IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE
ZAMW DRUKOWANY KATALOG

Linux. Leksykon
kieszonkowy
Autor: Daniel J. Barrett
Tumaczenie: Moch Wojciech
ISBN: 83-7361-586-5
Tytu oryginau: Linux Pocket Guide
Format: B5, stron: 260

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Linux staje si coraz popularniejszy i rozwija si coraz bardziej dynamicznie, wypierajc

w wielu miejscach komercyjne systemy operacyjne. Powstaje dla niego coraz wicej
aplikacji. Graficzne rodowiska pracy, takie jak GNOME czy KDE coraz czciej
wypieraj tryb tekstowy Linuksa. Nadal jednak wikszo zada zwizanych
z administracj systemem i dostpem do systemu plikw wykonuje si za pomoc
polece wydawanych w trybie tekstowym. Jednoczenie to wanie polecenia s tym
elementem Linuksa, ktry odstrasza od niego wielu potencjalnych uytkownikw.
Linux. Leksykon kieszonkowy to ksika dla tych, ktrych do Linuksa zniechca
konieczno zapamitania niezliczonej iloci polece i parametrw oraz dla tych,
ktrzy pracuj z nim na co dzie i potrzebuj podrcznej cigi przydatnej przy pracy.
Zawiera zestawienie najbardziej przydatnych i potrzebnych w codziennej pracy polece
systemu Fedora Linux, pogrupowanych wedug realizowanych przez nie funkcji, lecz
wikszo zawartych w niej informacji bdzie przydatna rwnie uytkownikom innych
dystrybucji Linuksa. Przedstawia rwnie opcje i argumenty kadego z opisywanych
polece.
Korzystanie z systemu plikw
Funkcje powoki bash
Instalowanie nowego oprogramowania
Operacje na plikach
Obsuga kont uytkownikw
Korzystanie z internetu
Programowanie skryptw powoki

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Spis treci
Co zawiera ta ksika?..........................................................7
Czym jest Linux?........................................................................................8
Czym jest Fedora Linux? ..........................................................................9
Czym jest polecenie?................................................................................10
Uytkownicy i superuytkownicy ........................................................11
Jak czyta t ksik?...............................................................................12

Gdzie szuka pomocy?..........................................................16

Fedora. Pierwsze spojrzenie ................................................18
Rola powoki.............................................................................................20
Jak uruchomi powok ..........................................................................20

Logowanie, wylogowanie i koczenie pracy ...................21

System plikw........................................................................23
Katalogi domowe .....................................................................................25
Katalogi systemowe.................................................................................26
Katalogi systemu operacyjnego .............................................................30
Zabezpieczenia plikw............................................................................32

Powoka...................................................................................34
Powoka a programy ...............................................................................35
Wybrane funkcje powoki bash .............................................................35
Kontrola zada .........................................................................................46
Zabijanie dziaajcego polecenia............................................................49
Koczenie dziaania powoki .................................................................50
Dostosowywanie zachowa powoki ...................................................50

Instalowanie oprogramowania...........................................51
Podstawowe operacje na plikach.......................................56
Operacje na katalogach........................................................61
Spis treci

Przegldanie plikw .............................................................63

Tworzenie i edytowanie plikw .........................................75
Waciwoci plikw..............................................................83
Lokalizacja plikw ...............................................................95
Manipulowanie plikami tekstowymi ..............................104
Kompresowanie i pakowanie plikw..................................119
Porwnywanie plikw .......................................................125
Dyski i systemy plikw .....................................................131
Kopie bezpieczestwa i zdalne przechowywanie..........138
Drukowanie...........................................................................147
Sprawdzanie pisowni..........................................................149
Przegldanie procesw .......................................................151
Kontrola procesw ..............................................................157
Uytkownicy i ich rodowisko.........................................160
Praca z kontami uytkownikw ......................................166
Jak zosta superuytkownikem? ......................................171
Praca z grupami...................................................................172
Podstawowe informacje o komputerze ...........................175
Umiejscowienie komputera................................................178
Poczenia sieciowe ............................................................183
Poczta elektroniczna...........................................................188
Przegldanie stron WWW .................................................193
4

Linux. Leksykon kieszonkowy

Grupy dyskusyjne ................................................................199

Przesyanie komunikatw .................................................201
Pisanie na ekranie ...............................................................204
Obliczenia matematyczne..................................................211
Czas i data............................................................................215
Planowanie zada ...............................................................219
Grafika i wygaszacze ekranu............................................224
Audio i wideo .......................................................................229
Programowanie skryptw powoki .................................233
Znaki biae i amanie wierszy ..............................................................234
Zmienne...................................................................................................234
Wejcie i wyjcie.....................................................................................235
Wartoci logiczne i kody powrotu ......................................................235
Instrukcje warunkowe...........................................................................239
Ptle..........................................................................................................242
Break i Continue.....................................................................................244
Tworzenie i uruchamianie skryptw powoki ..................................246
Argumenty wiersza polece.................................................................247
Zwracanie kodw powrotu ..................................................................248
Wicej ni skrypty..................................................................................249

Posowie ................................................................................250
Podzikowania .......................................................................................250

Skorowidz .............................................................................251

Spis treci

Partycjonowanie i formatowanie dyskw

Operacje zwizane z partycjonowaniem i formatowaniem dyskw
w systemie Linux nie nale do najprostszych. Poniej podajemy
wskazwki do kilku programw, ktre przydaj si przy tego
rodzaju operacjach (najlepiej zacz od zapoznania si z ich stronami podrcznika man).

 
lub  


Programy dzielce dysk na

partycje. Kady z nich doskonale spenia swoje
zadanie, maj one jednak zupenie rne interfejsy.

Formatuje twardy dysk, czyli zakada na nim nowy

system plikw.





Formatuje dyskietk.

Kopie bezpieczestwa
i zdalne przechowywanie


Program kontrolujcy napd tamowy.



Zapisuje partycj na napdzie tamowym.



Odtwarza partycj zapisan programem 
.



Odczytuje i zapisuje archiwa z tam.



Nagrywa pyty CD-R.



Na innym dysku lub komputerze tworzy lustrzan

kopi pewnego zbioru plikw.

System Linux udostpnia kilka sposobw na utworzenie kopii

bezpieczestwa swoich cennych plikw:
skopiowanie ich na napd tamowy,
zapisanie ich na pycie CD-R,

Kopie bezpieczestwa i zdalne przechowywanie

138

 wykonanie lustrzanej kopii na innym komputerze.

Urzdzenie do wykonywania kopii bezpieczestwa reprezentowane jest najczciej przez plik /dev/ht0 (podczone do magistrali
IDE) lub /dev/st0 (urzdzenie podczone do magistrali SCSI lub
podczone do magistrali IDE, ale korzystajce z emulacji IDESCSI). Bardzo czsto tworzone jest dowizanie o nazwie /dev/tape,
wskazujce na rzeczywisty plik urzdzenia:



Nie zaprezentujemy tutaj wszystkich polece, pozwalajcych na

tworzenie kopii bezpieczestwa. Niektrzy uytkownicy preferuj stosowanie polecenia 

 zamiast , a do wykonywania
niskopoziomowych kopii dyskw niezbdne jest zastosowanie
polecenia . Osoby zainteresowane tymi poleceniami odsyamy
do ich stron podrcznika man.

mt [-f urzdzenie] polecenie

/bin

stdin

stdout

mt-st
- file

-- opt

--help

--version

Polecenie  (magnetic tape tama magnetyczna) wykonuje

podstawowe operacje napdu tamowego, takie jak przewijanie,
przejcie do przodu lub do tyu, a take ponowne naprenie
tamy. Oto kilka najczciej wykonywanych operacji:


Wypisuje status napdu.




Przewija tam do pocztku.


 Ponowne naprenie tamy.


Usuwanie zawartoci tamy.

 


Wyczenie napdu tamowego.



Przewinicie tamy do pozycji koca danych.

Na przykad:
  



Kopie bezpieczestwa i zdalne przechowywanie

139

Wrd danych na tamie mona porusza si, przeskakujc plik

za plikiem lub rekord za rekordem, ale i tak najczciej stosowane
s programy odczytujce i zapisujce dane, takie jak  lub .

dump [opcje] partycja_lub_pliki

/sbin

stdin

stdout

dump
- file

-- opt

--help

--version

Polecenie 
zapisuje na nonik kopii bezpieczestwa ca partycj lub wybrane pliki. Polecenie to jest w stanie wykona pene
lub przyrostowe kopie partycji, automatycznie wykrywajc, ktre
pliki wymagaj wykonania kopii (na przykad, ktre zostay
zmienione od czasu wykonania ostatniej kopii). Odtworzenie kopii
z nonika umoliwia polecenie .
Aby wykona na napdzie tamowym (na przykad /dev/tape)
pen kopi danego systemu plikw (na przykad /usr), naley
uy opcji  (zero) i :

 


Taka kopia nazywana jest zrzutem poziomu zero. Opcja 

powoduje zapisanie do pliku /etc/dumpdates informacji o wykonaniu kopii.
Kopie przyrostowe mog by wykonywane na poziomach 1 do
9: kopia bezpieczestwa poziomu i zapisuje na tam wszystkie
pliki zmienione od czasu wykonania kopii poziomu i-1.

 


Nie naley uruchamia polecenia 
na ywym systemie plikw; jeeli to moliwe, przed przystpieniem do wykonywania
kopii bezpieczestwa naley odmontowa system plikw.

restore [opcje] [pliki]

/sbin

stdin

dump
stdout

- file

-- opt

--help

--version

Polecenie  odczytuje kopie bezpieczestwa utworzone

poleceniem 
, porwnuje je z plikami istniejcymi na dysku,
140

Linux. Leksykon kieszonkowy

a take wykonuje inne operacje. Najprzyjemniejszym sposobem

stosowania polecenia  jest wywoanie go z opcj 
, ktra
wcza tryb interaktywny, pozwalajcy na przegldanie zawartoci
tamy tak, jakby bya ona systemem plikw, wybieranie plikw
i katalogw, a w kocu odtwarzanie ich na dysk.

 


Po takim uruchomieniu polecenie  prosi o podanie polece

z poniszej listy.


Wypisuje informacje o pomocy.




Wyjcie z programu bez odtwarzania plikw.




Dziaa podobnie jak polecenie powoki, ustawiajc

aktualny katalog roboczy wewntrz kopii
bezpieczestwa.

Dziaa podobnie jak polecenie powoki, wypisujc

zawarto aktualnego katalogu roboczego wewntrz
kopii bezpieczestwa.



Dziaa podobnie jak polecenie powoki, wypisujc

nazw aktualnego katalogu roboczego wewntrz
kopii bezpieczestwa.



Dodaje pliki lub katalogi do listy odtwarzania,

czyli listy plikw, ktre maj zosta odtworzone
z kopii bezpieczestwa. Wywoane bez adnych
argumentw do listy dodaje aktualny katalog
razem z wszystkimi jego plikami.

 

 Dodaje do listy odtwarzania plik o podanej

nazwie.

 Dodaje do listy odtwarzania katalog o podanej

nazwie.

Kopie bezpieczestwa i zdalne przechowywanie

141



Odwrotno polecenia  usuwa z listy

odtwarzania dodane do niej wczeniej pliki.
Wywoane bez adnych argumentw, usuwa
z listy aktualny katalog razem z wszystkimi
jego plikami.

 



Usuwa plik  


 z listy odtwarzania.




Usuwa katalog
 z listy odtwarzania.



Odtwarza wszystkie pliki dodane wczeniej

do listy odtwarzania (Wskazwka: Jeeli kopia
bezpieczestwa znajduje si na kilku tamach,
odtwarzanie naley rozpocz od ostatniej tamy).

Polecenie  moe dziaa take w trybie nieinteraktywnym:



Odtwarza ca zawarto kopii bezpieczestwa

na istniejcy system plikw (najpierw naley
poleceniem  przej do katalogu podstawowego
docelowego systemu plikw).



Odtwarza ca zawarto kopii bezpieczestwa

na wieo sformatowan partycj (najpierw naley
poleceniem  przej do katalogu podstawowego
docelowego systemu plikw).



Wypisuje zawarto kopii bezpieczestwa.



Porwnuje zawarto kopii bezpieczestwa

z oryginalnym systemem plikw.

tar [opcje] [pliki]

/bin

tar
stdin

stdout

- file

-- opt

--help

--version

Polecenie  ma nieco wiksze moliwoci ni tylko zapisywanie

i odczytywanie plikw z i na napdzie tamowym:
 
 

 

!

142

Linux. Leksykon kieszonkowy

Pozwala te na tworzenie i wydobywanie danych z plikw tar, ktre

w systemach Linux i Unix s podstawowym sposobem pakowania plikw:
"   
 ##$"  $Tworzenie
"   
 ##$"  $Wypisanie zawartoci
"   
 ##$"  $Wydobycie plikw

Jeeli w wierszu polece podane zostaj jakie pliki, wtedy polecenie  bdzie przetwarzao jedynie te podane pliki:
 




!

%

W przeciwnym wypadku polecenie bdzie dziaa na caym archiwum.

Przydatne opcje


Tworzenie archiwum. Ta opcja wymaga podania

w wierszu polece plikw lub katalogw, ktre maj
zosta dodane do archiwum.



Dodanie plikw do istniejcego archiwum.



Dodanie nowych lub zmienionych plikw

do istniejcego archiwum.

&

Poczenie archiww (czyli plikw tar) poprzez

dopisanie jednego z nich na kocu drugiego.
Na przykad & 
 

#.



Wypisanie zawartoci archiwum.



Wydobycie plikw z archiwum.

 


Umoliwia odczytywanie z i zapisywanie do podanego

archiwum. Moe by ono urzdzeniem (na przykad
/dev/tape), a take zwykym plikiem, dziki czemu
moliwe jest tworzenie tradycyjnych linuksowych
archiww tar.

Kopie bezpieczestwa i zdalne przechowywanie

143



Porwnuje zawarto archiwum z istniejcym

systemem plikw.

"

Kompresuje (w czasie zapisywania) i dekompresuje

(w czasie doczytywania) dane programem $"

.

Kompresuje (w czasie zapisywania) i dekompresuje

(w czasie doczytywania) dane programem '"

!.

(

Kompresuje (w czasie zapisywania) i dekompresuje

(w czasie doczytywania) dane uniksowym programem

.

'

Stosuje bloki danych o wielkoci )*! bajtw.



Tryb gadatliwy: w czasie dziaania wypisuje

dodatkowe informacje.



Odczytuje dowizania symboliczne.



Nie wykracza poza ramy systemu plikw.



W czasie wydobywania plikw z archiwum

odtwarzane s rwnie ich oryginalne zezwolenia
i informacja o wacicielu.

cdrecord [opcje] cieki

/usr/bin

stdin

cdrecord
stdout

- file

-- opt

--help

--version

Polecenie  wypala pytki CD-R za pomoc nagrywarki

podczonej do magistrali SCSI lub IDE (w tym drugim przypadku
trzeba zastosowa emulacj IDE-SCSI). Aby zapisa na pycie
CD zwarto caego katalogu, tak aby pyta bya odczytywana
w systemach Linux, Windows i Macintosh, naley wykona nastpujce operacje1:
1

Mowa o formacie ISO9660 z rozszerzeniami Rock Ridge. Program


moe tworzy rwnie inne formaty pyt do zapisania programem

 . Wicej informacji na ten temat mona znale na stronie
podrcznika man:

.

144

Linux. Leksykon kieszonkowy

1. Odnale napd CD-ROM, uruchamiajc polecenie:

'
###
+)
+)
!!+)
%%+,-&.&/&,,0123435,,#,1 '016.
###

W tym przypadku napd ma oznaczenie %.

2. Sprawdzi, z jak prdkoci napd moe nagrywa pyty
CD-R i CD-RW (w zalenoci od tego, ktry rodzaj pyty
ma by uyty). Zamy, e jest to napd o prdkoci 6, czyli
prdko naley ustali na warto 6.
3. Skopiowa wszystkie pliki, jakie maj zosta zapisane na
pycie do jednego katalogu (na przykad $). Naley uoy je dokadnie w taki sposb, w jaki maj by poukadane
na pycie CD. Na pyt nie zostanie skopiowany sam katalog, ale jego zawarto.
4. Zapisa pyt CD:
07897:;%;
5<770:3
 
 1$=  #

:>07897?
:>5<770?  #


a jeeli system jest wystarczajco szybki, mona wykona

te same operacje w jednym potoku:
 
 1$@
A:>07897?
:>5<770?

Programem  mona tworzy te pyty CD-Audio, ale do

tego celu lepiej uy przyjaniejszego dla uytkownika, graficznego programu, takiego jak  (zobacz podrozdzia Audio
i wideo na stronie 229.), ktry swoje dziaanie opiera na programie
.
Kopie bezpieczestwa i zdalne przechowywanie

145

rsync [opcje] rdo cel

/usr/bin

stdin

rsync
stdout

- file

-- opt

--help

--version

Polecenie  wykonuje kopi podanego zbioru plikw. Kopiowanie moe obejmowa same dane, ale moe te obejmowa
zezwolenia i inne atrybuty plikw (taka operacja nazywa si tworzeniem lustra). Operacja ta moe odbywa si na jednym komputerze, jak rwnie midzy dwoma komputerami w sieci. Polecenia  mona uywa na wiele sposobw, a sam program ma
ponad 50 opcji; tutaj przedstawimy zaledwie kilka najczciej
uywanych sposobw wykonywania kopii bezpieczestwa.
Aby w katalogu K2 utworzy lustrzan kopi katalogu K1, zakadajc, e oba katalogi znajduj si na jednym komputerze:
BB!

Aby kopi katalogu K1 utworzy na innym komputerze w sieci

(serwer.przyklad.com), na ktrym mamy konto z nazw uytkownika kowalski, jednoczenie zabezpieczajc przed podsuchem przesy
danych za pomoc protokou SSH:
B
C#
"# D

Przydatne opcje


Kopiuje informacje o wacicielu pliku. Prawdopodobnie

na komputerze docelowym bdziemy musieli posiada
uprawnienia superuytkownika.

$

Kopiuje informacje o grupie waciciela pliku.

Prawdopodobnie na komputerze docelowym bdziemy
musieli posiada uprawnienia superuytkownika.



Kopiuje informacje o uprawnieniach pliku.



Kopiuje znaczniki czasu pliku.



Rekursywnie kopiuje katalogi (razem z ich zawartoci).



Umoliwia kopiowanie dowiza symbolicznych (a nie

plikw wskazywanych przez te dowizania).

146

Linux. Leksykon kieszonkowy

0

Umoliwia kopiowanie urzdze (wymaga uprawnie

superuytkownika).



Wykonywanie lustra: kopiowane s wszystkie atrybuty

plikw oryginalnych. Ta opcja oznacza to samo, co
wczenie wszystkich opcji 0$
.



Tryb gadatliwy: wypisuje informacje opisujce operacje

wykonywane w czasie kopiowania. Dodatkowo opcja

$ powoduje wywietlenie miernika postpu
operacji kopiowania.




Pozwala okreli program uruchamiany na

zdalnym komputerze w czasie kopiowania, na przykad
 zwikszajcy bezpieczestwo transmisji.

Kopie bezpieczestwa i zdalne przechowywanie

147