Projektowanie stron WWW.

Uyteczno w praktyce
Autor: Marek Kasperski,
Anna Boguska-Torbicz
ISBN: 83-246-1291-2

Poznaj metody prototypowania, aby tworzy perfekcyjne strony WWW

Jak zbada i zdefiniowa oczekiwania uytkownikw?
Jak formatowa formularze?
Jak zaprojektowa obsug bdw?

Prototypowanie to efektywna metoda pozyskiwania wiedzy o przyszym serwisie

na pocztku tworzenia witryny internetowej. Dziki temu mona sprawdzi, w jaki sposb
klienci bd porusza si po nowej stronie WWW, przeanalizowa ich preferencje
i oczekiwania. Prototypowanie jako specyfikacja jest istotne take dla dziau kreacji
i dziau technologii (IT). Programem umoliwiajcym tworzenie prototypw w prosty
sposb, zainstalowanym na wikszoci komputerw klasy PC, jest PowerPoint element
pakietu Microsoft Office. Chocia aplikacja ta suy przede wszystkim do tworzenia
prezentacji, mona wykorzysta j do budowy interaktywnych prototypw stron.
Z ksiki Projektowanie stron WWW. Uyteczno w praktyce nauczysz si,
jak tworzy schematy witryn internetowych oraz interfejsw uytkownika tak, aby byy
zgodne z oczekiwaniami klientw. Poznasz wiele metod i narzdzi przydanych podczas
prototypowania i tworzenia strony. Zyskasz wiedz na temat uytkownika, czyli tego,
jak ludzie postrzegaj wiat, jak oddziauj na nich kolory, co przyciga ich uwag, jak
dobiera elementy graficzne oraz typograficzne i co najwaniejsze jak to wszystko
wykorzysta podczas projektowania, a nastpnie tworzenia atrakcyjnej strony WWW.

Wydawnictwo Helion
ul. Kociuszki 1c
44-100 Gliwice
tel. 032 230 98 63
e-mail: helion@helion.pl

Projektowanie jako proces

Prototypowanie i rodzaje prototypw
Elementy stron WWW
Graficzny interfejs uytkownika
Elementy GUI
Reklama
Typografia
Grafika i kolory
Projektowanie obsugi bdw
Analiza danych dendrogramy
Papierowe makiety
Persony i formularze
Badania wykorzystywane przy projektowaniu stron

Wykorzystaj ca dostpn wiedz i stwrz strony, ktre przycign klientw!

ProjektowaniestronWWW.Uytecznowpraktyce

Rozdzia 3. Badania wykorzystywane

przy projektowaniu stron /23
3.1.Badaniajakociowe /263
3.2.Testyfunkcjonalnoci /268
3.3.Clicktracking /284
3.4.TestyA/B /292
3.5.Eyetracking /298
3.6.Badaniazanalizstatystyk /303

Dodatek A Tomasz Karwatka,

Projektowanie dla urzdze mobilnych /331
Scenariuszeuyciaiowcharts /335
Architekturainformacji /337
Prototypowanie /338
Prototypowanieaurzdzeniadocelowe /341
Projektowaniegraficznenabazieprototypw /341
Wdroenieaprototypowanie /343
Testowanieserwisumobilnego /346

Dodatek B Tematyczna literatura polskojzyczna

Kognitywnepodstawyprojektowania /350

Spis przydatnych narzdzi /351

Skorowidz /355

/39

Spis treci:
O autorach /5
Podzikowania /6

Wstp 9
O czym jest ta ksika? /10
Grupa projektowa /12
Projektowanie jako proces /13
Prototypowanie /17
Zalecane lektury /22

Rozdzia 1. Elementy strony WWW /23

1.1. Ukad strony /23
1.2. Nawigacja /27
1.3. Pozostae elementy strony /39
1.4. Graficzny interfejs uytkownika /44
1.5. Reklama /63
1.6. Typografia /71
1.7. Kolory /113
1.8. Grafika /150
1.9. Projektowanie obsugi bdw /154
1.10. Formularze /168

Rozdzia 2. Prototypowanie metody i narzdzia /187

2.1. Sortowanie kart (card sorting) /187
2.2. Papierowe makiety /204
2.3. Prototypowanie komputerowe (digital prototyping) /221
2.4. Persony /252


BADANIA
WYKORZYSTYWANE
PRZY PROJEKTOWANIU
STRON

ROZDZIA 3.

procesie projektowania strony, aby okreli, w jakim stopniu spenia ona swoje funkcje oraz oczekiwania uytkownikw, wykorzystuje
si badania. Do najczciej wykonywanych nale badania jakociowe,
a w szczeglnoci wywiady fokusowe i indywidualne wywiady pogbione oraz testy funkcjonalnoci. Wykonuje si je na rnych etapach
projektowania. Zarwno wywiady, jak i testy funkcjonalnoci mona
przeprowadza jeszcze przed stworzeniem prototypu. Wwczas badaniom podlegaj gwnie istniejce ju witryny konkurencji (analiza
funkcjonalnoci konkurencji); w ten sposb mona unikn bdw przy
tworzeniu wasnych projektw.
Prototypy warto bada zarwno na wstpnym etapie, jak i w wersji kocowej. Dziki temu mona zmieni niewaciwie zaprojektowane
funkcje oraz unikn wielu bdw jeszcze przed kodowaniem strony
przez dzia IT.

3.1. Badania jakociowe

Zogniskowane wywiady grupowe (nazywane rwnie fokusowymi) oraz
pogbione wywiady indywidualne su do odczytania opinii, sdw,
motyww zachowa i emocji przyszych uytkownikw witryny. Pozwalaj na ustalenie i zrozumienie nieujawnionych bezporednio motyww
zachowa. Badania takie uatwiaj generowanie idei zwizanych z rozwojem witryny. Dostarczaj informacji o ocenie konkurencji i potrzebach uytkownikw w ramach tworzonej strony. Uatwiaj zrozumienie

Projektowanie stron WWW. Uyteczno w praktyce

jzyka, ktrym posuguje si uytkownik docelowy. Pozwalaj na wstpn

ocen projektw i zdiagnozowanie potencjalnych problemw. W przypadku tworzenia stron sklepw internetowych pozwalaj rwnie zapozna si z czynnikami, ktre wpywaj na decyzj o zakupie.
Badania jakociowe warto przeprowadzi, gdy:
Wprowadzany jest na rynek zupenie nowy rodzaj serwisu WWW.
Wyniki uzyskane w czasie bada jakociowych pozwalaj dostosowa do oczekiwa przyszych uytkownikw pomysy zwizane z wygldem i funkcjami nowej strony.
Wprowadzana jest strona, ktrej podobne wersje ju funkcjonuj
w sieci. Badania jakociowe pomagaj wwczas zapozna si z ocen
konkurencji dokonywan przez uytkownikw, z ich emocjami i postawami wobec produktu. Pozwalaj zrozumie zwyczaje i motywy
zwizane z uytkowaniem witryny. Umoliwiaj identykacj potrzeb zwizanych z tworzon stron.
Dokonywane s zmiany w istniejcej ju witrynie (redesign). Badania
jakociowe uatwiaj poznanie opinii i odczu wobec zmian, ktre
nastpiy lub maj nastpi.
Chcemy pozna opinie docelowych uytkownikw na temat wygldu
i sownictwa strony. Przeprowadzajc wywiady, mona dowiedzie si,
jakie s opinie i emocje zwizane z layoutem i grak strony. Wywiady
pozwalaj oceni, czy uyte w projekcie sownictwo jest zrozumiae
i uywane przez grup, do ktrej adresowana jest strona. W czasie
ich trwania mona si rwnie posuy technik sortowania kart (card
sorng), ktra pozwala sprawdzi, czy projekt odpowiada wyobraeniom uczestnikw o strukturze serwisu, oraz czy uyty wstpnie jzyk,
wykorzystywany w ramach nawigacji, jest zrozumiay.
Krtko: badania jakociowe to cenne rdo informacji niezalenie
od tego, czy wykonywane s na pocztku pracy, gdy bada si poszczeglne etapy projektu, czy wtedy, gdy dysponuje si gotowym prototypem witryny. Wrd bada jakociowych, ktrych wyniki mog mie
najwiksz warto w procesie tworzenia strony internetowej, znajduj
si zogniskowany wywiad grupowy i indywidualny wywiad pogbiony.

Zogniskowane wywiady grupowe

Zogniskowane wywiady grupowe (nazywane fokusami od Focus
Group Interview) s wykorzystywane w celu poznania reakcji konsumentw na nowy produkt lub usug.

3.1. Badania jakociowe

Rozdzia 1. Rozdzia 2.

Rozdzia 3. Badania wykorzystywane przy projektowaniu stron

W badaniach fokusowych grupa kilku osb (zwykle od $ do %&) dyskutuje nad przedstawionym im projektem. Rozmow nadzoruje moderator, ktry zachca do ujawnienia prawdziwych odczu i opinii i dba
o to, by rozmowa skupiaa si na zasadniczym problemie. Zadawane
pytania kieruj dyskusj we waciwe obszary. Odpowiedzi uczestnikw
w pewnym stopniu zale od tego, co mwi w trakcie dyskusji inni.
Badanie ma posta nieformaln i trwa zwykle kilka godzin. Uczestnikom paci si za udzia w spotkaniu. Zalet tego typu badania jest moliwo wykorzystania waciwoci grupy spoecznej oraz zwizanych z ni
efektw, takich jak efekt stymulacji, spontanicznoci czy bezpieczestwa.

Miejsce przeprowadzania wywiadu

Najlepszym miejscem do przeprowadzenia zogniskowanych wywiadw
grupowych jest sala konferencyjna z duym stoem i wygodnymi krzesami. Oceniana strona powinna by wywietlana na rzutniku. Wane,
aby w pomieszczeniu znajdowa si komputer podczony do Internetu
i tablica, na ktrej mona zapisywa wnioski. Warto rwnie umieci
tam kamer wideo lub dyktafon nagrany materia przyda si podczas analizy postaw i preferencji uczestnikw. Osobom biorcym udzia
w spotkaniu zapewnia si zwykle przekski i napoje.
Przeprowadzenie badania fokusowego mona rwnie zleci orodkom badawczym, ktre zadbaj, by badanie odbyo si w specjalnym
pomieszczeniu, wyposaonym w tzw. lustra weneckie, mikrofony i kamery. Zalet zastosowania takich rozwiza jest moliwo obserwacji wywiadu przez wiksz liczb osb. Za lustrem weneckim mog si
bowiem znale zarwno projektanci, jak i osoby z kadry zarzdzajcej
oraz wydelegowani przedstawiciele klienta. W kadym momencie dyskusji mog oni przekaza swoje pytanie moderatorowi. Dziki zastosowaniu lustra weneckiego uczestnicy wywiadu nie czuj si skrpowani,
bowiem obserwatorzy s dla nich niewidoczni.

Rola moderatora
Moderator jest osob odpowiedzialn za nadzr i przebieg dyskusji. Dba,
aby rozmowa ogniskowaa si wok kluczowych zagadnie. Cho przebieg sesji zosta przez niego wczeniej dokadnie zaplanowany, w trakcie dyskusji pozwala on jednak na poruszanie tematw dygresyjnych,
mona bowiem z nich wycign inspirujce i niespodziewane wnioski.
Wane jest, aby osoba prowadzca spotkanie bya obiektywna i posiadaa wiedz na temat psychologii grupy. Musi bowiem liczy si z wystpieniem wielu czynnikw zakcajcych cay proces.
Moderator powinien zapozna si z bran, ktrej witryna jest prezentowana.
3.1. Badania jakociowe

Projektowanie stron WWW. Uyteczno w praktyce

Prowadzenie fokusw przez osoby niedowiadczone i nieposiadajce

wiedzy o procesach grupowych moe okaza si mao efektywne. Przeprowadzanie zogniskowanych wywiadw grupowych jest tylko pozornie
proste. Fakt ten zwiksza dodatkowo ryzyko popenienia bdw w trakcie realizacji badania. Mog si one wiza z metodologi, niewaciwie postawionymi celami badawczymi, niewaciwym prowadzeniem
wywiadu, nieumylnym naprowadzaniem osoby badanej na odpowiedzi, jak rwnie z bdn analiz wynikw. Zatem jedynie wywiad przeprowadzony przez dobrego moderatora moe dostarczy wiarygodnych
wynikw na temat projektowanej witryny.

Analiza danych
Moderator lub obserwator wywiadu powinien dokona analizy danych
bezporednio po wywiadzie. Cz odczu zwizanych z badaniem moe
zosta szybko zapomniana. Analizie naley podda materia uzyskany
w trakcie wywiadu: nagrania wideo, notatki, zapiski na tablicy. Szczegln uwag trzeba zwrci na intensywno reakcji badanych oraz
emocje zwizane z poszczeglnymi zagadnieniami. Z analizy wynikw
powstaje raport zawierajcy wnioski z dyskusji i rekomendacje.

Wywiady indywidualne
Jest to rozmowa dwch osb na okrelony temat. Pierwsz osob
jest moderator, ktry prowadzi wywiad wedug okrelonego planu i decyduje o kolejnoci zadawanych pyta. Pytania maj zwykle charakter
otwarty. Moderator zadaje czsto pytania pomocnicze i naprowadzajce na istotne i ustalone wczeniej w scenariuszu kwes'e.
W czasie wywiadu indywidualnego, podobnie jak podczas fokusw,
mona uzyska informacje zwizane z odczuciami, emocjami i motywami postpowania uczestnika. Wywiady mog by przeprowadzane
w miejscu zamieszkania lub pracy osoby badanej. Mona rwnie wynaj do tego celu specjalistyczny pokj zaopatrzony w kamery i lustra
weneckie.
Indywidualne wywiady pogbione stosuje si czsto, gdy temat
wymaga gbszego poznania pogldw i postaw uczestnikw badania.
Daj dobre rezultaty, gdy badania dotycz kopotliwych tematw (na
przykad strony o tematyce erotycznej lub witryny dotyczcej krpujcych chorb). Uczestnicy wywiadw indywidualnych czsto szczerzej
ni w czasie dyskusji grupowych wypowiadaj si w trudnych kwes'ach.
Metoda wywiadw indywidualnych jest rwnie pomocna w badaniach
liderw opinii lub osb trudno dostpnych (w czasie tworzenia stron dla

3.1. Badania jakociowe

Rozdzia 1. Rozdzia 2.

Rozdzia 3. Badania wykorzystywane przy projektowaniu stron

bardzo cisej grupy docelowej, na przykad bankowcw, farmaceutw,

lekarzy).
Indywidualne wywiady pogbione s drog metod badawcz.
Wymagaj opacenia kadego uczestnika oraz wielu godzin pracy moderatora. Istnieje, podobnie jak w wywiadach fokusowych, niebezpieczestwo uzyskania wypowiedzi stronniczych i znieksztaconych przez
obecno moderatora.
Indywidualne wywiady pogbione, tak jak i zogniskowane wywiady
grupowe, warto przeprowadza zarwno przed rozpoczciem procesu
projektowania witryny, jak i w jego trakcie. Metod wywiadu mona
rwnie zastosowa zaraz po przeprowadzeniu badania funkcjonalnoci
witryny. Wywiad taki ma ju inn form, a pytania w nim zawarte dotycz kwes'i wynikych w trakcie testowania witryny.
Naley pamita, e wywiady zarwno indywidualne, jak i grupowe
s jedynie badaniami wspomagajcymi i nigdy nie zastpi testw funkcjonalnoci. Na ich podstawie wnioskowa mona o odczuciach, postawach i preferencjach uytkownikw, nie odpowiedz one jednak na pytanie, czy dana witryna jest zaprojektowana funkcjonalnie i czy atwo
z niej korzysta.

Badania jakociowe online

Przebieg dyskusji mona rwnie ledzi na ywo, wykonujc badanie
fokusowe online. W trakcie bada uczestnicy dyskusji porozumiewaj
si ze sob przy uyciu specjalnego czatu bd komunikatora na przykad w ramach funkcji Czat grupowy komunikatora Skype. W badaniu
bierze udzia * + osb. Cao dyskusji kontroluje moderator, z ktrym
klient jest w cigym kontakcie.
Badania fokusowe online maj wiele zalet. Duym atutem tak przeprowadzonego wywiadu jest szybka i atwa rekrutacja grupy docelowej (uczestnicy wywiadu s u siebie w domach, nie musz dojeda
do miejsca badania). Sama realizacja badania nie zajmuje tyle czasu, ile
organizacja tradycyjnych wywiadw. W trakcie tego typu badania atwiej jest wczy si do dyskusji osobom niemiaym, natomiast wpyw
osb dominujcych na grup jest ograniczony.
Wad wywiadw online jest brak moliwoci obserwacji zachowa
niewerbalnych uczestnikw dyskusji. Zachowania niewerbalne daj
wiele cennych wskazwek potrzebnych moderatorowi do waciwego
prowadzenia dyskusji. Obserwujc uczestnikw, moe stwierdzi, kiedy
czuj si komfortowo i s gotowi na trudniejsze tematy. Obserwacja
zachowa niewerbalnych pozwala na odczytanie prawdziwych odczu
3.1. Badania jakociowe

Projektowanie stron WWW. Uyteczno w praktyce

uczestnikw. Pomrukiwania, wstrzymanie si od gosu czy nerwowo

mog wiadczy o sprzeciwie lub aprobacie poruszanych tematw. Czciowo problem ten mona rozwiza dziki funkcji video czat niektrych
komunikatorw, na przykad wspomnianego Skypea.
Innym problemem jest to, e podczas bezporedniej werbalnej komunikacji z uytkownikami biorcymi udzia w badaniu moemy si dowiedzie znacznie wicej ni w ramach pisanego czatu.

3.2. Testy funkcjonalnoci

Testy funkcjonalnoci strony WWW s czci procesu projektowania
witryny (zobacz rysunek /.%). Pozwalaj zidentykowa obszary strony,
w ktrych uytkownicy maj trudnoci. Dostarczaj projektantom wielu
pomocnych w pracy wskazwek. Zjawiska wykazywane w czasie testowania prototypu witryny z duym prawdopodobiestwem wystpiyby
podczas rzeczywistego funkcjonowania strony. Testy funkcjonalnoci
trwaj kilka iteracji, tj. wykonywane s na wstpnym etapie projektu
oraz powtarzane za kadym razem, gdy wprowadzone zostan zmiany.

Przygotowanie badania
Moderator
Moderator to osoba, ktra przeprowadza sesj testow. Tumaczy
uczestnikom przebieg badania, czyta zadania do wykonania, obserwuje,
jak osoby biorce udzia w badaniu sobie radz.
Oprcz moderatora w sesji testowej moe rwnie bra udzia dodatkowy obserwator. Nie prowadzi on badania, jedynie notuje i mierzy
czas lub liczb klikni.
Czsto wystarczajcym rozwizaniem jest prowadzenie i jednoczesne obserwowanie badania wycznie przez moderatora, szczeglnie w przypadku gdy sesja testowa jest lmowana i po badaniu mona
jeszcze raz przeanalizowa dziaania uytkownika.

Rola moderatora
Moderator powinien wykaza si pewnymi cechami osobowoci: przede
wszystkim cierpliwoci. Powtarza kademu te same instrukcje i obserwuje wci te same czynnoci, musi by zatem cay czas skoncentrowany i skupiony na obserwacji uytkownika. Osoby wystpujce w roli

3.2. Testy funkcjonalnoci

Rozdzia 1. Rozdzia 2.

Rozdzia 3. Badania wykorzystywane przy projektowaniu stron

moderatora powinny by ciepe i przyjazne, umiejce jednak zachowa

dystans wobec uczestnikw.
W czasie badania moderator tworzy dobr atmosfer, pomaga osobom testujcym witryn czu si swobodnie. Nie zachowuje si jednak
zbyt poufale, zawsze powinien pamita o zachowaniu dystansu wobec
uytkownikw. W kryzysowych sytuacjach potra waciwie zareagowa.
Wie, kiedy naley przerwa zadanie i przej do nastpnego scenariusza.

Wpyw osoby moderatora na wyniki badania

Podczas przeprowadzania testw funkcjonalnoci naley zdawa sobie spraw z istnienia szeregu czynnikw, ktre mog zakci badanie i wpyn w istotny sposb na wynik. Wiele zagroe zwizanych
jest z sam osob moderatora. Jego zachowanie, tendencyjna obserwacja czy niewiadoma selekcja zapamitywanych zachowa mog by
przyczyn znieksztacenia wynikw. Warto wiedzie o istnieniu tego
typu zjawisk, bowiem uwiadomienie sobie ich wystpowania jest metod na to, by je wyeliminowa.
Osoby testujce witryn w trakcie obecnoci moderatora mog wykonywa zadania testowe inaczej, ni gdyby przebyway w pomieszczeniu
same. Zdarza si, e uczestnicy testu zachowuj si w sposb jak sdz
oczekiwany przez moderatora. Domylajc si, czego od nich oczekuje,
prbuj dostosowa swoje reakcje. Wpywa to oczywicie na wynik testu.
Mona tego unikn, przekonujc uczestnikw, e moderator nie tworzy
prezentowanej witryny. Nawet jeli stwierdzenie to nie bdzie prawd,
warto je wygosi, bowiem przyczyni si ono do szczerych reakcji uczestnikw badania. Osoby testujce witryn, ktre wiedz, e moderator
jest autorem prezentowanego projektu, mog stara si go nie urazi
i przez to zachowywa si w sposb nienaturalny.

Rysunek 3.1. Przykadowe badanie

testw funkcjonalnoci.

3.2. Testy funkcjonalnoci

Projektowanie stron WWW. Uyteczno w praktyce

Niewerbalne wskazwki
Naley rwnie pamita, e moderator moe niewiadomie przekazywa niewerbalne wskazwki, jak postpowa w danej sytuacji. Takie ledwo zauwaalne zachowania, jak lekkie kiwanie gow, pomruki
czy goniejszy oddech, mog w istotny sposb wpyn na zachowanie
uytkownika. A w efekcie znieksztaci wynik testu.
Mona temu zapobiega poprzez:
Uwiadomienie moderatora o istnieniu efektu.
Ustawienie krzesa moderatora z dala od linii wzroku uytkownika
(tak aby niewerbalne ruchy moderatora pozostay niezauwaone
przez osob testujc witryn).
Zatrudnienie moderatora z zewntrz (osoba niebdca wspautorem witryny rzadziej ma konkretne oczekiwania co do zachowania
uczestnikw).

Tendencyjno obserwatora
Jeli badanie nie jest nagrywane, a moderatorem i jedynym obserwatorem jest autor projektu, istnieje ryzyko wystpienia zjawiska zwanego
tendencyjnoci obserwatora. Ma ono miejsce wwczas, gdy dochodzi do systematycznych znieksztace wynikw sesji, ktre powstaj
w zwizku z oczekiwaniami obserwatora. Tendencyjno obserwatora
wpywa na selekcj rejestrowanych zachowa. Obserwator nie jest oczywicie wiadomy wystpowania efektu. Tendencyjna obserwacja moe
wystpi, gdy obserwator ma konkretne oczekiwania dotyczce zachowa uczestnikw. rdem tych oczekiwa mog by wasne przekonania
moderatora lub znajomo rezultatw bada z udziaem innych uytkownikw (skoro inni mieli problemy z tym fragmentem, ta osoba na pewno
te sobie z nim nie poradzi). Obserwacja jest tendencyjna, jeli moderator znieksztaca zaobserwowane zjawiska (na przykad jeli spodziewa
si problemw z zalogowaniem si do systemu, to mimo e problemy te
nie wystpiy, moderatorowi bdzie si wydawao, e je dostrzeg).
Ryzyko wystpienia zjawiska tendencyjnoci obserwatora mona
zminimalizowa poprzez:
Wprowadzenie jasnych, mierzalnych kryteriw oceny wykonania zadania (pomiar czasu, liczenie klikni).
Nagrywanie przebiegu badania.
Uwiadomienie sobie przez moderatora moliwoci wystpienia zjawiska tendencyjnoci.
Przeprowadzanie sesji testowych z moderatorem i dodatkowym obserwatorem.

3.2. Testy funkcjonalnoci

Rozdzia 1. Rozdzia 2.

Rozdzia 3. Badania wykorzystywane przy projektowaniu stron

Zatrudnienie moderatora, ktry nie jest autorem projektowanej witryny i nie zna wynikw bada z poprzednich sesji.

Uczestnicy
Okrelenie grupy docelowej
Przed rozpoczciem bada naley ustali, do kogo kierowana jest witryna. Grup docelow mona zdeniowa poprzez wybr osb speniajcych okrelone kryteria spoeczno-demograczne, takie jak: wiek,
pe, wyksztacenie, styl ycia, sta i sposb korzystania z Internetu.
Przykadem takiej grupy docelowej jest chociaby grupa studentw,
w wieku %1 2$ lat, grajcych w gry RPG, ich komputerow odmian
cRPG oraz Massive Online RPG.
Jeli strona internetowa jeszcze nie istnieje i trudno jest okreli
jej populacj docelow, mona skorzysta z danych rm badawczych,
dotyczcych grupy docelowej konkurencyjnej strony. Im wicej wiadomo o grupie docelowej, tym atwiej i dokadniej bdzie mona zdeniowa jej potrzeby i zaprojektowa przeznaczon dla niej stron.
W przypadku przebudowy strony WWW (redesign) i przygotowywanego na t okoliczno projektu wskazana jest znajomo statystyk serwisu oraz ich rzetelna analiza.
W przypadku projektu nowego serwisu mona si pokusi o badanie
stron konkurencji, z uwzgldnieniem tego, do jakich grup s kierowane, oraz
signicie po raporty badawcze, na przykad przygotowane przez Gemius.

Waciwy dobr prby

W ramach testw funkcjonalnoci nie naley oczywicie bada wszystkich potencjalnych uytkownikw projektowanej strony. Wystarczy losowo wybra z populacji docelowej prb osb. Dobr losowy oznacza,
e kady potencjalny uytkownik moe z takim samym prawdopodobiestwem znale si w prbie. Tak dobrana prba jest reprezentatywna
dla caej populacji docelowej. Oznacza to, e jej struktura odpowiada
strukturze caej populacji docelowej w granicach bdu statystycznego.

Liczba osb w badaniu

Jak wykazay badania przeprowadzone przez Jakoba Nielsena i Toma
Landauera, zwykle do testw funkcjonalnoci witryny wystarczy zaprosi piciu uczestnikw. Taka liczba osb testujcych witryn wystarcza,
by uzyska informacje o +3% bdw wystpujcych w projekcie (rysunek /.2). Jeeli strona adresowana jest do uytkownikw o rnych prolach, warto zaprosi do testw po pi osb z kadego prolu.
3.2. Testy funkcjonalnoci

Projektowanie stron WWW. Uyteczno w praktyce

Rysunek 3.2. Liczba osb biorcych udzia w badaniu a procent

wykrytych bdw. Rysunek
za: Jakob Nielsen, Why You
Only Need to Test With 5 Users,
http://www.useit.com/alert
box/20000319.html.

Wybr uczestnikw
Jeeli strona ju funkcjonuje i dysponujemy danymi o uytkownikach
(na przykad podali je w trakcie zakadania konta), uczestnikw testw
wystarczy wylosowa z wasnej bazy danych. Jeli nie posiadamy takich
informacji, moemy rekrutowa osoby do badania za porednictwem
czasowych agencji pracy.

Opis badania
Wikszo osb chtnych do uczestniczenia w badaniu bdzie zasiga
informacji o badaniu telefonicznie lub za pomoc poczty e-mail. Wane,
aby ju na pocztku prawidowo wyjani, na czym polega badanie funkcjonalnoci. We wstpnej rozmowie warto zaznaczy, e:
Badanie dotyczy funkcjonowania strony internetowej.
Celem badania jest zdeniowanie kopotliwych obszarw witryny.
Oceniana jest jedynie witryna, a nie uczestnik badania.
Wane s szczere opinie uczestnika badania; nie ma zych ani dobrych odpowiedzi.
Podczas wstpnej rozmowy naley poinformowa, ile czasu bdzie
trwao badanie (zwykle zajmuje okoo jednej godziny), gdzie bdzie si
odbywao i jakie wynagrodzenie przewidziano za uczestnictwo. W przypadku lmowania badania bd nagrywania sesji bdzie potrzebna take
pisemna zgoda uczestnika.
Na podstawie wskazwek wymienionych powyej mona skonstruowa informacj o badaniu lub posuy si gotow wersj, zamieszczon
poniej.

3.2. Testy funkcjonalnoci

Rozdzia 1. Rozdzia 2.

Rozdzia 3. Badania wykorzystywane przy projektowaniu stron

Opis badania funkcjonalnoci witryny dla przyszych uczestnikw badania

Badanie bdzie dotyczyo funkcjonowania witryny internetowej. Ma
wykaza, czy stworzona strona jest dla uytkownikw prosta w obsudze. W czasie badania otrzyma Pan/Pani kilka prostych zada do wykonania na testowanej stronie internetowej, takich jak znalezienie okrelonego produktu czy zamwienie usugi. Kada wskazana odpowied
bdzie waciwa. Badanie pomoe nam okreli obszary strony, z ktrymi odbiorcy maj problemy. Jest ono proste, ale oczywicie w kadym
momencie, nawet w czasie trwania badania moe Pan/Pani z niego zrezygnowa. Badanie jest anonimowe. Odbdzie si w ... i potrwa okoo
jednej godziny. Wynagrodzenie za uczestnictwo w badaniu wynosi ...
zotych. Czy ma Pan/Pani jakie pytania?.
Jeli sesja testowa bdzie nagrywana, naley o tym rwnie poinformowa i podkreli, e nagranie zostanie obejrzane jedynie przez kilka
osb zwizanych z projektem. Warto rwnie zaznaczy, e tama zostanie wykorzystana wycznie do celw badawczych. Dobrze wyjani
jedynie przyczyn nagrywania, jako powd zgodnie z prawd poda
trudnoci moderatora w zanotowaniu wszystkich istotnych informacji.

Informacje, ktre uczestnicy powinni usysze przed badaniem

Przed badaniem trzeba pamita o uzyskaniu wiadomej zgody uczestnikw na udzia w badaniu. Moderator tu przed rozpoczciem powinien
przekaza uczestnikom testu jeszcze raz pen informacj na temat sesji
testowej oraz odpowiedzie na wszystkie pytania i wyjani wtpliwoci.
Jeli badanie bdzie nagrywane kamer, naley uzyska pisemn
zgod uczestnikw na lmowanie. Przykadowy formularz zgody na nagrywanie sesji testowej znajduje si poniej.

Zgoda na nagrywanie kamer badania funkcjonalnoci strony

Data:..................

Ja............................................... wyraam zgod na udzia w badaniach

funkcjonalnoci witryny internetowej, prowadzonych przez [nazwa rmy].
Zostaem poinformowany, na czym bdzie polega badanie. Zgadzam si
na lmowanie badania i wykorzystanie nagrania do celw badawczych rmy
[nazwa rmy]. Zostaem poinformowany, e nagranie zostanie udostpnione
jedynie zespoowi pracujcemu nad projektem strony.
..........................
Podpis badacza

..........................
Podpis uczestnika badania

3.2. Testy funkcjonalnoci

Projektowanie stron WWW. Uyteczno w praktyce

rodowisko
Miejsce przeprowadzenia badania
Do bada uytecznoci strony internetowej potrzebne jest odizolowane
od reszty budynku pomieszczenie. Urzdzenie takiego pomieszczenia nie
jest trudne. Wystarczy, e znajdzie si w nim biurko, trzy wygodne krzesa i oczywicie komputer podczony do Internetu. Wane jest, aby pokj by dobrze owietlony, wiato nie powinno odbija si od monitora
ani te razi oczu osb siedzcych przed monitorem. W pomieszczeniach z duymi oknami warto zainstalowa aluzje i zadba o waciwe
ustawienie mebli w stosunku do okien. Pokj powinien by odizolowany
od haasu i wentylowany.
Wane jest, aby osobom testujcym witryn stworzy komfortowe
warunki do pracy i mie pewno, e adne zmienne zakcajce, czyli
wszystko to, co mogoby rozprasza ich uwag, nie bd wpywa
na wyniki badania.
Do czynnikw zakcajcych nale nadmierny haas, upa lub zbyt
duy chd, race wiato czy pmrok. Warto pamita rwnie o tym,
e meble, obrazy i wszystko to, co znajduje si w pomieszczeniu, moe
rwnie rozprasza uwag.
Wystrj wntrza powinien by neutralny. Nie warto tworzy zupenie sterylnych pomieszcze, odbiegaj one od rzeczywistoci i mog
przyczyni si do zego samopoczucia uczestnikw badania. Podoga
w pomieszczeniu moe by pokryta neutraln wykadzin, a meble znajdujce si tam powinny by proste (na przykad zestawy biurowe z Ikei).
Warto doda kilka zwyczajnych przedmiotw, ktre nadadz wntrzu
przytulnoci. Moe to by nie nazbyt zwracajca uwag graka na cianie, lampka biurowa czy pojemnik na dugopisy. Pamitajmy take, e nic
tak nie poprawia samopoczucia, jak kolor zielony niech w pokoju znajdzie si troch miejsca na roliny (rysunek /./).

Czynniki zakcajce
Wiele czynnikw, takich jak haas, upa czy wiszcy naprzeciwko uczestnika testu jaskrawy obrazek, moe mie wpyw na wyniki bada. Jeli
ich uczestnicy bd przemczeni haasem lub upaem, przestan si
skupia na zadaniu, ktre maj wykona. Podobny efekt moe spowodowa umieszczenie w pokoju gonego zegara uczestnicy skupi si
na upywie czasu i zaczn si denerwowa. W takim przypadku na wyniki testu bdzie rzutowa dodatkowo stres odczuwany przez osoby testujce witryn.

3.2. Testy funkcjonalnoci

Rozdzia 1. Rozdzia 2.

Rozdzia 3. Badania wykorzystywane przy projektowaniu stron

Rysunek 3.3. Istotn kwesti

jest to, jak bdzie zaaranowane pomieszczenie do przeprowadzania bada funkcjonalnych. Na rysunku przykadowe,
sprawdzone rozplanowanie.

Tylko kontrola nad warunkami testu pozwala wnioskowa o tym,

e na wyniki badania nie miay wpywu inne czynniki. Oczywicie, im
wiksza kontrola nad warunkami i przebiegiem badania, tym mniejsza
trafno zewntrzna, czyli moliwo uoglnienia wyniku testu w odmiennej sytuacji i przy odmiennych warunkach. Warto zatem stworzy
uczestnikom testw wygodne, zblione do rzeczywistoci, lecz nie zakcajce uwagi warunki pracy. Uczestnicy maj czu si komfortowo
i swobodnie, rwnoczenie nic nie powinno rozprasza ich uwagi.

Sprzt do testw
Naley zadba o to, aby komputer do testw by zbliony do tego, z ktrego korzystaj uytkownicy projektowanej strony. Jeli witryna przeznaczona jest dla handlowcw, warto przeprowadzi badania na uywanych przez nich laptopach.
Istotne znaczenie w testach uytecznoci ma zarwno komputer, jak
i monitor. Wystrzegajmy si bada na duych, 2&-calowych i wikszych
monitorach (jakich zwykle uywaj do pracy projektanci). Wyniki bada
mog by wwczas niemiarodajne, bowiem to, co na duym monitorze
jest atwo dostrzegalne, moe by niewidoczne na mniejszym. Najlepiej
skorzysta z takich monitorw, jakie maj uytkownicy projektowanej
witryny. Podobne znaczenie ma szybko cza internetowego, powinno
by zblione do tego, ktrym dysponuj uytkownicy. Pamitajmy take
o ustawieniu odpowiednich parametrw urzdzenia, na przykad rozdzielczoci ekranu, tak by odzwierciedlay ustawienia sprztu uczestnikw badania, gdy znajduj si w warunkach domowych.

3.2. Testy funkcjonalnoci

Projektowanie stron WWW. Uyteczno w praktyce

Nagrywanie sesji
Najwaniejsza w czasie bada uytecznoci jest rejestracja obrazu akcji
na monitorze. W tym celu mona skorzysta z jednego z wielu dostpnych na rynku programw. Mona do tego uy atwego w obsudze
Camtasia Studio (h!p://www.techsmith.com/camtasia.asp) bd jakiej
bezpatnej aplikacji umoliwiajcej nagrywanie ekranu, chociaby Jing
(h!p://www.jingproject.com/).
Naley pamita, aby nie ustawia parametrw programu przy
uczestniku bada. Lepiej uruchomi program wczeniej i sprawdzi,
czy wszystko dziaa poprawnie. Uczestnicy badania powinni zapomnie
o tym, e s lmowani, i czu si swobodnie w czasie testw. Wane
jest rwnie ustawienie kamery w pokoju. Nie chodzi o to, by j sztucznie maskowa. Warto jednak zadba, aby nie zwracaa uwagi. Idealne
do tego celu s mae kamery wieszane na cianie i sucie. Mona te
uy zwykej kamery DVD, postawionej w mao zauwaalnym miejscu.
Przed wejciem uczestnika testu do pokoju osoba pomagajca w badaniu wcza kamer i nakierowuje j w odpowiednie miejsce. Nie naley
tego robi przy uczestniku badania. Sam fakt bycia nagrywanym i obserwowanym moe w istotny sposb wpyn na wyniki testw. Nie powinno
si rwnie zmienia kaset i ustawie kamery w trakcie sesji testowej.

Plan badania
Plan badania to szczegowy opis wszelkich aspektw zwizanych z testowaniem funkcjonalnoci witryny. Dokadny plan badania umoliwia
prawidowe przygotowanie si do testu i jego wielokrotne przeprowadzenie w przyszoci. Dodatkowo uatwia on waciw analiz wynikw.
Wykonanie takiego planu umoliwia spisanie oczekiwa (zarwno
czonkw zespou projektowego, jak i kadry zarzdzajcej) zwizanych
z przeprowadzeniem badania funkcjonalnoci. Moe on pomc w ustaleniu, jakie obszary strony powinny by przetestowane. Niezalenie
od tego, czy test funkcjonalnoci dotyczy ostatecznego ksztatu witryny, czy bada on tylko fragment strony, naley powici troch czasu
na opracowanie dobrego planu badania. Uatwi to pniejsz prac i pozwoli unikn niepotrzebnych bdw.
Zawarto planu badania:
Cel witryny. Ta cz planu odpowiada na pytania dotyczce funkcji
badanej strony. Jaki jest gwny cel jej istnienia? Jakie funkcje ma
wykonywa strona? Dla kogo jest przeznaczona? Dodatkowo naley
okreli, dlaczego przeprowadzany jest test funkcjonalnoci.
Zagadnienia problemowe. Na tym etapie naley sformuowa podstawowe pytania. Odpowiedzi na nie bdzie mona udzieli po prze

3.2. Testy funkcjonalnoci

Rozdzia 1. Rozdzia 2.

Rozdzia 3. Badania wykorzystywane przy projektowaniu stron

prowadzeniu testu. W przeciwiestwie do pyta o cele wane jest,

aby pytania te dotyczyy konkretnych, a nie oglnych zada zwizanych ze stron. Tworzone w dalszej czci planu scenariusze oparte
s wanie na sformuowanych w tym punkcie zagadnieniach. Naley
pamita, e zbyt oglne zagadnienia problemowe (takie jak pytanie: Czy strona jest atwa w obsudze?) uniemoliwi opracowanie
waciwych zada testowych.
Opis rodowiska badania. W tej czci planu powinien znale si
opis miejsca przeprowadzania testw i wyposaenia, ktrego uyje
si podczas badania. W tym punkcie mona rwnie okreli, ile osb
bdzie potrzebnych do testowania witryny, oraz wskaza osoby zwizane z przygotowaniem i przeprowadzeniem badania (osoba przygotowujca scenariusze testowe, moderator, obserwatorzy). Dokadne
przygotowanie tej czci planu zapobiegnie powstaniu w ostatniej
chwili wielu przykrych niespodzianek. Punkt ten moe rwnie okrela harmonogram bada.
Metodologia. Naley tutaj przedstawi sposb przeprowadzenia testu. Wyjani, jakie zadania bd dokadnie po sobie nastpowa,
ile bd trway i jakie techniki zostan uyte. Naley rwnie opisa
dane, ktre uzyska si w trakcie badania: dokumenty, nagrania wideo, raporty z obserwacji.
Populacja docelowa. Tutaj powinno si okreli, jaka jest grupa
docelowa badanej strony. Opisa dobr prby i poda liczb osb
w prbie (pi osb to liczba optymalna). Jeli testowana strona
skierowana jest do uytkownikw o rnych prolach (na przykad
do studentw i wykadowcw), trzeba je wyszczeglni i dokadnie
opisa. W planie badania naley przewidzie sytuacj, w ktrej cz
umwionych osb nie przyjdzie na sesj testow. Warto zaprosi
kilka osb wicej, aby liczba zebranych w czasie sesji danych bya
wystarczajca. Naley rwnie pamita, e zdarzaj si sytuacje,
w ktrych uczestnicy niechtnie rozwizuj zadania testowe i nie angauj si w badanie. Wszystkie te przypadki dobrze jest wczeniej
przewidzie i zaplanowa, jak postpi w sytuacjach kryzysowych.
Scenariusze i zadania testowe. Ta najwaniejsza cz planu zawiera
zadania problemowe, ktre moderator czyta uczestnikowi testu. Pod
kadym zadaniem podane s rwnie informacje przeznaczone dla
moderatora. Naley do nich opis podanego zachowania uczestnika testu i wyznaczony punkt rozpoczcia zadania. W scenariuszu mona rwnie zaznaczy, kiedy moderator powinien przerwa
wykonywanie zadania. W przypadku testowania prototypw naley
dokadnie opisa sposb jego dziaania, zaznaczy, ktre podstrony
funkcjonuj poprawnie, a ktre nie zostay jeszcze zaprojektowane.
3.2. Testy funkcjonalnoci

Projektowanie stron WWW. Uyteczno w praktyce

Scenariusze testowe i zwizane z nimi zadania powinny zosta jak

najlepiej przygotowane. Nie mog by zbyt dugie, uytkownik powinien z atwoci zapamita zadanie, ktre ma wykona. Scenariusze
powinny by ponadto jasno sformuowane. Przed przeprowadzeniem
badania warto sprawdzi na innych wsppracownikach, czy wszystkie zadania testowe s zrozumiae. Naley rwnie przeprowadzi testowe badanie funkcjonalnoci, ktre pozwoli oceni, czy stworzone
scenariusze s przystpne, wykonalne i ile czasu zajmuje cae badanie.
Warto rwnie okreli, ktre zadania s najwaniejsze, a ktre mona
pomin. Naley rwnie zastanowi si, jak powinien postpowa moderator w sytuacji, gdy ktre z zada testowych okae si niewykonalne (wystpi bd w prototypie, uniemoliwiajcy poprawne korzystanie z niego itp.).

Przykad scenariusza i zadania testowego dla porwnywarki cen

Celem strony jest przegld produktw dostpnych na rynku i porwnanie ich cen w poszczeglnych sklepach.
Scenariusz: Zepsua ci si lodwka. Okazao si, e koszt jej naprawy
przekracza %&&& zotych. Postanawiasz zatem kupi now lodwk.
Zadanie I: Znajd lodwki z grnym zamraalnikiem, o klasie energetycznej A+.
Przewidywane zachowanie:
Na stronie gwnej kliknicie w link lodwki.
W menu ltrowania produktw kliknicie Grny zamraalnik.
Kliknicie w klas energetyczn A+.
Zadanie II: We pod uwag trzy najtasze modele i zobacz opinie
o lodwce o najwikszym zamraalniku.
Przewidywane zachowanie:
Zaznaczenie pl check box przy trzech najtaszych lodwkach.
Kliknicie Porwnaj produkty.
Kliknicie Zobacz opinie przy lodwce Amica AZC22&iMA+.
Zadanie III: Przejd do sklepu, ktry oferuje wybran lodwk w najniszej cenie.
Przewidywane zachowanie:
Kliknicie Porwnaj ceny.
Kliknicie przycisku Do sklepu przy AGDMedia.pl.

3.2. Testy funkcjonalnoci

Rozdzia 1. Rozdzia 2.

Rozdzia 3. Badania wykorzystywane przy projektowaniu stron

Kryterium zaliczenia zadania: W tej czci naley napisa, jakie s warunki zaliczenia zadania. Czsto za kryterium poprawnoci wykonania
zadania przyjmuje si jego zakoczenie w odpowiednim czasie lub przy
odpowiedniej liczbie klikni. Warto przed badaniem sprawdzi, ile czasu
zajmuje ekspertom wykonanie zadania i ile klikni musz oni wykona.
Bdzie to pomocne przy wyznaczeniu kryteriw zaliczenia zadania, przy
uwzgldnieniu parametru czasowego.
Plan badania powinien by przygotowany na kad ewentualno,
musi by elastyczny i przewidywa rne sytuacje. Musi rwnie zawiera wskazwki dotyczce dziaania awaryjnego.

Przeprowadzenie badania
Przed rozpoczciem badania uczestnicy powinni dosta do wypenienia kwes'onariusz, ktry dostarczy danych o testowanej prbie osb.
W kwes'onariuszu tym naley zawrze pytania dotyczce pci, wieku,
wyksztacenia, iloci czasu spdzanego w Internecie i innych zagadnie
zwizanych z tematyk testowanego prototypu. W momencie rozpoczcia badania moderator czyta uczestnikom swobodnym tonem wprowadzenie. Kady uczestnik powinien usysze takie samo wprowadzenie.
We wstpie naley:
Przedstawi si.
Wyjani, co jest przedmiotem badania (koniecznie podkreli, e badana jest witryna, a nie uczestnik sesji testowej).
Zaznaczy, e nie ma zych ani dobrych odpowiedzi.
Przedstawi w skrcie badanemu zadania, ktre bdzie wykonywa.
Poprosi, by w trakcie badania uczestnik wyraa swoje myli na gos.
Wyjani, e w czasie trwania badania mona zadawa pytania,
na ktre Ty odpowiesz po zakoczeniu sesji (udzielanie odpowiedzi
w trakcie badania moe doprowadzi do zafaszowania wynikw,
gdy udzielajcy odpowiedzi niewiadomie moe przekaza wskazwki co do sposobw rozwizania zadania).
Przypomnie, e uczestnik moe w kadej chwili zrezygnowa z testu.
Upewni si, e badany nie ma adnych pyta i wtpliwoci.
Okreli form wynagrodzenia za udzia w badaniu oraz form jej wypaty. Wane, by stwierdzi, e wynagrodzenie zostanie wypacone
po ukoczeniu caego badania oraz e nie zostanie, jeli w trakcie
testu badany zrezygnuje ze wsppracy.
Po przeczytaniu wprowadzenia naley przej do scenariuszy testowych. Pamitaj, e moderator nie powinien siedzie za blisko uczestnika

3.2. Testy funkcjonalnoci

Projektowanie stron WWW. Uyteczno w praktyce

testu, gdy zakca to spokj badanego. Nie moe on rwnie pomaga

w trakcie wykonywania zada.

Rozmowa potestowa
Po zakoczeniu testowania moderator moe zada jeszcze kilka pyta
uczestnikom sesji. Warto rozmawia o elementach strony, z ktrymi
uczestnicy mieli najwicej problemw. Mona rwnie poprosi o ogln
ocen i wskazanie najbardziej i najmniej podobajcych si fragmentw
witryny. Pytania te mona przedstawi uczestnikom w formie kwes'onariusza. Badanie zajmie wtedy mniej czasu, a wyniki bd atwiejsze
w interpretacji.
Niestety z odpowiedzi kwes'onariuszowych mona dowiedzie si
tylko tego, o co w kwes'onariuszu pytano. Z nieformalnej rozmowy mona
wycign o wiele wicej ciekawych i nieoczekiwanych wnioskw.
Przed zakoczeniem badania uytecznoci naley wysucha pyta
uczestnikw i wyjani ich wszelkie wtpliwoci. Warto zapewni, e przebieg sesji testowej by bardzo pomocny dla zespou projektowego, a potem
podzikowa za udzia w badaniu i wypaci ustalone honorarium.

Raport z badania wyniki, wskazwki

Raport podsumowujcy rezultaty testw zawiera informacje, ktre znajduj si w planie badania, oraz wyniki, dyskusj i wskazwki. Cz dotyczca uczestnikw jest rozszerzona o dokadne informacje o badanej
prbie uzyskane z kwes'onariuszy przedtestowych. W raporcie kocowym fragmenty planu dotyczce metodologii i rodowiska naley rozwin uzupeni opisem wszelkich nieoczekiwanych zmian. Wyeliminowanie jakiego zadania testowego powinno si rwnie odnotowa.
Najwaniejsz czci raportu s oczywicie wyniki. Umieszcza si
w niej oryginalne, nieprzetworzone dane uzyskane w badaniu. Mona
je prezentowa w tabeli, w ktrej zapisuje si wyniki poszczeglnych
uczestnikw. Zwykle podaje si informacje, czy zadanie zostao pomylnie ukoczone, jaki by czas jego realizacji oraz ile wykonano klikni. Dla kadego z zada mona wyliczy procent uczestnikw, ktrzy
je ukoczyli z powodzeniem, redni czas wykonania zadania, median
oraz redni liczb klikni.

Dyskusja wynikw
W tej czci jest miejsce na komentarz uzyskanych wynikw oraz ich uzasadnienie (wyjanienie, co mogo by prawdopodobn przyczyn uzyskania wanie takich efektw). Jeli prototyp by ju testowany wczeniej, mona przywoa wyniki z poprzedniej sesji testowej i zestawi
je z wynikami uzyskanymi w trakcie aktualnego badania.

3.2. Testy funkcjonalnoci

Rozdzia 1. Rozdzia 2.

Rozdzia 3. Badania wykorzystywane przy projektowaniu stron

Wskazwki
W czci przeznaczonej na wskazwki projektowe opisuje si zmiany, ktrych warto dokona w projekcie. Nie s to gotowe rozwizania, a jedynie
zarys koncepcji i oglne wskazwki, jak poprawi funkcjonalnoci strony.

Zaczniki
Do raportu z bada warto doczy wszelkie zaczniki, takie jak: kwes'onariusz przedtestowy, nagranie z sesji testowej (w formie wideo lub
audio), zgody na lmowanie itd.

Dalsze testowanie
W wyniku analizy danych uzyskamy informacje, z ktrymi zagadnieniami uczestnicy mieli najwiksze kopoty. Na tym etapie naley podj
decyzje, jak rozwiza zaistniae problemy. Oczywicie niektre bdy
w funkcjonowaniu strony nie s trudne do naprawienia i ju w trakcie
sesji testowej wiadomo, co naley zmodykowa (na przykad powikszy przycisk, zmieni ikon, doda do ikony opis). Zdarza si jednak,
e rozwizania funkcjonalnych problemw wymagaj gbokiego przemylenia.
Niektre zmiany dokonane w prototypie strony nie zawsze przynosz oczekiwane rezultaty. Po zmodykowaniu projektu naley jeszcze
raz zbada funkcjonalno strony. Ponowne badanie funkcjonalnoci
bdzie atwiejsze. Wystarczy, e zostan zbadane te obszary, w ktrych
nastpiy zmiany. W czasie badania wykorzystuje si te same zadania
testowe. (Jeli w prototypie nastpiy due zmiany, naley je uwzgldni
w scenariuszach i doda zadania testowe dotyczce nowych obszarw
funkcjonowania).
Porwnanie wynikw z poszczeglnych sesji testowych da odpowied, czy wprowadzone zmiany byy efektywne. Dopiero po stwierdzeniu, e wikszo problemw zostaa wyeliminowana, prototyp mona
przekaza do wdroenia przez dzia IT.
Kolejn sesj testw funkcjonalnoci warto zaplanowa zaraz po nalnym uruchomieniu strony.

Testy funkcjonalnoci online Morae

Firma TechSmith jako jedna z nielicznych dostarcza rozwiza dla projektantw Web aplikacji oraz narzdzi badawczych. To tam powstay takie narzdzia, jak popularny program do grabowania graki SnagIt,
program do zgrywania pulpitu w formacie wideo Camtasia czy darmowa prosta aplikacja do tzw. screencastw Jing.
3.2. Testy funkcjonalnoci

Projektowanie stron WWW. Uyteczno w praktyce

Morae to wyspecjalizowany pakiet trzech aplikacji, umoliwiajcy

przeprowadzanie testw usability online. W skad pakietu wchodz:
Morae Recorder, ktry umoliwia nagrywanie sesji z osob wykonujc zadania na zdalnym komputerze.
Morae Observer, dziki ktremu osoba odpowiedzialna za przeprowadzenie testu oraz przedstawiciel klienta maj moliwo ogldania na ywo tego, co wykonuje osoba testujca, i uzupeniania na bieco obserwowanego testu notatkami.
Morae Manager, ktry umoliwia zebranie dokumentacji, uzupenienie o niezbdne elementy i stworzenie prezentacji bd dokumentacji z przeprowadzonej sesji badawczej.
Jak ju wspomniano, program Morae suy do przeprowadzania testw funkcjonalnoci z udziaem osb, z ktrymi czymy si drog internetow. Wystarczy, e na komputerze klienta bdzie zainstalowany
Morae Recorder, a waciciel komputera posiada kamer, mikrofon i dostp do Internetu (rysunek /.7).

Rysunek 3.4. Morae Observer

daje osobie przeprowadzajcej
badanie online podgld osoby
wykonujcej zadanie testowe.

Funkcje Morae umoliwiaj zarwno przygotowanie scenariuszy zada

przez badacza, jak i automatyczne zbieranie danych na temat czynnoci
wykonywanych przez osob testujc. Do takich czynnoci nale m.in.:
ruch kursora na ekranie;
kliknicia mysz, w tym prawym i lewym przyciskiem;

3.2. Testy funkcjonalnoci

Rozdzia 1. Rozdzia 2.

Rozdzia 3. Badania wykorzystywane przy projektowaniu stron

dziaania zwizane z akcj przegldarki bd programw, na przykad

otwieranie okien;
wstawianie tekstu za pomoc klawiatury, na przykad w czasie wypeniania formularza rejestracji w ramach testowanej strony WWW.
Warto podkreli, e wszystkie zebrane podczas sesji dane oraz scenariusz przygotowany wczeniej przez badacza, zawierajcy: opis badania,
zestaw scenariuszy dla uytkownikw testujcych, denicje markerw,
kocow ankiet satysfakcji uytkownika, bdzie mona przechowywa
w jednym pliku. Dziki temu przysza analiza caego badania okae si
duo atwiejsza.
Powysze funkcjonalnoci wiadcz o duej plastycznoci programu
i powoduj, e dobrze wykorzystany staje si wanym narzdziem
wspierajcym prac badacza online (rysunek %.&). Z tego te powodu
oprogramowanie to wykorzystuje w swojej pracy m.in. Joel Spolsky, jeden z czoowych znawcw tematyki User Experience.

Rysunek 3.5. Morae Manager

umoliwia tworzenie dokumentacji, prac nad lmem oraz
analizowanie danych zebranych podczas wykonywanego
wczeniej badania.

Dane przechwycone z bada i lm powstay w ich wyniku, uzupenione o notatki badacza z sesji oraz wczeniej przygotowany plan scenariusza, po kilkunastominutowym badaniu mog zaj nawet 'GB pamici.
Dlatego naley pamita o uprzednim przygotowaniu dysku twardego,
tak by w czasie bada dostpna bya wystarczajca ilo miejsca na stanowisku nagrywajcym. Plusem programu do obrbki dokumentacji
jest to, e posiada on automatyczn moliwo dzielenia pliku wynikowego na osobne, zajmujce *++ MB kady, moliwe staje si zatem nagranie kadego z powstaych w ten sposb fragmentw na pyty CD.
3.2. Testy funkcjonalnoci