Slackware Linux.

wiczenia
Autor: Radosaw Sok
ISBN: 978-83-246-1250-5
Stron: 208

Wybierz i poznaj system Slackware Linux!

Jak zarzdza systemem Slackware Linux?
Jak waciwie zabezpieczy serwer przed atakami z sieci?
Jak optymalnie skonfigurowa poczenia sieciowe?

Slackware jest najstarsz, lecz na bieco rozwijan dystrybucj Linuksa. Kady

element tego systemu zaprojektowany zosta w sposb moliwie najprostszy
w programowaniu i realizacji. Dziki temu uzyskano wysok wydajno, stabilno
i bezpieczestwo. Chocia konfigurowanie Slackware jest trudniejsze ni w przypadku
innych dystrybucji, warto zainwestowa w nauk, poniewa atwiej jest wgry si
w ten system, pozna jego wntrze, a potem take stworzy wasne narzdzia
upraszczajce konfiguracj. Ze wzgldu na te cechy Slackware jest szczeglnie
polecany do pracy na serwerach sieciowych.
Ksika Slackware Linux. wiczenia w formie praktycznych wicze pokazuje sposb
realizacji podstawowych zada administracyjnych i systemowych. Dziki temu
podrcznikowi nauczysz si od podstaw instalowa system i zarzdza plikami
oraz zdalnie administrowa serwerem z poziomu dowolnego innego komputera,
podczonego do tej samej sieci lokalnej lub internetu. Dowiesz si, na czym polega
przetwarzanie potokowe, a take konfiguracja i diagnostyka sieci. Bdziesz wiedzia,
jak monitorowa ruch w sieci lokalnej i zabezpieczy j przed atakami z zewntrz.

Wydawnictwo Helion
ul. Kociuszki 1c
44-100 Gliwice
tel. 032 230 98 63
e-mail: helion@helion.pl

Instalacja systemu
Zarzdzanie plikami
Przetwarzanie potokowe
Zwielokrotnianie operacji na plikach
Tekstowe i graficzne rodowisko pracy
Konfiguracja i diagnostyka sieci
Zabezpieczenia
Monitorowanie ruchu w sieci lokalnej
Serwer internetowy i serwis WWW

Zosta administratorem stwrz wasn sie i sprawnie ni zarzdzaj!

Spis treci
Wstp

Linux
Jaki Linux?
Slackware Linux
Pytania i odpowiedzi

6
6
7
9

Rozdzia 1. Instalacja systemu

Przygotowanie do instalacji systemu
Instalacja systemu

Rozdzia 2. Podstawowa obsuga systemu

Podstawowe umiejtnoci
Wdrowanie po katalogach
Zarzdzanie plikami
Powtarzanie i zwielokrotnianie operacji na plikach
Przetwarzanie potokowe

Rozdzia 3. rodowisko pracy

15
16
25

65
65
70
76
82
83

87

Tekstowe rodowisko pracy

Graficzne rodowisko pracy

88
105

Rozdzia 4. Instalacja oprogramowania

117

Przegldanie zainstalowanych pakietw programowych

Usuwanie pakietw programowych
Instalacja pakietw programowych

118
120
123

Slackware Linux wiczenia

Rozdzia 5. Sieci
TCP/IP w teorii
Adresy IP
Pule adresw publicznych i niepublicznych
Interfejsy sieciowe
Konfiguracja sieci
Diagnostyka sieci
Monitorowanie ruchu w sieci lokalnej

Rozdzia 6. Bezpieczestwo
Konta uytkownikw
Praca zdalna

Rozdzia 7. Serwer internetowy

127
127
130
132
133
134
142
147

153
153
161

171

Serwis WWW
Serwer FTP

171
189

Dodatek A

Przeliczanie systemw liczbowych

195

Dodatek B

Numery portw TCP i UDP

197

Dodatek C

Przedrostki i jednostki miar stosowane w informatyce

203

3
rodowisko pracy
W systemie Slackware Linux mona pracowa na dwa sposoby.
Jeden zosta ju pobienie przedstawiony: to praca w tekstowej
konsoli systemu. Tryb ten nie musi jednak oznacza mudnego wpisywania polece. Mona skorzysta rwnie z wygodnej
nakadki na powok o nazwie Midnight Commander, przypominajcej nieco popularn swego czasu nakadk na system MS-DOS Norton Commander (oraz rwnie dzisiaj popularny program dla systemu
Microsoft Windows o nazwie Total Commander).
Przy okazji omawiania tekstowego rodowiska pracy poznasz rwnie
edytor vi (a dokadniej jego rozwojow wersj vim). Nie naley on do
narzdzi lubianych przez pocztkujcych uytkownikw systemu
Linux, gdy sposb jego uywania dalece odbiega od przyjtych obecnie w oprogramowaniu standardw. Popularny jest art, e najprostszym sposobem wygenerowania cakowicie losowego cigu znakw
jest uruchomienie edytora vi, posadzenie przed komputerem pocztkujcego uytkownika i polecenie mu po prostu zakoczy prac programu. Edytor vi jest jednak niezastpiony, gdy trzeba dokona edycji
pliku na zdalnym komputerze (szczeglnie poczonym powolnym
czem sieciowym). Poza tym, poniewa stanowi nieformalny standard,
znajdziesz go w domylnej instalacji waciwie kadej dystrybucji systemu Linux (a nawet w innych systemach spokrewnionych z systemem
Unix).
W kocwce rozdziau poznasz w zarysach graficzne rodowisko pracy
KDE. Objto ksiki nie pozwala dokadnie omwi wszystkich jego
moliwoci (jest to temat na osobn, obszern pozycj), jednak dziki

88

Slackware Linux wiczenia

swojemu podobiestwu do systemu Microsoft Windows oraz innych

graficznych rodowisk uytkownika raczej nie sprawi Ci ono problemu.

Tekstowe rodowisko pracy

Wydawa by si mogo, e praca w rodowisku tekstowym w obecnych
czasach to przeytek. Tekstowemu trybowi nie mona jednak odmwi zalet:
T Jest niezwykle szybki. Na nowoczesnych komputerach zapewnia
zauwaalnie szybsz reakcj oprogramowania, na starych zbyt
wolnych, by obsugiwa skomplikowan grafik umoliwia
wygodn prac;
T Nie obcia pamici. Programy korzystajce z grafiki
z koniecznoci zajmuj znacznie wicej pamici operacyjnej,
czsto potrzebnej oprogramowaniu serwera plikw czy
programom obliczeniowym uruchamianym w tle. Interfejs
tekstowy zajmuje co najmniej kilkadziesit razy mniej miejsca
i w efekcie nie tylko umoliwia korzystanie z mniej
rozbudowanego (i taszego) sprztu, ale te zwiksza wydajno
dziaania najszybszych komputerw;
T Umoliwia prac zdaln. Obsuga graficznego rodowiska
uytkownika przez sie jest wygodna, dopki poczenie midzy
komputerem zarzdzajcym i zarzdzanym jest wystarczajco
szybkie. Wystarczy jednak podj prb skorzystania z poczenia
modemowego lub bardzo powolnego poczenia staego,
by doceni byskawicznie reagujcy tryb tekstowy i przekl
lamazarn, doprowadzajc do szau grafik.

Midnight Commander
Midnight Commander to otwarty, darmowy klon programu Norton
Commander, swego czasu w zasadzie niezbdnego narzdzia kadego
uytkownika systemu operacyjnego MS-DOS. Tak jak Norton Commander nadawa ludzk twarz tekstowemu interfejsowi uytkownika
MS-DOS, tak Midnight Commander umoliwia wygodne przegldanie
dyskw oraz manipulowanie plikami i katalogami bez koniecznoci
pamitania dziesitek polece i pracochonnego wpisywania ich nazw.

Rozdzia 3. rodowisko pracy

89

Najwiksz jego zalet jest to, e pracuje w trybie tekstowym. Oznacza to przede wszystkim oszczdno pamici i wielk szybko dziaania. Ponadto Midnight Commander moe zosta uyty przy zdalnym
poczeniu z komputerem, pozwalajc szybko i komfortowo zarzdza
systemem z odlegoci setek lub tysicy kilometrw.
Program Midnight Commander zostanie zainstalowany w systemie
Slackware Linux, o ile ten by instalowany w sposb zalecany w rozdziale 1.
 W I C Z E N I E

3.1

Uruchamianie programu Midnight Commander

Aby uruchomi program Midnight Commander:

1. Wprowad w wierszu polece mc.
2. Nacinij klawisz Enter. Na monitorze pojawi si ekran programu
Midnight Commander (rysunek 3.1) skadajcy si z piciu
podstawowych elementw:
T paska menu (u gry ekranu),
T dwch paneli prezentujcych zawarto dwch katalogw,
T paska wiersza polece (drugi od dou ekranu),
T paska ze cigawk ze znaczenia klawiszy funkcyjnych
(ostatni wiersz ekranu).
 W I C Z E N I E

3.2

Przegldanie zawartoci katalogw

Aby przeglda zawarto katalogw:

1. Za pomoc klawiszy  i  moesz przesuwa belk podwietlenia,
zaznaczajc kolejne pliki.
Do szybszego przemieszczania si po licie plikw su jak zwykle
rwnie klawisze Home, End, PageUp i PageDown.
2. Klawiszem Enter moesz wchodzi w katalogi podrzdne
(wyrnione janiejsz czcionk oraz znakiem / po lewej stronie

nazwy) lub uruchamia programy (wyrnione zielon czcionk

oraz znakiem * z lewej strony).

90

Slackware Linux wiczenia

Rysunek 3.1. Gwny ekran programu Midnight Commander

3. Wyrniony katalog o nazwie /.. oznacza katalog wyszego

poziomu. Nazwa biecego katalogu wywietlana jest w nagwku

panelu z list plikw (rysunek 3.2).

Rysunek 3.2. Nazwa biecego katalogu jest wywietlana w nagwku

panelu z list plikw; tutaj biecym katalogiem jest /usr/bin
4. Klawiszem Tab moesz przemieszcza belk podwietlenia

midzy dwoma widocznymi na ekranie panelami. W kadym

z nich moe by wywietlana zawarto innego katalogu.
 W I C Z E N I E

3.3

Przegldanie zawartoci pliku

Aby podgldn zawarto danego pliku:

1. Umie na nim belk podwietlenia.

Rozdzia 3. rodowisko pracy

91

2. Nacinij klawisz F3. Na monitorze pojawi si ekran prezentujcy

zawarto pliku (rysunek 3.3).

Rysunek 3.3. Podgld zawartoci pliku

3. Za pomoc klawiszy     oraz Home, End, PageUp i PageDown

moesz przewija okno wywietlajce fragment pliku.

4. Klawisz F7 umoliwia wyszukiwanie w nim fragmentw tekstu.
5. Klawisz F2 umoliwia wczanie i wyczanie trybu zawijania

dugich wierszy do szerokoci ekranu (Wrap i UnWrap).

6. Klawisz F4 przecza midzy wywietlaniem tekstu oraz
szesnastkowych kodw poszczeglnych bajtw pliku (jest to opcja
szczeglnie uyteczna przy analizie plikw zapisanych
nie tekstowo, lecz binarnie; rysunek 3.4).

Rysunek 3.4. Szesnastkowy podgld zawartoci pliku binarnego

92

Slackware Linux wiczenia

Aby oglda zawarto plikw binarnych bez interpretacji ich zawartoci,
uruchom tryb podgldu zawartoci pliku, naciskajc nie samo F3, lecz
Shift+F3.

7. Aby opuci tryb przegldania zawartoci pliku, nacinij klawisz

F10 lub powtrnie F3.

Program do podgldu zawartoci pliku moesz uruchomi rwnie z wiersza
polece, nie korzystajc z programu Midnight Commander. Aby to uczyni,
wydaj komend mcview nazwapliku.
 W I C Z E N I E

3.4

Edycja zawartoci pliku

Aby zmieni zawarto pliku tekstowego:

1. Umie belk podwietlenia na pliku, ktrego zawarto chcesz
zmieni .
2. Nacinij klawisz F4. Na ekranie pojawi si plansza prostego
edytora tekstu (rysunek 3.5).

Rysunek 3.5. Edytor tekstu wbudowany w program Midnight Commander

3. Moesz teraz wprowadza dowolne zmiany w tekcie.

Do poruszania kursorem su jak zwykle klawisze , ,

,  oraz Home, End, PageUp i PageDown.
4. Aby zapisa zmiany, nacinij w dowolnym momencie F2.
5. Jeli chcesz rozpocz lub zakoczy zaznaczanie bloku tekstu,
skorzystaj z klawisza F3 (blok zaznacza si przemieszczajc
kursor po tekcie).

Rozdzia 3. rodowisko pracy

93

Aby zlikwidowa podwietlenie bloku, nacinij dwukrotnie klawisz F3,

nie ruszajc kursora z miejsca.
6. Chcc skopiowa zaznaczony blok w nowe miejsce, umie

7.
8.
9.
10.

kursor tam, gdzie ma zosta wklejona kopia bloku, i nacinij

klawisz F5.
Aby przenie zaznaczony blok, umie kursor w miejscu,
w ktrym ma on zosta wklejony i nacinij klawisz F6.
Aby zlikwidowa podwietlony blok tekstu, nacinij F8.
Aby wyszuka w tekcie dowoln fraz, nacinij klawisz F7,
wprowad fraz i nacinij Enter.
Aby zakoczy edycj, nacinij F10.
Jeli przed zakoczeniem edycji wprowadzie w tekcie zmiany, program
wywietli okno dialogowe Quit z pytaniem, czy chcesz je zapisa
(rysunek 3.6). Przycisk Cancel quit anuluje polecenie zakoczenia pracy
i powoduje powrt do trybu edycji, przycisk Yes suy do zapisania zmian
i zakoczenia edycji, a przycisk No powoduje odrzucenie zmian i wycie
z edytora.

Rysunek 3.6.
Pytanie o ch
zapisania zmian
w tekcie przed
zakoczeniem edycji
Ten program do edycji zawartoci pliku moesz uruchomi rwnie
z wiersza polece, nie korzystajc z programu Midnight Commander.
Aby to uczyni, wydaj komend mcedit nazwapliku.
 W I C Z E N I E

3.5

Tworzenie nowego pliku

Aby utworzy nowy plik tekstowy i podda go edycji:

1. Nacinij kombinacj klawiszy Shift+F4. Na ekranie pojawi si
plansza edytora tekstu, jednak bdzie on pusty: nie zostanie
wczytana zawarto adnego pliku.
2. Wprowad tekst, ktry ma zosta zapisany w pliku.

94

Slackware Linux wiczenia

3. W dowolnym momencie (nawet zaraz po otwarciu edytora)

nacinij klawisz F2, aby utworzy plik i zapisa w nim

wprowadzony dotychczas tekst. Na ekranie pojawi si okno
dialogowe Save file (rysunek 3.7).
Rysunek 3.7.
Pytanie o ch
zapisania nowo
utworzonego pliku
4. Podwietl przycisk Save i nacinij Enter. Na ekranie pojawi si

okno dialogowe Save As z pytaniem o nazw tworzonego pliku

(rysunek 3.8).
Rysunek 3.8.
Okno dialogowe
z pytaniem o nazw
zapisywanego pliku
5. Wprowad nazw i zatwierd j klawiszem Enter.
Wprowadzana tutaj nazwa pliku moe zawiera znaki spacji i nie trzeba
ich poprzedza znakiem \, co byo konieczne w wierszu polece
tekstowej konsoli systemu.
6. Na dysku w katalogu biecym w momencie uruchamiania

edytora zostanie utworzony plik o podanej nazwie.

Nowa nazwa pliku pojawi si od razu w lewym grnym rogu ekranu,
w pasku informacyjnym edytora (rysunek 3.9).
Rysunek 3.9.
Nowo ustalona
nazwa pliku
7. Kontynuuj edycj w sposb opisany w wiczeniu 3.4.
 W I C Z E N I E

3.6

Kopiowanie plikw i katalogw

Aby skopiowa jeden lub kilka plikw do innego katalogu:

Rozdzia 3. rodowisko pracy

95

1. W jednym z paneli przejd do katalogu zawierajcego plik

(lub pliki), ktre chcesz skopiowa , a w drugim do katalogu,

w ktrym maj by umieszczone ich kopie.
2. Jeli chcesz skopiowa jeden plik, umie belk podwietlenia
na jego nazwie.
3. Jeli chcesz skopiowa kilka plikw, podwietl ich nazwy
za pomoc klawisza Ins. Bd one wywietlane kolorem tym
(rysunek 3.10).
Rysunek 3.10.
Podwietlenie kilku
nazw plikw

Aby usun podwietlenie, powtrnie uyj klawisza Ins

na ju podwietlonej nazwie.
W momencie gdy za pomoc klawisza Ins podwietlona zostanie cho jedna
nazwa pliku, belka podwietlajca przestaje mie znaczenie, a wskazywany
przez ni plik (o ile nie zosta rwnie podwietlony) nie jest brany pod
uwag podczas wykonywanej operacji.
4. Nacinij klawisz F5 (w tym momencie belka podwietlajca

musi znajdowa si w panelu zawierajcym pliki przeznaczone

do skopiowania). Na ekranie pojawi si okno dialogowe Copy
(rysunek 3.11) prezentujce liczb kopiowanych plikw, nazw
katalogu docelowego oraz opcje operacji kopiowania.
Rysunek 3.11.
Okno dialogowe
inicjujce operacj
kopiowania plikw

96

Slackware Linux wiczenia

5. Nacinij klawisz Enter. Na ekranie pojawi si okno dialogowe

Copy prezentujce stan zaawansowania operacji (rysunek 3.12;

jeli kopiowane s niewielkie pliki, okno to moe tylko przez
chwil mign na ekranie). Zaraz potem w panelu docelowym
pojawi si nazwy skopiowanych plikw (rysunek 3.13).

Rysunek 3.12. Informacja o stopniu zaawansowania operacji

kopiowania plikw

Rysunek 3.13. Pliki zostay skopiowane

 W I C Z E N I E

3.7

Tworzenie kopii plikw

Aby utworzy kopi jednego pliku w tym samym katalogu:

1. Podwietl belk plik, ktrego kopi chcesz stworzy .
2. Nacinij kombinacj klawiszy Shift+F5. Na ekranie pojawi si
okno dialogowe Copy (rysunek 3.14). Kursor bdzie od razu
umieszczony w polu tekstowym to.
3. Wprowad nazw kopii. Wystarczy rozpocz wpisywanie,
by oryginalna nazwa znikna.
4. Nacinij klawisz Enter. Po chwili w panelu z list plikw pojawi
si kopia opatrzona now nazw (rysunek 3.15).

Rozdzia 3. rodowisko pracy

97

Rysunek 3.14.
Pytanie o nazw
kopii pliku

Rysunek 3.15.
Kopia pliku
 W I C Z E N I E

3.8

Przenoszenie plikw i katalogw

Aby przenie jeden lub kilka plikw do innego katalogu:

1. W jednym z paneli przejd do katalogu zawierajcego plik
(lub pliki), ktre chcesz przenie , a w drugim do katalogu,
w ktrym te pliki maj zosta umieszczone.
2. Jeli chcesz przenie jeden plik, umie belk podwietlenia
na jego nazwie. Jeli kilka podwietl ich nazwy za pomoc
klawisza Ins.
3. Nacinij klawisz F6 (w tym momencie belka podwietlajca
musi znajdowa si w panelu zawierajcym pliki przeznaczone
do przeniesienia). Na ekranie pojawi si okno dialogowe Move
(rysunek 3.16) prezentujce liczb przenoszonych plikw, nazw
katalogu docelowego oraz opcje operacji przenoszenia.
Rysunek 3.16.
Okno dialogowe
inicjujce operacj
przenoszenia
plikw

4. Nacinij klawisz Enter, aby rozpocz operacj przenoszenia.

Powinna ona potrwa bardzo krtko chyba e przenosisz

pliki na inny dysk lub jest ich naprawd duo. W takim

98

Slackware Linux wiczenia

przypadku na ekranie pojawi si okno dialogowe prezentujce

postp operacji przenoszenia podobne do tego znanego
z wiczenia 3.6.
 W I C Z E N I E

3.9

Kasowanie plikw lub katalogw

Aby skasowa jeden lub kilka plikw lub katalogw:

1. Przejd do katalogu zawierajcego plik (lub pliki), ktre chcesz
usun .
2. Jeli chcesz usun jeden plik, umie belk podwietlenia
na jego nazwie. Jeli kilka podwietl ich nazwy za pomoc
klawisza Ins.
3. Nacinij F8. Na ekranie pojawi si czerwone okienko dialogowe
Delete z prob o potwierdzenie chci skasowania plikw
(rysunek 3.17).
Rysunek 3.17.
Okno dialogowe
z prob
o potwierdzenie chci
skasowania plikw
4. Nacinij klawisz Enter. Pliki zostan natychmiast usunite.
Podobnie jak w przypadku wydawanego z konsoli polecenia rm, skasowane
za pomoc programu Midnight Commander pliki i katalogi nie wdruj
do kosza, lecz znikaj z dysku bez ladu. Upewnij si zatem dwa razy,
zanim skasujesz cokolwiek!
5. Jeli wrd zaznaczonych elementw znajdowa si cho jeden

katalog podrzdny przechowujcy cho jeden plik, po jego

napotkaniu program Midnight Commander poprosi
o potwierdzenie chci skasowania rwnie wszystkich plikw
znajdujcych si w tym katalogu (rysunek 3.18). Wybierz jedn
z pozycji i nacinij Enter, aby j zatwierdzi :
T Yes kasuje ten jeden katalog podrzdny, ponowi jednak
pytanie przy kolejnym,
T No oszczdza ten jeden katalog, ponowi te pytanie przy
kolejnym,

Rozdzia 3. rodowisko pracy

99

Rysunek 3.18.
Okno dialogowe
z prob
o potwierdzenie
chci skasowania
zawartoci katalogu
podrzdnego
T
T
T

All kasuje bez pytania wszystkie podobne katalogi,

None oszczdza wszystkie katalogi podrzdne,
Abort przerywa operacj kasowania (ale pliki i katalogi
skasowane do tego momentu s ju nie do odzyskania).

 W I C Z E N I E

3.10

Ko czenie pracy z programem

Aby zakoczy prac z programem Midnight Commander i powrci

do wiersza polece powoki systemu Slackware Linux:
1. Nacinij klawisz F10. Na ekranie pojawi si okno dialogowe
The Midnight Commander (rysunek 3.19) z pytaniem o ch
zakoczenia pracy.
Rysunek 3.19.
Pytanie o ch
zakoczenia pracy

2. Nacinij klawisz Enter, aby zatwierdzi operacj (jeli si

rozmylie, wczeniej podwietl przycisk No).

Vim
Uytkownicy systemu Linux maj o edytorach vi i vim dwie skrajne
opinie. Niektrzy edytory te kochaj, inni za ich szczerze nienawidz
(lub si ich wrcz boj).
Vi (i jego rozszerzona wersja Vi Improved, czyli vim) to jednak narzdzie potrafice czsto uratowa skr administratora systemu. Edytor
ten jest dostpny w praktycznie kadej instalacji systemu, dziaa nawet
przy zdalnej pracy na powolnym czu sieciowym, rzadko odmawia

100

Slackware Linux wiczenia

uruchomienia si na skutek problemw z bibliotekami systemowymi

i bez problemw interpretuje wszystkie pliki tekstowe. Dodatkowo najnowsze jego wersje wyposaone s w podwietlanie skadni wielu jzykw programowania oraz w operacje blokowe umoliwiajce proste
przenoszenie i kopiowanie fragmentw tekstu.
Poniszych pi wicze umoliwi Ci wykorzystanie tylko najbardziej
podstawowych opcji edytora vim. By moe jednak to, e bdziesz
w stanie w ogle co w tym edytorze zrobi , zapisa zmiany wprowadzone do pliku i zakoczy prac bez ciskania przeklestw i wertowania podrcznikw, uchroni Ci przed zraeniem si do niego i skusi,
by nauczy si jego efektywnej obsugi. Warto.
 W I C Z E N I E

3.11

Uruchamianie programu vim

Aby uruchomi program vim:

1. Z poziomu tekstowej konsoli systemu wydaj polecenie vim
nazwapliku, wpisujc w nim nazw pliku, ktry ma zosta
poddany edycji. Jeli taki plik istnieje, jego zawarto pojawi
si na monitorze (rysunek 3.20); jeli nie, zostaniesz przywitany
czystym ekranem zawierajcym wycznie znaki koca pliku ~.
Rysunek 3.20.
Ekran edytora vim

 W I C Z E N I E

3.12

Ko czenie pracy

Aby zakoczy prac edytora:

1. Nacinij kolejno klawisze :, q i Enter. Program zakoczy prac
i powrci do wiersza polece powoki systemu.

Rozdzia 3. rodowisko pracy

101

Jeli wprowadzie jakie zmiany w treci pliku, program nie zakoczy pracy,
wywietlajc ostrzeenie o istnieniu niezapisanych zmian (rysunek 3.21).
Jeli chcesz je odrzuci i zakoczy prac, nacinij kolejno klawisze :, q,
! i Enter (czyli wydaj polecenie :q!).

Rysunek 3.21. Ostrzeenie o istnieniu niezapisanych zmian w tekcie

 W I C Z E N I E

3.13

Wchodzenie w tryb edycji pliku

Edytor vim zaraz po uruchomieniu znajduje si w trybie wydawania

polece (nie prbuj zatem naciska klawiszy i pisa tekstu, bo uruchomisz polecenia edytora). Aby wej w tryb edycji tekstu:
1. Nacinij klawisz I. W lewym dolnym rogu ekranu pojawi
si napis
, informujcy o edycji w trybie
wstawiania tekstu.
 W I C Z E N I E

3.14

Przechodzenie do trybu wydawania polece

Aby przej z powrotem do trybu wydawania polece (na przykad

w celu zapisania zmian lub zakoczenia pracy edytora):
1. Nacinij klawisz Esc.
 W I C Z E N I E

3.15

Zapisywanie wprowadzonych zmian

Aby zapisa na dysku wprowadzone w tekcie zmiany:

1. Wydaj polecenie :w (czyli nacinij kolejno klawisze :, w i Enter).
2. Na dole ekranu pojawi si informacja o zapisaniu pliku wraz
z krtk statystyk (liczba wierszy, rozmiar pliku w bajtach)
(rysunek 3.22).

Rysunek 3.22. Informacja o zapisaniu pliku na dysku

102

Slackware Linux wiczenia

Montowanie nonikw danych

Uytkownicy graficznych rodowisk pracy (takich jak rodowisko KDE
opisane w dalszej czci tego rozdziau) nie musz troszczy si o montowanie (instalowanie) nonikw danych (pyt kompaktowych, dodatkowych dyskw twardych, napdw typu pen-drive). Zajmuje si tym
samo rodowisko, wykrywajc pojawienie si nowego urzdzenia i od
razu udostpniajc je systemowi.
Inaczej jest w tekstowym trybie pracy. Tutaj montowanie i odmontowywanie urzdze jest obowizkiem administratora, a do wykonania jednego i drugiego zadania niezbdne jest wydanie odpowiednich
polece.
Kady nonik danych przed usuniciem z komputera trzeba odmontowa.
Informuje to system operacyjny, e powinien utrwali na noniku wszystkie
niezapisane jeszcze zmiany i zablokowa dalsz moliwo ich
wprowadzania w plikach. System uniemoliwi odmontowanie urzdzenia
(i wywietli komunikat bdu), jeli nonik, ktry chcesz odmontowa,
wci jest potrzebny ktremu z uytkownikw lub programw.
 W I C Z E N I E

3.16

Wywietlanie listy zamontowanych systemw plikw

Aby wywietli list systemw plikw aktualnie zamontowanych

w systemie, czyli dostpnych dla jego uytkownikw:
1. Wpisz polecenie mount i nacinij Enter. Na ekranie pojawi si lista
zamontowanych systemw plikw (rysunek 3.23).
Rysunek 3.23.
Lista dostpnych
dla systemu
systemw plikw

Kady wiersz zawiera informacje o jednym systemie plikw

i skada si z nastpujcych elementw:
T nazwy urzdzenia wirtualnego, fizycznego lub partycji danych,
zawierajcych system plikw (na przykad /dev/hda2 odpowiada
drugiej partycji na dysku twardym /dev/hda te nazwy

Rozdzia 3. rodowisko pracy

T
T

103

pojawiy si ju w rozdziale 1. przy okazji instalacji systemu

operacyjnego);
nazwy katalogu, w ktrym zamontowany jest system plikw
(/ oznacza, e jest to gwna partycja systemowa, z kolei
na przykad /sys informuje, e dany system plikw zajmuje
katalog /sys i wszystkie katalogi podrzdne);
nazwy systemu plikw (na przykad ext3);
opcji (na przykad rw oznacza moliwo zapisywania danych,
a ro tryb tylko do odczytu).

 W I C Z E N I E

3.17

Uaktywnianie moliwoci montowania

pyt kompaktowych

Domylnie moliwo montowania pyt kompaktowych jest zablokowana, by mogo si tym zajmowa samodzielnie rodowisko graficzne
KDE. Aby jednak uaktywni (a raczej uproci , bo bez tego kroku jest
to moliwe, lecz trudniejsze) moliwo montowania pyt kompaktowych i DVD:
1. Zaloguj si jako administrator systemu (root).
2. Przejd do katalogu /etc poleceniem cd /etc.
3. Otwrz plik fstab do edycji dowolnym edytorem tekstowym
(na przykad poleceniem vim fstab).
4. Odszukaj wiersz rozpoczynajcy si od znakw #/dev/cdrom.
5. Usu znak # z jego pocztku (rysunek 3.24).

Rysunek 3.24. Uaktywnianie moliwoci prostego montowania

pyt kompaktowych w systemie z poziomu wiersza polece
6. Zapisz zmiany.
7. Zakocz prac z edytorem.

104

Slackware Linux wiczenia

 W I C Z E N I E

3.18

Montowanie pyty kompaktowej

Aby zamontowa woony do napdu dysk optyczny:

1. Zaloguj si jako administrator systemu (root).
2. Wpisz polecenie mount /dev/cdrom i nacinij Enter. System plikw
zapisany na pycie zostanie zamontowany w katalogu /mnt/cdrom
okrelonym w pliku fstab.
3. Aby sprawdzi , czy system plikw z pyty zosta faktycznie
zamontowany, moesz wyda polecenie ls /mnt/cdrom
(rysunek 3.25).

Rysunek 3.25. Montowanie pyty optycznej w systemie

 W I C Z E N I E

3.19

Odmontowywanie systemu plikw

Przed wyjciem pyty z napdu (albo odczeniem jakiegokolwiek

innego usuwalnego nonika danych) koniecznie trzeba odmontowa
system plikw znajdujcy si na danym noniku. Aby to uczyni :
1. Zaloguj si jako administrator systemu (root).
2. Wpisz polecenie umount /dev/cdrom i nacinij klawisz Enter.
System plikw zostanie odmontowany.
Nazwa polecenia brzmi umount, a nie unmount, jak by nakazywaa logika.

Jeli odmontowywany system plikw jest uywany, Linux poinformuje

o tym komunikatem Device is busy (rysunek 3.26). Czstym, a czasem
trudnym do wykrycia powodem pojawiania si tego komunikatu jest
uczynienie jednego z katalogw tego systemu plikw katalogiem
biecym. Pamitaj, e liczy si nie tylko konsola wirtualna, na ktrej
pracujesz, ale wszystkie konsole wirtualne i dziaajce w tle programy.

Rozdzia 3. rodowisko pracy

105

Rysunek 3.26.
Efekt prby
odmontowania
uywanego
systemu plikw

Graficzne rodowisko pracy

Tekstowe rodowisko pracy jest niezastpione, gdy chodzi o administrowanie serwerem sieciowym lub wykonywanie skomplikowanych
zada programistycznych bd obliczeniowych. Przecitny uytkownik potrzebuje jednak przegldarki WWW czy programu pocztowego
a te prezentuj si o niebo lepiej (i s te znacznie bardziej uyteczne)
w graficznym trybie pracy.
Instalacja systemu Slackware Linux zawiera niezwykle rozbudowane,
spolonizowane graficzne rodowisko pracy KDE (ang. K Desktop Environment). O ile nie zapomniae zaznaczy odpowiedniej opcji w czasie
instalacji systemu, masz je w kadej chwili do dyspozycji wystarczy wyda odpowiednie polecenie.
 W I C Z E N I E

3.20

Uruchamianie graficznego rodowiska pracy

po raz pierwszy

Aby uruchomi graficzne rodowisko uytkownika KDE po raz pierwszy i wykona wstpn jego konfiguracj:
1. Wpisz polecenie startx i nacinij Enter.
2. Po chwili komputer przeczy si w tryb graficzny, a na rodku
ekranu pojawi si okno dialogowe KPersonalizer (rysunek 3.27),
ktrego zadaniem jest dostosowanie parametrw rodowiska
do Twoich potrzeb.
3. Z rozwijanej listy Please choose your country wybierz pozycj
Poland. Spowoduje to automatyczn zmian wyboru jzyka
(na rozwijanej licie poniej) na polski (Polish).
4. Kliknij przycisk Next. Na ekranie pojawi si kolejna plansza
kreatora teraz ju po polsku (rysunek 3.28).