IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE

Red Hat Linux 8.

wiczenia praktyczne
Autor: Piotr Czarny
ISBN: 83-7361-060-X
Format: B5, stron: 104

ZAMW DRUKOWANY KATALOG

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Linux ju od duszego czasu , jest ciekaw propozycj nie tylko dla administratorw
sieci i programistw, ale take dla zwykych uytkownikw. Kolejne dystrybucje tego
niezawodnego, stabilnego i co wane -- darmowego systemu operacyjnego s coraz
prostsze w obsudze. Opinia o Linuksie jako systemie trudnym do zainstalowania
i skonfigurowania nie ma obecnie adnych podstaw.
RedHat Linux to jedna z najpopularniejszych dystrybucji tego systemu operacyjnego,
odpowiednia zarwno dla pocztkujcych, jak i dla zaawansowanych uytkownikw.
Ksika przeznaczona jest dla tych pierwszych. Krok po kroku, wiczenie po wiczeniu,
przedstawia bogate moliwoci najnowszej, smej odsony RedHata. Nie musisz by
komputerowym guru, by skorzysta z potencjau Linuksa. Wystarczy odrobina dobrych
chci, komputer (niekoniecznie najmocniejszy) i ta ksika.
Dowiesz si:
Skd zdoby i jak zainstalowa system RedHat Linux 8
Jak pracowa w graficznym rodowisku GNOME
Jak korzysta ze stacji dyskietek, dyskw twardych i napdw CD
W jaki sposb poczy si z Internetem, przeglda strony WWW
i wysya e-maile
Jak drukowa w systemie Linux
Jak radzi sobie z edycj tekstu i obliczeniami
W jaki sposb instalowa nowe aplikacje

Spis treci
Wstp.............................................................................................................................................................. 5
Dla kogo jest ksika....................................................................................................................5
Czego mona nauczy si z wicze............................................................................................5
Zadania systemu operacyjnego ....................................................................................................6
Co to jest Linux ............................................................................................................................6
Co to jest dystrybucja...................................................................................................................7
Debian, Mandrake i Red Hat........................................................................................................7
Red Hat.........................................................................................................................................7
Dlaczego warto zna system Linux..............................................................................................8
Jak zaoszczdzi 500 dolarw......................................................................................................8
Zgodno formatw plikw .........................................................................................................9
Skd wzi Linuksa......................................................................................................................9

Rozdzia 1.

Instalacja systemu................................................................................................................................. 11

Rozdzia 2. Logowanie i wylogowywanie ........................................................................................................... 19

Zapamitywanie wprowadzonych zmian ...................................................................................21

Rozdzia 3. Pulpit i foldery..........................................................................................................................................23

Uruchamianie aplikacji ..............................................................................................................24
Skrty do programw.................................................................................................................26
Preferowane aplikacje ................................................................................................................28
Przecznik obszarw roboczych ...............................................................................................29
Pasek zada ................................................................................................................................30
Narzdzie powiadamiania ..........................................................................................................31
Folder uytkownika....................................................................................................................31

Rozdzia 4. Napdy ........................................................................................................................................................ 35

Przegldanie dyskietki................................................................................................................35
Formatowanie dyskietki .............................................................................................................37
Foldery .......................................................................................................................................38
Zmiana praw do zasobw...........................................................................................................40
Czytnik pyt CD .........................................................................................................................42
Nagrywarka pyt CD ..................................................................................................................45
Przegldanie partycji Windows..................................................................................................47

Red Hat Linux 8. wiczenia praktyczne

Rozdzia 5. Dostp do Internetu ..............................................................................................................................49

Rozdzia 6. Surfowanie po sieci ............................................................................................................................. 53
Rozdzia 7.

Poczta elektroniczna ........................................................................................................................... 59

Rozdzia 8. Drukowanie .............................................................................................................................................. 65

Rozdzia 9. Nie Word i nie Excel................................................................................................................................ 71
Edycja tekstw ...........................................................................................................................72
Arkusz kalkulacyjny...................................................................................................................78

Rozdzia 10. Zarzdzanie pakietami........................................................................................................................ 85

Rozdzia 11. Dziennik...................................................................................................................................................... 89
Rozdzia 12. Polecenia systemu................................................................................................................................ 91
Dodatek A

Zasoby Internetu.................................................................................................................................. 103

3.
Pulpit i foldery
Rozdzia

W rodowisku Linux mona pracowa w trybie konsoli. Jest to popularny tryb wrd
zaawansowanych uytkownikw pingwina. Wymaga bowiem znajomoci skadni polece.
Osoby pocztkujce preferuj interface graficzny. Ten tryb zostanie omwiony w tym
rozdziale.
Po zalogowaniu do systemu wywietlany jest pulpit (rysunek 3.1).
Rysunek 3.1.
Pulpit graficzny
systemu Red Hat Linux

Pulpit w Linuksie peni podobn rol jak pulpit w systemie Windows. Mona na nim umieszcza foldery, skrty do plikw, ikony zamontowanych napdw CD-ROM, dyskietek itp.
W dolnej czci ekranu widoczny jest prostoktny pasek, zwany panelem (rysunek 3.2).
Rysunek 3.2.
Panel pulpitu
graficznego

Na panelu umieszczone s ikony. W lewym dolnym rogu okna znajduje si czerwony kapelusz. Obok niego widoczna jest strzaka. Po klikniciu kapelusza rozwinite zostanie menu.

24

Red Hat Linux 8. wiczenia praktyczne

Uruchamianie aplikacji
wiczenie 3.1.

Zapoznaj si z menu systemu.

1. Kliknij ikon Menu GNOME (rysunek 3.3).
Rysunek 3.3.
Ikona Menu GNOME
2. Zapoznaj si z wygldem menu. Przy niektrych nazwach (np. Extras, System Tools,

System Settings...) widoczne s czarne strzaki.

3. Kliknij kategori Extras. Zgodnie z przewidywaniem rozwinite zostanie nastpne menu.
4. Jedn z pozycji w menu Extras jest Games. Kliknij menu Games.
5. Wywietlone zostanie kolejne menu. Widoczne w nim pozycje nie maj ju przy nazwach

strzaek, co oznacza, e su do uruchamiania programw. Kliknij pozycj Chess.

6. Uruchomiona zostanie gra (rysunek 3.4).
Rysunek 3.4.
Uruchomilimy
aplikacj. W nagrod
naley nam si chwila
relaksu...

Rozwijanie menu GNOME nie jest jedyn metod przegldania listy zainstalowanych
programw.
wiczenie 3.2.

Zapoznaj si z oknami otwieranymi za pomoc ikony Zacznij tutaj.

1. Dwukrotnie kliknij widoczn w lewym grnym rogu ekranu ikon Zacznij tutaj

(rysunek 3.5).
Rysunek 3.5.
Ikona Zacznij tutaj

Rozdzia 3.
Pulpit i foldery

25

2. Wywietlona zostanie zawarto folderu start-here:/// (rysunek 3.6). Dwukrotnie

kliknij ikon Applications.

Rysunek 3.6.
Ikony z folderu
start-here

3. Wywietlona zostanie zawarto folderu applications:/// (rysunek 3.7). Pod nazwami

obiektw widoczne s napisy informujce o liczbie elementw, ktre znajduj si

w poszczeglnych folderach.
Rysunek 3.7.
Ikony z folderu
applications

4. Dwukrotnie kliknij ikon Extras.

5. Wywietlona zostanie zawarto folderu applications:///Extras. Dwukrotnie kliknij

ikon Games.
6. Wywietlona zostanie lista gier (rysunek 3.8). Przy ikonach nie ma ju informacji

o liczbie elementw. Mona si domyla, e ikony te su do uruchamiania

programw. Dwukrotnie kliknij ikon Chess. Uruchomiona zostanie gra.
Rysunek 3.8.
Gry instalowane
razem z pakietem

26

Red Hat Linux 8. wiczenia praktyczne

7. Zamknij okno gry Chess.

Jeeli czsto korzystamy z programu, wygodniej bdzie uruchamia go za pomoc ikony

umieszczonej na pulpicie, ni ukrytej w drzewie katalogw lub polece.

Skrty do programw
wiczenie 3.3.

Umie skrt do programu Chess na pulpicie.

1. Kliknij czerwony kapelusz widoczny w lewym dolnym rogu ekranu.
2. Po rozwiniciu menu GNOME wybierz kolejno polecenia: Extras, Games.
3. Naprowad kursor na polecenie Chess.
4. Wcinij i przytrzymaj lewy przycisk myszy.
5. Przecignij kursor na pulpit. Wraz z nim przemieci si ikona Chess.
6. Zwolnij lewy przycisk myszy.
7. Ikona pojawi si na pulpicie (rysunek 3.9). Kliknij j dwukrotnie.
Rysunek 3.9.
Skrt do gry
umieszczony
na pulpicie

8. Zamknij okno gry Chess.

Utworzenie skrtu nie powoduje przeniesienia ikony, lecz jej skopiowanie.

Ikon mona umieci na panelu. Ma on t przewag nad pulpitem, e nie jest zasaniany
przez otwierane okna.

Rozdzia 3.
Pulpit i foldery

27

wiczenie 3.4.

Umie skrt do programu Chess na Panelu.

1. Wykonaj wiczenie 3.3.
2. Naprowad kursor na ikon Chess widoczn na pulpicie.
3. Wcinij i przytrzymaj lewy przycisk myszy.
4. Przecignij kursor na Panel.
5. Zwolnij lewy przycisk myszy.
6. Na Panelu pojawi si kopia ikony Chess (rysunek 3.10). Kliknij j dwukrotnie.
Rysunek 3.10.
Skrt do gry
umieszczony na
pulpicie i na Panelu

7. Uruchomiona zostanie gra. Zamknij okno gry Chess.

Jeeli ikona umieszczona na pulpicie lub Panelu nie jest ju potrzebna, naley j usun.
wiczenie 3.5.

Usu ikon Chess z pulpitu.

1. Kliknij ikon Chess prawym przyciskiem myszy.
2. Z podrcznego menu wybierz polecenie Wyrzu do mietnika.
3. Ikona zniknie z pulpitu.
4. Kliknij dwukrotnie ikon mietnik (rysunek 3.11).
Rysunek 3.11.
Kosz na wirtualne
odpadki
5. Wywietlona zostanie zawarto mietnika, a w nim ikona Chess (rysunek 3.12).

28

Red Hat Linux 8. wiczenia praktyczne

Rysunek 3.12.
Zawarto
folderu mietnik

6. Kliknij ikon prawym przyciskiem myszy.

7. Z podrcznego menu wybierz polecenie Usu ze mietnika.
8. Po wywietleniu okna Usun ze mietnika kliknij przycisk Usu.
9. Obiekt zniknie ze mietnika.

W analogiczny sposb mona usun kopi ikony programu z Panelu.

Ikona usuwana z Panelu nie jest przenoszona do mietnika. Od razu jest usuwana na trwae.

Preferowane aplikacje
Wraz z systemem Red Hat Linux instalowane s aplikacje. Ikony najpopularniejszych
programw umieszczane s na Panelu. Praca z tymi programami zostanie opisana w nastpnych rozdziaach. Teraz omwimy jedynie przeznaczenie ikon (rysunki 3.13 3.17).
Kolejno od lewej do prawej s to:
Rysunek 3.13.
Web Browser przegldarka
stron Web (np. Mozilla)
Rysunek 3.14.
Email klient poczty
elektronicznej (np. Evolution)
Rysunek 3.15.
OpenOffice.org Impress
aplikacja do tworzenia prezentacji
Rysunek 3.16.
OpenOffice.org Calc
arkusz kalkulacyjny
Rysunek 3.17.
OpenOffice.org Writer
edytor tekstw

Na prawo od ikon preferowanych aplikacji znajduje si przecznik obszarw roboczych.

Rozdzia 3.
Pulpit i foldery

29

Przecznik obszarw roboczych

Przecznik obszarw roboczych (rysunek 3.18) wywietla w postaci symboli informacj
o aplikacjach otwartych na pulpicie.
Rysunek 3.18.
Przecznik
obszarw roboczych

Pulpit graficzny pozwala na uywanie obszaru roboczego wikszego ni powierzchnia

ekranu. Pulpit moemy porwna do blatu biurka. Umieszczamy na nim narzdzia, ktrymi
wykonujemy prac.
W systemie Windows mamy do dyspozycji jeden pulpit (jedno biurko). W systemie Red Hat
Linux mamy do dyspozycji cztery pulpity (cztery biurka). Czyli moemy prac rozoy na
biurku wasnym i biurkach trzech kolegw!
Do tego, aby zorientowa si, ktrego biurka pulpit akurat widzimy, suy Przecznik
obszarw roboczych. Symbol pulpitu aktywnego jest wyrniony innym tem.
Aby przeskoczy na inny pulpit, naley klikn jego symbol w Przeczniku obszarw
roboczych.
Mona rwnie uywa skrtw klawiaturowych: Ctrl+Alt+ strzaka w prawo lub Ctrl+Alt+
strzaka w lewo. Kadorazowe nacinicie kombinacji klawiszy powoduje przeczenie
do ssiedniego obszaru roboczego.
wiczenie 3.6.

Uruchom aplikacje, korzystajc z tego samego obszaru roboczego.

1. Dwukrotnie kliknij widoczn na Panelu ikon OpenOffice.org Calc (rysunek 3.16).
2. Uruchomiony zostanie arkusz kalkulacyjny.
3. Dwukrotnie kliknij widoczn na Panelu ikon OpenOffice.org Writer (rysunek 3.17).
4. Uruchomiony zostanie edytor tekstw.
5. W przeczniku obszarw roboczych widoczny jest tylko jeden obszar aktywny.

Pozostae s oznaczone kolorem szarym.

6. Kliknij w przeczniku obszarw roboczych obszar oznaczony kolorem szarym.

Na pulpicie nie bdzie wida otwartych aplikacji.

7. Kliknij wyrniony obszar w przeczniku obszarw roboczych. Na pulpicie widoczne

bd otworzone aplikacje.
8. Zamknij aplikacje, klikajc krzyyk widoczny w prawym grnym rogu kadego okna.

30

Red Hat Linux 8. wiczenia praktyczne

wiczenie 3.7.

Uruchom aplikacje, korzystajc z oddzielnych obszarw roboczych.

1. Dwukrotnie kliknij widoczn na Panelu ikon OpenOffice.org Calc (rysunek 3.16).
2. Uruchomiony zostanie arkusz kalkulacyjny.
3. Kliknij szary obszar w przeczniku obszarw roboczych. Na pulpicie nie bdzie

wida otwartych aplikacji.

4. Dwukrotnie kliknij widoczn na Panelu ikon OpenOffice.org Writer (rysunek 3.17).
5. Uruchomiony zostanie edytor tekstw.
6. W przeczniku obszarw roboczych aktywne bd dwa obszary. Kliknij symbol

pierwszego obszaru roboczego.

7. Wywietlona zostanie uruchomiona w tym obszarze aplikacja arkusz kalkulacyjny.
8. Kliknij symbol drugiego obszaru roboczego.
9. Wywietlona zostanie aplikacja uruchomiona w drugim obszarze roboczym

edytor tekstw.
10. Zamknij aplikacje, klikajc krzyyk widoczny w prawym grnym rogu kadego okna.

Pasek zada
Pasek zada znajduje si na prawo od Przecznika obszarw roboczych. Na pasku zada
widoczne s aplikacje otworzone na danym aktywnym obszarze roboczym (rysunek 3.19).
Rysunek 3.19.
Pasek zada po otworzeniu
czterech aplikacji

Wraz ze zmian obszaru roboczego zmienia si wygld paska zada.

Pasek zada jest bardzo pomocny, gdy chcemy oszczdzi miejsce na pulpicie i zminimalizowa okno aplikacji. Bdzie ono widoczne na pasku zada. Aby znw wywietli
okno aplikacji, naley klikn jej tytu widoczny na pasku zada.
wiczenie 3.8.

Uruchom aplikacje, korzystajc z tego samego obszaru roboczego.

1. Dwukrotnie kliknij widoczn na Panelu ikon Web Browser (rysunek 3.13).
2. Uruchomiona zostanie przegldarka stron Web.
3. Dwukrotnie kliknij widoczn na Panelu ikon OpenOffice.org Calc (rysunek 3.16).
4. Uruchomiony zostanie arkusz kalkulacyjny.

Rozdzia 3.
Pulpit i foldery

31

5. Dwukrotnie kliknij widoczn na Panelu ikon OpenOffice.org Writer (rysunek 3.17).

6. Uruchomiony zostanie edytor tekstw.
7. Kliknij widoczn na pasku zada ikon przegldarki Web. Jej okno zostanie

wywietlone na pierwszym planie.

8. Kliknij widoczn na pasku zada ikon arkusza kalkulacyjnego. Okno arkusza

zostanie wywietlone na pierwszym planie.

9. Zamknij aplikacje, klikajc krzyyk widoczny w prawym grnym rogu kadego okna.

Narzdzie powiadamiania
Po prawej stronie Panelu widoczne jest narzdzie powiadamiania (rysunek 3.20).
Rysunek 3.20.
Ikona narzdzia
powiadamiania

Suy ono do informowania uytkownika o dostpnoci nowych poprawek do systemu.

Czerwony kolor ikony sygnalizuje, e w Internecie dostpne s nowe poprawki. Aktualizacj
systemu zajmiemy si w dalszej czci ksiki.

Folder uytkownika
W lewym grnym rogu pulpitu widoczna jest ikona Folder uytkownika (rysunek 3.21).
Korzystajc z niej, mona rozpocz wdrwk po drzewie folderw.
Rysunek 3.21.
Ikona Folder
uytkownika
wiczenie 3.9.

Zapoznaj si ze struktur katalogw Red Hat Linux.

1. Dwukrotnie kliknij ikon Folder uytkownika (rysunek 3.21).
2. Wywietlony zostanie folder /home/nazwa_uytkownika.
3. Odszukaj w oknie strzak skierowan ku grze i oznaczon napisem Gra (rysunek 3.22).

Kliknij j.
Rysunek 3.22.
Ikona umoliwiajca
przejcie w strukturze
katalogw na wyszy poziom

32

Red Hat Linux 8. wiczenia praktyczne

4. Wywietlony zostanie folder home. Kliknij strzak Gra.

5. Wywietlony zostanie folder gwny (rysunek 3.23).
Rysunek 3.23.
Zawarto katalogu
gwnego

6. Zapoznaj si z zawartoci katalogu gwnego.

Struktura katalogw systemu Linux jest inna ni w Windows. W tabeli 3.1 opisano przeznaczenie najwaniejszych folderw katalogu gwnego.
Tabela 3.1. Przeznaczenie folderw katalogu gwnego
Folder

Przeznaczenie

/bin

Wykonywalne pliki binarne (polecenia systemu). Polecenia systemu znajduj si rwnie

w folderze /usr/bin

/boot

Jdro systemu oraz inne pliki uywane przy uruchomieniu systemu

/dev

Pliki urzdze, stanowice interfejs do sterownikw w jdrze

/etc

Pliki i foldery zawierajce dane konfiguracyjne systemu

/home

Katalogi domowe uytkownikw

/lib

Biblioteki wykorzystywane przez programy z folderw /bin oraz /sbin

/lost+found

Pliki odnalezione przez program fsck (pliki bez nazwy)

/mnt

Katalog, do ktrego montowane s napdy nonikw danych. CD-ROM domylnie

montowany jest w folderze /mnt/cdrom

/proc

Wirtualny system plikw (nie istniejcy na dysku), ktry zawiera informacje o procesach
systemowych

/root

Katalog domowy uytkownika root

/sbin

Wykonywalne pliki binarne. W tym folderze znajduje si np. polecenie shutdown.

Polecenia systemu znajduj si rwnie w folderze /usr/bin

Rozdzia 3.
Pulpit i foldery

Tabela 3.1. Przeznaczenie folderw katalogu gwnego cig dalszy

Folder

Przeznaczenie

/tmp

Pliki tymczasowe

/usr

Pliki i katalogi bezporednio zwizane z uytkownikami, rwnie pliki instalowane

w systemie dodatkowo

/var

Pliki ulegajce czstym zmianom: logi, poczta, pliki wydrukw

Z wymienionych folderw na szczegln uwag zasuguje /usr oraz /var.

wiczenie 3.10.

Zapoznaj si ze struktur katalogw Red Hat Linux.

1. Wykonaj wiczenie 3.9.
2. Dwukrotnie kliknij folder /usr.
3. Zapoznaj si z zawartoci folderu /usr (rysunek 3.24).
Rysunek 3.24.
Zawarto folderu usr

4. Kliknij strzak Gra.

5. Dwukrotnie kliknij folder /var.
6. Zapoznaj si z zawartoci folderu /var (rysunek 3.25).
Rysunek 3.25.
Zawarto folderu var

33

34

Red Hat Linux 8. wiczenia praktyczne

W tabeli 3.2 opisano przeznaczenie najwaniejszych folderw katalogu /usr.

Tabela 3.2. Przeznaczenie folderw katalogu /usr
Folder

Przeznaczenie

/usr/X11R6

Pliki systemu X Window

/usr/bin

Wykonywalne polecenia systemu Linux

/usr/dict

Lista wyrazw angielskich wykorzystywana np. podczas sprawdzania siy hase

/usr/doc

Pliki dokumentacji

/usr/include

Pliki nagwkowe

/usr/info

Dokumentacja dla polecenia info

/usr/lib

Biblioteki systemowe

/usr/local

Katalogi przeznaczone na potrzeby administratora systemu

/usr/man

Pliki pomocy kontekstowej man

/usr/sbin

Wykonywalne polecenia administracyjne systemu Linux

/usr/share

Pliki wspdzielone, gwnie zawierajce dodatkowe informacje na temat niektrych polece

/usr/src

rda systemu i jdra

/usr/tmp

Pliki tymczasowe

W tabeli 3.3 opisano przeznaczenie najwaniejszych folderw katalogu /var.

Tabela 3.3. Przeznaczenie folderw katalogu /var
Folder

Przeznaczenie

/var/catman

Preformatowane strony pomocy kontekstowej man

/var/db

Bazy danych

/var/lock

Semafory uywane do komunikacji midzyprocesowej

/var/log

Logi systemowe

/var/named

Pliki serwera nazw (DNS)

/var/nis

Pliki systemu NIS

/var/run

Pliki z danymi dotyczcymi numerw procesw systemowych

/var/spool

Kolejki (np. poczty, wydrukw itp.)

/var/tmp

Pliki tymczasowe