie
i kompilacj. Programy te mog suy rwnie indywidualnym uytkownikom, ale ich
profesjonalne wersje s przede wszystkim narzdziem pracy programistw i producentw oprogramowania (w tym przypadku, rwnie dobrze mona je zaliczy do
programw uytkowych).

Programy edukacyjne i rozrywkowe

Istotny udzia w rynku programw maj te gry komputerowe. Pocztkowo programici
pisali je dla zabawy i pierwsze gry komputerowe miay przede wszystkim charakter
logicznych amigwek. Obecnie jest to osobny przemys angaujcy najnowsze osignicia technologii informacyjnej i audiowizualnej. Niestety, koncentracja na efektach graficznych powoduje, e gry komputerowe maj coraz mniej wsplnego z ich
prekursorem, grami planszowymi wymagajcymi wysiku umysowego, a coraz bardziej
przypominaj emocjonaln rozrywk o charakterze interaktywnego filmu. Wrd uytkownikw Internetu s grupy pasjonujce si starymi dobrymi grami o charakterze
logicznym, a nawet grami realizowanymi w trybie tekstowym. Tzw. roguelike games
(rogaliki), w ktrych gracz reprezentowany zwykle przez znak @ spotyka rnych
niezalenie dziaajcych agentw, wymaga od programisty zmierzenia si z niektrymi podstawowymi problemami sztucznej inteligencji.
Programy edukacyjne s bardzo zrnicowane. cz zwykle wiedz z elementami
rozrywki i efektami specjalnymi. Do tej grupy zaliczy naley w szczeglnoci sowniki
i encyklopedie multimedialne programy oparte na pomyle klasycznej encyklopedii,
ale wykorzystujce komputerowe techniki wyszukiwania informacji oraz rne media: film, muzyk, animacje komputerowe. W encyklopedii multimedialnej odsyacze
maj charakter aktywny: wystarczy klikn myszk odsyacz i natychmiast pojawia si
odnone haso; wystarczy klikn odsyacz Wr i jestemy z powrotem w pierwotnym
hale. W hale takim jak Chopin moemy spotka odsyacze do utworw muzycznych;

Cz II Praktyka

70

kliknicie takiego odsyacza pozwala nam usysze fragment utworu. Inne odsyacze
wywietlaj penoekranowe obrazy lub uruchamiaj filmy i animacje. Sowniki wyposaone w demonstracje wymowy poszczeglnych wyrazw oraz ich zastosowania
w zdaniach i dialogach s znakomit pomoc do nauki obcego jzyka.

Oprogramowanie sieciowe
Osobn grup programw stanowi programy sieciowe. Nale do nich przede
wszystkim sieciowe systemy operacyjne przeznaczone do zarzdzania prac sieci lokalnej, rnego rodzaju programy umoliwiajce komputerom penienie szczeglnych
funkcji w sieci globalnej, oraz programy pracujce bez przerwy w Internecie, umoliwiajce prawidowe jego dziaanie. Oczywicie, o tych programach indywidualny
uytkownik moe nic nie wiedzie (i na og nie wie) to jest ju sfera zainteresowa profesjonalnych informatykw. Natomiast indywidualny uytkownik powinien
wiedzie, e w przeciwiestwie do sieci lokalnej, gdzie cae oprogramowanie moe
by zlokalizowane na jednym komputerze-matce, w Internecie kada sie lokalna
podczona do sieci globalnej musi posiada odpowiednie programy umoliwiajce
jej funkcjonowanie w Internecie. W szczeglnoci, kady uytkownik indywidualny,
eby mg korzysta z rnego rodzaju usug internetowych, musi mie na swoim
komputerze zainstalowane odpowiednie programy. Cz tych programw dostarczana jest wraz z systemem operacyjnym; cz naley kupi lub cign z Internetu.
eby na przykad mc korzysta z poczty elektronicznej, trzeba mie zainstalowany
program pocztowy sucy do przesyania i odbierania wiadomoci z sieci (do takich
programw nale Outlook Express, Netscape Messenger, lub Mozilla Thunderbird).
eby mc oglda strony WWW znajdujce si w Internecie, trzeba mie zainstalowany
odpowiedni program zwany przegldark WWW. Najsynniejsze przegldarki
zwizane s z nazwami Netscape, Internet Explorer, Mozilla. Za pomoc przegldarek mona dotrze do wielkich sieciowych programw, takich jak rnego rodzaju
wielkie bazy danych, encyklopedie multimedialne, systemy bankowe, systemy sprzeday
i rezerwacji, fora dyskusyjne itp. S to specjalne programy uruchomione na konkretnych
komputerach (serwerach), do ktrych mona dotrze (i skorzysta z usugi) z kadego
komputera podczonego do sieci poprzez dowoln przegldark WWW. Relacj
midzy wielkim programem ulokowanym na serwerze i programem umoliwiajcym
skorzystanie z tego programu poprzez sie, ulokowanym na innym komputerze, nazywa si relacj serwer-klient (w zwizku z czym rwnie same programy, takie jak
przegldarki lub programy poczty elektronicznej, nazywa si klientami).
Szczeglnie popularne i uyteczne w sieci s serwery, na ktrych zainstalowane s
wyszukiwarki: programy suce do wyszukiwania adresw stron internetowych wedug zadanych hase (sw kluczowych). Niektre z programw ulokowanych w sieci
oferuj efekty, ktre wymagaj (oprcz przegldarki) specjalnych dodatkowych programw zwanych wtyczkami (szczeglnie chodzi tu o zaawansowane efekty audiowizualne). Specjalnego oprogramowania wymaga zastosowanie sieci do prowadzenia
zdalnych konferencji lub transmisji obrazu na ywo. Na koniec, wspomnie naley
o programach do tworzenia wasnych stron internetowych, zwanych edytorami HTML
(wicej szczegw znajduje si w rozdziale 15., Internet).