IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE
ZAMW DRUKOWANY KATALOG

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

PHP 5 i MySQL.
Zastosowania e-commerce
Autorzy: Emilian Balanescu, Mihai Bucica, Cristian Darie
Tumaczenie: Micha Dadan,
Maja Krlikowska, Marek Paczyski
ISBN: 83-7361-830-9
Tytu oryginau: Beginning PHP 5 and MySQL
E-Commerce: From Novice to Professional
Format: B5, stron: 528
Stwrz profesjonaln witryn handlow dla przedsibiorstwa
Zaprojektuj wszystkie elementy witryny i przygotuj baz danych
Zaimplementuj mechanizmy skadania i przetwarzania zamwie
Zadbaj o bezpieczestwo transakcji
Dynamiczny rozwj internetu sprawi, e wiele firm zainteresowao si moliwoci
oferowania swoich produktw i usug t wanie drog. Powstay wic setki tysicy
witryn handlowych, ktre w pocztkowym okresie dziaalnoci przyniosy wacicielom
krociowe zyski. Po pierwszym zaamaniu rynku internetowego zmienio si podejcie
do sklepw internetowych klienci zaczli bardziej uwanie przyglda si zarwno
ofercie, jak i sposobowi jej prezentacji, a firmy zadbay o to, aby ich witryny byy
przygotowywane w bardziej profesjonalny sposb. Rozwj technologii
wykorzystywanych do tworzenia tego typu aplikacji rwnie znaczco wpyn na rynek
internetowy. Wrd twrcw aplikacji e-commerce niesabnc popularnoci cieszy si
jzyk PHP, ktry w poczeniu z baz danych MySQL tworzy doskonae narzdzie
do budowania niezawodnych, stabilnych i bezpiecznych sklepw internetowych.
Ksika PHP5 i MySQL. Zastosowania e-commerce przedstawia proces tworzenia
profesjonalnej witryny handlowej. Opisuje zasady projektowania takich witryn
i konstruowania jej elementw. Czytajc j dowiesz si, jakie technologie i narzdzia
projektowe wybra i jak zdefiniowa szkielet witryny. W kolejnych rozdziaach ksiki
przeczytasz o rozbudowywaniu funkcjonalnoci sklepu o kolejne elementy. Stworzysz
katalog produktw, wyszukiwark, koszyk na zakupy i modu przetwarzania zamwie.
Wyposaysz sklep w rozbudowany interfejs administracyjny i umoliwisz klientom
realizacj patnoci za pomoc kart kredytowych. Przygotujesz si take na problemy,
jakie mog wystpi podczas tworzenia i wdraania aplikacji e-commerce.

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Podstawowe elementy witryny

Dobr narzdzi wykorzystywanych podczas prac nad sklepem
Przygotowanie bazy danych
Tworzenie katalogu produktw
Modu koszyka na zakupy
Obsuga zamwie i patnoci
Bezpieczestwo transakcji
Patnoci kartami kredytowymi
Dziki wiadomociom z tej ksiki przygotujesz wysokiej jakoci sklep internetowy.

Spis treci
O Autorach ....................................................................................... 9
Wprowadzenie ................................................................................ 11

Cz I

Pierwsza faza projektu ...................................................17

Rozdzia 1. Przygotowanie witryny sklepu internetowego ................................... 19

Czy warto zaistnie w internecie? .................................................................................. 20
Pozyskanie wikszej liczby klientw ....................................................................... 20
Nakonienie klientw do zwikszenia zakupw ....................................................... 20
Zmniejszenie kosztw realizacji zamwie ............................................................. 22
Czas na zyski .................................................................................................................. 22
Ryzyko i zagroenia ....................................................................................................... 24
Projektowanie witryn biznesowych ................................................................................ 25
Etap I. Uruchomienie witryny .................................................................................. 25
Etap II. Tworzenie koszyka zakupw ...................................................................... 26
Etap III. Przetwarzanie zamwie i dodatkowe opcje .............................................. 26
Sklep z koszulkami ......................................................................................................... 27
Podsumowanie ............................................................................................................... 29

Rozdzia 2. Podstawowe elementy witryny ........................................................ 31

Projektowanie z uwzgldnieniem moliwoci rozbudowy witryny ................................ 32
Zachowanie dugookresowej funkcjonalnoci przy minimalnych nakadach pracy .....33
Zalety architektury trjwarstwowej .......................................................................... 34
Wybr technologii i narzdzi projektowych ................................................................... 40
Wykorzystanie jzyka PHP do generowania stron WWW ....................................... 40
Wykorzystanie szablonw Smarty ........................................................................... 41
Przechowywanie danych serwisu w bazach danych MySQL ................................... 43
Serwer MySQL w trjwarstwowej architekturze ..................................................... 46
Wybr konwencji nazewniczych i standardw zapisu kodu ........................................... 47
Rozpoczcie prac nad projektem .................................................................................... 48
Instalacja niezbdnego oprogramowania .................................................................. 49
Wybr edytora kodu ................................................................................................. 49
Przygotowanie wirtualnego folderu serwisu ............................................................ 49
Instalacja bibliotek Smarty i PEAR .......................................................................... 53
Utworzenie szkieletu witryny ................................................................................... 55
Przygotowanie bazy danych aplikacji ...................................................................... 69
Pobranie kodu rdowego ............................................................................................. 72
Podsumowanie ............................................................................................................... 72

PHP5 i MySQL. Zastosowania e-commerce

Rozdzia 3. Przygotowanie katalogu produktw. Cz I .................................... 73

Wywietlanie listy produktw ........................................................................................ 73
Struktura katalogu produktw .................................................................................. 74
Przegldanie katalogu produktw ............................................................................ 75
Zdefiniowanie listy dziaw katalogu ...................................................................... 77
Przechowywanie informacji katalogowych .................................................................... 79
Z czego skada si tabela? ........................................................................................ 80
Utworzenie tabeli dziaw ........................................................................................ 87
Implementacja warstwy danych ..................................................................................... 89
Komunikacja z baz danych ..................................................................................... 89
Dostp do serwera MySQL z pomoc instrukcji PEAR DB .................................... 92
Przygotowanie skryptu dostpu do danych .............................................................. 97
Implementacja warstwy biznesowej ............................................................................. 102
Implementacja warstwy prezentacji ............................................................................. 103
Stosowanie moduw dodatkw Smarty ................................................................ 104
Styl prezentacji ....................................................................................................... 105
Podsumowanie ............................................................................................................. 111

Rozdzia 4. Przygotowanie katalogu produktw. Cz II ................................. 113

Jakie nowe funkcje zostan dodane do aplikacji? ......................................................... 113
Przechowywanie danych .............................................................................................. 116
Czym jest relacyjna baza danych? .......................................................................... 117
Utworzenie i wypenienie nowych tabel ................................................................ 123
Diagramy zalenoci w bazie danych ..................................................................... 126
Implementacja warstwy danych ................................................................................... 127
Filtrowanie wynikw zapyta SQL ........................................................................ 127
Wygenerowanie krtkiego opisu ............................................................................ 128
Zczanie tabel ....................................................................................................... 129
Stronicowanie listy produktw ............................................................................... 133
Utworzenie metod warstwy danych ....................................................................... 134
Warstwa biznesowa ...................................................................................................... 143
Warstwa prezentacji ..................................................................................................... 145
Podsumowanie ............................................................................................................. 169

Rozdzia 5. Wyszukiwanie danych w katalogu ................................................. 171

Okrelenie sposobu wyszukiwania danych ................................................................... 171
Wyszukiwanie danych w bazie danych ........................................................................ 173
Wyszukiwanie z wykorzystaniem klauzul WHERE i LIKE .................................. 174
Opcja wyszukiwania typu full-text ......................................................................... 174
Implementacja warstwy danych ................................................................................... 180
Implementacja warstwy biznesowej ............................................................................. 182
Implementacja warstwy prezentacji ............................................................................. 185
Podsumowanie ............................................................................................................. 192

Rozdzia 6. Zarzdzanie katalogiem ................................................................ 193

Analiza strony administracyjnej katalogu ..................................................................... 194
Przygotowanie strony administracyjnej katalogu ......................................................... 197
Uwierzytelnianie administratorw ......................................................................... 197
Zarzdzanie dziaami .................................................................................................... 204
Utworzenie warstwy prezentacji ............................................................................ 205
Utworzenie warstwy biznesowej ............................................................................ 211
Utworzenie warstwy danych .................................................................................. 212
Zarzdzanie kategoriami i produktami ......................................................................... 214

Spis treci

5
Zarzdzanie informacjami na temat produktw ........................................................... 216
Utworzenie warstwy prezentacji ............................................................................ 217
Utworzenie warstwy biznesowej ............................................................................ 223
Utworzenie warstwy danych .................................................................................. 224
Podsumowanie ............................................................................................................. 227

Cz II

Druga faza projektu .....................................................229

Rozdzia 7. Koszyk na zakupy ......................................................................... 231

Projektowanie koszyka na zakupy ................................................................................ 233
Przechowywanie informacji na temat zawartoci koszyka ........................................... 234
Implementacja warstwy danych ................................................................................... 235
Implementacja warstwy biznesowej ............................................................................. 240
Implementacja warstwy prezentacyjnej ........................................................................ 243
Uaktualnienie przyciskw Dodaj do koszyka ......................................................... 245
Wywietlanie na stronie gwnej skrconej informacji o zawartoci koszyka ....... 247
Tworzenie koszyka ................................................................................................. 249
Zarzdzanie koszykiem na zakupy ............................................................................... 253
Usuwanie produktw woonych do koszyka ........................................................ 254
Tworzenie strony administracyjnej koszyka .......................................................... 254
Podsumowanie ............................................................................................................. 257

Rozdzia 8. Obsuga zamwie ........................................................................ 259

Implementacja systemu skadania zamwie ............................................................... 259
Zapisywanie zamwie w bazie danych ................................................................ 261
Implementacja warstwy danych ............................................................................. 267
Implementacja warstwy biznesowej ....................................................................... 270
Implementacja warstwy prezentacyjnej .................................................................. 270
Polecenia administracyjne ............................................................................................ 272
Strona orders_admin.php ....................................................................................... 273
Wywietlanie nieopaconych zamwie ................................................................ 276
Wywietlanie szczegw zamwienia .................................................................. 284
Podsumowanie ............................................................................................................. 295

Rozdzia 9. Rekomendowanie produktw ......................................................... 297

Implementacja warstwy danych ................................................................................... 298
Implementacja warstwy biznesowej ............................................................................. 302
Implementacja warstwy prezentacyjnej ........................................................................ 302
Podsumowanie ............................................................................................................. 304

Cz III Trzecia faza projektu ...................................................305

Rozdzia 10. Dane klientw .............................................................................. 307
Przechowywanie kont uytkownikw .......................................................................... 308
Schemat dziaania kont uytkownikw w sklepie TShirtShop ............................... 308
Tworzenie tabeli customer ..................................................................................... 309
Implementacja klas zapewniajcych bezpieczestwo ................................................... 311
Implementacja haszowania w warstwie biznesowej ....................................................311
Implementacja szyfrowania w warstwie biznesowej ...................................................314
Przechowywanie danych kart kredytowych z wykorzystaniem klasy SecureCard .....320
Rozszerzenie funkcjonalnoci sklepu TShirtShop o obsug kont uytkownikw ....... 330
Implementacja warstwy danych ............................................................................. 333
Implementacja warstwy biznesowej ....................................................................... 335
Implementacja warstwy prezentacyjnej .................................................................. 338

PHP5 i MySQL. Zastosowania e-commerce

Tworzenie strony finalizacji zamwienia ........................................................................ 341
Wykorzystywanie bezpiecznych pocze ................................................................... 346
Uzyskiwanie certyfikatu SSL od firmy VeriSign ................................................... 347
Wymuszanie pocze SSL .................................................................................... 347
Podsumowanie ............................................................................................................. 349

Rozdzia 11. Implementacja systemu przetwarzania zamwie. Cz I .............. 351

Czym jest system przetwarzania zamwie? ................................................................ 352
Implementacja systemu przetwarzania zamwie ........................................................ 353
Tworzenie systemu dla sklepu TShirtShop ............................................................ 354
Fundamenty ............................................................................................................ 357
Implementacja klas narzdziowych ........................................................................ 360
Implementacja klasy OrderProcessor ..................................................................... 366
Zwikszanie funkcjonalnoci klasy OrderProcessor .............................................. 379
Podsumowanie ............................................................................................................. 382

Rozdzia 12. Implementacja systemu przetwarzania zamwie. Cz II ............. 383

Implementacja etapw przetwarzania ........................................................................... 383
Testowanie przetwarzania ............................................................................................ 391
Aktualizacja strony do skadania zamwie ................................................................. 398
Aktualizacja strony do zarzdzania zamwieniami ...................................................... 400
Dodanie tabeli status .............................................................................................. 401
Implementacja warstwy danych ............................................................................. 401
Implementacja warstwy biznesowej ....................................................................... 403
Implementacja warstwy prezentacji ....................................................................... 405
Podsumowanie ............................................................................................................. 416

Rozdzia 13. Transakcje kart kredytow .......................................................... 419

Podstawy transakcji kart kredytow ........................................................................... 419
Wsppraca z bramkami umoliwiajcymi patnoci kart kredytow ................... 420
Zasady dziaania transakcji kartami kredytowymi ................................................. 422
Implementacja przetwarzania patnoci kart kredytow ............................................. 423
Uywanie DataCash ............................................................................................... 423
Uywanie VeriSign Payflow Pro ........................................................................... 437
Podsumowanie ............................................................................................................. 448

Rozdzia 14. Oceny i recenzje produktw .......................................................... 449

Przechowywanie recenzji w bazie danych .................................................................... 450
Implementacja warstwy danych ................................................................................... 451
Implementacja warstwy biznesowej ............................................................................. 452
Implementacja interfejsu uytkownika ......................................................................... 452
Podsumowanie ............................................................................................................. 456

Rozdzia 15. Wywoywanie usug sieciowych ..................................................... 457

Wykorzystanie usug sieciowych ................................................................................. 458
Dostp do Amazon E-Commerce Service za pomoc REST ................................. 459
Dostp do Amazon E-Commerce Service za pomoc SOAP ................................. 461
Integracja Amazon E-Commerce Service z TShirtShop ............................................... 464
Implementacja warstwy danych ............................................................................. 465
Implementacja warstwy biznesowej ....................................................................... 474
Implementacja warstwy prezentacji ....................................................................... 474
Podsumowanie ............................................................................................................. 479

Spis treci

Dodatki .....................................................................................481
Dodatek A Instalacja Apache, PHP, MySQL i phpMyAdmin .............................. 483
Przygotowanie placu boju pod Windows ..................................................................... 484
Instalacja Apache 2 ................................................................................................ 484
Instalacja PHP5 ...................................................................................................... 486
Instalacja MySQL 4 ............................................................................................... 487
Przygotowanie placu boju pod Unix ............................................................................. 487
Instalacja serwera Apache 2 ................................................................................... 488
Instalacja MySQL 4 ............................................................................................... 489
Instalacja PHP5 ...................................................................................................... 490
Instalacja phpMyAdmin ............................................................................................... 492

Dodatek B Prowadzenie witryny ..................................................................... 495

Wybr firmy prowadzcej witryn ............................................................................... 495
Tworzenie bazy danych na serwerze ............................................................................ 497
Kopiowanie aplikacji na serwer produkcyjny ............................................................... 499

Dodatek C Uwagi na temat zarzdzania projektami ......................................... 501

Rozwijanie oprogramowania ........................................................................................ 502
Prowadzenie projektu teorie zarzdzania ................................................................ 503
Metoda kaskadowa (tradycyjna) ............................................................................ 503
Metoda spiralna ...................................................................................................... 505
Metoda RAD .......................................................................................................... 506
Metoda Extreme Programming (XP) ..................................................................... 507
Wybr metody .............................................................................................................. 507
Okres istnienia projektu e-commerce ........................................................................... 508
Relacje z klientami ....................................................................................................... 510

Skorowidz ..................................................................................... 511

Rozdzia 1.

Przygotowanie witryny
sklepu internetowego
Jeszcze kilka lat temu do pojcia handlu elektronicznego przywizywano niezwykle
du wag. Sam pomys utworzenia witryny handlu elektronicznego wzbudza entuzjazm wielu biznesmenw. Obecnie twierdzenie: e-biznes to przyszo musisz
zaistnie w internecie lub wypadniesz z rynku nie jest ju takie oczywiste. W dzisiejszych czasach utworzenie witryny handlu internetowego musi by poparte przekonujcymi i konkretnymi argumentami.
Zasadniczym tematem niniejszej ksiki jest programowanie oraz zwizane z nim zagadnienia, takie jak tworzenie, wykorzystywanie i zarzdzanie bazami danych. Jednak
przed przystpieniem do omawiania wymienionych tu tematw konieczne jest zapoznanie Czytelnika z finansowymi przesankami prowadzcymi do utworzenia witryny
handlu elektronicznego.
Chcc budowa witryn tego typu, trzeba sobie odpowiedzie na kilka trudnych pyta.
Na szczcie znalezienie na nie odpowiedzi jest moliwe, o czym mona bdzie si
przekona w dalszej czci rozdziau.

Wiele przedsiwzi zwizanych z handlem elektronicznym zakoczyo si

niepowodzeniem. W jaki sposb rozwizania tego typu mog poprawi sytuacj

firmy na ciasnym ju rynku?

Wikszo firm z brany handlu elektronicznego zainwestowaa w t dziaalno

znaczne rodki finansowe. W jaki sposb mona utworzy witryn, dysponujc

niewielkim budetem?

Nawet udane przedsiwzicia handlu elektronicznego zaczynaj przynosi

zyski dopiero po kilku latach. Nie kady moe sobie pozwoli na tak dugie
oczekiwanie. W jaki sposb mona zacz zarabia od razu?

Cz I Pierwsza faza projektu

20

Czy warto zaistnie w internecie?

Cho przyczyn uruchomienia witryny internetowej mog by setki, z reguy mona je
podzieli na kilka wymienionych poniej kategorii.

Ch pozyskania wikszej liczby klientw.

Nakonienie dotychczasowych klientw do zwikszenia zakupw.

Zmniejszenie kosztw realizacji zamwie.

W kolejnych podrozdziaach zostan opisane wszystkie z wymienionych przypadkw.

Pozyskanie wikszej liczby klientw

Moliwo nakonienia wikszej liczby klientw do korzystania z naszych usug jest
bez wtpienia najwaniejszym z powodw rozpoczcia inwestycji. Naley jednak pamita, e nadzieje wizane z t inwestycj mog okaza si zudne. Wiele osb uruchamia witryny handlu elektronicznego zakadajc, e liczba klientw zwikszy si natychmiast po wdroeniu innowacji. W rzeczywistoci jest inaczej. Kady klient, zanim
odwiedzi klasyczny (nie internetowy) sklep, musi wiedzie, e takowy istnieje. Ta sama
zasada obowizuje w wiecie handlu elektronicznego. Zanim zostanie zoone pierwsze
zamwienie, uytkownicy sieci musz si dowiedzie o istnieniu witryny.
Problem ten jednak jest bardziej zwizany z marketingiem ni projektowaniem aplikacji
WWW. Najpopularniejszymi sposobami pozyskiwania klientw w tego typu przedsiwziciach s: rejestrowanie serwisu w rnego rodzaju wyszukiwarkach internetowych
i usugach katalogowych, optymalizowanie witryny z uwzgldnieniem trafnoci wyszukiwania, tworzenie forw dyskusyjnych, budowanie list informacyjnych itp. Wiele
ciekawych dokumentw na ten temat mona znale po wpisaniu w wyszukiwarce
hasa typu reklama w sieci.
Wspomniane zagadnienia nie s szczegowo opisywane w tej publikacji. Trzeba take
pamita o tym, e witryna internetowa jest dostpna bez przerwy i wiele osb moe
j odwiedzi przypadkowo. Poza tym, zadowolonym klientom z pewnoci atwiej
bdzie poinformowa znajomych o adresie sklepu internetowego, ni przesa im katalog,
adres pocztowy czy plan dojcia do ich ulubionego sklepu.

Nakonienie klientw do zwikszenia zakupw

Jeli dana firma ma ju swoich klientw, z pewnoci zaley jej na zwikszeniu obrotw.
Warto jednak mie na uwadze fakt, e jeeli klienci nie chc ju kupowa okrelonego
produktu, z pewnoci nie naley szuka rozwizania w tworzeniu witryny sklepu internetowego. Istniej jednak pewne sytuacje, w ktrych tego typu serwis moe okaza
si pomocny.

Rozdzia 1. Przygotowanie witryny sklepu internetowego

21

Dotarcie do sklepu lub zoenie zamwienia jest wyjtkowo trudne.

Cz sprzedawanych towarw mona kupi w innych, dogodniejszych miejscach.

Godziny otwarcia sklepu pokrywaj si z godzinami pracy klientw.

Wdroenie efektywnego systemu promowania produktu jest bardzo skomplikowane.

Utworzenie witryny o wysokiej jakoci (w przeciwiestwie do wielu nieprofesjonalnych, niezabezpieczonych i nieprzyjaznych dla klienta serwisw) moe by sposobem
rozwizania tych problemw. Klienci korzystajcy z internetu szybko si przekonaj,
e zoenie zamwienia przez sie jest znacznie atwiejsze, ni wykorzystanie jakiegokolwiek innego rozwizania. Oznacza to rwnie, e w przypadku, gdy spodoba si
im jaki towar, atwiej ulegn pokusie jego zakupu. Oczywicie dostpno oferty firmy
w sieci powoduje take, e klienci przedkadaj korzystanie z serwisu nad wizyt w sklepach lokalnych dostawcw.
Dziki caodobowej dostpnoci witryny (zamiast typowych godzin otwarcia sklepw) zakupy mona wykonywa poza godzinami pracy. Prowadzenie sklepu internetowego, ktrego klienci s pracownikami biur, ma jeszcze jedn zalet zakupy
mog by dokonywane bezporednio z ich komputerw biurowych.
Przemylany projekt interfejsu witryny moe nakoni klientw do kupna produktw,
ktrych zazwyczaj nie potrzebuj. Na stronach sklepu mona zamieszcza informacje
o sezonowych promocjach, nowych atrakcyjnych produktach lub produktach zwizanych z wczeniej zakupionymi towarami.
Wiele wirtualnych sklepw zachca swoich klientw do kupowania uytecznych akcesoriw cznie z produktem podstawowym lub do nabywania droszych towarw
ni te, ktrych zakup rozwaaj. Cz firm ma specjalne oferty dla staych klientw
lub zachca do nieplanowanego nabycia produktu podczas dokonywania patnoci.
Zasady stosowania niektrych z wymienionych metod zamieszczono w dalszych rozdziaach. Poza tym, kady, kto przeczyta t ksik, z pewnoci sam znajdzie wiele
wasnych rozwiza.
Zbieranie danych na temat klientw sklepw internetowych jest przecie znacznie
atwiejsze ni pozyskiwanie informacji o klientach klasycznych sklepw lub osb skadajcych zamwienia listownie. Samo gromadzenie adresw poczty elektronicznej pozwala na rozsyanie informacji o nowociach w ofercie. Bardziej wyrafinowane mechanizmy promocji mog take analizowa nawyki klientw i sugerowa uytkownikom
serwisu nabycie okrelonego produktu.
Inn istotn zalet wynikajc z utrzymywania sklepu internetowego jest brak kosztw zwizanych z obsug osb, ktre nie dokonuj adnych zakupw. W praktyce
kademu wacicielowi serwisu powinno zalee na zachceniu uytkownikw do wizyt
na stronach portalu tak czsto, jak to jest moliwe. Warto si zastanowi nad wzbogaceniem stron o elementy, ktrych zadaniem bdzie jedynie zachcenie klientw do
regularnego ich otwierania. Przykadami stosownych rozwiza mog by fora dyskusyjne lub serwisy udostpniajce darmowe gadety zwizane z kupionymi produktami.

Cz I Pierwsza faza projektu

22

Zmniejszenie kosztw realizacji zamwie

Dobrze zaprojektowana witryna handlu elektronicznego moe by znacznie tasza
w utrzymaniu ni klasyczny sklep. W standardowym przedsiwziciu tego typu pracownicy firmy s zobowizani do wypeniania formularzy zamwie waciwych dla
systemu realizacji zamwie danego przedsibiorstwa. W serwisach internetowych
ten etap procedury jest realizowany przez klientw. Przekazywanie danych od nabywcy
do systemu realizacji zamwie jest wykonywane automatycznie.
Po utworzeniu i uruchomieniu witryny sklepu internetowego koszt rzeczywistego przetwarzania zamwie jest bliski zeru. Nie trzeba zatrudnia lub wynajmowa kasjerek,
sprzedawcw czy ochroniarzy (czsto spotykanych w zatoczonych centrach handlowych).
Dobry pomys i waciwie przygotowana witryna internetowa pozwalaj na uzyskiwanie wysokich dochodw bez duych inwestycji. Najwaniejsze jest w tym przypadku skoncentrowanie si na zyskach. Niezbdne staje si ustalenie, czy dana witryna
lub jej cz moe rzeczywicie wpyn na pozyskanie wikszej liczby klientw, czy
moe nakoni ich do zwikszenia zakupw lub czy pozwoli na zmniejszenie kosztw.
W kolejnym podrozdziale jako przykad dla omawianej problematyki zostanie przedstawione funkcjonowanie sklepu internetowego; ten przykad bdzie suy take w dalszej czci ksiki. Zobaczmy, jak opisane wczeniej reguy odnosz si do tego przedsiwzicia.

Czas na zyski
Jak ju wspomniano, jako przykad w dalszych rozwaaniach posuy dziaalno
sklepu internetowego oferujcego koszulki z rysunkami znaczkw pocztowych. Podczas przygotowywania witryn internetowych zawsze konieczne jest wyznaczenie pewnego punktu rwnowagi midzy dziaaniami zmierzajcymi do uzyskania bajecznego
serwisu, ktry bdzie si podoba wszystkim jego uytkownikom, a ograniczonym
budetem, ktry powinien zagwarantowa osignicie zysku. Projektanci witryn czsto
chtnie powiciliby ca swoj energi na budowanie zachwycajcej aplikacji. Niestety, ich poczynania s ograniczane przez uwarunkowania finansowe. Z tego wzgldu
osoby, ktre same rozpoczynaj prace nad przygotowaniem witryny, stoj przed duym
wyzwaniem zachowania realistycznego planu prac bez utraty entuzjazmu w tworzeniu serwisu.
W niniejszej ksice zaprezentowano rozwizania gwarantujce realizacj wszystkich
zada wykonywanych przy tworzeniu dochodowego sklepu internetowego. Projektujc wasny serwis, trzeba zawsze dokadnie zdefiniowa grup odbiorcw, przeanalizowa ich potrzeby, preferowane sposoby skadania zamwie oraz okreli rodzaj
najczciej kupowanych produktw. Najwaniejsze jest jednak ustalenie, w jaki sposb bd oni mogli dotrze do projektowanej witryny. Przed okreleniem wygldu
witryny (a na pewno przed rozpoczciem programowania) warto przeanalizowa kilka mechanizmw, ktre musz zosta zaimplementowane w kodzie serwisu.

Rozdzia 1. Przygotowanie witryny sklepu internetowego

23

Pozyskiwanie klientw W jaki sposb mona zagwarantowa, e klienci

skorzystaj z projektowanej witryny, jako pierwszego serwisu tego typu?

Oferta Co bdzie zawieraa oferta i w jaki sposb klienci bd realizowali

zakupy? Czy bd skadali zamwienia na jednym formularzu? Czy bd

wielokrotnie wypenia formularze zamwie? Czy bd musieli zna rodzaj
produktu przed odwiedzeniem witryny? Czy bd oczekiwali sugestii ze strony
sklepu? Czynniki te wpywaj na sposb rozmieszczenia na stronie pozycji
katalogowych oraz kontrolek wyszukiwania. Ponadto, maj znaczenie podczas
projektowania algorytmw przetwarzania zamwie. Zastosowanie koszyka
jest dobrym rozwizaniem, jeli uytkownicy serwisu przegldaj i wyszukuj
produkty. Jeeli natomiast odbiorcy wiedz dokadnie czego chc, z pewnoci
woleliby wypeni formularz zamwienia.

Przetwarzanie zamwie W jaki sposb zamwienie klienta zostanie

zamienione na paczk gotow do wysyki? Gwny problem polega

na zdefiniowaniu procedury realizacji patnoci oraz dostarczania zamwie
do osoby odpowiedzialnej za obsug magazynu. W jaki sposb klienci
zostan zapewnieni o bezpieczestwie ich danych oraz o terminowym
dostarczeniu towarw?

Obsuga klienta Czy zakup oferowanych produktw wie si

z zaangaowaniem dodatkowych pracownikw? Czy konieczne jest

udzielanie gwarancji lub zapewnienie pomocy technicznej?

Zachcenie klientw do powrotu W jaki sposb klienci zostan przekonani

do ponownego odwiedzenia witryny? Czy klienci sklepu bd odwiedzali

witryn tylko po to, by dokona zakupu, czy s to osoby czsto korzystajce
z witryn handlu elektronicznego? Czy mona przewidzie, kiedy dany klient
bdzie zainteresowany nowym produktem?
Dopiero po opracowaniu odpowiedzi na wymienione pytania mona przystpi do
projektowania witryny. Bdzie ona wwczas rzeczywicie dostosowana do potrzeb
klientw, a nie oparta na zaoeniach, ktre w danej chwili wydaway si odpowiednie jej wacicielowi. Przeprowadzenie opisywanej procedury gwarantuje rwnie, e
w utworzonym serwisie zostan uwzgldnione wszystkie najwaniejsze elementy witryny. Nie bdzie wic konieczne poprawianie projektu w czasie pniejszych prac,
co zazwyczaj jest bardzo trudne.
W przykadzie prezentowanym w ksice zostay zastosowane standardowe techniki
projektowania witryn handlu elektronicznego. Aby zyska przewag nad konkurentami,
nie trzeba wcale umieszcza na stronach wyrafinowanych komponentw czy filmw
Flash. Niezbdne jest w tym przypadku zrozumienie potrzeb klientw, zachcenie ich
do korzystania z serwisu i obsuenie ich da lepiej ni w konkurencyjnych sklepach.
Warto o tym pamita przed rozpoczciem projektowania i implementowania konkretnych rozwiza.

Cz I Pierwsza faza projektu

24

Ryzyko i zagroenia
Po zapoznaniu si z przedstawionymi wczeniej informacjami mona by doj do wniosku, e omawiane przedsiwzicie nie moe si zakoczy niepowodzeniem. Niekiedy
trzeba wzi zimny prysznic i uwiadomi sobie, e nawet doskonale dopracowane plany
czasami zawodz. Do zagroe zwizanych z prowadzeniem sklepu internetowego
naley zaliczy:

dziaania hakerw,

wyudzenia z wykorzystaniem kart kredytowych,

awarie sprztu,

zawodno dostawcw,

bdy oprogramowania,

zmieniajce si prawo.

Zagroe tych nie mona wyeliminowa, ale trzeba pamita o ich istnieniu i zabezpieczy si przed ich skutkami. Niektre sposoby rozwizania tych problemw starano
si przybliy Czytelnikowi w niniejszej ksice, jednak pewne utrudnienia nie dotycz
witryn jako takich.
Jednym z najefektywniejszych sposobw zabezpieczania serwisu przed wymienionymi zdarzeniami jest sporzdzanie kopii zapasowych. Czsto jednak pod koniec dugiego dnia pracy waniejsze wydaje si zaoszczdzenie piciu minut i wczeniejsze
wyjcie do domu. W przypadku prowadzenia serwisu internetowego takie postpowanie
jest niedopuszczalne.
Z uwagi na to, e autorzy ksiki s programistami, a nie prawnikami, nie zostao tu
zamieszczonych wiele informacji zwizanych z prawnym aspektem dziaania sklepu.
Jeli wic projektowana aplikacja ma by powanym przedsiwziciem biznesowym,
przed udostpnieniem serwisu w sieci trzeba zasign stosownych porad prawnych.
Omawiajc potencjalne zagroenia zwizane z prowadzeniem sklepu internetowego,
naley wspomnie o problemie nieterminowego realizowania zamwie, ktry moe
doprowadzi do upadku firmy. Niniejsza ksika jest publikacj powicon programowaniu. Zawiera wic przede wszystkim informacje o sposobie przedstawiania oferty
firmy i o zasadach tworzenia mechanizmw przyjmowania zamwie. Jednak bardzo
wanym elementem caego przedsiwzicia jest terminowe dostarczanie zakupionych
towarw do klientw. Z tego wzgldu przed uruchomieniem aplikacji sklepu internetowego trzeba opracowa waciwe procedury logistyczne. Jeli sklep nie dostarczy
zakupionych produktw, klienci nie skorzystaj ponownie z jego oferty i nie powiadomi
o jego istnieniu swoich znajomych.
Doskonay przewodnik powicony zagadnieniom opodatkowania, dostaw i innych
aspektw dziaania sklepu wirtualnego zosta udostpniony w serwisie Webmonkey pod
adresem http://hotwired.lycos.com/webmonkey/e-business/building/tutorials/
tutorial3.html. Warto si z nim zapozna przed rozpoczciem prac projektowych.

Rozdzia 1. Przygotowanie witryny sklepu internetowego

25

Projektowanie witryn biznesowych

Budowanie serwisw handlu elektronicznego wymaga znacznych inwestycji. Rozoenie prac na kilka etapw pozwala na ograniczenie wstpnych kosztw przedsiwzicia, a tym samym na zmniejszenie strat w przypadku jego niepowodzenia. Dowiadczenia
zdobyte w pocztkowych fazach realizacji projektu pozwalaj na ustalenie, czy dodawanie kolejnych elementw serwisu bdzie przynosio spodziewane dochody. Ponadto, dochody uzyskane z dziaania sklepu umoliwi finansowanie dalszych prac.
Nie bez znaczenia jest te fakt, e rozoenie procesu budowy witryny na kilka etapw, pozwala na wczeniejsze uruchomienie jej w internecie i wczeniejsze czerpanie
z niej zyskw, ni w przypadku zwlekania z uruchomieniem sklepu do czasu zaimplementowania wszystkich zaplanowanych elementw.
Prace nie ustaj nawet po zakoczeniu zatwierdzonych etapw projektu. Dlatego zawsze
podczas planowania dziaa zwizanych z wikszym projektem programistycznym
trzeba uwzgldni moliwo atwego implementowania nie przewidzianych wczeniej elementw. W rozdziale 2., w ktrym zostay omwione techniczne aspekty budowy witryn handlu elektronicznego, s przedstawione sposoby projektowania serwisw internetowych gwarantujce moliwo cigego rozbudowywania aplikacji.
Taki sposb dziaania ma istotne znaczenie w przypadku przygotowywania witryny na
zlecenie firmy zewntrznej. Zleceniodawcy chc zazwyczaj mie moliwo wprowadzania poprawek na bieco. Rozoenie prac nad witryn lub oprogramowaniem
na kilka etapw gwarantuje odbiorcom aplikacji wikszy komfort wsppracy. Pozwala
bowiem na sprawdzenie, czy podejmowane dziaania s wykonywane poprawnie i daje
moliwo zakoczenia caego procesu po zrealizowaniu okrelonego etapu (jeli z jakichkolwiek przyczyn zleceniodawca uzna, e projekt nie powinien by kontynuowany).

Etap I. Uruchomienie witryny

Rozdziay od 2. do 6. traktuj o zagadnieniach zwizanych z utworzeniem platformy
serwisu i udostpnieniem katalogu produktw firmy w internecie. Omawiane w tej
czci rozwizania maj na celu przedstawienie podstawowej architektury witryny
oraz okrelenie sposobw wspdziaania rnych elementw aplikacji. W kocowych
rozdziaach tej czci publikacji zostay opisane metody tworzenia katalogu produktw osadzanego na wczeniej utworzonej platformie; najwaniejsze zagadnienia z tego
zakresu wymieniono poniej.

Projektowanie bazy danych katalogu produktw bazy danych przechowujcej

informacje o dziaach sklepu i kategoriach produktw oraz o samych produktach.

Tworzenie kodu SQL i PHP przeznaczonego do pobierania danych

o oferowanych towarach i udostpniania oferty sklepu w internecie.

Tworzenie mechanizmu wyszukiwania produktw.

Tworzenie prywatnej czci administracyjnej witryny, ktra umoliwi

zarzdzanie serwisem.

Cz I Pierwsza faza projektu

26

W dalszej czci ksiki poruszono take temat integracji projektowanego serwisu

z systemami przetwarzania zamwie, ktre umoliwiaj realizowanie transakcji i przekazuj wacicielowi sklepu dane o zamwieniu za pomoc listw elektronicznych.
Prezentowane rozwizanie oparto na zaoeniu, e analiza zamwie bdzie prowadzona przez obsug serwisu. Zaimplementowanie automatycznego systemu przetwarzania zamwie w pocztkowej fazie rozwoju witryny byoby bowiem znacznie bardziej
czasochonne ni wykonanie tej operacji rcznie.

Etap II. Tworzenie koszyka zakupw

Wykorzystanie koszyka zakupw udostpnianego np. przez serwis PayPal jest waciwym rozwizaniem, jednak wie si z pewnymi ograniczeniami. Nie pozwala na
przykad na zmian sposobu prezentacji koszyka i zasad interakcji z uytkownikiem.
Alternatywnym rozwizaniem jest zaprojektowanie wasnego koszyka zakupw, ktry
bdzie integralnym elementem witryny.
Cho samo scalenie moduu koszyka zakupw z pozostaymi komponentami serwisu
naley uzna za znaczne usprawnienie, jest ono mao istotne w porwnaniu z innymi
korzyciami wynikajcymi z tego faktu. Utworzenie wasnego mechanizmu obsugi
zakupw pozwala na przechowywanie w bazie danych penych formularzy zamwie.
To z kolei daje moliwo wykorzystania zgromadzonych informacji do innych celw
na przykad do ustalenia profilu klientw. Rozbudowujc nieznacznie modu koszyka zakupw i system finalizowania zakupw, mona utworzy platform dystrybucji dodatkowych produktw. Jak czsto robic zakupy w sklepie osiedlowym jestemy
kuszeni moliwoci dorzucenia dodatkowego produktu tu przed podejciem do kasy?
Ten mechanizm sprawdza si rwnie w handlu elektronicznym. Zaprojektowanie wasnego moduu koszyka zakupw i systemu dokonywania patnoci pozwala na prezentowanie towarw objtych specjalnymi ofertami. Istnieje nawet moliwo analizowania zawartoci koszyka i sugerowania na tej podstawie odpowiednich dodatkw.
Rozdziay od 7. do 9. wska drog we waciwym wykonaniu nastpujcych czynnoci:

zaprojektowaniu wasnego moduu koszyka zakupw;

stworzeniu stron zarzdzania zamwieniami;

implementowaniu systemu rekomendacji produktw.

Po zakoczeniu drugiego etapu projektu budowana witryna bdzie w peni uytecznym

serwisem.

Etap III. Przetwarzanie zamwie i dodatkowe opcje

Zasadniczym elementem witryny sklepu internetowego (i tym co odrnia ten rodzaj
aplikacji od klasycznej witryny WWW) jest mechanizm przetwarzania zamwie i patnoci dokonywanych za pomoc kart kredytowych.

Rozdzia 1. Przygotowanie witryny sklepu internetowego

27

Zintegrowanie systemu przetwarzania zamwie z baz danych, centrum realizacji zamwie i systemami informatycznymi dostawcw daje moliwo znacznego zmniejszenia kosztw dziaalnoci. W takich przypadkach realne staje si ograniczenie liczby zatrudnianych pracownikw i rozwijanie firmy bez koniecznoci zatrudniania nowych osb.
Dziki mechanizmowi pozyskiwania danych o klientach uzyskuje si efekt sprzenia
zwrotnego. Dodatkowe informacje o uytkownikach systemu umoliwiaj zwikszenie sprzeday. Najprostsze rozwizanie moe w tym przypadku polega na wysyaniu
listw elektronicznych z powiadomieniami o specjalnych ofertach lub w celu podtrzymania kontaktu z klientem. Z drugiej strony analiza zalenoci wystpujcych podczas
skadania zamwie pozwala na uzyskiwanie danych niezbdnych w trakcje definiowania
kampanii marketingowych.
Wrd zagadnie przedstawionych w czci opisujcej trzeci etap projektu znalazy si:

Tworzenie moduu kont klienckich, dziki ktrym uytkownicy mog si

logowa w systemie i uzyskiwa informacje o realizowanych zakupach.

Umoliwianie klientom zamieszczania uwag na temat oferowanych produktw.

Wczanie produktw serwisu Amazon.com do wasnej oferty za pomoc

mechanizmu XML Web Services.

Zestawianie bezpiecznych pocze SSL, ktre gwarantuj szyfrowanie

danych przesyanych przez uytkowania w sieci internet.

Weryfikacja danych osobowych i dokonywanie patnoci za pomoc kart

kredytowych z wykorzystaniem firm zewntrznych, takich jak DataCash

i VeriSign.

Przechowywanie zabezpieczonych numerw kart kredytowych w bazie danych.

Zrealizowanie trzeciego etapu projektu wymaga od programisty ogromnego zaangaowania, duego nakadu pracy i wyjtkowej ostronoci. Jednak efektem tych prac jest
witryna sklepu internetowego wyposaona w system przeszukiwania katalogu produktw, mechanizm obsugi koszyka zakupw, modu dokonywania patnoci oraz peny
system przetwarzania zamwie.

Sklep z koszulkami
Zgodnie z prezentowanymi wczeniej informacjami w dalszej czci ksiki zostanie
wykorzystany przykad sklepu internetowego oferujcego koszulki typu T-shirt. Na
rysunku 1.1 zostaa pokazana jedna ze stron witryny, utworzona w trakcie pierwszego
etapu prac nad projektem.
Odsyacz do internetowej wersji sklepu mona znale na stronie o adresie http://
www.CristianDarie.ro/books.html. Autorzy ksiki skadaj podzikowania Davidowi Ryanowi i wacicielom serwisu http://www.goingpostal.cc za umoliwienie
wykorzystania danych o ich produktach jako informacji dla przykadowej bazy danych.

Cz I Pierwsza faza projektu

28

Rysunek 1.1. Sklep z koszulkami w trakcie pierwszego etapu prac

Dla potrzeb omawianego przykadu przyjto zaoenie, e firma sprzedajca koszulki

ju istnieje i ma wielu klientw. Nie jest to wic firma zupenie nowa na rynku, a projektowana witryna ma na celu uatwienie dotychczasowym odbiorcom dokonywania
zakupw z nadziej na zwikszenie obrotw.
Uwzgldnienie powyszych zaoe sprawia, e najkorzystniejsze wydaje si podzielenie caego procesu na kilka etapw. Za takim rozwizaniem przemawiaj nastpujce argumenty:

Nie naley si spodziewa duej liczby zamwie na pocztku dziaania

firmy. Zatem koszty wstpne projektu powinny by utrzymane na moliwie

najniszym poziomie.

Pracownicy firmy s przyzwyczajeni do osobistego realizowania zoonych

zamwie.

Firma nie chce przeznacza caych zgromadzonych funduszy na tworzenie

zoonego serwisu internetowego, ale ma zamiar uatwi dokonywanie

transakcji przez umoliwienie listownego skadania zamwie. Po zakoczeniu
pierwszej fazy projektu moe si okaza, e uzyskany rezultat jest dokadnie
tym, czego szukao kierownictwo firmy i e nie ma potrzeby dalszego
rozbudowywania serwisu. Niskie koszty wstpne powinny by argumentem,
ktry sprawi, e dane przedsibiorstwo wybierze taki sposb rozwoju
(daje to rwnie moliwo podniesienia ceny przygotowania projektu).

Rozdzia 1. Przygotowanie witryny sklepu internetowego

29

Dziki temu, e sklep wczeniej realizowa zamwienia skadane listownie, dysponuje

kontem bankowym pozwalajcym na dokonywanie patnoci za pomoc kart kredytowych. Najlepszym rozwizaniem bdzie wic jak najszybsze przystpienie do fazy
trzeciej projektu i wykorzystanie moliwoci obnienia kosztw zwizanych z dokonywaniem patnoci za pomoc kart kredytowych.

Podsumowanie
Tematem tego rozdziau byy podstawowe kwestie zwizane z uruchomieniem aplikacji sklepu internetowego w wiecie, w ktrym najwaniejsze jest zagwarantowanie
szybkiego zysku i wyeliminowanie ryzyka. Przedstawione zostay trzy zasadnicze powody tworzenia serwisw handlu elektronicznego:

Pozyskanie wikszej liczby klientw

Nakonienie klientw do zwikszenia zakupw

Zmniejszenie kosztw realizacji zamwie

Sposobem na uzyskanie wymienionych korzyci jest wdroenie zaprezentowanego,

trzyetapowego planu, ktry moe by zakoczony na kadym z etapw lub rozwijany
zgodnie z opisem zamieszczonym w kolejnych rozdziaach ksiki.
Rozdzia ten koczy si utworzeniem planu, ktry mona przedstawi wacicielom
firmy handlujcej koszulkami. Pocztek fazy projektowania i budowania witryny internetowej zosta omwiony w nastpnym rozdziale.