Ekspozycja.

Sekrety
doskonaego nawietlania
Autor: Alan Hess
Tumaczenie: Irmina Lubowiecka
ISBN: 978-83-246-2728-8
Tytu oryginau: Exposure Digital Field Guide
Format: 158235, stron: 280

Zapanuj nad wiatem i twrz doskonae fotografie

Jak korzysta z histogramw, bracketingu i lampy byskowej?
Jak stworzy doskonae portrety oraz zdjcia imprez i krajobrazw?
Jak kierunek, intensywno i kolor wiata wpywaj na fotografowane obiekty?
Ekspozycja to ilo wiata, jaka dociera do matrycy w aparacie, tworzc fotografi
caa sztuka polega na tym, aby waciwie kontrolowa wiato, a wic dobra idealne
wartoci. Ten podrcznik stanowi praktyczny elementarz ekspozycji. Dziki niemu
dowiesz si, w jaki sposb Twj aparat mierzy wiato i co oznacza kade z jego ustawie.
Poznasz take zasady twrczego nawietlania i kreatywnego zastosowania szumu
cyfrowego.
W ksice Ekspozycja. Sekrety doskonaego nawietlania zaprezentowano kilkadziesit
sposobw kontrolowania wiata, na przykad poprzez dostosowanie czasu nawietlania
i przesony, a take ustawie ekspozycji w aparacie oraz lampy byskowej. Z tego
przewodnika nauczysz si, w jakich sytuacjach wykorzystywa konkretne tryby
wiatomierza, a take jak dobiera ekspozycj do okrelonego rodzaju fotografii
(lubnych, krajobrazowych, zdj w ruchu lub portretw). Poznasz praktyczne wskazwki
wykorzystywane przez autora w rzeczywistych sytuacjach, dziki czemu bdziesz mg
zastosowa je natychmiast do tworzenia wasnych, doskonaych fotografii.
Definiowanie ekspozycji
Praca ze wiatem
Kontrola ustawie aparatu
Natenie i barwa wiata
Korzystanie z lampy byskowej
Czas nawietlania
Kontrolowanie przesony
Wybr ekspozycji w zalenoci od rodzaju zdjcia
Nawietlanie kreatywne
Twrcze zastosowanie szumu cyfrowego
Ten podrcznik to Twj niezastpiony asystent podczas kadej sesji fotograficznej!

Spis treci
Wprowadzenie
ROZDZIA 1.

Zrozumie ekspozycj

15
19

Definiowanie ekspozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Skok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Warto ekspozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Rwnowane ustawienia ekspozycji . . . . . . . . . . . . 22
Tryby ekspozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Program automatyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Tryb preselekcji czasu nawietlania . . . . . . . . . . 24
Tryb preselekcji przesony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Tryb rczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Pomiar wiata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Tryby wiatomierza w aparacie . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Punktowy pomiar wiata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Pomiar centralnie waony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Pomiar matrycowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
Kompensacja ekspozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
Kompensacja ekspozycji
a kompensacja lampy byskowej . . . . . . . . . . . . . 32
Bracketing ekspozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
Korzystanie z histogramu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Korzystanie z informacji przycinania . . . . . . . . . . . 36
Formaty plikw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
RAW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
TIFF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
JPEG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

ROZDZIA 2.

Praca ze wiatem

39

Kierunek wiata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
wiato przednie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
wiato tylne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
wiato grne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
wiato boczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Natenie wiata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
Barwa wiata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Temperatura barwowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Balans bieli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

wiato dzienne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48
Owietlenie sztuczne (arowe) . . . . . . . . . . . . . . . 50
wiato fluorescencyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Korzystanie z lampy byskowej . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
wiato dopeniajce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
Kolorowe filtry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

ROZDZIA 3.

Czas nawietlania

59

Kontrolowanie czasu nawietlania . . . . . . . . . . . . . 60

Kontrola ustawie aparatu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Tryb programu automatycznego . . . . . . . . . . 62
Tryb preselekcji czasu nawietlania . . . . . . . . 62
Tryb rczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Gdy czas nawietlania jest waniejszy
ni przesona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
Zatrzymanie akcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Superkrtki czas nawietlania . . . . . . . . . . . . . . . 65
Bardzo krtki czas nawietlania . . . . . . . . . . . . . . 67
Krtki czas nawietlania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Normalny czas nawietlania . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Dugi czas nawietlania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Bardzo dugi czas nawietlania . . . . . . . . . . . . . . . . . 72
Panning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

ROZDZIA 4.

Przesona

75

Kontrolowanie przesony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
Znaczenie liczby przesony . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
Kontrolki aparatu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Tryb programu automatycznego . . . . . . . . . . . . 77
Tryb preselekcji przesony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Tryb rczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Gbia ostroci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
Definicja gbi ostroci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
Kontrolowanie gbi ostroci . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Maa gbia ostroci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
rednia gbia ostroci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Dua gbia ostroci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Przesona kontra czas nawietlania . . . . . . . . . . . . . 84
Ograniczenia obiektywu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Szybkoci obiektyww . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Dyfrakcja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

Obiektywy o zmiennej i staej przesonie . . . . . 87

Obiektywy o zmiennej przesonie . . . . . . . . . 88
Obiektywy o staej przesonie . . . . . . . . . . . . . 90
Makroobiektyw, przesona i gbia ostroci . . . 92

ROZDZIA 5.

Czuo

95

Czuo a wiatoczuo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
Cyfrowy szum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
Redukcja szumu przy wysokiej czuoci . . . . . . . 100
Redukcja szumu przez ekspozycj . . . . . . . . . . 100
Redukcja szumu za pomoc
oprogramowania lub ustawie aparatu . . . 101
Stosowanie wysokiej czuoci . . . . . . . . . . . . . . . . . 102

ROZDZIA 6.

Fotografowanie imprez

105

Wybr ekspozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

Fotografowanie w plenerze . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Wykorzystywanie dostpnego wiata . . . . 106
Stosowanie lampy byskowej . . . . . . . . . . . . . 109
Fotografowanie w sabym wietle . . . . . . . . 110
Fotografowanie w pomieszczeniach . . . . . . . . 111
Korzystanie z dostpnego wiata . . . . . . . . 111
Zastosowanie lampy byskowej . . . . . . . . . . 112
Sprawdzanie ekspozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
Fotografia koncertowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Waciwy sprzt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Aparat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Obiektywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Jasne obiektywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
Teleobiektywy i obiektywy
zmiennoogniskowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Obiektywy staoogniskowe . . . . . . . . . . . . . . 120
Akcesoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Torby fotograficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
Kamizelki fotograficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Fotografowanie imprez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
Wskazwki fotograficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

ROZDZIA 7.

Zdjcia portretowe

125

Wybr ekspozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

Przesona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
Czas nawietlania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127

Wybr owietlenia i lokalizacji . . . . . . . . . . . . . . . . 130

Wntrze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
Plener . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
wiato kluczowe portretu . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Wysoki klucz owietleniowy . . . . . . . . . . . . . . 133
redni klucz owietleniowy . . . . . . . . . . . . . . 134
Niski klucz owietleniowy . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Praca z ludmi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Dzieci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Grupy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137
Waciwy sprzt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Obiektywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
wiata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Stroboskopowe wiata studyjne . . . . . . . . . 140
wiato cige . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
Przenone lampy byskowe . . . . . . . . . . . . . . 143
Inne akcesoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Odbyniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Dyfuzory . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
Ta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
wiatomierz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
Robienie zdj portretowych . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Wskazwki fotograficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153

ROZDZIA 8.

Fotografia krajobrazu i przyrody

155

Wybr ekspozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156

Kiedy fotografowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156
Fotografuj w trybie preselekcji przesony . . . 157
Tryby pomiaru wiata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Fotografowanie niegu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Kontrolowanie ekspozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Waciwy sprzt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
Obiektywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
Akcesoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 161
Statywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
Filtry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
Odbiornik GPS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
Makrofotografie przyrody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164
Fotografia panoramiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
Fotografowanie krajobrazw i przyrody . . . . . . . 168
Wskazwki fotograficzne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171

ROZDZIA 9.

Fotografia nocna i w sabym wietle

173

Wybr ekspozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174

Dugi czas nawietlania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
Due otwarcie przesony . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
Wysoka czuo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
Waciwy sprzt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
Aparaty i obiektywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
Akcesoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
Statywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
Uruchamianie spustu migawki
za pomoc kabla i zdalnie . . . . . . . . . . . . . 179
Fotografowanie smug wietlnych
i sztucznych ogni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
Fotografowanie sylwetek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
Zdjcia wschodw i zachodw soca . . . . . . . . . 184
Fotografowanie noc i w sabym wietle . . . . . . . 186
Wskazwki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187

ROZDZIA 10.

Fotografowanie sportu i ruchu

189

Wybr ekspozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190

Fotografowanie na zewntrz w cigu dnia . . 190
Fotografowanie w pomieszczeniach . . . . . . . . 193
Fotografowanie na zewntrz wieczorem . . . . 194
Waciwy sprzt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
Aparaty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
Obiektywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
Akcesoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
Fotografowanie sportu i ruchu . . . . . . . . . . . . . . . . 200
Zajmij pozycj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
Zdecyduj, jaki tryb wybra . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
Rb dobre zdjcia ruchu bez ruchu . . . . . . . . . 203
Wskazwki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

ROZDZIA 11.

Fotografia lubna

207

Wybr ekspozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208

Pastwo modzi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
Fotografowanie w pomieszczeniach . . . . . . . . 209
Wybr ekspozycji dla ruchu . . . . . . . . . . . . . . . . 210
Szacowanie ekspozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
Waciwy sprzt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

Korpus aparatu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

Obiektywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
Dedykowana lampa byskowa . . . . . . . . . . . . . . 215
Akcesoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
Fotografowanie lubu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216
Przygotowania panny modej . . . . . . . . . . . . . . 217
Przygotowania pana modego . . . . . . . . . . . . . . 218
Ceremonia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
Oficjalne portrety . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
Przyjcie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Wskazwki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222

ROZDZIA 12.

Fotografowanie dzikiej przyrody

i zwierzt

223

Wybr ekspozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224

Stosowanie trybu preselekcji przesony . . . . . 224
Wybr waciwego trybu pomiaru wiata . . . 225
Punktowy pomiar wiata . . . . . . . . . . . . . . . . 225
Matrycowy pomiar wiata . . . . . . . . . . . . . . . 226
Waciwy sprzt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
Aparaty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
Obiektywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
Teleobiektywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 228
Telekonwertery . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
Jasne obiektywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
Akcesoria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
Statywy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
Monopody . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
Statywy beanbag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
Zdalne wyzwalacze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
Fotografowanie zwierzt domowych . . . . . . . . . . 234
Fotografowanie dzikiej przyrody i zwierzt . . . . 236
Wskazwki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240

ROZDZIA 13.

Nawietlanie kreatywne

241

Wybr ekspozycji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242

Wysoka ekspozycja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
Niedowietlenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Zmiana nastroju za pomoc ekspozycji . . . . . . . . 247
Kreatywne zastosowanie szumu cyfrowego . . . 249

rozdzia

2.

Praca
ze wiatem
B

ez wiata nie ma fotografii, a poniewa kontrolowanie wiata to podstawa ekspozycji,

nie moemy omawia ekspozycji bez omwienia wiata. Z tego rozdziau dowiesz si,
w jaki sposb obserwowa plan, a take okrela kierunek i natenie wiata. Dowiesz si
rwnie, jak pozna kolor wiata i co robi z balansem bieli. Wreszcie nauczysz si korzysta z lampy byskowej, wbudowanej lub zamontowanej na gorcej stopce aparatu bo
wszystko krci si wok pracy ze wiatem.

T fotografi owietlaj wycznie wiata sceny, ale poniewa jest ich bardzo wiele, w r
nych kolorach, i poruszaj si w kilku kierunkach, musiaem wzi pod uwag je wszystkie.
Niektre ze wiate zostay przewietlone, a inne niedowietlone. Ustawienia: 1/20 s, f/2,8,
ISO 1600

Ekspozycja. Sekrety doskonaego nawietlania

Kierunek wiata
Kierunek wiata jest wany, poniewa od niego zaley, gdzie padaj cienie obiektw. To
cienie tworz gbi fotografii; jeli wszystko jest rwnomiernie owietlone, zdjcie wyglda pasko. Kierunek wiata decyduje take o tym, co jest ukryte, a co widoczne na
fotografii. wiato moe pada na fotografowany obiekt z dowolnego kta, ale w tej czci
znajdziesz opis czterech najpopularniejszych kierunkw owietlenia.

wiato przednie
Na pewno pamitasz, jak pozowae w dziecistwie do zdj i kazano Ci stawa w wietle;
czsto musiae mruy oczy, bo lampa wiecia Ci prosto w twarz. Moe nawet uczono
Ci, e wiato przednie jest najlepszym owietleniem. Problem polega jednak na tym, e
owietlone w ten sposb obiekty na zdjciach wygldaj pasko i nudno. Ten kierunek
wiata sta si najpopularniejszy, poniewa automatyczne ustawienia w starszych amatorskich aparatach potrafiy poradzi sobie z ekspozycj takich scen, a ich uytkownicy
nie mieli nic przeciwko nudnym zdjciom, dopki modele wychodzili na zdjciach ostro
i naturalnie. Obiektywy stosowane w takich aparatach po prostu nie wpuszczay wiele
wiata, dlatego potrzebne byo duo owietlenia zewntrznego. W rezultacie przyjo si
bardzo wyrane owietlanie fotografowanego obiektu.

Rysunek 2.1. Mia zostaa sfotografowana pnym popoudniem. Widoczne jest soce
odbite w ciemnych okularach i wyrany cie rzucany przez rk. Ustawienia: 1/200 s, f/8,
ISO 100

40

Rozdzia 2. Praca ze wiatem

Na szczcie ten trend zmienia si. Jeli wiato pada na fotografowany obiekt na wprost,
sprbuj zmieni pozycj swoj lub obiektu choby o kilka stopni, tak aby wiato padao
pod ktem. Proste wiato lampy byskowej aparatu take jest wiatem przednim i moe
by bardzo niekorzystne. Waciwe uycie lampy byskowej omwione jest w dalszej czci tego rozdziau.

wiato tylne
wiato tylne pomaga stworzy imponujce efekty, ale biorc pod uwag dopasowanie
ekspozycji, jest to jedna z najtrudniejszych sytuacji owietleniowych. Kiedy wiato za
fotografowanym obiektem jest janiejsze ni przed nim, uzyskanie poprawnego odczytu
wiatomierza jest trudne, a uchwycenie detali zarwno cieni, jak i wiate jest niemoliwe bez dodania kolejnego rda wiata. Dobrym przykadem wiata tylnego jest klasyczna fotografia sylwetki, na ktrej obiekt widoczny jest jako czarny ksztat na jasnym
tle. Wschody i zachody soca to doskonae sytuacje do robienia takich zdj i wiczenia
fotografii sylwetek.

ODWOANIE

Znacznie wicej informacji na temat fotografowania wschodw i zachodw soca

znajdziesz w rozdziale 9.

Szybk metod oceny, czy Twj obiekt jest owietlony z tyu, jest przyjrzenie si jego
cieniowi; jeli cie pada od obiektu w kierunku aparatu, wicej wiata znajduje si za
obiektem. Gdy fotografujesz przy owietleniu tylnym, wiato w tle powoduje
niedowietlenie modela, jeli korzystasz
z trybu automatycznego. Rozwizaniem
jest wwczas zastosowanie punktowego
pomiaru wiata, skierowanego na fotografowany obiekt, ale nie na jasne to.
Gwny obiekt jest wwczas nawietlony
poprawnie, ale to, ktre jest janiejsze
od tego obiektu, zostaje przewietlone.

Rysunek 2.2. Sfotografowaem t modelk,

korzystajc z dwch reflektorw studyj
nych jednego z przodu, a drugiego z tyu
i nieco z boku modelki, skierowanego
w stron aparatu. Cie padajcy w stron
aparatu widoczny jest u dou fotografii,
a wok modelki pojawia si jasna powiata.
Ustawienia: 1/250 s, f/8, ISO 100

41

Ekspozycja. Sekrety doskonaego nawietlania

wiato grne
Takie owietlenie pojawia si, kiedy jedyne rdo wiata padajcego na fotografowany
obiekt znajduje si bezporednio nad nim (na przykad soce w poudnie). Gdy jedyne
rdo wiata znajduje si bezporednio nad fotografowan scen, na przykad gdy fotografujesz krajobraz, obraz jest mao wyrazisty ze wzgldu na brak cieni. Najszybszym
sposobem sprawdzenia, czy wiato znajduje si dokadnie nad obiektem, jest przyjrzenie
si kierunkowi cienia: nie bdzie go wcale.

Rysunek 2.3. Ten deskorolkowiec zosta sfotografowany w po

udnie, gdy soce wiecio bezporednio nad nim. Ze wzgldu
na pozycj soca cie pada bezporednio pod nim, a spod
nie i but znajdujce si w cieniu utraciy detale. Ustawienia:
1/1600 s, f/4, ISO 200

42

Rozdzia 2. Praca ze wiatem

wiato boczne
Gdy rdo wiata znajduje si z boku fotografowanego obiektu, powstaj cienie, ktre
podkrelaj jego form i tekstur.

Rysunek 2.4. To zdjcie kolorysty komiksw, Davida Barona, zostao zrobione przy poje
dynczym rdle wiata z lewej strony. Ostre wiato boczne zastosowano, aby dopasowa
fotografi do grafiki w tle. Ustawienia: 1/250 s, f/9, ISO 100

Natenie wiata
Natenie wiata okrela, jak jasne jest wiato na planie. Zaley ono od dwch czynnikw: rozmiaru rda wiata oraz jego odlegoci od fotografowanego obiektu. Im
mniejsza ta odlego, tym wiksze natenie (jasno); im dalej, tym mniejsze natenie.
Kontrolowanie natenia wiata jest bardzo trudne, szczeglnie w przypadku jego najwikszego rda soca. Nie przesuniesz soca bliej lub dalej od fotografowanego
obiektu. Musisz czeka, a soce przesunie si samo. Istniej sposoby dostosowania
owietlenia za pomoc dyfuzorw i ekranw odblaskowych, ale nie bdziesz mia kontroli
nad samym rdem wiata.

ODWOANIE

Wicej informacji na temat dyfuzorw i ekranw odblaskowych znajdziesz w rozdziale 7.

43

Ekspozycja. Sekrety doskonaego nawietlania

Owietlenie uzupeniajce mona oczywicie kontrolowa duo prociej. Gdy jest ono
podczone do aparatu, jak w przypadku wbudowanej lampy byskowej, samo przesunicie aparatu bliej lub dalej od fotografowanego obiektu moe wyranie zmieni natenie
wiata. Pracujc w studiu, moesz modyfikowa wiato z wielu rde, a tym samym
zachowa znaczn kontrol nad nateniem wiata. W obu przypadkach to fotograf musi
oceni, jak due jest natenie. Czy wiato pochodzi z jasnego, poudniowego soca,
czy z pojedynczej stoowej lampy? Gdy jego natenie jest wysokie, moesz zastosowa
krtszy czas nawietlania, nisz czuo oraz mniejsze otwarcie przesony, aby uzyska
najlepsz ekspozycj. Gdy natenie wiata jest nisze, musisz wyduy czas nawietlania, uy wikszego otwarcia przesony lub zwikszy czuo.

Barwa wiata
wiato ma swoj barw, ktra moe wpywa na Twoje fotografie. Barwa wiata moe
zadecydowa o nastroju i tonie Twoich obrazw. Im bardziej czerwone lub pomaraczowe
wiato, tym cieplejszy wydaje si obraz, natomiast im bardziej niebieskie jest wiato na
zdjciu, tym chodniejszy jego nastrj. Jeli wiato ma zielony odcie, sfotografowani ludzie bd wygldali le i niezdrowo. Te efekty s rezultatem ludzkiej percepcji, ktra przyzwyczaia nas do postrzegania odcienia czerwonego jako ciepego, a niebieskiego jako
chodnego. Ale skd waciwie bierze si barwa wiata i co moesz na to poradzi? Barwa
wiata pochodzi z trzech rde: z koloru obiektu, od ktrego odbija si wiato, z kadego
elementu, przez ktry przechodzi wiato, oraz z samego rda wiata.
Musisz zwraca uwag na rda wiata obecne na planie zdjciowym, w tym nie tylko
bezporednie rda, ale take obiekty, od ktrych si ono odbija. Robic zdjcie w pokoju
o zielonych cianach, moesz spodziewa si, e wiato odbite od cian nada obrazowi zielony odcie i zepsuje fotografi. Jeli robisz zdjcie w plenerze, a soce zajdzie za chmur,
nie tylko zmniejszy si ilo wiata, ale take jego kolor zmieni si, przechodzc przez
chmur, zanim dotrze do aparatu.
Z odbitym wiatem moesz sobie poradzi, przesuwajc obiekt, od ktrego odbija si
wiato, lub przesuwajc fotografowany obiekt. Bardziej skomplikowane jest rozwizanie problemw zwizanych z rnymi barwami wiate pochodzcych z rnego rodzaju
rde wiata. Aby im zapobiec, fotografowie stworzyli skal temperatury barwowej, za
pomoc ktrej mona opisa rne rodzaje owietlenia.

Temperatura barwowa
Temperatura barwowa suy do opisywania barwy wiata i tego, jak bardzo rni si ona
od bieli, na podstawie rda wiata. Biaa kartka papieru wydaje nam si biaa zarwno
w wietle soca, jak i pod wietlwk. Chocia Twj wzrok przyzwyczaja si do takich rnic niemal natychmiast, barwa wiata moe by rna w zalenoci od jego rda.
44

Rozdzia 2. Praca ze wiatem

Syszae kiedy wyraenia rozpalony do czerwonoci lub rozpalony do biaoci? W ten

sposb opisywane jest wiato, ktre powstaje, gdy co ponie. Kiedy co ponie w bardzo
wysokiej temperaturze, emitowane jest mniej czerwieni, a kolor staje si bardziej niebieski. Fotografowie wykorzystali t informacj i zaczli stosowa skal Kelvina, aby opisa
barw wiata emitowanego przez teoretyczne ciao doskonale czarne. Im nisza warto
ze skali Kelvina, tym wicej widzimy czerwonej lub pomaraczowej barwy, natomiast
wiato z koca skali o wyszych wartociach ma bardziej niebieski odcie. Tabela 2.1
przedstawia kilka popularnych rde wiata oraz ich przyblione temperatury barwowe.

UWAGA

Niektre rda wiata mog spowodowa wyrane przesunicia barw na Twoich

fotografiach, jeli nie zapobiegniesz im podczas robienia zdj.

Tabela 2.1. Temperatura barwowa w skali Kelvina

rdo wiata

Przybliona temperatura
barwowa w kelwinach

Widoczny odcie

Pomie wiecy

1900 K

Intensywny czerwony

Wschd/zachd soca

2000 3000 K

Domowa arwka

2500 2900 K

Fotograficzna arwka wolframowa

3200 K

Wczesny ranek/wczesny wieczr

3500 K

wiata halogenowe

3200 3500 K

wiato fluorescencyjne

3200 7500 K

Popoudniowe wiato soca

4000 4400 K

wiato naturalne w poudnie

5500 K

Elektroniczna lampa byskowa

5500 K

wiato zachmurzonego nieba

6000 7500 K

Cie

6500 8000 K

Czyste bkitne niebo

10000 16000 K

Biay

Intensywny niebieski

Balans bieli
Ustawienie balansu bieli to sposb poinformowania aparatu, jaki typ wiata owietla
Twoj scen. To bardzo wane, poniewa aparat nie wie, przy jakim wietle fotografujesz, a potrzebuje tej informacji, aby prawidowo przedstawi kolory. Moesz zmieni to
ustawienie przed zrobieniem zdjcia lub, jeli korzystasz z formatu obrazw RAW, take
podczas pniejszej obrbki. Wiele aparatw cyfrowych ma wietne ustawienia automatycznego balansu bieli. Sam rzadko zmieniam to ustawienie podczas fotografowania, ale
poniewa korzystam zazwyczaj z zapisu w formacie RAW, mog dostosowa balans bieli
podczas postprodukcji, co jest niesamowicie wygodne.

45

Ekspozycja. Sekrety doskonaego nawietlania

Kady aparat okrela warto w kelwinach w zalenoci od swojego ustawienia balansu

bieli. Kiedy na przykad ustawiasz balans bieli w aparacie Sony A700, tryb Daylight
(wiato dzienne) zmienia temperatur w kelwinach na 5400 K, Shade (cie) to 7750 K,
Cloudy (pochmurno) 6200 K, Tungsten (sztuczne owietlenie) 2900 K, Fluorescent (wiato
fluorescencyjne) 4050 K, a Flash (lampa byskowa) to 6550 K. Analogicznie w aparacie
Nikon D700 tryb Daylight zmienia temperatur na 5000 K, Shade na 7300 K, Cloudy to
5700 K, Incandescent (arowe; Tungsten) 2950 K, Fluorescent 3950 K, a Flash to 6150 K.
Jak widzisz, wartoci te s podobne, ale nie identyczne. W niektrych aparatach moesz
je dostosowa wedle gustu. W wikszoci aparatw masz te moliwo utworzenia
wasnego, niestandardowego balansu bieli, a nawet wpisa temperatur barwow, podajc bezporednio wartoci w kelwinach. Wicej informacji na temat ustawie balansu
bieli w Twoim aparacie znajdziesz w jego instrukcji. Na poniszej licie znajdziesz kilka
informacji na temat niektrych ustawie balansu bieli, ktre standardowo wystpuj
w wikszoci lustrzanek cyfrowych.
ffAutomatyczny balans bieli. W wikszoci aparatw dostpne jest ustawienie automatycznego balansu bieli, ktre pozwala aparatowi dostosowywa balans ujcie po
ujciu. Wad tego trybu jest to, e balans bieli zmienia si z kadym kolejnym ujciem, poniewa aparat wprowadza nieznaczne modyfikacje. Nawet jeli robisz seri zdj w tym samym miejscu i w tym samym czasie, kade z nich moe wyglda
nieco inaczej. Poniewa w tym trybie aparat stara si jak najlepiej odgadn balans
bieli, poprawno kolorw nie jest tak dokadna, jak przy wyborze waciwego balansu. Mimo tego, z dowiadczenia wiem, e automatyczny balans bieli wietnie si
sprawdza w wikszoci sytuacji. Producenci aparatw poprawili to ustawienie do takiego stopnia, e niemal zawsze z niego korzystam, chyba e chc uzyska okrelony
wygld obrazw lub potrzebuj serii kilku zdj o identycznej temperaturze. Ten tryb
jest w sam raz do fotografowania z lamp byskow w pomieszczeniach i w plenerze.
ffwiato dzienne. Ustawienie Daylight zmienia temperatur barwow aparatu na
okoo 5000 5500 K. Chocia daje ono poprawne kolory w poudniowym socu, odcie obrazu moe wydawa si nieco chodny. Wicej informacji na temat tego ustawienia oraz temperatury barwowej znajdziesz w kolejnej sekcji.
ff Pochmurno. Ustawienie balansu bieli Cloudy zmienia temperatur barwow obrazw na nieco cieplejsz ni ustawienie Daylight. Moim zdaniem tak naprawd lepiej
si ono sprawdza w bezporednim wietle sonecznym, poniewa ociepla obrazy,
dziki czemu s one pozytywniej odbierane.
ff Lampa byskowa. Ustawienie Flash daje nieco cieplejszy odcie ni ustawienie Cloudy,
ale zazwyczaj s one do siebie zblione. To ustawienie dopasowane jest do lamp byskowych aparatw, ktre zazwyczaj maj raczej chodny (niebieski) odcie. A to oznacza, e ustawienie Flash musi mie odrobin ciepy odcie. Ta opcja nie sprawdza si
dla studyjnych lamp byskowych, ktre zazwyczaj daj cieplejsze wiato, a w po-

46

Rozdzia 2. Praca ze wiatem

Rysunek 2.5. Balans bieli Daylight, ustawie

nia: 1/5000 s, f/6,3, ISO 640

Rysunek 2.6. Balans bieli Cloudy, ustawie

nia: 1/5000 s, f/6,3, ISO 640

Rysunek 2.7. Balans bieli Flash, ustawienia:

1/5000 s, f/6,3, ISO 640

Rysunek 2.8. Balans bieli Shade, ustawie

nia: 1/5000 s, f/6,3, ISO 640

Rysunek 2.9. Balans bieli Tungsten/In

candescent, ustawienia: 1/5000 s, f/6,3,
ISO 640

Rysunek 2.10. Balans bieli Fluorescent,

ustawienia: 1/5000 s, f/6,3, ISO 640

47

Ekspozycja. Sekrety doskonaego nawietlania

czeniu z tym ustawieniem mogyby da zbyt ciepy odcie fotografii. Balans bieli Day
light sprawdza si lepiej w przypadku studyjnych wiate stroboskopowych. Nie korzystam czsto z ustawienia Flash, wol ustawienie Cloudy, ktre jest nieco cieplejsze,
ale nie zbyt ciepe.
ffCie. Ustawienie balansu bieli Shade przesuwa temperatur barwow w bardzo ciepe
rejony. W rezultacie kolory staj si bardzo czerwone lub pomaraczowe. To ustawienie stosuje si podczas fotografowania w cieniu, poniewa kolory w cieniu s bardzo
chodne i potrzebuj dodania ciepego odcienia. Jest to take odpowiednie ustawienie podczas robienia zdj w bardzo pochmurny dzie, poniewa wiato przechodzce przez chmury jest duo chodniejsze ni bezporednie wiato soneczne.
ffOwietlenie sztuczne (arowe). Ustawienie balansu bieli Tungsten lub Incandescent
jest najlepsze podczas fotografowania w sztucznym owietleniu, ktre jest duo cieplejsze od wiata sonecznego. Dziki niemu zdjcia zrobione w pomieszczeniu bd
wyglday, jakby powstay w biaym wietle, co niekoniecznie jest dobre. Widzowie
oczekuj, e zdjcia zrobione w pomieszczeniu bd miay ciepy odcie, dlatego
kiedy wiato jest zbyt biae, nawet mimo poprawnego balansu bieli, mog si wydawa zbyt chodne. Kiedy chc zmniejszy ilo ciepego odcienia, ale nie pozby si
go cakowicie, korzystam z ustawienia Fluorescent.
ffwiato fluorescencyjne. Ustawienie balansu bieli Fluorescent przesuwa nieznacznie
temperatur barwow w stron chodnych odcieni. Stosowane jest, aby zrwnoway ciepe wiato wietlwek, ale owietlenie tego typu moe dawa wiato w rnych barwach, zalenie od rodzaju arwki, zuycia mocy oraz prdkoci migawki.

wiato dzienne
wiato dzienne to szeroki termin, ktry obejmuje zarwno ostre wiato soneczne, jak
i owietlenie naturalne dostpne w pochmurny dzie lub w cieniu. Chocia wiato dostpne w pierwszych i ostatnich minutach dnia jest, technicznie rzecz biorc, wiatem dziennym, ogromnie si ono rni od wiata sonecznego w bezchmurne poudnie. A wiato
pochmurnego dnia lub w gbokim cieniu jest bardzo rne od tego, ktre owietla Ci
w pogodne, soneczne popoudnie. wiato dzienne moe by bardzo czerwone o poranku,
przej w biae w rodku dnia i wrci do bardzo czerwonego wieczorem.
wiato soneczne wczesnego poranka i pnego popoudnia uznawane jest za najkorzystniejsze owietlenie dla fotografii. W tych porach wiato jest cieplejsze ni przez reszt
dnia; zrozumiesz, co mam na myli, patrzc na dowolne zdjcie wschodu lub zachodu
soca. wiato jest wwczas tak atrakcyjne ze wzgldu na kt jego padania oraz odlego,
jak ma do przebycia.

48

Rozdzia 2. Praca ze wiatem

Wicej na temat fotografowania wschodw i zachodw soca szukaj w rozdziale 9.

ODWOANIE

Pooenie soca w trakcie wschodu i zachodu powoduje, e mniej biaego wiata przechodzi przez atmosfer, a dociera do nas cieplejsze wiato, z czerwonymi, pomaraczowymi i tymi odcieniami. Gdy soce zaczyna zachodzi, wiato ma do przebycia dusz
drog przez atmosfer, a wicej promieni jest odbijanych i rozpraszanych, przez co wiato
wydaje si mniej jasne. Faktyczny kolor soca wydaje si zmienia od jasnej bieli, poprzez
barw pomaraczow, do czerwonej.

Rysunek 2.11. Soce zmienia si w pomaraczowot kul, gdy chowa si za horyzont.

Skorzystaem z odczytu wiatomierza na obszarze nieba, na ktrym nie byo widoczne
wiato soca. Niebo stao si niedowietlone, dziki czemu soce jest widoczne, a molo
i surfer wydaj si niemal czarne. Ustawienia: 1/160 s, f/16, ISO 400

Gdy soce wdruje przez niebo, dusze fale wietlne przechodz wprost przez atmosfer,
dziki czemu w mniejszym stopniu zatrzymywane jest pomaraczowe i czerwone wiato.
Krtsze fale s pochaniane i emitowane we wszystkich kierunkach. To dlatego niebo wydaje si niebieskie, a wiato biae. wiato w cigu dnia czsto jest zbyt kontrastowe, aby
pozwoli na zrobienie dobrego zdjcia.

49

Ekspozycja. Sekrety doskonaego nawietlania

Najlepsze, co moesz zrobi ze wiatem dziennym, to poszuka wietnego miejsca, w ktrym bdziesz mg sfotografowa wschd lub zachd soca. Jeli musisz zrobi zdjcie
w rodku dnia, pamitaj, aby poprawnie zmierzy wiato. Gdy soce osiga najjaniejsz
barw wiata, rnica midzy kolorem nieba i fotografowanego obiektu moe by tak
wielka, e wbudowany w aparat wiatomierz da si oszuka i niewystarczajco nawietli
obiekt. Upewnij si, e mierzysz wiato na samym obiekcie, tak aby jasne niebo nie wpyno na ekspozycj obrazu.

Owietlenie sztuczne (arowe)

Owietlenie arowe daje wiato poprzez ogrzanie drucika arowego wewntrz arwki.
Temperatura barwy wiata zaley od zastosowanego typu drucika. Dla celw fotograficznych najpopularniejsze s druciki wolframowe, ktre arz si w staej temperaturze
3200 K. Domowe arwki mog ogromnie si rni temperatur barwow, a balans
bieli Tungsten lub Incandescent moe nie da podanych rezultatw. Produkcja arwek
o rnej mocy wyglda rnie, co moe spowodowa rnice w barwie wiata arwek.

Rysunek 2.12. Te dwa zdjcia zostay zrobione w odstpie kilku chwil; rni si jedynie
ustawieniem balansu bieli. Fotografia po lewej zostaa zrobiona przy ustawieniu automa
tycznym, a prawa z ustawieniem dla owietlenia sztucznego, ktre dao poprawniejsz
reprezentacj kolorw. Ustawienia obu zdj: 1/500 s, f/1,6, ISO 3200

Zdjcia zrobione w wietle dziennym przy ustawieniu balansu bieli dla owietlenia sztucznego maj niebieski odcie. Taki efekt moe by bardzo przydatny podczas fotografowania tu po zachodzie soca, poniewa dziki niemu niebo wyda si bardziej niebieskie,
a wszystkie obiekty owietlone wiatem arowym bd miay waciwe kolory.

50

Rozdzia 2. Praca ze wiatem

Aby uzyska bardzo niebieskie

niebo na zdjciu 2.13, wybraem
w aparacie ustawienie Tungsten/
Incan
descent, ktre zwikszyo intensywno
niebieskiego odcienia. Aby Tim nie wydawa si zbyt niebieski, uyem filtra
lampy byskowej, ktry zmieni barw
wiata lampy na tak, jak ma sztuczne
owietlenie arowe.
WSKAZWKA

Aby dowiedzie si, gdzie zostaa

ustawiona lampa byskowa podczas robienia zdjcia 2.13, zajrzyj do rozdziau 7.
ODWOANIE

wiato fluorescencyjne
Przepuszczenie prdu elektrycznego
przez gaz zamknity w szczelnej tubie
powoduje powstanie fluorescencyjneRysunek 2.13. Ten portret Tima powsta
go wiata. Prd pobudza chemiczne
tu po zachodzie soca, przy naturalnym
zwizki, luminofory, ktre pokrywaj poowietleniu i wietle lampy byskowej.
Ustawienia: 1/250 s, f/5,6, ISO 200
wierzchni tuby od wewntrz i zaczynaj emitowa wiato. wiato fluorescencyjne moe mie rne barwy, w zalenoci od typu luminoforw uytych w wietlwce.
Producenci wietlwek stosuj rne rodzaje tych zwizkw, aby uzyska barw wiata
widoczn dla ludzkiego oka jako biaa. Chocia dla naszego wzroku wiato wietlwki
moe wydawa si biae, aparat widzi je w inny sposb.
Gdy robisz zdjcie w wietle fluorescencyjnym, Twoje obrazy nabior zielonego odcienia,
jeli nie wprowadzisz odpowiednich poprawek. Wikszym problemem jest to, e nawet
najmniejsze wahania mocy powoduj zmiany barwy wiata. Oznacza to, e barwa wiata
moe zmieni si w cigu chwili. Nie uciekniesz przed owietleniem fluorescencyjnym,
poniewa firmy i gospodarstwa domowe zmieniaj arwki na wietlwki ze wzgldu na
wynikajce z tej zmiany nisze koszty zuycia energii elektrycznej.

51

Ekspozycja. Sekrety doskonaego nawietlania

Fotografujc w wietle fluorescencyjnym, moesz poprawi zielonkawy odcie na dwa

sposoby:
ff Ustaw poprawny balans bieli. Upewnij si, e zastosowae ustawienie balansu bieli
Fluorescent. Niektre aparaty cyfrowe maj oddzielny przycisk funkcji White Balance
(balans bieli), a inne zawieraj menu dla tego ustawienia. Sprawd w instrukcji swojego aparatu, jak zmieni balans bieli.
ff Fotografuj w formacie RAW. Robic zdjcia w formacie RAW, moesz pniej dostosowa balans bieli dziki wykorzystaniu oprogramowania doczonego do aparatu
przez jego producenta lub za pomoc innej aplikacji do obrbki zdj.

Rysunek 2.14. Ten portret powsta noc na wieym powietrzu pod duym fluorescen
cyjnym owietleniem. Jak widzisz, na zdjciu po lewej zielony odcie wyglda bardzo
nienaturalnie. Po prawej balans bieli zosta dostosowany, aby zrwnoway dominant.
Oba zdjcia powstay przy ustawieniach 1/20 s, f/2,1, ISO 640

52

Rozdzia 2. Praca ze wiatem

Korzystanie z lampy byskowej

Gdy nosisz ze sob lamp byskow, zawsze masz dostp do rda wiata. Moe to
by maa wbudowana lampa na szczycie aparatu lub samodzielny element, ktry moe
konkurowa nawet ze wiatem sonecznym, jeli jest waciwie uywany. Poza kilkoma
najnowoczeniejszymi profesjonalnymi aparatami, cyfrowe lustrzanki wyposaone s we
wbudowan lamp byskow, zamontowan nad wizjerem. Uwaam t lamp za przydatn jedynie w nagych wypadkach, a zazwyczaj stosuj j wycznie po to, aby uruchomi lamp zewntrzn. Problem polega na tym, e wiato z lampy byskowej w aparacie
nie wyglda naturalnie. atwo rozpoznasz fotografi powsta przy takim owietleniu, bo
zazwyczaj sprawia negatywne wraenie, przycigajc Twoj uwag do owietlenia, a nie
fotografowanego obiektu. W bardzo nielicznych sytuacjach zechcesz owietli swj obiekt
racym wiatem, na przykad robic zdjcie portretowe do paszportu.

Rysunek 2.15. To zdjcie zrobiono

z fleszem wycelowanym bezporednio
w misia. Kierunek wiata jest widoczny
dziki ostremu cieniowi na cianie za
pluszakiem. Ustawienia: 1/30 s, f/6,3,
ISO 100

Rysunek 2.16. Ta fotografia, z misiem

widocznym na zdjciu 2.15, powstaa po
wycelowaniu flesza w sufit. Nie tylko znik
n ostry cie, ale zmieniy si take kolory,
dziki temu, e wiato odbio si od sufitu
i cian. Ustawienia: 1/30 s, f/6,3, ISO 100

53

Ekspozycja. Sekrety doskonaego nawietlania

Zewntrzne lampy byskowe s obecnie produkowane dla kadego typu cyfrowych lustrzanek dostpnych na rynku, a czsto dla wicej ni jednego typu. Aby znale najlepsz
lamp dla siebie, poszukaj pomocy w lokalnym sklepie fotograficznym lub na stronie
internetowej producenta aparatu. Takie zewntrzne lampy maj znaczn przewag nad
wbudowanymi elementami. Oto najwiksze z ich zalet:
ff Zyskujesz wiksz moc. Poniewa zewntrzna lampa ma wasne zasilanie, ma te
wiksz moc, jest szybciej gotowa do uycia i nie zuywa mocy aparatu.
ff Maj ruchome gowice. Wikszo zewntrznych lamp byskowych umoliwia dostosowanie kierunku padania wiata. Dziki temu moesz odbi wiato od sufitu
lub pobliskiej ciany, zyskujc agodniejsze, bardziej naturalne wiato. Jeli fotografowany obiekt jest owietlony z kierunku, ktry sprawia naturalne wraenie, na przykad z gry, owietlenie staje si wiarygodne i nie odwraca uwagi od gwnego tematu.
ff Moesz uruchamia je poza aparatem. Jednym z najlepszych sposobw na zyskanie wietnych zdj jest zdjcie lampy byskowej z aparatu i uruchamianie jej zdalnie.
Dziki temu moesz zmieni kierunek padania wiata oraz umieci lamp w miejscu, gdzie jest najbardziej potrzebna.
ff Maj ciekawe akcesoria. Zewntrzne lampy byskowe nie tylko pozwalaj na korzystanie z niektrych standardowych akcesoriw owietleniowych, takich jak parasole
fotograficzne, ale niektre z akcesoriw s tworzone specjalnie dla takich lamp. LumiQuest i HonIPhoto to dwaj spord producentw narzdzi sucych do ksztatowania owietlenia, montowanych na zewntrznych lampach. Sam korzystam z produktw obu tych firm i jestem bardzo zadowolony z rezultatw.

Rysunek 2.17. Rnica midzy wbudowan a zewntrzn lamp byskow widoczna jest
tutaj na przykadzie aparatu Nikon D700 z zamontowan lamp SB900. Zewntrznej
lampy mona uywa pod wieloma ktami. Model SB900 ma take dyfuzor, ktry rozpra
sza wiato lampy

54

Rozdzia 2. Praca ze wiatem

wiato dopeniajce
Moesz uy lampy byskowej, aby owietli cay plan lub rozjani ciemny kadr, ale moesz take za jej pomoc doda wiato w miejscach ukrytych w gbokim cieniu, dopeniajc gwne rdo wiata (zazwyczaj soce). Gdy korzystasz z lampy byskowej
w takim celu, jej wiato dopenia owietlenie detali znajdujcych si w cieniu, nie przewietlajc caego planu. Przypumy, e fotografujesz w plenerze kilka osb, na twarzach
ktrych soce tworzy brzydkie cienie; w takiej sytuacji przyda Ci si wiato dopeniajce.
To dlatego fotografowie lubni i portretowi korzystaj z lampy byskowej, nawet gdy robi
zdjcia w plenerze, w jasnym socu. Nie chodzi o to, e brakuje im wiata; wiata nie
ma w miejscach, gdzie powinno by.
Zastanw si, co si dzieje, gdy fotografujesz na wieym powietrzu osob w kapeluszu.
Zadaniem kapelusza jest osonienie oczu od soca, ale przy okazji cz twarzy pozostaje w cieniu rzucanym przez rondo kapelusza. Gdy robisz zdjcie osoby w kapeluszu
w bardzo jasnym socu, kontrast midzy cieniem kapelusza i jasnym niebem sprawia,
e ciemne obszary zostaj niedowietlone lub jasne s przewietlane, zalenie od tego,
dla ktrego elementu ustawisz ekspozycj. Rozwizaniem jest dodanie odrobiny wiata
w ciemnych obszarach i zmniejszenie kontrastu obrazu. Nie warto usuwa wszystkich
cieni, poniewa daoby to paskie, nudne zdjcie, ale powiniene dy do wyrwnania
owietlenia, szczeglnie gdy fotografujesz ludzi.

Rysunek 2.18. Uczestnicy festynu pozuj do zdjcia. Dodaem wiato dopeniajce, aby
uzupeni wiatem cienie rzucane przez daszki. Zmniejszyem moc lampy byskowej o dwa
pene skoki, aby zrwnoway dostpne owietlenie. Ustawienia: 1/250 s, f/7,1, ISO 100

55

Ekspozycja. Sekrety doskonaego nawietlania

Gdy stosujesz lamp byskow jako wiato dopeniajce, musisz zmniejszy moc lampy
tak, aby jej wiato nie rozpraszao ani nie przytaczao naturalnego wiata sceny. Odkryem, e uzyskanie waciwej rwnowagi midzy gwnym owietleniem a wiatem
dopeniajcym wymaga zmniejszenia mocy lampy byskowej o dwie trzecie skoku do
ptora skoku. W niektrych aparatach dostpne jest ustawienie wiata dopeniajcego,
ktre samo dostosowuje ilo wiata. Moj ulubion technik jest skierowanie lampy byskowej nie bezporednio na modeli, ale ponad ich gowy, oraz dodanie nakadki rozpraszajcej, ktra agodzi wiato. Dziki temu moc lampy nie musi by tak silnie redukowana,
bo bardzo maa ilo wiata dociera tak naprawd do modela. Z mojego dowiadczenia
wynika, e w taki sposb powstaje najbardziej naturalne wiato.

ODWOANIE

Wicej informacji na temat stosowania lampy byskowej przy robieniu portretw

znajdziesz w rozdziale 7.

Kolorowe filtry
Filtry s stosowane do modyfikacji wiata, ktre emitowane jest przez lamp byskow.
Zazwyczaj s wykonane z elastycznych arkuszy kolorowego plastiku lub octanu. Filtry
dostpne s w wielu rozmiarach i mog by stosowane zarwno na duych wiatach
studyjnych, jak i na maych lampach byskowych. Do niektrych lamp filtry dodawane s
w komplecie, ale najlepsze z nich s produkowane midzy innymi przez firmy LumiQuest
i HonIPhoto.
Stosuj filtry w dwch sytuacjach: aby nada wiatu kolor i uzyska oryginalny efekt lub
dopasowa barw wiata do koloru ju obecnego w scenerii. Jest to szczeglnie wane
podczas fotografowania w pomieszczeniu, w sztucznym wietle.
ff Dopasowanie do wiata fluorescencyjnego. Owietlenie fluorescencyjne jest nieco
zielone, dlatego dopasowanie wiata lampy byskowej wymaga zaoenia na ni zielonego filtra.
ff Dopasowanie do wiata sztucznego. Gdy pokj owietlony jest ciepym wiatem
arwki, dopasowanie wiata lampy byskowej wymaga jego ocieplenia. W tym celu
moesz uy filtra CTO (Color Temperature Orange dos. temperatura barwy pomaraczowa). Filtry te dostpne s w wersjach o kilku mocach, opisywanych jako stosunek do penego CTO. Korzystam czasami z filtra CTO o jednej czwartej mocy, aby
nieco ociepli fotografowany obiekt.

56

Rozdzia 2. Praca ze wiatem

Gdy korzystasz z lampy byskowej z kolorowym filtrem, musisz wybra dla balansu bieli
ustawienie o takiej samej wartoci barwy, aby uzyska waciwe kolory.

Rysunek 2.19. Zakryem lamp byskow filtrem CTO o poowie mocy, aby zrwnoway
sztuczne wiato sceny podczas fotografowania piosenkarki i aktorki Dany Fuchs po jej
wystpie. Skierowaem wiato lampy w sufit, aby wyrwna owietlenie. Uyem te
duszego czasu nawietlania, eby sztuczne wiato dookoa byo widoczne na obrazie.
Ustawienia: 1/15 s, f/5,6, ISO 100

Innym zastosowaniem kolorowych filtrw jest nadanie wiatu wybranego koloru; w takiej
sytuacji moesz uy dowolnego koloru. Zazwyczaj suy to pokolorowaniu jednokolorowego ta i uatrakcyjnieniu obrazu. Jeli chcesz nada kolor caej scenie za pomoc kolorowego filtra, musisz zastosowa balans bieli inny ni automatyczny. Jeli tego nie zrobisz,
aparat sprbuje zrwnoway kolorowy odcie i filtr nie speni swojej roli.

57