LaTeX.

Leksykon
kieszonkowy
Autor: Pawe upkowski
ISBN: 978-83-246-1216-1
Format: B6, stron: 144

Tajniki skadu w piguce jak szybko i fachowo przygotowa dokumenty do druku

Obsuga standardowych klas dokumentw
Grafiki, tabele, indeksy i przypisy
Przygotowywanie prezentacji multimedialnych

System LaTeX, profesjonalne narzdzie suce do skadania tekstw, jest zbiorem

instrukcji stworzonym na potrzeby tych, ktrym zaley na estetycznym, jednolitym
i profesjonalnym wygldzie wanych dokumentw. Jego twrc jest wybitny
amerykaski matematyk i pionier informatyki, Donald Knuth, ktry zirytowany
kiepskim wydrukiem swoich prac postanowi opracowa standard pozwalajcy
zyska pewno otrzymania dokumentu o cile okrelonych parametrach. LaTeX
umoliwia dokonywanie wszelkich dziaa na tekcie, cznie z odpowiednim
formatowaniem skomplikowanych wzorw matematycznych.
LaTeX. Leksykon kieszonkowy zosta opracowany z myl o czytelnikach chccych
zapozna si z podstawami dziaania tego systemu i stosowa go we wasnych
tekstach. Przede wszystkim dowiesz si, jak poprawnie zainstalowa program i jak
korzysta ze wszystkich najwaniejszych instrukcji i polece. Przeczytasz o tym,
jak profesjonalnie formatowa i skada swoje teksty, tworzy indeksy i bibliografi
oraz wprowadza nawet najbardziej skomplikowane formuy matematyczne. Dziki
tej ksice szybko nauczysz si tworzy eleganckie i spjne dokumenty.
LaTeX umoliwi Ci:

Wydawnictwo Helion
ul. Kociuszki 1c
44-100 Gliwice
tel. 032 230 98 63
e-mail: helion@helion.pl

wyznaczenie logicznej struktury dokumentu,

okrelenie przeznaczenia tego dokumentu,
zaawansowane formatowanie tekstu,
wyrnianie cytatw,
wstawianie wypunktowania i numerowania,
tworzenie spisw treci, spisw rysunkw i tabel,
wskazywanie miejsca wstawienia tabeli lub grafiki,
i wiele innych czynnoci zwizanych ze skadem tekstu.

Skadaj teksty jak profesjonalista!

Spis treci

1. Czym jest LATEX? ...........................................................................5

2. Struktura dokumentu ..................................................................14
3. Standardowe klasy dokumentw ...............................................22
4. Niestandardowe klasy dokumentw ......................................... 31
5. Nagwek strony ........................................................................ 56
6. Formatowanie tekstu ................................................................. 59
7. Cytaty otoczenie quote ......................................................... 68
8. Przypisy dolne ............................................................................. 69
9. Wypunktowanie i wyliczenie ..................................................... 71
10. Tabele i ilustracje .........................................................................74
11. Otoczenie minipage .................................................................... 85
12. Otoczenie verbatim .....................................................................87
13. Spis treci, spis rysunkw i spis tabel ........................................ 88
14. Bibliografia .................................................................................. 90

15. Indeks alfabetyczny (skorowidz) .............................................. 96

16. Dokument gwny ...................................................................... 98
17. Matematyka ...............................................................................100
18. Uczmy si na bdach ................................................................105
19. Spodobao mi si! Co dalej? ......................................................108
A Sownik polece ......................................................................... 110
B Kolory w modelu Named ...........................................................133
Literatura ...................................................................................134
Skorowidz ..................................................................................135

LaTeX. Leksykon kieszonkowy

Rozdzia 3.
Standardowe klasy dokumentw
Jak ju wczeniej wspomniano, LATEX udostpnia pi podstawowych klas dokumentu: article, report, book, slides, letter.
Kada z nich nadaje si do nieco innych celw:
article artykuy, krtkie opracowania;
report dusze opracowania, prace magisterskie, prace
doktorskie;
book ksiki;
slides przezrocza (klasa ta nadaje si rwnie do skadania prezentacji wywietlanych rzutnikiem multimedialnym);
letter listy (od prywatnych, do jak najbardziej powanych), podania.
Omwimy teraz pokrtce cechy charakterystyczne poszczeglnych
klas dokumentw.

Klasa article
Ustawienia domylne (oznacza to, e jeli nie podamy innych opcji,
LATEX traktuje je tak, jakby byy one wpisane w opcjach polecenia
\documentclass) klasy article to:
czcionka 10 pt,
rozmiar papieru letterpaper,
wydruk jednostronny (oneside),
skad tekstu w jednej kolumnie (onecolumn).

22

LaTeX. Leksykon kieszonkowy

Klasa article umoliwia podzia dokumentu na nastpujce

czci:
\part
\section
\subsection
\subsubsection
\paragraph
\subparagraph

Aby umieci w tekcie streszczenie (co robimy na pocztku lub

na kocu tekstu), wykorzystujemy otoczenie abstract. Tekst znajdujcy si wewntrz tego otoczenia jest zoony mniejsz czcionk
ni tekst gwny, jest wyjustowany i ma zmniejszone marginesy
(z obu stron). Tytu Streszczenie jest rwnie generowany automatycznie. Otoczenie abstract pozwala na przetwarzanie akapitowe. Przykad streszczenia przedstawiamy na nastpnej stronie11.

Klasa report
Domylne ustawienia klasy report nie rni si w znaczcy sposb od ustawie klasy article. Rnica w domylnych ustawieniach oczywicie sprowadza si do tego, e w klasie report
moemy wykorzysta otoczenie generujce stron tytuow titlepage. Tre zawarta w ramach otoczenia titlepage (ktre powinno by umieszczone jak najbliej polecenia \begin{document})

11

Jest to abstrakt wystpienia czonkw Koa Nauk o Poznaniu i Komunikacji,

pt. Porozmawiaj z nim. Programy dialogowe przyjazne interfejsy w komunikacji czowiek komputer z konferencji Nauki spoeczne z teori
w praktyk (Pozna, 2 czerwca 2006).

Rozdzia 3. Standardowe klasy dokumentw

23

Streszczenie
Projektowanie przyjaznych interfejsw w komunikacji czowiek
komputer nabiera w dzisiejszych czasach coraz wikszego
znaczenia. Jedn z dyscyplin dziaajcych na tym polu jest botyka. W jej ramach projektuje si programy dialogowe (chatterboty), ktrych zadaniem jest komunikowanie si z uytkownikiem w jzyku naturalnym. Wystpienie powicone
bdzie omwieniu budowy chatterbotw oraz ich rodzajw,
a take cyklicznym konkursom, majcym wyoni najlepsze
programy. Szczeglny nacisk pooony zostanie na wymiar
praktycznych zastosowa chatterbotw (m.in. jako asystentw na stronach WWW, pomocnikw w e-handlu itp.). Na tle
tych rozwaa zaprezentowany zostanie rwnie chatterbot
KNOPIK (projekt zrealizowany przez Koo Nauk o Poznaniu
i Komunikacji), ktry spenia ma rol przyjaznego interfejsu kognitywistycznej bazy wiedzy.

traktowana jest przez LATEX-a jako strona tytuowa zoona

jest z pustym nagwkiem i stopk. Najprostsz stron tytuow
wygeneruje zestaw polece:
\begin{titlepage}
\maketitle
\end{titlepage}

Jeli chodzi o dostpne polecenia podziau, dysponujemy wszystkimi wymienionymi dla klasy article i dodatkowo poleceniem
\chapter (o stopie niszym ni \part). Polecenie \chapter
wygeneruje nowy (numerowany) nagwek rozdziau. Kady
rozdzia rozpoczyna si od nowej strony.
Warto wspomnie, e klasa report doskonale nadaje si do tworzenia dokumentw gwnych (por. rozdzia 16.).

24

LaTeX. Leksykon kieszonkowy

Klasa book
Domylne ustawienia klasy book to:
czcionka 10 pt,
rozmiar papieru letterpaper,
wydruk dwustronny (twoside),
skad tekstu w jednej kolumnie (onecolumn).
Automatycznie generowana jest rwnie ywa pagina (por. rozdzia 5).
Dysponujemy wszystkimi poleceniami podziau, ktre dostpne
s dla klasy report.

Klasa slides
Klasa slides charakteryzuje si tym, e tekst skadany jest w niej
domylnie przy uyciu czcionki bezszeryfowej ze zwikszonymi
odstpami pomidzy wierszami. Domylnym rozmiarem strony
jest letterpaper. Zabronione jest uywanie opcji twocolumn. W klasie
slides moemy uy otoczenia titlepage do wygenerowania
strony tytuowej.
Do charakterystycznych polece klasy slides nale:
Otoczenie slide. Otoczenie to wyznacza granice pojedynczego slajdu. Kolejne slajdy numerowane s cyframi arabskimi,
poczwszy od 1.
Otoczenie overlay. Generuje przezrocze suce do naoenia
na poprzedni slajd. Do numeru slajdu, w ramach ktrego
znajduje si otoczenie overlay, dodawana jest wtedy maa
litera alfabetu (poczwszy od a), np. 1-a.
Rozdzia 3. Standardowe klasy dokumentw

25

 Otoczenie note. Generuje jednostronicow notatk (do slajdu). Do numeru slajdu, w ramach ktrego znajduje si otoczenie note, dodawana jest wtedy cyfra arabska (poczwszy
od 1), np. 1-1.
\invisible{ }. Tekst wpisany w ramach tego polecenia
pozostaje niewidoczny w pliku wynikowym.
Klasa slides powstaa z myl o sporzdzaniu prezentacji na
foliach projekcyjnych. Nadaje si jednak doskonale do tworzenia prezentacji przeznaczonych na rzutnik multimedialny.
W tym celu wystarczy w opcjach polecenia \documentclass doda landscape (polecenie miaoby wic posta: \documentclass
[landscape]{slides}), tak aby tekst zosta zoony na kartce
o pooeniu poziomym. Naley rwnie pamita, aby przygotowa tak prezentacj w formacie PDF. Plik rdowy kompilujemy wic poleceniem pdflatex lub kombinacj polece latex
i nastpnie dvipdf.
Poniszy tekst rdowy przedstawia przykad prezentacji w klasie
slides (przygotowany dla rzutnika multimedialnego).
\documentclass[landscape]{slides}
\usepackage[T1]{fontenc}
\usepackage[latin2]{inputenc}
\usepackage[polish]{babel}
\selectlanguage{polish}
\author{Grzegorz Brzczyszczykiewicz}
\title{Moja pierwsza prezentacja}
\date{\today}
\begin{document}
\begin{titlepage}
\maketitle
\end{titlepage}
\begin{slide}
Aby przygotowa dobr prezentacj, pamitaj o tym, eby:

26

LaTeX. Leksykon kieszonkowy

\begin{itemize}
\item uywa wypunktowania
\item {\bf wyrnia} najwaniejsze punkty
\end{itemize}
\begin{overlay}
\invisible{Tutaj dodaj jak zasad}
Oraz o tym, eby prezentacja bya krtka.
\end{overlay}
\end{slide}
\end{document}

Polecenie \maketitle wygeneruje w klasie slides slajd tytuowy,

w ktrym wykorzystane zostan argumenty polece author, title
i date. W przykadzie wykorzystalimy otoczenie overlay (ktre
wygeneruje slajd o numerze 1-a, poniewa znajduje si w otoczeniu pierwszego slajdu) oraz polecenie invisible, ktre posuyo
do sporzdzenia notatek niewidocznych w pliku wynikowym.
Caa prezentacja bdzie si wic skadaa z trzech slajdw: jednego
tytuowego oraz slajdu 1 i slajdu 1-a.
Szczeglnie uytecznym poleceniem dostpnym w klasie slides
jest polecenie \onlyslides{ }, ktre umieszczamy w preambule
dokumentu. W nawiasach klamrowych podajemy (po przecinku)
numery slajdw, ktre maj zosta uwzgldnione w pliku wynikowym. Moemy poda rwnie ich zakres (uywajc mylnika).
Np. polecenie \onlyslides{2,5,11-15} umieszczone w preambule sprawi, e po kompilacji pliku rdowego w pliku
wynikowym bdziemy mieli tylko slajdy 2 i 5 oraz slajdy od 11 do
15 (pozostae zostan przez LATEX-a zignorowane).

Klasa letter
Klasa letter domylnie przyjmuje rozmiar czcionki 10 pt i rozmiar papieru letterpaper oraz skad dla wydruku jednostronnego (oneside).

Rozdzia 3. Standardowe klasy dokumentw

27

Zamieszczony poniej tekst rdowy zawiera szablon listu, prezentujcy polecenia charakterystyczne dla klasy letter:
otoczenie letter, ktre znajduje si wewntrz otoczenia
document. Przy poleceniu otwarcia \begin{letter} podajemy dodatkowo w nawiasach klamrowych dane odbiorcy
listu.
\address{ } Twoje imi i nazwisko oraz adres.
\signature{ } podpis (pojawi si na kocu listu).
\opening{ } otwarcie listu, np. Szanowny Panie.
\closing{ } zakoczenie (np. z powaaniem).
\cc{ } do wiadomoci.
\ps{ } dodawanie postscriptum.
\encl{ } lista zacznikw.
A tak mgby wyglda przykadowy list (wykorzystujcy omwione polecenia):
\documentclass[12pt,a4paper]{letter}
\usepackage[latin2]{inputenc}
\usepackage{polski}
\address{Jan Kowalski\\
ul. Warszawska 18\\
Pcim Dln. 28--380}
\signature{Jan Kowalski}
\begin{document}
\begin{letter}{Zbigniew Kubeek\\
Wytwrnia Szypuek\\
ul. Kwiatowa 19\\
Pcim Grn. 28--381}
\opening{Szanowny Panie,}
Zwracam si z uprzejm prob o udostpnienie
mi planw konstrukcji szypuek dolnopawnych.

28

LaTeX. Leksykon kieszonkowy

\closing{Z powaaniem}
\cc{Stanisaw Burczymucha,
Kierownik Techniczny}
\ps{W miar moliwoci prosz
o dostarczenie planw kurierem.}
\encl{Projekt wykorzystania szypuek
dolnopawnych do produkcji szafek
nocnych na krowniki liniowe.}
\end{letter}
\end{document}.

List wygenerowany z powyszego tekstu rdowego przedstawia

(w pomniejszeniu) rysunek 3.1 (warto nadmieni, e LATEX sam
wstawi aktualn dat).

Rozdzia 3. Standardowe klasy dokumentw

29

Rysunek 3.1. Przykadowy list

30

LaTeX. Leksykon kieszonkowy