IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE
ZAMW DRUKOWANY KATALOG

CATIA V5. Przykady

efektywnego zastosowania
systemu w projektowaniu
mechanicznym
Autor: Andrzej Weyczko
ISBN: 83-246-0175-9
Format: B5, stron: 352

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Wykorzystywanie systemw CAD w biurach projektowych to dzi niemal standard.

Niestety ogrom inwestycji zwizanych z zakupem i wdroeniem takich systemw
powoduje, e szkolenie pracownikw dotyczce zasad efektywnego korzystania
z narzdzi projektowych jest czsto pomijane lub przeprowadzane w minimalnym
zakresie. Skutkiem tego jest nisza od zakadanej wydajno pracy i niepotrzebna
zoono wielu projektw. Opanowanie systemu CAD w stopniu wystarczajcym do
wypracowania metodologii pracy w zespole, optymalnego skonfigurowania interfejsu
uytkownika aplikacji oraz odpowiedniego zaplanowania modelu ma tu ogromne
znaczenie. Tylko wtedy moliwe jest przyspieszenie procesu projektowania,
zautomatyzowanie typowych, powtarzajcych si etapw projektowania oraz
zapewnienie zgodnoci projektu z normami branowymi czy zakadowymi.
Ksika CATIA V5. Przykady efektywnego zastosowania systemu w projektowaniu
mechanicznym przedstawia najlepsze praktyki projektowe stosowane
do rozwizywania rnych problemw konstrukcyjnych. Nie jest to podrcznik
uytkownika ani opis funkcji systemu CATIA. Opisano tu sposoby realizacji konkretnych
zada z naciskiem na wydajno pracy oraz waciwe wykorzystanie dostpnych
narzdzi. Kady temat przedstawiony jest na przykadzie, co uatwia jego zrozumienie
i zastosowanie w innych projektach.
Asocjatywno i projektowanie wspbiene
Projektowanie typowych elementw konstrukcyjnych
Szablony konstrukcyjne i inteligentne modele
Projektowanie czci formowanych
Modele bryowe i powierzchniowe

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Wykorzystaj wiedz zawart w tej ksice

i popraw wydajno swojej pracy

Spis treci
Wstp ....................................................................................................5
Rozdzia 1. Metody efektywnego projektowania ........................................................9
Jak projektowa? ...................................................................................................................... 9
Co to jest asocjatywno? ...................................................................................................... 13
Asocjatywno w systemie CATIA V5 .................................................................................. 13
Przykad 1. Tarcza ........................................................................................................... 25
Przykad 2. Produkt .......................................................................................................... 35
Projektowanie w kontekcie caego wyrobu .......................................................................... 39
Przykad 3. Mydelniczka cz 1. ............................................................................... 47
Przykad 4. Mydelniczka cz 2. ............................................................................... 59
Projektowanie wspbiene .................................................................................................... 71
Przykad 5. Odtwarzacz CD ............................................................................................. 73

Rozdzia 2. Projektowanie typowych elementw konstrukcyjnych ............................85

Co to jest typowy element konstrukcyjny? ............................................................................ 85
Katalogi elementw typowych ............................................................................................... 86
Przykad 6. ruba ............................................................................................................. 87
Szablony konstrukcyjne typowych elementw projektowych .............................................. 104
Przykad 7. O okrgu .................................................................................................... 106
Przykad 8. Otwr .......................................................................................................... 113
Przykad 9. Podcicie obrbkowe .................................................................................. 121
Przykad 10. Rowek wpustu cz 1. ........................................................................ 139
Przykad 11. Rowek wpustu cz 2. ........................................................................ 160
Inteligentne modele .............................................................................................................. 169
Przykad 12. Rowek wpustu cz 3. ........................................................................ 172
Przykad 13. Felga ......................................................................................................... 182
Szablony konstrukcyjne czci i zespow czci ................................................................ 193
Przykad 14. Konierz mocujcy silnik .......................................................................... 195
Przykad 15. Zesp konika tokarki ............................................................................... 208

Rozdzia 3. Technologiczno projektu ..................................................................213

Co to jest technologiczno modelu przestrzennego czci? ................................................ 213
Przykad 16. Dwignia ................................................................................................... 216
Przykad 17. Matryca ..................................................................................................... 235
Projektowanie czci formowanych ..................................................................................... 243
Projektowanie czci typu KORPUS ............................................................................. 243
Projektowanie elementw typu EBRO ........................................................................ 246
Projektowanie elementw typu GNIAZDO MOCUJCE ............................................. 252
Modelowanie funkcjonalne .................................................................................................. 258

Spis treci

Rozdzia 4. Model bryowy czy powierzchniowy? ....................................................265

Przykad 18. Butelka ...................................................................................................... 266
Przykad 19. Flakon ....................................................................................................... 286
Przykad 20. Pika .......................................................................................................... 307

Zakoczenie .......................................................................................337
Skorowidz ..........................................................................................339

Rozdzia 3.

Technologiczno projektu
Co to jest technologiczno modelu
przestrzennego czci?
Jednym z czynnikw decydujcych o jakoci projektu jest moliwo jego realizacji.
Konstruktor mechanik powinien wic nieustannie pamita o tym, e kady projekt (rysunek 2D lub model 3D) jest dopiero pocztkiem realizacji procesu produkcji nowego
wyrobu, a kady proces produkcyjny ma swoje wymagania technologiczne. W zwizku
z tym wydaje si oczywiste, e kady projekt powinien uwzgldnia specyficzne wymagania wynikajce z zastosowania okrelonego sposobu wytwarzania projektowanej
czci lub wyrobu. I wcale nie chodzi tu o to, czy zaprojektowana cz lub narzdzie
(forma, tocznik, stempel itd.) bd wytwarzane na obrabiarce CNC, a program obrbki
bdzie zdefiniowany na bazie przestrzennego modelu tej czci. Myl tu o takiej metodzie
projektowania, ktra uwzgldnia spenienie wszystkich wymaga konstrukcyjnych oraz
technologicznych. W literaturze takie podejcie do projektowania nosi nazw Design for
Manufacturing (DFM), czyli Projektowanie Uwzgldniajce Wytwarzanie. Praktyczna
definicja metodyki DFM mogaby by nastpujca:

DFM oznacza, e zaprojektowany wyrb jest moliwy do wytworzenia.

DFM oznacza zdefiniowanie takich relacji pomidzy projektem wyrobu a procesem

jego wytwarzania, ktre uatwi optymalizacj technologicznoci wyrobu.

DFM to taki proces rozwojowy nowego wyrobu, w ktrym zespoy konstrukcyjne

wsppracuj z zespoami technologicznymi w celu zapewnienia wysokiej
jakoci wyrobu kocowego. Wsppraca rnych zespow inynierw oznacza
te moliwo wykonywania wielu zada rwnolegle, czyli zastosowanie
metodyki projektowania wspbienego.

DFM to taka metoda projektowania, ktra zapewnia optymalne dopasowanie

projektowanego wyrobu do moliwoci wytwrczych danej firmy.

DFM to takie zastosowanie systemw komputerowego wspomagania, w ktrym

zaprojektowany wyrb jest relatywnie atwy do wytworzenia, wykonany
z minimalnej iloci materiau, odpowiedniej jakoci i najtaszy z moliwych.

DFM to metoda, ktra pomaga zmniejszy koszty wytwarzania i montau ju

w fazie projektowej, na przykad dziki optymalizacji wykorzystania komponentw
typowych i standardowych.

214

Rozdzia 3.

Technologiczno projektu

Wdroenie takiej metody pracy wymaga oczywicie pewnych zmian w strukturze firmy
i wdroenia wspomagajcego t metod systemu komputerowego. Zmiany organizacyjne
mog polega na utworzeniu interdyscyplinarnych zespow projektowych, w ktrych
ju od fazy projektowania wstpnego bdzie mona poszukiwa nie tylko rozwizania
speniajcego wszystkie wymagania zamawiajcego, ale take takiego, ktre uwzgldni
wszystkie ograniczenia konstrukcyjne, technologiczne czy montaowe. Tak rozumiane
zespoy projektowe mog by definiowane jako wirtualne, jeli tylko wdroony w firmie
system CAx/PDM to umoliwia.
Dzisiejsze systemy CAD oferuj pewne moliwoci analizy technologicznoci projektowanej czci, na przykad analiz minimalnego promienia krzywizny obrabianej powierzchni czy analiz pochyle technologicznych cian modelu przestrzennego. Jeli
rysunki lub modele przestrzenne wyrobu posiadaj specyficzne atrybuty, takie jak koszt,
waga, materia, rodzaj obrbki powierzchniowej, nazwa dostawcy czy czas dostawy, to
atwo mona sobie wyobrazi optymalizacj wytwarzania tego wyrobu jeszcze na etapie
jego konstruowania. Rozwizywanie problemw tego typu moe by wspomagane przez
systemy przygotowania produkcji lub systemy z grupy PDM (Product Data/Document/
Development Management) powizane z bazami danych modeli CAD. Cel takiej optymalizacji nie musi si ogranicza do aspektw technicznych projektu, bo nic nie stoi na
przeszkodzie, by optymalizowa liczb dostawcw czy czas dostawy materiau surowego lub komponentw standardowych. Optymalna (minimalna) liczba dostawcw oznacza
moliwo negocjacji niszych cen, a czas dostawy jest zazwyczaj powizany z cen,
ktra jest wysza dla krtszych terminw realizacji. Optymalizacja w tym zakresie oznacza
wybr takiego terminu realizacji dostawy, ktry zapewni pynno produkcji lub montau.
W zakresie systemu CAD realizacja wsppracy pomidzy konstruktorem mechanikiem
a technologiem ogranicza si w zasadzie do spenienia wymaga dotyczcych technologicznoci. Dla konstruktora mechanika, ale te dla wszystkich innych uczestnikw procesu powstawania wyrobu kocowego, niezbdne staje si podejmowanie wiadomych
decyzji. wiadomych, to znaczy takich, ktre uwzgldniaj skutki podjtej decyzji dla
kolejnych, nastpujcych po etapie projektowania etapw procesu powstawania wyrobu.
Wybr materiau, sposobu obrbki czci, rodzaju komponentu standardowego wpywa
przecie na czas i koszt produkcji czy montau oraz na cen i jako wyrobu kocowego.
Poniej chciabym rozway kilka przykadw powiconych projektowaniu czci formowanych, to znaczy odkuwek, odleww i wyprasek. Poprawno technologiczn modeli
takich czci uzyskujemy poprzez poprawn definicj powierzchni podziau, kierunku
otwarcia formy, pochylenia cian oraz zaokrglenia krawdzi. Jeeli projektowanie czci
formowanych wykonujemy w systemie wspomagajcym modelowanie bryowe, to warto
przestrzega nastpujcej procedury:
1. Przed rozpoczciem projektowania:
a)

W zalenoci od metody produkcji czci oraz materiau czci ustali

minimalny kt pochylenia cian, zapewniajcy moliwo wyjcia
wyprodukowanej czci z formy,

b)

Ustali minimaln dopuszczaln warto promienia zaokrglenia krawdzi (Rmin)

wane szczeglnie tam, gdzie powierzchnie robocze form i matryc maj by
frezowane narzdziem z krawdzi tnc zaokrglon promieniem (Rfrez):
Rmin Rfrez,

Co to jest technologiczno modelu przestrzennego czci?

215

2. W czasie projektowania:
a)

Zastanowi si nad struktur modelu przestrzennego:

Jakie kontury?

Na jakich paszczyznach?

Jakie elementy dodatkowe (punkty, kierunki, powierzchnie, itp.)?

b)

Zdefiniowa proste bryy podstawowe,

c)

Jeeli trzeba, zdefiniowa elementy dodatkowe:

d)

ebra,

Gniazda mocujce itp.

Sprawdzi, ktre ze cian modelu wymagaj pochylenia, a potem zdefiniowa

te pochylenia:

e)

Sprawdzi, czy zdefiniowane s pochylenia technologiczne wszystkich

wymaganych powierzchni modelu przestrzennego,

Zaokrgli krawdzie:

Sprawdzi poprawno (minimalny promie) zaokrgle krawdzi.

Konstruktor-mechanik, ktrego zadaniem jest wykonanie modelu przestrzennego czci, powinien nie tylko uwzgldni aspekt technologicznoci projektowanej czci, ale
te sposb, w jaki nastpujcy po nim w procesie powstawania wyrobu konstruktornarzdziowiec bdzie mg skorzysta z modelu konstrukcyjnego. Niestety, nie zawsze
model konstrukcyjny jest przyjazny dla narzdziowca. Wikszo systemw CAD
umoliwia definicj TYLKO jednej reprezentacji geometrycznej dla kadej projektowanej czci. Byoby idealnie, gdyby dla tej samej czci (ten sam model przestrzenny, ten
sam numer czci w bazie danych itd.) mogy by zdefiniowane dwie, lub jeli trzeba
wicej, reprezentacje geometryczne: konstrukcyjna i technologiczna.
PRZYKAD 1
Proces frezowania kieszeni z pochylonymi cianami bocznymi moe by zdefiniowany
szybciej, jeli zastosowany zostanie frez ksztatowy. Model geometryczny czci obrabianej musi by w tym przypadku uproszczon wersj modelu konstrukcyjnego, a wymagane
pochylenie cian kieszeni bdzie pochodn ksztatu i pooenia freza ksztatowego.
PRZYKAD 2
Model konstrukcyjny czci kutej zawiera opis geometryczny powierzchni kutych i frezowanych. A to oznacza, e konstruktor matrycy musi zmodyfikowa ten model tak, by
mg wykona jego odcisk w pycie matrycy. Model technologiczny odkuwki, ktry
konstruktor-narzdziowiec mgby wykorzysta do definicji matrycy, musi by uproszczon wersj modelu konstrukcyjnego. Nie moe on zawiera adnych cech geometrycznych, ktre s modelem obrbki skrawaniem.
Cz z opisanych wyej problemw stanowi tre kolejnych przykadw tego rozdziau.

216

Rozdzia 3.

Technologiczno projektu

Przykad 16. Dwignia

Przykad 16. Dwignia

Tym razem zadanie polega na zbudowaniu modelu bryowego czci typu dwignia.
Zanim jednak rozpoczniemy prac nad modelem przestrzennym dwigni, warto zastanowi si nad technologi wykonania projektowanej czci. Zamy, e dwignia w stanie
surowym jest wykonana jako element kuty, a nastpnie po procesie obrbki skrawaniem
(frezowanie cz otworw, wiercenie i fazowanie krawdzi otworw) otrzymujemy ostateczny ksztat dwigni (rysunek P16.1).
Rysunek P16.1.
Model przestrzenny
dwigni

Korzystajc z wnioskw z poprzednich przykadw, sprbujmy i w tym przypadku zastosowa metod Skeleton-Based Modeling. Wykonanie modelu bryowego czci bardziej skomplikowanych warto rozpocz od podziau funkcjonalnego modelu na bryy
czstkowe. System CATIA V5 umoliwia projektowanie w rodowisku wielo-bryowym
(Multi-Body Modeling), w ktrym bryy czstkowe powstaj z szeregu cech konstrukcyjnych, a model kocowy jest rezultatem operacji Boolea na bryach czstkowych
(rysunek P16.2). Rezultatem takiej funkcjonalnej analizy modelu bryowego Dwignia
mgby by podzia na nastpujce bryy czstkowe:

Model odkuwki Odkuwka:

Brya Gwna,

Gwka,

Gniazdo rodkowe,

Gniazdo Lewe,

Model obrbki skrawaniem Obrbka:

Obrbka Gwki,

Obrbka Gniazda rodkowego,

Obrbka Gniazda Lewego.

Przykad 16. Dwignia

217

Rysunek P16.2.
Dekompozycja
modelu Dwignia
podzia na bryy
podstawowe

Taka dekompozycja modelu docelowego na mniejsze bryy czstkowe nie oznacza wcale,
e powinny by one tworzone niezalenie (rysunek P16.3). Kada z tych bry czstkowych
ma z jednej strony swoje specyficzne cechy (kontur, o symetrii, paszczyzn symetrii
itp.), a z drugiej jest czci wikszej caoci, czyli musi by jako (asocjatywnie!?)
powizana z innymi bryami czstkowymi. Przecie kierunek kucia i powierzchnia podziau dotycz dwigni jako caoci, a nie kadej z bry czstkowych z osobna.
Rysunek P16.3.
Dekompozycja
bryy Odkuwka

Analiza kadej z bry czstkowych oraz bryy dwigni jako caoci prowadzi do ustalenia elementw podstawowych. Elementy te dla lepszej przejrzystoci modelu zostay
zdefiniowane w trzech grupach (Geometrical Set):
1. Geometria Zadana (rysunek P16.4):
a)

Paszczyzny konstrukcyjne: podstawowe konturw, symetrii, granice wymiarowe,

b)

Paszczyzny technologiczne (powierzchnie czoowe gniazd dwigni po operacji

frezowania).

218

Rozdzia 3.

Technologiczno projektu

Rysunek P16.4.
Elementy zestawu
Geometria Zadana

2. Geometria Pomocnicza (rysunek P16.5):

a)

Elementy konstrukcyjne wynikajce z analizy technologicznej projektowanej

czci (Kierunek Kucia, Powierzchnia Podziau),

b)

Elementy pomocnicze O Gwki (bryy obrotowej) dwigni.

Rysunek P16.5.
Elementy zestawu
Geometria
pomocnicza

3. Kontury Bry Podstawowych (rysunek P16.6):

Rysunek P16.6.
Elementy zestawu
Kontury Bry
Podstawowych

Ju na etapie wstpnym trzeba zdecydowa, jak zostan zbudowane bryy

podstawowe, czyli jakie funkcje zostan uyte do ich definicji geometrycznej.
Wybr funkcji modelowania przestrzennego implikuje zestaw elementw,
czyli kontury, krzywe i ewentualnie powierzchnie, ktre musz by wczeniej
przygotowane.
a)

Podstawowy ksztat Bryy Gwnej powstanie w wyniku iloczynu logicznego

dwch bry typu Pad dlatego zdefiniowano dwa kontury dla tej bryy:
Kontur Podstawowy Bryy Gwnej i Kontur Boczny Bryy Gwnej,

b)

Gwka jest bry obrotow potrzebny bdzie Kontur Gwki,

c)

Gniazdo rodkowe i Gniazdo Lewe powstan na bazie bry typu Pad potrzebne
bd dwa kontury: Kontur Gniazda rodkowego i Kontur Gniazda Lewego.

Przykad 16. Dwignia

219

Budow modelu dwigni wedug struktury zaproponowanej na rysunku P16.2 rozpoczniemy od zdefiniowania wszystkich bry czstkowych (polecenie Insert/Body w rodowisku Part Design). Nastpnie trzeba zmieni nazw kadej z bry czstkowych za pomoc polecenia Properties/Feature Properties, dostpnego w menu kontekstowym kadej
z tych bry (rysunek P16.7).
Rysunek P16.7.
Przygotowanie
bry czstkowych
modelu Dwignia

Dalej, dla wszystkich bry czstkowych wykonujemy odpowiednie operacje Boolea:

Etap1: Assemble dla bryy Odkuwka oraz Remove dla bryy Obrbka,

Etap2: Assemble dla pozostaych bry czstkowych (rysunek P16.8).

Rysunek P16.8.
Proces budowy
struktury modelu
bryowego
Dwignia

W rezultacie powstaje drzewo strukturalne modelu dwigni (bez geometrii). Majc tak
przygotowan struktur modelu oraz bazowe elementy geometryczne (szkielet konstrukcyjny
dwigni), moemy przystpi do definiowania modelu bryowego dwigni. W tym miejscu
warto przypomnie, e:

220

Rozdzia 3.

Technologiczno projektu

Kada nowa cecha konstrukcji pojawia si w strukturze modelu bryowego

w miejscu zdefiniowanym jako aktywne (Define In Work Object w menu
kontekstowym). Jeli jednak przez nieuwag wstawimy now cech
konstrukcyjn w niewaciwym miejscu struktury modelu, to w rodowisku
Part Design mamy do dyspozycji funkcj Reorder, ktra pozwala na zmian
miejsca wskazanego elementu w strukturze modelu.

Jeli pracujemy w rodowisku wielobryowym, to dla wygody dobrze jest

ustawi opcj pokazywania w obszarze graficznym tylko bryy, nad ktr
aktualnie pracujemy (Tools/Options/Infrastructure/Part Infrastructure
Display In Geometry Area = Only the current operated solid).

Model bryowy dwigni najlepiej rozpocz od jej definicji w stanie surowym, czyli
bez pochyle technologicznych cian i zaokrgle krawdzi. W tym celu naley zdefiniowa cztery podstawowe bryy czstkowe:
1. Ustal obiekt Brya Gwna jako obiekt aktywny (Define In Work Object).

Wybierz funkcj Solid Combine i wska kontury: Kontur Podstawowy Bryy

Gwnej oraz Kontur Boczny Bryy Gwnej (rysunek P16.9).
Rysunek P16.9.
Definicja
Bryy Gwnej

2. Ustal obiekt Gwka jako obiekt aktywny. Wybierz funkcj Shaft i wska

wymagane przez t funkcj elementy wejciowe: Kontur Gwki oraz O Gwki

(rysunek P16.10).
Rysunek P16.10.
Definicja
bryy Gwka

3. Ustal obiekt Gniazdo rodkowe jako obiekt aktywny. Wybierz funkcj Pad i wska

Kontur Gniazda rodkowego jako element wejciowy oraz paszczyzny Grny

Limit Odkuwki i Dolny Limit Odkuwki jako elementy graniczne (rysunek P16.11).

Przykad 16. Dwignia

221

Rysunek P16.11.
Definicja bryy
Gniazdo rodkowe

4. Procedura tworzenia bryy Gniazdo Lewe moe by identyczna jak dla Gniazda

rodkowego. Skoro jednak te gniazda maj identyczne wymiary, to optymalnym

i logicznie uzasadnionym rozwizaniem bdzie skopiowanie modelu caego
gniazda. W tym celu skopiuj bry Gniazdo rodkowe (polecenie Copy) i wklej
(polecenie Paste Special... z opcj As Result With Link) do struktury modelu
dwigni (rysunek P16.12).

Rysunek P16.12. Kopiowanie bryy Gniazdo rodkowe

a)

Rysunek P16.13.
Definicja bryy
Gniazdo Lewe

Dla porzdku naleaoby teraz (rysunek P16.13):

222

Rozdzia 3.

b)

Technologiczno projektu

Usun uprzednio zdefiniowany obiekt Gniazdo Lewe oraz Kontur Gniazda

Lewego,

Wykona operacj Assembly obiektw Result of Gniazdo rodkowe

i Odkuwka,

Zmieni nazw kopii gniazda rodkowego z Result of Gniazdo rodkowe

na Gniazdo Lewe.

Aby ustali pooenie Gniazda Lewego w przestrzeni, naley ustali bry

Solid.1 jako obiekt aktywny (wewntrz obiektu Gniazdo Lewe) i wykona
polecenie Translation z parametrami (rysunek P16.14):

Kierunek (Direction) = o X,

Odlego (Distance) = Pooenie Osi Gniazda Lewego = 120 mm.

Rysunek P16.14.
Przesunicie bryy
Gniazdo Lewe

Surowy model bryowy dwigni ze wstpnie zdefiniowanymi bryami czstkowymi,

czyli model bez szczegw konstrukcyjnych i cech technologicznych, mimo swojej
surowoci ma wiele zalet (rysunek P16.15):

Umoliwia sprawdzenie poprawnoci przygotowanych elementw podstawowych,

Umoliwia wstpn analiz wielkoci projektowanej czci:

Przyblionej wielkoci powierzchni zewntrznej czci, ktra moe posuy

do oszacowania kosztw naoenia powoki zewntrznej, na przykad malowania,
cynkowania itp.,

Przyblionej objtoci i masy czci, ktra moe by podstaw do ustalenia

wielkoci zamwienia materiau surowego,

Umoliwia strukturalne spojrzenie na projektowan cz i stopniow

(przemylan) realizacj procesu budowy szczegowego modelu przestrzennego
projektowanej czci.

Przykad 16. Dwignia

223

Rysunek P16.15.
Surowy,
bo bez szczegw
konstrukcyjnych,
model bryowy
dwigni

Kolejny etap projektowania to definiowanie szczegw konstrukcyjnych oraz cech

technologicznych (pochyle cian i zaokrglenia krawdzi). Naley pamita o generalnej
zasadzie modelowania bryowego, wedug ktrej pochylenia technologiczne cian definiujemy przed zaokrgleniem krawdzi modelu. eby jednak mie pewno, na ktrych
powierzchniach modelu naley zdefiniowa pochylenia technologiczne (w naszym przykadzie kuziennicze), naleaoby wykona odpowiedni analiz modelu.
W systemie CATIA V5 taka analiza (polecenie Draft Analysis) jest dostpna w pasku
narzdzi Analysis. Rezultat takiej analizy, dla kierunku zgodnego z lini Kierunek Kucia
lub O Gniazda Centralnego i dla kta pochylenia = 2, pokazano na rysunku P16.16:

W obszarach zaznaczonych kolorem zielonym warto kta pomidzy styczn

do powierzchni a Kierunkiem Kucia jest nie mniejsza ni zadana warto
graniczna ( = 2). Na tych powierzchniach nie ma potrzeby definiowania
pochyle technologicznych.

Na ciankach zabarwionych na czerwono warto kta pomidzy styczn

do powierzchni a Kierunkiem Kucia jest mniejsza od zadanej wartoci
minimalnej ( = 2). Na tych powierzchniach konieczne jest zdefiniowanie
pochyle technologicznych.

W obszarach zaznaczonych kolorem niebieskim warto kta pomidzy styczn

do powierzchni a Kierunkiem Kucia jest ujemna. Obszary zaznaczone na niebiesko
znajduj si poniej powierzchni podziau odkuwki.

Rysunek P16.16.
Analiza pochyle
kuzienniczych
bryy Odkuwka

224

Rozdzia 3.

Technologiczno projektu

Wniosek jest oczywisty: na kadej z bry czstkowych trzeba zdefiniowa pochylenia

technologiczne. Ponadto wszystkie krawdzie odkuwki powinny by zaokrglone:
1. Brya Gwna (rysunek P16.17):
a)

Ustal Bry Gwn jako obiekt aktywny,

b)

Pochylenia technologiczne na szeciu ciankach tej bryy trzeba zdefiniowa

pochylenie, ktrego parametry pokazano na rysunku P16.17,

Rysunek P16.17.
Definicja pochyle
cian Bryy Gwnej

c)

Zaokrglenie krawdzi (rysunek P16.18):

Rysunek P16.18.
Model Bryy Gwnej

Zaokrgli ze sta wartoci promienia (na przykad R = 29 mm) 8 krawdzi

pionowych (krawdzi, ktre przed definicj pochylenia Draft.1 s rwnolege
do osi Z),

Zaokrgli ze sta wartoci promienia (na przykad R = 150 mm) 4 krawdzie

poziome (rwnolege do osi Y),

Zaokrgli ze zmienn wartoci promienia (na przykad R = 5 mm do R = 2 mm)

4 krawdzie wzdune (rwnolege do osi X),

Przykad 16. Dwignia

d)

225

Sprawdzenie spojrzenie na model caej dwigni w aspekcie wczeniej

zdefiniowanej i stale dostpnej w drzewie strukturalnym modelu analizy
FreeFormAnalysis.1/Draft Analysis.1 i mamy pewno, e mona przej
do definiowania szczegw technologicznych bryy czstkowej Gwka
(rysunek P16.19).

Rysunek P16.19.
Analiza pochyle
kuzienniczych
bryy Odkuwka

2. Gwka:
a)

Ustal bry Gwka jako obiekt aktywny.

b)

Pochylenia technologiczne. Zanim rozpoczniemy definiowanie pochyle

technologicznych modelu bryowego Gwki, proponuj zastanowi si
przez chwil nad szczegami geometrycznymi tego przypadku (tabela 3.1):

Operacje Pochylenie1 (Draft.2) i Pochylenie2 (Draft.3), zgodnie z analiz

geometryczn opisan w tabeli 3.1, naley wykona z tymi samymi
parametrami. Zmienia si jedynie kierunek pochylenia (zwrot wektora
Pulling Direction). Koniecznie trzeba zaznaczy opcj Define parting
element i wskaza Powierzchni Podziau, bo polecenie Draft Reflect Line
dodaje materia a do najbliszej powierzchni bryy (a tej w przypadku
bryy Gwka NIE ma!) lub do wskazanej powierzchni (rysunek P16.20).

Operacja Pochylenie3. Definicja powierzchni zamykajcej wymaga

chwilowej zmiany rodowiska pracy na Generative Shape Design:

W pierwszym kroku zdefiniujemy nowy zestaw elementw

geometrycznych (Insert/Geometrical Set):

W strukturze modelu pojawi si obiekt Geometrical Set.4,

Dla porzdku mona przenie obiekt Geometrical Set.4 do bryy Gwka

(polecenie Change Geometrical Set w menu kontekstowym), zmieni nazw
lub ustali niestandardowe waciwoci graficzne (rysunek P16.21).

W kolejnym kroku, zgodnie z procedur opisan w tabeli 3.1, naley

skonstruowa powierzchni zamykajc bry Gwka. Powierzchnia
zamykajca powinna by z jednej strony styczna do dolnej powierzchni
bryy Gwka, a z drugiej opiera si na krawdzi bryy powstaej
po operacji Draft.2.

226

Rozdzia 3.

Technologiczno projektu

Tabela 3.1. Analiza wymaganych pochyle kuzienniczych bryy Gwka

Analiza powierzchni obrotowej Gwki (w przekroju
prostopadym do Osi Gwki) prowadzi do wniosku,
e aby zdefiniowa pochylenia kuziennicze, naley zastosowa
funkcj Draft Reflect Line. Trzeba jednak pamita, e funkcja
ta umoliwia definiowanie pochyle tylko po jednej stronie
powierzchni podziau.
Pochylenie1
W wyniku zastosowania operacji Draft Reflect Line,
nad powierzchni podziau system doda materia
(obszary niebieskie), uwzgldniajc zadany kt A
i wskazan Powierzchni Podziau.

Pochylenie2
W wyniku zastosowania operacji Draft Reflect Line, pod
powierzchni podziau system doda materia (obszar niebieski)
jedynie po prawej stronie przekroju lewa strona jest
niejednoznaczna.

Pochylenie3
Aby zamkn przekrj bryy po lewej stronie:
a) naley skonstruowa powierzchni zamykajc opart
z jednej strony na krawdzi powstaej po operacji Pochylenie1,
a z drugiej strony styczn do dolnej czci bryy Gwka,
b) wypeni przestrze pomidzy t powierzchni a bry
Gwka.
Rysunek P16.20.
Okno definiowania
parametrw
polecenia Draft
Reflect Line

Przykad 16. Dwignia

227

Rysunek P16.21.
Definiowanie
nowego zestawu
elementw
geometrycznych
oraz jego
przeniesienie
do bryy Gwka

Teoretycznie tego typu powierzchni mona zdefiniowa za pomoc funkcji

Multi-sections Surface lub Sweep. W tym konkretnym przypadku lepiej jest
wybra funkcj Sweep (rysunek P16.22), bo mona zdefiniowa powierzchni
zamykajc bez konstruowania dodatkowych elementw geometrycznych
(przekrojw, krzywych prowadzcych itp.).
Rysunek P16.22.
Definicja
powierzchni
zamykajcej Sweep.1

Po zdefiniowaniu powierzchni zamykajcej mona powrci do rodowiska

Part Design. Ale jak wypeni przestrze pomidzy powierzchni zamykajc
a bry Gwka? Moliwych jest kilka rozwiza:

Polecenie Thick Surface definicja bryy przez okrelenie staej gruboci

powierzchni zamykajcej. Grubo bryy wynikowej jest mierzona
w kadym punkcie wskazanej powierzchni w kierunku prostopadym
do tej powierzchni. A to oznacza, e powierzchnie skrajne bryy
ThickSurface nie bd rwnolege i zgodne z paskimi powierzchniami
czoowymi bryy Gwka konieczna bdzie korekta tego problemu,

Polecenie Close Surface definicja bryy wewntrz powierzchni

zamknitej. Zdefiniowana wczeniej powierzchnia zamykajca nie jest
powierzchni zamknit. Naleaoby wic zdefiniowa kolejne paty
powierzchni,

Polecenie Sew Surface definicja bryy przez przyszycie powierzchni

do bryy aktywnej. Powierzchnia przyszywana do bryy musi generowa
zamknit krawd przecicia z t bry powierzchnia zamykajca
Sweep.1 nie spenia tego warunku,

228

Rozdzia 3.

Technologiczno projektu

Polecenie Pad. Element typu Pad w systemie CATIA V5 moe by

zdefiniowany na podstawie paskiego konturu lub pata powierzchni.
I tu skorzystamy z tej drugiej, rzadko stosowanej moliwoci, czyli
naley wskaza powierzchni zamykajc (Sweep.1) i, jako kierunek
(Direction Reference), ukony segment Konturu Powierzchni Podziau
(rysunek P16.23). Dziki temu skrajne obszary bryy Pad.2 s zgodne
z paskimi powierzchniami czoowymi bryy Shaft.1.

Rysunek P16.23.
Pryzma Pad.2
zamknicie
bryy Gwka

Rysunek P16.24.
Pochylenie
cian czoowych
bryy Gwka

Definicja wymaganych pochyle technologicznych powierzchni obrotowej

bryy Gwka jest prawie zakoczona. Prawie, bo trzeba jeszcze tylko
wykona pochylenia paskich cian czoowych Gwki. Tu zastosujemy
klasyczny wariant funkcji Draft z parametrami jak na rysunku P16.24.

Przykad 16. Dwignia

229

c)

Zaokrglenie krawdzi na powierzchni obrotowej Gwki, na przykad staym

promieniem R = 2 mm.

d)

Sprawdzenie poprawnoci technologicznej bryy Odkuwka (rysunek P16.25).

Rysunek P16.25.
Analiza pochyle
kuzienniczych bryy
Odkuwka

3. Gniazdo rodkowe:
a)

Ustal bry Gniazdo rodkowe jako obiekt aktywny.

b)

Pochylenia technologiczne naley zdefiniowa pochylenie cylindrycznej

powierzchni bryy Pad.1 (rysunek P16.26).

Rysunek P16.26.
Definicja pochyle
cylindrycznej
powierzchni bryy
Gniazdo rodkowe

c)

Zaokrglenie krawdzi dwie krawdzie koowe (grna i dolna) ze staym

promieniem zaokrglenia R = 2 mm (rysunek P16.27).

Rysunek P16.27.
Brya Gniazdo
rodkowe

4. Gniazdo Lewe.

Definicja Gniazda Lewego, jako wiernej kopii Gniazda rodkowego skopiowanej

z opcj As Result With Link, jest automatycznie odwieona, jeli w Tools/
Options/Infrastructure/Part Infrastructure/Display opcja Update jest ustawiona

230

Rozdzia 3.

Technologiczno projektu

na Automatic. Aby zobaczy, e mechanizm poczenia pomidzy Gniazdem

rodkowym a Gniazdem Lewym dziaa poprawnie, naley ustali bry Odkuwka
jako obiekt aktywny (Define In Work Object). Jeli ponadto wci jest aktywna,
zdefiniowana wczeniej dla tego obiektu, analiza pochyle, to wyranie wida,
e model odkuwki dwigni zdefiniowano poprawnie pod wzgldem
technologicznym nie ma powierzchni modelu zaznaczonych kolorem
czerwonym, czyli nie ma takich powierzchni dwigni, ktre byyby pochylone
pod ktem mniejszym ni = 2 do Kierunku Kucia (rysunek P16.28).
Rysunek P16.28.
Analiza pochyle
kuzienniczych bryy
Odkuwka

5. Do zakoczenia prac nad modelem odkuwki dwigni potrzebne s jeszcze

zaokrglenia wszystkich krawdzi wsplnych, powstaych po poczeniu bry

czstkowych. Warto tu zauway, e zaokrglenia krawdzi wsplnych dwch
bry czstkowych powinny by definiowane zaraz po wykonaniu operacji poczenia
tych bry. Jeli model czci skada si z 4 bry czstkowych, to do ich poczenia
potrzebne s 3 operacje typu Assembly. Po wykonaniu tych operacji powstan
trzy zestawy krawdzi wsplnych, ktre mog by zaokrglone niezalenie
(3 polecenia Edge Fillet) lub jednoczenie, na przykad wtedy, gdy maj by
zaokrglone tym samym promieniem (rysunek P16.29).
Rysunek P16.29.
Zaokrglenie
krawdzi wsplnych
bry czstkowych

Model Odkuwka jest zakoczony, a jego struktura jest zgodna ze zdefiniowanymi wczeniej zaoeniami (patrz rysunek P16.2). Zgodnie z tymi zaoeniami mona przystpi
do etapu definiowania modelu Obrbka. W wikszoci przypadkw model obrbki moe
by zbudowany z najprostszych bry geometrycznych: prostopadocianu (Pad) lub bryy
obrotowej (Shaft). Czasami potrzebne bd dodatkowe operacje technologiczne: pochylenia
cian (Draft), zaokrglenia lub fazowania krawdzi (Fillet lub Chamfer).

Przykad 16. Dwignia

231

Model bryy Obrbka, tak jak kady model bryowy, bdzie zbudowany na bazie konturw. Kontury te mog by zupenie niezalene od konturw konstrukcyjnych bryy Odkuwka lub mog by powizane z elementami konturw konstrukcyjnych relacjami typu
zgodno (Coincidence), wsposiowo (Concentricity) czy rwnolego (Parallelism).
Mona te powiza relacjami arytmetycznymi parametry wymiarowe tych konturw.
Pamitajmy jednak o zaleceniach i wnioskach z poprzednich przykadw i sprbujmy
odpowiedzie na nastpujce pytania:

Ktr z funkcji rodowiska Part Design naley zastosowa, aby zdefiniowa

kad z bry czstkowych bryy Obrbka?

Czy mona wykorzysta wczeniej zdefiniowane elementy podstawowe

(kontury, paszczyzny, kierunki, punkty, parametry itp.)?

Czy (i jeli tak, to jakie) dodatkowe elementy podstawowe bd potrzebne

do definicji bryy Obrbka?

Po chwili zastanowienia bez problemu odpowiemy na powysze pytania:

Kada z bry czstkowych bryy Obrbka powinna by modelem geometrycznym

operacji frezowania (planowania) czoa gwki lub gniazda, wiercenia otworu
i fazowania jego krawdzi. Najprociej wic bdzie, jeli zastosujemy bryy
obrotowe, czyli w jzyku systemu CATIA V5 elementy typu Shaft oraz Chamfer,
jako model fazowania krawdzi otworu.

Kontur bryy Obrbka Gwki mona zdefiniowa na Paszczynie Konturu Gwki,

a jako o obrotu mona wybra lini O Gwki. Wskazane jest zdefiniowanie
parametru rednica Otworu Gwki. (rysunek P16.30).

Rysunek P16.30.
Nowe elementy
modelu Dwignia
konieczne
do zdefiniowania
bryy Obrbka

Kontur bryy Obrbka Gniazda Centralnego mona zdefiniowa na paszczynie XZ.

Wskazane jest zdefiniowanie parametru rednica Otworu Gniazda Centralnego.

Brya Obrbka Gniazda Lewego moe by kopi bryy Obrbka Gniazda

rodkowego.

Kontur Obrbki Gwki moe by wykonany zgodnie z nastpujc procedur:

1. Narysowa teoretyczn o otworu gwki w trybie construction mode.

Wstpnie narysowana o powinna lee poza lini O Gwki.

232

Rozdzia 3.

Technologiczno projektu

2. Naszkicowa zarys konturu. Punkt pocztkowy i kocowy tego konturu powinien

lee na teoretycznej osi otworu (rysunek P16.31).

Rysunek P16.31.
Definicja Konturu
Obrbki Gwki

3. Definicja wymiarw i pooenia konturu:

a)

Zgodno (Coincidence) segmentw konturu z paszczyznami Limit Obrbki

Gwki1 i Limit Obrbki Gwki2,

b)

Promie otworu gwki (18 f(x)) rwny poowie wartoci parametru

rednica Otworu Gwki,

c)

Promie obszaru planowania (36 f(x)) powinien by odpowiednio duy.

W rozwaanym przykadzie wystarczy, gdy bdzie on rwny wartoci
parametru rednica Otworu Gwki,

d)

Grubo obszaru planowania (15) musi by wystarczajco dua, aby po odjciu

bryy Obrbka otrzyma poprawny model dwigni,

e)

Ostatni krok definiowania Konturu Obrbki Gwki to ustalenie warunku

zgodnoci teoretycznej osi otworu z lini O Gwki.

Kocowy ksztat modelu bryowego Obrbka Gwki otrzymamy po zastosowaniu polece Shaft i Chamfer (rysunek P16.32).
Rysunek P16.32.
Brya Obrbka
Gwki

Przykad 16. Dwignia

233

Dokadnie taka sama procedura moe mie zastosowanie podczas definiowania bryy
Obrbka Gniazda Centralnego.
Brya Obrbka Gniazda Lewego zostanie wykonana jako kopia bryy Obrbka Gniazda
Centralnego dokadnie tak samo, jak brya Gniazdo Lewe jest kopi bryy Gniazdo
rodkowe. W rezultacie model obrbki dwigni jest gotowy (rysunek P16.33).
Rysunek P16.33.
Model bryy Obrbka

Zakoczylimy wic prace nad modelem bryowym Dwignia (rysunek P16.34).

Rysunek P16.34.
Model bryy
Dwignia

Na zakoczenie dwa krtkie pytania:

Jak pokaza na ekranie TYLKO model odkuwki (Dwignia Obrbka)?

Jak pokaza na ekranie model CAEJ dwigni (Odkuwka + Obrbka)?

Rozwizania s co najmniej dwa:

1. Rczne.

Jeli chcemy widzie w obszarze graficznym tylko model odkuwki, to:

a)

Dla aktywnej opcji Display In Geometry Area = Only the current operated solid
(patrz Tools/Options/Infrastructure/Part Infrastructure) wystarczy ustawi
obiekt Odkuwka jako aktywny (Define In Work Object),

b)

Mona te chwilowo wyczy lub wczy (Deactivate lub Activate w menu

kontekstowym) wze Remove.1.

234

Rozdzia 3.

Technologiczno projektu

2. Automatyczne.

Sterowane wartoci parametru tekstowego i zasad konstrukcyjn wyczanie

i wczanie (Deactivate lub Activate w menu kontekstowym) wza Remove.1:
a)

Naley zdefiniowa parametr tekstowy, na przykad o nazwie Model,

z dwoma predefiniowanymi wartociami: Dwignia i Odkuwka.

W tym celu wybierz funkcj Formula (pasek narzdzi Knowledge).

W oknie Formulas: Part1:

Ustal typ parametru: String,

Wybierz Multiple Values,

Potwierd definicj parametru: New parameter of type.

W oknie Value List of String.1 wpisz wartoci parametru:

Dwignia,

Odkuwka,

OK.

W oknie Formulas: Part1:

zmie nazw parametru na Model,

OK.

Nowy obiekt o nazwie Model pojawi si w strukturze modelu (rozwi wze

Parameters).

Aby zdefiniowa zasad (Rule), naley zmieni rodowisko pracy na Knowledge

Advisor i wybra funkcj Rule:

W oknie Rule Editor wybierz OK,

W oknie Rule Editor: Rule.1 Active wpisz tre zasady konstrukcyjnej:

If Model == "Dwignia"
{PartBody\Remove.1\Activity = True}
else
{PartBody\Remove.1\Activity = False}

Wybierz OK

Nowy obiekt o nazwie Rule.1 pojawi si w drzewie strukturalnym modelu

(rozwi wze Relations).

Jak sprawdzi, czy to dziaa?

Naley zmieni warto parametru Model moliwy jest wybr jednej z dwch uprzednio zdefiniowanych wartoci: Dwignia lub Odkuwka. Jeli opcja Update = Automatic
(patrz Tools/Options/Infrastructure/Part Infrastructure/General), to efekt dziaania zasady Rule.1 widoczny jest niemal natychmiast.

Przykad 16. Dwignia

235

WNIOSKI:
1. Konstrukcyjny model odkuwki od samego pocztku tworzono z uwzgldnieniem

aspektw technologicznych analiza pochylenia cian (Draft Analysis).

2. Projekt dwigni zawiera model odkuwki i model obrbki skrawaniem:

Dziki takiej strukturze modelu Dwignia, konstruktor odpowiedzialny za

konstrukcj narzdzia (matrycy) ma gotowy do wykorzystania model Odkuwka.

3. Model odkuwki i model obrbki bazuj na wsplnym zestawie elementw

podstawowych:

Wszdzie tam, gdzie to byo moliwe, konstruktor skorzysta z tych samych

elementw podstawowych.

4. Zestaw elementw podstawowych mgby by poszerzony o dodatkowe parametry

podstawowe dwigni (kt pochylenia powierzchni, promie zaokrglenia krawdzi

itp.) zmiany konstrukcyjne w takim przypadku byyby znacznie prostsze.