Bezkrwawe owy.

Fotografia przyrodnicza
okiem Ralpha Clevengera
Autor: Ralph A. Clevenger
Tumaczenie: Micha Lipa
ISBN: 978-83-246-2661-8
Tytu oryginau: Photographing Nature:
A photo workshop from Brooks Institute
Format: 200230, stron: 320

Jaki sprzt zabra na wypraw w plener?

Jak rol odgrywaj wiato i kolor?
Jak wykorzysta cyfrow ciemni do uzyskania jeszcze ciekawszych efektw?
Bierzesz aparat, wychodzisz z domu i ju moesz robi zdjcia przyrody. Ale czy widziae
zdjcia publikowane w takich czasopismach, jak choby National Geographic?
Czy chciaby tworzy rwnie wspaniae, zapierajce dech w piersiach kompozycje?
Jeste o krok od tego. Ralph Clevenger, autor wielu zdj publikowanych w najlepszych
magazynach, postanowi podzieli si swoim dowiadczeniem oraz najwikszymi
tajemnicami bezkrwawych oww.
W tej bogato ilustrowanej kolorowymi zdjciami ksice znajdziesz szeroki zakres
wiedzy dotyczcej praktycznych oraz teoretycznych aspektw fotografowania przyrody.
Dowiesz si, jakiego potrzebujesz sprztu - nie tylko aparatu - eby rozpocz przygod
z fotografowaniem natury. W trakcie lektury poznasz znaczenie wiata oraz kolorw
w tym typie fotografii. Ponadto dowiesz si, jak wykorzysta lamp byskow do
odzwierciedlania swoich odczu oraz rozpocz przygod z wymagajc makrofotografi.
Ralph porusza rwnie tematyk zwizan z obrbk zdj w cyfrowej ciemni oraz
wykorzystaniem techniki HDR w celu uzyskania jeszcze ciekawszych efektw. Dziki
tej ksice Twoja kolejna sesja w plenerze nie bdzie ju taka sama!
Odpowiednie zachowanie przy fotografowaniu przyrody
Wykorzystanie kryjwek
Sprzt potrzebny na wypraw
Wykorzystanie wiata
Zastosowanie oson na obiektyw oraz dyfuzorw
Akcentowanie kolorw przyrody
Podstawy makrofotografii
Zasady fotografowania w ogrodzie i parku
Wykorzystanie teleobiektyww i obiektyww szerokoktnych
Fotografowanie morza i ziemi
Komponowanie kadru
Wykorzystanie lampy byskowej
Zastosowanie techniki HDR
Opis narzdzi stosowanych w cyfrowej ciemni
Twoje zdjcia mog by rwnie dobre, jak te publikowane w najlepszych magazynach!

Spis treci
Przedmowa  10
Wprowadzenie 12

Odpowiednie zachowanie 16

Etyka 20
Wiedza i kreatywno  24
Sprzt 29
Dawaj dobry przykad 32
Pytania i odpowiedzi 35

Potrzebujesz wicej sprztu?  38

Sprzt40
Wprawa 43
Wyposaenie 45
Owietlenie  57
Pytania i odpowiedzi 58

Najwaniejsze jest wiato  64

Cechy wiata 66
Sprzt 73
Owietlenie  77
Pytania i odpowiedzi 82
Zadania do wykonania  86

6 B ezkrwawe ow y

Nie wszystko jest czarno-biae  88

Kolory przyrody 90
Sprzt 97
Owietlenie  99
Pytania i odpowiedzi102
Zadania do wykonania 105

Bysk! I wszystko pod kontrol 106

wiato w 1/20000 sekundy 108

Sprzt 113
Owietlenie  116
Pytania i odpowiedzi 118
Zadania do wykonania 122

Makrofotografia 124
Poszukiwanie kwiatw i ciganie owadw  126
Sprzt 131
Owietlenie  132
Pytania i odpowiedzi136
Zadania do wykonania  141

S pis treci 7

 otografowanie
F
w ogrodzie i w parku 142

Przyroda na wycignicie rki 144

Sprzt149
Owietlenie  151
Pytania i odpowiedzi154
Zadania do wykonania  159

Cuda dzikiej przyrody160

Lwy, tygrysy i niedwiedzie162
Sprzt167
Owietlenie 172
Pytania i odpowiedzi 174
Zadania do wykonania  179

Odrobina zapobiegliwoci 180

Ogrody zoologiczne182
Sprzt189
Owietlenie 192
Pytania i odpowiedzi194
Zadania do wykonania 199

10

Ziemia, morze i niebo 200

Szerokie pole widzenia202

Opowiadanie historii 205
Sprzt207
Owietlenie  210
Pytania i odpowiedzi 213
Zadania do wykonania  219

8 B ezkrwawe ow y

11

Komponowanie obrazu 220

Kadr222
Sztuka komponowania zdj 225
Sprzt229
Owietlenie 235
Pytania i odpowiedzi236
Zadania do wykonania 240

12

Na co patrzysz i co widzisz?242

Wasne wyobraenia 244

Sprzt250
Owietlenie 254
Pytania i odpowiedzi256
Zadania do wykonania 261

13

W drodze262
Podre samochodem264
Dzie pracy fotografa269
Sprzt273
Owietlenie 277
Pytania i odpowiedzi279
Zadania do wykonania 284

14

Z powrotem w laboratorium 286

Fotograf w roli laboranta 288
Manipulacja290
Sprzt292
Owietlenie 299
Pytania i odpowiedzi302
Zadania do wykonania 304
Dodatek: Polecane ksiki i strony internetowe 306
Skorowidz 311

S pis treci 9

Nie wszystko
jest czarno-biae

Kolor moe by potnym rodkiem

wyrazu, jeli wiesz, jak go uywa.

Kolory przyrody

Kolory maj wielk si oddziaywania. Czerwony sprawia, e nasze serca bij

szybciej, zielony uzdrawia, niebieski uspokaja, ty daje nadziej, a szary i brzowy wywouj uczucie smutku. Spord wszystkich skadnikw obrazu kolor
oddziauje na nas chyba najmocniej. Czsto plama koloru skania fotografa do
zatrzymania si i zrobienia zdjcia. Kolor przyciga wzrok, a nasza reakcja na
jego widok jest instynktowna. Jest wpisana w nasz mzg i stanowi cz naszych interakcji z otoczeniem (rys. 4.1).
Barwy wydaj si nieodcznym elementem przyrody. Cho wikszo
zwierzt widzi je inaczej ni my, wiat jest peen kolorw. Kwiaty, roliny,
grzyby, owady, jaszczurki, zachody soca, tcze, a nawet skay maj swoje
kolory. Czasem s one zupenie niewiarygodne, jak choby w przypadku kraski
liliowopiernej, ktrej portret otwiera niniejszy rozdzia. Jechalimy przez pogorzelisko po poarze lasu w Tanzanii, kiedy wypatrzyem tego osobnika, polujcego na owady. Ciemne kolory spalonego drewna stanowiy odpowiedni
kontrast dla jaskrawego upierzenia kraski. Ptak prawie si nas nie ba i pozwoli
nam podej cakiem blisko. Nagle nastroszy pirka pstryk i gotowe.

Barwa wiata
Rys. 4.1. Nie byy to jedyne te licie
osiki, unoszone z prdem potoku Rock
Creek, ale dziki zastosowaniu obiektywu o dugiej ogniskowej i ciasnemu
kadrowaniu udao mi si umieci na
zdjciu tylko kilka listkw, fragment
skay i wod. Kontrastujce kolory nie
pozwalaj przeoczy lici. Gry Sierra
Nevada, Kalifornia. (Nikon D100, ISO
200, obiektyw 70 200 mm, statyw,
ekspozycja: 2 s przy f/16)

9 0 B ezkrwawe ow y

rdem barwy jest wiato. Soce emituje fale wietlne o rnej dugoci,
rejestrowane przez ludzkie oko. Podobnie lampa byskowa, ale jej arwka
emituje troch wicej wiata tego i czerwonego, przez co wiato byskowe
jest nieco cieplejsze. W pochmurny dzie wiato soneczne przescza si przez
chmury, ktre skadaj si z wody, wic wydaje si niebieskawe.
Barw wiata mierzy si w specjalnej skali temperatury, zwanej skal Kelvina.
Fotografowie zapoyczyli j z fizyki i uywaj jej do okrelania intensywnoci
barw skadowych, od czerwonej (ciepej) do niebieskiej (zimnej). Im nisza jest
temperatura barwowa w skali Kelvina, tym cieplejsze jest wiato i na odwrt:

R oz dz i a 4 : N ie wsz ystko jest czarno - bia e 91

c Rys. 4.2. Barwa wiata o zachodzie soca bya

urzekajca. Zbliaa si jesie i tundra otaczajca
Camp Denali zacza zmienia kolory. Tu po deszczu
promienie zachodzcego soca owietliy odlege
wzgrza. wiato byo niemal namacalne. Park Narodowy Denali, Alaska. (Nikon D2X, ISO 200, obiektyw
12 24 mm, statyw, ekspozycja: 1/30 s przy f/8)
x Rys. 4.3. To jeden z najpikniejszych zachodw
soca, jakie widziaem. Kolory byy bardzo intensywne. Robiem zdjcia wszystkimi obiektywami, jakie
miaem i wyprbowaem mnstwo wariantw kompozycji w cigu kilku minut, podczas ktrych nasycenie
barw byo najwiksze. W przypadku takich scen nie
ma moliwoci powtrzenia zdj. Salton Sea, Kalifornia. (Nikon F4, ISO 32, obiektyw 20 mm, statyw,
film Fujichrome Velvia 50, parametry ekspozycji niezarejestrowane)

92 B ezkrwawe ow y

im wysza jest temperatura barwowa, tym wiato zimniejsze. Na przykad

wiato wiecy ma temperatur barwow 1850K, wiato arowe 100-watowej
arwki okoo 2900K, czerwone niebo o zachodzie soca ma temperatur
barwow okoo 3500K, wiato soneczne w poudnie, w letni dzie okoo
5400K, temperatura wiata przesczajcego si przez warstw chmur siga
7000K, a wiato rozproszone w zacienionym miejscu moe mie temperatur
8500K lub nawet wysz. Tak naprawd nie musisz zna skali Kelvina, ale Twj
aparat j wykorzystuje, wic jeli chcesz w peni panowa nad sprztem, musisz
wiedzie, jak dziaa jego skala temperatury barwowej. W dalszej czci tego
rozdziau napisz o ustawieniach balansu bieli w aparacie (rys. 4.2 i 4.3).
Czasem mona dosownie zobaczy barw wiata. Kiedy zblia si wschd
lub zachd soca, a w powietrzu unosi si kurz lub para wodna, mona zobaczy co, co nazywam rowym powietrzem. W takich sytuacjach powietrze
jest tak gste, e prawie mona go dotkn. To wiato sprawia, e staje si ono
rowe. Wszystko przybiera ten kolor niebo, ludzka skra, biaa koszulka
i wszystkie inne przedmioty. wiat sprawia wraenie ogldanego przez rowe
okulary. Czasem kolor jest troch bardziej ty, a czasem troch bardziej czerwony. Moe naleaoby mwi o kolorowym powietrzu. Tak czy inaczej, to
wspaniae warunki do robienia zdj (rys. 4.4).

Rys. 4.4. W porze suchej kurz unosi

si nad Rezerwatem Zwierzyny Mala
Mala w Republice Poudniowej Afryki.
Siedzielimy na skalistym wzgrzu,
obserwujc zachd soca. W pewnej chwili powietrze stao si zociste
i wszystko wok take przybrao t
barw. Samotne drzewo jako temat
fotografii stanowi oparcie dla wzroku
w tym oceanie koloru. (Nikon F4, ISO
100, obiektyw 400 mm, statyw, film
Fujichrome 100, parametry ekspozycji
niezarejestrowane)

R oz dz i a 4 : N ie wsz ystko jest czarno - bia e 93

Rys. 4.5. Zobaczyem t scen, kiedy

leaem na brzuchu i fotografowaem
kwiaty na pustyni Mojave. Nie mogem
uchwyci jednoczenie kwiatu i pszczoy, poniewa uywaem obiektywu szerokoktnego i owad wychodzi zawsze
zbyt may i znajdowa si nie tam, gdzie
chciaem. Poczyem wic zdjcie
kwiatu z inn fotografi pszczoy, ktr
zrobiem wczeniej. To zdjcie zdobyo
nagrod w konkursie Natures Best
Photography w 2007 roku. (Fotomonta
cyfrowy)

9 4 B ezkrwawe ow y

Barwa przedmiotu
Przedmioty, podobnie jak wiato, maj kolor. Kiedy wiato pada na jak powierzchni, fale o pewnej dugoci s pochaniane, a inne s odbijane. wiato
odbite od przedmiotu niesie informacj o jego kolorze. Co ciekawe, kady czowiek z osobna i kady gatunek zwierzt postrzega kolory inaczej. Na szczcie
wikszo z nas jednakowo odbiera najczciej wystpujce barwy. W fotografii barwami podstawowymi s: czerwona, niebieska i zielona, natomiast barwa
ta, purpurowa i bkitna s barwami drugorzdowymi. Sposb uycia tych
kolorw i komponowania ich na fotografii decyduje o rnicy midzy nudn
fotk a zdjciem zasugujcym na konkursowe laury (rys. 4.5).
Wzajemne relacje midzy kolorami ilustruje tak zwane koo barw. Wida
na nim, ktre kolory harmonizuj ze sob, a ktre tworz kontrasty. Taka wiedza uatwia komponowanie zdj. Barwy harmonizujce ssiaduj ze sob na
kole. Harmonia barw wprowadza do obrazu poczucie rwnowagi i pozwala

poczy ze sob wszystkie elementy sceny. Z kolei fotografie zawierajce kontrastowe kolory rzucaj si w oczy, prezentuj temat w miay sposb i zmuszaj widza do ledzenia wzrokiem kompozycji (rys. 4.6).
W naturze kolory s bardzo przydatne. Kwiaty wabi nimi owady i ptaki,
ktre je zapylaj. Zwierzta nc nimi potencjalnych partnerw, uywaj ich
jako kamuflau, wyraaj za ich pomoc emocje i przestrzegaj napastnikw,
e s jadowite albo niebezpieczne.
Ptaki, pazy i owady s wrd zwierzt ldowych mistrzami, jeli mowa
o korzystaniu z koloru. Fotografujc takie stworzenia, zwracaj uwag na relacje
midzy ich kolorem a barw ta. Czy te kolory s harmonijne, czy kontrastuj ze
sob? W tym drugim przypadku temat gwny bdzie si zdecydowanie odcina od ta (rys 4.7 i 4.8).

Rys. 4.7. Niektrzy ludzie postrzegaj kolor tego kwiatu

kaktusa jako rowo-fioletowy. Wedug mnie jest on purpurowy i dobrze harmonizuje z czerwonym kolorem biedronki.
Czarno-czerwone ubarwienie owada przyciga wzrok. Pustynia Mojave, Kalifornia. (Nikon D100, ISO 200, obiektyw do
zdj makro 105 mm, aparat trzymany w rkach, ekspozycja:
1/30 s przy f/16)

Rys. 4.6. Barwy analogiczne ssiaduj

ze sob na kole barw. Barwy lece
naprzeciwko siebie s zwane dopeniajcymi

Wskazwka Kolorowe wiato padajce na przedmiot o barwie dopeniajcej sprawia, e kolor przedmiotu
traci nasycenie. Kiedy chodne,
niebieskawe wiato pada na czerwonego lub tego owada, insekt
wydaje si mniej kolorowy, ni jest
w rzeczywistoci.

Rys. 4.8. Pikny purpurowy kolor wini dzwonkowatej kontrastuje zdecydowanie z zieleni na pierwszym planie. Kolory te
le naprzeciwko siebie na kole barw. Taki dobr barw na zdjciu sprawia, jest ono wyraziste i przyciga wzrok. Santa Barbara, Kalifornia. (Nikon D100, ISO 200, obiektyw 28 70 mm,
statyw, ekspozycja: 1/30 s przy f/8)
R oz dz i a 4 : N ie wsz ystko jest czarno - bia e 95

9 6 B ezkrwawe ow y

Sprzt

Aparaty fotograficzne s wyposaone w bardzo uyteczne, dajce wiele twrczych moliwoci narzdzie, jakim jest regulacja balansu bieli, oznaczana skrtem WB od angielskich sw white balance. Odpowiednio dobrany balans bieli
sprawia, e przedmioty, ktre na zdjciu powinny by biae, rzeczywicie takie s.
Na og kiedy biay kolor jest faktycznie biay, pozostae barwy take s oddane
naturalnie. Nasze oczy i mzg dostosowuj sposb widzenia do panujcych warunkw kartk papieru zawsze postrzegamy jako bia, niezalenie od tego,
czy patrzymy na ni w wietle soca, w cieniu czy przy sztucznym owietleniu.
W aparacie musimy jednak ustawi odpowiedni balans bieli, eby biay kolor by
prawidowo reprodukowany w wietle o rnej temperaturze barwowej (rys. 4.9).

c Rys. 4.9. Ta pardwa dopiero zacza zmienia upierzenie na zimowe. Tylko

biaa pier zdradzaa obecno ptaka
wrd zaroli tundry. Roliny sigay
nam niemal do pasa, kiedy pardwa wyskoczya z ukrycia zaledwie kilka krokw przed nami. Przez chwil staa nieruchomo, po czym znikna w gstwinie.
Park Narodowy Denali, Alaska. (Nikon
D2X, ISO 200, obiektyw 200 400 mm,
statyw, ekspozycja: 1/400 s przy f/4)

Po naciniciu przycisku regulacji balansu bieli otrzymujemy kilka opcji do wyboru. Oprcz automatycznego balansu bieli
moemy wybra jedno z ustawie predefiniowanych, oznaczonych ikonkami arwki wolframowej, wietlwki fluorescencyjnej, soca, byskawicy (symbolizujcej wiato byskowe), chmury oraz domu rzucajcego cie. Poza tym moliwa jest manualna regulacja tego parametru. Rzeczywista temperatura barwowa poszczeglnych ustawie predefiniowanych powinna
by podana w instrukcji obsugi aparatu (rys. 4.10A 4.10F).

Rys. 4.10A 4.10F. Ta seria zdj, przedstawiajcych wistaka, zostaa zrobiona z rnymi ustawieniami balansu bieli. Zwierz
nie siedziaoby spokojnie, podczas gdy ja zmieniabym ustawienia, wic wprowadziem zmiany dopiero podczas obrbki plikw
RAW w komputerze, nadajc zdjciom tak temperatur barwow, jak miayby po zastosowaniu predefiniowanych ustawie balansu bieli w moim Nikonie D2X. Niektre rnice s bardzo subtelne, a celem modyfikowania balansu bieli jest zmuszenie aparatu
do zarejestrowania obrazu odpowiadajcego temu, co widz nasze oczy. Jeeli robisz zdjcia w formacie RAW, moesz regulowa
balans bieli w czasie obrbki komputerowej. Jeli jednak wolisz fotografowa w formacie JPEG, musisz zadba o odpowiednie
ustawienie tego parametru ju w aparacie. Park Narodowy Sekwoi, Kalifornia. (Nikon D2X, ISO 320, obiektyw 70 200 mm, statyw, ekspozycja: 1/400 s przy f/3,2)
R oz dz i a 4 : N ie wsz ystko jest czarno - bia e 97

c Rys. 4.11. To zdjcie zrobiem, ustawiajc balans bieli na

wiato dzienne. Wodospad by owietlony kilkoma promieniami
soca i dziki takiemu ustawieniu kolor wody jest neutralny. To
zdjcie odzwierciedla rzeczywisto, ale nie jest zbyt oryginalne.
Park Stanowy Limekiln, Big Sur, Kalifornia. (Nikon D100, ISO
200, obiektyw 28 70 mm, statyw, ekspozycja: 1/5 s przy f/8)

z Rys. 4.12. Bez przestawiania statywu i zmieniania parametrw ekspozycji

zdjcia z rys. 4.11 ustawiem balans bieli
na wiato arowe. Teraz mi si podoba! Woda wyglda zupenie inaczej,
a kolorystyka zdjcia lepiej oddaje to,
co czuem, kiedy staem w tym zimnym
strumieniu. Park Stanowy Limekiln, Big
Sur, Kalifornia. (Nikon D100, ISO 200,
obiektyw 28 70 mm, statyw, ekspozycja: 1/5 s przy f/8)

9 8 B ezkrwawe ow y

Czy nie lepiej byoby zawsze uywa automatycznego balansu bieli? Mona tak
robi i prawdopodobnie w wikszoci przypadkw bdzie to dobre rozwizanie.
Jednak w wikszoci aparatw zakres automatycznej regulacji temperatury barwowej nie przekracza 3000 7000K, a zakres temperatury wiata widzialnego
jest o wiele wikszy. Regulacja automatyczna odbywa si na podstawie pomiaru
wiata odbitego od obiektu, a nie wiata padajcego. Tymczasem wiato odbite
zawiera wiele innych barw, szczeglnie jeli powierzchnia odbijajca jest bardzo
kolorowa. Aparat widzi te wszystkie kolory i na tej podstawie prbuje si tak wyregulowa, eby biel wygldaa jak biel. Czasem ten system dziaa, a czasem nie.
Osobicie w wikszoci przypadkw wol sam regulowa balans bieli. Przecie
chc, eby aparat robi zdjcia w taki sposb, w jaki ja je widz, a nie po swojemu.
Wikszo lustrzanek cyfrowych oferuje kilka sposobw regulowania temperatury barwowej. Mona wpisa konkretn warto liczbow, wybra jedno
z ustawie predefiniowanych albo wyregulowa j na podstawie pomiaru. Ten
ostatni sposb wymaga na og sfotografowania biaej kartki, ale inne biae
rzeczy te si do tego nadaj. Przedmiot sucy do pomiaru temperatury barwowej naley umieci w wietle, w ktrym robione bdzie zdjcie docelowe i sfotografowa. Jeeli zamierzasz zrobi zdjcie kwiatu rosncego w zacienionym
miejscu, kartka musi lee obok tego kwiatu, owietlona tym samym wiatem.
Jeeli chcesz sfotografowa zalany wiatem sonecznym krajobraz, kartka musi
by owietlona przez soce. Wykadruj zdjcie tak, aby biaa powierzchnia wypeniaa cay kadr, nacinij odpowiedni przycisk i bdziesz mia pewno, e Twj
aparat ma odpowiednio ustawiony balans bieli. Kiedy wiato si zmieni, wykonaj
t czynno ponownie. Nie musisz niczego kupowa wystarczy kartka biaego
papieru. Ja uywam dostpnych na rynku kart WhiBal (firmy PictureFlow LLC) lub
jednej z plastikowych ciepych kart firmy Vortex Media (rys. 4.11 i 4.12).
Jeeli robisz zdjcia w formacie JPEG i chcesz uzyska jak najwysz jako, musisz pamita o odpowiednim ustawieniu balansu bieli ju podczas fotografowania.
Sprbuj okreli temperatur barwow wiata w sposb, ktry opisaem powyej.
Korygowanie kolorw w pliku JPEG na etapie obrbki komputerowej nie jest dobrym pomysem. Kada modyfikacja obrazu zapisanego w tym formacie skutkuje
bowiem obnieniem jakoci, wic warto od razu postara si o odpowiedni wygld
zdjcia. Jeeli robisz zdjcia w formacie RAW, moesz rozwiza problemy z balansem bieli podczas pracy przy komputerze. Oczywicie w ten sposb dodajemy
sobie kolejne zadanie do wykonania w czasie obrbki komputerowej.

Owietlenie

Pogoda jest prawdopodobnie najwaniejszym czynnikiem w fotografii przyrodniczej. Wpywa na wszystko na fotografa, na jego sprzt, na fotografowany obiekt, na krajobraz, a przede wszystkim na wiato. Kiedy wiato
przechodzi przez kurz, deszcz i chmury, jego kolor ulega zmianie. Im bardziej
dramatyczna pogoda, tym bardziej ekscytujce wiato, a kiedy do tego fotografujemy wczesnym rankiem albo pnym popoudniem, kolory mog by
naprawd niesamowite.
Promienie wiata przebijaj si przez szybko przesuwajce si chmury, ujawniajc rzeb pobliskich wzgrz, po czym nagle pojawia si tcza. Chmury si
przesuwaj, wiato owietla co innego, a Ty czekasz, a promie padnie dokadnie w to miejsce, o ktre Ci chodzi Pstryk! Musisz zawsze by gotowy (rys. 4.13).

Rys. 4.13. Kiedy pasaerowie siedzcy

na kocu autobusu podnieli rwetes,
kierowca zahamowa i zapyta, o co
chodzi. Kto krzykn: Tcze!. Przez
cay ranek przetaczay si nad nami
gwatowne ulewy. W jednej chwili pada
deszcz, a w nastpnej wiecio soce.
Wysiedlimy z autobusu i zobaczylimy
dwie tcze na tle ciemnych chmur.
W takich sytuacjach naley nawietla
na jasne obszary chmur i zostawi pozostae elementy kompozycji ciemne.
Park Narodowy Denali, Alaska. (Nikon
D200, ISO 200, obiektyw 12 24 mm,
aparat trzymany w rkach, ekspozycja:
1/500 s przy f/8)

R oz dz i a 4 : N ie wsz ystko jest czarno - bia e 9 9

v Rys. 4.14. Byem z grup studentw na wybrzeu Big Sur. Mielimy nadziej, e uda
nam si sfotografowa zachd soca nad oceanem. Chmury byy grube i gste i wydawao si, e bdziemy musieli odej z kwitkiem, wic wikszo osb zrezygnowaa
i wrcia do obozu. Kilkoro z nas jednak si nie poddao. Kiedy warstwa chmur nagle si
rozstpia, a promienie wiata przebiy si przez wyom, potwierdzio si to, co zawsze
powtarzam moim studentom: nigdy nie naley si poddawa, kiedy czeka si na pikny
zachd soca. Po kilku minutach byo po wszystkim. Kalifornia. (Nikon D2X, ISO 100,
obiektyw 200 400 mm, statyw, ekspozycja: 1/400 s przy f/5,6)

Zanim przejd do kolejnych zagadnie, chciabym podkreli, e jeli nie znasz

dobrze swojego sprztu i nie masz opanowanej techniki albo jeli nie jeste przygotowany na trudne warunki pogodowe, nie wykorzystasz szansy uchwycenia niezwykego wiata. To jedna z najwaniejszych lekcji, jakich udzielam moim studentom
podczas zaj plenerowych. Kiedy s zmarznici i przemoczeni, trac cierpliwo
i nie potrafi zrobi dobrego zdjcia. atwo si wtedy poddaj. Kiedy ich aparaty
zamakaj na deszczu albo baterie rozadowuj si z zimna, rezygnuj. Jeli sam nie
bdziesz przygotowany i nie przygotujesz odpowiednio sprztu, poddasz si i nie
bdziesz mia dobrych zdj. A przyroda rzadko daje nam drug szans.
Bardzo lubi robi zdjcia, kiedy przejania si po burzy. Deszcz przestaje pada,
a chmury zaczynaj si rozstpowa. Poczenie chmur, soca, deszczu i wiatru
tworzy bardzo niezwyke i rnorodne owietlenie. Tcza na tle czarnych, burzowych chmur, pasma deszczu podwietlone przez soce, promienie wiata padajce na powierzchni morza to wszystko jest bardzo podniecajce i inspirujce.
W Kalifornii takie burze zdarzaj si w zimie. Na Alasce wystpuj w lecie i s bardziej
dramatyczne. W klimacie bardziej tropikalnym wiato i pogoda s zupenie inne.
Wiele osb podruje w porze suchej, poniewa nie chce zmokn albo dlatego, e
w takich miejscach jak Afryka drogi s przejezdne, tylko kiedy s suche. Lubi jedzi
do wschodniej Afryki na przeomie pory suchej i deszczowej, eby mie moliwo
fotografowania po oczyszczajcych burzach, kiedy po niebie przetaczaj si jeszcze
cikie chmury, a promienie soca powoli przebijaj si przez nie, tworzc niezwyke efekty. Dobrze wiem, e na kadym takim wyjedzie bd musia kilka razy wykopywa samochd z bota, ale ten wysiek si opaca (rys. 4.14 i 4.15).
Podczas takich burz wiato jest bardzo kontrastowe. Jasne obszary ssiaduj
z ciemnymi. Fotografuj w trybie manualnym i nawietlam zdjcia na janiejsze
obszary. Tak nawietlone fotografie wygldaj bardziej realistycznie. Sprawd na
podgldzie w aparacie, czy zdjcie nie jest przewietlone. Tylko najjaniejsze obszary obrazu mog by nieco za jasne.
Jeeli powicisz troch czasu na obserwowanie wiata i koloru oraz tego, jak
si przeobraaj w zalenoci od pr roku i pogody, nauczysz si intuicyjnie wyczuwa takie zmiany.
10 0 B ezkrwawe ow y

c Rys. 4.15. Akacje podwietlone promieniami soca,

przechodzcymi przez chmury, wiszce nad rezerwatem Maasai Mara w Kenii. Poprosiem przewodnika,
eby tak ustawi samochd, by drzewa nie zachodziy na
siebie, po czym zaczo si dugie oczekiwanie. wiato
zmieniao si z minuty na minut. Najwaniejsza jest
cierpliwo. (Nikon F4, ISO 32, obiektyw 80 200 mm,
worek z piaskiem jako stabilizator, film Fujichrome Velvia
50, parametry ekspozycji niezarejestrowane)
R oz dz i a 4 : N ie wsz ystko jest czarno - bia e 101

Pytania i odpowiedzi
Co maj na myli fotografowie, mwic o magicznej godzinie?
x Rys. 4.16. Tu po zachodzie soca
niebo nad t ryback wiosk w Kostaryce rozbyso kolorami. Chmury
owietlay malowniczy krajobraz odbitym wiatem. Rowe powietrze
stao si niemal namacalne. Wysoki
punkt widzenia daje lepsze wyobraenie
o fotografowanym miejscu. (Nikon D2X,
ISO 100, obiektyw 12 24 mm, statyw,
ekspozycja: 1/25 s przy f/4)

102 B ezkrwawe ow y

Wikszo osb rozumie pod tym pojciem godzin po wschodzie soca

i godzin przed jego zachodem, kiedy kolor i jako wiata pozwala robi
niezwykle pikne fotografie. Osobicie nazywam ten czas magicznymi godzinami,
poniewa wedug mnie z tego cudownego wiata mona korzysta przez dwie
godziny rano i nawet przez trzy godziny pnym popoudniem. Istnieje ogromna
rnica midzy jakoci bezporednio padajcego z gry wiata sonecznego
a wiata rozproszonego na niebie, kiedy soce znajduje si poniej linii horyzontu
i wszystko bardzo mikko i delikatnie owietlone jest przez jarzce si niebo. Staram si robi zdjcia w momencie zmiany owietlenia na zmierzchowe (rys. 4.16).

Kolory obserwowane podczas magicznej godziny cigle si zmieniaj, w zalenoci od tego, co si dzieje na niebie. Wemy na przykad wschd soca.
Zanim wzniesie si ono ponad horyzont, cae wiato, jakie do nas dociera, jest
odbite od nieba. Jeeli nie ma chmur, kolory wahaj si od do chodnych nad
naszymi gowami po ciepe tu nad horyzontem. Jeli jednak niebo jest zachmurzone, moemy zobaczy pikny, kolorowy wschd soca. Chmury odbijaj ciepe wiato i owietlaj nim cay krajobraz, delikatnie wypeniajc cienie.
Kiedy soce wynurza si zza horyzontu, wszystko ulega zmianie. wiato staje
si bardziej ukierunkowane, tworzy dugie cienie, a kolory staj si bardziej
neutralne. Podczas wschodu soca ta zmiana moe zachodzi bardzo szybko
(rys. 4.17 i 4.18).
Zachd soca zwykle trwa duej ni wschd, jakby soce nie chciao jeszcze ka si spa. Na godzin przed zachodem barwa wiata zaczyna si ociepla, a cienie si wyduaj i wypeniaj przymglonym wiatem. Kiedy patrzysz
pod soce, faktury i ksztaty staj si bardzo wyrane. Pejzayci uwielbiaj
ten typ owietlenia. Kiedy soce chowa si za horyzontem, wiato traci kierunek, cienie zanikaj, a kolory ulegaj ociepleniu albo ochodzeniu, w zalenoci
od stanu powietrza. Smog, kurz, wybuch oddalonego o tysice kilometrw
wulkanu, wysoka wilgotno to wszystko wpywa na barw i faktur wiata
w magicznej godzinie.

z Rys. 4.17. wit, tu przed wschodem soca. Widok z pokadu statku

Nautilus Explorer, ktrym pynem
na wysp Guadelupe, aby fotografowa
rekiny. Czyste niebo nad oceanem mienio si wspaniaymi, ywymi kolorami.
Nawet jeli zamierzasz tylko sfotografowa to, musisz umieci na zdjciu jaki
motyw gwny. W tym przypadku tematem zdjcia jest ksiyc, cho jest niemal niewidoczny. (Nikon D2X, ISO 200,
obiektyw 12 24 mm, aparat trzymany
w rkach, ekspozycja: 1/25 s przy f/4)
c Rys. 4.18. Starzy eglarze mawiaj,
e czerwone niebo o wschodzie soca
nie wry niczego dobrego. Poprosiem
kapitana, eby wysadzi mnie na wyspie
Santa Rosa przed wschodem soca,
bym mg zrobi to zdjcie ze statywu.
Pokad odzi nie jest do stabilny, eby
dao si z niego zrobi ostre zdjcie
w tak sabym wietle. Park Narodowy
Channel Islands, Kalifornia. (Nikon
D100, ISO 200, obiektyw 14 mm, statyw, ekspozycja: 1/20 s przy f/4)

R oz dz i a 4 : N ie wsz ystko jest czarno - bia e 103

c Rys. 4.19. Kolory tych osik i ska zmieniay si bardzo wyranie w cigu kilku
godzin, podczas ktrych je fotografowaem. Bezporednie wiato soneczne tworzy
gbokie cienie, ociepla barwy i zostawia odblaski na liciach. Bishop, Kalifornia. (Nikon D300, ISO 200, obiektyw 28 70 mm, statyw, ekspozycja: 1/1250 s przy f/6,3)

Skoro temperatura barwowa wiata w cieniu rni si od temperatury

wiata w nasonecznionym miejscu, dlaczego widz kolory tak samo?
Ludzki mzg potrafi wietnie neutralizowa wiato, eby obserwowane
przedmioty wyglday normalnie bez wzgldu na temperatur barwow
wiata. Moesz si o tym przekona, spogldajc na kartk biaego papieru
w wietle sonecznym, a nastpnie w wietle sztucznym. Papier wyglda tak
samo, a przecie dobrze wiesz, e te dwa rodzaje wiata maj rn temperatur barwow, bo przed chwil o tym przeczytae. Aparat fotograficzny nie ma
mzgu, ktry by neutralizowa barw wiata. Dla niego wiato w cieniu klifu jest
chodniejsze ni bezporednie wiato soneczne, poniewa jest odbite od niebieskiego nieba (rys. 4.19 i 4.20).
wiato rozproszone przez chmury jest rwnie chodniejsze, poniewa przescza si przez wod, bdc gwnym skadnikiem obokw. Nawet wiato
w dungli lub lesie jest chodniejsze ni bezporednie wiato soneczne, ale jest
bardziej zielone ni niebieskie, ze wzgldu na licie rolin.
Fotografie zrobione w takim otoczeniu nie bd wyglday zbyt naturalnie,
poniewa aparat nie potrafi interpretowa barw. On je tylko rejestruje. Musisz odpowiednio manipulowa ustawieniami balansu bieli, eby kolory zostay oddane
na zdjciu w taki sam sposb, w jaki Ty je postrzegasz.
Wyregulowaem balans bieli w aparacie. Dlaczego mimo to
kolory nie wygldaj tak, jak powinny?
z Rys. 4.20. Rnica midzy zdjciem 4.19 a tym jest zdumiewajca.
Soce schowao si za grami, a kanion pogry si w cieniu. Tylko niebieskie niebo owietlao jego wntrze
wiatem odbitym. Osobicie przy tego
typu scenach wol takie wanie, mikkie wiato. Bkitny odcie ska stanowi
dopenienie dla tej barwy drzew.
Chodne wiato naprawd sprawio, e
obraz nabra charakteru. Warto byo poczeka. Bishop, Kalifornia. (Nikon D300,
ISO 200, obiektyw 28 70 mm, statyw,
ekspozycja: 1/40 s przy f/5,6)

10 4 B ezkrwawe ow y

Aparat prawdopodobnie nie zarejestruje dokadnie takich kolorw, jakie

zapamitae, ale mog one by zblione. W wielu aparatach predefiniowane ustawienia balansu bieli mona nieco skorygowa, ocieplajc albo ochadzajc barwy. Sprbuj zmienia te ustawienia, dopki nie osigniesz podanego
efektu. W instrukcji obsugi aparatu (tak, musisz j przeczyta) powinno by napisane, jak bardzo mona podwyszy albo obniy temperatur barwow kadego
z ustawie. Innym rozwizaniem jest rczne ustawianie balansu bieli wykorzystuje si do tego przedmiot w kolorze, ktry nie jest czysto biay. Na przykad jeli
sprbujesz ustawi go na bardzo sprane, niebieskie dinsy, kolory na zdjciach
bd nieco cieplejsze ni w rzeczywistoci.

Kolejnym elementem tej ukadanki jest monitor, stanowicy pomost midzy

aparatem a odbitk. Jeeli monitor nie jest odpowiednio wyregulowany pod
wzgldem jasnoci i kolorw, podczas komputerowej obrbki zdj bdziesz
podejmowa bdne decyzje dotyczce barw i ekspozycji. Dobrze skalibrowany
monitor jest niezbdny, jeli chcesz mie pewno, e praca woona w regulowanie aparatu nie pjdzie na marne i wywoane zdjcia bd odzwierciedlay
to, co widziae w wizjerze (rys. 4.21).
Najlepsz metod kalibrowania monitora jest wykorzystanie specjalnego
oprogramowania i sprztu. Ja uywam kalibratora ColorMunki Photo. W Dodatku znajdziesz adresy stron internetowych innych firm produkujcych takie
urzdzenia. Poniewa kalibratory nie s tanie, sprawd, czy ktry z Twoich
znajomych nie ma takiego urzdzenia i czy nie zgodziby si skalibrowa Twojego monitora.

Zadania do wykonania

Wykonujc to zadanie, nauczysz si rozwizywa problem kolorw, ktre na

zdjciu wygldaj inaczej ni w rzeczywistoci. Bardzo dobrym tematem do
tego typu wicze s kwiaty.
1. W do wazonu wizk biaych, czerwonych i tych kwiatw z zielonymi limi. Ustaw kompozycj na jednolitym tle w taki sposb, aby soce
owietlao roliny od przodu. Jeeli chcesz, moesz rozproszy wiato za pomoc dyfuzora, eby kwiaty wyglday adnie. Powinny wypenia cay kadr.
2. Ustaw automatyczny balans bieli i zrb zdjcie. Nastpnie wykonaj zdjcie z balansem bieli dla wiata sonecznego. (Czasem atwiej zauway
rnice kolorystyczne, kiedy na zdjciu znajduje si fragment biaej kartki
albo czyja twarz).
3. Jeeli Twj aparat oferuje moliwo korygowania ustawie predefiniowanych, zrb seri zdj z rnymi wartociami korekt dla wiata sonecznego, a nastpnie dla wiata w cieniu oraz w zachmurzony dzie. Moesz
te sprbowa skorygowa pozostae ustawienia predefiniowane.
4. Wywietl zdjcia na komputerze i wybierz t kombinacj, ktra bdzie Ci
najbardziej odpowiadaa. Jeeli Twj aparat umoliwia zapisanie wprowadzonych korekt, zrb to.

Rys. 4.21. Soce byo wysoko

i owietlao gejzer od przodu. Zaleao
mi na tym, eby kby pary byy na zdjciu biae z lekko niebieskim odcieniem,
poniewa w naturze para bya biaa,
a mnie byo chodno. Mogem wyregulowa balans bieli indywidualnie, ale
zamiast tego wprowadziem niewielk
korekt do domylnego ustawienia dla
wiata sonecznego. Park Narodowy
Yellowstone, Wyoming. (Nikon D100,
ISO 200, obiektyw 16 mm, statyw, ekspozycja: 1/320 s przy f/16)

R oz dz i a 4 : N ie wsz ystko jest czarno - bia e 10 5