IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE
ZAMW DRUKOWANY KATALOG

Statystyka matematyczna
w Excelu dla szk.
wiczenia praktyczne
Autor: Andrzej Obecny
ISBN: 83-7197-711-5
Format: B5, stron: okoo 98

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Zaawansowane moliwoci arkusza kalkulacyjnego Microsoft Excel czyni ze

doskonae narzdzie do przeprowadzania analiz statystycznych. MS Excel moe w wielu
przypadkach zastpi drogie i skomplikowane w obsudze pakiety statystyczne.
Ksika ta jest drug publikacj z tej serii powicon zastosowaniom Excela
w statystyce. W pierwszej ksice pt.: Statystyka opisowa w Excelu dla szk.
wiczenia praktyczne przedstawione zostay moliwoci tego programu w zakresie
statystycznej analizy struktury. Tym razem zaprezentowane zostao zastosowanie
Excela w innych dziaach statystyki, a mianowicie w statystyce matematycznej oraz
w analizie wspzalenoci i dynamiki zjawisk.
Statystyka matematyczna w Excelu dla szk. wiczenia praktyczne to cenna pomoc
dla studentw rozmaitych kierunkw, ktrzy staj przed koniecznoci wykonania
analizy danych, a take dla wszystkich osb, korzystajcych w swojej pracy z narzdzi
statystyki matematycznej.
Ksika opisuje:
Rozkady empiryczne i teoretyczne
Estymacj parametryczn
Metody weryfikacji hipotez (testy istotnoci i zgodnoci)
Korelacj i regresj
Badanie trendw i waha okresowych

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Spis treci
Wstp............................................................................................................................................................7
Rozdzia 1.

Rozkady empiryczne i teoretyczne...............................................................................................9

Wprowadzenie ................................................................................................................. 9
Histogramy i diagramy rozkadw ................................................................................... 10
Rozkad normalny .......................................................................................................... 15
Rozkad dwumianowy .................................................................................................... 17
Rozkad Poissona ........................................................................................................... 20

Rozdzia 2. Estymacja parametryczna..............................................................................................................25

Wprowadzenie ............................................................................................................... 25
Przedzia ufnoci dla redniej, bd wzgldny szacunku ..................................................... 26
Przedzia ufnoci dla wskanika struktury ........................................................................ 33
Przedzia ufnoci dla odchylenia standardowego, dugo przedziau ufnoci....................... 34
Dopuszczalny bd szacunku, liczebno prby................................................................. 38

Rozdzia 3. Weryfikacja hipotez........................................................................................................................... 43

Wprowadzenie ............................................................................................................... 43
Testy istotnoci dla redniej............................................................................................. 43
Testy istotnoci dla dwch rednich ................................................................................. 46
Test istotnoci dla wskanika struktury............................................................................. 51
Testy istotnoci dla wariancji i dla dwch wariancji .......................................................... 52
Test zgodnoci 2 Pearsona dla rozkadw ....................................................................... 55

Rozdzia 4. Korelacja i regresja ..........................................................................................................................63

Wprowadzenie ............................................................................................................... 63
Wspczynnik korelacji liniowej Pearsona........................................................................ 63
Tablica korelacyjna ........................................................................................................ 65
Rozkad warunkowy i brzegowy ...................................................................................... 70
Korelacyjny diagram rozrzutu ......................................................................................... 71
Funkcja regresji.............................................................................................................. 73
Bd standardowy parametrw strukturalnych, odchylenie standardowe reszt
i wspczynniki determinacji ........................................................................................ 74

Statystyka matematyczna w Excelu dla szk. wiczenia praktyczne

Rozdzia 5. Trend i wahania okresowe..............................................................................................................79

Wprowadzenie ............................................................................................................... 79
Metoda mechaniczna wyodrbniania tendencji rozwoju..................................................... 79
Metoda analityczna wyodrbniania tendencji rozwoju ....................................................... 81
Bd standardowy parametrw strukturalnych, odchylenie standardowe
skadnika resztowego i wspczynnik zbienoci ............................................................ 83
Wyodrbnianie waha sezonowych ................................................................................. 85

Rozdzia 6. Przykady rozwiza zada za pomoc Excela .......................................................................91

Wprowadzenie ............................................................................................................... 91
Rozkad dwumianowy .................................................................................................... 91
Rozkad Poissona ........................................................................................................... 92
Przedzia ufnoci dla redniej .......................................................................................... 93
Przedzia ufnoci dla wskanika struktury......................................................................... 93
Liczebno prby ........................................................................................................... 94
Weryfikacja hipotez frakcja elementw wyrnionych.................................................. 94
Weryfikacja hipotez rwno dwch wariancji ............................................................. 95
Weryfikacja hipotez test zgodnoci 2 Pearsona ........................................................... 95
Korelacja i regresja liniowa ............................................................................................. 96

1.
Rozkady empiryczne
i teoretyczne
Rozdzia

Wprowadzenie
Pogrupowane w szereg statystyczny wyniki obserwacji przeprowadzone na populacji empirycznej (w wyniku badania penego lub czciowego) nazywamy rozkadem empirycznym. Mwi nam on, ile razy dana warto badanej cechy wystpuje w zbiorze obserwacji
(dla cechy skokowej) lub ile jednostek naley do okrelonego przedziau wartoci cechy
(dla cechy cigej).
Dysponujc postaci rozkadu empirycznego, moemy dokona opisu statystycznego
zbiorowoci lub prowadzi wnioskowanie co do charakteru caej zbiorowoci.
W parze z rozkadami empirycznymi id rozkady teoretyczne, czyli funkcje (modele)
matematyczne, suce przeprowadzeniu analizy statystycznej danego zjawiska. Wrd
nich dominujc pozycj zajmuj: rozkad normalny, rozkad dwumianowy oraz rozkad Poissona.
W rozdziale tym zajmiemy si tworzeniem rozkadw empirycznych w oparciu o wyniki
przeprowadzonych obserwacji oraz tworzy bdziemy zbiorowoci o strukturach okrelonych przez modele teoretyczne. Rozkady te przedstawimy w formie graficznej w postaci
histogramw lub diagramw. Ponadto wiczenia dotyczce rozkadw teoretycznych sprbujemy powiza z pewnymi podstawowymi, wanymi twierdzeniami.
Za pomoc Excela jak zobaczymy wykonanie wszystkich tych zada nie bdzie
skomplikowane.

10

Statystyka matematyczna w Excelu dla szk. wiczenia praktyczne

Histogramy i diagramy rozkadw

Histogram bdcy form prezentacji szeregu statystycznego (ich budow i rodzaje
omwiono wyczerpujco w Statystyce opisowej) to wykres zbudowany z przylegajcych do siebie prostoktw, w ktrym podstawa kadego prostokta oznacza warto
badanej zmiennej, a jego wysoko liczebno lub czsto wzgldn. Powierzchnie
prostoktw s proporcjonalne do liczebnoci klas.
Z technicznego punktu widzenia (wykonania histogramu w Excelu) nie ma znaczenia,
czy badana cecha ma charakter cigy czy skokowy. Pokaemy to w kilku pierwszych
wiczeniach.
wiczenie 1.1.

W jednej z wyszych uczelni ekonomicznych na lsku przeprowadzono ankiet, w ktrej zapytano grup 192 pracownikw naukowych o to, w ilu uczelniach lub szkoach
(poza macierzyst) prowadz jakiekolwiek zajcia dydaktyczne (cecha yi) oraz ile osb
maj na utrzymaniu (cecha xi). Wykonaj histogram rozkadu zmiennej X oraz Y.
Zadanie to mona rozwiza podobnie jak to zrobilimy to w Statystyce opisowej, tj. zastosowa funkcj statystyczn LICZ.JEELI() lub CZSTO() i zbudowa szereg rozdzielczy punktowy, po czym na jego podstawie wykona wykres kolumnowy. Tym razem
wykorzystamy specjalnie narzdzie przygotowane do tego w Excelu. Jest nim Histogram.
Nim przejdziemy do waciwego wykonania tego wiczenia, wyjanijmy, czym jest Histogram i jak oraz kiedy z niego mona skorzysta. Ot Histogram w Excelu to jedno
z narzdzi analizy danych statystycznych programu o nazwie Analysis Toolpak. Aby moliwe byo uycie Histogramu, program Analysis Toolpak (jeden z tzw. dodatkw Excela) musi by wczeniej zainstalowany i zaadowany. W tym celu naley wybra z paska menu
polecenie Narzdzia/Dodatki. W oknie, ktre si wtedy otworzy, naley zaznaczy wybr
programu Analysis Toolpak i zaakceptowa ten wybr przyciskiem OK (rysunek 1.1).
Rysunek 1.1.
Rysunek pomocniczy
do wiczenia 1.1

Rozdzia 1.
Rozkady empiryczne i teoretyczne

11

Jeeli program by wczeniej zainstalowany, to po tej czynnoci zostanie zaadowany

do pamici komputera, czyli stanie si dostpny. Jeeli jednak po naciniciu przycisku
OK pojawi si okno z komunikatem takim jak na rysunku 1.2, to naley wybra odpowied TAK i zainstalowa dodatek Analysis Toolpak. Instalacja wymaga bdzie jednak
dostpu do niezbdnych plikw znajdujcych si na instalacyjnej pycie CD!
Rysunek 1.2.
Rysunek pomocniczy
do wiczenia 1.1

Dysponujc zaadowanym dodatkiem Analysis Toolpak, mona przystpi do wykonywania wiczenia.

1. Otwrz skoroszyt wiczenie1_1.xls.
2. Okrel wartoci maksymalne, jakie przyjmuj obie badane cechy zmienne.

Do komrek C2 i D2 wpisz nastpujce formuy:


,

.
Znajomo ich jest konieczna, aby okreli przedziay histogramu. Jeeli koce
przedziaw nie zostan podane, zakres wartoci pomidzy minimum a maksimum
zbioru danych zostanie podzielony na przedziay o rwnej szerokoci i w oparciu o nie
zostanie zbudowany szereg rozdzielczy oraz wykres (patrz rysunki 1.3 i 1.4). Jak wida,
zmienna, ktra w naszym wiczeniu ma charakter skokowy, zostaa potraktowana
przez program jako cecha ciga, std taki podzia na przedziay (klasy). Aby temu
zapobiec, naley poda wasne zakresy, do ktrych dostosuje si program.
Rysunek 1.3.
Rysunek pomocniczy
do wiczenia 1.1

Rysunek 1.4.
Rysunek pomocniczy
do wiczenia 1.1

Znasz wic ju teraz wszystkie moliwe wartoci cechy, jakie mog przyjmowa
zmienne X i Y. Dla zmiennej X s to liczby z przedziau midzy 0 a 6, a dla zmiennej
Y od 1 do 7.

12

Statystyka matematyczna w Excelu dla szk. wiczenia praktyczne

3. Przedstaw rozkad zmiennej X oraz jej histogram.

Do komrek od C2 do C8 wpisz kolejno liczby: , , ,

, , , . Z paska menu
wybierz polecenie Narzdzia/Analiza danych. Nastpnie znajd i wybierz narzdzie
analizy o nazwie Histogram. Wprowad wartoci odpowiednich pl wg rysunku 1.5.
Rysunek 1.5.
Rysunek pomocniczy
do wiczenia 1.1

Usu 9. wiersz powstaego arkusza (z czstoci rwn 0), aby poprawi opis
na osi OX wykresu.
Rysunek 1.6.
Fragment arkusza
przedstawiajcy
rozwizanie wiczenia 1.1

Rysunek 1.7.
Fragment arkusza
przedstawiajcy
rozwizanie wiczenia 1.1

4. Przedstaw rozkad zmiennej Y oraz jej histogram.

Do komrek od D2 do D8 wpisz kolejno liczby: , ,

, , , , . Z paska menu
wybierz polecenie Narzdzia/Analiza danych, a nastpnie znajd i wybierz narzdzie
analizy o nazwie Histogram. W zakresie danych wejciowych, w polu Zakres
komrek wpisz 
, za w polu Zakres zbioru wpisz . W opcjach
wyjcia zaznacz Nowy arkusz i Wykres wyjciowy. Na koniec usu 9. wiersz
powstaego arkusza (z czstoci rwn 0), aby poprawi opis na osi OX wykresu.

Rozdzia 1.
Rozkady empiryczne i teoretyczne

13

Rysunek 1.8.
Fragment arkusza
przedstawiajcy
rozwizanie wiczenia 1.1

Rysunek 1.9.
Fragment arkusza
przedstawiajcy
rozwizanie wiczenia 1.1

W poprzednim wiczeniu stworzye histogram dla szeregu punktowego, w ktry zostay pogrupowane wyniki obserwacji. Teraz zbudujesz szereg przedziaowy i rwnie
zaprezentujesz go w formie histogramu.
wiczenie 1.2.

Przeprowadzono badanie statystyczne, w ktrym ustalono dugo ycia 456 osb pochowanych na cmentarzu komunalnym w jednym z miast na Pomorzu w ostatnim roku
(dugo ycia zaokrglano w gr do penego roku). Wykonaj histogram rozkadu empirycznego, grupujc wyniki w klasy o rozpitoci Cx = 3.
1. Otwrz skoroszyt wiczenie1_2.xls.
2. Wprowad nastpujce granice przedziaw klasowych, na ktre podzielisz badan

zbiorowo: 1 3, 4 6, 7 9 itd. a do 88 90.

Do komrek B2 oraz B3 wpisz odpowiednio liczby
i . Nastpnie zaznacz,
przecigajc mysz, obie te komrki i ustaw kursor na uchwycie wypeniania
komrki B3 (uchwyt wypeniania to prawy dolny rg komrki aktywnej).
Kursor zmieni wtedy sw posta z grubego, biaego krzyyka na cienki i czarny.
Teraz przecignij mysz do obszaru B31.
3. Wykonaj histogram rozkadu empirycznego.

Z paska menu wybierz Narzdzia/Analiza danych. Nastpnie znajd i wybierz

Histogram. W polu Zakres komrek wpisz , w polu Zakres zbioru
wpisz 
, natomiast w opcjach wyjcia zaznacz Nowy arkusz oraz
Wykres wyjciowy.

14

Statystyka matematyczna w Excelu dla szk. wiczenia praktyczne

Rysunek 1.10.
Fragment arkusza
przedstawiajcy
rozwizanie wiczenia 1.2

wiczenie 1.3.

Przygotowany zosta wykaz transakcji dziennych (231 operacji) jednej z kas hipermarketu,
ktry zawiera informacje o liczbie zakupionych przez klienta towarw (zmienna X) i ich
warto (zmienna Y). Wykonaj histogram rozkadu empirycznego zmiennej X oraz Y.
1. Otwrz skoroszyt wiczenie1_3.xls.
2. Wykonaj histogram rozkadu zmiennej X.

Z paska menu wybierz Narzdzia/Analiza danych. Nastpnie znajd i wybierz

Histogram. W polu Zakres komrek wpisz 
. Natomiast w opcjach
wyjcia zaznacz Nowy arkusz oraz Wykres wyjciowy.
Rysunek 1.11.
Fragment arkusza
przedstawiajcy
rozwizanie wiczenia 1.3

3. Wykonaj histogram rozkadu zmiennej Y.

Z paska menu wybierz Narzdzia/Analiza danych. Nastpnie znajd i wybierz

Histogram. W polu Zakres komrek wpisz 
, natomiast w opcjach
wyjcia zaznacz Nowy arkusz oraz Wykres wyjciowy.
Rysunek 1.12.
Fragment arkusza
przedstawiajcy
rozwizanie wiczenia 1.3

Rozdzia 1.
Rozkady empiryczne i teoretyczne

15

Teraz wykonasz wiczenie, prezentujc rozkad empiryczny w postaci wieloboku liczebnoci, czyli linii amanej (diagramu), ktry uzyskuje si z histogramu przez poczenie
odcinkami rodkw kolejnych grnych bokw poszczeglnych prostoktw.
wiczenie 1.4.

W pewnej cementowni w Wielkopolsce przeprowadzono kontrol przestrzegania procedury pakowania cementu do workw. Zwaono 100 nominalnie 50-kilogramowych workw cementu z dokadnoci do 0,1 kg (zmienna X). Ponadto przyjto, e pusty worek
way 0,4 kg i uwzgldniono to w wynikach pomiarw. Opierajc si na uzyskanych danych, zbuduj odpowiedni szereg rozdzielczy i wykonaj diagram uzyskanego rozkadu.
1. Otwrz skoroszyt wiczenie1_4.xls.
2. Wykonaj histogram rozkadu zmiennej X.

Z paska menu wybierz Narzdzia/Analiza danych. Nastpnie znajd i wybierz

Histogram. W polu Zakres komrek wpisz  , a w polu Zakres Zbioru
. W opcjach wyjcia zaznacz Nowy arkusz oraz Wykres wyjciowy.
3. Zmie histogram na diagram.

W obszarze krelenia wykresu kliknij prawym przyciskiem myszy. Z rozwinitego

menu podrcznego wybierz polecenie Typ wykresu. Na licie typw wykresu wska
typ liniowy.
Rysunek 1.13.
Fragment arkusza
przedstawiajcy
rozwizanie wiczenia 1.4

Rozkad normalny
Najwaniejszym rozkadem teoretycznym dla cechy cigej w statystyce jest rozkad normalny Gaussa-Laplacea.
Jego funkcja gstoci prawdopodobiestwa okrelona dla wszystkich rzeczywistych
wartoci x wyraa si wzorem:

1
f ( x) =
e
2

( xM )2
2 2

16

Statystyka matematyczna w Excelu dla szk. wiczenia praktyczne

gdzie:
M oznacza warto oczekiwan zmiennej X,
to odchylenie standardowe zmiennej X.
Jednym z wanych twierdze opartym na zaoeniu o rozkadzie normalnym zmiennej
X jest tzw. regua trzech sigm. Mwi ona, e realizacje zmiennej losowej nie bd si
rniy (in plus ani in minus) od wartoci oczekiwanej wicej anieli o trzy odchylenia
standardowe, co opisuje rwnanie:
P{M 3 < X < M + 3 } = 0,9973 .
wiczenie ponisze przybliy t wan regu.
wiczenie 1.5.

Wygeneruj 10 000 liczb losowych wedug rozkadu normalnego o redniej M = 10 i odchyleniu standardowym = 2. Nastpnie wykonaj histogram uzyskanego rozkadu empirycznego oraz oblicz liczebnoci czstkowe dla nastpujcych przedziaw liczbowych:

<4; 16>,

<6; 14>,

<8; 12>.
Generowanie liczb losowych o zadanych rozkadach moliwe jest w Excelu dziki narzdziu analizy danych Generowanie liczb pseudolosowych. Podobnie jak Histogram
naley on do pakietu Analysis Toolpak z dodatkw Excela.
1. Otwrz skoroszyt wiczenie1_5.xls.
2. Wygeneruj 10 000 liczb losowych wg rozkadu normalnego N(10;2).

Z paska Narzdzi wybierz polecenie Analiza danych, a nastpnie wybierz

Generowanie liczb pseudolosowych. Wprowad wartoci odpowiednich pl
wg rysunku 1.14.
Rysunek 1.14.
Rysunek pomocniczy
do wiczenia 1.5

Rozdzia 1.
Rozkady empiryczne i teoretyczne

17

3. Wykonaj histogram rozkadu empirycznego.

Z paska menu wybierz Narzdzia/Analiza danych. Nastpnie znajd i wybierz

Histogram. W polu Zakres komrek wpisz  , natomiast w opcjach
wyjcia zaznacz Nowy arkusz oraz Wykres wyjciowy.
Rysunek 1.15.
Fragment arkusza
przedstawiajcy
rozwizanie wiczenia 1.5

4. Oblicz liczebnoci czstkowe dla zadanych przedziaw wartoci zmiennej X.

Do komrek I8 oraz J8 wpisz kolejno

   ,
!" .

Nastpnie przekopiuj ich zawartoci do obszaru I9 J10.

Rysunek 1.16.
Fragment arkusza
przedstawiajcy
przykadowe rozwizanie
wiczenia 1.5

Rozkad dwumianowy
Podstawowym rozkadem dla cechy skokowej jest rozkad dwumianowy Bernoulliego.
Prawdopodobiestwo k sukcesw w n prbach okrela si w tym rozkadzie wg nastpujcego wzoru:
n
P ( X = k ) = p k q n k ,
k

n
n!
=
, k = 0,1, 2,..., n,
k k! (n k )!

gdzie:
p oznacza prawdopodobiestwo zajcia zdarzenia A (sukcesu),
q okrela prawdopodobiestwo zajcia zdarzenia przeciwnego do A (poraki).

18

Statystyka matematyczna w Excelu dla szk. wiczenia praktyczne

Generujc liczby losowe wg rozkadu dwumianowego, sprbujemy zilustrowa inne

fundamentalne twierdzenie wykorzystywane w statystyce, a mianowicie prawo wielkich
liczb (dokadniej mwic, tzw. sabe uoglnienie prawa wielkich liczb).
Mwi ono, e przy wzrocie liczebnoci prby prawdopodobiestwo tego, e bezwzgldna rnica midzy redni arytmetyczn z prby a wartoci oczekiwan ze
zbiorowoci generalnej jest mniejsza od dowolnie maej liczby dodatniej dy do jednoci, co zapisuje si wzorem:
lim
(P x M < ) = 1.
n
Dla rozkadu dwumianowego warto oczekiwana i odchylenie standardowe wynosz
odpowiednio:
E ( X ) = n p,

D( X ) = n p q.

wiczenie 1.6.

Wygeneruj kolejno 25, 100, 400 i 800 liczb losowych wedug rozkadu dwumianowego
o parametrach: p = 0,5 i liczbie prb (dowiadcze) n = 14. Nastpnie dla kadej wygenerowanej serii liczby oblicz ich rednie arytmetyczne oraz odchylenia standardowe.
1. Otwrz skoroszyt wiczenie1_6.xls.
2. Wygeneruj 4 serie liczb losowych wg rozkadu dwumianowego o zadanych

parametrach.
Z paska Narzdzi wybierz polecenie Analiza danych, a nastpnie wybierz
Generowanie liczb pseudolosowych. Wprowad wartoci odpowiednich pl
wg rysunku 1.17.
Rysunek 1.17.
Rysunek pomocniczy
do wiczenia 1.6

Nastpnie powtrz procedur dla 100, 400 i 800 liczb, zmieniajc jedynie warto
pola Zakres wyjciowy w Opcjach wyjcia, podajc kolejno nastpujce adresy
komrek: , , .

Rozdzia 1.
Rozkady empiryczne i teoretyczne

Rysunek 1.18.
Rysunek pomocniczy
do wiczenia 1.6

Rysunek 1.19.
Rysunek pomocniczy
do wiczenia 1.6

Rysunek 1.20.
Rysunek pomocniczy
do wiczenia 1.6

Rysunek 1.21.
Rysunek pomocniczy
do wiczenia 1.6

19

20

Statystyka matematyczna w Excelu dla szk. wiczenia praktyczne

3. Oblicz rednie arytmetyczne dla wygenerowanych serii danych.

Do komrek od G8 do G11 wpisz kolejno:
# $!,
# $! ,

# $! ,
# $! .
4. Oblicz odchylenia standardowe dla wygenerowanych serii danych.

Do komrek od H8 do H11 wpisz kolejno:
%&$#' ,

%&$#'  ,
%&$#'  ,

%&$#'  .
Rysunek 1.22.
Fragment arkusza
przedstawiajcy
przykadowe rozwizanie
wiczenia 1.6

Rozkad Poissona
Innym wanym rozkadem dla cechy skokowej jest rozkad Poissona.
W rozkadzie tym prawdopodobiestwo, e zmienna losowa X przyjmie warto k, obliczamy ze wzoru:
P( X = k) =

k
e ,
k!

gdzie:
>0 to stay parametr rozkadu.
W rozkadzie tym warto oczekiwana i odchylenie standardowe wynosz odpowiednio:
E ( X ) = n p = ,

D( X ) = n p = .

Wykres histogramu wykonanego dla zmiennej losowej o rozkadzie Poissona charakteryzuje si rnym stopniem asymetrii w zalenoci od wartoci parametru . Zobaczymy to w poniszym wiczeniu.

Rozdzia 1.
Rozkady empiryczne i teoretyczne

21

wiczenie 1.7.

Wygeneruj 5000 liczb losowych wedug rozkadu Poissona dla parametru = 0,5. Nastpnie w oparciu o uzyskany zbir liczb zbuduj szereg rozdzielczy punktowy i przedstaw
go na histogramie. Czynnoci te powtrz jeszcze dwukrotnie, raz dla parametru = 5,
a drugi dla = 50.
1. Utwrz nowy, pusty skoroszyt.
2. Wygeneruj 5000 liczb losowych wg rozkadu Poissona o zadanym parametrze.

Z paska Narzdzi wybierz polecenie Analiza danych, a nastpnie wybierz

Generowanie liczb pseudolosowych. Wprowad wartoci odpowiednich pl
wg rysunku 1.23.
Rysunek 1.23.
Rysunek pomocniczy
do wiczenia 1.7

3. Wyznacz najmniejsz i najwiksz wygenerowan liczb.

Do komrek B1 i B2 nowo utworzonego arkusza wpisz kolejno:
!$ ,

  (warto najmniejsz i najwiksz zbioru moesz rwnie ustali,
korzystajc z funkcji sortowania).
4. Okrel przedziay klasowe dla szeregu rozdzielczego.

Do komrki C1 wpisz warto najmniejszej liczby. Nastpnie do kolejnych komrek

w kolumnie C wpisuj liczby zawsze wiksze o jeden od poprzedniej, a otrzymasz
liczb odpowiadajc liczbie najwikszej w caym wygenerowanym zbiorze liczb.
5. Wykonaj histogram rozkadu empirycznego.

Z paska menu wybierz Narzdzia/Analiza danych. Nastpnie znajd i wybierz

Histogram. W polu Zakres komrek wpisz  , a w polu Zakres zbioru
wpisz zakres komrek z przygotowanymi przedziaami klasowymi. W opcjach
wyjcia zaznacz Nowy arkusz oraz Wykres wyjciowy.
Powtrz procedur od punktu 2 dla parametru = 5, a nastpnie dla parametru = 50.

22

Statystyka matematyczna w Excelu dla szk. wiczenia praktyczne

Rysunek 1.24.
Fragment arkusza
przedstawiajcy
przykadowe rozwizanie
wiczenia 1.7

Rysunek 1.25.
Fragment arkusza
przedstawiajcy
przykadowe rozwizanie
wiczenia 1.7

Rysunek 1.26.
Fragment arkusza
przedstawiajcy
przykadowe rozwizanie
wiczenia 1.7

Obliczenia numeryczne wykonywane dla rozkadu dwumianowego wg podanego wczeniej

wzoru przy duych wartociach n nie s wygodne. Mona wwczas skorzysta z twierdzenia Poissona. Mwi ono, e jeeli n i p0 tak, e np=>0, to

lim P{Sn = k}=

k
e .
k!

Wzr ten pozwala w praktyce ju dla niewielkich n (rzdu kilkudziesiciu), przy maych p
(dla ktrych iloczyn =np nie przekracza 10), oblicza prawdopodobiestwo k sukcesw
w serii n niezaleych dowadcze. A zatem

Rozdzia 1.
Rozkady empiryczne i teoretyczne

23

n
k
P ( X = k ) = p k q n k
e .
k!
k
Ostatnie wiczenie tego rozdziau zilustruje to twierdzenie.
wiczenie 1.8.

Prawdopodobiestwo zajcia pewnego zdarzenia (sukcesu) wynosi p = 0,2. Przeprowadzono seri 30 niezalenych dowiadcze. Oblicz prawdopodobiestwo cznej iloci
k sukcesw, gdzie k = 0,1,...9. W rozwizaniu zastosuj wzr Bernoulliego oraz Poissona.
Zinterpretuj uzyskane wyniki.
1. Otwrz skoroszyt wiczenie1_8.xls.
2. Oblicz prawdopodobiestwa uzyskania kolejno: 0, 1, 2, itd. a do 9 sukcesw,

stosujc wzr Bernoulliego.

Do komrki B2 wpisz
(!$) 
* +,* +,
.
Nastpnie przekopiuj jej zawarto do obszaru B3 B11.
3. Oblicz ponownie prawdopodobiestwa uzyskania tych samych iloci sukcesw,

stosujc wzr Poissona.

Do komrki C2 wpisz
,* -"!.$! i przekopiuj jej zawarto
do komrek C3 C11.
Rysunek 1.27.
Rysunek pomocniczy
do wiczenia 1.8