Zdjcia makro.

Warsztaty fotograficzne
Autor: Haje Jan Kamps
ISBN: 978-83-246-2002-9
Tytu oryginau: Macro Photography
Photo Workshop
Format: 180x235, stron: 272

Poznaj techniki fotografowania w skali makro

i poka na swoich zdjciach zachwycajcy wiat szczegw
Jak naprawia typowe usterki zdj makro metod edycji komputerowej?
Jak stosowa efekty specjalne w makrofotografii?
Jak posugiwa si gbi ostroci?
Makrofotografi definiuje si jako rodzaj fotografii, na ktrej obiekt przedstawiony jest
w naturalnych rozmiarach lub jest nieznacznie powikszony (w skali 10:1). Jednak
makrofotografia to znacznie wicej jest ona odkrywaniem drobnych, fascynujcych
szczegw, ktrych na co dzie si nie dostrzega. Skrzydo pszczoy, kropla rosy na
patku ry, faktura cian czy splot wkien we fragmencie tkaniny to elementy, ktre
jeli je odkryjesz i nauczysz si na nie patrze mog sta si rdem wspaniaych
pomysw i piknych fotografii.
Ksika Zdjcia makro. Warsztaty fotograficzne wprowadzi Ci w niezwyky wiat
makrofotografii. Znajdziesz tu wszelkie potrzebne informacje, dotyczce sprztu
fotograficznego czy technik wykonywania tego rodzaju zdj, a take wiczenia, aby
mg sprawdzi swoje umiejtnoci w praktyce. Korzystajc z tego podrcznika,
dowiesz si, jak dobiera odpowiednie sztuczne owietlenie i wykorzystywa naturalne
wiato do budowania nastroju zdjcia. Nauczysz si osiga niewiarygodne efekty,
manipulujc gbi ostroci, i tworzy niebanalne obrazy abstrakcyjne oraz portrety
zainspirowane makrofotografi.
Owietlenie w makrofotografii
Wykorzystanie wiata naturalnego
Blokowanie wiata
Minimalizowanie drga
Sztuczne owietlenie i budowanie nastroju wiatem
Fotografowanie lnicych obiektw
Fotografowanie w plenerze kwiaty i owady
Posugiwanie si gbi ostroci
Tekstury
Fotograficzne abstrakcje
Portrety inspirowane makrofotografi
Cyfrowa ciemnia
Uchwy fascynujce tajemnice wiata w skali makro

Spis treci
Rozdzia 1

Pierwsze kroki w makrofotografii

19

Czym jest makrofotografia

20

Na czym polega wyzwanie

22

Punkt ostroci i gbia ostroci

Owietlenie
Inne wyzwania

24
25
26

Czy mnie na to sta

26

Dlaczego kady moe fotografowa w skali makro

28

Pierwsza prba

30

Kompaktowe aparaty cyfrowe

Cyfrowe lustrzanki jednoobiektywowe (dSLR)

Rozdzia 2

Wyposaenie

Makrofotografia na cyfrowym aparacie kompaktowym

Konwertery
Doczanie obiektyww do aparatu kompaktowego

30
31

35
36
36
39

Makrofotografia na aparacie dSLR

Makrofotografia bez dodatkowego wyposaenia
Konwertery
Specjalistyczne obiektywy do makrofotografii
Telekonwertery
Tuby przeduajce
Piercienie odwrotnego mocowania
czenie obiektyww czoami
Mieszki

Lampy byskowe, reflektory i ekrany

Zewntrzne lampy byskowe
Lampy byskowe do makrofotografii
Reflektory i ekrany

Statywy

Owietlenie w makrofotografii

Dlaczego potrzebujemy lepszego owietlenia

55
55
56
57
60
60
61

65
66

Fotografowanie z dugim czasem otwarcia przesony

Wibracje i ruch
Rozwizaniem jest wiato duo wiata!

66
67
68

Jak najlepiej wykorzysta naturalne wiato

70

Cie a wiato soneczne

Kontrolowanie naturalnego wiata
Blokowanie wiata
Reflektory
Ekrany

Jak zminimalizowa drgania

10

43
43
43
46
48
50
51
53

59

Gowica statywu
Szyny do ustawiania ostroci
Specjalne statywy

Rozdzia 3

42

Unieruchomienie fotografowanego obiektu

Unieruchomienie aparatu

70
73
74
76
77

77
77
79

Tumienie drga wasnych aparatu

82

Sztuczne owietlenie

82

Owietlenie stae
Owietlenie fleszowe

83
85

Budowanie nastroju wiatem

Kierunek wiata
Kolorowe wiato
Owietlanie ta

87
88
88

Balans bieli

Rozdzia 4

87

90

wiat w powikszeniu

93

Inny sposb patrzenia

95

Okazje s wszdzie
Eksploruj swe otoczenie

96
97

Akcja w makrofotografii
Spadajce krople
Ponce zapaki

Fotografowanie lnicych obiektw

Owietlenie
Odbicia lustrzane

101
101
105

109
109
110

11

Rozdzia 5

Kwiaty

Fotografowanie w plenerze
Owietlenie
Wiatr i warunki pogodowe
Wybieranie ta
Kompozycja ujcia

Wybieranie kwiatu do sfotografowania

Dzikie kwiaty
Kupowanie kwiatw
Wystawy kwiatw

Posugiwanie si gbi ostroci

117
117
118
119
119

120
121
123
123

126

Co to jest gbia ostroci?

Praca z ma gbi ostroci
Paszczyznowe ustawienie obiektu

126
128
130

Techniki owietlania kwiatw

131

wiato naturalne
Reflektory
Lampa byskowa
Flesz wypeniajcy
Tylne owietlenie
Filtry polaryzacyjne

Rozdzia 6
Co to s tekstury

12

115

131
132
133
134
134
134

Tekstury

137
139

Poszukiwanie kontekstu

141

Fotografowanie tekstur

143

Owietlenie

145

Kompozycja

146

Pomysy warte wyprbowania

147

Rozdzia 7

Owady

153

Fotografowanie owadw

155

Jak podej do owada

158

Praca w naturalnym rodowisku owadw

160

Jak postpowa z owadami

Studio do fotografowania owadw

161
163

Poruszajce si obiekty a maa gbia ostroci

165

Owady w locie

167

Rozdzia 8

Abstrakcje

173

Odkrywanie kolorw

175

Uycie selektywnej ostroci w celach artystycznych

176

Wprowadzanie ziarna

178

Malowanie wiatem

180

Podkrelanie niezwykych detali

182

Przyjrzyj si kolorowym magazynom

183

13

Rozdzia 9

Ludzie

Przyjrzyj si oczom

190

Fotografowanie oczu
Efekt czerwonych oczu

191
193

Portret inspirowany makrofotografi

Makrofotografia samego siebie
Bliski kontakt z modelem
Odrobina humoru

Rozdzia 10 Cyfrowa ciemnia

Jak stworzy cyfrow ciemni

195
196
198
200

205
207

Twj komputer
Twoje oprogramowanie

207
208

Do czego s te przyciski

209

Podstawowe narzdzia
Narzdzia do zaznaczania
Narzdzia do dodawania i usuwania z obrazu

Naprawianie typowych usterek zdj makro

Ekspozycja
Kontrast
14

189

210
210
212

214
215
217

Balans bieli i przebarwienia

Maa gbia ostroci
Retuszowanie obrazw

220
224
227

Fotografowanie w formacie RAW

229

Zaawansowane metody cyfrowej edycji obrazw

230

Dodatek A rda internetowe

Dodatek B Wsppracujcy artyci fotografii
Sowniczek
Skorowidz

235
241
251
261

15

ROZDZIA

4
WIAT W POWIKSZENIU

INNY SPOSB PATRZENIA

AKCJA W MAKROFOTOGRAFII
FOTOGRAFOWANIE LNICYCH OBIEKTW

Moim zdaniem urok makrofotograi polega na

tym, e najbardziej prozaiczne rzeczy mona dziki
niej zmieni w subtelne dziea sztuki. Ty i ja yjemy
w wiecie wizualnych stereotypw, w ktrym jedno
spojrzenie mwi nam wszystko o danym miejscu,
osobie lub przedmiocie. Ludzie rzadko maj czas
i ochot przyjrze si czemu bliej, postawi pytania, zmieni zdanie.

przy wykonywaniu drobnych domowych napraw, to

niezwyky kola tekstur, kolorw i ksztatw. Koszyk z owocami to kolejne rdo niewiarygodnych
wrae. A gdy skoczysz rozglda si po wasnym
domu, to na zewntrz cay wiat czeka na odkrycie.
Kto by mg przewidzie, e oblodzony pot to taki
kunsztowny klejnot? Obejrzyj zdjcie 4-1, jeli mi
nie wierzysz.

Makrofotograa pozwala to wszystko odmieni.

Kuchenne krzeso, na ktrym siadasz codziennie od
piciu lat, moe si okaza pokryte skomplikowanym wzorem sojw drewna, rys i plam po czerwonym winie. Rczna pia, z ktrej korzystasz czasem

Uzbrojony w aparat, obiektyw, w sw wiedz na

temat fotograi i w t ksik, ktra posuy Ci za
cigawk, moesz zmieni zwyke przedmioty ze
swego otoczenia w rzeczy pene ekspresji. ycie jest
krtkie, a sztuka wieczna bierzmy si do pracy.

4-1
Szron na ogrodzeniu. Zdjcie wykonane obiektywem Canon 28105 mm Macro,
1/1500 s, f/5,6, ISO 100

94

ZDJ CIA M A K R O / w iat w p ow i k s z e n i u

ROZDZIA

INNY SPOSB PATRZENIA

Pomyl o skali makro w odmienny sposb; pomyl
o skali caego globu. To synne zdjcie 4-2, zrobione
przez NASA w roku 1968, w czasie misji Apollo 8,
to portret naszej Ziemi. Smugi leniwych chmur, rozmazane wok ciemnoniebieskiej planety, zawieszonej w otchani. Gdy opublikowano to zdjcie, wiat
osupia. Ta nowa perspektywa, jak uzyskano, naciskajc spust migawki cakiem prostego aparatu
typu Hasselblad (dobrej jakoci aparat rednioformatowy) na pokadzie statku kosmicznego, u wielu
osb wywoaa zmian sposobu mylenia o wiecie.
Nie potrzebujesz jednak statku kosmicznego za
miliony dolarw, aby zmieni perspektyw. Gdy

portretujesz ludzi, wystarczy obniy pooenie aparatu, aby uzyska cakiem nowy wyraz. Kiedy sfotografujesz samochd od gry, take pokaesz ludziom co, co rzadko widuj. W obu przypadkach
nie fotografowae niczego nowego ani niezwykego,
a sam proces fotografowania nie wymaga skomplikowanych przygotowa. Wystarczy, e postarae si
zrobi co dodatkowo; co, co odmienio charakter
Twoich obrazw.
W makrofotograi zamiowanie do twrczych eksperymentw jest szczeglnie podane. Wymagane
jest te inne podejcie. Zamiast dwoi si i troi, by
odda cao obiektu, z wszystkimi detalami, robimy co wrcz przeciwnego. Nie chc pokazywa
caego domu. Nie chc pokazywa caej postaci.
Nie chc nawet zrobi portretu od pasa w gr ani
uchwyci twarzy; moe wystarczy mi samo ucho
z kolczykiem.
Ignorujc wiksz cz sceny, ktra si przed Tob
rozpociera, masz szans podzieli rzeczywisto na
czstki i zbada je, odkry pojedyncze klocki w budowli. Poka ludziom zdjcie czego, co kojarzy si
ze wiatowodami i wiatem nowoczesnych technologii (zdjcie 4-3), a potem powiedz im, e patrz na
szczoteczk do zbw, a by moe zmienisz ich mylenie o fotograi i wiecie, ktry ich otacza.
Chemicy interesuj si atomami, a biolodzy pasjonuj si sekwencjami DNA z tego samego powodu,
dla ktrego my interesujemy si makrofotogra;
chcemy odkry w rzeczach to, co decyduje o ich
charakterze, co nadaje im niepowtarzalno.

4-2
Obraz, ktry zmieni wiat; a take cay wiat moliwoci dla makrofotografii
w zasigu rki. Zdjcie NASA

95

wiatowody czy tylko szczoteczka do zbw? Zdjcie wykonane odwrconym

obiektywem staoogniskowym Canon 50 mm na mieszku, o dugoci ustawionej na
ok. 45 mm. Owietlenie reflektorkiem halogenowym. 1/30 s, f/5,6 przy ISO 100

4-3

OKAZJE S WSZDZIE
Okazje do robienia zdj makro s wszdzie wok
Ciebie, a im wiksze wybierzesz powikszenie, tym
bdzie ich wicej. Tapeta, dywan, tkanina (jak ta
pokazana na zdjciu 4-4) pokazane w naturalnej
skali mog wyglda ciekawie. Kiedy jednak zbliysz si jeszcze bardziej, to nawet najprostsze przedmioty oka si oceanem moliwoci. Pudeko zapa-

96

ek albo miseczka mleka dla adepta makrofotograi

mog okaza si zajciem na cae dnie.
Trudno nie polega wic na braku tematw, lecz
raczej na tym, by je dostrzega. Niestety, tego trudno
jest kogo nauczy. Rzecz wymaga poczenia praktyki, wyobrani, uporu i czasu. Jednak gdy raz uda
Ci si zrobi wietne zdjcie makro czego, po czym
nigdy by si nie spodziewa, e bdzie si do tego nadawa, to ju nie ustaniesz w poszukiwaniach.

ZDJ CIA M A K R O / w iat w p ow i k s z e n i u

ROZDZIA

Przy dostatecznym powikszeniu dinsy okazuj si krajobrazem, w ktrym mona si zgubi. Zdjcie wykonane obiektywem Canon MP65-E f/2,8 Macro
z zestawem lamp byskowych
MT-24EX Macro Twin Lite,
1/125 s, f/16 przy ISO 100

4-4

EKSPLORUJ SWE OTOCZENIE

Gdzie wic najlepiej szuka okazji do zrobienia zdjcia makro? Wszdzie! To wanie jest prawidowa
odpowied. Trjostrzowa golarka, zardzewiaa stara pia (zdjcie 4-5), nawet ryza papieru mog okaza si ciekawymi tematami. Cay sekret to szuka
w nietypowych miejscach, nawet gdy na pozr nie
wydaj si wcale inspirujce.
Nigdy nie zapomn fotogracznej zagadki, ktr
znalazem w jakim starym czasopimie, gdy byem
dzieckiem. By to wykadrowany fragment jakiego
zwyczajnego przedmiotu, ktry trzeba byo rozpozna. Przez dugi czas nikt nie wiedzia, co to jest.
Moja siostra nie potraa mi pomc, moi rodzice te
si poddali. Doprowadzao mnie to do furii, bo mia-

em to uczucie mam-to-na-kocu-jzyka, ktrego

zaznajemy, gdy szukamy na co waciwego sowa
(i mamy pewno, e takie sowo istnieje). Rozpoznawaem ksztat obiektu, ale nie mogem go umiejscowi. W kocu olnio mnie to bya obracajca
si cz zwykej kasety magnetofonowej.
Pokazywanie widzom do wiele, by zdawao si
im, e wiedz, na co patrz, ale i dostatecznie
mao, by ich zaintrygowa, to sztuka wymagajca
wiele wyczucia. Cho granie na nerwach widowni jest bardzo zabawne, nie jest to jednak gwny
cel makrofotograi. W tym rozdziale chc przede
wszystkim zwrci Twoj uwag na rne moliwoci wykonywania zdj makro w Twym bezporednim otoczeniu.

97

Codziennie widzisz rdz. A czy kiedy sprbowae j sfotografowa? Zdjcie

wykonane obiektywem Canon MP65-E f/2,8 Macro z zestawem lamp byskowych
MT-24EX Macro Twin Lite, 1/125 s, f/8 przy ISO 100

4-5

W szkoach dziennikarzy uczy si, e wszystkie dobre historie s o ludziach. Nie trzeba pisa o 500
osobach, ktrych dotkna jaka katastrofa; napisz
o jednej z nich, bo czytelnicy atwiej si zidentykuj z pojedynczym czowiekiem ni z ca grup.
To samo mona by powiedzie o makrofotograi:
pikne zdjcie porusza uczucia, wywouje emocje.
Samo zdjcie niewiele znaczy, jeli nie opowiada
jakiej historii.
Codzienne przedmioty podsuwaj nam wiele subtelnych historii. Gdy popatrzymy z bliska na dwa
etony do gosowania (zdjcie 4-6), to widzimy symbol rozdarcia, walki midzy dwoma opcjami, dwo-

98

ma partiami, z ciemn przepaci niezgody midzy

nimi. Tapeta, skra domu, to krajobraz po walce,
peen wieych ran i ladw napraw. Nie dostrzegamy tego zwykle, ale gdy przyjrzymy si z bliska, opowie okazuje si ciekawa (zdjcie 4-7).
Syszae pewnie wyraenie oczy s zwierciadem
duszy czowieka. Czemu miaoby to by prawdziwe tylko w odniesieniu do ludzi? Wiem, e nie jest
atwo nakoni domowego zwierzaka, by posiedzia
chwil spokojnie i pozwoli si sfotografowa
Spjrz jednak na zdjcie 4-8. Cho nie jest to, cile
rzecz biorc, makrofotograa, to zdjcie to dobrze
ilustruje, jak mona wykorzysta zblienie przy ro-

ZDJ CIA M A K R O / w iat w p ow i k s z e n i u

ROZDZIA

Prostota kompozycji, ciekawa

tekstura i mocne kolory potrafi czasem zoy si na dobre
ujcie. Zdjcie wykonane obiektywem Canon MP-E Macro
z zestawem lamp byskowych
MT-24EX Macro Twin Lite, 1/60 s,
f/8 przy ISO 100

4-6
Tapeta podrapana przez kociaka historia domu. Zdjcie
wykonane obiektywem Canon
MP65-E f/2,8 Macro z zestawem
lamp byskowych MT-24EX
Macro Twin Lite, 1/180 s, f/8 przy
ISO 100

4-7

99

Cierpliwo i dowietlajce scen reflektory to gwne skadniki nastrojowego portretu tego kota. Zdjcie wykonane obiektywem Sigma 70200 mm f/2,8
Macro z ogniskow ustawion mniej wicej na 110 mm, 1/45 s, f/4,5 przy ISO 100.
Owietlenie: dwa reflektory 800 W

4-8

bieniu portretu. Byo to jedyne udane zdjcie spord 200 prb, ale dowodzi to tylko tego, e warto
prbowa. Jeli uda Ci si zrobi taki prawdziwy,
intymny portret Twojego ulubieca, bdzie to wielkie osignicie.
Za kadym razem, gdy zdarzy Ci si wzi jaki
przedmiot do rki i powiedzie to mi przypomina,
jak kiedy, to masz ju gotow histori i emocjonalny zwizek. Wic wycignij swj aparat i postaraj
si zrobi zdjcie, ktre jako t histori zilustruje.

100

Kolejnym dobrym punktem wyjcia s gry. Jeli lubisz pokera, szachy, a moe nawet gry fantasy z miniaturowymi gurkami, to masz przed sob wachlarz moliwoci. Sam najbardziej lubi szachy,
wic szklane gurki do gry i kilka wiec potra mi
dostarczy zajcia w deszczowy dzie popatrz na
zdjcie 4-9. Zdjcie to ilustruje te, co si dzieje, gdy
nie zapewnisz dostatecznej stabilnoci aparatu przy
stosowaniu dugiego czasu nawietlania w zdjciu
makro. To niewielkie rozmycie spowodowane jest
przez nacinicie spustu migawki oraz odskakiwanie
lusterka, przemieszczajcego si we wntrzu aparatu.

ZDJ CIA M A K R O / w iat w p ow i k s z e n i u

ROZDZIA

Jedynym owietleniem tej sceny

jest kilka wiec; wykonanie
zdjcia przy tak sabym wietle
to dobre wiczenie w makrofotografii. Zdjcie wykonane
obiektywem staoogniskowym
Canon 50 mm f/1,8 na tubie
przeduajcej 13 mm, 1/4 s,
f/1,8 przy ISO 100

4-9

AKCJA W MAKROFOTOGRAFII

SPADAJCE KROPLE

Wielk si fotograi zawsze bya umiejtno zatrzymywania czasu. Zanim pojawia si fotograa,
nikt nie mg zobaczy, jak koliber porusza w locie
skrzydami, jak deformuje si pika tenisowa uderzona rakiet przy serwie ani te jak wyglda kula
traajca w jabko z prdkoci dwiku.

Byli fotografowie, ktrzy doszli do granicy obdu,

prbujc zrobi perfekcyjne zdjcie spadajcej kropli. Na przykad w poowie lat pidziesitych Harold Edgerton powici kilka lat ycia, by uzyska
idealne zdjcie korony krgu kropelek, ktry powstaje, gdy spadajca kropla wypchnie swym impetem cz cieczy do gry. W kocu, po latach prb,
dopi swego.

W tym mikrokosmosie, ktrym my si zajmujemy,

znale mona setki ulotnych zdarze, byskawicznych akcji, ktre bez makrofotograi pozostayby
nieznane. Mnie fascynuj najbardziej spadajce
krople i sposb, w jaki zapalaj si zapaki, wic
tym tematom postanowiem si bliej przyjrze.

Obecnie moemy dzieli si dowiadczeniem za porednictwem Internetu. A poniewa niemal wszyscy

fotografowie korzystaj z aparatw cyfrowych, czas
potrzebny na eksperymentowanie take znacznie

101

si skrci. Wyobra sobie tych biedakw, ktrzy

za kadym razem musieli czeka na wywoanie lmu, aby przekona si, czy tym razem udao im si
uchwyci koron kropel!
Pomimo e od strony technicznej fotografowanie kropel stao si atwiejsze, wci jest to zajcie
mudne i pracochonne. Jednak studiowanie rozpryskw cieczy zamroonych w bezruchu ma w sobie co niezwykego, i wietnie nadaje si to na projekt z dziedziny makrofotograi.
Ju wiele razy w mej karierze fotografa prbowaem
robi zdjcia spadajcych kropel i za kadym ra-

4-10
Jedna z moich pierwszych prb fotografowania kropel. Zdjcie wykonane obiektywem Canon 135 mm f/2,8 Soft Focus, owietlenie; dwie lampy 600W, 1/4000 s,
f/2,8 przy ISO 100

102

zem robiem to nieco inaczej. Na pocztku uywaem starej lampy byskowej podczonej do Kodaka
DC4800 kablem PC (takim samym, jakim czy si
aparat ze studyjnymi lampami byskowymi). Rezultaty nie byy cakiem ze, ale przy fotografowaniu
kompaktowym aparatem nie udao mi si osign takiej jakoci, na jakiej mi zaleao. Za drugim
podejciem uywaem ju mojej pierwszej cyfrowej
lustrzanki by to jeden z pierwszych modeli EOS
D60 rmy Canon, kupiony w tym samym dniu,
w ktrym pojawi si na rynku. To, co mi si udao osign, mona ju uzna za przyzwoity wynik
(zdjcie 4-10), ale nie zwalajcy z ng.

ZDJ CIA M A K R O / w iat w p ow i k s z e n i u

ROZDZIA

A potem, pewnego dnia deszcz uwizi mnie

w domu z moim nowiutkim aparatem dSLR. I co
innego mgbym robi, jak nie wrci jeszcze raz
do fotografowania kropel? Tym razem zdecydowaem si da szans staemu owietleniu i ustawiem
obok siebie dwie warsztatowe lampy 600 W. Cho
wiato byo olepiajce, i tak nie byo jeszcze dostatecznie jasne; nawet najlepsze z moich uj z tego
dnia miay minimalne rozmycie, wywoane ruchem
kropli. Chocia niektre zdjcia byy cakiem spektakularne, to rozmycie oznaczao, e nie osignem
jeszcze technicznej perfekcji, jaka mi si marzya.

W trakcie eksperymentw odkryem jednak co

istotnego, a mianowicie to, e przezroczysto wody
bardzo utrudnia uchwycenie dynamiki jej ruchu.
Potrzebna mi bya jednolita w kolorze, nieprzejrzysta ciecz ale uywajc farby, narobibym strasznego baaganu. Moja nieoceniona asystentka, Katherine, poddaa mi pomys uycia mleka. Okazao
si to straszne w skutkach. Ciepo lamp sprawio, e
mleko skwaniao w mniej ni p godziny, a zapach
w moim zaimprowizowanym studiu utrzymywa si
potem tygodniami. Wkrtce jednak odkryem idealny pyn: konserwowane mleczko do kawy! Jest
nieco gstsze od wody i nie psuje si tak jak mleko.
Gdy zaczem pracowa nad t ksik, zdecydowaem, e pora odwiey me dowiadczenie w zakresie fotografowania kropel. Zaopatrzyem si w kilka
kartonikw mleczka do kawy i uzbrojony w obiektyw makro 28135 mm z tub przeduajc 25 mm
oraz w zestaw lamp byskowych Macro Twin Lite
rmy Canon, zaczem jeszcze raz.

4-11
Spadajce krople mona portretowa w rnym stylu. Ta fotografia to przykad eleganckiego uchwycenia kropli w swobodnym spadku. Zdjcie wykonane
obiektywem makro 60 mm, 1/1000 s, f/3,5 przy ISO 100. Autor: Matthieu Collomp

Krople mona fotografowa na wiele sposobw, zalenie od upodoba. Mona tworzy obrazy tchnce spokojem, jak zdjcie 4-11 autorstwa Matthieu
Collompa, ale ja wol dramatyzm uderzenia kropli
w powierzchni.

103

Do fotografowania kropel uywam sporej, paskiej

powierzchni pokrytej cieniutk warstw mleczka
do kawy. Nastpnie nabieram troch pynu do kroplomierze i spuszczam pojedyncze krople, tak by
uderzyy w powierzchni (jeli nie masz pod rk
kroplomierza, kup go sobie w aptece, to kosztuje
naprawd niewiele). Po kilku prbnych zdjciach
nabraem wyczucia czasu, tak e mogem robi zdjcia uamek sekundy po tym, jak kropla wpadaa do

4-12
Studiowanie efektw upadku kropli pynu to wietne zajcie na leniwe popoudnie. Tu widzisz moment tu po uderzeniu w powierzchni. Zdjcie wykonane
obiektywem makro Canon 28135 mm f/3,5 ze stabilizacj obrazu, 1/1500 s, f/8
przy ISO 100

104

naczynia (zdjcie 4-12). Potem byy mi jeszcze potrzebne cztery godziny intensywnej pracy, zmieniania baterii w aparacie i w lampie byskowej i napeniania kroplomierza. Jest to taki rodzaj zajcia,
ktry kae powtpiewa Twej rodzinie i znajomym
w Twoje zdrowe zmysy W kocu jednak uzyskaem p tuzina zdj, z ktrych byem bardzo zadowolony. Wczajc w to zdjcie 4-13 prawie idealna korona. Ale tylko prawie

ZDJ CIA M A K R O / w iat w p ow i k s z e n i u

ROZDZIA

Po wielu prbach uzyskaem obraz, o jakim marzyem. Zdjcie wykonane

obiektywem makro Canon
28135 mm f/3,5 ze stabilizacj obrazu, 1/500 s, f/8
przy ISO 100

4-13

PONCE ZAPAKI
Zapaka to wietny przykad zwyczajnego przedmiotu, w ktrym kryje si zaskakujcy potencja. Caa
zabawa polega na tym, by pokaza co zwykego
w nowy sposb. Poka swym przyjacioom zdjcie
4-14, a wikszo z nich zorientuje si, e chodzi
o drewno. Mog by jednak zdziwieni, e nie jest to
pie drzewa ani te polano, lecz zapaka.
Transformacja z nudnego kawaka drewna w kul
ognia, potem w ponc szczap i na kocu w osmolony, sczerniay przedmiot w poowie skadajcy si

z wgla zawsze mnie fascynowaa. Moje pierwsze

kroki w wiecie makrofotograi wykonaem, prbujc przyjrze si bliej temu cyklowi przemian.
Oczywicie zajmowanie si poncymi zapakami
to zajcie, ktre niesie z sob pewne ryzyko. Z pewnoci nie chciaby nadtopi obudowy obiektywu,
podpali biurka ani te siebie; to nie jest mia niespodzianka. Jednak jeli przygotujesz si waciwie,
to z pewnoci nic zego si nie stanie. Kiedy fotografuj zapaki, przykrywam mj st roboczy kawakiem blachy.

105

Faktura drewna na zapace moe wyglda cakiem ciekawie. Zdjcie wykonane

obiektywem Canon MP-E Macro z zestawem lamp byskowych MT-24EX Macro
Twin Lite, 1/60 s, f/2,8 przy ISO 100

4-14

Zamiast zapala zapak, pocierajc j o pudeko,

a potem prbowa j sfotografowa, mocuj zapak
nieruchomo uywam do tego pustego pudeka
po zapakach ustawiam aparat, a potem podpalam zapak, ktr chc sfotografowa, za pomoc
innej zapaki albo zapalniczki. W ten sposb mona spokojnie przygotowa si do zdjcia. Kiedy ju
pojawi si ogie, nie trzeba nerwowo manipulowa
aparatem i obiektywami, ustawiajc kompozycj
kadru i ostro, tylko mona skoncentrowa si na
gorcej czci eksperymentu. Zdjcie 4-15 przedstawia rezultat tak przeprowadzonego dowiadczenia.
Przy fotografowaniu zapaek najtrudniejsze jest dobranie ekspozycji. Jeli nie uywasz lamp byskowych, to owietlenie zapewnia sama zapaka. Nic
w tym zego, problem jednak polega na tym, e to

106

owietlenie jest bardzo zmienne. Zanim zapaka nie

zostanie zapalona, jest bardzo mao wiata. Potem
zapala si siarka (czy cokolwiek innego, czego si
obecnie uywa przy produkcji zapaek) i nastpuje kolosalny skok jasnoci wiata. Pniej jasno
znw spada, gdy zaczyna pon ju samo drewno
zapaki.
Poniewa kada zapaka ponie inaczej, dokadne
planowanie ujcia jest trudne i zawsze trzeba liczy
na ut szczcia przy robieniu tego typu fotograi.
Zazwyczaj w sytuacji, gdy nie da si przewidzie
owietlenia, stosujemy automatyczny bracketing
ekspozycji (AEB, od automatic exposure bracketing).
Oznacza to zrobienie w krtkich odstpach czasu
trzech zdj z nieco innymi parametrami ekspozycji, co zwiksza szans na uzyskanie poprawnie

ZDJ CIA M A K R O / w iat w p ow i k s z e n i u

ROZDZIA

Na owietlenie tej sceny skada si pomie zapaki i bysk flesza. Zdjcie wykonane obiektywem Canon
MP-E Macro z zestawem lamp byskowych MT-24EX Macro Twin Lite, 1/750 s, f/2,8 przy ISO 100

4-15

nawietlonego zdjcia. Jednak w tym konkretnym

przypadku owietlenie sceny zmienia si w uamku
sekundy, tak e wykonywanie kilku zdj z rzdu
z rn ekspozycj to zupena loteria.
Jednak mimo tych komplikacji moe Ci si uda
zrobi nieze zdjcie, i to bez dodatkowego kosztownego wyposaenia. Zdjcie 4-16 zrobiem za pomoc
tuby przeduajcej, wykonanej z puszki po chipsach. Jego techniczna jako wcale nie jest gorsza

ni zdj robionych obiektywami o cenach przekraczajcych 1000 dolarw. Zdjcie to dobrze te

ilustruje ide uycia przestrzeni negatywnej czyli
tego wszystkiego, co znajduje si na zewntrz konturu gwnego obiektu.
odsyacz

Zdjcie 4-16 zostao zrobione za pomoc domowej roboty obiektywu, ktry nie kosztowa wicej ni 10 dolarw. Aby dowiedzie si, jak go wykona, sprawd
podrozdzia dotyczcy tub przeduajcych w rozdziale 2.

107

4-16
Kontrast wieego drewna i wypalonej powierzchni, zestawiony z przestrzeni negatywn uyt jako trzeci wany skadnik kompozycji, przyczyni si do
powstania atrakcyjnego zdjcia. Zdjcie wykonano odwrconym obiektywem
50mm na domowej roboty tubie przeduajcej. 1/3 s przy ISO 100

OWIETLANIE PONCYCH ZAPAEK Prawidowe owietlenie zapaek przechodzcych przez rne

stadia procesu spalania si najlepiej jest ustali drog eksperymentu. Wykonaj kilka zdj prbnych, by znale
kompromis midzy potrzeb odwzorowania szczegw pomienia a przynajmniej czciowego uwidocznienia
faktury drewna.
Osobicie doszedem do wniosku, e najlepszym uzupenieniem wiata poncej zapaki jest lekki bysk flesza.
Przeczenie lampy byskowej w tryb rczny i ustawienie jej jasnoci mniej wicej na 1/32 maksymalnej mocy powinno wystarczy, by wydoby z cienia ziarnist faktur drewna i samej gwki zapaki. Skoro bowiem nie moemy
usun nadmiaru wiata z obrazu, to nie pozostaje nam nic innego jak dopasowa ekspozycj do jego najjaniejszej czci, czyli pomienia. To za oznacza, e za pomoc lampy byskowej trzeba jeszcze lekko dowietli ciemniejsze partie, by uwidoczni szczegy samej zapaki.

108

ZDJ CIA M A K R O / w iat w p ow i k s z e n i u

ROZDZIA

FOTOGRAFOWANIE
LNICYCH OBIEKTW
W sferze komercyjnej makrofotograa jest stosowana przede wszystkim w zdjciach o charakterze naukowym oraz reklamowym. W tym drugim
przypadku najczstszym tematem jest biuteria oraz
drobne mechanizmy. S wic spore szanse, e to,
co przyjdzie Ci fotografowa, bdzie mie bardzo
lnic powierzchni. Byszczce obiekty mog za
przysporzy wielu problemw tym fotografom, ktrzy nie przygotowali si waciwie do wykonania
zadania. Powierzchnie metaliczne oraz powierzchnie cieczy stanowi szczeglne wyzwanie, poniewa
lustrzane odbicia wszystkiego, co znajduje si wok, zaczynaj mie decydujcy wpyw na nalny
wygld obrazu. Sytuacji nie uatwia te fakt, e kade wiato skierowane wprost na obiekt powoduje
powstanie silnych odblaskw. Dokadnie planujc
ujcie, moesz jednak zapewni sobie rwnomierne,

rozproszone wiato, takie jak to uyte przy fotografowaniu kropli ze zdjcia 4-17, i w ten sposb zredukowa odblaski.
Co wic naley zrobi, gdy kto zleci Ci sfotografowanie pary obrczek albo zegarka rcznego? Starannie owietli obiekt i zachowa czujno, by
unikn niepodanych reeksw wietlnych.

OWIETLENIE
Owietlanie powierzchni odbijajcych wiato jest
nieatwe, gwnie dlatego, e lustrzane powierzchnie nie maj wasnego koloru ani te tekstury, ktra mogaby uczyni zdjcie ciekawym. Nie masz do
dyspozycji nic poza ksztatem obiektu, musisz wic
dobrze wykorzysta wiato, aby go uwypukli.

odsyacz

Wicej informacji na temat owietlenia oraz namiotw bezcieniowych znajdziesz w rozdziale 3.

Korzystanie z namiotu bezcieniowego przydaje si w wielu

rnych rodzajach fotografii.
Zwr uwag, e na tym zdjciu
brak odblaskw, ktre widoczne s na innych zdjciach
spadajcych kropel. Zdjcie
wykonane obiektywem Canon
28135 mm f/3,5 IS Macro

4-17

109

Jest wiele sposobw, by uzyska interesujce owietlenie lnicego obiektu. Klasycznym rozwizaniem
jest przepuszczenie wiata przez aluzje, aby uzyska pasiasty wzr na fotografowanej powierzchni.
W ten sposb dodajesz sztuczn tekstur do przedmiotu, ktry jej nie posiada. Czasem trzeba to
uzna za zo konieczne, gdy chcemy dobrze odwzorowa ksztat obiektu.
Inne wzory, ktre warto wyprbowa, to szachownica oraz koncentryczne koa. Moe Ci si zdawa,
e trudno jest rzutowa taki wzr na powierzchni
obiektu, ale wcale nie musi to by skomplikowane.
Przy fotografowaniu lnicych przedmiotw musimy
zwykle unika lustrzanych odbi, to za oznacza, e
obiekt trzeba umieci w namiocie bezcieniowym.
W takim namiocie moemy wraz z obiektem umieci rne ksztaty, np. wycinajc je z czarnego kartonu i mocujc do cian namiotu. Ksztaty te bd
odbija si w powierzchni modelu, czynic j ciekawsz. Potrzebna Ci tylko odrobina kreatywnoci,
by uzyska ciekawy efekt!

ODBICIA LUSTRZANE
Gdy obiekt, ktry fotografujesz, ma matow, szorstk powierzchni, to masz szczcie. Nie bdziesz
musia si martwi odbiciami. Kiedy jednak trzeba
sfotografowa metalowy przedmiot o powierzchni wypolerowanej jak lustro, sytuacja jest znacznie
trudniejsza. Problem polega na tym, e obe cianki
przedmiotu dziaaj jak wypuke zwierciado z ktem widzenia 180. Wykonane zdjcie bdzie wic
przedstawia tak naprawd wszystko, co si znajduje wok Ciebie. Nie fotografujesz przedmiotu; fotografujesz sposb, w jaki odbija on swoje otoczenie.
Jedyny sposb, by uniemoliwi lnicej powierzchni odbijanie wiata, to usun wszystkie rda
wiata z pomieszczenia. Poniewa jednak potrzebujesz wiata, by robi zdjcia, to rozwizanie si
nie sprawdza. Skoro wic nie mona zapobiec odbiciom, trzeba si z nimi pogodzi i nauczy si je
kontrolowa. Musisz stworzy wasne, planowane
odbicia, ktre podkrel ksztat obiektu i charakter
jego powierzchni.
110

Jedna z metod kontrolowania odbi polega na

umieszczeniu obiektu w namiocie. Namiot to przestrze zamknita ze wszystkich stron paszczyznami o jednolitym, neutralnym kolorze najczciej
biaymi z otworem przeznaczonym na obiektyw aparatu. W teorii umieszczenie obiektu w takim miejscu oznacza, e jedyne widoczne odbicie
na jego powierzchni to bdzie odbicie obiektywu.
Poniewa jednak nie zajmie ono wiele miejsca na
zdjciu, moesz je zignorowa albo ewentualnie wyretuszowa w komputerowym programie do edycji
zdj, takim jak Adobe Photoshop. W rezultacie
uzyskasz zdjcie podobne do zdjcia 4-18.
Wiele osb uwaa, e sterylne wntrze namiotu powoduje powstawanie obrazw wypranych z charakteru i nastroju, i wprowadzaj do wntrza namiotu
rozmaite dekoracje celem stworzenia zaplanowanych odbi. Na przykad umieszczenie na grnej
powierzchni namiotu dwch wskich, rwnolegych
czarnych paskw podkrela form kulistych metalowych przedmiotw, daje te ciekawe efekty w przypadku biuterii i innych byszczcych obiektw.
Owietlanie namiotu to ciekawe wiczenie. Mona to robi zarwno za pomoc owietlenia staego,
jak i eszowego. Poniewa namioty s zwykle biae,
mona ich uywa w roli ekranw do rozpraszania
wiata (dyfuzorw). Gdy umiecisz rda wiata
za ciankami namiotu po obu jego stronach, uzyskasz w jego wntrzu mikkie, rozproszone owietlenie, ktre pozwala do minimum zredukowa odbyski i wydoby w peni jako fotografowanego
przedmiotu (zdjcie 4-19).
Aby zwikszy wraenie trjwymiarowoci obrazu,
mona zrnicowa jasno wiata wpadajcego do
namiotu, przy jednej ze cian umieszczajc mocniejsze rdo wiata (lub, jeli nie ma moliwoci regulacji intensywnoci wiecenia, to odsuwajc jedno ze rde wiata od namiotu).

odsyacz

Wicej informacji na temat ekranw (dyfuzorw) znajdziesz w rozdziaach 2. i 3.

ZDJ CIA M A K R O / w iat w p ow i k s z e n i u

ROZDZIA

Para obrczek sfotografowana

w studiu z uyciem namiotu.
Zdjcie wykonano obiektywem
60 mm makro, 1/60 s, f/11 przy
ISO 100

4-18
Poziom odwzorowania detali zegarka, jaki prezentuje to
zdjcie, byby nie do osignicia
bez namiotu bezcieniowego.
Zdjcie wykonano obiektywem 105 mm f/2,8 AF-D Macro.
1/250 s, f/8,0, ISO 100

4-19

111

Zadanie na koniec rozdziau

Teraz to widzisz. A teraz nie!
Od czasu do czasu zdarza nam si widzie jaki obraz wyrwany z kontekstu. Gdy obiekt jest pokazany bez
zwykego otoczenia i w niewaciwej skali, jak mona zgadn, co to jest?
Pokazywanie takiego zdjcia przyjacioom to wietna zabawa. Zwykle syszysz wtedy: Ale to pikne! Tylko co to jest?. Pozwl im chwil zgadywa, zanim ewentualnie zdradzisz swj sekret.
To zadanie bdzie polega na znalezieniu przedmiotu codziennego uytku, czego, co wszyscy dobrze
znaj, i sfotografowaniu go tak, by osoba ogldajca zdjcie nie moga go rozpozna chyba e jej podpowiesz.
Czy poznajesz obiekt, ktry ja sfotografowaem? To nietypowy widok typowej zapalniczki, ktra leaa
w stosie innych rzeczy na stole w mojej pracowni. Wikszo ludzi nie zwraca najmniejszej uwagi na mechanizm do krzesania iskry, wic na nim si wanie skoncentrowaem. Uyem obiektywu Canon EOS 30D
z odwrconym obiektywem staoogniskowym 50 mm na tubie 24 mm. Owietliem scen halogenowym
reflektorkiem i zrobiem zdjcie z przeson w peni otwart (f/1,8) przy czasie nawietlania 1/45 s i ISO 100.

112