IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE
ZAMW DRUKOWANY KATALOG

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Jak to si robi
w Linuksie
Autor: Marcel Gagn
Tumaczenie: Grzegorz Kowalczyk (rozdz. 116),
Przemysaw Szeremiota (rozdz. 1732, dod. A, B)
ISBN: 83-246-0125-2
Tytu oryginau: Moving to the Linux Business Desktop
Format: B5, stron: 640
Sprawdzone sposoby migracji na Linuksa
Wdroenie Linuksa do firmowej infrastruktury informatycznej
Udostpnianie usug pocztowych i katalogowych
Zarzdzanie kontami uytkownikw i zabezpieczeniami
Linux dawno ju przesta by systemem operacyjnym przeznaczonym dla pasjonatw,
ktrym niestraszne byy setki stron dokumentacji, dziesitki parametrw
i enigmatycznie brzmice polecenia konsoli tekstowej. Dzi Linux to powana
konkurencja dla komercyjnych systemw operacyjnych. Praktycznie wszystko,
co do niedawna byo domen patnych produktw, obecnie moemy zrealizowa
za pomoc Linuksa, co powoduje, e coraz wicej przedsibiorstw decyduje si
na przesiadk, kierujc si ju nie tylko wzgldami finansowymi.
Ksika Jak to si robi w Linuksie to przewodnik dla tych, ktrzy zdecydowali si
przenie firmow infrastruktur informatyczn na platform Linux bd kieruj takim
procesem jako informatycy. Krok po kroku przedstawia sposb zaplanowania
i realizacji migracji, tak aby uytkownicy systemu mogli jak najszybciej osign
pen produktywno. Omawia konfiguracj sprztu, aplikacje uytkowe, zagadnienia
wspistnienia rodowisk Linux i Windows i wiele innych kwestii. Opisano tu rwnie
projekt Linux Terminal Server, ktrego wdroenie pozwala na ogromne uproszczenie
infrastruktury informatycznej przedsibiorstwa.
Instalacja rnych dystrybucji Linuksa
Korzystanie z KDE
Dostosowywanie pulpitu
Zarzdzanie plikami za pomoc przegldarki Konqueror
Instalowanie nowych aplikacji
Podczanie nowych urzdze
Konfigurowanie sieci i poczenia z internetem
Korzystanie z konsoli
Konfigurowanie usug poczty elektronicznej i wymiany plikw
Zdalna administracja i poczenia szyfrowane
Aplikacje uytkowe dla Linuksa
Zobacz, o ile lepiej pracuje si w systemie Linux!
Zobacz jak sprawnie mona pracowa w systemie Linux

Spis treci
Cz I

Poznajemy Linuksa ........................................................17

Rozdzia 1. Wprowadzenie ................................................................................ 19

Czym jest Linux? ........................................................................................................... 21
Czy Linux jest prawdziwie wolny? .......................................................................... 22
Licencja GPL ........................................................................................................... 23
Co mona zyska? .................................................................................................... 23
Co mona straci? .................................................................................................... 25
Sw par o korzystaniu z niniejszej ksiki ............................................................ 26
Wskazwki i alternatywne sposoby wykonywania czynnoci ................................. 26
Oto Twoje biurko ........................................................................................................... 27
Znikd pomocy? ............................................................................................................. 28
Linux Documentation Project .................................................................................. 28
Grupy uytkownikw Linuksa ................................................................................. 29
Co na pycie CD? ........................................................................................................... 29
Linux na prb ......................................................................................................... 30
Moja filozofia ................................................................................................................. 32
Warto zajrze ................................................................................................................. 32

Rozdzia 2. Przegld moliwoci ........................................................................ 33

Jak zdoby Linuksa? ...................................................................................................... 33
Jak zdoby darmowego Linuksa? ................................................................................... 34
Zarzdzanie pakietami i aktualizacje oprogramowania .................................................. 35
Rozruch selektywny ....................................................................................................... 36
Zabezpieczenie danych ................................................................................................... 36
Linux jako jedyny system ............................................................................................... 37
Windows w Linuksie ...................................................................................................... 37
VMware ................................................................................................................... 38
Win4Lin ................................................................................................................... 39
Sw par o rodowisku pracy ........................................................................................ 39
agodzenie przeprowadzki ...................................................................................... 40
Sia przyzwyczaje ......................................................................................................... 41
Wyam si! ..................................................................................................................... 42
Warto zajrze ................................................................................................................. 42

Jak to si robi w Linuksie

Rozdzia 3. Instalacja ....................................................................................... 45

Przygotowanie do instalacji ............................................................................................ 45
Sw kilka o sprzcie ...................................................................................................... 46
Jeszcze o konfiguracji dwusystemowej .......................................................................... 46
Przykadowa sesja programu FIPS ........................................................................... 47
Porwnanie instalacji ..................................................................................................... 49
Instalacja typowa ...................................................................................................... 49
Instalacja dystrybucji Mandrake Linux .......................................................................... 50
Teraz Fedora ................................................................................................................... 53
Instalacja SUSE .............................................................................................................. 57
Prostota instalacji ........................................................................................................... 60
Uruchamianie i zamykanie systemu ............................................................................... 60
I ju Linux! ................................................................................................................. 62
Warto zajrze ................................................................................................................. 62

Rozdzia 4. Do roboty ....................................................................................... 63

Sesja zapoznawcza z KDE ............................................................................................. 63
Par sw o systemie X ............................................................................................ 64
Logowanie ................................................................................................................ 64
Kliknij tu! Kliknij tam! ............................................................................................ 68
Ogarn pulpit ................................................................................................................ 69
Uruchamianie pierwszej aplikacji .................................................................................. 70
Okna, menu, paski tytuowe ........................................................................................... 72
Pasek tytuowy ......................................................................................................... 72
Pasek menu .............................................................................................................. 74
Zmiana rozmiaru okien ............................................................................................ 74
Wydawanie polece ....................................................................................................... 75
agodne wprowadzenie do wiersza polece .................................................................. 75
Zmiana hasa .................................................................................................................. 77

Rozdzia 5. Wasny pulpit ................................................................................. 79

Paskie oko konia tuczy ................................................................................................. 79
Zmiana ta ................................................................................................................ 80
Oszczdzaj monitor! ....................................................................................................... 82
Przesuwanie po ekranie .................................................................................................. 83
Jaki motyw, jaki styl? ..................................................................................................... 85
Dekoracje okien ....................................................................................................... 86
Style i motywy ......................................................................................................... 87
Wasne ikony i skrty na pulpicie .................................................................................. 88
Inne ustawienia ........................................................................................................ 90
Warto zajrze ................................................................................................................. 90

Rozdzia 6. Zarzdzanie plikami Konqueror ................................................... 91

Pliki i katalogi ................................................................................................................ 91
Dokdkolwiek podasz ............................................................................................. 94
Nawigowanie z uyciem panelu nawigacyjnego ...................................................... 95
Dodatkowe opcje przegldarki Konqueror ............................................................... 96
Zaznaczanie plikw i katalogw .............................................................................. 98
Tworzenie nowych katalogw ................................................................................. 99
Zmieniem zdanie zmiana nazw plikw i katalogw ....................................... 99
Kopiowanie (i przenoszenie) plikw i katalogw .................................................. 100
A moe na skrty? .................................................................................................. 100

Spis treci

7
Wanie uprawnienia i prawa dostpu ..................................................................... 102
Usuwanie plikw i katalogw ................................................................................ 104
Najlepiej po swojemu ............................................................................................. 105

Cz II

Administracja i rozbudowa systemu .............................107

Rozdzia 7. Instalowanie nowych aplikacji ....................................................... 109

Linux a bezpieczestwo ............................................................................................... 110
Identyfikowanie pakietw oprogramowania ................................................................ 110
Wiele twarzy procesu instalacji .................................................................................... 112
Instalowanie pakietw w SUSE ............................................................................. 112
Mandrake i jego urpmi ................................................................................................. 113
A mona jeszcze prociej ................................................................................... 115
A moe jest narzdzie uniwersalne? ............................................................................. 115
KPackage ..................................................................................................................... 116
Instalowanie pakietw ............................................................................................ 117
Zalenoci, zalenoci ............................................................................................ 119
Jak to si robi w powoce RPM ............................................................................... 121
Kompilacja pakietu RPM ze rde ........................................................................ 123
Jak to si robi w powoce pakiety deb ..................................................................... 124
Skd mam wiedzie, co jest zainstalowane w systemie? ........................................ 124
Wywietlanie numeru wydania pakietu .................................................................. 125
C to za dziwaczny plik? ...................................................................................... 125
Instalowanie i aktualizacja oprogramowania poleceniem apt-get .......................... 126
Douczanie apt-get .................................................................................................. 127
Powrt do rde .......................................................................................................... 128
Rozpakowanie i kompilacja w piciu krokach ............................................................. 129
Krok 1: rozpakowanie archiwum ........................................................................... 129
Kroki 2 5: kompilacja programu ......................................................................... 130
README, czyli przeczytaj mnie! .......................................................................... 131
Jak dobra si do oprogramowania? ............................................................................. 131
Warto zajrze ............................................................................................................... 132

Rozdzia 8. Urzdzenia i usugi ........................................................................ 133

Owszem, dziaa w Linuksie .......................................................................................... 133
Podcz i korzystaj ....................................................................................................... 134
Poznaj swj sprzt ........................................................................................................ 135
Urzdzenia PCI ...................................................................................................... 136
Urzdzenia USB ..................................................................................................... 137
Modemy a winmodemy ................................................................................................ 139
Winmodemy kontra linmodemy podsumowanie ............................................... 140
Urzdzenia a system ..................................................................................................... 141
Numer gwny i podrzdny urzdzenia .................................................................. 141
Wci te urzdzenia? Ile mona? ................................................................................. 143
Usugi i poziomy rozruchu ........................................................................................... 143
Nie straszne nam demony ...................................................................................... 143
Plik inittab .............................................................................................................. 144
Plik rc.local a poziomy rozruchu ............................................................................ 145
Przeczanie poziomw rozruchu ........................................................................... 146
Polecenie chkconfig ............................................................................................... 147
Konfiguracja poziomw w rodowisku graficznym ..................................................... 148
Tworzenie wasnych skryptw startowych ............................................................. 150
Warto zajrze ............................................................................................................... 150

Jak to si robi w Linuksie

Rozdzia 9. Sieci i poczenie z internetem ...................................................... 151

Zanim zaczniemy ......................................................................................................... 152
Dobieramy si do sieci ................................................................................................. 153
Dostp do internetu za porednictwem modemu telefonicznego .................................. 153
Modemy kablowe i cza DSL ............................................................................... 156
Gar szczegw ................................................................................................... 158
Byskawiczne wprowadzenie do TCP/IP cz I ..................................................... 158
Protokoy i stosy .................................................................................................... 159
Usugi i porty ......................................................................................................... 160
Adresy IP, sieci, podsieci ................................................................................... 161
Adresy wzw i sieci ............................................................................................ 163
Podsieci, maski i adresy rozgoszeniowe ............................................................... 165
Przygrywka ............................................................................................................ 167
Konfigurowanie sieci ................................................................................................... 169
Sterowniki .............................................................................................................. 169
Ustawianie adresw IP ........................................................................................... 169
Routing ......................................................................................................................... 171
Stosowanie polecenia netstat .................................................................................. 172
System nazw domenowych (DNS) ............................................................................... 173
Plik /etc/hosts ......................................................................................................... 173
DNS, zgo si ........................................................................................................ 174
Wasny serwer nazw ..................................................................................................... 175
Definiowanie wasnej domeny ............................................................................... 176
Plik /etc/named.conf ............................................................................................... 176
/etc/named.conf przykad .................................................................................. 177
Strefy ...................................................................................................................... 178
Wasny plik strefy .................................................................................................. 180
A teraz strefa odwzorowania odwrotnego .............................................................. 181
Czy to aby dziaa? .................................................................................................. 182
Bdne delegacje .................................................................................................... 182
Jak reglamentowa informacje? ............................................................................. 183
DNS podsumowanie .......................................................................................... 184
Synchronizacja czasu ................................................................................................... 184
rdate ....................................................................................................................... 184
NTP ........................................................................................................................ 185
Warto zajrze ............................................................................................................... 186

Rozdzia 10. Z powok za pan brat .................................................................. 187

Polecenia linuksowe na dobry pocztek .................................................................. 188
Praca z plikami ............................................................................................................. 189
Konwencje nazewnicze plikw .............................................................................. 190
Precz z suchymi listingami! ................................................................................... 190
Czym s metaznaki? ..................................................................................................... 191
Prawa dostpu do plikw w powoce ........................................................................... 191
Wykrywanie plikw ukrytych ................................................................................ 192
Dziwne pliki, ktrych nie sposb si pozby ......................................................... 192
Ryzykowne rm, czyli zrobiem to przypadkiem! ...................................................... 193
Uatwianie ycia za pomoc aliasw ............................................................................ 194
Wymuszanie operacji ............................................................................................. 195
Standardowe wejcie i wyjcie ..................................................................................... 196

Spis treci

9
Potoki ........................................................................................................................... 198
Potok bardzo szczeglny tee ............................................................................. 198
Wyjcie diagnostyczne ........................................................................................... 199
Droga donikd ........................................................................................................ 199
Polecenia linuksowe praca z katalogami ................................................................. 200
Nie ma jak w katalogu domowym ............................................................................ 202
Jeszcze o prawach dostpu ........................................................................................... 202
Wasno i wasno grupowa ...................................................................................... 203
Kto ma jakie prawa? ..................................................................................................... 204
Co kryje si za mask? ................................................................................................. 205
Bit setuid ................................................................................................................ 206
Atrybuty plikw ........................................................................................................... 207
Skuteczne wyszukiwanie .............................................................................................. 209
Program grep ................................................................................................................ 211
Procesy ......................................................................................................................... 212
Drzewa i lasy .......................................................................................................... 214
Przerywanie, zawieszanie i wznawianie wykonania procesw .............................. 215
Zabijanie procesw ...................................................................................................... 217
Edytory plikw tekstowych .......................................................................................... 218
Poznaj Kate .................................................................................................................. 219
Synny i straszny vi ...................................................................................................... 221
:q, :w, :wq i ZZ ...................................................................................................... 221
Odzyskiwanie sesji vim .......................................................................................... 223
Opcje startowe vi ................................................................................................... 224
Inne edytory Emacs, Pico i NEdit ............................................................................ 225
Warto zajrze ............................................................................................................... 226

Rozdzia 11. Administracja przez WWW ............................................................ 227

Wprowadzenie .............................................................................................................. 227
Uruchamianie interfejsu Webmin .......................................................................... 228
Moduowo interfejsu ................................................................................................. 230
Tworzenie kont uytkownikw interfejsu .................................................................... 231
Aktualizowanie interfejsu i moduw ........................................................................... 232
Do zobaczenia .............................................................................................................. 234
Warto zajrze ............................................................................................................... 234

Rozdzia 12. Uytkownicy i grupy ...................................................................... 235

Kiedy nie warto posiada przywilejw? ....................................................................... 235
Uytkownicy i ich konta ............................................................................................... 236
Zarzdzanie grupami .................................................................................................... 240
Tworzenie grup ...................................................................................................... 241
Modyfikowanie grup .............................................................................................. 241
Usuwanie grup ....................................................................................................... 241
Dodawanie kont uytkownikw ................................................................................... 241
Katalogi domowe ......................................................................................................... 243
Uczestnictwo w grupie ................................................................................................. 243
Konta pocztowe ............................................................................................................ 243
Regulowanie ustawie domylnych dla kont ......................................................... 244
Modyfikowanie kont uytkownikw ............................................................................ 244
Usuwanie konta uytkownika ....................................................................................... 245
Monitorowanie kont ..................................................................................................... 246
KUser ........................................................................................................................... 247

10

Jak to si robi w Linuksie

Inne narzdzia zarzdzania uytkownikami ................................................................. 250
Co dalej? ...................................................................................................................... 251
Skd si tu wziem? .............................................................................................. 251

Rozdzia 13. Archiwizacja danych ..................................................................... 253

Czy archiwizowa wszystko? I na czym to wszystko gromadzi? ............................... 254
Podstawowe narzdzia archiwizacji w Linuksie ........................................................... 254
cpio ........................................................................................................................ 255
tar ........................................................................................................................... 255
Archiwizacja danych ze stacji pracujcych pod kontrol Windows ....................... 256
Wybr nonika dla kopii .............................................................................................. 257
Wygodne nagrywanie pyt K3b ............................................................................... 259
K3b z bliska ........................................................................................................... 260
Gotowy do nagrania? ............................................................................................. 263
Synchronizacja archiww rsync .............................................................................. 264
rsync z czym to je? ......................................................................................... 264
Niekoniecznie zdalnie ............................................................................................ 268
Archiwizowanie programem dump .............................................................................. 268
Odtwarzanie danych z kopii programem restore .................................................... 270
Inne implementacje mechanizmw archiwizacji .......................................................... 271
Przykazania .................................................................................................................. 272
Warto zajrze ............................................................................................................... 272

Rozdzia 14. Drukarki i drukowanie ................................................................... 273

Wybieranie drukarki dla Linuksa ................................................................................. 273
Co to jest LPD? ...................................................................................................... 274
CUPS ............................................................................................................................ 275
Kprinter ........................................................................................................................ 281
Inne narzdzia administrowania drukarkami ................................................................ 282
Warto zajrze ............................................................................................................... 282

Rozdzia 15. Poczta elektroniczna .................................................................... 285

Postfix .......................................................................................................................... 285
Konfiguracja Postfiksa ........................................................................................... 286
Zatrzymywanie i uruchamianie Postfiksa .............................................................. 287
Uytkownicy i aliasy .............................................................................................. 287
Sowo o formacie bazy danych .............................................................................. 288
Uruchamianie serwera POP3 lub IMAP ................................................................. 289
Gar postfiksowych sztuczek ...................................................................................... 289
Wiele domen, podobne adresy ............................................................................... 290
Zwielokrotnianie domeny ...................................................................................... 291
Niechcianej poczcie mwimy nie! ...................................................................... 291
ledzenie wiadomoci ............................................................................................ 292
Postfix a Webmin ......................................................................................................... 293
Warto zajrze ............................................................................................................... 294

Rozdzia 16. LDAP ............................................................................................ 295

Wprowadzenie do LDAP ............................................................................................. 295
KAddressBook ....................................................................................................... 300
LDAP z bliska ........................................................................................................ 301
GQ graficzne narzdzie LDAP ................................................................................ 304
Inne graficzne klienty LDAP ........................................................................................ 306
Co dalej? ...................................................................................................................... 307
Warto zajrze ............................................................................................................... 307

Spis treci

11

Rozdzia 17. Usugi sieci WWW ........................................................................ 309

Apache serwer WWW ............................................................................................. 310
Tworzenie serwera Apache poprzez kompilacj kodu rdowego .............................. 310
Krtka wizyta w krainie PHP ....................................................................................... 313
Podstawowa konfiguracja serwera Apache .................................................................. 314
Najbardziej popularne zmiany w konfiguracji ....................................................... 315
SquirrelMail ................................................................................................................. 316
Wtyczki, wtyczki i jeszcze raz wtyczki .................................................................. 319
Wprowadzenie do PostgreSQL .................................................................................... 321
Podnosimy poprzeczk eGroupWare ...................................................................... 324
I co dalej? ............................................................................................................... 328
Warto zajrze ............................................................................................................... 329

Rozdzia 18. Samba .......................................................................................... 331

Pobieranie i kompilacja kodu rdowego pakietu Samba ........................................... 332
Tworzenie uytkownikw serwera Samba ................................................................... 335
Konfiguracja serwera Samba ........................................................................................ 337
Po stronie komputera PC .............................................................................................. 338
Drukowanie z wykorzystaniem serwera Samba ........................................................... 340
Drukowanie z poziomu klienta Windows .............................................................. 342
Przegldanie otoczenia sieciowego .............................................................................. 342
Zarzdzanie serwerem Samba poprzez graficzny interfejs uytkownika (GUI) ........... 347
Tworzenie kopii bezpieczestwa komputera pracujcego pod systemem Windows .... 349
Warto zajrze ............................................................................................................... 351

Rozdzia 19. Udostpnianie plikw w systemie Linux NFS ............................. 353

Jak dziaa NFS? ............................................................................................................ 354
Udostpnianie zdalnego systemu plikw ............................................................... 356
Montowanie partycji NFS ...................................................................................... 360
Definiowanie punktw montowania w pliku /etc/fstab .......................................... 361
Upraszczanie montowania zdalnych systemw plikw przy uyciu mechanizmu autofs .....362
NIS Network Information Service ........................................................................... 364
Konfiguracja podstawowa serwera NIS (ang. NIS Master Server) ........................ 365
Konfiguracja klienta NIS ....................................................................................... 368
Warto zajrze ............................................................................................................... 370

Rozdzia 20. Serwer uproszczonych klientw sieciowych ................................... 371

Jak dziaa uproszczony klient sieciowy? ...................................................................... 371
DHCP ........................................................................................................................... 372
Konfigurowanie serwera DHCP ............................................................................. 373
Przydzielanie staych adresw sieciowych ............................................................. 375
TFTP ............................................................................................................................ 376
LTSP 4.0. Procedura instalacji ..................................................................................... 377
Konfiguracja LTSP 4 ............................................................................................. 379
XDMCP ........................................................................................................................ 382
Ile zmiennych SCREEN? ....................................................................................... 386
Ratunku! ....................................................................................................................... 387
Warto zajrze ............................................................................................................... 387

Rozdzia 21. Thin Client, czyli uproszczony klient sieciowy ................................ 389
Zmiana komputera w uproszczonego klienta sieciowego ............................................. 389
Alternatywny sprzt uproszczonych klientw sieciowych ..................................... 391
Zaawansowana konfiguracja uproszczonego klienta sieciowego ................................. 392

12

Jak to si robi w Linuksie

Linuksowy uproszczony klient sieciowy w Windows .................................................. 394
Cygwin ................................................................................................................... 395
Porady dotyczce wydajnoci ....................................................................................... 398
Warto zajrze ............................................................................................................... 398

Rozdzia 22. Poczenia zdalne ......................................................................... 401

VNC, czyli poczenia zdalne dla kadego .................................................................. 401
Zdalny dostp do pulpitu w rodowisku KDE .............................................................. 405
Zdalne poczenia (rdesktop) dla systemu MS Windows ............................................. 410
Warto zajrze ............................................................................................................... 410

Rozdzia 23. Bezpieczestwo ............................................................................ 413

OpenSSH ...................................................................................................................... 414
Kontrola dostpu do systemu ....................................................................................... 418
Kim jest Script Kiddie? .......................................................................................... 418
Podstawy TCP wrapper ........................................................................................... 419
Zapora sieciowa iptables .............................................................................................. 420
Graficzne narzdzia do zarzdzania zaporami sieciowymi .......................................... 423
Webmin .................................................................................................................. 424
KMyFirewall .......................................................................................................... 424
Warto zajrze ............................................................................................................... 426

Cz III Linux na Twoim biurku ................................................427

Rozdzia 24. Klienty poczty elektronicznej ......................................................... 429
Przygotuj si ................................................................................................................. 430
Kmail ............................................................................................................................ 430
Dlaczego warto podczy si do sieci? ................................................................. 433
Zacznij si komunikowa! ............................................................................................ 436
Odbieranie poczty .................................................................................................. 437
Maa, czarna ksika .............................................................................................. 438
W zaczeniu przesyam... ...................................................................................... 439
Wysa teraz czy pniej? ...................................................................................... 440
Evolution ...................................................................................................................... 441
Wysyanie oraz odbieranie poczty ......................................................................... 444
Z jakiego programu pocztowego korzysta? .......................................................... 445
Inne opcje ..................................................................................................................... 446
Warto zajrze ............................................................................................................... 446

Rozdzia 25. Precz z baaganem, czyli organizacja czasu i zada ........................ 447
KOrganizer ................................................................................................................... 448
Definiowanie nowego zdarzenia ............................................................................ 450
Tak wiele do zrobienia ....................................................................................... 452
Drukowanie kalendarza .......................................................................................... 454
O rany! Dj-vu, czyli powtarzajce si zdarzenia ................................................ 455
Zapraszanie innych uytkownikw na spotkania ................................................... 457
Importowanie kalendarzy ....................................................................................... 458
Evolution ...................................................................................................................... 459
Tworzenie terminw .............................................................................................. 460
Zrbmy to jeszcze raz powtarzanie zdefiniowanych terminw ......................... 462
Zwoujemy spotkanie ............................................................................................. 463
Zadania, ktre naley wykona .............................................................................. 465
Inne narzdzia .............................................................................................................. 466
Warto zajrze ............................................................................................................... 466

Spis treci

13

Rozdzia 26. Wdrujc przez internet ................................................................ 467

Konqueror .................................................................................................................... 468
Moja strona domowa .............................................................................................. 468
Konqueror sztuczki i chwyty ................................................................................... 470
Dzielenie okna przegldarki ................................................................................... 471
Byskawiczne wyszukiwanie .................................................................................. 471
Tryb penoekranowy to jest to ........................................................................... 472
Co pysznego, czyli ciasteczka .............................................................................. 472
Blokowanie wyskakujcych okienek ..................................................................... 473
Przegldanie witryn w osobnych zakadkach ......................................................... 475
Mozilla Firefox ............................................................................................................. 476
Rozpoczynamy od strony domowej ....................................................................... 477
Mozilla Firefox lubi zakadki ................................................................................. 478
Cigle nie lubisz wyskakujcych okienek? ............................................................ 479
Kontrola nad ciasteczkami ..................................................................................... 479
Sidebar, czyli panel boczny Firefoksa .................................................................... 480
Podsumowanie ............................................................................................................. 481
Warto zajrze ............................................................................................................... 482

Rozdzia 27. Edycja tekstw (To bya ciemna, burzliwa noc) ....................... 483
OpenOffice.org Writer ................................................................................................. 484
Zaczynamy pisanie ................................................................................................. 486
Polowanie na literwki ........................................................................................... 486
Jaki to jzyk? .......................................................................................................... 487
Zapisywanie efektw pracy .................................................................................... 488
Drukowanie dokumentw ............................................................................................ 489
Wszelkie moliwe paski narzdzi ...................................................................... 490
Pomocy! ....................................................................................................................... 491
Word czy nie Word oto jest pytanie ........................................................................ 492
Dopasowywanie rodowiska do wasnych potrzeb ....................................................... 493
Czcionki ekranowe ................................................................................................. 495
Jazda z AutoPilotem ..................................................................................................... 496
Nawigacja pord stylw ............................................................................................. 496
Nawigacja w morzu tekstw .................................................................................. 498
Mwic o elementach skadowych dokumentu ........................................................ 499
Bezporednie tworzenie plikw PDF ........................................................................... 499
Wicej! Dajcie mi wicej! ............................................................................................ 500
Inne opcje ..................................................................................................................... 501
Warto zajrze ............................................................................................................... 502

Rozdzia 28. Arkusze kalkulacyjne tabele, na ktre mona liczy ................... 503
Uruchamianie arkusza i wprowadzanie danych ............................................................ 504
Elementarna matematyka ....................................................................................... 505
Zapisywanie wynikw swojej pracy ...................................................................... 508
Tworzenie wykresw ............................................................................................. 509
Magiczne sumowanie danych ....................................................................................... 510
adny, kolorowy, imponujcy, dynamiczny wykres .................................................... 511
Ostatnie poprawki ........................................................................................................ 513
Pikne efekty Twojej pracy .................................................................................... 513
Alternatywy .................................................................................................................. 514
Warto zajrze ............................................................................................................... 514

14

Jak to si robi w Linuksie

Rozdzia 29. Prezentacje graficzne dla tych, ktrzy nie potrzebuj wstpu ..... 515
Rozpoczynamy prac z programem Impress ................................................................ 516
Dodawanie slajdw ................................................................................................ 521
Dodawanie kolorw ............................................................................................... 522
Drukowanie prezentacji ......................................................................................... 524
Przygotowanie prezentacji dla sieci WWW ................................................................. 524
A co powiesz na troch Flasha? Szokujce! ........................................................... 527
Co z tym pingwinem? ................................................................................................... 527
Ekstra! Ekstra! .............................................................................................................. 528
Warto zajrze ............................................................................................................... 529

Rozdzia 30. Biurowy artysta, czyli mw mi Leonardo! ....................................... 531

Pracujemy z aparatem cyfrowym ................................................................................. 532
Konqueror obrazkowy perfekcjonista ...................................................................... 533
Skanowanie .................................................................................................................. 535
Udostpnianie skanera w sieci ...................................................................................... 537
Skanowanie w rodowisku KDE Kooka .................................................................. 537
Zapisywanie zeskanowanych dokumentw ............................................................ 540
Optyczne rozpoznawanie znakw OCR .................................................................. 542
GIMP witamy w krainie przetwarzania obrazu ....................................................... 544
Ten pierwszy raz .................................................................................................... 545
Tworzenie graficznego logo? Z GIMP-em to proste! ............................................. 547
Zapisywanie i otwieranie dokumentw .................................................................. 549
Drukowanie obrazw ............................................................................................. 550
Narzdzia, narzdzia i jeszcze raz narzdzia .......................................................... 551
A teraz czas na ikony narzdzi ............................................................................... 552
Retuszowanie zdj ...................................................................................................... 558
Script-Fu co to jest u licha? ............................................................................... 560
Jak zosta guru GIMP-a? ....................................................................................... 560
Warto zajrze ............................................................................................................... 561

Rozdzia 31. Komunikatory internetowe ............................................................ 563

Jabber? A co to jest u licha? ......................................................................................... 564
Komunikator internetowy Kopete ................................................................................ 565
Dodawanie nowych kontaktw do Kopete ............................................................. 568
Komunikator internetowy GAIM ................................................................................. 570
A co z uytkownikami systemu MS Windows? ........................................................... 575
Warto zajrze ............................................................................................................... 575

Rozdzia 32. Wideokonferencje ......................................................................... 577

GnomeMeeting ............................................................................................................. 577
I co dalej? ............................................................................................................... 582
Warto zajrze ............................................................................................................... 582

Dodatki ......................................................................................583
Dodatek A Powszechna Licencja Publiczna GNU ............................................. 585
Dodatek B Automatyzacja zada i tworzenie skryptw powoki ....................... 593
cron zatrudniamy zegar do pracy ............................................................................. 594
Testowanie utworzonego zadania .......................................................................... 595
Edycja pliku crontab .............................................................................................. 596
Czy moemy to wyprbowa? ............................................................................... 596

Spis treci

15
Uruchamianie zada przy uyciu polecenia at ............................................................. 598
Kwestia uprawnie ....................................................................................................... 599
Wprowadzenie do tworzenia skryptw powoki ........................................................... 600
Jak okiem sign, same powoki ............................................................................. 601
Polecenia, polecenia, wszdzie polecenia ..................................................................... 602
Przekazywanie parametrw do skryptw powoki ................................................. 603
Sowo o zmiennych ................................................................................................ 604
Zmienne idziemy dalej ...................................................................................... 604
Znaki specjalne ...................................................................................................... 605
Moesz mnie tu zacytowa .................................................................................... 606
Prawdziwe programowanie powoki ............................................................................ 608
Wybieranie powoki ..................................................................................................... 610
Warto zajrze ............................................................................................................... 610

Skorowidz ..................................................................................... 611

Rozdzia 3.

Instalacja
Dla potrzeb niniejszej ksiki bd wykorzystywa gwnie rodowisko KDE 3.4 (bardzo
zreszt podobne do KDE 3.2). Z perspektywy instalacji oznacza to, e powiniene zaopatrzy si we w miar nowoczesn dystrybucj zapomnij o kilkuletnich dyskach
instalacyjnych walajcych si po szufladach. Najlepiej postara si o jak najaktualniejsz wersj wybranej dystrybucji jest mniej istotne czy bdzie to Fedora, SUSE,
czy Mandrake.
Instalacja wspczesnego Linuksa nie jest skomplikowana. Pozwol sobie nawet na
stwierdzenie, e jest atwiejsza ni instalacja systemw Windows. Cao sprowadza
si bowiem do rozruchu komputera z instalacyjnej pyty CD i kilkukrotnego kliknicia
przycisku popdzajcego instalator. No, moe nie jest to a tak proste, ale doprawdy
niewiele trudniejsze Linux sam wykryje i skonfiguruje wikszo urzdze zainstalowanych w komputerze.

Przygotowanie do instalacji
Jeli na Twoim komputerze zainstalowany jest ju system Windows i zdye zgromadzi w nim swoje dane (dokumenty, arkusze kalkulacyjne, pliki muzyczne itp.),
ktre chciaby zachowa, to najlepszy moment na ich zarchiwizowanie na przykad nagranie na pytach CD. Wykonanie kopii zapasowej zalecabym nawet wwczas, kiedy instalacja nowego systemu nie zamae poprzedniego (tzn. w konfiguracji
dwusystemowej) kiedy w planach s operacje na ywym twardym dysku, jak
partycjonowanie niezbdne przy instalacji nowego systemu, kopii zapasowych nigdy
do. Mona te skorzysta z roboty wykonanej przy poprzedniej instalacji systemu
Windows i sporzdzi list sprztu zainstalowanego w komputerze zwaszcza typy
i modele kart sieciowych, kart graficznych itd. W tym celu naleaoby zajrze do menedera sprztu (Start, Panel Sterowania, ikona System). Najprawdopodobniej tak
sporzdzone notatki oka si zbdne, ale ostronoci nigdy za wiele.
Przecitnie instalacja systemu Linux zajmuje od 30 do 60 minut, cho na naprawd szybkich komputerach mona j skrci nawet do piciu minut. Tylko tyle, a w zamian
dostajemy w peni wyposaony i gotowy do pracy (rwnie w sieci) system, ktrego

Cz I Poznajemy Linuksa

46

nie trzeba bdzie przeadowywa po kadej instalacji nowego sterownika. Trudno o co

lepszego i atwiejszego.
Mimo to polecabym jednak dokoczenie lektury niniejszego rozdziau jeszcze przed
przystpieniem do waciwej instalacji no chyba, e kto nie moe si ju doczeka.

Sw kilka o sprzcie
Zanim przejdziemy dalej, zatrzymamy si na chwil przy sprzcie. Smutna prawda jest
taka, e nie kade urzdzenie bdzie dziaa pod kontrol systemu Linux. Nie naley
jednak rozumie tego jako dowodu saboci systemu w tej dziedzinie. Linux nie jest
w kocu jedynym systemem, w ktrym nie da si zainstalowa jakiego urzdzenia.
A jeli wzi pod uwag liczb obsugiwanych platform i ogln ilo obsugiwanego
bezproblemowo sprztu, to ciko bdzie o godnego rywala dla Linuksa. System ten
dziaa bowiem nie tylko na komputerach PC (platformie intelowskiej), ale obsuguje
rwnie architektury Alpha, architektury RISC i Macintosh. Linux nadaje si do instalacji na komputerach caej linii IBM, od prostych pecetw po wielkie systemy typu
mainframe, jak na przykad S/390. Do tego naley doliczy architektury MIPS, SPARC
i StrongARM. No i jeszcze urzdzenia wbudowane dziaajce pod kontrol systemu
Linux: wszelkiej maci odtwarzacze MP3, telefony komrkowe, PDA, a nawet zegarki.
To doprawdy imponujca lista obsugiwanego sprztu!
Z perspektywy peceta jest wielce nieprawdopodobne, e nie uda si na nim zainstalowa i pomylnie uruchomi systemu Linux. Jeli co bdzie nieobsugiwane, to bd
to urzdzenia przeznaczone wycznie do pracy w systemie Windows; mona si tego
spodziewa po niektrych skanerach, modemach i drukarkach. Dostpno linuksowych
sterownikw dla konkretnego modelu takiego sprztu naley sprawdzi na stronach
WWW jego producenta. W poszukiwaniu listy obsugiwanego pod Linuksem sprztu warto
te zajrze do Hardware HOWTO. Najnowsz wersj tego dokumentu, ktrego pena
nazwa to Linux Hardware Compatibility HOWTO, mona znale pod adresem www.
tldp.org/HOWTO/Hardware-HOWTO.
W miar wzrostu popularnoci systemu Linux producenci sprztu powicaj mu coraz
wicej uwagi, chcc ju u zarania nowego rynku zdoby na nim przyczek. Nieraz
zdarzyo mi si instalowa gdzie sprzt (najczciej karty sieciowe), do ktrego system nie zawiera sterownikw. Po odwiedzinach na stronie WWW producenta karty
okazywao si niejednokrotnie, e sterowniki s ju gotowe i czekaj na pobranie. Przy
tak niesamowitym rozwoju Linuksa kwestie niedostpnoci niektrych sterownikw
odejd wkrtce w zapomnienie.

Jeszcze o konfiguracji dwusystemowej

W poprzednim rozdziale wspominaem o moliwoci zainstalowania systemu Linux jako
drugiego systemu operacyjnego i selektywnym rozruchu jednego z zainstalowanych systemw. Zamy na razie, e mimo nowego systemu chcemy zachowa moliwo

Rozdzia 3. Instalacja

47

okazjonalnego uruchamiania Windows. Niekiedy dobrze robi wiadomo, e w razie

czego jest do czego wrci, na przykad w celu wykonania czynnoci specyficznych
dla poprzedniego systemu operacyjnego. Tu konfiguracja dwusystemowa i rozruch selektywny bd jak znalaz. Trzeba jednak pamita, e taka konfiguracja wymaga nieco
wikszego zachodu przy instalacji.
W takim ukadzie mona wyznaczy do instalacji systemu Linux cakowicie odrbny
dysk twardy. To najlepszy wariant, ale wikszo uytkownikw komputerw posiada
jedynie jeden dysk z ju zainstalowanym systemem Windows. Jeli to dysk o duej
pojemnoci, to najprawdopodobniej zostay na nim wyodrbnione dwie partycje: C:
oraz D:. Trzeba by usun partycj D: i zwolnione w ten sposb miejsce przeznaczy
dla Linuksa. Oczywicie wszystkie dane przechowywane na partycji D: trzeba wczeniej koniecznie przenie na dysk C:.
Niestety, czsto Windows zajmuje jedyn partycj dysku. Mona wtedy sprbowa
przyci nieco t partycj, odzyskujc z niej miejsce, na ktrym bdzie mona zainstalowa Linuksa. Wymaga to uprzedniej defragmentacji partycji w systemie Windows,
polegajcej na przeniesieniu wszystkich danych w poblie pocztku partycji. Defragmentacj uruchamia si, klikajc przycisk Start, a potem wybierajc pozycje Programy,
Akcesoria, Narzdzia Systemowe i Defragmentacja Dysku.
Po zakoczeniu defragmentacji trzeba zmieni rozmiar partycji. Mona to zrobi na dwa
sposoby. W nowszych dystrybucjach (np. Mandrake i SUSE) instalator wyposaony
jest w mechanizm automatycznego wykrywania partycji systemu Windows z opcj ich
przycinania. Mona te skorzysta z DOS-owego programu o nazwie FIPS, znajdujcego si na pycie instalacyjnej dystrybucji wikszoci odmian Linuksa. W dystrybucji
Debian znajduje si on w katalogu tools. W dystrybucjach Red Hat i SUSE naley go
szuka w katalogu dosutils.
W wikszoci przypadkw w wymienionych katalogach bdzie si znajdowa podkatalog o nazwie FIPS bd FIPS20 z szeregiem plikw, w tym z waciwym plikiem
wykonywalnym programu: FIPS.EXE.

Przykadowa sesja programu FIPS

Przy kadym tego rodzaju drastycznym eksperymencie na dysku naley zadba o wykonanie aktualnej kopii zapasowej danych. Zreszt archiwizacja danych to dobry pomys przed kad powan ingerencj w system.

Zamy, e po wykonaniu defragmentacji partycja zawiera sporo wolnego miejsca. Procedur jego odzyskania zaczniemy od przygotowania dyskietki rozruchowej DOS/Windows. Do jej utworzenia suy nastpujce polecenie wiersza polece systemu Windows:
FORMAT A: /S

Przecznik /S nakazuje przenie na formatowan dyskietk pliki systemowe, co umoliwia start systemu z dyskietki. Przyda si te druga, zapasowa dyskietka startowa
po umieszczeniu jej w stacji dyskw naley powtrzy poprzednie polecenie. Ta druga
dyskietka przyda si do przechowywania sektora rozruchowego. Wrcimy do tego za

Cz I Poznajemy Linuksa

48

chwil. Teraz na pierwsz dyskietk skopiuj z pyty CD program FIPS.EXE i wymagane do jego dziaania pliki:
COPY D:\DOSUTILS\FIPS20\*.* A:

Pamitaj, e dokadna cieka dostpu do plikw programu FIPS moe si rni

w poszczeglnych dystrybucjach. Teraz naley zamkn system Windows i uruchomi
komputer ponownie, tym razem ze wieo zapisanej dyskietki. Po zakoczeniu rozruchu powiniene mie do dyspozycji znak zachty systemu DOS. To tutaj dokonamy
podziau partycji. Uruchom program FIPS:
FIPS

Program wywietli tablic partycji pokazujc ilo przydzielonego do nich miejsca

i zapyta o numer partycji do podzielenia. Poniewa zakadamy dostpno tylko jednej
partycji, odpowied nie budzi wtpliwoci. Po wpisaniu numeru partycji nacinij klawisz
Enter. FIPS wywietli ostrzeenie z pytaniem, czy wykona kopi sektora rozruchowego na wypadek jakiego niepowodzenia. Warto odpowiedzie klawiszem Y (Yes).
Wykonanie kopii sektora rozruchowego wymaga zapisania drugiej, sformatowanej wczeniej, dyskietki. Umie j w stacji dyskw, odpowiedz twierdzco (Y) na kolejne pytanie
(Do you have a bootable floppy disk in drive A as described in documentation?
Czy w napdzie A: znajduje si sformatowana dyskietka startowa?) i nacinij Enter.
FIPS ponownie wywietli zawarto tablicy partycji. Korzystajc z klawiszy kursora,
mona zmienia rozmiar partycji. Kade nacinicie klawisza strzaki w prawo i strzaki
w lewo zmienia wywietlany rozmiar partycji. Po wyregulowaniu podanego rozmiaru
naley nacisn Enter. FIPS poprosi o potwierdzenie zmian wci moesz si wycofa. Jeli wszystko jest w porzdku, nacinij klawisz C, a potem w odpowiedzi na
pytanie o gotowo do utrwalenia nowej tablicy partycji klawisz Y.
Sowo o Windows XP
Narzdzia instalacyjne zawarte na pytach dystrybucji systemu Linux radz sobie wietnie
z wykrywaniem partycji systemw Windows 95, 98 i Me i potrafi skutecznie je przycina,
ale ju nie kady instalator radzi sobie z partycjami NTFS systemu Windows XP. Z dystrybucji
omawianych w niniejszym rozdziale potrafi to SUSE 9.0 i Mandrake 10.0. Nie potrafi za
tego Fedora Core.
Niestety, oznacza to niemono skorzystania z programu FIPS i innych narzdzi instalacyjnych Linuksa. Pojawiaj si tu dwie moliwoci: nabycie programu o nazwie PartitionMagic
(www.partitionmagic.com), alternatywnego odpowiednika FIPS. To komercyjny, atwy w obsudze program z przyjaznym interfejsem uytkownika, pozwalajcy na modyfikowanie partycji w locie i radzcy sobie rwnie z partycjami NTFS, stosowanymi w systemach z rodziny
Windows XP.
Druga moliwo polega na wykonaniu kopii zapasowej danych, sformatowaniu twardego
dysku i ponownym zainstalowaniu na nim systemu Windows XP, tym razem jedynie na poowie (albo jeszcze mniejszej czci) dysku. Zanim si na to zdecydujesz, zastanw si, czy
na pewno umiecha Ci si konieczno ponownego instalowania Windows XP.
Jest te, rzecz jasna, trzecia moliwo: zainstalowa system Linux, a o XP zapomnie.

Rozdzia 3. Instalacja

49

Po zakoczeniu dziaania programu FIPS uruchom ponownie komputer. Jeli chcesz

sprawdzi, czy nie doszo do uszkodzenia czci partycji z systemem Windows, sprbuj uruchomi system. Jeli wszystko bdzie w porzdku, w do napdu CD-ROM
pyt instalacyjn Linuksa, zamknij Windows i uruchom ponownie komputer.

Porwnanie instalacji
Instalacja w nowoczesnych dystrybucjach to proces ilustrowany graficznie i w wikszoci sprowadzajcy si do kilku, kilkunastu klikni mysz. Oczywicie taki tryb instalacji wymusza poczynienie mnstwa zaoe dotyczcych przyszego ksztatu systemu, ktre niekoniecznie musz odpowiada Twojemu o nim wyobraeniu. Jeli wszystko
inne zawiedzie, mona zawsze sprbowa instalacji w trybie tekstowym dla ekspertw.
Wikszo dystrybucji przewiduje taki tryb i chyba szybko z niego nie zrezygnuj.

Instalacja typowa
Kada instalacja jest pod pewnymi wzgldami podobna do innych, rnic si od nich
najwyej kolejnoci niektrych czynnoci. Ot po uruchomieniu komputera z pyty
instalatora monitor wywietla ekran powitalny, zwykle dajc zaraz potem wybrania
jzyka instalacji. Zaraz potem ka nam wybra podstawowe urzdzenia wejcia: klawiatur i myszk. Pada te pytanie o stref czasow. Nieco pniej instalator pyta o opcje
formatowania i partycjonowania twardego dysku. Wikszo uytkownikw moe zda
si tu na ustawienia domylne, a instalator wykryje i zostawi w spokoju istniejce ju
partycje Windows (mowa o konfiguracji dwusystemowej). W tym te momencie pada
zazwyczaj pytanie o wybr programu rozruchowego (ang. boot loader) i potwierdzenie
listy systemw do wyboru podczas uruchamiania komputera to kolejny wany element konfiguracji dwusystemowej (a oglniej wielosystemowej).
Po powyszych wstpnych czynnociach czas na instalacj pakietw oprogramowania.
Zazwyczaj instalator oferuje kilka zestaww predefiniowanych (kolekcje pakietw dla
stacji roboczych, dla serwerw, dla laptopw itd.). Potem zaczyna si najbardziej czasochonna cz instalacji, czyli kopiowanie oprogramowania na dysk. W operacji moe
uczestniczy jedna albo wiele pyt CD, zalenie od wyboru pakietw. Po zakoczeniu
instalacji oprogramowania inicjowana jest konfiguracja pocze sieciowych i konfiguracja rodowiska graficznego, znanego te pod nazw X Window System.
Przy instalacji zetkniemy si te po raz pierwszy z technikami zabezpiecze systemu Linux. Instalator zapyta o haso uytkownika uprzywilejowanego (administratora, tzw. root)
i da moliwo utworzenia kont zwykych uytkownikw systemu. W normalnych
okolicznociach konto uytkownika root powinno suy jedynie do instalowania oprogramowania, ewentualnie aktualizacji systemu czy innych czynnoci typowo administracyjnych. Oddzielenie dziaalnoci administracyjnej od poczyna szeregowych uytkownikw to jedno z lepszych zabezpiecze systemu przed jego przypadkowym (albo
i zoliwym) uszkodzeniem.

50

Cz I Poznajemy Linuksa

I tyle. Potem system uruchamia si ponownie ju w Linuksie.

Instalatory prbuj podejmowa inteligentne decyzje dotyczce przebiegu poszczeglnych etapw instalacji. Mimo to warto kontrolowa ich dziaanie, kontrolujc poprawno ustawie domylnych.
Najlepszym rdem informacji co do znaczenia poszczeglnych parametrw jest
sama dystrybucja. Pyty instalacyjne wikszoci dystrybucji zawieraj rozlege informacje o procesie instalacji; podrcznik instalacji mona te znale w pudeku
z kompletem instalacyjnym (jeli dystrybucja zostaa nabyta) albo na stronach WWW
producenta dystrybucji. Jeli nie masz natury awanturnika, najlepiej wydrukuj sobie
ten instrukta jeszcze przed rozpoczciem instalacji.

Pamitaj, e do momentu faktycznego sformatowania partycji wci moesz zmieni

zdanie co do wikszoci wybranych dotychczas parametrw. Wystarczy klikn przycisk
Back (albo Wstecz, jeli instalator ma polsk wersj jzykow) i zmieni ustawienia.
Oczywicie tak zaprezentowana typowa instalacja jest a nazbyt typowa. Aby wic
przybliy nieco faktyczny przebieg instalacji, zaprezentuj trzy rne instalacje, wykonane z uyciem trzech rnych, popularnych dystrybucji Linuksa.
W czasie przygotowywania niniejszej ksiki dostpna bya wieo wydana dystrybucja
Mandrake 10.0, dystrybucja Fedora Core 1 (wydanie drugie przechodzio ju testy),
pojawia si te wersja 9.1 dystrybucji SUSE. Pisz o tym, bo prezentowane zrzuty
ekranowe nie musz dokadnie zgadza si z nowszymi wersjami tych dystrybucji
nie spodziewam si, co prawda, drastycznych rnic, ale to i owo moe ulec zmianie. Dlatego te prezentowane przykadowe instalacje naley traktowa wanie jako
przykadowe. Ich zadaniem jest przygotowanie Czytelnika do przeprowadzenia samodzielnej instalacji.

Niemal kady wspczesny komputer PC ma moliwo rozruchu z pyty CD i jest

to najprostszy sposb instalowania Linuksa. Jeli nie ma takiej moliwoci, mona
utworzy dyskietk startow. W takim przypadku naley (podczas pracy w systemie Windows) umieci w napdzie CD-ROM pierwsz pyt instalacyjn systemu
Linux i wyszuka na niej katalog o nazwie boot. W katalogu tym bd znajdowa
si obrazy dyskietek startowych (ich nazwy mog by rne) i instrukcje odnonie
ich przeniesienia na dyskietki.

Instalacja dystrybucji Mandrake Linux

Ta przykadowa instalacja zostaa przeprowadzona na bazie dystrybucji Mandrake Linux 10.0.
Uruchom komputer z pyt instalacyjn w napdzie CD-ROM. Mandrake wywietli graficzny ekran powitalny z dwiema opcjami. Nacinicie F1 daje moliwo wyboru instalacji tekstowej i instalacji graficznej w niskiej rozdzielczoci; domylnie uruchamiany jest instalator graficzny. Wystarczy wic nacisn Enter.

Rozdzia 3. Instalacja

51

Teraz odbywa si wykrywanie podstawowego sprztu i wczytywanie instalatora do pamici. W cigu kilku sekund powinien pojawi si gwny ekran instalacji. Po lewej
stronie ekranu znajduje si lista czynnoci instalacyjnych, ktrej pozycje s oznaczone
wizerunkami lampek, ktrych stan sygnalizuje postp instalacji. Pierwsza z czynnoci
to wybr jzyka instalacji; jest ich wiele i dla uatwienia wyboru zostay uporzdkowane
wedug kontynentw. Po wybraniu jzyka (zakadam dalej, e bdzie to jzyk polski
przyp. tum) mona kontynuowa. Nastpny etap to prezentacja umowy licencyjnej mwicej o GPL i innych powizanych licencjach, dotyczcych oprogramowania wchodzcego w skad dystrybucji. Trzeba tu aktywowa przycisk Akceptuj i klikn Dalej.
Dalej dokonuje si ustawie zwizanych z bezpieczestwem. Domylnie mona ustawi
jeden z czterech poziomw bezpieczestwa. Charakterystyki kadego z poziomw s
opisane w ssiednich oknach instalatora. Warto tam zajrze i wybra taki poziom, ktry
bdzie odpowiedni dla charakteru wykonywanych w systemie zada. Wikszo osb
zadowoli si zapewne poziomem Standardowy.
Nastpnie instalator Mandrake przystpuje do wykrywania napdw i ukadu partycji
dyskw twardych to pora na zdefiniowanie systemw plikw. Moemy zdecydowa
si na zamazanie zawartoci caego dysku, wykonanie podziau na partycje wedle wasnego uznania albo zdania si na instalator, ktry rozpozna miejsce nie zajte przez
Windows i wykorzysta je. To szczeglnie interesujca opcja, bo zakada wykonanie
automatycznego przycicia partycji Windows dla potrzeb Mandrake. Sk w tym, e
najpierw wypadaoby dokona defragmentacji partycji.
Opcja domylna to Wykorzystaj wolne miejsce na partycji Windows, czyli wykorzystanie
miejsca nie zajtego przez Windows. Kliknicie Dalej powoduje przejcie do nastpnego etapu instalacji formatowania i tworzenia partycji oraz zaprezentowania listy
dostpnych pakietw. Powiniene teraz zdecydowa, jaki system zamierzasz utworzy.
Do wyboru masz predefiniowane kolekcje pakietw. Domylnie instalowana jest kolekcja Stacja robocza z automatycznym wyborem podgrupy Stacja biurowa i Stacja
internetowa. Taki wybr obejmuje aplikacje biurowe i sieciowe (w tym klienty poczty
elektronicznej i przegldarki WWW). Chcc mie dostp rwnie do gier i odtwarzaczy
mediw, powiniene zaznaczy take kategorie Stacja rozrywkowa (gry) i Stacja multimedialna.
Dalej, jeli zamierzasz w zainstalowanym systemie kompilowa programy (np. najnowsze wersje oprogramowania, dostpne przez jaki czas po debiucie jedynie w postaci
kodu rdowego), powiniene zaznaczy rwnie pozycj Programowanie. Poza tym
zalecabym wczenie do instalacji grup Konfiguracja oraz Narzdzia konsolowe, czyli
grupy oprogramowania pomocnego w zarzdzaniu systemem. W grupie Komputer sieciowy (klient) znajduje si midzy innymi klient SSH. Jeli system ma by przeznaczony
do pracy biurowej, SSH z pewnoci si przyda.
Zanim przejdziemy dalej, spjrz na praw stron ekranu. Jeli komputer ma peni
rol serwera, naleaoby uzupeni instalacj o serwery WWW, FTP, poczty elektronicznej i baz danych. Zatrzymujc wskanik myszy nad poszczeglnymi pozycjami, moesz
obejrze krtki opis kadego z serwerw. Na koniec naley przyjrze si kategorii
rodowisko graficzne, gdzie domylnie zaznaczona jest grupa KDE. To wybr domylny,
ale mona te zdecydowa si na GNOME. A zainteresowanych eksperymentowaniem

52

Cz I Poznajemy Linuksa

z rnymi rodowiskami graficznymi zachcam do zaznaczenia rwnie pozycji reprezentujcej pozostae rodowiska graficzne. Instalacja zostanie wtedy uzupeniona
o pakiety WindowMaker, IceWM itp. U dou ekranu znajduje si pole wyboru z etykiet Samodzielny wybr pakietw. Jego zaznaczenie pozwala na samodzielne, szczegowe okrelenie zawartoci instalacji z dokadnoci do pojedynczych pakietw.
Kliknicie przycisku Dalej inicjuje waciw instalacj. Jednoczenie wywietlane bd
plansze informujce o charakterze oprogramowania open source, produktach firmy Mandrake, zachtach do przyczenia si do Mandrake Club i rne informacje o elementach dystrybucji Mandrake. Krtko mwic, podczas instalacji dowiesz si, dlaczego
dokonae waciwego wyboru i za co mona pokocha dystrybucj Mandrake. W zalenoci od dokonanego wczeniej wyboru pakietw moe pojawi si danie wymiany
pyty instalacyjnej w napdzie CD-ROM.
Po zakoczeniu instalacji zostaniesz zapytany o haso uytkownika root, a potem bdziesz
mg utworzy konta uytkownikw szeregowych. Instalator wymaga utworzenia co
najmniej jednego takiego konta. Zauwa, e Mandrake pozwala na dobranie dla konta
ikony reprezentujcej uytkownika. Wystarczy, e klikniesz ikon i wybierzesz z obszernego zestawu odpowiadajcy Ci wizerunek. Osobicie najczciej wybieram kota.
Po wprowadzeniu informacji o uytkowniku kliknij przycisk Akceptuj uytkownika,
a potem przycisk Dalej (chyba e chcesz doda konta kolejnych uytkownikw).
Nastpnie instalator zapyta o wybr domylnego menedera okien. W tej roli domylnie
wystpuje KDE i na tym poprzestamy. Moemy te zaznaczy, aby system automatycznie po rozruchu logowa wybranego uytkownika. To wietne udogodnienie w systemie
domowym, z ktrego korzysta zazwyczaj wanie jeden uytkownik we wszystkich
innych konfiguracjach, a zwaszcza w biurach, najlepiej upewni si, e to pole nie
jest zaznaczone.
Po klikniciu Dalej wywietlone zostanie okno podsumowania ustawie sprztu
wypisane zostan wykryte drukarki, karty dwikowe, sieciowe itd. Niektre z nich
bd ju skonfigurowane, inne (zwaszcza karty sieciowe) mog dopiero wymaga ustalenia szczegowych parametrw. Dokonuje si ich naciskajc przycisk Konfiguruj.
W wikszoci przypadkw wywouje on kreatora konfiguracji, prowadzcego przez
kolejne ustawienia. Instalator Mandrake wietnie radzi sobie z automatycznym, samodzielnym wykrywaniem drukarek, kart sieciowych i interfejsw graficznych, najczciej
wic rola uytkownika sprowadza si do zaakceptowania zaprezentowanych ustawie.
Potem mona znowu klikn Dalej.
To ju prawie koniec! Najlepiej, aby dysponowa teraz aktywnym poczeniem z internetem aktywnym i szybkim, bo przyjdzie nam ciga pakiety o niebagatelnym rozmiarze. Pobieranie ich za porednictwem poczenia modemowego bdzie dugotrwae.
Pakiety, o ktrych mowa, to wszelkie uaktualnienia i poprawki zwizane z bezpieczestwem, ktre zostay opublikowane od momentu wydania dystrybucji. Jeli chcesz je
pobra i zainstalowa, kliknij Tak, a potem Dalej, ale czuj si ostrzeony co do czasu
trwania tego etapu.

Rozdzia 3. Instalacja

53

I tyle. Teraz wystarczy przeadowa system klikn Reboot i wyj pyt z napdu.
Po uruchomieniu systemu i zalogowaniu si powiniene zobaczy pulpit taki, jak na
rysunku 3.1.

Rysunek 3.1. Gotowy do pracy pulpit Mandrakea

Teraz Fedora
Do prezentacji przebiegu instalacji posuy wydanie Fedora Core 2. Od razu chciabym
zastrzec, e korzystaem z wersji Beta, ale przed publikacj ksiki z pewnoci pojawi si ju oficjalne wydanie Fedora Core 2. Pod wzgldem przebiegu instalacji nie
ma specjalnych rnic pomidzy Red Hat 9.0, Fedora Core 1 i Fedora Core 2.
Zaczynamy oczywicie od umieszczenia w napdzie CD-ROM pyty instalacyjnej. Pojawi
si menu rozruchowe dajce moliwo wyboru pomidzy instalacj w trybie graficznym
i tekstowym. Niemal na kadym komputerze mona miao uruchomi instalacj graficzn. Wystarczy w tym celu klikn przycisk Install i rozpocznie si wczytywanie
systemu do pamici. Rwnoczenie odbdzie si proces wykrywania i rozpoznawania
urzdze, komentowany szeregiem komunikatw.

54

Cz I Poznajemy Linuksa

Kilka sekund pniej na ekranie pojawi si ciekawy komunikat: instalator dystrybucji

Fedora ma opcj sprawdzenia nonikw instalacyjnych (Media Check). Ot jeli posiadasz noniki instalacyjne, ale nie jeste pewien co do ich sprawnoci, bojc si na
przykad o widoczne zarysowania powierzchni pyt CD i skutki tych zarysowa dla przebiegu instalacji, moesz skontrolowa czytelno pyt jeszcze przed kontynuacj instalacji; oczywicie test nonikw nie jest obowizkowy i mona go pomin (Skip).
Po zakoczeniu kontroli nonikw pojawi si ekran graficzny. To tylko ekran powitalny jedyne, co mona zrobi, to klikn Next. Na nastpnym ekranie naley wybra
jzyk instalacji (w dystrybucji Fedora Core 3 na czas procesu instalacji dostpny jest take
jzyk polski przyp. tum.), a na jeszcze kolejnym ukad klawiatury. Wybr zatwierdza si przyciskiem Next (po wybraniu polskojzycznej wersji instalatora Dalej).
Kolejny ekran to ekran wyboru myszy.
Przy okrelaniu standardu myszy instalator podejmuje prb wykrycia i rozpoznania
podczonego urzdzenia wskazujcego i prezentuje swj wybr. Wystarczy wic sprawdzi, czy zaproponowany typ myszy mniej wicej zgadza si z faktycznym. U dou ekranu
widnieje pole Emulate 3 Buttons (emulacja trzeciego przycisku myszy). Uytkownicy
posiadajcy myszy z dwoma tylko przyciskami powinni zaznaczy to pole, bo system
X wykorzystuje trzy klawisze myszy. Udawany trzeci klawisz myszy, normalnie wystpujcy jako klawisz rodkowy, jest wtedy wyzwalany poprzez rwnoczesne nacinicie obu istniejcych klawiszy myszy. Zaraz po konfiguracji myszy mona skonfigurowa monitor pojawi si kolejny ekran, na ktrym w zasadzie mona zda si
na ustawienia wykryte przez instalator (chyba e proces autodetekcji okaza si nieskuteczny).
Nastpny ekran to ekran wyboru typu instalacji. Opcja domylna to Personal Desktop
opisywany przez instalator jako idealny dla komputerw uytku osobistego i laptopw. Wikszo osb wybiera wanie ten typ instalacji.
Nastpny ekran rwnie proponuje domylny tok postpowania, tym razem w zakresie przydziau przestrzeni dyskowej dla poszczeglnych elementw systemu. Mianowicie instalator moe samodzielnie podzieli dysk na partycje. Jeli si na to zdecydujesz, na nastpnym ekranie bdziesz mg wybra oglny sposb partycjonowania.
Do wyboru s opcje Remove All Linux Partitions on This System (usunicie wszystkich istniejcych partycji linuksowych z systemu). Jeli chciaby zachowa moliwo
sprawdzenia poczyna instalatora, zaznacz koniecznie opcj Review (and Modify if
Needed) the Partitions Created.
Po klikniciu przycisku Next wywietlony zostanie komunikat ostrzegawczy o moliwoci zamazania danych na modyfikowanych partycjach. W zalenoci od pojemnoci dysku twardego moe te pojawi si inne ostrzeenie, np. o niemonoci utworzenia partycji rozruchowej ze wzgldu na ograniczenia architektury (Boot partition
/boot may not meet booting constraints for your architecture []) i zalecenie utworzenia dyskietki startowej. O tym powiemy sobie pniej.
Nastpny ekran obejmuje konfiguracj programu rozruchowego. Domylnie dystrybucje spod znaku Red Hat (a wic i Fedora) instaluj program rozruchowy GRUB,
mona jednak zdecydowa si na alternatywny LILO. Oba dziaaj znakomicie i wybr

Rozdzia 3. Instalacja

55

naley do uytkownika. Ostatnio coraz wiksz popularnoci i zaufaniem cieszy si

GRUB, wci jednak wielu uywa starego, sprawdzonego LILO. Teraz mona te
ustawi haso programu rozruchowego; uytkownicy systemw domowych nie musz
utrudnia sobie tak ycia, ale w instalacjach sieciowych ochrona rozruchu systemu
dodatkowym hasem to wielka zaleta. Zanim przejdziemy do nastpnego okna, warto
przyjrze si etykietom przypisywanym przez instalator poszczeglnym systemom.
Wspominam o tym, poniewa w konfiguracji dwusystemowej poprzedni system bdzie
opisany etykiet DOS. Mona t etykiet zmieni; po zakoczeniu konfiguracji naley
klikn Next.
Nastpny ekran dotyczy konfiguracji sieci. Jeli w komputerze nie ma karty sieciowej,
mona ten etap pomin mowa o sytuacjach, kiedy poczenie internetowe jest
nawizywane przez DSL albo cze kablowe. Po rozruchu adres IP stacji jest domylnie pobierany z serwera DHCP i najczciej wystarczy zda si na tak procedur. Jeli
jednak dany komputer jest podczony do sieci, w ktrej adresy stacji zostay przydzielone na stae, naley klikn przycisk Edit, wyczy zaznaczenie pola Configure
Using DHCP i wprowadzi komplet informacji adresowych. W przypadku stanowiska
biurowego najlepiej zapyta o te informacje administratora sieci. Po wprowadzeniu
adresu IP i adresu maski sieciowej mona klikn OK. Potem wystarczy wpisa adres
serwera DNS, adres bramy internetowej i nazw wza i mona ju nacisn Next.
Kolejny bardzo wany etap instalacji to konfiguracja zapory sieciowej (ang. firewall).
Mamy tu sporo opcji i warto powici kadej z nich odrobin uwagi, zapoznajc si
z jej znaczeniem. Bezpieczestwo sieciowe to wspczenie kwestia zasadnicza, bo
internet roi si od wamywaczy i robakw atakujcych podczone do sieci systemy. Co
prawda, systemy linuksowe nie ulegaj wirusom (zwaszcza kiedy korzystamy z systemu z konta uytkownika szeregowego, a nie konta root), ale wcale nie oznacza to,
e mona opuci gard. Uytkownik domowy, korzystajcy z komputera podczonego
do internetu jako systemu jednostanowiskowego, powinien uaktywni zapor sieciow
(Enable Firewall), wyczy zaznaczenie pl reprezentujcych rozmaite usugi serwera
i klikn OK.
Na kolejnym etapie mona wybra domylny jzyk systemu i jzyki dodatkowe. System
operacyjny moe bowiem obsugiwa wiele systemw; jeden z nich wybiera si jako
obowizujcy domylnie, przy czym wybr ten mona potem oczywicie zmieni. Po
dokonaniu wyboru listy obsugiwanych jzykw naley klikn Next. Nastpny ekran
to pytanie o stref czasow, w ktrej pracuje dany komputer (np. Europe/Warsaw). Wybierz stosown stref i kliknij Next.
Nastpny ekran daje przedsmak wielodostpnej natury systemu Linux mona tu
skonfigurowa konta uytkownikw. Tu podaje si haso uytkownika root (root to
nazwa konta administracyjnego). Po zakoczeniu instalacji bdzie mona utworzy
rwnie konta szeregowych uytkownikw systemu bez uprawnie administracyjnych.
To troch przedwczesne, ale nigdy za wiele ostrzee do codziennego uytkowania systemu naley wyznaczy co najmniej jedno konto pozbawione uprawnie uytkownika root.
Tak docieramy do rogu obfitoci w postaci listy pakietw do zainstalowania. Dla instalacji typu Personal Desktop wybrane s midzy innymi:

Cz I Poznajemy Linuksa

56

pulpit graficzny (GNOME),

zestaw biurowy (OpenOffice),

przegldarka WWW (Mozilla),

klient e-mail (Evolution),

komunikatory internetowe,

aplikacje audio-wideo,

gry.

Jako e omwienie zawarte w ksice bazuje w duej mierze na KDE w roli pulpitu
graficznego, kliknij Customize the Set of Packages to be Installed. Po klikniciu Next
zobaczysz okno wyboru grup pakietw. Okno porzdkuje pakiety wedug kategorii.
Zaznacz w kategorii Desktops pozycj KDE Desktop Environment. Nastpnie kliknij
ssiadujcy z t pozycj przycisk Details i upewnij si, e do instalacji wybrane s
wszystkie pakiety KDE. Dopiero potem kliknij OK.
Na wikszoci etapw instalacji mona zda si na ustawienia domylne, ale warto
zatrzyma si nad jedn kwesti. Mimo e wikszo uytkownikw komputerw
przeznaczonych do uytku domowo-biurowego nie ma wcale ochoty na kompilowanie
pakietw rdowych oprogramowania, pokusa wyprbowywania najnowszych wersji
programw moe okaza si nie do odparcia, zwaszcza dla uytkownikw domowych.
Z tego wzgldu warto rozway wczenie do instalacji takich narzdzi, jak gcc,
perl, python i podobne, jak rwnie kategorii narzdzi i bibliotek programistycznych
dla rodowiska X (ang. X Software Development) oraz rodowisk GNOME (ang. GNOME
Software Development) i KDE (ang. KDE Software Development).

Po okreleniu listy pakietw do zainstalowania mona klikn OK. To ostatni etap przed
faktycznym wykonaniem instalacji (kopiowaniem oprogramowania) i ostatnia okazja
na zmian zdania przed jej rozpoczciem. Jeli jeste zdecydowany, kliknij Next. Instalator wymieni w ostatnim komunikacie pyty, ktrych bdzie potrzebowa do skompletowania instalacji. Do proponowanego tu zestawu oprogramowania przyda si pierwsza i druga pyta instalacyjna. Kliknij Continue i uzbrj si w cierpliwo.
Po sformatowaniu partycji wywietlony zostanie wskanik postpu instalacji. W miar
jej kompletowania instalator bdzie wywietla prezentacj slajdw powiconych projektowi Fedora i niektrym zawartym w dystrybucji produktom. To zwykle dobry moment na krtk przerw, choby na kaw. W tym czasie moe pojawi si konieczno
wymiany pyty w napdzie (przy obszerniejszych instalacjach potrzebne s wszystkie
trzy pyty). Po zakoczeniu gwnej fazy instalacji pojawia si moliwo wykonania
zapasowej dyskietki rozruchowej. Warto j wykona i schowa, opatrujc etykiet Ratunkowa dyskietka Linuksa.
Przed ponownym uruchomieniem systemu koniecznie wyjmij pyt instalacyjn z napdu CD-ROM.

Rozdzia 3. Instalacja

57

Po utworzeniu dyskietki ratunkowej kliknij Next. Komputer zostanie ponownie uruchomiony i tym razem zobaczysz graficzny ekran powitalny. To pierwszy ekran specjalnego kreatora, za pomoc ktrego mona zmieni ustawienia ostatnich szczegw konfiguracji. Na pocztek trzeba zaakceptowa umow licencyjn i klikn Next (rysunek
3.2). Potem mona poprawi ustawienia zegara systemowego. Nastpne okno pozwala
na dostosowanie parametrw wywietlania (okrelenie typu monitora i gbi kolorw).

Rysunek 3.2. Pulpit dystrybucji Fedora Core 2

Po kolejnym klikniciu przycisku Next rozpocznie si do wany etap tworzenia kont

uytkownikw. Koniecznie trzeba utworzy choby jedno konto zwykego uytkownika.
Po okreleniu nazwy i hasa uytkownika i klikniciu Next kreator konfiguracji pozwoli
na przetestowanie karty dwikowej i ewentualne doinstalowanie pakietw z dodatkowych pyt instalacyjnych. I to by byo na tyle po zakoczeniu kreatora konfiguracji uruchamiany jest meneder logowania i mona ju rozpocz prac z nowym
systemem.

Instalacja SUSE
Do instalacji SUSE zosta wybrany identyczny komputer jak przy poprzednich dystrybucjach. Opis dystrybucji zosta oparty na SUSE 9.0 rozprowadzanej w postaci kilku
pyt CD albo jednej pyty DVD. Oczywist zalet DVD jest brak koniecznoci wymiany pyt podczas instalacji.

58

Cz I Poznajemy Linuksa

Uruchom komputer z instalacyjn pyt CD albo DVD umieszczon w stosownym napdzie. Zobaczysz okno z moliwoci wyboru rozmaitych trybw instalacji. Dla cakiem
nowej instalacji wystarczy nacisn klawisz Enter i zaczeka na uruchomienie instalatora.
Nastpny wywietlany ekran to ekran powitalny pozwalajcy rwnoczenie na wybr
jzyka instalacji. Domylnym jest angielski, ale mona wybra spord sporej liczby
innych obsugiwanych jzykw. Wybr zatwierdza si przyciskiem Accept, po czym
instalator przechodzi do analizy urzdze bdcych na wyposaeniu komputera. Wszystkie kolejne etapy instalacji zostay zgromadzone na jednym ekranie: mamy tu do dyspozycji wybr klawiatury, myszy, wybr sposobu partycjonowania, wybr pakietw
do instalacji, konfiguracj sposobu rozruchu systemu i konfiguracj strefy czasowej.
Poszczeglne pozycje s podkrelone, jak w odnonikach na stronach WWW. Mona
z nich korzysta wanie tak, jak z odnonikw i kontrolowa proponowane ustawienia.
Zmiany wprowadza si klikajc odnonik podkrelony na niebiesko. Aby na przykad
zmieni stref czasow z domylnej US/Pacific na inn, naley klikn odnonik Time
Zone, wybra podan stref i zatwierdzi wybr przyciskiem Accept.
Z pewnoci warto zajrze do pozycji Partitioning (podzia na partycje) i Software
(oprogramowanie). Jeli dysk twardy zawiera partycj systemu Windows, powinna ona
zosta wymieniona jako /windows/C. Ten cig to tzw. punkt montowania (ang. mount
point); mona go zmienia wedle wasnego uznania. Domylny wybr pakietw oprogramowania obejmuje grupy KDE Desktop Environment, Office Applications (tu znajdziemy midzy innymi pakiet biurowy OpenOffice.org), Help & Support Documentation
(system pomocy i dokumentacja techniczna) i Graphical Base System (system X Window System).
W tym momencie naley przewidzie rwnie przysz pokus eksperymentowania
z nowymi wersjami aplikacji, dostpnymi przez jaki czas po publikacji jedynie w postaci kodu rdowego. Mona przygotowa si do kompilacji takich pakietw, klikajc
odnonik Software. W wywietlonym oknie skorzystaj z przycisku Detailed Selection.
Po lewej stronie ekranu zobaczysz wykaz kategorii oprogramowania. Jeli chcesz kompilowa programy rozprowadzane w postaci kodu rdowego (albo pisane samodzielnie), zaznacz kategori C/C++ Compiler and Tools (narzdzia kompilacji jzykw
C i C++). Niemal kady ciekawski uytkownik zaznaczy te pewnie pakiety z kategorii
Games and Multimedia.
Na licie jest te oprogramowanie GNOME. Cho w ksice gwn rol gra KDE, nie
zaszkodzi przecie poeksperymentowa z innymi rodowiskami graficznymi. W kocu
nie kady musi polubi KDE wielu uytkownikom przypada do gustu wanie GNOME. W wiecie Linuksa uytkownik ma swobod wyboru. Zreszt zainstalowanie obu
rodowisk w niczym nie moe zaszkodzi, zwikszy jedynie zajto dysku twardego.
Po zakoczeniu wyboru pakietw kliknij Accept; instalator wywietli ponownie gwne
okno ustawie. Sprawd, czy wszystko si zgadza i ponownie kliknij Accept. Zobaczysz ostatni komunikat poprzedzajcy waciw instalacj. Jeli jeste do niej gotw,
kliknij w odpowiedzi Yes, Install.
Po sformatowaniu dysku twardego zaaduje si system Linux, a na ekranie pojawi si
(w prawej grnej jego czci) pasek dostpu instalacji. Po upywie odpowiedniego czasu

Rozdzia 3. Instalacja

59

wywietlony zostanie komunikat o zakoczeniu podstawowej instalacji. Trzeba teraz

wyj pyt instalacyjn z napdu i nacisn klawisz Enter.
Tutaj instalacja SUSE moe by kontynuowana na dwa sposoby. Jeli instalator zosta
zainicjowany z pyty CD, zostaniesz poproszony o dodatkowe pyty, niezbdne do
skompletowania pakietw. W przypadku inicjowania instalatora z pyty DVD przejdziesz od razu do kocowego etapu konfiguracji. Rozpoczyna si ona od utworzenia kont
uytkownikw (w pierwszej kolejnoci ustawiane jest oczywicie haso konta root;
konto uytkownika root suy do wykonywania czynnoci administracyjnych, na przykad do instalowania oprogramowania z racji jego nieograniczonych uprawnie lepiej
nie wykorzystywa go do wykonywania zwykych czynnoci uytkowych).
Po wprowadzeniu hasa dla konta uytkownika root kliknij Next i zdefiniuj przynajmniej jedno konto uytkownika szeregowego (nieuprzywilejowanego). Instalator SUSE
jest tu o tyle interesujcy, e daje opcj przekierowania poczty adresowanej do uytkownika root na konto zwykego uytkownika opcj t steruje si za porednictwem pola Receive System Mail. Jest te pole Auto Login jego zaznaczenie wymusza
automatyczne logowanie danego uytkownika po uruchomieniu systemu. To bardzo wygodne w przypadku stanowisk wykorzystywanych przez jednego uytkownika (np. komputerw domowych), ale w rodowiskach wielodostpnych, na przykad w biurach,
najlepiej z tej wygody zrezygnowa.
Po krtkiej prezentacji zmian wprowadzonych w dystrybucji uruchamiany jest kreator
ustawie systemu X Window System. Przebieg dialogu z kreatorem jest zaleny od posiadanej karty graficznej, na przykad od tego, czy ma ona funkcj akceleracji 3D. Niezalenie od tego, koniecznie trzeba si upewni, czy wprowadzone ustawienia dziaaj.
Nawet jeli ustawienia domylne zdaj si poprawne, warto klikn przycisk Change
choby po to, aby mc je przetestowa. Co prawda, konfiguracja graficzna jest niemal
zawsze dobrze wykrywana, ale warto si upewni. Potem mona ju klikn przycisk
Accept.
Instalator SUSE rozpocznie zapis ustawie na dysku, a potem przystpi do ostatnich
ustawie sprztu, poczwszy od konfigurowania drukarki. Jeli jest ona podczona
do komputera i zasilania, to w odpowiedzi na pytanie o uruchomienie narzdzia YaST
(to narzdzie administracyjne SUSE) w celu wykrycia drukarki, kliknij Yes.
Po kilku sekundach YaST powinien wywietli okno ustawie sprztu zainstalowanego
w komputerze i urzdze peryferyjnych. Tutaj ujte s karty sieciowe, drukarki, modemy, karty dwikowe i tym podobne. Warto skontrolowa ich ustawienia i w razie
potrzeby dokona poprawek. Na przykad karta sieciowa podczona do modemu
kablowego powinna by konfigurowana dynamicznie przy uyciu protokou DHCP.
Ale w innych rodowiskach sieciowych moe zaj potrzeba zmiany metody adresowania interfejsu sieciowego.
Po ustaleniu poprawnych wartoci poszczeglnych parametrw naley klikn Next. YaST
zapisze ustawienia na dysk i zakoczy dziaanie, udostpniajc gotowy do dziaania system. Kilka sekund pniej bdzie ju mona zalogowa si i wyprbowa nowe rodowisko pracy. Ilustracj pulpitu graficznego SUSE Linux wida na rysunku 3.3.

Cz I Poznajemy Linuksa

60

Rysunek 3.3. Pulpit SUSE 9.0

Prostota instalacji
Jak mona si byo przekona, instalowanie Linuksa nie jest wcale trudne, cho w poszczeglnych dystrybucjach przebiega rnie. Trzeba jedynie zapamita, e kada dystrybucja jest podobnie konfigurowana w kadej trzeba na ktrym etapie instalacji
wybra jzyk, ukad klawiatury, typ podczonej myszy. Wszyscy dystrybutorzy pytaj
te (za porednictwem instalatorw) o podzia dysku na partycje, oferujc rwnie podzia automatyczny. W wikszoci przypadkw instalacja sprowadza si wic do przegldania domylnych ustawie i klikania przycisku popdzajcego instalator (Next).

Uruchamianie i zamykanie systemu

To czynnoci tak powszechne, e dziwi powicanie im osobnego podrozdziau. W kocu wystarczy niby nacisn przycisk zasilania, usi i patrze, jak Linux budzi si do
ycia. Ale w zalenoci od sposobu instalacji do dyspozycji moesz mie wicej
ni jedn opcj rozruchu systemu, cho domylnie program rozruchowy bdzie uruchamia Linuksa. W takich konfiguracjach system, ktry ma zosta uruchomiony, moesz
wybra z menu programu rozruchowego.

Rozdzia 3. Instalacja

61

Skoro za pojawiaj si opcje wyboru, wypadaoby sprawdzi, jak z nich korzysta.

Zasada numer jeden zamykania systemu operacyjnego brzmi: nigdy nie odczaj zasilania dziaajcemu systemowi. Zawsze wykonuj waciw procedur zamykania systemu. Warto te zaopatrzy si w rdo podtrzymania zasilania na wypadek nagych
awarii sieci elektrycznej. Co prawda, UPS nie jest niezbdny do korzystania z Linuksa,
ale jeli nie chcesz, aby przypadkowe fluktuacje napicia albo chwilowe jego spadki
zaamay system, warto si zaopatrzy w zapasowe rda zasilania.

Linux to system wielodostpny i wielozadaniowy. Nawet kiedy z pozoru nic si nie

dzieje, w tle moe odbywa si gorczkowa praca. System cay czas czuwa nad dyskami,
pamici i plikami. Cay czas kontroluje te, co dzieje si z podsystemami zabezpiecze,
serwerami poczty itd. Zadania te mog wymaga utrzymywania otwartych plikw.
Nage odcicie zasilania przez wyszarpnicie wtyczki moe doprowadzi do uszkodzenia systemu plikw. Std istotne jest, aby prawidowo zamyka system; zreszt kwestia ta miaa spore znaczenie rwnie w poprzednim systemie operacyjnym. I to akurat
w Linuksie si nie zmienia.
System mona zamkn na kilka sposobw. Na pocztek wypadaoby si wylogowa.
Wczeniej naley si upewni, czy wszystkie aplikacje zostay pozamykane a wszystkie
przetwarzane w nich dane utrwalone na dysku. Jeli tak, kliknij prawym klawiszem
myszy obszar pulpitu i z menu podrcznego wybierz polecenie Logout. Menu powinno
przypomina to z rysunku 3.4.
Rysunek 3.4.
Opcje koczenia sesji
pracy z systemem

Prezentowane tu okno wylogowania pochodzi akurat z systemu SUSE, ale zakres opcji
jest charakterystyczny dla prawie wszystkich systemw linuksowych. Aby wyczy
system, naley wybra opcj zamknicia systemu (ang. turn off). W Linuksie rzadko
kiedy zachodzi potrzeba ponownego uruchomienia systemu (ang. restart). Zamknicie
systemu wie si zazwyczaj z chci wyczenia zasilania komputera.

Cz I Poznajemy Linuksa

62

Jak to si robi w powoce

System mona zatrzyma rwnie z poziomu wiersza polece, ale pod warunkiem e dysponuje si uprawnieniami uytkownika root. Aby je uzyska, naley w oknie terminala wpisa polecenie:
su - root

Po wprowadzeniu hasa mona ju wyda polecenie:

shutdown -h now

Polecenie shutdown z opcj -h to polecenie zatrzymania systemu. W odpowiednio wyposaonych komputerach opcja ta powoduje rwnie odczenie zasilania po zamkniciu systemu. Mona te wyda polecenie:
shutdown -r now

Opcja -r nakazuje ponownie uruchomi komputer po zatrzymaniu systemu (czyli wykona

tak zwany restart komputera). Opcja ta jest przydatna w zasadzie tylko po skompilowaniu
nowej wersji jdra systemu.

I ju Linux!
Gratulacje! Wanie udao Ci si zainstalowa system operacyjny Linux. Wiesz te, jak
go uruchamia i waciwie zatrzymywa. Jeste ju gotw do zawarcia bliszej znajomoci z tym systemem prawdziwa zabawa rozpocznie si od nastpnego rozdziau.
Parafrazujc kwesti z filmu Casablanca, powiedziabym: to pocztek piknej
przyjani.

Warto zajrze
FIPS
www.igd.fhg.de/~aschaefe/fips/fips.html
Mandrake
www.mandriva.com
PowerQuest (producent programu Partition Magic)
www.partitionmagic.com
Fedora Linux
fedora.redhat.com
SUSE Linux
www.suse.com