You are on page 1of 35

Hacking Ubuntu.

Konfiguracja i optymalizacja
Autor: Neal Krawetz
Tumaczenie: Robert Grczyski
ISBN: 978-83-246-1318-2
Tytu oryginau: Hacking Ubuntu: Serious
Hacks Mods and Customizations
Format: B5, stron: okoo 460

Poznaj i wykorzystaj ukryte moliwoci Ubuntu


Jak optymalnie skonfigurowa interfejs uytkownika?
W jaki sposb zmaksymalizowa wydajno systemu?
Jak emulowa w Ubuntu inne platformy?

Fenomen Ubuntu zaskakuje nawet wiernych fanw Linuksa. Ta dystrybucja,


przeznaczona dla uytkownikw, ktrzy nie mieli wczeniej okazji pracowa
z Linuksem, zdobywa coraz wicej zwolennikw. Prosta instalacja, ogromna ilo wersji
jzykowych i duy wybr oprogramowania czyni z Ubuntu doskonay system
operacyjny, ktry mona wykorzysta w domu i pracy.
Jednak w miar poznawania systemu rosn potrzeby uytkownikw domylna
konfiguracja okazuje si niewystarczajca, wydajno zbyt niska, a doczone do
dystrybucji oprogramowanie nie spenia wszystkich oczekiwa. Na szczcie Ubuntu,
podobnie jak wszystkie inne wersje Linuksa, atwo poddaje si tubingowi.
Hacking Ubuntu. Konfiguracja i optymalizacja to podrcznik dla uytkownikw, ktrzy
chc wydoby z tej dystrybucji maksimum moliwoci. Czytajc j, dowiesz si, jak
zainstalowa i optymalnie skonfigurowa system wraz z jego interfejsem graficznym,
jak przystosowa Ubuntu do pracy w sieci oraz wspdzielenia plikw. Przeczytasz
o przegldarkach internetowych, klientach poczty elektronicznej i komunikatorach.
Znajdziesz tu informacje o poprawie wydajnoci systemu i przyspieszeniu jego
dziaania, optymalizowaniu pracy z aplikacjami i doborze odpowiednich urzdze
peryferyjnych. Nauczysz si take zabezpiecza Ubuntu przed atakami z sieci,
konfigurowa zaawansowane usugi sieciowe i korzysta z sieci bezprzewodowych.

Wydawnictwo Helion
ul. Kociuszki 1c
44-100 Gliwice
tel. 032 230 98 63
e-mail: helion@helion.pl

Instalacja Ubuntu
Uruchamianie systemu z pyty CD oraz pamici USB
Praca z Ubuntu na komputerach PC i Mac
Usprawnianie procedury startu i logowania
Konfiguracja urzdze peryferyjnych
Instalowanie nowego oprogramowania
Poczenie z internetem
Korzystanie z poczty elektronicznej i WWW
Wspdzielenie plikw
Wielozadaniowo w Ubuntu

Spis treci
O autorze ................................................................................................................. 13
Wprowadzenie ........................................................................................................ 15

Cz I Optymalizacja systemu
Rozdzia 1. Instalacja systemu ................................................................................. 23
Zanim rozpoczniesz .............................................................................................................23
Wybr dystrybucji ................................................................................................................24
Instalacja systemu serwerowego czy stacji roboczej? .........................................................26
Konfiguracja podwjnego rozruchu .............................................................................27
Uywanie pyty Desktop CD-ROM ............................................................................29
Uywanie pyty Alternate CD-ROM ...........................................................................32
Uywanie pyty Server CD-ROM ................................................................................33
Zmiana opcji ...................................................................................................................35
Instalacja minimalnej wersji systemu ............................................................................36
Instalacja za pomoc sieci ...............................................................................................37
Instalacja na komputerze Mac .......................................................................................38
Uywanie napdu USB .......................................................................................................39
Formatowanie napdu USB ..........................................................................................39
Wspdzielenie plikw z napdem USB ......................................................................41
Uruchamianie z napdu USB .......................................................................................42
Przeprowadzanie instalacji sieciowej za pomoc napdu USB ...................................44
Uywanie obrazu startowego z plikami ........................................................................45
Instalacja penego systemu plikw ................................................................................47
Rne sposoby uruchamiania ........................................................................................51
Uaktualnianie Ubuntu .........................................................................................................54
Okrelenie wersji ............................................................................................................55
Kwestie zwizane z uaktualnianiem Ubuntu ...............................................................55
Podsumowanie .....................................................................................................................57

Spis treci

Rozdzia 2. Bardziej uyteczne Ubuntu .................................................................... 59


Pierwsze logowanie do systemu ..........................................................................................59
Zmiana dwiku startowego ..........................................................................................60
Zmiana ta pulpitu ..........................................................................................................62
Zmiana czcionek ............................................................................................................65
Dostrajanie powoki .......................................................................................................68
Uywanie Ubuntu na komputerze PC ...............................................................................71
Przechwycenie kombinacji Ctrl+Alt+Del ..................................................................72
Zablokowanie kombinacji Ctrl+Alt+Del ....................................................................72
Uywanie Ubuntu na komputerze Macintosh ..................................................................74
Uywanie myszy z jednym przyciskiem w wiecie myszy z trzema przyciskami ......74
Brakujce klawisze a funkcjonalno ............................................................................75
Zmiana ukadu klawiatury .............................................................................................77
Zmiana oboenia klawiszy Command oraz Alt ..........................................................78
Usprawnianie GDM ............................................................................................................79
Dodawanie przycisku .....................................................................................................80
Dodawanie panelu ..........................................................................................................81
Dodawanie menu ...........................................................................................................82
Wybr motywu i skrki .................................................................................................83
Nawigacja w menederze Nautilus .....................................................................................85
W objciach symboli ......................................................................................................86
Rozciganie ikon ............................................................................................................88
Dostosowanie rozmiaru czcionek .................................................................................89
Modyfikacja szablonw ..................................................................................................90
Menu skryptowe ............................................................................................................90
Podsumowanie .....................................................................................................................94

Rozdzia 3. Konfiguracja urzdze ........................................................................... 95


Praca ze sterownikami urzdze .........................................................................................95
Wczytywanie moduw ........................................................................................................96
Wywietlanie moduw .................................................................................................97
Instalacja i usuwanie moduw .....................................................................................98
Optymalizacja moduw ................................................................................................99
Uruchamianie oprogramowania urzdze .......................................................................100
Uywanie Init.d ............................................................................................................100
Konfiguracja opcji uruchamiania za pomoc services-admin ....................................102
Konfiguracja opcji uruchamiania za pomoc sysv-rc-conf ........................................103
Wczanie obsugi wielu procesorw (SMP) ....................................................................104
Wyczenie SMP ..........................................................................................................105
Brak obsugi SMP? .......................................................................................................106
Dodawanie drukarek ..........................................................................................................107
Zmiana rozmiaru papieru ............................................................................................107
Dodanie drukarki .........................................................................................................108
Wspdzielenie drukarki ..............................................................................................109

Spis treci
Dodawanie napdw ..........................................................................................................113
Aktualizacja napdw ...................................................................................................114
Montowanie systemw ................................................................................................116
Prosty sposb na kopi zapasow ................................................................................116
Konfiguracja macierzy RAID ......................................................................................118
Dodawanie innych urzdze .............................................................................................120
Uywanie myszy szeregowej .......................................................................................121
Obsuga touchpada .......................................................................................................123
Konfiguracja urzdze USB ........................................................................................124
Wczenie tabletu graficznego .....................................................................................128
Konfiguracja kart TV ....................................................................................................132
Uywanie aparatw cyfrowych, skanerw i kamer internetowych ...........................135
Podsumowanie ...................................................................................................................137

Cz II Kwestie zgodnoci
Rozdzia 4. Zarzdzanie oprogramowaniem .......................................................... 141
Zrozumienie repozytoriw pakietw ................................................................................142
Rozrnianie dystrybucji .............................................................................................143
Narzdzie Synaptic .............................................................................................................144
Wyszukiwanie za pomoc narzdzia Synaptic ............................................................145
Zmiana repozytoriw ...................................................................................................146
Instalacja pakietw z pyty CD-ROM lub katalogu ...................................................147
Zarzdzanie uaktualnieniami .......................................................................................148
System bez narzdzia Synaptic ..........................................................................................149
Modyfikacja rde .......................................................................................................149
Dodawanie repozytoriw na nonikach CD-ROM ...................................................152
Przegldanie bufora narzdzia APT ............................................................................153
Organizacja wynikw wyszukiwania ..........................................................................154
Instalacja pakietw za pomoc narzdzia APT ...........................................................154
Usuwanie pakietw za pomoc narzdzia APT .........................................................154
Uaktualnianie za pomoc narzdzia APT ...................................................................157
Instalacja najczciej uywanych komponentw ..............................................................157
Uywanie EasyUbuntu ................................................................................................158
Usuwanie bdw w EasyUbuntu ..............................................................................160
Rczna instalacja najczciej uywanych komponentw .................................................161
Instalacja obsugi multimediw ...................................................................................162
Instalacja obsugi treci dostpnych w Internecie .......................................................163
Instalacja pakietw czcionek ........................................................................................164
Kompilacja i tworzenie oprogramowania .........................................................................166
Instalacja kodu rdowego pakietu ............................................................................167
Programowanie w jzyku C ........................................................................................168
Wczenie Javy ..............................................................................................................169
Podsumowanie ...................................................................................................................171

Spis treci

Rozdzia 5. Komunikacja internetowa ................................................................... 173


Sposoby na przegldark internetow Firefox ..................................................................173
Zmiana preferencji .......................................................................................................174
Dalsze zmiany zaawansowanych ustawie przegldarki Firefox ...............................179
Zarzdzanie profilami ..................................................................................................181
Ekstremalna modyfikacja ustawie przegldarki Firefox
za pomoc plikw konfiguracyjnych ........................................................................182
Dodawanie wyszukiwarek internetowych ..................................................................183
Rozszerzenia przegldarki ............................................................................................185
Programy pomocnicze .................................................................................................186
Uruchamianie zdalnych przegldarek .........................................................................187
Uywanie innych przegldarek internetowych ..........................................................188
Bezpieczna komunikacja internetowa dziki SSH ...........................................................189
Instalacja serwera SSH .................................................................................................190
Otworzenie portw ......................................................................................................191
Uruchomienie proxy ...................................................................................................192
Test serwera SOCKS ...................................................................................................194
Utworzenie tunelu .......................................................................................................195
Zmiana szyfrowania wpywajca na szybko dziaania .............................................196
Zarzdzanie poczt elektroniczn w aplikacji Evolution .................................................197
Konfiguracja konta pocztowego ..................................................................................198
Pobieranie poczty z konta Gmail .................................................................................198
Pobieranie poczty .........................................................................................................201
Pobieranie poczty z Yahoo! ..........................................................................................202
Pobieranie poczty elektronicznej za pomoc FreePOPs ............................................204
Adresowanie za pomoc LDAP ...................................................................................205
Awarie aplikacji Evolution i usuwanie ich skutkw ...................................................205
Uywanie poczty elektronicznej w kliencie Thunderbird Mail ......................................207
Komunikacja za pomoc komunikatora Gaim .................................................................208
Rozmowy poprzez VoIP ....................................................................................................210
Podsumowanie ...................................................................................................................211

Rozdzia 6. Wsppraca ......................................................................................... 213


Synchronizacja zegara ........................................................................................................214
Wspdzielenie plikw .......................................................................................................216
Wczanie NFS .............................................................................................................217
Wymiana plikw za pomoc serwera Samba ..............................................................220
Praca z pakietem OpenOffice.org .....................................................................................224
Uywanie procesora tekstu ..........................................................................................224
Tworzenie prezentacji ..................................................................................................226
Dostp do arkuszy kalkulacyjnych ..............................................................................228
Uywanie alternatywnych narzdzi Office .................................................................229

Spis treci
Wsppraca poprzez sie ....................................................................................................230
Uywanie przegldarki VNC ......................................................................................232
Wspdzielenie pulpitu Ubuntu .................................................................................234
Zabezpieczanie pocze VNC ...................................................................................237
Uruchamianie oprogramowania za pomoc emulatorw ................................................238
Wybr emulatora ..........................................................................................................239
Zrozumienie dyskw wirtualnych ..............................................................................241
Rnice midzy VNC a VM ........................................................................................242
Emulacja za pomoc VNC ..........................................................................................242
Uywanie Qemu (Open Source) ................................................................................242
Uywanie VMware (program komercyjny) ...............................................................247
Uywanie Xen (Open Source) ....................................................................................249
Wspdzielenie plikw z emulatorami ........................................................................251
Inne narzdzia wsppracy .................................................................................................252
Podsumowanie ...................................................................................................................252

Cz III Usprawnianie wydajnoci


Rozdzia 7. Dostrajanie procesw .......................................................................... 255
Poznajemy Lingo ................................................................................................................255
Przegldanie uruchomionych procesw ...........................................................................257
Zamykanie procesw ...................................................................................................259
Zamknicie wszystkich procesw ...............................................................................262
Identyfikacja zasobw ........................................................................................................262
Pomiar obcienia procesora .......................................................................................263
Pomiar zasobw dyskowych ........................................................................................264
Pomiar obcienia kanau wejcia-wyjcia dysku .......................................................265
Pomiar zuycia pamici ...............................................................................................266
Pomiar zuycia pamici graficznej ..............................................................................268
Pomiar przepustowoci sieci ........................................................................................268
Okrelanie procesw startowych .......................................................................................269
Przegld skryptw startowych .....................................................................................270
Przegld skryptw startowych urzdze .....................................................................270
Przegld usug sieciowych ...........................................................................................271
Przegld skryptw startowych powoki ......................................................................271
Przegld skryptw rodowiska graficznego ................................................................272
Przegld aplikacji Gnome ............................................................................................274
Przegld zaplanowanych zada: at, cron i anacron ....................................................277
Dostrajanie parametrw jdra ............................................................................................279
Przestrze wymiany .....................................................................................................280
Modyfikacja pamici wspdzielonej ..........................................................................281
Zmiana ustawie dla danego uytkownika .................................................................283
Skracanie czasu uruchamiania systemu ............................................................................284
Podsumowanie ...................................................................................................................286

10

Spis treci

Rozdzia 8. Wielozadaniowo .............................................................................. 287


Przeczanie midzy aplikacjami .......................................................................................288
Uywanie listy okien i menu okien ............................................................................288
Uywanie kombinacji klawiszy Alt+Tab ...................................................................289
Uywanie kombinacji klawiszy Ctrl+Alt+Tab .........................................................290
Przeczanie si midzy kartami przegldarki Firefox ...............................................291
Dostosowanie przecznika obszarw roboczych .............................................................292
Przeczanie obszarw roboczych za pomoc Ctrl+Alt+kursor ..............................292
Zarzdzanie obszarami roboczymi ..............................................................................293
Dostosowanie okien aplikacji ............................................................................................294
Tworzenie pliku X-resource ........................................................................................294
Uywanie Devils Pie ...................................................................................................296
Buforowanie buforw ........................................................................................................298
Automatyzacja zada ..........................................................................................................301
ledzenie projektw ...........................................................................................................303
ledzenie czasu pracy nad projektami .........................................................................304
ledzenie poziomu zuycia mocy procesora ..............................................................305
ledzenie wykorzystania powierzchni dysku twardego oraz limitw dyskowych ...307
Podsumowanie ...................................................................................................................312

Rozdzia 9. Sposoby na grafik i wideo ................................................................. 313


Usprawnianie grafiki .......................................................................................................... 314
Zmiana rozdzielczoci ekranu (xrandr) ......................................................................315
Zmiana sterownikw graficznych ...............................................................................318
Wczenie obsugi OpenGL .........................................................................................319
Usuwanie problemw z X-Window ...........................................................................322
Dostosowanie parametrw za pomoc xvidtune ........................................................324
Zwikszanie wydajnoci ...............................................................................................326
Przeczanie wygaszaczy ekranu ........................................................................................328
Dodawanie nowych wygaszaczy ekranu .....................................................................331
Animacja ta pulpitu .....................................................................................................332
Konfiguracja dwch monitorw .......................................................................................334
Uywanie dwch monitorw ......................................................................................335
Uywanie dwch komputerw i jednego pulpitu ......................................................339
Uywanie dwch komputerw z rnymi pulpitami ................................................343
Podsumowanie ...................................................................................................................348

Cz IV Bezpieczestwo systemu
Rozdzia 10. Zabezpieczanie Ubuntu ..................................................................... 351
Zrozumienie domylnych ustawie bezpieczestwa w systemie Ubuntu .....................352
Usprawnianie polecenia sudo ............................................................................................355
Dodawanie uytkownikw do sudo ............................................................................356

Spis treci

Dostrajanie innych opcji polecenia sudo ....................................................................357


Uzyskanie uprawnie uytkownika root ....................................................................359
Uywanie GPG (Gnu Privacy Guard) ..............................................................................359
Tworzenie kluczy .........................................................................................................360
Wyszukiwanie kluczy ...................................................................................................362
Przekazywanie kluczy ..................................................................................................363
Definiowanie poziomu zaufania .................................................................................364
Szyfrowanie plikw ......................................................................................................366
Podpisywanie danych ...................................................................................................367
Integracja z poczt elektroniczn .................................................................................368
Szyfrowanie systemw plikw ..........................................................................................370
Instalacja i konfiguracja EncFS ....................................................................................370
Obsuga EncFS .............................................................................................................372
Uywanie EncFS ..........................................................................................................372
Znane ograniczenia EncFS ..........................................................................................374
Zarzdzanie plikami dziennikw zdarze oraz buforami ................................................374
Usuwanie plikw tymczasowych ................................................................................375
Czyszczenie buforw przegldarek internetowych ....................................................376
Usuwanie bufora narzdzia APT ................................................................................377
Rotacja plikw dziennikw zdarze ............................................................................378
Podsumowanie ...................................................................................................................379

Rozdzia 11. Zagadnienia sieciowe ........................................................................ 381


Konfiguracja urzdze sieciowych ....................................................................................382
Konfiguracja sieci bezprzewodowych ...............................................................................383
Wyszukanie sterownikw ............................................................................................384
Uywanie ndiswrapper ................................................................................................385
Sposoby na uycie narzdzi sieci bezprzewodowych .................................................389
Wczanie szyfrowania sieci bezprzewodowych za pomoc protokou WEP ...........391
Wczanie szyfrowania sieci bezprzewodowych za pomoc protokou WPA ...........392
Zabezpieczanie sieci ...........................................................................................................393
Konfiguracja zapory sieciowej za pomoc Tcpwrappers ............................................394
Konfiguracja zapory sieciowej za pomoc IP Tables ..................................................396
Wczanie IPsec ............................................................................................................400
Tworzenie kluczy IPsec ...............................................................................................401
Wczanie proxy ..................................................................................................................407
Uywanie oglnego systemowego proxy ....................................................................407
Konfiguracja proxy dla poszczeglnych aplikacji .......................................................407
Wczenie klientw SOCKS ........................................................................................409
Zachowanie anonimowoci dziki Tor .......................................................................410
Usuwanie problemw zwizanych z sieci .......................................................................411
Uywanie EtherApe .....................................................................................................412
Uywanie Ethereal .......................................................................................................413
Uywanie Snort i Tcpdump ........................................................................................415
Podsumowanie ...................................................................................................................416

11

12

Spis treci

Rozdzia 12. Wczanie usug ................................................................................ 417


Zrozumienie domylnej konfiguracji usug Ubuntu .......................................................418
Uywanie narzdzia netstat .........................................................................................418
Uywanie narzdzia nmap ...........................................................................................420
Rozpoznawanie zagroe sieciowych ...............................................................................423
Minimalizacja ryzyka przed publicznym udostpnieniem systemu ................................424
Monitorowanie atakw ......................................................................................................426
Czego naley szuka? ...................................................................................................426
Co zrobi po odkryciu wamania do systemu? ...........................................................427
Zapisywanie w dziennikach zdarze logowa uytkownikw ..................................427
Wczanie systemu IDS ...............................................................................................429
Uruchamianie usug ..........................................................................................................431
Zabezpieczanie SSH ....................................................................................................431
Wczenie serwera FTP ...............................................................................................435
Wczenie serwera Postfix ............................................................................................439
Wczenie serwera Apache ...........................................................................................443
Podsumowanie ...................................................................................................................448

Skorowidz ............................................................................................................. 449

Wielozadaniowo rozdzia

wadziecia lat temu w danej chwili komputery wykonyway


jedno zadanie. Uytkownik mg wic korzysta z procesora tekstu lub uywa arkusza kalkulacyjnego lub drukowa dokument ale nie mona byo przeprowadza wszystkich wymienionych zada jednoczenie. Obecnie ludzie rzadko
uywaj komputera do realizacji tylko jednego zadania. Podczas
uywania arkusza kalkulacyjnego wci mona modyfikowa
dokument w procesorze tekstu, podglda notowania giedowe,
odczytywa wiadomoci, a nawet sprawdza prognoz pogody
wszystkie wymienione zadania mona wykonywa jednoczenie! W opinii autora obecnie jedyne sytuacje, w ktrych
komputer zosta przeznaczony do realizacji jednego zadania,
maj miejsce, gdy:
a) jest to system wbudowany w urzdzeniu,

w rozdziale:
5 Przeczanie midzy
aplikacjami.

5 Dostosowanie
przecznika obszarw
roboczych.

b) zosta przeznaczony dla gry zuywajcej wszystkie


zasoby komputera,

5 Dostosowanie okien

c) przeprowadza pewne skomplikowane obliczenia


(na przykad dotyczce amania hase, modelowania bd
obsugi danych) wymagajce caej mocy obliczeniowej
komputera,

5 Buforowanie buforw.

d) jest naprawd starym komputerem.


Wielozadaniowo nie oznacza po prostu jednoczesnego uruchomienia dwch programw. Ta definicja obejmuje rwnie moliwo przeczania si midzy programami, komunikacji midzy
aplikacjami oraz odnajdywania uruchomionych programw.
W wiecie korporacyjnym oznacza take odpowiedzialno: uytkownik powinien by w stanie okreli ilo czasu powicon na
prac nad danym projektem. Na szczcie Ubuntu ma wiele opcji
speniajcych wymienione wymagania.

aplikacji.

5 Automatyzacja zada.
5 ledzenie projektw.

288

Cz III Usprawnianie wydajnoci

Przeczanie midzy aplikacjami


Uruchomienie aplikacji w systemie Ubuntu moe sprowadza si do kliknicia jej ikony na
pulpicie lub wyboru odpowiedniej opcji z menu. Jednake, po uruchomieniu kilkudziesiciu
programw, ponowne odnalezienie tego podanego moe sta si prawdziwym wyzwaniem. Bez dobrego schematu zarzdzania aplikacjami uytkownik czsto dowiadczy sytuacji
wielokrotnego klikania okien, nim zostanie znalezione odpowiednie. Najgorsza sytuacja ma
miejsce wtedy, gdy po zaznaczeniu tekstu w jednej aplikacji nie mona odnale waciwego
okna innej aplikacji w celu wklejenia skopiowanego tekstu, a wreszcie po znalezieniu okna
okazuje si, e zawarto bufora zostaa utracona. Po przeyciu kilku takich sytuacji staje si
to frustrujce.
Na szczcie Ubuntu ma wiele opcji uatwiajcych odszukanie podanej aplikacji. Wymienione rozwizania to midzy innymi lista okien, menu okien oraz klawiatura umoliwiajca
przeczanie si midzy aplikacjami.

Uywanie listy okien i menu okien


Dwa najczciej uywane narzdzia do zarzdzania oknami to lista okien oraz menu okien
(zobacz rysunek 8.1). Domylnie lista okien jest wywietlana na panelu dolnym. Po wywietleniu kadego nowego okna aplikacji na panelu pojawia si nowy przycisk. W celu przeczenia si midzy aplikacjami wystarczy po prostu klikn wybrany przycisk. Kliknicie prawym
przyciskiem myszy przycisku na licie okien powoduje wywietlenie menu pozwalajcego na
maksymalizacj, minimalizacj, przeniesienie lub zamknicie okna.
Menu okien zawiera rozwijane menu wszystkich okien wywietlanych na pulpicie. W celu
uywania menu okien naley doda ten aplet do panelu.
1. Kliknicie prawym przyciskiem myszy wolnej przestrzeni na panelu grnym
(lub dolnym) powoduje wywietlenie menu kontekstowego.
2. Wybranie opcji Dodaj do panelu wywietla aplet umoliwiajcy dodawanie
elementw.
3. Domylne aplety s podzielone na sekcje. W sekcji drugiej zatytuowanej Pulpit i okna
znajduje si aplet menu okien. Naley go klikn, a nastpnie przecign na panel.
Zwolnienie przycisku myszy spowoduje umieszczenie apletu na panelu.
Wczeniejsze wydania Ubuntu powodoway instalacj apletu menu okien w prawym rogu
panelu grnego. Jeeli uytkownik uaktualni Ubuntu z wersji Hoary lub Breezy do Dapper
Drake, aplet menu okien prawdopodobnie znajduje si ju na panelu grnym. Jednak
w przypadku czystej instalacji wersji Dapper Drake wymieniony aplet trzeba doda rcznie.

Rozdzia 8. Wielozadaniowo

RYSUNEK 8.1. Lista okien jest widoczna na panelu dolnym. Z kolei menu okien zostao dodane do panelu grnego
i pokazuje trzy procesy

Mimo e menu okien oraz lista okien wywietlaj te same informacje, to jednak uywaj
odmiennych modeli dziaania. Lista okien jest bardzo uyteczna, gdy liczba otwartych okien
nie przekracza omiu. Jednake, po otworzeniu wikszej liczby okien, tekst znajdujcy si na
przyciskach zostaje obcity, znacznie utrudniajc ich rozrnianie. Dlatego te po otworzeniu wielu okien warto skorzysta z apletu menu okien, ktry znacznie uatwia odszukanie
waciwego okna.

Uywanie kombinacji klawiszy Alt+Tab


Inn metod przeczania si midzy uruchomionymi aplikacjami jest uycie klawiszy
Alt+Tab. Po jednoczesnym naciniciu klawiszy Alt oraz Tab na rodku ekranu zostaje wywietlony may meneder okien (zobacz rysunek 8.2). Wymieniony meneder zawiera ikony
wszystkich otwartych okien. Okno menedera bdzie wywietlane tak dugo, dopki jest
wcinity klawisz Alt. Przy wcinitym klawiszu Alt kolejne nacinicia klawisza Tab powoduj zaznaczanie kolejnych okien. Po zwolnieniu klawisza Alt nastpuje przejcie do wybranego okna.

289

290

Cz III Usprawnianie wydajnoci

RYSUNEK 8.2. Meneder okien wywietlany po naciniciu klawiszy Alt+Tab. Wybrany zosta kalkulator,
ale jego okno jest czciowo zakryte przez inn aplikacj
Kade okno zaznaczone w menederze powoduje wywietlenie tytuu okna w menederze
okien oraz podwietlenie samego okna na pulpicie za pomoc czarnego obramowania.
Jeeli okno jest czciowo zakryte, uytkownik zobaczy, w ktrym miejscu okno si pojawi.

Ikony w menederze okien s uoone od lewej do prawej strony wedug ich uywania, to
znaczy, ikona po lewej stronie przedstawia ostatnio uywane okno. W przypadku przeczania midzy dwoma oknami zostaj one przedstawione za pomoc dwch ikon znajdujcych
si po lewej stronie. Natomiast rzadko uywane okno bdzie miao ikon umieszczon po
prawej stronie menedera. Naciskanie klawiszy Alt+Tab powoduje kolejne zaznaczanie ikon
od lewej do prawej strony, natomiast nacinicie klawiszy Alt+Shift+Tab powoduje przechodzenie od prawej do lewej strony.

Uywanie kombinacji klawiszy Ctrl+Alt+Tab


Chocia kombinacja klawiszy Alt+Tab pozwala na szybkie przeczanie si midzy aplikacjami, nie umoliwia wyboru innych paneli. Nacinicie klawiszy Ctrl+Alt+Tab powoduje
wywietlenie menedera okien podobnego do Alt+Tab, ale zawierajcego rne panele i pulpity zamiast poszczeglnych aplikacji (zobacz rysunek 8.3).

Rozdzia 8. Wielozadaniowo

RYSUNEK 8.3. Uywanie klawiszy Ctrl+Alt+Tab do przeczania si midzy pulpitami i panelami


Uywanie kombinacji klawiszy Ctrl+Alt+Tab moe by bardzo uyteczne w sytuacji, gdy mysz
przestanie funkcjonowa (lub nie dziaaa ju w chwili uruchamiania systemu). Dziki uyciu
klawiatury mona wybra panel grny i wylogowa si bd zamkn system. Ewentualnie
mona rwnie uruchomi terminal i sprbowa usun problem.

Przeczanie si midzy kartami przegldarki Firefox


Niektre aplikacje umoliwiaj rwnie posiadanie wielu okien wewntrz aplikacji i przeczanie midzy nimi. Przykadowo, przegldarka internetowa Firefox moe otwiera strony
w oddzielnych oknach lub na oddzielnych kartach wewntrz jednego okna przegldarki.
W przypadku uywania wielu okien przegldarki kombinacja klawiszy Alt+Tab suy do
przechodzenia midzy nimi. Jednake, jeli uywane s karty wewntrz jednego okna przegldarki Firefox, trzeba zastosowa inne rozwizanie do przechodzenia midzy poszczeglnymi kartami. Nacinicie klawiszy Ctrl+Tab w programie Firefox powoduje przejcie do
nastpnej karty. Podobnie nacinicie klawiszy Ctrl+Shift+Tab powoduje powrt do poprzednio wywietlanej karty.

291

292

Cz III Usprawnianie wydajnoci


Mechanizm zarzdzania kartami w przegldarce Firefox (Ctrl+Tab oraz Ctrl+Shift+Tab)
wykazuje dwie due rnice w stosunku do dziaania kombinacji Alt+Tab i Ctrl+Alt+Tab na
pulpicie. Po pierwsze, Firefox nie wywietla na rodku ekranu okna dialogowego. Zamiast
tego naley obserwowa karty przegldarki, by zobaczy, ktra z nich jest podwietlona.
Po drugie, karty s uoone w kolejnoci od lewej do prawej, a nie wedug ich uycia. Jeeli
uytkownik chce zmieni kolejno kart, trzeba kart klikn prawym przyciskiem myszy
i przenie w wybrane miejsce.

Dostosowanie
przecznika obszarw roboczych
Potrzeba naprawd niewiele czasu, aby na ekranie zostao otwartych wiele okien. W takiej
sytuacji uywanie kombinacji klawiszy Alt+Tab nie pomoe w dobrej organizacji pracy.
Na szczcie dostpny jest przecznik obszarw roboczych. Wymieniony aplet pozwala na
uywanie wielu pulpitw uytkownik moe na jednym umieci wszystkie okna zwizane
z prac, na drugim gry, na trzecim projekty itd. Domylnie przecznik obszarw roboczych
jest umieszczony w prawym rogu dolnego panelu autor zwykle przenosi go na panel grny,
aby zrobi dodatkowe miejsce na list okien. Jeeli na panelu nie ma przecznika obszarw
roboczych, mona go doda za pomoc opcji Dodaj do panelu i umieszczenia apletu w wybranym miejscu.

Przeczanie obszarw roboczych


za pomoc Ctrl+Alt+kursor
Przecznik obszarw roboczych daje uytkownikowi may podgld kadego pulpitu (zobacz
rysunek 8.4). Chocia nie mona zobaczy ikon lub tytuw okien, widoczny jest oglny ich
ukad szare prostokty, ktre przedstawiaj kade okno na kadym pulpicie. W celu przeczenia si midzy obszarami roboczymi mona klikn wybrany obszar w przeczniku
obszarw roboczych lub uy kombinacji Ctrl+Alt+klawisz kursora. Przykadowo, kombinacja Ctrl+Alt+kursor w lewo powoduje przejcie do obszaru roboczego znajdujcego si
po lewej stronie, natomiast Ctrl+Alt+kursor w prawo przechodzi do obszaru roboczego po
prawej stronie.

RYSUNEK 8.4. Przecznik obszarw roboczych wywietlajcy cztery oddzielne pulpity

Rozdzia 8. Wielozadaniowo

Po przejciu do preferencji przecznika obszarw roboczych mona doda wiksz liczb


pulpitw oraz zmieni ich ukad. Domylnie dostpne s cztery pulpity uoone w rzdzie.
Po dodaniu wikszej liczby pulpitw kombinacje klawiszy Ctrl+Alt+kursor w gr oraz
Ctrl+Alt+kursor w d umoliwiaj poruszanie si midzy nimi.

Zarzdzanie obszarami roboczymi


Domylnie dostpne s cztery obszary robocze. Istnieje moliwo dodania kolejnych po
klikniciu prawym przyciskiem myszy przecznika obszarw roboczych i wybraniu preferencji (zobacz rysunek 8.5). W oknie preferencji mona nada nazwy obszarom roboczym,
zmieni ich ukad lub doda dodatkowe obszary robocze (jak rwnie usun, ale jaki miaby
by tego powd?). Przykadowo, autor zwykle rodkowemu obszarowi roboczemu nadaje
nazw Gry zawsze mona do niego przej, gdy szefa nie ma w pobliu. (A kiedy szef
nagle si pojawi, wtedy kombinacja klawiszy Ctrl+Alt+kursor w lewo ukrywa pulpit gier
i wywietla obszar roboczy).

RYSUNEK 8.5. Okno preferencji przecznika obszarw roboczych

Okna nie musz pozostawa w jednym obszarze roboczym. W przeczniku obszarw roboczych aktywne okno zostaje podwietlone, a uytkownik moe przenie je z jednego pulpitu
na inny. Autor zwykle tak robi, gdy jeden z pulpitw staje si zbyt zamiecony lub po wywietleniu wyskakujcego okna z innej aplikacji. Przykadowo, gdy aplikacja Evolution wywietla komunikat dotyczcy zaplanowanych zada, autor przenosi go do odpowiedniego
pulpitu. (Nie ma powodu, aby okno Napisz raport pozostao wywietlone na rodku
obszaru roboczego gier).

293

294

Cz III Usprawnianie wydajnoci


Niektre okna aplikacji s tak mae, e trudno jest je chwyci w przeczniku obszarw roboczych. Innym sposobem przenoszenia okna midzy pulpitami jest wic kliknicie lewego
grnego rogu okna. To spowoduje wywietlenie menu kontekstowego zawierajcego opcje,
takie jak Przenie na prawy obszar roboczy oraz Przenie na inny obszar roboczy/Obszar roboczy 1.
Wymienione menu jest rwnie wywietlane po klikniciu prawym przyciskiem myszy dowolnego przycisku listy okien.
Wreszcie, okna niektrych aplikacji mog by bardzo wane. Wymienione okna s tymi,
ktre uytkownik chce mie wywietlone na kadym obszarze roboczym, a nie tylko na jednym z nich. Menu kontekstowe okna zawiera opcj Zawsze na widocznym obszarze roboczym.
Jej zaznaczenie spowoduje, e dane okno bdzie zawsze wywietlane, niezalenie od biecego obszaru roboczego. Wymieniona opcja jest bardzo uyteczna w trakcie prowadzenia wanej rozmowy przez Internet (na przykad w komunikatorze IRC lub Jabber) oraz podczas
uywania programu xawtv (ogldanie telewizji podczas pracy zapoznaj si z rozdziaem 3.).
Dziki temu, podczas przeczania si midzy obszarami roboczymi, nie sposb zapomnie
o wanej konwersacji. Bez takiej opcji w wanym oknie mogyby zaj istotne zmiany, ktre
byyby zauwaone dopiero po powrocie na dany obszar roboczy.

Dostosowanie okien aplikacji


Podczas uruchamiania aplikacji graficznej system X-Window ustawia elementy takie jak pooenie i wymiary (geometria), ukrycie bd wywietlenie okna, jego maksymalizacja lub minimalizacja oraz ewentualnie umieszczenie okna zawsze na wierzchu. Zazwyczaj ustawienia
domylne aplikacji s odpowiednie, ale czasami wymagaj dostosowania do potrzeb uytkownika. Przykadowo, okno programu xawtv (omwionego w rozdziale 3.) zawsze wydaje
si zamiecone po umieszczeniu go pod innymi oknami to utrudnia ogldanie kolejnego
odcinka owcw tajemnic. Jeeli to okno zawsze ma pozosta na wierzchu, naley albo nacisn klawisz t (interaktywne polecenie programu), albo nakaza xawtv pozostanie zawsze na
wierzchu. Ewentualnie, mona utworzy plik X-resource okrelajcy parametry lub uy
programu, takiego jak Devils Pie (zostanie omwiony w dalszej czci rozdziau), ktry automatycznie ustawia waciwoci graficzne.

Tworzenie pliku X-resource


Wiele aplikacji X-Window obsuguje zestaw zewntrznych parametrw konfiguracyjnych.
Te zasoby umoliwiaj dostosowanie kadego aspektu programu, poczwszy od pooenia
pocztkowego po uruchomieniu a po jego rozmiary, czcionki i kolory. Rodzaj dostpnych
zasobw zaley od rodzaju pliku wykonywalnego. Istniej wic zasoby Gnome Toolkit (Gtk)
uywane przez wikszo aplikacji, ktrych nazwa rozpoczyna si od litery g, na przykad
gedit lub gnobots2. Dostpna jest rwnie biblioteka Qt uywana przez wiele aplikacji KDE,
a take X Toolkit (Xt) uywany przez wikszo aplikacji, ktrych nazwa rozpoczyna si od
litery x (na przykad xedit, xman lub xterm).

Rozdzia 8. Wielozadaniowo
Wikszo aplikacji Gtk i KDE pobiera zasoby konfiguracyjne z plikw konfiguracyjnych danej aplikacji. Przykadowo, gedit uywa plikw $HOME/.gnome2/gedit-2, $HOME/.gnome2/
gedit-metadata.xml oraz $HOME/.gnome2/accels/gedit. Niestety, pooenie, nazwa, format i zawarto tych plikw konfiguracyjnych s zalene od poszczeglnych aplikacji (jeeli w ogle
takie pliki istniej).
W przeciwiestwie do Gtk i Qt, wikszo aplikacji Xt stosuje standardowy format konfiguracyjny: aplikacja*zasb: warto. Przykadowo, ustawienie xterm*scrollBar: true powoduje zdefiniowanie wartoci true zasobu scrollBar (warto domylna to false) dla aplikacji xterm. W ten sposb wszystkie nowe okna aplikacji xterm bd miay paski przewijania.
Aby utworzy zestaw zasobw X-resource dla programu uywajcego Xt, naley:
1. Zidentyfikowa nazw aplikacji. Jeeli program jest uruchamiany z poziomu
powoki, bdzie ni nazwa programu. W przypadku programw uruchamianych
klikniciem ikony bd z menu, narzdzie xprop okae si pomocne w identyfikacji
nazwy programu. Narzdzie xprop zmienia wskanik kursora w krzyyk. Nastpnie
kliknicie okna spowoduje wywietlenie w cigu tekstowym WM_CLASS nazwy aplikacji:
xprop | grep WM_CLASS
Dla danej aplikacji moe istnie wiele klas. Niektre z nich s powizane z konkretn aplikacj,
podczas gdy inne s oglne. Kada z nich funkcjonuje jako nazwa zasobu. Jednak po
wybraniu okrelonego cigu tekstowego naley pamita, e zasb musi odpowiada cigowi
tekstowemu. To moe by bardzo uyteczne, jeeli uytkownik bdzie chcia ustawi jeden
zestaw waciwoci dla Xterm", natomiast inny dla xterm (zdalnie za pomoc TELNET).

2. Zidentyfikowa nazw zasobu. Niestety, tutaj mamy do czynienia z wieloma


standardami. Czasami nazw zasobu oraz waciwoci mona znale na stronach
podrcznika man danej aplikacji, ale nie jest to regu. Przykadowo, polecenie man
xterm oraz man xman wywietlaj du ilo informacji o zasobach X-resource,
podczas gdy polecenie man xeyes w ogle nie zawiera takich informacji. Kilka
prawie uniwersalnych zasobw to:
Q

geometry zasb okrela rozmiary oraz pooenie aplikacji. Przykadowo,


80x42+150+180 tworzy okno o wymiarach 8042 umieszczone na ekranie

w punkcie o wsprzdnych 150180.


Rozmiar jest ustalony dla danej aplikacji. Warto 8042 w przypadku programu xterm
oznacza 80 kolumn szerokoci i 42 znaki wysokoci, podczas gdy 8042 dla xeyes oznacza
80 pikseli szerokoci i 42 piksele wysokoci.
Q

font zasb okrela nazw uywanej czcionki. Wskazana moe by krtka


nazwa, taka jak serif, lub duga dokadnie opisujca czcionk, na przykad
-*-serif-medium-r-normal -iso9241-*-*-75-75-p-*-iso8859-1 (zwyka
czcionka o rozdzielczoci 75 DPI). Do przegldania dostpnych czcionek
i ustalenia dokadnej nazwy czcionki mona wykorzysta program xfontsel.

295

296

Cz III Usprawnianie wydajnoci

background zasb okrela kolor ta. Wartoci moe by standardowa


nazwa koloru (na przykad yellow lub black) lub zestaw trzech wartoci

szesnastkowych przedstawiajcych skadowe czerwon, zielon i niebiesk


(na przykad #ff0010 dla koloru czerwonego z ma domieszk niebieskiego).
Q

foreground zasb okrela kolor gwny.

3. Doda zasb do plik X-resource. Domylnie plik zasobu to $HOME/.Xdefaults


(naley go utworzy, jeli jeszcze nie istnieje). Przykadowo, plik $HOME/.Xdefaults
autora okrela rozmiary domylnego okna programu xterm oraz wcza wywietlanie
paskw przewijania:
xterm*VT100*geometry: 80x42+150+180
! Ten wiersz jest komentarzem (znak ! oznacza komentarz).
!xterm*scrollBar: false
*scrollBar: true

4. Wczytanie pliku zasobw za pomoc polecenia xrdb. Istnieje wiele opcji polecenia,
ale zwykle uywa si xrdb -merge $HOME/.Xdefaults. Wymienione polecenie
oznacza, e wszystkie wartoci powinny zosta posortowane leksykalnie, a nastpnie
wczytane do pamici. Istniejce wartoci zostan zastpione, a nowe dodane.
Ewentualnie, mona uy polecenia xrdb $HOME/.Xdefaults, ktre wczytuje
plik i po kolei (bez sortowania) zastpuje istniejce wartoci.
W innych menederach okien zmiany wprowadzone w pliku .Xdefaults s wczytywane
automatycznie. W rodowisku Gnome trzeba zastosowa polecenie xrdb. W celu automatycznego
wczytywania wprowadzonych zmian naley do pliku $HOME/.profile doda wiersz xrdb -merge
$HOME/.Xdefaults. W ten sposb wymienione polecenie bdzie wykonywane podczas kadego
logowania.

Chocia poszczeglni uytkownicy mog mie plik $HOME/.Xdefaults sucy do personalizacji aplikacji, istnieje rwnie plik konfiguracyjny o zasigu caego systemu. Katalog /etc/
X11/app-defaults/ zawiera plik dla kadej aplikacji oraz domylne wartoci X-resource. Zmiana tych
wartoci domylnych bdzie miaa wpyw na cay system. Ponadto podczas zmiany wartoci
dla systemu nie trzeba uywa polecenia xrdb zmiany zostaj wprowadzone natychmiast,
poniewa aplikacje wiedz, gdzie znajduj si domylne informacje konfiguracyjne.

Uywanie Devils Pie


Niektre aplikacje nie uywaj X-resource, natomiast konfiguracja jeszcze innych aplikacji
moe by niewygodna. Alternatywn metod konfiguracji jest uycie narzdzia o nazwie
Devils Pie (sudo apt-get install devilspie). Wymieniony program czeka na nowe aplikacje X-Window, a nastpnie konfiguruje je, gdy stan si dostpne. W przeciwiestwie do
zasobw X-resource Xt, narzdzie Devils Pie dziaa z wszystkimi aplikacjami X-Windows
(opartymi na Xt, Gtk oraz Qt).

Rozdzia 8. Wielozadaniowo
Program Devils Pie uywa pliku konfiguracyjnego, ktry opisuje wygld oraz sposb modyfikacji zasobw X-resource.
1. Pierwszym krokiem jest utworzenie katalogu $HOME/.devilspie/. Kady plik
umieszczony w wymienionym katalogu stanie si zasobem narzdzia Devils Pie.
2. Nastpnie trzeba utworzy plik zasobu. Przykadowo, autor ma plik o nazwie
$HOME/.devilspie/games.ds, ktry uruchamia wszystkie gry na obszarze roboczym
numer 4:
(begin
(if (is (application_name) "gnobots2") (begin (set_workspace 4)) )
(if (is (application_name) "iagno") (begin (set_workspace 4)) )
(if (is (application_name) "same-gnome") (begin (set_workspace 4)) )
)

Ponadto, autor ma rwnie plik konfiguracyjny xawtv.ds o nastpujcej treci:


(if (is (application_name) "xawtv") (above) )

3. Ostatni krok to uruchomienie devilspie. Po uruchomieniu program bdzie


monitorowa wywietlanie nowych okien i odpowiednio dostosowywa zasoby
X-resource.
Jeeli uytkownik polubi program Devils Pie, warto rozway jego dodanie do programw
startowych: System/Preferencje/Sesje/Programy startowe. Ewentualnie, polecenie devilspie &
powoduje uruchomienie narzdzia w tle.

Kada klauzula w pliku konfiguracyjnym zawiera warunek (if, contains lub matches), dopasowanie elementu wzgldem innego (window_name, window_role, window_class lub application_name) oraz jedno lub wiksz liczb dziaa. W tabeli 8.1 przedstawiono dostpne
dziaania oraz powizane z nimi wartoci (o ile wystpuj).
Narzdzie Devils Pie moe dopasowa aplikacj X-Window na podstawie nazwy okna, roli
bd klasy. W celu zidentyfikowania wymienionych wartoci naley uy polecenia:
xprop | grep -E "^(WM_NAME)|(WM_WINDOW_ROLE)|(WM_CLASS)"

Powysze polecenie spowoduje wywietlenie dowolnej lub wszystkich wartoci dla danego
okna. Uywajc programu Devils Pie, uytkownik moe dokona takiej konfiguracji, aby
okno automatycznie byo wywietlane we waciwym miejscu wybranego obszaru roboczego
wraz z ustalonymi ustawieniami. Mona nawet obsugiwa dynamicznie wyskakujce okna,
na przykad wywietlane przez programy Firefox, Gaim lub Evolution. Przykadowo, aby
okno czatu w programie Gaim byo wywietlane jako zmaksymalizowanie na innym obszarze
roboczym, naley uy nastpujcych ustawie:

297

298

Cz III Usprawnianie wydajnoci

Tabela 8.1. Lista najczciej stosowanych dziaa narzdzia Devils Pie


Dziaanie

Warto

Przykad

Przeznaczenie

geometry

szerokox
wysoko+
pozx+pozy

geometry
80x42+100+20

Uruchomienie aplikacji w oknie


o podanych rozmiarach.

fulllscreen

n/d

fullscreen

Peny ekran.

focus

n/d

focus

Przeniesienie aktywnoci na aplikacj.

center

n/d

center

Wyrodkowanie aplikacji na ekranie.

maximize

n/d

maximize

Maksymalizacja okna.

minimize

n/d

minimize

Uruchomienie ze zminimalizowanym
oknem.

above

n/d

above

Okno powinno zawsze znajdowa si


nad innymi.

below

n/d

below

Okno powinno zawsze znajdowa si


pod innymi.

set_workspace

numer obszaru
roboczego

set_workspace 4

Umieszczenie okna w okrelonym


obszarze roboczym.

(if
(and
(contains (application_name) "gaim")
(contains (window_role) "conversation")
)
(begin (set_workspace 3) (maximize))
)

Buforowanie buforw
Prawdopodobnie kady uytkownik interfejsu graficznego od czasu do czasu przenosi informacje midzy oknami. W niektrych systemach operacyjnych (na przykad Microsoft
Windows) istnieje tylko jeden szeroko wykorzystywany schowek. Moe on by uywany do
wspdzielenia informacji midzy aplikacjami. Systemy Ubuntu, X-Window oraz Gnome
dostarczaj dwa schowki do powszechnego wykorzystywania. Pierwszy z nich to schowek
zaznacze. Kiedy uytkownik zaznaczy tekst, zostaje on umieszczony w buforze. Uywajc
rodkowego przycisku myszy, mona wklei zawarto schowka.
Drugi schowek (nazywany schowkiem podstawowym) jest wykorzystywany wtedy, gdy
uytkownik uyje kombinacji klawiszy Ctrl+C (kopiowanie), Ctrl+X (wycinanie) oraz Ctrl+V
(wklejanie). Procesory tekstu (na przykad bdcy czci pakietu OpenOffice.org) oraz programy graficzne (na przykad Gimp) zwykle korzystaj z tego bufora. Ponadto, cz aplikacji

Rozdzia 8. Wielozadaniowo
tekstowych, takich jak terminal Gnome, zmienia opcje wytnij i wklej, tak aby uywa klawiszy
Shift+Ctrl zamiast Ctrl (na przykad do kopiowania suy kombinacja Shift+Ctrl+C).
W rzeczywistoci system X-Window dostarcza kilku rnych buforw schowka. Schowek jest
uywany do zaznacze, podstawowy podczas uywania kombinacji Ctrl+C oraz Ctrl+V,
natomiast drugi jest zwykle nieuywany.

Podczas pracy z domylnymi schowkami mona napotka dwa problemy. Po pierwsze, schowek zaznacze zbyt szybko traci przechowywane informacje. Proste kliknicie okna w celu
jego aktywacji moe doprowadzi do przypadkowego zaznaczenia spacji bd innego znaku,
niszczc dotychczasow zawarto schowka. Chocia mona klikn pasek tytuu okna
w celu jego aktywacji i chroni si w ten sposb przed dokonaniem zmian w schowku, paski
okien zwykle s przykryte innymi oknami. Po drugie, w trakcie prowadzenia wielu zada
programistycznych lub edycyjnych uytkownik moe potrzebowa wikszej liczby schowkw.
Autor radzi sobie, umieszczajc po prostu tekst w pliku tymczasowym, a nastpnie kopiujc
te dane, gdy staway si potrzebne.
Na szczcie istnieje znacznie lepszy sposb zarzdzania schowkami. Program xclip (sudo
apt-get install xclip) umoliwia zarzdzanie zawartoci schowka. Uytkownik moe
wic zrzuci zawarto schowka do pliku bd wczyta tre pliku do schowka. Uywajc xclip,
mona bardzo atwo doda jeden lub wiksz ilo dodatkowych schowkw. Istnieje nawet
moliwo zachowania zawartoci schowka midzy kolejnymi uruchomieniami systemu!
Podobnie jak w przypadku kalkulatora z funkcj pamici czy lepiej jest mie miejsce do
przechowywania jednej liczby czy wielu? Czy uytkownik woli, aby zawarto pamici bya
tracona po wyczeniu kalkulatora, czy pozostawaa?
Podstawowe uycie xclip wymaga podania, czy dane schowka s zapisywane (opcja -o), czy
odczytywane (opcja -i) oraz wskazania schowka (podstawowy p, drugi s, zaznacze c),
na przykad:
Q W celu zapisania do pliku zawartoci schowka podstawowego naley uy polecenia:
xclip -o -selection p > buff
Q W celu wczytania zawartoci pliku do drugiego schowka naley uy polecenia:
xclip -i -selection s < buff
Q W celu skopiowania zaznaczonych danych do schowka podstawowego naley uy

polecenia:
xclip -o -selection c | xclip -i -selection p

Wymienione polecenia mog zosta przypisane klawiszom. Przykadowo, kod przedstawiony


na listingu 8.1 powoduje utworzenie trzech dodatkowych schowkw. Kombinacja klawiszy
Ctrl+F1 umoliwia skopiowanie zawartoci schowka podstawowego do pierwszego obszaru
przechowywania, Ctrl+F2 uywa drugiego obszaru przechowywania, natomiast Ctrl+F3
uywa trzeciego obszaru przechowywania. Aby pobra zawarto wymienionych buforw,
trzeba uy kombinacji klawiszy Ctrl+Shift+F1, Ctrl+Shift+F2 oraz Ctrl+Shift+F3. Za pomoc

299

300

Cz III Usprawnianie wydajnoci


przedstawionego rozwizania mona skopiowa tekst do schowka podstawowego (Ctrl+C),
a nastpnie przenie go do drugiego obszaru przechowywania (Ctrl+F2). Pniej, przywrcenie bufora nastpuje po naciniciu klawiszy Ctrl+Shift+F2, a wklejenie po naciniciu
klawiszy Ctrl+V.

Listing 8.1. Uywanie narzdzia xclip w celu utworzenia trzech dodatkowych


schowkw
mkdir ~/.xclip

# Utworzenie katalogu do przechowywania buforw.

# Przypisywanie polece.
## Przypisywanie wczeniej zapisanych polece.
gconftool-2 -t str --set /apps/metacity/keybinding_commands/command_1
'bash -c "xclip -o -selection p > ~/.xclip/clip.1"'
gconftool-2 -t str --set /apps/metacity/keybinding_commands/command_2
'bash -c "xclip -o -selection p > ~/.xclip/clip.2"'
gconftool-2 -t str --set /apps/metacity/keybinding_commands/command_3
'bash -c "xclip -o -selection p > ~/.xclip/clip.3"'
## Przypisywanie polece przywoywania.
gconftool-2 -t str --set /apps/metacity/keybinding_commands/command_4
'bash -c "xclip -i -selection p < ~/.xclip/clip.1"'
gconftool-2 -t str --set /apps/metacity/keybinding_commands/command_5
'bash -c "xclip -i -selection p < ~/.xclip/clip.2"'
gconftool-2 -t str --set /apps/metacity/keybinding_commands/command_6
'bash -c "xclip -i -selection p < ~/.xclip/clip.3"'

\
\
\
\
\
\

# Przypisywanie polece do klawiszy.


gconftool-2 -t str --set /apps/metacity/global_keybindings/run_command_1
'<Control>F1'
gconftool-2 -t str --set /apps/metacity/global_keybindings/run_command_2
'<Control>F2'
gconftool-2 -t str --set /apps/metacity/global_keybindings/run_command_3
'<Control>F3'
gconftool-2 -t str --set /apps/metacity/global_keybindings/run_command_4
'<Control><Shift>F1'
gconftool-2 -t str --set /apps/metacity/global_keybindings/run_command_5
'<Control><Shift>F2'
gconftool-2 -t str --set /apps/metacity/global_keybindings/run_command_6
'<Control><Shift>F3'

\
\
\
\
\
\

# Klawisze Control-F4 powoduj zamian schowka podstawowego oraz zaznacze.


# Dziki temu drugiego schowka mona uywa w charakterze bufora tymczasowego.
gconftool-2 -t str --set /apps/metacity/keybinding_commands/command_10 \
'bash -c "xclip -o -selection p | xclip -i -selection s ;
xclip -o -selection c | xclip -i -selection p ;
xclip -o -selection s | xclip -i -selection c"'
gconftool-2 -t str --set /apps/metacity/global_keybindings/run_command_10 \
'<Control>F4'

Rozdzia 8. Wielozadaniowo

Zaprezentowane rozwizanie pozwala rwnie uytkownikowi na atwe zastpowanie zawartoci


schowka. Miejscem przechowywania buforw omwionego sposobu (zobacz listing 8.1)
jest katalog $HOME/.xclip/. Moliwe jest wic przegldanie, edycja bd zastpowanie treci
schowkw, a nastpnie uycie klawiszy Ctrl+Shift (na przykad Ctrl+Shift+F1) w celu wczytania
treci do bufora schowka.

Podobne rozwizanie mona zastosowa w celu wymiany zawartoci buforw zaznacze


oraz podstawowego (listing 8.1, mapowanie klawiszy Ctrl+F4). W ten sposb, po naciniciu
klawiszy Ctrl+C w celu skopiowania bufora, a nastpnie Ctrl+F4 w celu zamiany buforw,
do wklejenia zawartoci uytkownik moe uy rodkowego przycisku myszy zamiast kombinacji klawiszy Ctrl+V.
Termin zamiana buforw moe brzmie skomplikowanie lub niepotrzebnie, ale niektre aplikacje
uywaj okrelonych buforw. Przykadowo, xterm korzysta tylko z bufora podstawowego.
adne dane skopiowane do bufora zaznacze (na przykad po uyciu kombinacji Ctrl+C
w procesorze tekstu) nie mog zosta wklejone w oknie xterm. Po uyciu kombinacji
Ctrl+F4 zamieniajcej bufory moliwe staje si wklejenie takiej zawartoci.

Automatyzacja zada
Istnieje pewna grupa zada czsto wykonywanych rcznie. Przykadowo, autor bardzo czsto
konwertuje pliki w formatach DOC oraz PDF na posta zwykego tekstu. Zamiast przechodzi
do powoki i uruchamia narzdzie pdftotext lub antiword za kadym razem, gdy trzeba przeprowadzi konwersj, lepszym rozwizaniem jest utworzenie zautomatyzowanego katalogu.
Program dnotify obserwuje dany katalog i oczekuje na jego zmian. Wymienion zmian
moe by utworzenie pliku, jego aktualizacja, zmiana nazwy lub usunicie pliku, modyfikacja praw dostpu lub wszystkie wymienione dziaania. Gdy nastpi jakakolwiek zmiana, narzdzie dnotify moe uruchomi skrypt. Autor ma skrypt, ktry konwertuje pliki w formacie DOC i PDF na posta zwykego tekstu, a monitorowany katalog jest umieszczony na
pulpicie. Korzystajc z programu dnotify, mona konwertowa pliki po prostu poprzez
umieszczenie ich w wymienionym katalogu znajdujcym si na pulpicie.
1. W pierwszej kolejnoci trzeba zainstalowa program dnotify oraz wszystkie
potrzebne narzdzia konwersji. W omawianym przykadzie konwersja bdzie
przeprowadzana za pomoc programw pdftotext oraz antiword.
W celu konwersji grafiki warto rozway instalacj pakietu netpbm. Wymieniony pakiet
zawiera programy, takie jak giftopnm, jpegtopnm, pnmtopng, pnmtogif oraz pnmtojpeg.
sudo apt-get install dnotify
sudo apt-get install xpdf-utils # Zawiera narzdzie pdftotext.
sudo apt-get install antiword

301

302

Cz III Usprawnianie wydajnoci


2. Nastpnie naley utworzy may skrypt konwertujcy wszystkie pliki w katalogu.
Na listingu 8.2 zosta przedstawiony skrypt autora o nazwie convert2text.
Zaprezentowany skrypt pobiera nazw katalogu i skanuje go pod ktem
wystpienia plikw w formatach DOC oraz PDF. Kady plik, ktry nie jest
dostpny w postaci zwykego tekstu, zostanie skonwertowany.

Listing 8.2. Prosty skrypt (convert2text) konwersji plikw na posta zwykego tekstu
#!/bin/sh
# Naley si upewni, e plik ma uprawnienia do uruchamiania: chmod a+x convert2text.
# ciek dostpu do pliku trzeba doda do zmiennej $PATH (na przykad sudo cp convert2text
/usr/local/bin/).
if [ "$1" = "" ] ; then
echo "Uycie: $0 katalog"
exit
fi
# Pobranie listy plikw znajdujcych si w katalogu.
find "$1" -type f |
while read Name ; do
# Przeprowadzenie konwersji na podstawie nazwy pliku.
case "$Name" in
(*.pdf) # Konwersja formatu pdf na tekst.
NameTxt="${Name%.pdf}.txt"
if [ ! -f "${NameTxt}" ] ; then pdftotext "${Name}" "${NameTxt}"; fi
;;
(*.doc) # Konwersja formatu doc na tekst.
NameTxt="${Name%.doc}.txt"
if [ ! -f "${NameTxt}" ] ; then antiword "${Name}" > "${NameTxt}"; fi
;;
esac
done

3. Kolejny krok to utworzenie monitorowanego katalogu:


mkdir $HOME/Pulpit/convert2text

4. Ostatni etap to uruchomienie programu dnotify. Naley poda skrypt convert2text


oraz wskaza monitorowany katalog. W przedstawionym poniej poleceniu
dziaaniem jest oczekiwanie na utworzenie pliku (opcja -C). Program dnotify
zmienia cig tekstowy '{}' na nazw katalogu.
dnotify -C $HOME/Pulpit/convert2text -e convert2text '{}'

Rozdzia 8. Wielozadaniowo
Po przeprowadzeniu opisanej procedury przecignicie lub skopiowanie dowolnego pliku
w formacie PDF lub DOC do wskazanego katalogu spowoduje utworzenie pliku tekstowego.
Utworzony plik tekstowy bdzie mia tak sam nazw jak oryginalny dokument, ale rozszerzeniem bdzie .txt. Przykadowo, plik o nazwie r08.doc zostanie skonwertowany na r08.txt.
Jeeli uytkownik uywa powoki, pliki mona skopiowa (cp) lub przenie (mv) do katalogu
$HOME/Pulpit/convert2text/ w celu wykonania automatycznej konwersji. Na rysunku 8.6 pokazano przykadowy katalog konwersji.

RYSUNEK 8.6. Automatyczna konwersja plikw za pomoc programu dnotify oraz katalogu convert2text
Jeeli Czytelnik podobnie jak autor czsto korzysta z katalogu convert2text, program dnotify
mona doda do programw uruchamianych przy starcie (menu System/Preferencje/Sesje/
Programy startowe). W ten sposb konwersja automatyczna bdzie dostpna natychmiast
po zalogowaniu. Ponadto dodanie opcji -b spowoduje uruchomienie narzdzia w tle:
dnotify -b -C $HOME/Desktop/ convert2text -e convert2text '{}'.

ledzenie projektw
Wiele rodowisk korporacyjnych i rzdowych wymaga od pracownikw ledzenia iloci czasu
powicanego na realizacj projektw. Przykadowo, podczas konsultacji autor odlicza czas
w pitnastominutowych odstpach. Autor pracowa rwnie w firmie, ktra wymagaa odliczania

303

304

Cz III Usprawnianie wydajnoci


czasu w szeciominutowych odstpach. W przypadku dzisiejszych systemw operacyjnych
wielozadaniowo jest zarwno bogosawiestwem, jak i problemem. Dobr stron wielozadaniowoci jest moliwo rwnoczesnego wykonywania wielu zada. Natomiast problemem jest ledzenie czasu powiconego pracy nad projektami podczas pracy nad wieloma
zadaniami (dwukrotne obcienie klienta jest nie do przyjcia). Jeeli ksigowo wymaga od
uytkownika ledzenia czasu pracy, wtedy Ubuntu jest bardzo uyteczne.

ledzenie czasu pracy nad projektami


Istniej rne pakiety umoliwiajce ledzenie czasu powiconego pracy nad projektami.
Niektre z nich to gnotime, gtimer, gtimelog, wmwork oraz worklog. Kady z wymienionych
pakietw pozwala na utworzenie projektu, wczenie i zatrzymanie zegara odliczajcego czas
pracy oraz atwe przeczanie si midzy projektami. Programy pozwalaj rwnie na ustalenie przedziaw czasu (od minuty do godziny) oraz wywietlanie podsumowa dotyczcych
oglnego czasu powiconego pracy nad projektem.
Autor zdecydowa si na program Gnotime Time Tracker (sudo apt-get install gnotime).
Po instalacji program jest dostpny z poziomu menu Aplikacje/Biuro/GnoTime Tracking Tool.
Oprcz moliwoci dodawania projektw oraz wpisw dziennika program pozwala rwnie
na okrelenie stawki w danym projekcie. Uytkownik moe take ustala poziom priorytetu
i wanoci poszczeglnych projektw. Na rysunku 8.7 zostao pokazane gwne okno programu gnotime. Dwukrotne kliknicie dowolnego zadania powoduje uruchomienie zegara.
Wpisy dziennika mog by dodawane w celu uatwienia ledzenia wykonywanych zada.

RYSUNEK 8.7. Gwne okno programu Gnotime Time Tracker

Rozdzia 8. Wielozadaniowo
Aplikacja gnotime moe generowa rne rodzaje raportw, obejmujcych szczegowy opis
czasu powiconego pracy nad projektem (zobacz rysunek 8.8) oraz rachunku (zobacz rysunek 8.9). Kady raport zawiera elementy, ktre mona klikn i wywietli menu pozwalajce
na dodanie nowych wpisw, adnotacji, zmian czasu i stawki itd. Wymienione raporty mona zapisa w formacie HTML, wyeksportowa na serwer WWW lub FTP bd wysa za
pomoc poczty elektronicznej.

RYSUNEK 8.8. Szczegowy opis czasu pracy nad projektem

Aplikacja gnotime nie jest doskonaa. Nie pozwala na poczenie czasu pracy wielu osb lub
eksport danych do arkusza kalkulacyjnego. Jednake program jest w zupenoci wystarczajcy
do ledzenia czasu pracy pojedynczej osoby. W celu ledzenia czasu pracy grupy osb warto
rozway uycie systemu ledzenia, takiego jak gforge.

ledzenie poziomu zuycia mocy procesora


W przypadku niektrych projektw konieczne jest ledzenie zuywanych przez nie zasobw.
Dwa najczciej ledzone i opacane zasoby to czas pracy procesora oraz powierzchnia dysku
twardego. Niestety, w Ubuntu brakuje eleganckich aplikacji graficznych pozwalajcych na
ledzenie zuycia czasu pracy procesora przez projekt. Zamiast tego pomiaru mona dokona

305

306

Cz III Usprawnianie wydajnoci

RYSUNEK 8.9. Rachunek wyszczeglniajcy godziny pracy nad projektem (hura, 10 dolarw w cigu 6 minut!)

za pomoc polecenia time. Wymienione polecenie ledzi rzeczywicie wykorzystany czas,


czas w przestrzeni uytkownika oraz czas systemowy (wykorzystany przez jdro). Przykadowo, polecenie time bash bdzie monitorowao polecenie bash (powok) i kady proces
utworzony przez bash. Po zakoczeniu dziaania powoki na ekranie zostanie wywietlone
odpowiednie podsumowanie:
$ time bash
# Wydanie kilku polece
$ exit
real
1m12.428s
user
0m0.292s
sys
0m0.588s

Powyszy przykad pokazuje, e cakowity okres uytego czasu wynis ponad minut, ale
wikszo stanowia bezczynno 0,588 sekundy w przypadku jdra oraz 0,292 sekundy
w przestrzeni uytkownika. Jeeli uytkownik chce okreli czas wykonywania danego procesu,
jego polecenie naley poprzedzi poleceniem time. Po zakoczeniu dziaania danego procesu
na ekranie zostanie wywietlone podsumowanie dotyczce wykorzystanego czasu.

Rozdzia 8. Wielozadaniowo

Polecenie time ma trudnoci z monitorowaniem tworzonych procesw. Jeeli program jest


zajty wykonywaniem zadania bardzo obciajcego procesor, time wywietli tylko cakowity
czas trwania procesu bez podziau na czas jdra i uytkownika. Ponadto po oddzieleniu
procesu od jego procesu nadrzdnego (na przykad przeznaczonego do uruchomienia za
pomoc polecenia at) polecenie time nie bdzie mierzyo czasu tak uruchomionej aplikacji.

ledzenie wykorzystania powierzchni dysku twardego


oraz limitw dyskowych
Stopie zuycia powierzchni dyskowej jest znacznie atwiejszy do mierzenia. Zaprezentowane
w rozdziale 7. polecenie df wywietla biece zuycie dysku, ale nie jest odpowiednie do
celw rachunkowych. Innym sposobem ledzenia stopnia zuycia przestrzeni dyskowej jest
instalacja pakietu quota. Wczenie systemu limitw dyskowych nie jest prostym zadaniem,
ale polecenia powoki umoliwiaj okrelenie przestrzeni dyskowej, ktr uytkownik moe
wykorzysta na danym systemie plikw.
Podczas uywania polecenia df w celu okrelenia przestrzeni dyskowej naley pamita, e to
tylko migawka. Moe wic upyn pewna ilo czasu midzy wykonaniem migawki a zmian
stopnia zuycia przestrzeni dyskowej.

Mimo e limity dyskowe wydaj si niepotrzebne w przypadku przecitnych uytkownikw


domowych, mog by bardzo uyteczne podczas ledzenia projektw. Limity pozwalaj na
ledzenie stopnia zuycia dysku twardego, naliczanie opat za kady megabajt oraz szybkie
wykrycie sytuacji, w ktrej objto projektu drastycznie wzrasta. Limity dyskowe mog
rwnie uniemoliwi procesom zapenienie dysku twardego. Przykadowo, domylna instalacja Ubuntu powoduje umieszczenie wszystkich plikw na jednej partycji. Jeeli zostanie
uruchomiony serwer poczty, uytkownik moe uzna za stosowne wczenie limitw dyskowych dla systemu poczty elektronicznej. Takie rozwizanie chroni przed moliwoci
zapenienia dysku ogromnymi wiadomociami pocztowymi (bd du liczb maych wiadomoci e-mail).

Zrozumienie limitw dyskowych


W systemie Ubuntu system limitw dyskowych pozwala na okrelenie limitw dla plikw,
dowiza oraz iloci przestrzeni dyskowej dla kadego uytkownika. Istniej zarwno mikkie, jak i sztywne limity oraz okres, w trakcie ktrego mona przekroczy przydzielony limit.
Wymienione limity mona ustawi dla uytkownikw oraz grup. W ten sposb dana grupa
moe wspdzieli pliki w ramach przydzielonego jej limitu.
Q Sztywne limity sztywny limit oznacza maksymaln wielko alokacji dla

uytkownika bd grupy. Przykadowo, po przydzieleniu 10 000 plikw nie


bdzie moliwe utworzenie adnego pliku, jeli przydzielona liczba zostanie
osignita. Jedynym sposobem bdzie wwczas albo usunicie starych plikw,
albo zgoda administratora na zwikszenie limitu.

307

308

Cz III Usprawnianie wydajnoci

Q Mikkie limity mikkie limity s uywane w celu ostrzegania uytkownikw.

Jeeli zostanie przekroczony przydzielony limit, rozpoczyna si okres, w trakcie


ktrego uytkownik musi usun pliki, tak aby zmieci si w przydzielonym
limicie. Jeeli ten okres wynosi siedem dni, uytkownik ma siedem dni na powrt
do przydzielonego mu limitu. Po upyniciu wyznaczonego okresu mikki limit
zostaje potraktowany jako twardy i uytkownik nie ma moliwoci tworzenia
nowych plikw lub modyfikacji istniejcych. Mikkie limity s naprawd
uyteczne w sytuacji, gdy uytkownik czasami przekroczy na krtki okres
przydzielony mu limit.
Q Limity dyskowe mikkie i twarde limity mog zosta ustalone na podstawie

powierzchni dysku twardego. Przykadowo, mikki limit uytkownika moe


wynosi 100 MB, a sztywny 110 MB. Mae systemy mog stosowa ograniczenia
podawane w megabajtach, podczas gdy wiksze mog operowa na gigabajtach.
Q Limity plikw ten limit pozwala okreli liczb plikw, ktr moe mie

uytkownik (bd grupa). Pliki zuywaj struktury inode (i-wze) obejmuje to


rzeczywiste pliki, pliki urzdze oraz dowizania do innych plikw. Mae systemy,
takie jak lokalne serwery poczty, mog wprowadza ograniczenia do kilkuset lub
kilku tysicy plikw. Z kolei olbrzymie repozytoria plikw mog dopuszcza
dziesitki tysicy plikw lub w ogle nie stosowa ogranicze dotyczcych liczby
plikw.
System plikw uywa struktur inode do przechowywania metadanych dotyczcych plikw.
Wymienione metadane obejmuj rzeczywist nazw pliku (poniewa nie znajduje si ona
wewntrz zawartoci pliku), prawa dostpu, znaczniki czasu oraz informacje o katalogu.

Wczenie limitw dyskowych


1. Pierwszym krokiem jest instalacja pakietu quota.
sudo apt-get install quota

2. Limity dyskowe s ustalane wzgldem systemu plikw. Edytujc plik /stc/fstab,


mona do systemu plikw doda opcje userquota i grpquota punktw
montowania. W omawianym przykadzie do systemu plikw Ubuntu (/dev/hda1)
zostay dodane limity uytkownika, natomiast dla drugiego dysku twardego
(/dev/hda4) dodano limity uytkownikw i grup. Po wprowadzonych modyfikacjach
plik /etc/fstab przedstawia si nastpujco:
# /etc/fstab: static file system information.
# device mount
fs
options
dump
proc
/proc
proc
defaults
0
/dev/hda1 /
ext3
defaults,errors=remount-o,usrquota 0
/dev/hda5 none
swap
sw
0
/dev/hdc /media/cdrom0 udf,iso9660 user,noauto
0
/dev/hdb4 /mnt/disk
ext3
defaults,usrquota,grpquota 0

pass
0
1
0
0
0

Rozdzia 8. Wielozadaniowo

Nie naley wcza limitw dla urzdze dziaajcych w trybie tylko do odczytu, na przykad
napdach CD-ROM. Poniewa uytkownik i tak nie ma moliwoci dodawania lub usuwania
plikw, stosowanie limitw jest bezcelowe. Podobnie urzdzenia wymienne, takie jak dyskietki
elastyczne bd dyski USB, zwykle nie powinny mie wczonych limitw.

3. Poniewa partycje s ju zamontowane, kad z nich naley odmontowa


i zamontowa ponownie, aby zostay zastosowane nowe opcje montowania.
Zmiany s zapisane w pliku /etc/fstab, a wic nie bdzie konieczne powtarzanie tego
procesu po ponownym uruchomieniu systemu. W omawianym przykadzie limity
zostay dodane do systemw plikw / oraz /mnt/disk, wic ponowne ich zamontowanie
wymaga wydania polece:
$ sudo mount -o remount /
$ sudo mount -o remount /mnt/disk
$ mount | grep quota # Sprawdzenie wynikw montowania.
/dev/hda1 on / type ext3 (rw,errors=remount-ro,usrquota)
/dev/hdb4 on /mnt/disk type ext3 (rw,usrquota,grpquota)

4. Zanim limity zostan wczone, naley sprawdzi systemy plikw pod ktem
wystpowania ewentualnych bdw (nawet jeli nie powinny zawiera bdw).
Do tego celu suy polecenie quotacheck. Parametr -augmv oznacza wszystkie
systemy plikw, limity wszystkich uytkownikw oraz grup, a take niemontowanie
partycji. W przypadku duych dyskw twardych proces sprawdzania moe zaj
kilka minut. Jeeli nie s stosowane limity dla uytkownikw, mona pomin
parametr -u, a parametr -g odnosi si do limitw grup. Uycie parametru -g bez
wczenia opcji grpquota dla punktu montowania spowoduje wygenerowanie
ostrzeenia, ale nie powoduje problemw.
$ sudo quotacheck -augmv
quotacheck: Scanning /dev/hdb4 [/mnt/disk] quotacheck: Cannot stat old
user quota file: No such file or directory
quotacheck: Cannot stat old group quota file: No such file or directory
quotacheck: Cannot stat old user quota file: No such file or directory
quotacheck: Cannot stat old group quota file: No such file or directory
done
quotacheck: Checked 10254 directories and 228748 files
quotacheck: Old file not found.
quotacheck: Old file not found.

Pierwsze uycie polecenia quotacheck -augmv spowoduje wywietlenie wielu


ostrzee dotyczcych nieistniejcych plikw. Wynika to z faktu, e system nie
zosta wczeniej sprawdzony. Po sprawdzeniu na dysku zostan utworzone dwa
pliki systemu limitw w wersji 2: /mnt/disk/aquota.user oraz /mnt/disk/aquota.group
(lub quota.user oraz quota.group, jeli jest uywana starsza wersja systemu limitw)
i wymienione bdy nie bd ponownie wywietlane.

309

310

Cz III Usprawnianie wydajnoci

Nawet jeli nie s wczane limity zarwno dla uytkownikw, jak i grup, system powinien
utworzy oba pliki. W przeciwnym razie niektre polecenia limitw mog powodowa
generowanie ostrzee.

5. Nastpnie mona ju wczy system limitw:


sudo quotaon -augv
Wydanie polecenia sudo /etc/init.d/quota start bdzie powodowao przeprowadzenie
sprawdzania (krok 4.) oraz wczenie systemu limitw (krok 5.).

Edycja limitw
Po wczeniu limitw mona je edytowa za pomoc polecenia edquota. Wymienione polecenie edquota -u pozwala na edycj limitw danego uytkownika. Podobnie edquota -g
powoduje edycj limitw grupy.
sudo edquota -u bill
sudo edquota -g users

Polecenie edquota uruchamia edytor i pozwala na okrelenie mikkich oraz sztywnych limitw
przestrzeni dyskowej (blocks) oraz plikw (files). Wywietlona zostaje kada partycja, na
ktrej zostaa wczona obsuga limitw. Polecenie wywietla wartoci biece, na przykad:
Filesystem
/dev/hda1
/dev/hdb4

blocks
68866148
31153944

soft
0
0

hard
0
0

inodes
247947
238603

soft
0
0

hard
0
0

Powysze dane wskazuj, e na urzdzeniu /dev/hda1 jest wykorzystanych okoo 65 GB danych, ktre uywaj 247 947 inodw. Natomiast urzdzenie /dev/hda4 uywa okoo 30 GB i
238 603 inody. Wywietlane dane informuj rwnie, e nie ma ogranicze. Zmiana i zapisanie wartoci limitw mikkich oraz sztywnych powoduj natychmiastowy skutek. Jeeli
nastpi przekroczenie limitu dyskowego, od razu zostan zastosowane przydzielone limity.
Domylny okres pozwalajcy na przekroczenie limitw wynosi siedem dni, ale mona go edytowa
za pomoc polecenia sudo edquota -t. Wymienione polecenie wywietla edytor wraz z biecymi ustawieniami dla kadego urzdzenia. Wywietlone wartoci mona zmodyfikowa:
Grace period before enforcing soft limits for users:
Time units may be: days, hours, minutes, or seconds
Filesystem
Block grace period
Inode grace period
/dev/hda1
7days
7days
/dev/hdb4
7days
7days
Podczas uywania polecenia edquota nie naley si przejmowa utrzymaniem prawidowych
odstpw midzy kolumnami. System sprawdza jedynie liczb kolumn oddzielonych spacjami,
a nie rzeczywist liczb spacji. Zapisanie zmian i ponowne wydanie polecenia edquota
spowoduje przeformatowanie kolumn.

Rozdzia 8. Wielozadaniowo

Raporty dotyczce limitw dyskowych


Po wczeniu obsugi systemu limitw dyskowych uytkownik moe generowa okresowe
raporty za pomoc polecenia repquota. Wymieniony raport moe zosta wygenerowany
w czystej postaci bd czytelnej dla czowieka (opcja -s).
$ sudo repquota -a
*** Report for user quotas on device /dev/hda1
Block grace time: 7days; Inode grace time: 7days
Block limits
File limits
User
used
soft
hard grace
used soft hard grace
---------------------------------------------------------------------root
-- 3953944
0
0
189921
0
0
nealk
-- 68866148
0
0
247947
0
0
postfix
-56
0
0
41
0
0
test
-28
0
0
8
0
0
*** Report for user quotas on device /dev/hdb4
Block grace time: 7days; Inode grace time: 7days
Block limits
File limits
User
used
soft
hard grace
used soft hard grace
---------------------------------------------------------------------root
-36628
0
0
192
0
0
nealk
-- 31153944 41153944 51153944
238603 59153944 61153944
postfix
-4
0
0
1
0
0
test
-32472
0
0
207
0
0
$ sudo repquota -as
*** Report for user quotas on device /dev/hda1
Block grace time: 7days; Inode grace time: 7days
Block limits
File limits
User
used
soft
hard grace
used soft hard grace
---------------------------------------------------------------------root
-3862M
0
0
190k
0
0
nealk
-- 67253M
0
0
248k
0
0
postfix
-56
0
0
41
0
0
test
-28
0
0
8
0
0
*** Report for user quotas on device /dev/hdb4
Block grace time: 7days; Inode grace time: 7days
Block limits
File limits
User
used
soft
hard grace
used soft hard grace
---------------------------------------------------------------------root
-36628
0
0
192
0
0
nealk
-- 30424M 40190M 49956M
239k 59154k 61154k
postfix
-4
0
0
1
0
0
test
-32472
0
0
207
0
0

311

312

Cz III Usprawnianie wydajnoci


Dziki poleceniu warnquota mona rwnie wygenerowa wiadomoci e-mail zwizane
z limitami dyskowymi. Domylnie wiadomo pocztowa jest wysyana do kadego uytkownika,
ktry przekroczy limit, a kopia kadej wiadomoci trafia take do roota. Ustawienia dotyczce
informacji wysyanych e-mailem mona zmieni w pliku /etc/warnquota.conf.
Podczas ledzenia projektw pod ktem zuywanej przestrzeni dyskowej autor zwykle tworzy
konto uytkownika dla danego projektu, a nastpnie wcza zadanie mechanizmu cron i generuje
raz dziennie (bd co godzin) raport dotyczcy konta uytkownika danego projektu (sudo
repquota -a | grep nazwa_uzytkownika_konta_projektu).

Podsumowanie
Ubuntu dostarcza wielu rnych opcji sucych do zarzdzania rwnoczenie dziaajcymi
aplikacjami. Gdy potrzeby uytkownika dotycz przeczania zada, zarzdzania opcjami lub
ledzenia projektw, do dyspozycji pozostaje wiele opcji. Za pomoc prostych skryptw
mona rozbudowa moliwoci schowka oraz utworzy katalogi automatyzujce pewne zadania.
Co najlepsze, uytkownik moe dosownie rozlicza czas powicony pracy nad projektem.

You might also like