You are on page 1of 22

Ksika o fotografowaniu.

Wydanie III rozszerzone


Autor: Andrzej A. Mroczek
ISBN: 83-246-1794-9
Format: A4, stron: 270

Ksika, ta powstaa z myl o wszystkich tych, ktrych fascynuje moliwo


utrwalania ulotnej rzeczywistoci za pomoc aparatu fotograficznego. Nie jest to jednak
suchy podrcznik, naszpikowany fachowymi terminami i skupiajcy si wycznie
na technicznych aspektach robienia zdj. To pasjonujcy, a zarazem rzeczowy wywd
dotyczcy sztuki fotografowania, a wic nadawania sensu powstajcym obrazom,
komponowania ich tak, by niosy ze sob jakie przesanie, wywoyway emocje.
Takie spojrzenie na istot dziaa artysty-fotografika oraz fotoamatora szczeglnie
cenne staje si dzi, w dobie powszechnej dostpnoci aparatw cyfrowych
i zalewajcej nas powodzi nijakich zdj.
Wrd licznych amatorw fotografii nazwisko autora Ksiki o fotografowaniu jest
obietnic najlepszej literatury fachowej. Kolejne, trzecie wydanie tej pozycji to nie lada
gratka dla wszystkich tych, ktrzy dostrzegaj rnic pomidzy zwykym trzaskaniem
fotek, a prawdziw sztuk fotografowania. Bez wzgldu na poziom Twojego
zaawansowania znajdziesz tu porady dotyczce wszystkich kluczowych aspektw
powstawania obrazu od wyboru odpowiedniego aparatu po zasady kompozycji,
fotografii krajobrazw, ludzi, architektury i wntrz. Ksika ta bdzie dla Ciebie
przede wszystkim rdem twrczej inspiracji oraz idei, ktre stoj za kadym
doskonale wykonanym zdjciem!

Wydawnictwo Helion
ul. Kociuszki 1c
44-100 Gliwice
tel. 032 230 98 63
e-mail: helion@helion.pl

O FOTOGRAFOWANIU

KRAJOBRAZW

rozdzia

KSIKA O FOTOGRAFOWANIU

eeli spojrze na krajobraz w sposb pozbawiony emocji lub sentymentu po to, aby
zobaczy jego rzeczywiste cechy fizyczne,
to widzimy jakie uksztatowanie terenu pokrytego rozmait rolinnoci, jakie obszary
napenione wod lub przez ktre woda przepywa,
zobaczymy te obiekty w stanie rzeczywicie naturalnym oraz miejsca, ktre uznajemy tylko za naturalne
i inne, przeksztacone dziaalnoci czowieka. A tego
wszystkiego, co widzimy, wicej ju nigdy nie zobaczymy, poniewa w wyniku wzajemnego uzaleniania
i oddziaywania nastpuj zmiany wygldu obiektw,
najszybciej zmieniaj si chmury, a przez to cay czas
zmienia si wygld krajobrazu.

W najbardziej nawet zurbanizowanym, uprzemysowionym i zdegradowanym krajobrazie, z ziemi ukamienowan betonowymi domami, poszatkowan
asfaltem, oplecion kablami przewodw energetycznych, w odpowiedni pogod wiosn czy latem, okoo
godziny dziewitej lub dziesitej, pojawi si na niebie
biaa, delikatna mgieka. Niedugo potem przemieni si w may oboczek i oczy uwanego obserwatora
zobacz cud narodzin chmury, obiektu naturalnego,
na ktrego powstanie, form i zachowanie czowiek
nie ma adnego wpywu.

Potem powstan kolejne chmury i krajobraz zmieni si, niektre czci krajobrazu bd teraz owietlone
socem, inne pokryte cieniem, co take nie jest stae,
bo plamy wiata i cieni zmieniaj ksztaty
i proporcje, przesuwaj si po terenie, cigle
ksztatujc jego oblicze. Artysta, ktry chcia
pokaza z wikszej perspektywy, na czarno-biaej fotografii ten nieludzki krajobraz,
Wrd wszystkich dziedzin fotografii artystycznej,
z czarnym, zabitym czerwonym filtrem niea jest ich przecie wiele, tylko jedna: fotografia krabem, straci na to szanse, bo nie wsta dostajobrazw, zaley tak cile od pogody, e daje ona
tecznie wczenie rano, gdy nie byo jeszcze
lub zabiera szanse na wykonanie interesujcych zdj.
chmur na niebie. Soce miao czas nagrza
ziemi, wzbudzio termik i teraz ju hasaj
po nim biae cumulusy. Jeeli fotograf nie zrezygnuje, musi przyj wczeniej nastpnego

154

ROZDZIA 8. O FOTOGRAFOWANIU KRAJOBRAZW

dnia, a gdy pogoda si zmieni z dnia na dzie, bdzie


musia odczeka, a nastanie kolejny wy i znw zawieje czystym powietrzem, co nastpi moe za miesic,
albo za p roku lub dopiero w nastpnym.
Kto inny, w innej czci wiata, moe sta na podecie,
w miejscu zaznaczonym w reklamowym folderze,
przed nim tablica: Std zrobisz najpikniejsze zdjcie
w swoim yciu, i porwnywa to, co widzi na fotografii w folderze, z tym, co ma przed oczami. Wszystko
jest na swoim miejscu. Jest jezioro, na jeziorze wysepka, na wysepce kociek, jezioro otaczaj gry, gry
s poronite lasem, za grami szczyty skalne sigajce
samego nieba. Wszystko, co w kto widzi na zdjciu,
widzi take przed sob, ale nic z niczym si nie zgadza,
bo cho wszystko jest tym samym, wyglda zupenie
inaczej, zupeniej zwyczajnie, a na fotografii wyglda
bajecznie, wrcz fantastycznie.

Zdjcie we mgle?
Tym razem to nie mga, lecz przelewajca si przez grzbiet grski chmura
daa dobr okazj do wykonania fotografii z sylwetk kocioa w tle.
wiato byo biae, o barwie wiata dziennego, tyle tylko, e owietlenie
sabsze. Jedyne, o co naleao zadba, to to, aby zdjcia nie przewietli,
aby zachowa delikatn szaro ta.

Aparat
Pentax 67. Obiektyw SMC Makro-Takumar 6 ~ 7 135 mm f/4,0.

Gdyby, zawiedziony wczasowiczu przyjecha w to


miejsce trzy lata wczeniej i dzie w dzie, jeszcze
przed witem, przychodzi na ten specjalnie dla ciebie przygotowany punkt widokowy, mgby zaprzyjani si z fotografem, ktry take przychodzi z aparatem, ze statywem. Za ktrym razem, dziesitym,
dwunastym, mgby podziwia baniowy cud przedwitu, co nieporwnywalnie wspanialszego ni barwy
fotografii, ktre ci uwiody. Ale nie bye tego dnia
przed witem w tym miejscu, wic tego krajobrazu,
jaki wtedy pogoda wyczarowaa, nie zobaczye i nigdy nie zobaczysz. Masz zdjcie ciesz si.
Napisaem wczeniej, e fotografowanie krajobrazw
podobne jest do zbierania grzybw, i nie wycofuj si
z tego porwnania. Mamy dowiadczenie grzybiarzy,
wiemy, o jakiej porze i gdzie szuka naszych grzybw,
ale tylko od czasu do czasu mamy szczcie i trafiamy
we waciwe miejsce, w odpowiedni pogod i por,
aby zrobi naprawd dobr fotografi krajobrazu.
W tej dziedzinie fotografii, jak jest pejza, pogoda
odgrywa naprawd pierwszorzdn rol. Bez wilgoci
w powietrzu i mrozu nie powstanie szad i nie zrobimy
fotografii krajobrazu w zachwycajcych bielach; bez gstej mgy o wicie nie sfotografujemy drzewa, za ktrym

Wymarzona pogoda
Czyste bkitne niebo, drzewa w biaej szadzi, lekki mrz wymarzona pogoda na wasanie si po polach i zagajnikach, aby pofolgowa
sobie i fotografowa do upojenia. Mona fotografowa z daleka, mona
z bliska, przyroda demonstruje swoje pikno. Nawet porzucone puszki
po piwie i butelki po wdce schoway si pod niegiem, aby nie psu
pikna i radosnego nastroju.

Aparat
Canon PowerShot G2. Obiektyw Canon Power Zoom 7 ~ 21 mm f/2,0
~ 2,5. ISO 50. Przysona obiektywu f/8. Do ustawienia balansu bieli
skierowaem aparat na owietlon socem powierzchni niegu.

schowane soce maluje promieniste cienie rozchodzce si we wszystkich kierunkach; bez autentycznej burzy nie pokaemy na fotografii grozy nawanicy, potnych topoli uginajcych si pod naporem wiatru.
Pisz o tym, aby przekona, e warto interesowa si
nie tylko sprztem fotograficznym i sposobami jego
wykorzystania, ale take pogod, bo pisz dla fotografw, ktrzy na krajobraz powinni patrze na swj wasny sposb. Dla wikszoci ludzi w krajobrazie nie ma
adnych zmian, pki nie wyrn lasu, nie zbuduj autostrady albo nie postawi nowego supermarketu. Ludzie patrzc na krajobraz, nie widz supw, drutw,
stacji przekanikowych stojcych jedna obok drugiej
i innych mieci, ktre degraduj najpikniejsze fragmenty ojczystego krajobrazu dla fotografa, ktry
musi patrze obrazami, sama zmiana kierunku padania wiata czy jego barwy ju jest zmian krajobrazu, a to, co dzieje si ponad horyzontem, co zajmuje
czsto trzeci cz powierzchni obrazu, zmienia
obraz krajobrazu w sposb cigy i radykalny. Widzie

155

KSIKA O FOTOGRAFOWANIU

to musia kady pejzaysta, ale by tylko jeden, Tadeusz


Sumiski, ktry w tym, co dzieje si cigle nad ziemi, co dzieje si nad naszymi gowami, na niebie,
dostrzeg osobny, rny od wszystkich innych, fascynujcy temat i przedstawi go w duej wystawie fotografii artystycznych powiconej chmurom.
Wiosn, a take latem, gdy po dniach sotnych i szarych nadchodzi wy, gdy cinienie wybija si wysoko ponad tysic hektopaskali, a niebo, oczyszczone
nie tylko z chmur, ale i z pyw, staje si cudownie
niebieskie, wszyscy odczuwaj przypyw energii pobudzajcej do dziaania, fotografowie take. Takich dni
w Polsce jest jednak tylko kilka, najwyej kilkanacie

Jesieni po deszczu
Przyson obiektywu nastawiem tak, aby gbi ostroci obj jedynie
gazie z czerwonymi limi, z kroplami wody, a drzewa na drugim
planie, ca dolin i las z oparami w oddali zostawi w takiej nieostroci,
aby dao si rozrnia szczegy, jednak eby nie tworzyy konkurencji
z obiektami pierwszego planu. Zblienia s czsto bardziej interesujce
ni rozlege plany.

Aparat
Canon EOS 30D. Obiektyw EF 24 ~ 105 mm f/4L IS USM. Tryb nastawiania
ekspozycji: preselekcja przysony Av. Czuo aparatu: ISO 400. Migawka:
1/20 s. Aktywna stabilizacja obrazu. Przysona obiektywu: f/8,0. Pomiar
ekspozycji: wielosegmentowy. Ekwiwalent ogniskowej obiektywu:
104 mm. Tryb zapisu obrazu: RAW. Styl obrazu: Standard. Ustawienia
wasne: kontrast: 1, ostro: 5, nasycenie barw: 1. Przestrze kolorw:
AdobeRGB.

156

w cigu roku. Ale gdyby mona byo ustali procentow liczb zdj z niebem niebieskim, fotografii wykonanych w tak wanie pogod, ich przewaga byaby taka sama, jak przewaga zdj maych, 1015 cm,
nad fotografiami duych rozmiarw, czyli absolutna.
Bywa, e fotograf musi czeka na tak wanie pogod, na przykad wtedy, gdy trzeba sfotografowa
jaki obiekt z wikszej odlegoci i uy do zdjcia teleobiektywu o maym kcie obrazu. Mona to zrobi
dobrze tylko pierwszego dnia po nastaniu wyu z czystym powietrzem arktycznym. Wtedy niebo nad horyzontem, a tylko ta cz nieba wystpi na fotografii,
bdzie niebieskie. Ju nastpnego dnia ma barw bardziej wyblak, bo powietrze zostanie nasycone par
wodn, a w kolejnych dniach, cho nad gow cieszy
bdzie jeszcze pikny bkit, to nad horyzontem kolor
nieba zmtnieje od pary wodnej i zbrunatnieje od pyw przemysowych, w rezultacie obiekt fotografowany bdzie mia brzydkie to.
Prosz zwrci uwag na fotografi kocioa w Gliczarowie Grnym zamieszczon w rozdziale trzecim o filtrach
fotograficznych. Jest posadowiony na wskim, ale wysokim grzbiecie gry rwnolegej do doliny Poroca. Przy
dobrej pogodzie widok rozciga si tam z jednej strony
na Tatry i Zakopane, z drugiej na Gorce. Ale co to znaczy, dla fotografa, dobra pogoda? Jeli traktuje si koci jak obiekt architektoniczny, warto pokaza go na tle
otoczenia i w tym przypadku dobr jest pogoda z najlepsz widzialnoci, z najbardziej czystym powietrzem.
Przy innym zamiarze fotografa dobra pogoda moe by
taka, gdy chmura przepywa przez grzbiet gry, co

ROZDZIA 8. O FOTOGRAFOWANIU KRAJOBRAZW

jest na pierwszym planie, co na drugim przykrywa gsta mga i wida tylko sylwet obiektu.
Jeli na miejscu fotografowania trzeba by koniecznie
w pogod odpowiedni do tematu fotografii, pomocne s komunikaty meteorologiczne. Prognozy pogody
podawane w telewizji s jednak dla fotografw-pejzaystw mao przydatne, poniewa gdy prezenterka mwi
o dobrej pogodzie, mwi o pogodzie dobrej do opalania,
do plaowania, a jedyne wiarygodne informacje to nazwa
firmy, ktra prezenterk odziaa, i drugiej, jeszcze waniejszej, ktra prognoz pogody raczya sponsorowa.

Zwiastuny zmiany pogody


Najbardziej uyteczne, bo wiarygodne, w takim oczywicie zakresie, w jakim prognozy pogody mog
by wiarygodne, s 48-godzinne prognozy numeryczne Interdyscyplinarnego Centrum Modelowania
Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego ICM UW, dostpne w Internecie:
http://prognoza.icm.edu.pl, oraz prognozy pogody
dla gmin pod adresem: http://meteowap.icm.edu.pl.
Obejmuj najwaniejsze czynniki ksztatujce pogod: temperatur, wilgotno, opady deszczu czy niegu, cinienie powietrza, prdko i kierunek wiatru,
zachmurzenie w podziale na wysokie, rednie i niskie,
mgy, widzialno warto take przeczyta codzienny komentarz synoptyka.
Z prognoz 24-godzinnych, z dynamicznym obrazem
satelitarnym chmur nad ca Europ: www.sat24.com,
mona zorientowa si w sytuacji nad kontynentem
i przewidzie zmian pogody w Polsce za niedugi
czas, a klikajc nazw naszego pastwa, mona uzyska na ekranie komputera dynamiczny obraz dokonujcych si zmian pogody na obszarze Polski.
Fotograf-pejzaysta jest silnie uzaleniony od pogody nie tylko dlatego, e pogoda ksztatuje krajobraz,
ale take z tego, naprawd wanego powodu, e przebywajc najczciej samotnie na odludziu, sam sobie
musi zapewni bezpieczestwo, a take ochroni cenny

sprzt fotograficzny przed moliwoci zniszczenia. Podczas gwatownej ulewy, wyadowa atmosferycznych
i silnego spadku temperatury lepiej nie da si zaskoczy na otwartej przestrzeni, a tym bardziej w grach.
Poniewa dostp do Internetu nie wszdzie jest moliwy, warto mie choby elementarn umiejtno przewidywania pogody na podstawie obserwacji zjawisk
atmosferycznych, a nie tylko blu w kociach. Kade
dziecko na wsi, idc rano do szkoy, moe przewidzie,
jaka bdzie w tym dniu pogoda, wystarczy, e spojrzy na buty: zawilgocone ros, znaczy, e bdzie pogoda pikna; natomiast obuwie suche, cho maszerowao wawo przez traw, przepowiada, e moe
w cigu dnia pada. Mieszkaniec Warszawy, spogldajc na buty w drodze do pracy, moe stwierdzi tylko
jedno: mia szczcie, e nie wdepn w psi kup.
Mieszkacy miast maj bardzo ograniczone pole obserwacji zjawisk atmosferycznych. Czasem przez cae

Chmury maszeruj gsiego


I zapowiadaj pikn, soneczn pogod przez cay dzie. Fotografowa
w tak pogod atwo, ale w plenerze, gdy trzeba na zdjciu uj jaki
sztafa rolinny z bliska, trzeba wykaza si cierpliwoci. To pogoda wietrzna, na wysokoci kilkuset metrw wiatr jest spory, wida to na zdjciu,
bo ledwie si chmura zbudowaa, ju zostaa odsunita przez wiatr i powstaje kolejna. Przy ziemi wietrzyk moe by may, ale przesuwajce si
chmury pobudzaj powietrze, zakrcaj nim, a wtedy trzeba poczeka,
a wir odejdzie i powietrze si uspokoi. W pogod wietrzn nie wystarczy
dobra czas otwarcia migawki do ogniskowej obiektywu, gdy fotografowany obiekt jest blisko aparatu, trzeba uwzgldni take t odlego,
a przy zdjciach makro skutecznie osoni fotografowany obiekt.

Aparat
Canon EOS 30D. Obiektyw EF 24 ~ 105 mm f/4L IS USM. Tryb nastawiania
ekspozycji: preselekcja przysony Av. Czuo aparatu: ISO 100. Migawka:
1/125 s. Przysona obiektywu: f/13. Pomiar ekspozycji: wielosegmentowy. Ekwiwalent ogniskowej obiektywu: 38,4 mm. Tryb zapisu obrazu:
RAW. Balans bieli: Daylight. Styl obrazu: Standard. Ustawienia wasne:
kontrast 0, ostro 3, nasycenie barw 0. Przestrze kolorw: sRGB.

157

KSIKA O FOTOGRAFOWANIU

sce, czy w Maopolsce, na Podkarpaciu. W lesie, zaraz


po deszczu, w czasie mawki, mona wykona interesujce fotografie, trzeba tylko zabezpieczy aparat
i obiektyw przed zamoczeniem. W grach jest z jednej
strony lepiej, z drugiej gorzej. Lepiej, bo po niezbyt ostro widocznych zboczach snuj si leniwie adne pasma biaych obokw zapowiadajcych dalsze opady
deszczu ale gdy wemie si co na pierwszy plan,
wtedy moe powsta interesujca fotografia. Gorzej
jest wtedy, gdy cikie i grube chmury deszczowe dopyn do gr, staj wtedy przed wysok zapor i musz
zrzuci z siebie sporo wody, zanim uda si im przepyn na drug stron czekajc na popraw pogody,
mona straci cierpliwo.
Jaskki na lotnisku
Te pikne szybowce to wyczynowe Jaskki, dawniej sawne, bo na nich
polscy piloci zdobywali mistrzostwa wiata i poprawiali wiatowe rekordy,
ale nie o szybowce na tym zdjciu chodzi, a o chmur nad nimi, piknie
wypitrzon, sigajc szczytem kilku tysicy metrw. Niejedna Jaskka
wychodzia z takiej chmury nie gr, a doem, z poamanymi skrzydami.
Bo to bardzo grona chmura, nagromadzia gigantyczn energi, nie trzeba wielu godzin, a zacznie si przemienia w chmur burzow, potem
haasowa grzmotami, biczowa ziemi gradem, strzela piorunami.
Z oddali wyglda jednak wspaniale.

Gdy jednolicie ciemnoszara powoka chmury zaczyna si rozrywa, a nad ni, na bkicie nieba wida nadal
wysokie pierzaste chmury, rado na popraw pogody jest jeszcze przedwczesna, ale powstaj moliwoci

Aparat
Start B. Obiektyw Euktar 75 mm f/4. Film Fotopan F. Filtr pomaraczowy.

tygodnie nie maj okazji, aby zobaczy horyzont,


a niebo widz tylko nad gow, w ramach ustalonych
na wiele lat przez wysokie budynki. Ale i na takim maym obszarze nieba zawsze co wida poza gawronami
i jeykami, migajcymi wysoko po niebie.
Wida na przykad cienkie warstwy jasnych, prawie
przezroczystych chmur, przez ktre przewieca soce, chmur przesuwajcych si leniwie lub szybko,
a zawsze bardzo wysoko ponad innymi chmurami,
albo po bezchmurnym niebie. Maj rozmaite formy:
s jak jasne pasemka cignce si od horyzontu; albo
wygldaj jak pirka lub jak mae kbuszki delikatnej
wczki jakby nie czaroway swoimi ksztatami, wr zmian pogody na kiepsk. Jeli sigaj ju od horyzontu po przeciwlegy horyzont, to znaczy, e zaczy napywa poprzedniego dnia i nastpnego pojawi
si chmury nisze, szare, a potem jeszcze niej pynce
i najpierw zacznie kropi, potem pada i z przerwami
deszcz bdzie sipi i pada przez nastpnych par dni.
Tak pogod awiatorzy okrelaj jako nielotn, nawet
wrble wol chodzi wtedy piechot, ni lata. A jaka
jest dla fotografw-pejzaystw? To zaley, gdzie si
znajduj i co chc fotografowa. Na nizinie sprawa marna, chyba e jest w pobliu dobry las, nie taki
jak na Mazowszu, ale na przykad jak w Wielkopol-

158

Chmury bez potencji


Zdjcie tych chmur wykonaem w bardzo ciepy, wiosenny dzie, przed
godzin pitnast. O tej porze chmury kbiaste pitrz si ju wysoko, przechodzc potem w chmury burzowe, a te na zdjciu, paskie,
kapciate, bez nagromadzonej energii, bd si snuy w tej formie
a do popoudnia, potem zaczn si rozpywa i zanika. Z tych chmur
nie bdzie ani burzy, ani deszczu, co najwyej rzuc cie, przeszkadzajc
fotografom. Do dekoracji nieba kiepsko si nadaj. Zdjcie wykonane
zostao aparatem cyfrowym jako monochromatyczne, z ustawieniem
filtra czerwonego na maksimum niewiele to dao w porwnaniu
ze skutecznoci dziaania takiego filtra przy fotografowaniu na filmie
czarno-biaym. Przyciemniem niebo na komputerze.

Aparat
Canon EOS 30D. Obiektyw EF 24 ~ 105 mm f/4L IS USM. Czuo aparatu:
ISO 200. Migawka: 1/250 s. Przysona obiektywu: f/16. Ekwiwalent ogniskowej obiektywu: 88 mm. Tryb zapisu obrazu: RAW. Przestrze kolorw: sRGB.

ROZDZIA 8. O FOTOGRAFOWANIU KRAJOBRAZW

interesujcego fotografowania, tyle e krtkotrwae,


bo jeszcze bdzie pada deszcz, cho z przerwami.
Najwyej przemieszczajce si chmury: pierzaste,
wstkowe, kbuszkowe, pdzone wiatrem na wysokoci siedmiu czy omiu tysicy metrw, to chmury nie z pary wodnej, ale z krysztakw lodu i takie
zawsze zapowiadaj zmian pogody. Okres zmiany
pogody daje jednak znacznie wiksze szanse na wykonanie interesujcych fotografii pejzay ni stabilna, adna, soneczna pogoda, ktra daje niewiele
rnicych si obrazw tego, co dzieje si na niebie:
chmurki, chmurki, byle jakie, paskie jak naleniki,
wszystkie prawie takie same.
W dobr dla fotografw, take soneczn i ciep pogod okoo godziny 10 niektre obszary s ju tak
silnie nagrzane przez soce, e powoduj powstanie termiki, czyli ruchu ciepego powietrza w gr.
Na wysokoci okoo 800 metrw, czasem troch wyej,
w ozibionym o osiem lub dziewi stopni Celsjusza
powietrzu nastpuje przeksztacenie wilgoci w par
wodn i rodzi si biaa chmurka, ktra przemieszcza si, popychana lekkim wiatrem. Na uwolnionym
przez ni miejscu powstanie nowa chmurka i w niedugim czasie fotograf ma przed oczami szereg wypitrzonych chmur, podajcych jedna za drug. Dawniej mona byo zobaczy krce pod nimi szybowce,
nowe konstrukcje maj teraz tak du doskonao,
e szybownicy, pdzc przed siebie, tylko zwalniaj
pod kolejnymi chmurami i trudno ich spostrzec.
Jedne chmury odpywaj z wiatrem, inne wiatr nanosi
i warto, fotografujc, kontrolowa sytuacj. Jeeli przypywaj chmury kbiaste, ale niezbyt wysokie, jakby oklapnite, to taka pogoda powinna utrzyma si
do popoudnia, a chmury bd zanika i rozpyn si
w powietrzu cakowicie. Nie jest to najbardziej atrakcyjna z moliwych dekoracja krajobrazu, ale za to cay dzie

bdzie soneczny, z przerwami na ochodw cieniu kolejnych chmur, bdzie oglnie przyjemnie i bez deszczu.
Mona fotografowa, mona si te opala, i na lody.
Jeeli jednak chmury kbiaste nabieraj charakteru,
pczniejc, wystrzeliwuj w gr wysokimi wieycami, to fotografujc, mona zastanawia si, ile te taka
wielka chmura moe way, ale lepiej zwraca uwag,
w ktr stron ten potwr zmierza. Najlepiej, kiedy przechodzi bokiem, po stronie nasonecznionej, mamy wtedy szanse bezkarnie obserwowa cay grony spektakl
i robi zdjcia pejzau ze wspaniaymi chmurami burzowymi, z chmurami na tle innych chmur, sama rado.
Pocztek burzy termicznej nastpuje jednak czsto nieoczekiwanie i zaskakuje, a powinnimy umie
pocztek burzy przewidzie. Pocztek zazwyczaj
jest taki, e najwyej wypitrzona wiea chmury zaczyna jakby dymi i wiatr znosi na bok co na ksztat
welonu, skadajcego si jednak nie z pary wodnej,
a z lodu lub niegu. Widok moe by te inny, jeszcze
bardziej dla fotografujcego atrakcyjny: szczyt chmury rozpaszcza si w ksztat gigantycznego kowada,
a pod jej ciemn podstaw pojawiaj si ciemniejsze

Pka lodowa czapa


Nie zdyem sfotografowa tej chmury w sytuacji, w ktrej szczyt wysoko wypitrzonego cumulusa owinity by od gry lodowym, wirujcym
welonem, a poszczeglne wieyce, widoczne wewntrz lodowej czapy,
usioway go przebi. Musiaem pobiec do domu po aparat, a gdy ju
zaczem fotografowa, sytuacja bya taka, jak na zdjciach: lodowy
welon zosta przebity i chmura wchodzia w faz burzow. W kilkanacie
minut pniej rozpocza si gwatowna ulewa z piorunami.

Aparat
Praktica LLC. Obiektyw 50 mm f/1,8. Filtr czerwony. Film Fotopan F.

159

KSIKA O FOTOGRAFOWANIU

jeszcze smugi, to ulewny deszcz albo grad spadajcy


na ziemi rozpoczyna si, widowiskowe z oddali, ale nieprzyjemne na miejscu, oberwanie chmury.
Wida byskawice, po sekundach sycha gromy, burza rozptuje si w najlepsze, na nasze szczcie nie
nad naszymi gowami i aparatem.
Jeeli nie mamy takiego szczcia i chmura burzowa
idzie w naszym kierunku, to trzeba pilnie poszuka
miejsca, w ktrym mona burz przeczeka. artw
z burzami nie ma, z piorunami tym bardziej, a znajdujc si pod chmur burzow, nie widzimy, co dzieje si
na jej szczytach, i nie moemy niczego przewidzie.
Lepiej zawczasu znale sobie miejsce przed ulew
i wyadowaniami atmosferycznymi.

Pioruny fascynuj, pioruny zabijaj


Pioruny fascynuj wielu fotografw i wielu je fotografuje. Jeeli fotografuj z okna mieszkania, s wtedy bezpieczni, cho fotografie wykonane w nocy, w miecie,
najczciej nie daj powodw do szczerych zachwytw.
Bardzo prosz nie traktowa tego, co mona tu przeczyta, jako zacht do naladowania, ale widziaem
fotografie burz z piorunami fascynujce. Przedstawiay krajobrazy pod wieczr, ju o zmroku, ale jeszcze
nie w ciemnoci, z wielkimi chmurami burzowymi,
w ktrych byy byskawice, owietlajce te chmury
od rodka. Nie wiem, jak te zdjcia zostay zrobione,
ale na fotografii wida byo wntrze chmur, a nie tylko
jednolite jasne zygzaki wyadowania pioruna. Co podobnego widziaem kiedy w witej Lipce, gdy przez
ciemnoszary filtr patrzyem na modego cumulusa,
przez ktrego przewiecao soce wida byo wntrze chmury, ale to nie to samo.
Gdy zblia si burza, rozsdek musi wzi gr nad zapalczywoci artysty. Musi!
W USA, gdzie cyklony, tornada i burze termiczne
wyrzdzaj powane szkody, badania nad wyadowaniami atmosferycznymi prowadzi wiele orodkw
naukowych, take NASA. Amerykanie, ktrych stacje
meteorologiczne notuj kadego roku wiele milionw wyadowa elektrycznych w atmosferze, podaj, e wikszo z nich to wyadowania w chmurach
lub midzy chmurami, byskawice. Stwierdzili jednak
take, e pioruny w wikszoci przypadkw uderzaj
w ziemi nie w jednym, a w dwch lub nawet wicej
miejscach jednoczenie, odlegych od siebie o kilkadziesit nawet metrw, a co waniejsze, skorygowali
odlego bezpieczestwa od burzy. Dawniej sdzono, e wynosi ona kilka kilometrw, teraz podniesiono j do kilkunastu kilometrw, poniewa notuje
si poraenia piorunami od burz odlegych nawet
o 15 kilometrw.
adna fotografia nie jest warta osobistego kontaktu
z piorunem.

160

Dowiadczenie innych poucza, aby podczas burzy nie


sta, ani nie chodzi w terenie otwartym, nie nosi statywu i nie prowokowa uderzenia piorunem, nie chowa si te pod drzewem. Burze lokalne, termiczne,
wystpujce od czerwca do sierpnia, powstaj zawsze
w godzinach popoudniowych, bo chmura potrzebuje sporo czasu, aby zgromadzi tyle energii, ile trzeba,
aby potem szale. Mona zatem chmur burzow zauway na tyle wczenie, aby, jeeli nie przechodzi bokiem, znale dobre miejsce do bezpiecznego ukrycia
si, choby w szopie, pod jak wiat albo u kogokolwiek
w wiejskim domu. Gorsza sprawa z burzami frontowymi.
Front burzowy nie przejdzie bokiem, bo rozciga si
na przestrzeni kilkuset, a nawet tysica kilometrw,
a co gorsza, ma charakter bardzo dynamiczny, jak si
go dostrzee, to niedugo potem jest ju w pobliu.
Ale mona te si ustrzec skutkw, jeeli zapa do robienia fotografii nie wemie gry nad zdrowym rozsdkiem, o co do trudno, bo obraz, ktrym front burzowy dopenia krajobraz, bywa fascynujcy.
Wszystko zaczyna si w miar dobrze. W miar, bo cho
powietrze jest przejrzyste, co zachca do fotografowania, to jest te bardzo gorco i nieprzyjemnie, bo parno, koszula si lepi od potu. Wysoko, na czystym jesz-

Chmury frontu burzowego


Zwiastunem nadchodzcej zmiany pogody s pierzaste i barankowe
chmury lodowe nadcigajce najczciej z zachodu, na duych
wysokociach, omiu do dziesiciu tysicy metrw nad ziemi. Za nimi
poda taki walec chmur, jaki wida na zdjciu, rozcigajcy si czasem
od horyzontu po horyzont. Warto wtedy zacz fotografowa, bo to, co
dzieje si potem na niebie, tworzy doskonae to do fotografii pejzay.
A potem mona odpoczywa przez kilka dni, bo pogoda staje si marna,
deszczowa, ponura.

Aparat
Pentax 67. Obiektyw SMC Pentax 67 45 mm f/4,0. Pomiar wiata
punktowy metod IRE najjaniejszego miejsca na chmurach nad lasem.
Filtr czerwony Cokin 002P.

ROZDZIA 8. O FOTOGRAFOWANIU KRAJOBRAZW

cze niebie, przemieszczaj si smugi, welony, pierza


chmur lodowych, a co charakterystyczne: przemieszczaj si bardzo szybko, ich ruch widoczny jest goym okiem, a na caej szerokoci horyzontu pojawia
si wielki walec chmur kbiastych. S jeszcze daleko,
wic wygldaj interesujco, tym bardziej, e maj
ciemn podstaw podkrelajc ich urod nic tylko
fotografowa.

wszystkie siy i wyj ponad warstw mgy, czasem,


jak na Orawie, wystarczy wej na poblisk grap,
aby znale si w socu, pod bkitnym, czystym niebem, z widokiem na wystajce z grubej warstwy mgy
niskie pagrki i Babi Gr wystajc nad horyzontem
w oddali. Wiele wspaniaych fotografii, wykonanych
w zotych promieniach wschodzcego soca, powstao z sumy wiedzy i determinacji: fotograf spakowa
niezbdny sprzt pnym popoudniem, poszed spa
razem z kurami, wsta za w nocy, zjad szybko przedwitek i ruszy szlakiem w gry, przez zniechcajc go,
oblepiajc ze wszystkich stron, gst mg. Gdy w kocu wyszed ponad warstw mgy, mia przed oczami
krajobraz, o ktrym kady leniwy moe tylko pomarzy.

Niedugo potem pojawiaj si jednak take ciemne


niskie chmury, rozrniane ju na tle tego gigantycznego wau chmur wysokich, kbiastych, sceneria fantastyczna, ale lepiej robi ostatnie zdjcie i zwiewa
w bezpieczne miejsce, bo po niedugiej ciszy, bez jakiegokolwiek wiatru, zrywa si gwatowna burza, wichura amie sabsze drzewa, w lesie wyrywa je razem
z korzeniami, wal pioruny, oguszaj grzmoty, rozpoczyna si ulewa z wydajnoci 20 albo 30 litrw wody
na metr kwadratowy; potem zwodniczy okres spokoju
i od nowa, i znw to samo, a przez dziury w chmurach nie wida ju lodowych chmur na niebie. Front
burzowy odchodzi, niebo jest czyste, powietrze rzekie, chodne. Rano, po nocy bezchmurnej, bdzie rosa
i pikna pogoda cay dzie.

Co roku, jesieni, nie tylko w Polsce, gwatownie ronie


aktywno fotografw, bo niezalenie od umiejtnoci
i aspiracji fotografowanie pejzay to take spora
przyjemno, a wikszo z nas, kiedy tylko pomyli
o jesieni, gotowych jest uy dwch okrele: zota polska jesie oraz babie lato. Oba zdominoway nie tylko
nasze wyobraenie o tej porze roku, ale wywouj take
oczekiwanie na co, co nas jeszcze w przyrodzie zachwyci przed nadejciem dni sotnych, szarych, zimnych.

Warto patrze prosto w gr na obecno i zachowanie


chmur lodowych, warto te patrze na zachody soca.
Gdy niebo bezchmurne, czerwony zachd soca zapowiada dobr pogod nastpnego dnia. Gdy zachodzcemu socu towarzysz niskie, czerwono zabarwione
chmury, noc moe spa deszcz. Jeli soce podczas
zachodu wieci jaskrawo, to szykuje si zmiana pogody.

Zota polska jesie, z jej kilkudniowymi okresami wyowej pogody, z czystym niebem o barwach kontrastujcych wspaniale z brzozami zoccymi obrzea ciemnych, sosnowych lasw, z bukami barwicymi
stoki gr, wywouje powszechn ochot zapamitania
tych widokw na zawsze przez zakonserwowanie ich
na fotografiach.

W nocy, gdy Ksiyc w peni, take mona zaobserwowa zmian pogody. Ksiyc w aureoli, albo otoczony
biaym, rozwietlonym krgiem, ujawnia pojawienie
si wysokich chmur lodowych, ktrych krysztaki rozpraszaj wiato, wic skoro nie byo ich wida w dzie,
to znaczy, e noc zaczy dopiero napywa i za dwa,
najdalej trzy dni, bdzie pada deszcz. Nie czekajc
na zmian pogody, mona zrobi teleobiektywem
zdjcia Ksiyca do przyszych fotomontay.

Babie lato, z wyranie innymi, pastelowymi barwami nieba, pl, drzew i zaroli, daje raczej sentymentalne wspomnienia i powinno zosta przedstawione w bardziej delikatnych, akwarelowych nawet barwach. Tymczasem stosowane technologie prowadz do ujednolicania tego, co
powinno by rnicowane. O filmach ju wspomniaem,
innym skutecznym sposobem upodobniania do siebie
fotograficznych obrazw s filtry polaryzacyjne.

Mgy bywaj bardzo rne. Jedne daj si znakomicie


wykorzysta, inne nie tak atwo, bo ta sama mga z jednej strony moe przeszkadza fotografowi, a z drugiej
swojej strony tworzy wspaniae efekty plastyczne.
We wrzeniu, w padzierniku, zaczynaj si snu wieczorem nad polami cienkie warstwy mgie, czasem
metr nad ziemi, czasem nieco wicej, i tak mog
przetrwa do witu, dajc szanse na ciekawe fotografie. Ale w nocy takie mgy potrafi rozrosn si, osign grubo stu, a nawet dwustu metrw i prawie cakowicie lub zupenie zasoni soce czasem takie
zamglenie trwa nawet wiele dni.
Pod tak mg fotograf-pejzaysta nie ma wiele do roboty, moe fotografowa jakie zblienia, kwiatki, rabatki, ale gdy jest akurat w grach, powinien zmobilizowa

To bardzo uyteczne filtry, jednak pod warunkiem,


e uywane s z niezbdnym umiarem. Niestety, polaryzator bardzo czsto ustawiany jest tak, aby da maksymalny efekt, co daje wzmocnienie nasycenia barw, ktre
zaczynaj upodabnia si do barw tworzyw sztucznych,
a przyciemnione zbyt silnie niebo staje si nienaturalnie
ciemne. Przy okazji likwiduje si perspektyw powietrzn, wynalazek samego Leonarda da Vinci, z ktrej malarze pejzayci s dumni, a fotografia krajobrazu, pozbawiona niebieskawej mgieki na dalekich planach, staje
si paska, pozbawiona sugestii przestrzeni.
Jesienne mgy tworz nowe, ciekawe sceny w krajobrazie i zachcaj do fotografowania. Fotografujc pejza z mgami na filmie do przeroczy, trzeba
precyzyjnie ustali ekspozycj, aby mgy nie przewietli, bo przy lekkim nawet przewietleniu sta

161

KSIKA O FOTOGRAFOWANIU

Ziemia rodzi kamienie


To nie art, s takie nieszczsne pola, na ktrych kadej wiosny wyciskane s z ziemi przez ld nowe kamienie. Trzeba je zbiera, ukada
na brzegach pl, w Irlandii powstay w cigu stuleci dugie mury kamienne oddzielajce poszczeglne pola uprawne. W Polsce tak le nie jest,
ale ziemi kamienistej jest take wcale niemao. To nie znaczy, e na kadej
s tak okazae gazy jak te na zdjciu wykonanym na Suwalszczynie,
gdzie na jednym z pl jest takich okazw chyba kilkadziesit.

Nie mona pomin sprawy koloru: mga musi mie


barw neutraln, szar, chyba e jest przewietlona przez widoczne na fotografii poranne soce
albo jest fotografowana w grach z gry i owietlona z jednej strony przez soce, a z drugiej zabarwiona na niebiesko od nieba, w cieniach. atwo
ustali odpowiedni balans bieli, fotografujc aparatem cyfrowym w zapisie JPEG naley skierowa

Aparat
Pentax 67II z pryzmatem E-TTL. Obiektyw SMC Pentax 67 45 mm f/4.
Filtr 81A i neutralnie szary powkowy Sinar NDG 6. Film Fujichrome
Provia 100F.

si moe jednolicie bia plam. Mga, ktra tworzy


to dla obiektw na bliszych planach, dla drzew
czy zwierzt, nie moe by zbyt jasna, musi mie delikatn, odpowiedni dla sugestywnego przedstawienia, szaro, a jeli fotografujemy pejza we mgle
z przebijajcymi j promieniami sonecznymi, wtedy
mga musi by ciemniejsza, poniewa inaczej nie zostan wyeksponowane smugi wiata. Kiedy uywa si
filmu negatywowego, trzeba postpowa odwrotnie:
nawietli sporo mocniej, bo fotografujc we mgle,
naraamy si czsto na due niedowietlenie, co potem uniemoliwia uzyskanie dobrego powikszenia.

162

Droga z wierzbami
T fotografi chc przekona niedowiarkw, e nie ma potem
albo si co sfotografuje, gdy jest interesujce, albo nie bdzie
wicej okazji. Koo tej drogi, obsadzonej rzdami wierzb, przejedaem
kilkakrotnie w cigu wiosny i lata, za kadym razem, gdy j widziaem,
chciaem j sfotografowa ale nie teraz, tylko potem, droga nie zajc,
nie ucieknie. Wierzby take nie, wierzby s zawsze. Gdy zim zobaczyem
j tak zasypan niegiem, e z trudem mgby przejecha po niej tylko
ciki traktor, zatrzymaem si wreszcie i wykonaem kilka fotografii.
Miaem fotografie zimowe i al do siebie, e nie wykonaem poprzednio
tych, ktre zamierzaem mgbym przecie zestawi zdjcia i dopiero
byoby ciekawie. Byoby, trudno, nie ma, ale przecie jeszcze nic straconego, najbliszej wiosny zrobi tak fotografi.

Aparat
Pentax 67. Obiektyw SMC Pentax 67 45 mm f/4. Bez filtru korekcyjnego.
Statyw. Film Kodak Ektachrome 100. Przysona obiektywu f/22.

ROZDZIA 8. O FOTOGRAFOWANIU KRAJOBRAZW

Zdjcie w wietle ksiyca

obiektyw na mg i z niej pobra balans bieli. Gdy


aparat zapisuje zdjcia surowe w RAW, ustawianiem
balansu bieli nie trzeba si przejmowa, wszystko,
jak w fotografii na filmach negatywowych, mona
zrobi pniej. Trudniej, gdy fotografuje si na filmach do kolorowych przeroczy, filtrami trzeba doprowadzi do tego, aby mga, gdy ma by szara,
nie bya zafarbowana ani na rowo, ani na niebiesko. Bez pomocy kolorymetru jest to trudne. Oko
nie wychwyci rnic midzy barw mgy a szaroci, bo nie ma punktu odniesienia. W takiej sytuacji najlepiej nie uywa adnych filtrw korekcyjnych i zda si na los szczcia, poniewa do cz-

Poowa lutego, noc bezchmurna, Ksiyc w peni, ziemia pokryta


niegiem, na niebie skrzyo si troch gwiazd, w sumie przepikna zimowa noc, taka, jakiej ja, mieszczuch, nie widuj w miecie. Byo jasno
jak w dzie, ale aden wiatomierz ani drgn. Potrzebny byby Pentax
LX, ktrego wiatomierz reaguje nawet przy 6,5 EV. Ale od czego jest
niezawodna automatyka Ustawiem aparat na statywie, otworzyem
cakowicie przyson obiektywu i na odchylonym monitorze aparatu
zobaczyem miniaturowy obraz piknego krajobrazu, jasnego w wietle
ksiyca. Nacisnem spust migawki, aparat odmierzy czas i zrobi
zdjcie. Gdybym sprawdzi jego histogram, zobaczybym, e aparat skandalicznie niedowietli, i mgbym zrobi kolejne, ustawi korekt ekspozycji na dwukrotnie, a potem czterokrotnie mocniejsze nawietlenie
i uzyska lepszy obraz. Zadowoliem si, naiwny, tym, e wykonane
zdjcie, wywietlane na monitorze, byo jasne, takie, jakie chciaem. Zamieszczona fotografia zostaa solidnie poprawiona w Photoshopie, obraz
zosta za uszy wycignity z czerni. Wniosek? Nie wystarczy sprawdzi
obraz zdjcia na monitorze, trzeba koniecznie zobaczy jego histogram.

Aparat
Canon PowerShot G2. Obiektyw Canon Power Zoom 7 ~ 21 mm f/2,0
~ 2,5. Czuo ISO 400. Przysona obiektywu f/2,2. Czas otwarcia migawki: 4 s. Statyw. Balans bieli: Auto.

sto mga nie powoduje adnej zmiany kolorw, co


jest sprzeczne z rozmaitymi tabelami, ale ja na to nic
nie poradz, mam kolorymetr

163

KSIKA O FOTOGRAFOWANIU

jak zmieniaj swj wygld w czasie deszczu. Czsto


powstaj due bble i zwyka kaua moe sta si
interesujcym elementem dopeniajcym pejza. Nawietlanie musi by jednak wtedy krtkie, eby bble i baki na kauy byy ostre, albo wyranie dusze,
wtedy nad kauami unosi si bdzie jakby mga
spowodowana rozbryzgami tysicy kropel uderzajcych energicznie w wod.

Droga z wierzbami latem


Czas min szybko. Wierzby ogolono w zimie na yso, a w lecie wyglday
ju tak. Nie ma potem! Potem jest inaczej. Nie pamitam, aby potem
byo lepiej. Albo skosz zboe, albo wyrosn krzaki i zasoni, albo jeszcze
co innego si stanie i bdzie zupenie inaczej, ni byo. W fotografii
jest zawsze teraz. Podoba ci si co, nie odkadaj na potem, fotografuj!

I jeszcze jedna, bardzo wana uwaga: choby si to w jakiej sytuacji wydawao si nieodzowne, nie naley uywa wiata byskowego ani wiata latarki do owietlania w kierunku od aparatu. wiato flesza czy latarki
odbije si od milionw mikrokropelek wody i naoy
na obraz jasn plam, niszczc go cakowicie. Latark
elektryczn, take byskami flesza, mona natomiast
owietla co od tyu, w kierunku aparatu, tak aby wok sylwetki stworzy jasn, bia lub barwn aureol,
na przykad wok kapliczki stojcej przy polnej drodze.
Aparat, a szczeglnie obiektyw, trzeba chroni nie tylko przed zamoczeniem, ale i przed drobinami mgy,
ktra osiada na przedniej soczewce lub na powierzchni filtra i zmikcza niepotrzebnie obraz. W takich sytuacjach trzymam aparat na statywie przykryty workiem
z cieniutkiej folii, takim, w jakim pralnie chemiczne
zwracaj uprane ubrania. Wszystkie nastawienia aparatu i kadrowanie wykonuj pod foli, a odsaniam
obiektyw tylko do pomiaru wiata i na moment fotografowania. W czasie deszczu sprawa jest trudniejsza,
bo wiatr moe zacina kroplami na boki, ale i w takiej
sytuacji mona fotografowa.
Gdy silnie pada deszcz, dobrze jest wybra takie
miejsce, aby to na fotografii byo koniecznie ciemne,
bo tylko wtedy strugi deszczu bd dobrze widoczne. Migawka otwarta przez okoo 1/60 sekundy daje
lady spadajcych kropel w postaci do dugich kresek. Duszy czas nawietlania zmieni krople w smugi przekrelajce prawie ca fotografi. Poniewa
trudno przewidzie, co uzyskamy na zdjciu, lepiej
zrobi par zdj z rnicymi si czasami otwarcia migawki. Jeeli na pierwszym planie tworz si
na ziemi rozlege kaue, warto zwrci uwag na to,

164

A po deszczu Krople na gazkach, zwisajce z kolorowych lici, krople ustawione szeregiem na drutach
kolczastych, na siatkach ogrodze Ilo interesujcych tematw zaley w gwnej mierze od spostrzegawczoci fotografa, a kompaktowy aparat cyfrowy
jest w takiej sytuacji niezastpiony, bo pozwala atwiej
zarejestrowa wikszo zachwytw ni najlepszy nawet aparat maoobrazkowy.

Sezon na meteoryty
Jest jeszcze i noc, czas nocnych markw. W sierpniu,
a take we wrzeniu noce w Polsce bywaj wyjtkowo
gwiedziste i mona uzyska interesujce fotografie.
Fotografowanie krajobrazu z gwiazdami na niebie i w ich
wietle nie naley wcale do przedsiwzi beznadziejnych ani bezsensownych. Z technicznego punktu widzenia nie jest to zadanie trudne, mona nawet zaryzykowa
stwierdzenie, e atwiejsze od wykonania wielu innych fotografii w penym wietle soca. Owietlenie soneczne,
w swej istocie punktowe, daje, gdy brak chmur, tak wielkie kontrasty, e czsto nie mona sobie z nimi zupenie
poradzi przy fotografowaniu noc w wietle gwiazd
kontrasty bd take wielkie, ale nikt nie bdzie oczekiwa, e fotografujcy zabierze si do ich likwidacji.
Noc w fotografii, cho moe by tematem fascynujcym, cigle jest niedostatecznie eksploatowana. Noc
nadal czeka na fotografw odkrywcw. Co prawda fotografowie z dalekich stron zachwycaj nocnymi pejzaami, fotografiami zrz polarnych, zatok
z koyszcymi si jachtami czy kamienistych morskich brzegw, jednak jako nie wida, aby w ich lady ruszyli podekscytowani naladowcy. A przecie
mona fotografowa nocne mgy nad kami, szczyty
ska w nocy z kolorowymi ukami zakrelonymi przez
tory gwiazd i przez proste lady spadajcych meteorytw, na ktre polowa warto w ostatnie dni lipca.
Kto raz prbowa, bdzie mia ochot na kolejne
zdjcia, jest to jednak fotografowanie nie tyle trudne, co kopotliwe, a powody s oczywiste: aby na fotografii uchwyci ruch ziemi w stosunku do gwiazd,
t gwiezdn karuzel, trzeba nawietla film kilka
godzin; w tym czasie pogoda nie moe si zmieni;
ad1ne inne wiata nie mog zakci nawietlania;
okolica musi by odludna, a wic takie zdjcia mona
robi tylko daleko od miejsca zamieszkania, od drg,
po ktrych jed samochody.

ROZDZIA 8. O FOTOGRAFOWANIU KRAJOBRAZW

Gdy nie ma osb ciekawskich, jest bezpieczniej,


ale nudno, wic lepiej fotografowa w dobrym towarzystwie gdzie jednak szuka takich, ktrzy
s gotowi powici naszym fanaberiom nie tylko
ca noc, ale i czas na dojazd, na powrt. Jest take pytanie z kategorii pyta zasadniczych: Jecha
na skraj Polski po jedno zdjcie? No, po dwa, z dwch
aparatw? Czy nie lepiej prbowa zrobi tak fotografi przy jakiej okazji? Pytanie kolejne: Kiedy taka
okazja moe si nadarzy?
Kilkugodzinny czas ekspozycji to tylko cz zagadnienia, trzeba take dobra waciw przyson
obiektywu. Nie musimy martwi si o obiekty, ktre
chcemy zarejestrowa w postaci cieni na tle nieba:
ruiny zamku, kapliczk czy samotny krzy, lecz o naturaln jasno nieba, ktra da to do krelenia ukw przez gwiazdy. Najlepiej fotografowa na niskoczuym filmie do kolorowych przeroczy: 50 ISO,
nie wicej ni 100 ISO i obiektywem ustawionym
na liczb 8, a przy czulszym filmie na liczb 11. lady od gwiazd bd liczne, cienkie i kolorowe, a jednoczenie wiato nocnego nieba nie rozjani fotografii nadmiernie.

Kilkugodzinny czas otwarcia migawki moe jednak powodowa komplikacje. Najlepszy do takiego fotografowania jest aparat wielkoformatowy z obiektywem
z migawk centraln nie trzeba nawet wyka, czas
nawietlania mona ustali najprostszym sposobem:
z obiektywu o otwartej migawce zdj pokrywk,
a po zakoczeniu fotografowania zaoy j z powrotem na obiektyw. W aparatach na elektryk naley
wyczy zasilanie, w przeciwnym razie akumulator
zostanie rozadowany i aparat odmwi posuszestwa. No, z wyjtkiem aparatu Hasselblad H2, ktrego
migawka moe by otwarta w granicach od 1/800 s
do 18 godzin (sownie: osiemnacie godzin). Do czego
tak dugi czas moe by potrzebny? Do fotografowania
w czasie nocy polarnej?
Fotografujc cokolwiek na tle rozgwiedonego nieba, mona uy wiata rcznej latarki do owietlenia
obiektu, jeli nie s to ruiny duego zamku, bo to byoby raczej trudne do wykonania. Nowoczesne latarki
wiec jasno i pozwalaj na regulacj szerokoci strumienia wiata, mona nimi owietli sporej wielkoci
obiekt, a topomaraczowa barwa wiata sztucznego z ciemnym, granatowym niebem i wielokolorowymi ladami gwiazd moe da interesujce kolory
fotografii. Oprcz latarki i zapasowych baterii dobrze
mie lekk latark czoow, owietlajc miejsce,
na ktre patrzymy, bez angaowania rki wydatek
nie jest duy.
Jak sfotografowa Ksiyc? Jakiego uy filmu? O jakiej
czuoci? Jak ustawi przyson obiektywu i jaki wybra czas otwarcia migawki, aby Ksiyc na fotografii
by dobrze nawietlony?

Zim po zachodzie
Soce schowao si za horyzontem i pomidzy ciemnymi chmurami
niebo rozgorzao czerwieniami, kuszc do fotografowania. Zatrzymaem
si przy drzewie rosncym na poboczu drogi, aby jego sylwetka, a take
szpaler drzew na dalekim planie, stworzyy wraenie przestrzennoci.
Aby zapobiec zbyt silnemu nawietleniu najjaniejszych miejsc,
co spowodowaoby zmniejszenie nasycenia barw, skorygowaem
ekspozycj na niedowietlenie o 2/3 EV.

Aparat
Canon PowerShot Pro 1. Obiektyw 7,2 ~ 50,8 mm f/2,43,5 ~ 8. Tryb
nastawiania ekspozycji: Auto. Migawka: 1/80 s. Przysona obiektywu:
f/5,0. Ekwiwalent ogniskowej 31,5 mm. Pomiar ekspozycji: wielosegmentowy. Jako obrazu: SuperFine. Balans bieli automatyczny. Typ zapisu: JPEG. Przestrze koloru: sRGB.

Takie pytanie zadawao wielu fotoamatorw, ale


ju zadawa nie musz, Ksiyc mog fotografowa
bez kopotw cyfrowymi aparatami kompaktowymi
z omio-, dziesicio-, dwunasto- czy osiemnastokrotnym zoomem, nastawionymi dodatkowo na funkcj
zooma cyfrowego. Przy takich moliwociach mog
wybiera dowolne fragmenty Ksiyca do sfotografowania, a nie zadowala si koniecznie caym jego
obliczem.
Kto nie ma cyfrowego kompaktu, ktry pozwala
sprawdzi histogram nawietlenia, ma jednak kopot nadal, a przyczyna jest jedna: nie ma moliwoci
wykonania dokadnych pomiarw jasnoci Ksiyca powszechnie dostpnymi przyrzdami. Pomiar
punktowy przez obiektyw aparatu maoobrazkowego jest nieprzydatny, bo obejmuje zbyt du przestrze. Pomiar punktowy wiatomierzem rcznym
take nie daje wiarygodnych wynikw, bo mona
nim mierzy wiato odbite od powierzchni mieszczcych si w polu pomiarowym wyznaczonym
przez stoek o kcie 1, a Ksiyc w peni widzimy

165

KSIKA O FOTOGRAFOWANIU

Zima jak z bajki


Fotografi wykonaem pod koniec piknego, sonecznego, ale bardzo
mronego dnia. Soce owietlao wszystko piknym, zotorowym
wiatem, a miejsca ocienione miay delikatny niebieski kolor od nieba
powleczonego cienk warstewk wysokich, lodowych chmur. Gdy w taki
mrony dzie wychodzi si w plener na par godzin, trzeba by odpowiednio ubranym to oczywiste. Trzeba zadba take, aby aparat nie zosta
przechodzony. Instrukcje aparatw fotograficznych podaj, w jakich
temperaturach mona jeszcze wykonywa zdjcia, i warto zauway,
e dopuszczane przez producentw temperatury ujemne nie s tak niskie, jak bywaj u nas w zimie, szczeglnie gdy pogoda jest bezchmurna.
Przechodzone baterie staj si bezuyteczne. Do starego Pentaxa 67
miaem zasobnik na baterie, ktry w czasie fotografowania trzymaem
w cieple pod kurtk. Zasila aparat energi przez do dugi przewd.

Aparat
Pentax 67. Obiektyw SMC Pentax Shift 67 75 mm f/4,5. Bez filtrw.
Statyw. Film Fujichrome Provia 100. Pomiar wiatomierzem Pentax
Digital Spotmeter metod IRE: punktowy, wiata odbitego od substytutu
biaej strony Szarej Karty Kodaka.

166

pod ktem 0,5. Pomocna w takiej sytuacji moe by


tabelka nawietle dla czuoci filmu ISO 100 i przysony o liczbie 8:
Fazy Ksiyca

Migawka

Wschd
Pierwsza kwadra
Druga kwadra
Penia

1/30 s
1/60 s
1/125 s
1/250 s

Przy takim ustawieniu, gdy przejrzysto powietrza


jest dobra, zdjcie Ksiyca take powinno by dobre.
Dobre? To znaczy jakie?
Dobre znaczy, niestety, e bdzie przedstawiao dokadnie to samo, co uzyskao wczeniej 1 268 375 182 fotoamatorw (jeeli si pomyliem, prosz mnie poprawi),
i jakie zrobi moe sobie kady, kto ma aparat fotograficzny, teleobiektyw i statyw. Aby Ksiyc sfotografowa
ciekawiej, ni zrobili to inni, naleaoby fotografowa

ROZDZIA 8. O FOTOGRAFOWANIU KRAJOBRAZW

go z innej strony. Dawniej mona byoby zorganizowa


ksiycowy plener z im panem Twardowskim, dzi
nie ma ju ludzi z tak fantazj ani kogutw pod siodo
zostay nam tylko brojlery, tylko brojlery.
Jeli szkoda fatygi na fotografowanie samego Ksiyca wycznie po to, aby wklei zdjcie do albumu,
to wcale nie szkoda trudu, gdy Ksiyc bdzie potrzebny do fotomontau. Fotomonta nie zosta jeszcze
wyklty przez fundamentalistw stojcych na stray
czystoci techniki i mona tworzy obrazy zmontowane z dwch lub nawet kilku zdj byle dobre, byle
z sensem. Najpierw jednak o tym, co atwiejsze.
Krajobrazy z Ksiycem mona fotografowa w biay
dzie. S przecie takie dni, kiedy Ksiyc wida, a jeli niebo jest akurat zbyt blade, mona filtrem polaryzacyjnym zwikszy nasycenie bkitu, aby powikszy kontrast midzy nim a jasn tarcz Ksiyca.
Niejednokrotnie potrzeba wicej czasu i sporo cierpliwoci, aby wykona fotografi z Ksiycem na niebie.

Fotografowaem kiedy cmentarz na Salwatorze w Krakowie, w Zaduszki, rozwietlony mnogoci pomykw


na grobach. Byo ju pno, ludzi niewielu, a zza drzew,

Chocho na chwastowisku
Strachy na wrble i na inne aroczne ptactwo stawiano w ogrodach
i ogrdkach, tam gdzie co trzeba byo chroni. Ten chocho stoi dzielnie
w chwastach, ale to chocho skansenowy, wic broni perzu przerastajcego
len. Widoki, ktre dawniej byy powszechne, mona teraz zobaczy
ju tylko w skansenach. To ju nie sceny z ycia wsi, ale sceny teatralne
czy warto je fotografowa? Teatr te przemija, a tego chochoa take
ju nie ma. Sta przez rok. Gdy pytaem, dlaczego ju nie stoi, usyszaem,
e w skansenie maj wicej do roboty ni stawianie strachw na wrble.
Pewnie musz wypenia jakie sprawozdania. No to miaem szczcie,
sfotografowaem chochoa, gdy jeszcze mieli na chochoa czas i ochot.

Aparat
Pentax. Obiektyw SMC Pentax Shift 67 75 mm f/4,5. Film Fujichrome
Provia 100F.

167

KSIKA O FOTOGRAFOWANIU

nad cmentarn kaplic, wieci Ksiyc. Miaem dwa


aparaty, Pentaxa ME Super i star, ale jeszcze na chodzie, skadan kamer podrn na pyty szklane o rozmiarach 912 cm, z biaym obiektywem Xenar, oczywicie z migawk centraln. Miaem do niej kaset na film
zwojowy, wykonan z cienkiej blachy przez zdolnego
rzemielnika z Bydgoszczy, w niej film odwracalny Agfachrome 50S o czuoci 50 ISO i tym aparatem postanowiem zrobi zdjcie z Ksiycem nad kaplic cmentarza
na Salwatorze w Krakowie. Aparat ustawiem na statywie, a fotografowanie odbywao si na raty.
Najpierw, po do dugim i nudnym odczekaniu
na najlepsze, ze wzgldu na kompozycj, pooenie Ksiyca wzgldem dachu i sygnaturki kaplicy, zosta nawietlony sam Ksiyc. Przy przysonie
f/16 nawietlaem okoo 1/5 sekundy, czego nie pamitam, ale wiem, bo opisaem ju to raz w ksice
O fotografowaniu.
Po kilkunastu minutach, gdy Ksiyc schowa si
za dachem i malowa refleksy na jego krawdziach
oraz przewietla okna cmentarnej kaplicy, otworzyem znowu obiektyw i rozpoczem pierwszy
etap dugotrwaego nawietlania. Odbywa si take z przerwami, poniewa przy pobliskich grobach

168

zaczli si krzta ludzie i musiaem kilkakrotnie


przerwa nawietlanie. Potem bya duga przerwa
na to, aby Ksiyc przesun si ponad upatrzon
ga, co by oznaczao, e ju nie znajdzie si w kadrze. Koniec kocw dla uzyskania cznego czasu
nawietlania 40 minut, bo taki czas sobie wykombinowaem, staem przy statywie z aparatem prawie

Suwalskie pagrki i barwy


Kilka lat temu postanowilimy z on pojecha na Suwalszczyzn,
na ten polskibiegun zimna, zay troch chodu, nim nadejdzie globalne
ocieplenie i tylko w lodwce bdzie chodno. Pojechalimy w odpowiedni
por, w rodku lutego, i ju na drugi dzie rano, po nocnych mgach,
zobaczylimy na wasne oczy cud natury, wszystko w bieli, dosownie,
krzaki i drzewa w szadzi, nieg czyciuteki, a niebo zasnute bia mg.
Tak byo przez par dni, a potem zmiana dekoracji, niebo niebieskie od
horyzontu po horyzont, soce ani przez chwil niezasonite najmniejsz
chmurk, a pod zachd, gdy zmieniao barw w zotoczerwon, cay krajobraz mieni si barwami niebieskimi i rowymi. W ktr stron nie
popatrze piknie.

Aparat
Canon PowerShot G2. Obiektyw Canon Power Zoom 7 ~ 21 mm f/2,0 ~ 2,5.

ROZDZIA 8. O FOTOGRAFOWANIU KRAJOBRAZW

2 godziny. Ale byo warto. Przerocze prezentowao


si dobrze: drzewa i kaplica owietlone byy z jednej strony pomaraczowo-tym wiatem od zniczy, od tyu za krawdzie rozwietlone wiatem
Ksiyca. Do druku oddawao si w tamtych latach
przerocze, skaner nie zosta jeszcze wynaleziony,
efekt by taki, e jedne wracay do autora, inne zatrzymywa wydawca, bo przecie za zdjcie zapaci
to do mnie nie wrcio.

Pejza z Ksiycem
fotografowany na raty
Krajobraz z Ksiycem mona sfotografowa w dwch
taktach: raz sam Ksiyc, raz pejza. Wszystko jedno,
czy najpierw sfotografujemy Ksiyc, czy wpierw krajobraz, wane jest to, e fotografujc w ten sposb,
mona Ksiyc powikszy. Przy fotografowaniu obiektywem standardowym, a przy szerokoktnym jeszcze
bardziej, otrzymuje si na filmie Ksiyc tak maleki,
e nawet przy duym powikszeniu nie zwraca na siebie
dostatecznej uwagi. eby na fotografii mie Ksiyc
wikszych rozmiarw, trzeba do jego fotografowania
uy obiektywu o duszej ogniskowej ni do fotografowania pejzau jako takiego. Wie si z tym oczywicie
pytanie, jak bardzo powikszy Ksiyc. Odpowied
jest chyba taka, e po powikszeniu Ksiyc powinien
wyglda naturalnie, a nie dziwacznie. Jeeli Ksiyc
sfotografuje si obiektywem o ogniskowej dwa, a nawet trzy razy wikszej ni uyty do sfotografowania pejzau, to nadwymiarowo Ksiyca nie bdzie drani,
ale wikszego powikszenia ju bym nie doradza.
Warto jednak zwrci uwag na to, e wielko Ksiyca zaley od jego pooenia i, na przykad kiedy
wstaje i toczy si leniwie znad horyzontu, to jest par
razy wikszy ni potem. Gdy jest wyej nad horyzontem, do szybko maleje, a jego wielko stabilizuje
si, gdy wyjdzie ponad opary i pyy. Nad horyzontem
ma te inn barw, ni gdy wieci z gry, bo odbija wtedy wiato Soca bez wikszego filtrowania
przez atmosfer Ziemi.
Nawietli dwa razy t sam klatk filmu i to w taki
sposb, aby precyzyjnie ulokowa Ksiyc i nie naoy na niego pniej adnego elementu krajobrazu,
nie jest tak atwo. Na dodatek trzeba trzyma aparat
z nawietlon ju klatk i nie mona nim fotografowa, pki si nie nawietli krajobrazu. By kiedy taki
aparat pozwalajcy fotografowa na caej dugoci
filmu i powrci do klatki, ktr kto chcia nawietli
ponownie. Aparat nazywa si Pentax LX, a jego winder pracowa w dwie strony, co pozwalao nie tylko
na zwinicie caego filmu do kasety, ale na wycofanie
go do potrzebnej klatki i pozycjonowanie jej z dokadnoci do 0,2 mm. Mino ponad wier wieku, mona
kupi prawie kady aparat z tamtych lat, ale Pentax LX
nie pojawia si na wtrnym rynku.

Najwygodniej montowa Ksiyc z krajobrazem aparatem wielkoformatowym. Mona sfotografowa interesujce wieczorne krajobrazy i na kasecie zapisa
wsprzdne miejsca, w ktre powinien zosta potem
wwietlony obraz Ksiyca. Zdjcia pejzay mog
by z Tatr, z Bieszczad, znad jakiego jeziora, kasety ze zdjciami mona szczelnie zapakowa i woy
do zamraarki, a w noc peni lub innej interesujcej
fazy Ksiyca kasety z niewywoanymi filmami mona rozmrozi i dokoczy dziea. Matwki aparatw
wielkoformatowych s kratkowane, sond pomiarow mona precyzyjnie ustali czas nawietlania tarczy
Ksiyca niezalenie od tego, czy powietrze jest czyste, czy wysoko s chmury lodowe, ktre pochaniaj
nieco wiato odbite od Ksiyca, ale za to otaczaj
go barwn aureol.
Zima jest por wygodn dla piochw. Soce wschodzi o cywilizowanej porze i nie trzeba si zrywa
o czwartej rano, ani nawet za trzecim pianiem koguta, jednak przed witem, jeli noc bya bezchmurna, warto warowa w wybranym wczeniej miejscu,
bo barwy nieba na horyzoncie mog by przepikne. Gdy za na zimowisku, w gralskim domu, wstaje
si, gdy soce wieci ju w okno, warto sprawdzi,
czy nie ma na szybach fantazyjnych wzorw od mrozu to take dobry temat do fotografowania, a cyfrowym aparatem kompaktowym mona nawet uj
w gbi ostroci nie tylko sam obraz na szybie,
ale i czytelne zarysy pejzau za oknem.
Zblienia i detale w zimie to caa grupa mao eksploatowanych tematw. Same sople lodu to temat, ktry
starczyby na zrobienie sporej wystawy fotograficznej. Gry w niegu fotografowane poprzez byszczce
w socu sople zwisajce z dachu szaasu; woda kapica z sopli na tle ciemnej ciany lasu; oblodzone szyszki
na gazi modrzewia; sople zwisajce z oblodzonych
gazi nad grskim potokiem jeeli nastawi si
na poszukiwanie tematu pt. sopel, w cigu jednego
dnia mona zrobi wiele fotografii, a kilka dobrych.
Trudno fotografuje si zim pejzae z jeziorami. Nie ma
kopotu, gdy co si na jeziorze dzieje: wdkarze owi
ryby spod lodu albo s zawody bojerw, ale gdy tafla
jeziora jest pusta, zasypana niegiem, wyglda jak jednolita, dua biaa plama. atwiej sfotografowa fragment jeziora przy brzegu, przez sitowie, albo z niebieskimi cieniami rzucanymi na biel przez drzewa.
Gdy w czasie opadu mokrego niegu wieje silny
wiatr, drzewa na brzegu lasu onieone s z boku
i tylko prosz si o zdjcie; szre zmienia krajobraz
nie do poznania i tworzy przepikne obrazy nie tylko w socu, ale take gdy mgy otul cae niebo;
w noc ksiycow, w czasie peni, jest tak jasno,
e mona fotografowa pejza, i nawet lasy na wzgrzach nie bd na fotografii jednolicie czarn plam, ale bd tonalnie zrnicowane, a na niebie

169

KSIKA O FOTOGRAFOWANIU

uzyska si kilka biaych punktw, znaki od najsilniej


wieccych gwiazd.
Trzeba oczywicie uy statywu, a gdy nieg jest
gboki, z jego stabilnym ustawieniem s kopoty.
Nie naley wbija ng statywu w nieg, bo bdzie
go z powrotem wypycha do gry. Trzeba koniecznie
ubi butami nieg w trzech miejscach tak mocno, aby
nogi statywu opary si o twarde podoe, inaczej statyw nie bdzie sta stabilnie.
Jeli to takie atwe, to czemu nie takim komentarzem koczya si telewizyjna reklama aparatw
cyfrowych HP, zachwalajca, jak atwo wykonana
zostaa panoramowa fotografia Parya z wiey Eiffla.
Gdyby to byo takie atwo, to czemu nie mona byoby skomentowa optymizm twrcw reklamy. Kopot
ze zrobieniem rzeczywicie dobrych zdj do montau w fotografi panoramow polega na tym, e nie
wystarczy dokadnie wypoziomowa aparat i nie narusza poziomego ustawienia przy przekrcaniu aparatu dla wykonania kolejnych zdj, co bez statywu jest
zupenie niemoliwe, a z uyciem statywu nieatwe,
ale take na wybraniu waciwej osi obrotu. O, wok ktrej powinien obraca si aparat, nie powinna
by osi obrotu gowicy statywu ani gwintowanego
otworu w korpusie aparatu, w jakie wkrca si rub

170

statywu, ta o obrotu do fotografowania panoramowego powinna przechodzi przez rodek obiektywu,


czego nie zaznaczono na obudowie adnego i tylko
jego konstruktor wie, gdzie o obrotu by powinna,
aby zdjcia pasoway do siebie. Najczciej nie pasuj
i po zmontowaniu, na przykad w dodawanymdo apa-

Powrt z sanek
Kiedy wykonaem t fotografi, ju zmierzchao, pojawio si lekkie zamglenie i nie mogem oczekiwa, eby z tak duej odlegoci, jaka dzielia
mnie od fotografowanych chopcw, uzyska ostre zdjcie. Ale ostro
taka, jak brzytw ci, nie jest warunkiem koniecznym przy kadym
zdjciu. Take biel niegu, o ktr zawsze dbam podczas fotografowania
w cigu dnia, przy fotografii wykonanej pod wieczr nie jest korzystna,
lepsza jest lekka niebiesko. Temat wydawa mi si interesujcy: zima,
drzewa w oddali, dzieci, sanki, pieski. Zrobiem kilka zdj, poniewa
aparat dugo si namyla, nim, po naciniciu spustu, otwiera migawk,
a w tym czasie fotografowane postacie przybieray rne formy.

Aparat
Canon PowerShot Pro 1. Obiektyw 7,2 ~ 50,8 mm f/2,43,5 ~ 8. Tryb
nastawiania ekspozycji: Auto. Migawka: 1/400 s. Przysona obiektywu:
f/5,0. Ekwiwalent ogniskowej 170 mm. Pomiar ekspozycji: wielosegmentowy. Kompensacja ekspozycji: + 1 EV. Jako obrazu: SuperFine. Balans
bieli automatyczny. Typ zapisu: JPEG. Przestrze koloru: sRGB.

ROZDZIA 8. O FOTOGRAFOWANIU KRAJOBRAZW

ratw Canon programie PhotoStitch, wymagaj wyrwnania, to jest odcicia znacznych obszarw u gry
i u dou panoramy.
Pomocne do robienia panoramy moe by mae urzdzenie, uywane do makrofotografii, ktre umoliwia dokadne ustawienie odlegoci aparatu od fotografowanego obiektu bez przestawiania statywu. Mocujc ten dinx
midzy gowic statywu a aparat, mona o obrotu przesun do przodu i zbliy si, a nawet osign metod
kolejnych przyblie ustawienie waciwe do fotografowania panoramowego. Najgorsza sytuacja jest wwczas,
kiedy otwr do ruby statywu zosta usytuowany w korpusie aparatu nie na osi obiektywu, ale z boku.

Dom na suwalskiej wsi


Ciemna ziele na pierwszym planie nie jest przypadkowa, suy do
skontrastowania z dalszym planem, przez zielone grzdki staj si
janiejsze - bez takiego prostego zabiegu zdjcie stracioby sugesti przestrzennoci. Warto czasem taki chwyt zastosowa ujmujc
pierwszy plan w cieniu, jak na zdjciu, lub przyciemniajc go neutralnie szarym filtrem powkowym.

Aparat
Canon PowerShot G2. Obiektyw Canon Power Zoom 7 ~ 21 mm f/2,0 ~ 2,5.
Tryb nastawiania ekspozycji: Auto. Czuo aparatu: ISO 50. Migawka:
1/158 s. Przysona obiektywu: f/6,3.

171

KSIKA O FOTOGRAFOWANIU

Rynek Gwny w Krakowie


Kompaktowe aparaty cyfrowe wyposaone s w funkcj pozwalajc
wykona fotografi panoramow, zczon z kilku lub wikszej iloci pojedynczych zdj. Program PhotoStitch pozwala zmontowa w panoram
take fotografie wykonane innym aparatem, rwnie skany ze zdj
wykonanych na filmach. Fotografia Rynku Gwnego w Krakowie zmontowana zostaa z 6 klatek formatu 67 cm. Mimo e zdjcia wykonane
zostay aparatem ustawionym na statywie, przysona nie bya zmieniana
midzy kolejnymi ujciami i czas migawki by jednakowy, uwany czytelnik
zauway bdy, mimo moich stara, aby je ukry. Bdy byy najbardziej
widoczne na niebie, pocitym pionowo na paski rnice si nasyceniem
barw. Te nierwnoci, powstae by moe z minimalnych rnic czasu otwarcia migawki albo w podczas skanowania, zostay zasmarowane, ale uskoku midzy lewym skrzydem Sukiennic, tym z trzema duymi oknami,
a wnk po prawej, nie udao si zlikwidowa mimo stara.

Aparat
Pentax 67II. Obiektyw SMC Pentax Shift 67 75 mm f/4,5. Filtr foliowy
81A zaoony wewntrz obiektywu. Film Ektachrome 100 RDP II. Statyw.

172

O kilku sprawach warto nie zapomina przy zdjciach


do panoramy.
Po pierwsze: naley unika fotografowania obiektywami szerokoktnymi, poniewa deformuj obraz
na bokach i kolejne elementy przyszej fotografii
panoramowej nie pasuj dobrze do siebie. Obiektywy szerokoktne, w sposb mniej lub bardziej
widoczny na pojedynczym zdjciu, winietuj, a zczone razem w fotografi panoramow w miejscach
pocze tworz obraz ciemniejszy i ca panoram
ozdobi janiejsze i ciemniejsze prki.
Po drugie: trzeba koniecznie kadrowa z duym luzem,
aby wyrwnujc pofalowane brzegi panoramy, nie obcina szczytw wie czy gr.
Po trzecie: wyczy automatyk aparatu. Odlego
fotografowania, migawk i przyson obiektywu ustawi trzeba rcznie i nie zmienia.

ROZDZIA 8. O FOTOGRAFOWANIU KRAJOBRAZW

Zdjcia do panoramy wykonuje si duej, ni


si topocztkowo przewiduje, nie tylko dlatego,
e przekrcanie aparatu o kolejny kt zajmuje wicej czasu, ni si o tym pomyli, a panorama moe
mie nawet 360, ale take z powodu obecnoci
ludzi i innych poruszajcych si obiektw. Jeeli
kto, lub co jest w kadrze i porusza si tak wolno,
e grozi zmiana owietlenia, nim z niego wyjdzie,
wtedy trzeba wykonywa dwa zdjcia z tego samego ustawienia aparatu, drugie w chwili, kiedy
ruchomy obiekt przemieci si wicej ni o swoj
dugo, i kontynuowa fotografowanie dalej. Pniej, w programie graficznym mona bdzie usun
intruza z obrazu, w przeciwnym razie te same osoby, samochody, samoloty czy cokolwiek bdziemy
mieli w dwch miejscach fotografii panoramowej,
co moe by dowcipne, ale tylko wtedy, kiedy bdzie zamierzone.

Wybr kierunku panoramowania, a take chwili, w ktrej rozpocznie si wykonywanie serii uj, moe nie
by obojtny. Dobrym przykadem kopotliwej sytuacji moe by fotografowanie w grach z kolejk linow
w kadrze. Wagonik kolejki, poruszajc si na linach, obciga je, co zmienia ich ksztat pomidzy podporami,
na fotografii panoramowej powstan w rezultacie uskoki lin, ktre nie mog do siebie pasowa.
Warto zwrci uwag na jeszcze jedn moliwo,
jak daje program PhotoStitch. Mona, fotografujc
w grach albo w miecie z wysokiego pitra budynku,
zmontowa pionow fotografi przedstawiajc wyjtkowo sugestywnie przestrze.
Warto prbowa rnych moliwoci i nawet jeeli wikszo z nich nie da oczekiwanego efektu, to przynajmniej bdzie wiadomo, e ta czy inna metoda jest bezuyteczna. To take jest cenne dowiadczenie.

173

You might also like