Nowa D e b a t a P o l eca

roni

Dlaczego apetyt jedzenia

Mateusz Rolik

e w miar
omwienie

Good Calories, Bad Calories

Gary Taubes

Nowa

www.nowadebata.pl

DEBATA

Good Calories, Bad Calories to ksika wyjtkowa. Jej autor, amerykaski dziennikarz i badacz Gary Taubes, udokumentowa i przeanalizowa wiedz na temat wpywu ywienia na zdrowie czowieka nagromadzon w cigu 150 lat. Obraz jaki si wyania z jego analizy nie pozostawia wtpliwoci, e upowszechnione w ostatnich 30 latach zalecenia dotyczce tzw. zdrowego odywiania wyrzdziy ludziom wiele zego, a wspczesna nauka o ywieniu stwarza jedynie pozory naukowoci. Gdyby kto chcia przeczyta w yciu tylko jedn ksik nt. nauki o ywieniu, powinien sign wanie po Good Calories, Bad Calories.

Good Calories, Bad Calories: Fats, Carbs, and the Controversial Science of Diet and Health, Gary Taubes, First Anchor Books Edition, September 2008, New York

Ksika Taubesa to pozycja obszerna, dobrze udokumentowana, z imponujc bibliografi. Jej zasadniczym tematem s teorie naukowe, obserwacje kliniczne i rozwj rnych kierunkw bada naukowych z zakresu ywienia i zdrowia. Autor przedstawi genez i histori zmagania si dwch konkurencyjnych paradygmatw: hipotezy wglowodanowej i hipotezy tuszczowo-cholesterolowej. Ta pierwsza funkcjonowaa w gwnym nurcie naukowo-lekarskim od poowy XIX w. do pnych lat 70-tych ubiegego stulecia. Wywiedziona z bada nad otyoci, koncentrowaa si na szkodliwej roli wglowodanw, ktrych nadmiar w diecie powoduje problemy z przemian materii - i w rezultacie otyo - oraz jest przyczyn wielu schorze zaliczanych dzi do tzw. chorb cywilizacyjnych. Hipoteza tuszczowo-cholesterolowa jest jej zaprzeczeniem. Wywiedziona z poszukiwa przyczyn choroby wiecowej w latach 50-tych zeszego wieku, uniewinnia wglowodany a za problemy zdrowotne obwinia tuszcze, szczeglnie tuszcze nasycone. To one maj wywoywa choroby serca, bo podnosz poziom zego cholesterolu (teoria lipidowa) oraz powoduj otyo (teoria bilansu energetycznego). Mona powiedzie, e od lat 50-tych obie te hipotezy konkuroway ze sob w wiecie naukowo-medycznym na mniej wicej rwnych prawach. Jednak pod koniec lat 70-tych hipoteza tuszczowocholesterolowa zwyciya. Od tego czasu nowe niskotuszczowe mylenie cakowicie zdominowao obszar bada naukowych, medycyn oraz dietetyk. I stan ten trwa do dzisiaj.

Niejednoznaczne rezultaty bada

Gary Taubes obszernie analizuje i dokumentuje okolicznoci zmiany paradygmatw w latach 1950-1980. Pokazuje, jak dorobek badawczy wielu pokole lekarzy i badaczy zajmujcych si hipotez wglowodanow zosta cakowicie zepchnity na margines, a nawet omieszony, tylko dlatego, e nie dawa si pogodzi z upowszechnianym nowym niskotuszczowym myleniem. Ale za nowym paradygmatem tak naprawd nie stay dowody rdo: http://www.randomhouse.com/acmart/catalog/author.pperl?authorid=30618 Gary Taubes (ur. 30 kwietnia 1956) amerykaski dziennikarz naukowe. Taubes dowodzi, e w zasadzie wszystkie kluczowe badania, zajmujcy si tematyk nauki. Autor wielu ksiek. Trzykrotnie ktre miay rzekomo dowodzi susznoci niskotuszczowych dogmatw uhonorowany nagrod Science in Society Award of the National Association of Science Writers. Laureat stypendium MIT Knight ywieniowych, przy gbszej analizie albo wprost przeczyy tym zaoeniom, Science Journalism Fellowship na lata 1996-97. albo w najlepszym wypadku daway niejednoznaczne rezultaty. Dla przykadu, Ukoczy fizyk stosowan na Uniwersytecie Harvarda, inynieri lotnicz na Uniwersytecie Stanford oraz dziennikarstwo na trwajcy od lat 50-tych do dzisiaj, projekt badawczy pn. Framingham Uniwersytecie Columbia. Od 1982 roku pracuje jako dziennikarz, Heart Study z upywem czasu przynosi niezgodne z hipotez tuszczowopisze dla takich czasopism jak Dicover, Science, New York Esquire i innych. cholesterolow rezultaty, co znajdowao odzwierciedlenie w kolejnych raportach. Times, Atlantic Monthly,kontrowersji wokWszystkie ksiki i Taubesa poruszaj temat teorii naukowych Okazao si, na przykad, e mczyni, ktrzy zachorowali na serce, z wiekiem zjawiska tzw. bad science . Foto: Lawrence Lederman mieli czciej niski cholesterol ni wysoki. Stwierdzono te brak jakiejkolwiek www.nowadebata.pl
2

korelacji midzy poziomem cholesterolu a chorob serca u kobiet po 50tym roku ycia. Raport z 1971 roku stwierdza, e cholesterol nie ma wartoci prognostycznej w chorobach serca. Raport z 1987 wskazywa na fakt, e spadek poziomu cholesterolu o 1% skutkowa 11% wzrostem miertelnoci z przyczyn oglnych. Raport z 1992 roku donosi, e osoby, ktre jady najwicej pokarmw bogatych w cholesterol, najwicej tuszczw nasyconych, najwicej kalorii, wayy najmniej i byy najbardziej aktywne fizycznie. W kwestii ywienia badanie wykazao, e osoby z wysokim cholesterolem (powyej 300) i niskim (poniej 170) stosoway podobn diet. Ale te obserwacje byy w duej czci ignorowane przez administratorw projektu. Nie byy te przez dugi czas publikowane w prasie fachowej. George Mann, ktry odszed z zespou projektowego Framingham Heart Study we wczesnych latach 60-tych, wspomina, e finansujcy badanie Narodowy Instytut Zdrowia (NIH) odmawia pocztkowo publikacji jego wynikw. Zostay opracowane i opublikowane po raz pierwszy dopiero w 1968 roku.

Metodologia nowego paradygmatu

Taubes pokazuje bdy metodologiczne, logiczne, a czsto po prostu zwyk manipulacj danymi, ktrej celem byo udowodnienie susznoci teorii o szkodliwoci tuszczw. Aby zrozumie genez hipotezy tuszczowocholesterolowej, naley przede wszystkim zwrci uwag na metodologi bada zastosowan przez jej ojca Ancela Keys. W latach 40-tych Keys kierowa laboratorium fizjologii na Uniwersytecie Stanu Minnesota. Podczas drugiej wojny wiatowej zasyn z tego, e opracowa model racji ywnociowych dla wojska (racja K od nazwiska Keys). Po wojnie zajmowa si badaniami nad godem, ktrych owocem bya ksika na ten temat pt. Biology of Human Starvation, wydana w 1950 roku. Ancel Keys rozpocz krucjat przeciw chorobom serca w pnych latach 40tych XX wieku. Wraz z on Maragret, ktra jako technik medyczny specjalizowaa si w technice pomiaru cholesterolu, podrowa po wiecie badajc poziom cholesterolu i skad diety u rnych populacji m.in. we Woszech, w Japonii, Afryce Poudniowej, USA, Finlandii i innych krajach. Eksperymentowa te z ywieniem wysokotuszczowym na pacjentach chorych na schizofreni, u ktrych obserwowa wzrost poziomu cholesterolu. We wczesnych latach 50-tych Keys wysun hipotez, e tuszcz w poywieniu podnosi poziom cholesterolu, ten za wywouje chorob wiecow. Swoj hipotez opar na dwch badaniach: Six Countries Analysis (1953) i Seven Countries Study (1956). Obserwujc wybrane populacje wykaza pozytywn korelacj pomidzy spoyciem tuszczu w diecie a miertelnoci w wyniku choroby wiecowej. Jak pokazuje Taubes, Keys w swoich badaniach selektywnie dobra prb. Do dyspozycji mia dane z 22 krajw, ale wybra z nich tylko 7, o ktrych wiedzia z gry, e potwierdz przyjt przez niego hipotez. Gdyby Keys uwzgldni pozostae pastwa, pozornie oczywista korelacja midzy spoyciem tuszczu i chorobami serca znikaby. Co wicej, inny dobr pastw pokazaby korelacje odwrotn: im wicej tuszczu w diecie, tym mniej zachorowa na serce.

8 22

US

7 1 3 Canada

US

Canada

CHD, Deaths per 1000

CHD, Deaths per 1000

Australia

Australia 5 10 4 11 21 England and Wales 20 21 12 18 Italy 1 13 Japan 4 6 14 0 10 20 30 40 50 8 9 15 5 17 19 16

England and Wales

2 Italy 1 Japan

0 0 10 20 30 40 50

Percent Calories from Fat

Figure 1A. Correlation between the total fat consumption as a percent of total calorie consumption, and mortality from coronary heart disease in six countries. Data from Keys1

Percent Calories from Fat

Figure 1B - as 1A but with all countries where data were available when Keys published. 1 Australia 2 Italy 3 Canada 4 Ceylon 5 Chile 6 Denmark 7 Finland 8 France 9 W Germany 10 Ireland 11 Israel 12 Italy 13 Japan 14 Mexico 15 Holland 16 New Zealand 17 Norway 18 Portugal 19 Sweden 20 Switzerland 21 Great Britain 22 USA Data from Yerushalamy and Hilleboe

Wykres opracowany przez Ancela Keysa nie uwzgldnia tych krajw, z ktrych dane nie pasoway do jego teorii, e ryzyko wystpienia chorb serca ronie wraz ze spoyciem kalorii z tuszczu.

Inny problem z badaniami Keysa polega na tym, pisze Taubes, e skoncentrowa si on jedynie na wykazaniu korelacji. A korelacja nie jest rwnoznaczna z ustaleniem, co jest przyczyn, a co skutkiem. Gwny oponent www.nowadebata.pl
3

Keysa w tamtym czasie, prof. John Yudkin wykazywa, e wszdzie tam, gdzie Keys widzia zwizek midzy tuszczem i chorobami serca, wystpowaa rwnie silna korelacja z iloci spoywanego cukru. Warto pamita, e korelacja per se moe by mylca. Kogut zawsze pieje o wschodzie soca, ale czy to oznacza, e bez piejcego koguta soce nie wzejdzie? Korelacja suy moe jedynie do sformuowania hipotezy, ktra musi nastpnie podlega weryfikacji. Taubes dokumentuje, e do dzisiaj nauka ani takich bada nie wykonaa, ani takich potwierdze nie dostarczya. Ksika Good Calories, Bad Calories pokazuje, e zwolennicy hipotezy tuszczowo-cholesterolowej od pocztku przyjmowali bardzo specyficzn logik w debacie z oponentami. Nie mogc zdoby dowodw naukowych na poparcie swoich teorii, kadli nacisk na zdrowie jako problem spoeczny i podkrelali obowizek dostarczania Amerykanom wszelkiej dostpnej wiedzy, nawet jeli nie jest ona w peni zweryfikowana. Proponowali nawet, aby osoby zdrowe uzna za de facto chore, poniewa mog one niewiadomie wywoywa u siebie chorob wiecow poprzez niezdrowe, tuste odywianie. Potrzeb uzyskania ostatecznego dowodu na suszno swojej hipotezy Keys i jego zwolennicy nazywali luksusem, na ktry Ameryka nie moga sobie pozwoli. Sam Ancel Keys zwyk odrzuca argumenty oponentw stwierdzeniem, e brak ostatecznego dowodu na prawdziwo danej hipotezy, nie jest dowodem na jej nieprawdziwo. Taka metodologia zwolennikw nowej hipotezy obarczona bya tzw. obcieniem selekcji. Opierali si oni tylko na tych obserwacjach i rezultatach bada, ktre potwierdzay ich zaoenia. Wszystkie inne dane, sprzeczne z hipotez, byy zwykle pomijane, uznawane za nieistotne lub nieprawdziwe. A z biegiem czasu gromadzio si ich coraz wicej, np. badania porwnawcze Japoczykw w Japonii i USA, Indian Navajo, imigrantw Irlandzkich w USA, rolnikw z Alp szwajcarskich, plemion Masajw, Samburu i innych. Nie kto inny jak Ancel Keys spopularyzowa w latach 80-tych ubiegego wieku powszechnie znan dzi koncepcj diety rdziemnomorskiej jako zdrowej dla serca. Bez wtpienia ten amerykaski naukowiec wywar decydujcy wpyw na jadospis przecitnego czowieka na caym wiecie.

Pozanaukowe czynniki zmiany

Wan czci ksiki Taubesa jest analiza pozamedycznych okolicznoci upowszechniania si jednej hipotezy kosztem drugiej. Autor odkrywa mechanizmy polityczne, ekonomiczne i socjologiczne, ktre odegray kluczow rol w rozpropagowaniu hipotezy tuszczowo-cholesterolowej. W tym kontekcie interesujce s na przykad okolicznoci, w jakich American Heart Association (AHA) udzielio poparcia hipotezie o szkodliwoci pokarmw zwierzcych zaproponowanej przez Ancela Keysa. Jeszcze w roku 1957, pisze Taubes, AHA owiadczyo, e brak jest dowodw wystarczajcych do przyjcia jednoznacznego stanowiska w kwestii zwizku miedzy ywieniem, w szczeglnoci relacji midzy tuszczem w diecie a arterioskleroz i chorobami serca. Jednak trzy lata pniej AHA zmienio zdanie stwierdzajc w kolejnym raporcie, e najlepsze zgromadzone dotychczas dane naukowe wskazuj na to, e Amerykanie mog obniy ryzyko wystpienia chorb serca poprzez ograniczenie spoycia tuszczw i zastpienie tuszczw nasyconych tuszczami wielonienasyconymi. Jak relacjonuje Taubes, do zmiany stanowiska doszo nie dlatego, e pojawiy si nowe dowody naukowe, ale dlatego, e jednym z autorw tego nowego raportu, ktry notabene nie zawiera niemal adnych przypisw i odniesie do literatury fachowej, by sam Ancel Keys. W taki sposb ten wpywowy badacz podsumowa i doceni swj rdo: http://vintagedish.blogspot.com/2008_07_01_archive.html wasny dorobek. W 1960 roku AHA znioso tzw. grupy ryzyka i ogosio, e nowe Od lat 50-tych gwatownie ronie w USA konsumpcja tuszczw wielonienasyconych niskotuszczowe zalecenia dietetyczne dotycz caej populacji, w tym niemowlt, kosztem tradycyjnych tuszczw zwierzcych. Na zdjciu przykad reklamy margaryny i dzieci, nastolatkw, kobiet w ciy, matek karmicych i seniorw. Od lat 60-tych przyspiesza w USA proces okrelany jako oliwienie Ameryki. Taubes pokazuje, e AHA bardzo wczenie zawaro sojusz z producentami olejw rolinnych i margaryny. Wsplnie popularyzowano tuszcze rolinne, kosztem smalcu i masa. Wsplnie organizowano spoeczne kampanie edukacyjne np. kampania listen to your heart. Przemys zainteresowany www.nowadebata.pl
oleju firmy Mazola z 1968 roku akcentujcej zdrowotne waciwoci olejw rolinnych.

upowszechnieniem nowej nauki chtnie wspfinansowa nowe podrczniki i materiay informacyjne dla lekarzy. Jednoczenie wdraa technologi odtuszczania mleka, jogurtw i innych produktw mlecznych. Coraz mocniej popularyzowane byy produkty zboowe, soja i ry. Ten stan symbiozy AHA z producentami tuszczw rolinnych zakoczy si w poowie lat 70-tych, kiedy wykazano w badaniach laboratoryjnych, e tuszcze wielonienasycone wywouj u zwierzt nowotwory. Taubes pokazuje, e od samego pocztku wan rol w upowszechnianiu nowego paradygmatu odegray media, ktre odnalazy w nim jasny i pozytywny przekaz - recept na rozwizanie wakiego problemu spoecznego, jakim po Drugiej Wojnie wiatowej stao si zdrowie czowieka. Badacze sceptyczni wobec hipotezy tuszczowo-cholesterolowej wypadali w mediach blado na tle jej zwolennikw. Podkrelali jedynie konieczno uzyskania jednoznacznych dowodw naukowych przed sformuowaniem zalece publicznych, apelowali o prowadzenie dalszych bada, mnoyli pytania zamiast dostarcza prostych odpowiedzi. Taki przekaz nie nadawa si ani do cytowania, ani na nagwki.

W 1961 roku Ancel Keys znalaz si na okadce magazynu Time jako twarz nowego paradygmatu i nadzieja zdrowotna dla wszystkich Amerykanw.

Polityczne rozstrzygnicie
Taubes przypomina, e trwajce do pnych lat 70-tych kontrowersje naukowe wok wpywu ywienia na zdrowie zostay ostatecznie rozstrzygnite przez politykw, a nie przez naukowcw. Stao si tak za spraw komisji senatora Georga McGoverna, ktra 14 stycznia 1977 roku ogosia Cele ywieniowe dla Stanw Zjednoczonych, zalecajce zmniejszenie udziau pokarmw zwierzcych w diecie Amerykanw. Swoj decyzj senatorowie zalegalizowali hipotez tuszczowo-cholesterolow i waciwie zdelegalizowali hipotez wglowodanow. Komisja Senacka Georga McGoverna pn. Senate Select Committee on Nutrition and Human Needs dziaaa od 1968 roku i zajmowaa si zwalczaniem problemu niedoywienia w Stanach Zjednoczonych. Uruchomia szereg programw na rzecz walki z niedoywieniem i cieszya si dobr pras w pocztkowym okresie swojej dziaalnoci. Na pocztku lat 70tych senatorowie zainteresowali si now hipotez o niebezpiecznych dla zdrowia tuszczach i cholesterolu. Politycy planowali zaj si tym zagadnieniem ju w roku 1972, ale musieli to odoy na pniej, poniewa McGovern w tym samym roku ubiega si o prezydentur USA. Po przegranych wyborach, jego komisja miaa jeszcze wicej powodw eby skierowa swe wysiki w kierunku rozstrzygnicia toczcej si debaty naukowej. Problem przyczyn choroby wiecowej stawa si bowiem tym bardziej palcy, e ukazaa si ksika Johna Yudkina pt. Pure White and Deadly, ktra identyfikowaa cukier, a nie tuszcz jako przyczyn chorb serca. W rodowisku naukowym i politycznym rosa presja, aby jak najszybciej rozstrzygn te kontrowersje. Midzy rokiem 1973 a 1976 senator McGovern i jego wsppracownicy odbyli seri spotka z lekarzami i naukowcami, zarwno przeciwnikami jak i zwolennikami hipotezy tuszczowo-cholesterolowej. Jednak opinie tych pierwszych nie daway politykom podstawy do dziaania. Podkrelali oni naukowe niejasnoci, akcentowali konieczno prowadzenia dalszych bada, apelowali o wstrzemiliwo w formuowaniu publicznych zalece. Nie tego szukali politycy. Od naukowcw oczekiwali uzasadnienia dla podjcia konkretnych dziaa, ktre mona by w oczach amerykaskiej opinii publicznej przedstawi jako akcj prozdrowotn, podjt przez administracj zatroskan o zdrowie Amerykanw. Z tego powodu zwolennicy hipotezy www.nowadebata.pl

rdo: http://www.americanthinker.com/2009/03/george_mcgovern_revisited.html

Komisja Senacka rozmawia z naukowcami. Obok McGoverna zasiadali w niej m.in. Ted Kennedy i Bob Dole. Cele ywieniowe przyjte przez Komisj w 1977 roku zapewniy skrobi i produktom zboowym dominujcy udzia w amerykaskiej diecie.

tuszczowo-cholesterolowej, proponujcy radykalne zmiany dietetyczne w kierunku ograniczenia spoycia pokarmw zwierzcych, cieszyli si wikszym uznaniem czonkw komisji. W rezultacie senatorowie udzielili wsparcia hipotezie antytuszczowej i przekuli j w pierwsze oficjalne stanowisko rzdu federalnego w kwestii czynnikw ryzyka w diecie Amerykanw. Taubes odkrywa w swojej ksice mniej znane kulisy funkcjonowania Komisji McGoverna i jej zainteresowania now hipotez o szkodliwoci tuszczw. Jak opisywa to dziennikarz ledczy,William Broad, w magazynie Science w 1979 roku, na koniec lat 70-tych planowana bya w Senacie USA reorganizacja, w wyniku ktrej Komisja McGoverna wraz z kocem odnawianej co 2 lata kadencji miaa zosta zredukowana do roli podkomisji w ramach Komisji ds. Rolnictwa. Ogoszenie Celw ywieniowych stanowio dla senatora McGoverna i jego kolegw ostatni desk ratunku przed zbliajc si degradacj. Mona wic powiedzie, e podejmujc temat zdrowego ywienia senatorowie wykazali trosk nie tylko o zdrowie Amerykanw, ale take o wasn pozycj. W rozmowie z Broadem, Cortez Enloe, redaktor pisma Nutrition Today, podsumowa motywacj senatorw nastpujco: Walczyli o przetrwanie, bo zblia si koniec kadencji.

Efekt kuli niegowej

Jak pokazuje Taubes, ogoszenie Celw ywieniowych zamienio kontrowersj naukow w zagadnienie polityczne, czego beneficjentami by Ancel Keys i jego hipoteza. W realizacj Celw automatycznie zaangaoway si wszystkie agendy rzdu federalnego, spord ktrych kluczow rol odegrao amerykaskie Ministerstwo Rolnictwa, ktre opracowao w 1980 roku pierwsz oficjaln niskotuszczow piramid ywieniow. Pniej, bo w roku 1986, Narodowy Instytut Zdrowia (NIH) opracowa Narodowy Program Edukacji o Cholesterolu (NCEP), w ktrym sformuowano po raz pierwszy oficjalne zalecenia odnonie zdrowych poziomw cholesterolu u czowieka.
rdo: http://www.mazola.in

Poparcie przez administracj USA hipotezy Taubes pokazuje, e dziaania administracji pastwowej natychmiast tuszczowo-cholesterolowej dostarczyo producentom wspara zinstytucjonalizowana medycyna (American Medical Association, tuszczw rolinnych jeszcze mocniejszych argumentw prozdrowotnych przy reklamowaniu swoich American Academy of Sciences) oraz te korporacje, dla ktrych nowa polityka produktw. Stworzyo te nowe moliwoci oficjalnej prozdrowotna bya dobra dla interesw (Kellogg, Merck i American Home wsppracy midzy przemysem a organizacjami lekarskimi na caym wiecie. Na zdjciu przykad Products). Stopniowo usuwano tuszcz z takich produktw jak herbatniki, wsplnych dziaa firmy Mazola i australijskiej Heart Foundation. chipsy i jogurty, do ktrych dla zachowania walorw smakowych dodawano wysokofruktozowy syrop kukurydziany (high frucose corn syrup). Na rynek trafiy substytuty tuszczu takie jak olestra firmy Procter & Gamble. Zalegalizowanie hipotezy tuszczowocholesterolowej dao impuls do rozwoju nowych gazi usug, takich jak dietetyka i doradztwo ywieniowe, skupionych na metodach zarzdzania kaloriami. Sklasyfikowanie otyoci jako efektu obarstwa i lenistwa otworzyo przestrze dla rozwoju psychologii ywienia. Skoro ludzie tyj, to znaczy, e nie potrafi kontrolowa swoich nawykw ywieniowych. A to uznano za wymagajcy interwencji problem psychologiczny. Wok niskotuszczowego mylenia zaczy organizowa si ruchy spoeczne i konsumenckie grupy lobbingowe. Szczeglnie agresywn dziaalno prowadzia organizacja o nazwie Center for Science in the Public Interest popularyzujca ywienie wegetariaskie. Dziaacze tej organizacji zmusili w latach 80-ych sie McDonalds do wycofania z uycia tradycyjnych tuszczw zwierzcych i oleju kokosowego na rzecz olejw rolinnych (tuszczw wielonienasyconych).

Co ciekawe, jeszcze w 1984 roku Narodowy Instytut Zdrowia musia zorganizowa tzw. Konferencj Konsensusu, bo wci byo zbyt wielu badaczy i lekarzy, ktrzy nie chcieli uzna i praktykowa forsowanych odgrnie dogmatw niskotuszczowych. W konferencji wzio udzia ponad 600 uczestnikw, a debata uwidocznia to, czego organizatorzy obawiali si najbardziej, czyli cakowity brak zgody. Byli oni jednak na to przygotowani: na potrzeby mediw opublikowano jednolity komunikat z posiedzenia o potrzebie obniania cholesterolu przez diet i rodki farmakologiczne, ktry zosta opracowany jeszcze zanim konferencja www.nowadebata.pl
6

si zacza. Po latach, Daniel Steinberg, szef panelu ekspertw na konferencji, powiedzia: Gdybymy rzeczywicie mieli konsensus, nie byoby potrzeby organizowa Konferencji Konsensusu.

Nauka miaa nadgoni

Zaraz po tym, jak politycy ustalili fakty naukowe odnonie zdrowotnych waciwoci ywienia niskotuszczowego, naukowcy mieli dostarczy dowodw na suszno podjtych decyzji. Pomidzy rokiem 1980 a 1984 Narodowy Instytut Zdrowia (NIH) opublikowa wyniki czterech bada, rozpocztych jeszcze w latach 70-tych, ktrymi objto populacje Puerto Rico, Honolulu, Framingham i Chigago. Miay one wykaza ponad wszelk wtpliwo korzyci zdrowotne wynikajce z niskotuszczowego, niskocholesterolowego odywiania. Jednak adne z tych bada tego nie dowiodo. Okazao si, na przykad, e mczyni, ktrzy zachorowali na serce jedli nieznacznie wicej tuszczw, w tym tych nasyconych, ni ci, ktrzy nie zachorowali na serce. Ale ci mczyni, ktrzy zmarli w wyniku choroby, jedli nieco mniej tuszczw nasyconych ni ci, ktrzy nie zmarli. Badacze przyznali, e w wietle propagowanych zalece ywieniowych taka sytuacja stanowia problem. Niemal wszystkie badania nieodmiennie wykazyway korelacj midzy niskim poziomem cholesterolu a wystpieniem choroby nowotworowej. Najczstszy zwizek wystpowa midzy niskim poziomem cholesterolu a nowotworem okrnicy. W przypadku badania Framingham Study zauwaono, e mczyni z poziomem cholesterolu poniej 190 trzy razy czciej chorowali na raka okrnicy ni mczyni z poziomem cholesterolu powyej 220. Dodatkowo mczyni z niskim poziomem cholesterolu byli niemal dwa razy bardziej naraeni na wystpienie u nich jakiegokolwiek nowotworu ni mczyni z poziomem cholesterolu powyej 290. Takie rezultaty spotykay si ze zdziwieniem i rozczarowaniem wrd pracownikw Narodowego Instytutu Zdrowia. W pierwszej poowie lat 80-tych ukazay si wyniki dwch duych i kosztownych projektw badawczych zrealizowanych przez National Heart, Lung and Blood Institute. Pierwsze z nich pn. Multi Risk Factor Intervention Trial (MRFIT) miao wykaza korzyci zdrowotne wynikajce z niepalenia papierosw, niskiego cholesterolu i niskiego cinienia krwi. Jednak wyniki tego projektu take nie speniy oczekiwa badaczy. Okazao si bowiem, e wicej zgonw wystpio wrd osb, ktre zgodnie z zaleceniami rzuciy palenie, stosoway niskotuszczow diet i przyjmoway leki obniajce cinienie, ni wrd tych pacjentw, ktrym pozwolono kontynuowa swoje zachowania i nawyki. W padzierniku 1982 badanie zostao zwile podsumowane przez Wall Street Journal, ktry donosi: Atak Serca: Poraka Bada. W 1997 roku badacze ujawnili, e w badaniu MRFIT okazao si, e w grupie eksperymentalnej, w ktrej byo mniej palaczy, wystpio wicej przypadkw raka puc ni w grupie kontrolnej. W zasadzie jedyny wniosek z bada by taki, e spoycie tuszczu chroni przed nowotworem. Drugim wanym projektem badawczym z pocztku lat 80-tych by badanie pn. Lipid Research Clinics Coronary Primary Prevention Trial (LRC-CPPT). Wykazao ono, e stosowanie cholestyraminy, leku obniajcego cholesterol, redukuje jego poziom o 4%, co zmniejsza ryzyko zgonu w wyniku ataku serca o 0.2 % w okresie 10 lat. Taki rezultat uznano za sukces i na jego podstawie sformuowano zaoenie, e skoro leki obniajce cholesterol zapobiegaj zawaowi serca, to dieta obniajca cholesterol, powinna dziaa tak samo. To na podstawie tych rezultatw, Basil Rifkind, kierownik badania LRC-CPPT, ogosi w magazynie Time w 1984 roku, e ustalono ponad wszelk wtpliwo i dieta oraz leki obniajce cholesterol zmniejszaj ryzyko wystpienia choroby wiecowej i zawau serca.

W 1984 magazyn Time promowa konieczno obniania cholesterolu na podstawie badania LRCCPPT, ktre de facto nie wykazao adnych korzyci zdrowotnych z tym zwizanych.

Jednak po latach Rifkind tumaczy, e nie sposb byo wykona badania potwierdzajcego ponad wszelk wtpliwo skuteczno diety niskotuszczowej z uwagi na wysokie koszty takiego przedsiwzicia. I dlatego www.nowadebata.pl
7

zwolennicy hipotezy tuszczowo-cholesterolowej musieli wykorzysta nawet takie mizerne rezultaty, jak te osignite w badaniu LRC-CPPT. wiat nie jest doskonay. Dane niepodwaalne s nieosigalne, dlatego trzeba robi, co mona na podstawie tego, co jest dostpne, wyzna Rifkind.

Nowy establishment medyczny

Taubes zwraca uwag na fakt, e hipoteza tuszczowocholesterolowa bya szczeglnie mocno wspierana przez nowe pokolenie badaczy laboratoryjnych, ktre w latach 70-tych zdominowao obszar bada naukowo medycznych. Naleeli do nich m.in. Fred Stare, Philip White, Jean Mayer, Albert Stunkard, George Bray, Theodore Van Itallie, Jules Hirsh. Po pierwsze, oprcz Stunkarda, ktry jako psychiatra zajmowa si leczeniem zaburze nawykw ywieniowych, badacze ci wcale nie specjalizowali si w tematyce wpywu ywienia na zdrowie. Po drugie, rzadko trudnili si oni rdo: http://www.edcrossfineart.com/kamwathi.html leczeniem ywych pacjentw, czciej natomiast zasiadali Niemal cay nowy establishment medyczno-badawczy uksztatowany w latach 1950-1970 w komisjach, ciaach doradczych ustalajcych normy, wywodzi si z uniwersytetw zlokalizowanych w pnocno-wschodniej czci USA (Harvard, przewodniczyli konferencjom, opiniowali projekty badawcze Yale, Columbia, Rockefeller, University of Pennsylvania). Wszyscy byli kolegami. pod ktem ich dofinansowania. Bya to grupa w duej czci zwizana z wpywowym i opiniotwrczym orodkiem medyczno-badawczym na Uniwersytecie Harvarda. To oni najmocniej zabiegali u wadz USA o poparcie nowej hipotezy o szkodliwoci tuszczw. Oni te najczciej dyskredytowali w mediach oponentw i nierzadko uywali w debacie argumentacji moralnej. Jean Mayer, na przykad, wygosi w 1965 roku na amach New York Times opini, e zalecanie diety niskowglowodanowej Amerykanom w rednim wieku jest w pewnym sensie rwnoznaczne z dokonywaniem masowej zbrodni. Nowy establishment skutecznie omieszy dorobek Roberta Atkinsa, chocia jego przedstawiciele, w przeciwiestwie do niego, nie mogli pochwali si sukcesami w leczeniu otyych pacjentw. Po prostu w ogle nie zajmowali si leczeniem. Taubes pokazuje, e szczeglnie wczesny okres forsowania hipotezy tuszczowo-cholesterolowej uwidoczni konflikt midzy rodowiskiem ekspertw-zwolennikw nowej hipotezy, a praktykujcymi lekarzami, ktrzy na co dzie mieli sprzeczne z propagowan teori dowiadczenia w leczeniu swoich pacjentw. Pniej opr lekarzy zmala, jako e w latach 70-tych hipotez tuszczowo-cholesterolow zaczto przedstawia w podrcznikach medycyny jako udowodniony fakt naukowy.

Konflikty interesw
Zwolennicy nowego paradygmatu czsto zarzucali swoim oponentom zwizki z przemysem misnym i mlecznym. Ale, jak pisze Taubes, sami nie byli wolni od podejrze o konflikt interesw. Od pocztku lat 1960 Wydzia ywienia Uniwersytetu Harvarda, z ktrym zwizani byli zawodowo Mayer, White i Stare, otrzymywa wsparcie finansowe od przemysu cukrowniczego i m.in. od General Foods Corporation, Coca Coli, Oscar Mayer, National Soft Drink Association. Taubes pokazuje, e sponsorowanie bada medycznych przez przemys spoywczy i farmakologiczny jest dzi faktem powszechnie znanym i akceptowanym. Sytuacja ta rodzi jednak pytania o faktyczny wpyw przemysu na debat naukow. Kiedy w roku 1998 i 2003 magazyn Science powici dwa wydania specjalne tematyce otyoci, za kadym razem autorem i redaktorem tekstw by James Hill z Uniwersytetu Stanu Colorado. Na amach tego czasopisma Hill konsekwentnie przekonywa czytelnikw, e przyczyn otyoci jest siedzcy tryb ycia i nadmierne spoycie kalorii, zalecajc ywienie niskotuszczowe. Ale Hill jest dobrze znanym propagatorem wglowodanw, a szczeglnie cukru. Napisa nawet specjalny artyku zalecajcy spoywanie cukru podczas odchudzania. Nie jest tajemnic, e honorarium za ten artyku otrzyma od Stowarzyszenia Producentw Cukru (The Sugar Association). www.nowadebata.pl

Na przestrzeni lat, pisze Taubes, James Hill przyzna si do wielu sytuacji konfliktu interesw, w ktrych si znalaz jako badacz. Otrzymywa wynagrodzenie za doradzanie takim firmom jak Coca-Cola, Kraft Foods i Mars (wytwrcy batonw Mars i Snickers oraz cukierkw M&M). Wszystkie te firmy ucierpiayby finansowo, gdyby upowszechnia si wiedza o tuczcej roli wglowodanw. Hill otrzyma take ponad 2 mln dolarw w formie podarunkw dla swojego laboratorium od firmy Procter & Gamble, producenta olestry - tuszczu bez tuszczu okrzyknitego marzeniem kadego dietetyka. Jak na ironi, pomimo tych zwizkw z biznesem, to wanie Hill otrzyma dofinansowanie od Narodowego Instytutu Zdrowia (NIH) na wykonanie bada porwnujcych diet Atkinsa z diet niskokaloryczn i niskotuszczow.

Ideologia i polityka zmiany

Do okolicznoci, ktre przesdziy o sukcesie hipotezy tuszczowo-cholesterolowej zalicza Gary Taubes fakt, i trafia ona na podatny grunt ideologiczno-polityczny, jaki wytworzy si w USA w zwizku tzw. rewolucj kulturaln koca lat 60tych. Na znaczeniu zyskay wtedy ruchy dziaajce na rzecz ograniczenia spoycia misa przez kraje bogatego Zachodu. Na Problem przeludnienia Ziemi i wpywu hodowli byda na gd w Trzecim wiecie spopularyzoway szczeglnie mocno dwie ksiki: The Population Bomb Paula Erlicha forum midzynarodowym stan wwczas problem godu w (1968) oraz Diet for a Small Planet Francisa Lappe (1971). Trzecim wiecie, a take kwestia przeludnienia Ziemi. Spoycie misa przestao by jedynie wyborem ywieniowym jednostki, ale uroso do rangi spoecznego problemu o charakterze etycznym. Przeciwnicy konsumpcji misa i produktw zwierzcych argumentowali, e w miejsce upraw paszy dla byda, Zachd powinien uprawia zboe, eby wyywi godujcy Trzeci wiat. Socjolog Warren Belasco w ksice Appetite for Change (1993) uj ten dylemat moralny w sposb nastpujcy: Decyzja konsumenta w sklepie misnym w miasteczku Gary, w stanie Indiana, wpywa na dostpno poywienia w Bombaju w Indiach. Niejako w odpowiedzi na problem godu i przeludnienia, John Mayer z Uniwersytetu Harvarda, jeden z czoowych propagatorw hipotezy tuszczowo-cholesterolowej, postulowa wprowadzenie uproszczonego modelu ywienia opartego na ograniczonej konsumpcji misa i zwikszonym spoyciu zb oraz innych pokarmw rolinnych.

Naukowe korzenie hipotezy wglowodanowej

Ksika Good Calories Bad Calories zadaje kam upowszechnianej dzisiaj opinii, e ywienie niskowglowodanowe to jaka niebezpieczna moda, nie majca uzasadnienia w nauce. Taubes obszernie dokumentuje ponad 150 letni histori tego kierunku bada. Z ksiki dowiadujemy si, e do lat 60-ych XX w. negatywny wpyw wglowodanw na zdrowie by ju dobrze rozpoznany w badaniach klinicznych i opisany w literaturze fachowej. Dla przykadu, opublikowany w 1951 roku podrcznik endokrynologii pt. Practice of Endocrynology, napisany przez siedmiu wybitnych lekarzy brytyjskich pod kierownictwem dr Raymonda Greena, zawiera zalecenia dietetyczne, ktre nie odbiegay zasadniczo od niskowglowodanowej diety Williama Bantinga z poowy XIX wieku. W znanej publikacji Human Nutrition and Dietetics autorstwa Stanleya Davidsona i Reginalda Passmore z roku 1963 mona byo przeczyta, e naley radykalnie ograniczy spoycie wglowodanw, poniewa ich nadmierne spoycie jest najbardziej powszechn przyczyn otyoci. Z kolei Dr Benjamin Spock w swojej ksice Baby and Child Care, ktra w latach 1946 -1998 doczekaa si 6 edycji i 50 mln sprzedanych egzemplarzy, uczy kolejne pokolenia modych matek, e skrobia w diecie (patki zboowe, chleb i ziemniaki) powoduje otyo. Taubes pokazuje, e grupa zwolennikw hipotezy wglowodanowej w XX wieku bya znaczca. Do bardziej znanych lekarzy i badaczy amerykaskich i brytyjskich po wojnie naleeli m.in. Denis Craddock, Robert Kemp, Alan Howard, Ian Maclean Beard, Alfred Pennigton, Robert Atkins, George Blackburn, Bruce Bistrian, George Thorpe, Herman Taller. Na szczegln uwag zasuguje dorobek wybitnego brytyjskiego fizjologa, Johna Yudkina, twrcy Wydziau Nauk ywieniowych na Uniwersytecie Londyskim, ktry od 1957 roku wykazywa www.nowadebata.pl
9

w kolejnych badaniach rol cukrw, szczeglnie tych wysokoprzetworzonych, w wywoywaniu choroby serca. Owocem jego prac bya wydana w 1972 roku ksika na temat cukru zatytuowana Pure, White and Deadly, ktra odbia si szerokim echem w rodowisku naukowym. Do lat 70-tych zagroenie dla zdrowia wynikajce z nadmiaru wglowodanw w diecie byo powszechnie znane nie tylko wrd lekarzy, ale take - a moe przede wszystkim - wrd zwykych ludzi. Dobrze uj to British Journal of Nutrition, ktry w 1963 roku pisa, e kada kobieta wie, e wglowodany tucz. Wraz z rozwojem bada, druga poowa XX wieku przyniosa szereg ksiek popularyzujcych w spoeczestwie amerykaskim model ywienia niskowglowodanowego/wysokotuszczowego, w tym: Eat fat loose fat (1958), Calories dont count (1961), The Doctors Quick Weight Loss Diet (1968), Dr. Atkins Diet Revolution (1972) The Complete Scarsdale Medical Diet (1978), The Zone (1995), Protein Power (1996), Sugar Buster! (1998), The South Beach Diet (2003).

Diety izolowanych kultur

Poza wieloma innymi rdami historycznymi Taubes przywouje te istotny, a pomijany dzi dorobek badawczy lekarza i antropologa z Uniwersytetu Harvarda, Vilhjalmura Stefannsona, oraz stomatologa i podrnika Westona A. Pricea. W okresie midzywojennym badali oni izolowane populacje, ktre przestrzegaj swoich tradycyjnych modeli ywieniowych, opartych czsto w 70-80% na tuszczu zwierzcym, a mimo to wolne s od chorb trapicych cywilizacj zachodni. Zaobserwowali oni, a obserwacja ta miaa kluczowe znaczenie, e zawsze, kiedy populacje te przyjmoway cywilizowany model ywienia, pojawiay si u nich tzw. choroby cywilizacyjne. Dorobek badawczy Westona A. Pricea zawiera jego magnum opus pt. Nutrition and Physical Degeneration wydane w 1939 roku.

John Yudkin wczy si do debaty na temat przyczyn chorb serca w 1957 r. Kiedy w 1971 r. przeszed na emerytur, jego hipoteza o szkodliwoci cukrw zostaa niemal cakowicie zepchnita na margines przez zwolennikw Keysa.

Weston A. Price (po lewej), Vilhjalmur Stefannson (po prawej)

Na podstawie bada yjcego w pnocnej Kanadzie plemienia Innuitw, wedug ktrych warzywa i owoce nie s ywnoci dla ludzi, Vilhjalmur Stefannson udowadnia, e dieta wycznie misna jest zdrowa i nie powoduje deficytw witamin czy aminokwasw, bo wszystko czego ludzki organizm potrzebuje jest w misie. Dla udowodnienia tej tezy Steffanson oraz jego wsppracownik, duski podrnik i lekarz Karsten Anderson, poddali si w 1928 roku eksperymentowi przeprowadzonemu pod cis kontrol znanych w USA antropologw, dietetykw i lekarzy. Przez rok obaj jedli wycznie miso (79% tuszcz, 19% biako, 2% wglowodany). Przed eksperymentem obaj zostali poddani odpowiednim badaniom, po to eby w badaniach cyklicznych mona byo ustali, czy spoywaj wglowodany. Mona to stwierdzi np. na podstawie braku cia ketonowych w moczu. Po roku, wbrew oczekiwaniom lekarzy, nie zauwaono pogorszenia stanu zdrowia. Nie wystpiy u nich adne niedobory witamin, a niektre wskaniki, Tradycyjna dieta Eskimosw zdominowana jest przez jak np. cinienie krwi u Andersona, spady (z 140/80 do 120/80). Cho wysokotuszczowe pokarmy zwierzce i populacje te wolne s od chorb cywilizacyjnych. szczupli, obaj dodatkowo nieznacznie schudli. W 1946 roku Stefannson wyda ksik o dietach wysokotuszczowych pt. Not by Bread Alone. Recenzujc t ksik New York Times napisa w 1946 roku: Rezultaty pracy Pana Stefannsona omieszaj technologw od tzw. zbilansowanej diety i mionikw owocw i warzyw. Stefansson pozostawa na wysokotuszczowej diecie Innuitw przez ponad 20 lat i zmar w wieku 83 lat.

www.nowadebata.pl

10

Co udao si osign?
W swojej ksice Taubes podkrela potrzeb rehabilitacji niesusznie zdemonizowanej hipotezy wglowodanowej, uzasadniajc swoje stanowisko na wielu paszczyznach. Przede wszystkim, obowizujcy paradygmat ponis porak. Wbrew oczekiwaniom, wraz z: upowszechnieniem si niskotuszczowego modelu ywienia, ograniczeniem w diecie pokarmw i tuszczw zwierzcych (nasyconych) na rzecz pokarmw rolinnych i tuszczw rolinnych (nienasyconych), zwikszeniem w diecie udziau ziaren i zb oraz wysokoprzetworzonych pokarmw wglowodanowych, wybucha w USA epidemia otyoci i tzw. chorb cywilizacyjnych. Liczba chorych na cukrzyc typu II w USA midzy rokiem 1980 a rokiem 2006 niemal potroia si rosnc z 5,6 mln do 16,8 mln. Poziom otyoci, stabilny przez lata 60-te i 70-te na poziomie ok. 1214% populacji USA, gwatownie wzrs we wczesnych latach 80-tych. Obecnie w USA ponad 2/3 populacji ma problem z otyoci lub nadwag. Midzy rokiem 1980 -2000 potroia si liczba otyych dzieci w wieku 11-19 lat. Szczeglnie niepokojcy jest, wedug badaczy, stay wzrost otyoci brzusznej u mczyzn, ktra przyczynia si do powstawania szeregu schorze okrelanych mianem syndromu metabolicznego, w tym choroby serca, wysokiego cinienia krwi i cukrzycy. Dlatego mona uzna, e cokolwiek sprawia, e tyjemy , to samo sprawia, e chorujemy.
rdo: http://www.sagestossel.com/?p&paged=12 Ju w 1997 roku Roland Weinsier z Uniwersytetu Oficjalna piramida ywieniowa i jej skutki - rysunek satyryczny autorstwa Sage Stossel Stanu Alabama zauway przepa midzy intencjami, a skutkami wdroenia na szerok skal nowego paradygmatu: Wysiki na rzecz promocji produktw niskokalorycznych i niskotuszczowych okazay si nadzwyczaj skuteczne, ale ograniczenie spoycia tuszczu nie zapobiegy wzrostowi poziomu otyoci w populacji. William Harlan, z Narodowego Instytutu Zdrowia (NIH) w 1998 opisa natomiast sytuacj nastpujco: Wbrew oczekiwaniom obserwujemy wzrost wagi, coraz wiksze porcje posikw, jemy coraz wicej (...). ywno ubosza w tuszcz staa si bogatsza w wglowodany i ludzie zaczli wicej je

O tym, co udao si osign, informuje nas dzisiaj wiatowa Organizacja Zdrowia (WHO). Eksperci tej organizacji ostrzegaj, e obecne pokolenie dzieci moe by pierwszym od dugiego czasu, w przypadku ktrego przecitna dugo ycia bdzie krtsza ni ich rodzicw. Odpowiedzialne za to maj by schorzenia niezakane takie jak cukrzyca, niektre rodzaje raka czy nadcinienie, ktre coraz czciej dotykaj osoby mode, a nawet dzieci. To nie powinno dziwi skoro 43 mln dzieci w wieku przedszkolnym cierpi na nadwag lub otyo. Powszechnie dzi wiadomo, e dzieci matek chorych na cukrzyc, rodz si wiksze i cisze. I bynajmniej nie jest to objawem zdrowia. Co zostao dzi z obietnic lepszego zdrowia jakie skadali publicznie zwolennicy hipotezy tuszczowo-cholesterolowej? Czy kto pamita dzi jeszcze deklaracje takie jak ta zoona przez Anthonego Gotto, przewodniczcego American Heart Association, ktry jeszcze w marcu 1984 roku, zapewnia na amach magazynu Time, e jeli wszyscy zastosuj si do programu obniania cholesterolu, pokonamy arterioskleroz do roku 2000?

Epidemia bezruchu?
Jak pokazuje Taubes, epidemii otyoci i chorb cywilizacyjnych towarzyszy upowszechnienie si kultury fitness i aktywnych form spdzania wolnego czasu. Mao kto dzi pamita, e w latach 60-tych XX wieku roczny obrt caego amerykaskiego przemysu fitness nie przekracza 200 mln dolarw. W 2005 roku przemys ten generowa obrt na poziomie 16 mld dolarw. W 1987 roku sprzedano w USA sprzt sportowy www.nowadebata.pl
11

za ogln kwot 21,9 mld dolarw. W 2004 roku ta kwota wyniosa ju 52 mld dolarw. Gwatowne upowszechnienie si aktywnoci fizycznej w latach 70-tych odnotoway czoowe media w USA. W 1977 New York Times opisywa eksplozj kultury fitness i analizowa ewolucj wiadomoci spoecznej. Przebiegaa ona od pogldu popularnego w latach 60-tych, e intensywne wiczenia fizyczne nie s dla Ciebie dobre do pogldu, e intensywne wiczenia fizyczne s dla Ciebie dobre, spopularyzowanego w latach 70-tych. W roku 1980 Washington Post donosi, e nowa rewolucja fitness ogarna rdo: http://www.torontofatlossblog.com/markham-gymsecret/ 100 mln Amerykanw. W komentarzu gazeta zauwaaa, e dekad wczeniej Wbrew obiegowym opiniom, moda na nazwano by ich pogardliwie wirami. Upowszechnienie si aktywnoci fizycznej aktywno fizyczn stale si upowszechnia. nazwa Washington Post kluczowym fenomenem socjologicznym drugiej poowy XX Szczeglnie ludziom otyym wmwiono bdne przekonanie, e fitness jest wieku. Robert Levy, dyrektor National Heart, Lung and Blood Institute okreli now niezbdnym warunkiem utraty wagi, co czsto frustracj i poczucie kultur prozdrowotn jako mani wiczenia w czasie wolnym. To wszystko podaje w wywouje u nichwasnego lenistwa. winy z powodu wtpliwo rozpowszechniony obecnie pogld, e wspczeni Amerykanie, korzystajc z dobrodziejstw postpu cywilizacyjnego, ruszaj si mniej ni dawniej i dlatego tyj. Gdybymy zaakceptowali t opini, musielibymy uzna, e miliony ludzi wydaj pienidze na sprzt sportowy i karnety na fitness, ale z nich nie korzystaj.

Od myliwego do rolnika
Kolejnym powodem, dla ktrego Taubes postuluje powrt do hipotezy wglowodanowej, jest fakt, e zmiana w modelu ywienia midzy paleolitem a neolitem bya przejciem od diet o niskiej zawartoci wglowodanw (dieta owczo-zbieracza) do diet o wysokiej zawartoci wglowodanw, gwnie na skutek upowszechnienia si rolnictwa (dieta rolnicza). I to wanie wpyw tej zmiany na organizm naley bada, argumentuje Taubes. Obowizujcy paradygmat jest absurdalny, poniewa obwinia stare czynniki, czyli ywno, ktr czowiek jad od zawsze, za wywoanie nowych zjawisk, czyli tzw. chorb cywilizacyjnych. Rolnictwo przynioso bezprecedensowe upowszechnienie si zboa i skrobi; dodatkowo rozwj technologii w ostatnich kilkuset latach umoliwi coraz doskonalsze rdo: http://www.crossfitbloomingtonnormal.com/category/nutrition/ przetwarzanie wglowodanw. Innym kluczowym owczo-zbieraczy model ywienia stosowany by przez ludzi przez cay okres paleolitu (ok. 2 mln lat), czyli przez 99% okresu ewolucji gatunku ludzkiego. Chocia nie ma zgody wrd badaczy czynnikiem zmiany jest gwatowny wzrost konsumpcji co do proporcji skadnikw (tuszczw, wglowodanw, biaek) w diecie czowieka paleolitu, to na pewno nie spoywa on wtedy produktw zboowych, nabiau, sodkich napojw gazowanych, olefruktozy na skutek zwikszonego spoycia cukru jw rolinnych i batonw Snickers, ktre stanowi ok. 60 % jadospisu wspczesnego czowieka. stoowego (w poowie fruktoza) i wysokofruktozowego syropu kukurydzianego (high fructose corn syrup), masowo stosowanego do sodzenia tzw. bezcukrowych napojw i sokw. Skal tego zjawiska najlepiej ilustruje fakt, e w poowie XVIII w. spoycie fruktozy wynosio ok. 9 kg rocznie na osob a obecnie kady Amerykanin spoywa rednio ok 70 kg fruktozy w cigu roku. Co ciekawe, Stowarzyszenie Przetwrcw Kukurydzy (Corn Refiners Association), produkujcych wysokofruktozowy syrop kukurydziany, lobbuje obecnie na rzecz zmiany jego nazwy na syrop kukurydziany po to, aby poprawi jego wizerunek wrd klientw zaniepokojonych jego negatywnym wpywem na zdrowie.

Zmiana paradygmatu: teoria hormonalna

Kluczowym argumentem Taubesa za rehabilitacj hipotezy wglowodanowej s osignicia endokrynologii, ktra pogbia wiedz na temat roli i funkcji hormonw w organizmie czowieka. W kontekcie bada nad otyoci kluczowe znaczenie ma rozpoznanie roli insuliny. Stao si to moliwe za spraw Rosalyn Sussman i Yalow Salomon Berson, ktrzy w 1959 roku opracowali metod pomiaru insuliny oraz innych hormonw in www.nowadebata.pl
12

vivo (we krwi). Ju w 1965 roku oboje zauwayli, e insulina jest najwaniejszym regulatorem metabolizmu tuszczw, dodajc, e uwolnienie kwasw tuszczowych z komrek wymaga jedynie negatywnego bodca w postaci deficytu insuliny. Stanowisko takie byo powszechnie akceptowane przez amerykaski establishment naukowo-medyczny w latach 70-tych. Jeszcze 1974 roku American Medical Association instruowao lekarzy, e tuszcz jest uwalniany z tkanki tuszczowej wtedy, kiedy zmniejsza si wydzielanie insuliny. Dzi endokrynolodzy i biochemicy wiedz, e kiedy poziom insuliny jest chronicznie podwyszony, dochodzi do magazynowania kwasw tuszczowych w tkance tuszczowej. Kiedy natomiast poziom insuliny opada, kwasy tuszczowe uwalniane s do krwi z tkanki tuszczowej, ktra w rezultacie ulega redukcji. Jak pokazuje Taubes, wiedza ta ma fundamentalne znaczenie w kontekcie odywiania. Insulina jest bowiem uwalniania do krwi w reakcji na wglowodany w diecie, a nie w reakcji na tuszcze. W 2005 roku George Cahill z Harvard Medical School opisa ten zasadniczy mechanizm nastpujco: wglowodany oddziauj na insulin, ktra oddziauje na tkank tuszczow.

Wykluczajce si teorie
Taubes pokazuje, e metaboliczno - hormonalne wyjanienie przyczyn otyoci, cho znane ju w latach 60tych zeszego stulecia, okazao si nie do pogodzenia z umacniajc si w tym czasie hipotez tuszczowocholesterolow. Obie hipotezy nawzajem si wykluczay. Racj mg mie albo Yudkin, albo Keys. Zwolennicy nowego paradygmatu promowali ywienie wysokowglowodanowe/niskotuszczowe, jako zdrowe dla serca, a za otyo obwiniali tuszcze, ktre dostarczaj wicej energii ni wglowodany. T ostatni konstrukcj wywiedli z fizycznego prawa zachowania energii i teoria ta znana jest dzisiaj jako hipoteza bilansu kalorycznego. Zgodnie z ni, kiedy spoywamy wicej kalorii ni spalamy, wystpuje dodatni bilans energetyczny i ten nadmiar niezuytej energii magazynowany jest w postaci tkanki tuszczowej. Innymi sowy, tyjemy z obarstwa i lenistwa i nie ma przy tym znaczenia rdo pochodzenia energii, bo w ujciu energetycznym kaloria to kaloria. W konsekwencji, aby spowodowa utrat tkanki tuszczowej, naley wytworzy deficyt kaloryczny poprzez ograniczenie kalorii w diecie i/lub zwikszon aktywnoci fizyczn. Wspczenie, w kontekcie epidemii otyoci, przytacza si okolicznoci dodatkowe, takie jak toksyczno rodowiska, zamono oraz dostpno poywienia. Ale hipotezy te nigdy w zasadzie nie wyszy poza sfer spekulacji.

Pytania bez odpowiedzi

Jednak w wietle obowizujcej teorii nie sposb wytumaczy wielu obserwacji. Dlaczego, na przykad, otyo wystpuje razem z niedoywieniem w obrbie tych samych biednych populacji (np. otye matki i ich wychudzone dzieci)? Dlaczego otyo najczciej stabilizuje si sama na jakim poziomie bez wzgldu na zmiany dietetyczne? Dlaczego otyo wystpuje rzadziej w bogatych grupach spoecznych, a czciej pord biednych, ktrzy na co dzie ciko pracuj fizycznie? Ju w latach 60-tych uznano bied za czynnik ryzyka przy wystpowaniu otyoci. Bilansem kalorycznym nie mona wyjani innego umiejscowienia tkanki tuszczowej u kobiet i mczyzn - otyoci mskiej i kobiecej. Ten mechanizm reguluj hormony pciowe. W jaki sposb mona spoyciem kalorii, bez odwoania si do uwarunkowa hormonalno-genetycznych, wyjani niemal identyczn dystrybucj tkanki tuszczowej u blinit? Jak liczb spoywanych kalorii wytumaczy rnice w rozmieszczeniu tkanki tuszczowej u ludzi? Jak wyjani bilansem kalorycznym takie zjawisko jak lipodystrofia, przy ktrym wystpuje gwatowny zanik tkanki tuszczowej w jednej czci ciaa (np. powyej pasa) i jej rwnie gwatowny przyrost w innej czci (np. poniej pasa)? Jak kalorycznego spoyciem kalorii lub lenistwem wyjani lipodystrofi poinsulinow lub t Teoria bilansu lat identyczniekae nam uwierzy, e na tak przestrzeni wielu otyli bliniacy spoywali wywoan terapi antyretrowirusow u pacjentw z wirusem HIV? sam liczb kalorii i tak sam liczb kalorii wydatkowali. Czy to
jest w ogle moliwe?

www.nowadebata.pl

13

Co ciekawe, zauwaa Taubes, przy spoyciu rednio 2700 kalorii dziennie, utrzymanie staej wagi ciaa (+/- 5 kg) na przestrzeni 10 lat wymagaoby dokadnoci ok. 0,4 % tj. 11 kalorii dziennie. Nawet jeli ludzie jakim cudem mogliby liczy kalorie z tak dokadnoci, to naleaoby wyjani, w jaki sposb robi to zwierzta? Otyo u zwierzt w naturze nie wystpuje pomimo tego, e nie s one w stanie wiadomie monitorowa liczby spoywanych kalorii ani ocenia tego, czy znajduj si w dodatnim czy ujemnym bilansie energetycznym. Jednak w jaki nieznany nam sposb organizm zwierzcia utrzymuje sta mas ciaa. Ju w 1936 roku Eugene Dubois zauwaa w ksice Basal Metabolism and Health and Disease, e nie ma dziwniejszego zjawiska ni utrzymywanie si staej wagi ciaa w warunkach stale zmieniajcej si aktywnoci organizmu i niestaoci w odywianiu.

Co mwi pierwsza zasada termodynamiki ?

Taubes omawia wiele problemw zwizanych z teori bilansu kalorycznego. Jednak zasadnicze znaczenie ma obserwacja, e teoria ta bazuje na bdnej interpretacji prawa zachowania energii i pierwszej zasady termodynamiki. Zgodnie z prawami fizyki energia w ukadzie izolowanym nie moe by ani utworzona, ani zniszczona, moe jedynie zmieni form. W wietle teorii U = kalorie spoyte - kalorie zuyte bilansu kalorycznego, zmiana masy ciaa musi wynika z rnicy midzy kaloriami spoywanymi i wydatkowanymi, wic zawsze bdzie skutkiem dodatniego lub ujemnego bilansu kalorycznego. Autor Good Calories, Bad Calories tumaczy, e rwnanie opisujce pierwsz zasad termodynamiki wcale nie wskazuje kierunku przyczynowo-skutkowego. Mwi ono jedynie o tym, e zawsze kiedy nastpuje przybr masy ciaa (czyli zwikszenie energii magazynowanej w postaci tkanki tuszczowej), wystpuje rwnie dodatni bilans energetyczny. Nie oznacza to jednak, e przybr masy ciaa jest spowodowany dodatnim bilansem kalorycznym. Taki pogld jest nadinterpretacj, uwaa Taubes. Wedug niego, bez pogwacenia prawa fizyki mona przyj, e zwikszenie lub zmniejszenie zmagazynowanej energii, czyli lewa strona rwnania, peni rol przyczyny, a nie skutku. Innymi sowy, przybr masy ciaa moe by spowodowany czynnikami metaboliczno-hormonalnymi, a dopiero w jego rezultacie wystpuje dodatni bilans energetyczny, ktrego skutkiem jest wzmoony apetyt i/lub zmniejszona aktywno fizyczna. Taubes pokazuje, e badania naukowe i obserwacje nie potwierdzaj obowizujcej interpretacji pierwszej zasady termodynamiki. Zdaniem autora wyjanienie przyczyn otyoci dodatnim bilansem kalorycznym, spowodowanym przejadaniem si, jest zwyk tautologi i nic w rzeczywistoci nie objania. Podobny wniosek sformuowa ju w 1956 roku Jean Mayer, ktry notabene w latach pniejszych sta si gorcym propagatorem hipotezy tuszczowo-cholesterolowej. Zauway on, i zbyt wiele osb uwaa, e przyczyny otyoci mona wytumaczy przejadaniem si. Wyjanienie takie jest tylko innym sformuowaniem tego samego problemu (...).Wytumaczenie otyoci przejadaniem si jest rwnie odkrywcze, co wytumaczenie alkoholizmu nadmiernym piciem. Podobnie, pisze Taubes, mona by powiedzie, e syndrom chronicznego zmczenia spowodowany jest nadmiern ospaoci i/lub deficytem energii. Takie twierdzenia s niewtpliwie prawdziwe, ale bez znaczenia dla wyjanienia zjawiska. Nie dotykaj istoty problemu: dlaczego nasi dziadkowie jedli mniej bez uczucia godu, a my dzisiaj musimy je coraz wicej, eby zaspokoi rosncy apetyt? Co ciekawe, zauwaa Taubes, terminy takie jak przejadanie si lub niedostateczna aktywno fizyczna s niejasne. Znajduj zastosowanie tylko wobec osb otyych. Jak zauway William Bennet, amerykaski badacz i byy redaktor naczelny Harvard Medical School Health Letter, jeli dane zachowanie ywieniowe nie skutkuje otyoci, nie moe by zakwalifikowane jako przejadanie si. Osoba otya z definicji musiaa si przejada bo przytya. Osoba szczupa natomiast na mocy tej samej definicji nigdy si nie przejada, bez wzgldu na to, ile kalorii spoywa. Kiedy szczupy czowiek duo je, nawet wicej ni osoba otya, mwi si po prostu, e ma zdrowy apetyt i tyle. www.nowadebata.pl
14

Kompensacja, czyli dlaczego od sportu si nie chudnie

Taubes pokazuje, e teoria bilansu kalorycznego nie bierze pod uwag mechanizmu kompensacji, ktry dziaa w organizmie czowieka. Sprawia on, e energia dostarczana i wydatkowana s od siebie zalene, a waga czowieka jest regulowana homeostatycznie. Oznacza to, e spoywanie wikszej iloci energii zwikszy jej wydatkowanie i vice versa. Natomiast, w wietle obowizujcej teorii energia dostarczana i zuywana s od siebie niezalene i dlatego zwikszone spoycie kalorii mona rwnoway jedynie wzmoon aktywnoci fizyczn. W roku 2007 na amach pisma Scientific American badacze dokonali nastpujcej obserwacji: Zwierz, ktremu ograniczymy dostpne kalorie w poywieniu, ograniczy wydatkowanie energii poprzez zmniejszon aktywno fizyczn i zwolniony metabolizm w komrkach, ograniczajc w ten sposb do minimum spadek wagi ciaa. Bdzie miao wikszy apetyt i bdzie jado wicej, dopki nie odzyska wagi wyjciowej. Oznacza to, mwi Taubes, e zwikszenie wydatkowania energii (np. zwikszona aktywno fizyczna) skutkuje zwikszonym apetytem. Ograniczenie kalorii w diecie powoduje spowolnienie metabolizmu i/lub obnienie aktywnoci fizycznej. Powstawanie otyoci skutkuje natomiast wzrostem energii w masie tuszczowej i jej spadkiem w komrkach, ktre maj mniej kalorii do wykorzystania. Dzieje si tak, poniewa chronicznie podwyszony poziom insuliny wywouje z czasem insulinoodporno. W stanie tym, insulina nie dostarcza komrkom wystarczajcej iloci energii. W zamian za to, hormon ten magazynuje energi (czyli spoywane kalorie) w formie tkanki tuszczowej. Dlatego przyrostowi masy tuszczowej towarzyszy stan godu na poziomie komrkowym. I ten deficyt energii w komrkach powoduje wzmoony apetyt i/lub obnion aktywno jako mechanizm kompensacyjny dla zachowania rwnowagi w systemie. Wida z tego, e obowizujcy paradygmat myli skutek z przyczyn. Wiadomo, e ludzie szczupli s bardziej aktywni ni ludzie otyli, bo wydatkuj wicej energii na kilogram ciaa. Dziej si tak dlatego, e wicej energii ze spoywanych kalorii jest dostpnych dla komrek i tkanek u osoby szczupej ni u otyej. Szczupy czowiek zaczyna biega w maratonie, poniewa ma do dyspozycji wicej energii ni osoba otya. Mniejsza ilo energii zamienia si u niego w tkank tuszczow i dlatego jest szczupy. Z kolei osoba otya, nawet gdyby moga zmusi si do biegania w maratonie, nie schudnie od tego, poniewa jej organizm po pewnym czasie dostosuje si do zwikszonego wydatkowania energii, tak jak dostosowuje si do ograniczenia kalorii w diecie. Bdzie to spowodowane przez mechanizm kompensacji. Co ciekawe, nawet zwolennicy teorii bilansu energetycznego przyznaj, e brak jest dowodw na to, i aktywno fizyczna nie jest w rzeczywistoci skuteczn metod na utrat wagi. W Zaleceniach Aktywnoci Fizycznej z 2007 roku, opracowanymi przez American Heart Association, czytamy Rozsdnym jest zaoenie, e osoba z wysokim dziennym wydatkiem energetycznym bdzie mniej naraona na wzrost wagi z biegiem czasu ni osoba z niskim dziennym wydatkiem energetycznym. Jak dotd jednak dane, ktre mamy na potwierdzenie tej hipotezy, nie s w peni przekonujce. Nie s przekonujce poniewa zwikszona aktywno fizyczna zwiksza apetyt. Ju w 1940 roku Hugo Rony, badacz z uniwersytetu Northwestern, pisa w ksice Obesity and Leaness, e intensywne wiczenia fizyczne powoduj natychmiastowe zapotrzebowanie na obfity posiek. Wysokie lub niskie wydatkowanie energii skutkuje duym lub maym apetytem. Dlatego mczyni, ktrzy pracuj fizycznie, jedz wicej ni mczyni, ktrzy pracuj w biurze. Nie ma wtpliwoci, pisze Taubes, e aktywno sportowa poprawia zdrowie fizyczne i psychiczne. Zostaa jednak bdnie zinterpretowana i rozpowszechniona jako warunek utraty wagi w ramach teorii bilansu kalorycznego.

Wyjanione zagadki
Taubes pokazuje, e hipoteza wglowodanowa, oparta na teorii hormonalnej, lepiej wyjania mechanizm powstawania otyoci i pozwala zrozumie wiele zjawisk, ktre jawi si jako paradoksy w wietle obowizujcej teorii bilansu kalorycznego. Na przykad dzi ju wiemy, e insulina to jedyny hormon odpowiedzialny za akumulacj tkanki tuszczowej (fat accumulation hormone). To dlatego przed drug wojn wiatow insulin leczono anoreksj. Rwnie dlatego diabetycy leczeni insulin przybieraj na wadze. www.nowadebata.pl
15

Stanowi to dylemat terapeutyczny w leczeniu cukrzycy typu II: podawanie insuliny w celu kontrolowania poziomu cukru skutkuje czsto otyoci, ktra z kolei prowadzi do choroby serca i innych problemw zdrowotnych. Do lat 60-tych insulin stosowano w leczeniu ostrej depresji i schizofrenii w ramach terapii, zwanej szokiem insulinowym. Metod t leczony by chory na schizofreni John Nash, wybitny matematyk Uniwersytetu Princeton, ktrego histori ycia spopularyzowa film Pikny Umys (2001). Jego biografka, Sylvia Nasar, odnotowaa, e podczas kuracji insulinowej wszyscy pacjenci przybierali na wadze. Dobrze znane s dzi lipogeniczne waciwoci insuliny, ktre powoduj przyrost masy tuszczowej bez wzgldu na odywianie. Wiemy dzi, e insulina wzmaga apetyt poprzez gwatowne obnienie poziomu glukozy we krwi. Wiemy te, e hormon ten blokuje uczucie sytoci i moe podtrzymywa wzmoone aknienie nawet w trakcie jedzenia. Badania Ethana Simsa z Uniwersytetu w Vermont pokazay, e na diecie wysokowglowodanowej o zawarto nawet 10 tys. kalorii dziennie, badani odczuwali wieczorny gd. Oddziaywaniem wglowodanw na insulin mona wyjani, dlaczego ludzie zaczli wicej je i dlaczego bary fast-food stale powikszaj porcje. Rosnce spoycie wysokowglowodanowej ywnoci, zalecanej jako zdrowa, spowodowao, e apetyt bardziej ni kiedykolwiek ronie w miar jedzenia. Co wicej, insulina przygotowuje czowieka na posiek zwikszajc apetyt w reakcji na bodce zapachowe lub wzrokowe. To tumaczy, dlaczego robimy si godni od patrzenia. Warto zastanowi si nad tym, dlaczego moemy opycha si popcornem w kinie zjadajc jednorazowo prawie 1000 kalorii, a nie moglibymy zje tyle samo kalorii np. z tustego sera. Przejadanie si tustym pokarmem jest w naturalnych okolicznociach fizjologicznie niemoliwe, bo tuszcz nie dziaa na insulin i daje poczucie sytoci. Znajc dziaanie insuliny wiemy, e ludzie na dietach niskokalorycznych i niskotuszczowych stale odczuwaj gd i musz dojada co 2-3 godziny. To, co stao si oficjalnym zaleceniem prozdrowotnym, maskuje fizjologiczn rzeczywisto, w ktrej organizm reaguje zwikszonym aknieniem po kadym wysokowglowodanowym i niskotuszczowym posiku. Dlatego te, pokazuje Taubes, diety niskotuszczowe i niskokaloryczne nie mog by skuteczne w trwaym kontrolowaniu wagi ciaa - nie mona przecie caymi latami walczy z uczuciem godu. Wspczesna endokrynologia tumaczy, dlaczego jedzc wglowodany jestemy po prostu bardziej godni ni jedzc tuszcze, a powd tego jest gwnie fizjologiczny, nie za psychologiczny (obarstwo). To dlatego badacze - zwolennicy hipotezy wglowodanowej obserwowali u pacjentw na wysokowglowodanowych niskokalorycznych dietach szereg problemw zdrowotnych. Wystpoway u nich objawy fizjologiczne (wypadanie wosw, anemia, sabe paznokcie, obniona temperatura ciaa, niski puls serca, osabienie libido, uczucie zimna) oraz psychiczne (np. obsesje na tle jedzenia, sny o jedzeniu, niemono koncentracji na innych zagadnieniach ni jedzenie, depresja). Pocztkowo diety o zawartoci ok. 1500 kalorii dziennie okrelano jako pgodowe, potem zrezygnowano z tej nazwy na rzecz nazwy niskokaloryczne, bo kto chciaby y na diecie pgodowej. Z kolei na dietach niskowglowodanowych z du zawartoci biaka, a jeszcze wiksz tuszczw, otyli pacjenci czsto trac na wadze bez wzgldu na liczb spoywanych kalorii. Wraz ze spadkiem wagi poprawia si zwykle stan zdrowia.

Teoria lipofilii
Hormonalne wyjanienie przyczyn otyoci, jak przyznaje Taubes, nie jest nowym odkryciem. W dwudziestoleciu midzywojennym podobn hipotez, znan jako teori lipofilii, rozwinli badacze niemieccy oraz austriaccy - prof. Gustav von Bergman i prof. Julius Bauer. Zwracali oni uwag na to, e www.nowadebata.pl
rdo: http://www.interestingfacts.org/facts-images/tallest-man.jpg, http://cheeju.files.wordpress.com/2007/08/fattest-man3.jpg

Obaj mczyni na zdjciu ilustruj przypadek nadmiernego wzrostu, obaj pozostawali w dodatnim bilansie energetycznym. Jednak wspczesna medycyna zdiagnozuje nadmierny wzrost w gr jako dysfunkcj przysadki mzgowej, podczas gdy wzrost wszerz zrzuci na karb obarstwa i lenistwa, zaleci siowni oraz niskokaloryczn diet. Skd takie rozrnienie? Oba przypadki mona przecie wyjani na gruncie teorii hormonalnej. 16

dodatni bilans kaloryczny jest skutkiem, a nie przyczyn wzrostu, ktry regulowany jest przez czynniki biologiczne. Chocia nie mogli oni zna jeszcze wtedy funkcji insuliny, uzasadniali otyo czynnikami biologicznymi (dziaanie ukadu nerwowego, hormonw, enzymw), a nie teori bilansu kalorycznego. Na podstawie obserwacji klinicznych w caoci odrzucali t teori jako nienaukow. W uzasadnieniu posugiwali si przykadem rosncego dziecka. U dziecka, ktre ronie, bez wtpienia bilans energetyczny jest dodatni, co objawia si wzmoonym apetytem. Ale dziecko je, poniewa ronie, a nie ronie, poniewa je. A ronie, poniewa wydziela hormon wzrostu. Czy dziecko nie uronie, jeli bdzie uprawiao sport i - wydatkujc w ten sposb energi - wytworzy negatywny bilans kaloryczny? Niemieccy naukowcy badali czynniki, ktre reguluj powstawanie i rozmieszczenie tkanki tuszczowej. Koncentrowali si na rozpoznaniu przyczyn, dla ktrych jedna tkanka jest bardziej lipofiliczna, czyli gromadzi wicej tkanki tuszczowej, ni inna. Innymi sowy, pytali dlaczego ludzie tyj, tam gdzie tyj. W 1929 roku prof. Bauer pisa tak: Niczym zoliwy guz albo pd () tkanka lipofiliczna wychwytuje substancj odywcze nawet w stanie niedoywienia. Kalorie nie mog odgrywa roli przyczynowej w przypadku, kiedy wzrost tkanki nastpuje nawet w stanie niedoywienia. Podobnych wnioskw dostarcza obserwacja niektrych modeli zwierzcych. Na przykad szczury Zuckera utyj nawet na pgodowej diecie. Przy braku poywienia, umr z godu, ale pozostan otye. Czsto przytaczanym przykadem miejscowej lipofilii jest przypadek dwudziestodwuletniej kobiety z pocztku XX w., ktra poparzya sobie do. Lekarze przeszczepili jej skr z brzucha i kiedy kobieta po latach przytya, tkanka tuszczowa nagromadzia si rwnie na przeszczepionej z brzucha skrze doni. Jednak normalnie nigdy nie tyjemy na doniach, na czole, na stopach . Dlaczego? Tego nie mona wyjani za pomoc teorii bilansu kalorycznego. Do roku 1940 teoria lipofilii zostaa ju niemal w peni zaakceptowana w caej Europie. Jednak wybuch wojny i klska Niemiec pogrzebaa take i dorobek niemieckich i austriackich badaczy. Po wojnie centrum naukowe wiata przenioso si z Europy do USA i nie byo w dobrym tonie wraca po roku 1945 do przedwojennej nauki niemieckiej. W taki sposb ideologia i polityka po raz kolejny zmienia kierunek bada naukowych. Taubes jednake proponuje, eby ponownie zakwalifikowa otyo jako zaburzenie polegajce na nadmiernym magazynowaniu tuszczu w tkankach, a nie rezultat dodatniego bilansu energetycznego, ktry w rzeczywistoci jest skutkiem, a nie przyczyn. A co reguluje akumulacj tkanki tuszczowej? W kontekcie ywieniowym wglowodany, ktre oddziauj na insulin, odpowiada Taubes.

Insulina i wglowodany: inne tropy

Obok kwestii zwizanych z otyoci Taubes dokumentuje te na amach Good Calories, Bad Calories szereg tropw badawczych wicych wglowodany oraz insulin z rnymi chorobami. Dzisiaj wiemy, na przykad, e cukrzyca typu II nie jest spowodowana niedoborem insuliny, jak kiedy sdzono, ale jej nadmiarem i powsta w jego rezultacie odpornoci na insulin. Z tego powodu leczenie insulinoodpornoci poprzez podawanie insuliny, jak to dzisiaj praktykuje medycyna, prowadzi do powstania bdnego koa. Podajc insulin osobie, ktra cierpi na insulinoodporno, dodatkowo zwikszamy odporno na insulin, co prowadzi do jeszcze wikszej otyoci, co dodatkowo zwiksza zapotrzebowanie na insulin, co prowadzi do jeszcze wikszej insulinoodpornoci oraz otyoci itd. Coraz wyraniejsze staj si zwizki midzy fruktoz a wystpowaniem nadcinienia (fructose induced hypertension). Zauwaono rwnie, e insulina odgrywa istotn rol w procesie starzenia si komrek. Szczeglnie interesujce wydaj si lady czce insulin z chorob nowotworow. Ju w latach 60-tych zauwaono, e insulina wzmaga rozrost i namnaanie si zarwno tkanek zdrowych jak i zoliwych. Howard Temin, ktry otrzyma Nagrod Nobla za badania nad rakiem, zaobserwowa, e uzoliwione komrki nowotworowe w warunkach laboratoryjnych nie namnaay do momentu dodania insuliny do serum, w ktrym byy hodowane. Inne badania pokazay wpyw insuliny na rozrost nowotworowych komrek nadnerczy i wtroby. W 1976 roku zesp pod kierownictwem Kenta Osborne z Narodowego Instytutu Raka wykaza, e jeden szczep szczeglnie zoliwych komrek rakowych piersi jest wyjtkowo wraliwy na insulin. Do koca lat 80-tych badacze ustalili, e komrki nowotworowe piersi maj wicej www.nowadebata.pl
17

receptorw insuliny ni komrki zdrowe. Im wicej takich receptorw, tym wiksza wraliwo na insulin. Jak sugeruj badania prowadzone przez Dereka LeRoitha, z Narodowego Instytutu Cukrzycy, Chorb Nerek i Ukadu Trawiennego, dziki dodatkowym receptorom komrki rakowe otrzymuj wicej insuliny, ktra wprowadza do komrki wicej glukozy. Glukoza jest z kolei paliwem do rozrostu i namnaania si komrek. Jeszcze inne eksperymenty wykazay, e insulina oddziauje na estrogen, przez co moe przyczynia si do wywoywania raka piersi u kobiet. Wszystkie te tropy wydaj si nie do pogodzenia z paradygmatem tuszczowo-cholesterolowym, ktry poprzez propagowan piramid ywieniow zaleca wanie diety bogate w wglowodany, ktrych nadmiar wpywa na zwikszony poziom insuliny we krwi.

Ile nauki w nauce?

Gwny wniosek jaki pynie z lektury ksiki Good Calories Bad Calories jest taki, e obowizujcego paradygmatu tuszczowo-cholesterolowego nie da si obroni na gruncie naukowym. Niemniej jednak zosta on zaakceptowany i rozpowszechniony ponad 30 lat temu przez aparat naukowo-medyczno-pastwowy i przyj form konkretnych procedur oraz zalece medyczno-dietetycznych. Tym samym dotyka dzisiaj kadego, kto udaje si do lekarza po porad zdrowotn lub dietetyczn, a take wszystkich szukajcych informacji o zdrowiu w mediach popularnych. Z tego powodu szczeglnej wagi nabiera wiedza, ktrej dostarcza czytelnikowi ksika Good Bad, Bad Calories nie tylko o samym paradygmacie tuszczowocholesterolowym, ale take o kondycji wspczesnej nauki i mechanizmach ni rzdzcych. Taubes uwiadamia czytelnikowi, e upowszechnienie si hipotezy tuszczowo-cholesterolowej nastpio nie tyle wskutek ustale naukowych, ile wbrew nim. Geneza tego paradygmatu jest przykadem odwrcenia tradycyjnej metodologii w nauce: najpierw sformuowano hipotez, ktr nastpnie nie popart dowodami rozpowszechniono jako fakt naukowy, a dopiero potem nauka miaa nadgoni. Stao si to moliwe dlatego, e znaczenie tzw. prawdy naukowej po roku 1945 roku stale maleje. Wraz ze stopniowym upastwawianiem i upolitycznianiem kwestii zdrowia ronie znaczenie administracji i biurokracji pastwowej, ktra rodkami finansowymi i prawnymi wyznacza preferowane kierunki bada oraz okrela, co jest naukowo-medyczn prawd, a co ni nie jest. O tym, e chorob serca wywouje tuszcz, a nie cukier, zdecydowali w 1977 roku senatorowie pomimo tego, e badacze na gruncie naukowym nie potrafili tego rozstrzygn. Dopiero werdykt polityczny umoliwi biurokracji pastwowo-medycznej i wielkiemu biznesowi ustanowienie hipotezy tuszczowo-cholesterolowej jako urzdowego paradygmatu medycznego. Ksika Good Calories, Bad Calories przypomina czytelnikowi, e wspczesna medycyna i nauka w coraz wikszym stopniu podlegaj potrzebom politycznym, ekonomicznym i ideologicznym, a w coraz mniejszym prawom metodologii naukowej. Teoria lipofilii, sformuowana w okresie midzywojennym, zostaa zarzucona nie dlatego, e bya naukowo bdna, ale dlatego, e powojenny klimat geopolityczny oraz ideologiczny nie zachca naukowcw w krajach zwyciskich do podejmowania dorobku nauki niemieckiej. Jak wida, wiedza naukowa nie zawsze rozwija si w sposb kumulatywny, szczeglnie wtedy, kiedy okolicznoci polityczno-ideologiczne na to nie pozwalaj. Interesujca w tym kontekcie jest rola osobistych uprzedze badaczy, ktre wpywaj na kierunek rozwoju bada naukowych. Kiedy zapytano Teda Van Itallie, ktry w latach 50-tych blisko wsppracowa z Jeanem Mayerem, dlaczego Mayer nie uwzgldnia w swoich badaniach nad otyoci przedwojennego dorobku naukowcw niemieckich i austriackich, Itallie odpowiedzia: Mayer nienawidzi Niemcw. W czasie wojny zastrzeli kilku osobicie. Trudno tak postaw nazwa naukow, a przecie Jean Mayer by bardzo wpywowym ekspertem, doradza komisji senatora McGoverna i ponosi du odpowiedzialno za przeforsowanie hipotezy tuszczowo-cholesterolowej. wiadomo niewaciwej metodologii, stosowanej przez zwolennikw hipotezy tuszczowo-cholesterolowej, ma kluczowe znaczenie dla zrozumienia wspczesnej nauki o ywieniu. W przeciwiestwie do przedwojennej nauki europejskiej wspczeni badacze amerykascy polegaj w gwnej mierze na badaniach laboratoryjnych przeprowadzanych na zwierztach. To dlatego w dzisiejszych podrcznikach medycznych nt. otyoci coraz www.nowadebata.pl
18

czciej pokazuje si otye lub wygodzone szczury laboratoryjne zamiast ludzi. A przecie otyo jest problemem ludzi, a nie zwierzt. Opieranie si na modelach laboratoryjnych niesie ze sob ryzyko bdnych obserwacji i wnioskw. W 1940 roku Hugo Rony zauway: Dodatni bilans kaloryczny moe by uznany za przyczyn otyoci wtedy, kiedy otyo jest wywoywana sztucznie u czowieka lub zwierzcia poprzez siowe przekarmianie lub przymusowy bezruch. Ale w normalnych okolicznociach otyo rozwija si spontanicznie. Jaka wewntrzna nieprawidowo wprowadza ciao w stan dodatniego bilansu energetycznego i powoduje gromadzenie si tkanki tuszczowej. W takim wypadku dodatni bilans energetyczny jest rezultatem, a nie przyczyn choroby.

Puapki korelacji
Zbyt czsto wspczesna nauka o ywieniu bazuje niemal wycznie na badaniach obserwacyjnych i zbyt rzadko wychodzi poza takie, czy inne korelacje. A jak widzielimy, korelacja niewiele wyjania. Pomimo tego, mno si w dzisiejszej medycynie rne korelacje i wszystko jest z czym jako powizane. Wystarczy pomin znaczenie tzw. zmiennej zakcajcej (ang. confounding variable) i na podstawie bada obserwacyjnych atwo znale korelacj na przykad midzy ysieniem a chorob serca, poniewa z wiekiem wicej mczyzn zarwno ysieje, jak i choruje na serce. Ale czy takich ustale oczekujemy od naukowcw? Zwyke korelacje nagminnie przedstawiane s jako zwizki przyczynowo-skutkowe. Przykadem puapek zwizanych z korelacj byo badanie obserwacyjne pn. Harvard Nurses Study, rozpoczte w 1976 roku. W wyniku obserwacji zauwaono, e u kobiet, ktre przyjmoway estrogen, ryzyko wystpienia choroby serca byo o 40% mniejsze ni u kobiet, ktre estrogenu nie przyjmoway. Na tej podstawie cz badaczy i lekarzy chciaa od razu prewencyjnie przepisywa pacjentkom w rednim wieku estrogen. Jednak inni lekarze domagali si bada kontrolnych, uwaajc susznie, e korelacja nigdy nie dowodzi przyczynowoci. Wykonano takie badanie kontrolne (HERS) i wykazao ono, e kobiety, ktre przyjmoway estrogen, miay o 30% wiksze szanse zachorowa na serce ni kobiety, ktre przyjmoway placebo. Obecne zalecenia medyczno-ywieniowe oparte s na obserwacji, e ludzie szczupli s zazwyczaj bardziej aktywni i zdrowsi od ludzi otyych . T korelacj bdnie przedefiniowano w zwizek przyczynowo-skutkowy: aktywno fizyczna warunkuje szczup sylwetk i zdrowie. W konsekwencji, siedzcy tryb ycia sta si winowajc otyoci i szeregu chorb cywilizacyjnych, wcznie z nowotworami. Taka teza automatycznie nabiera cech oceny moralnej wobec osb otyych, ktre cierpi na deficyt silnej woli i jako obartuchy i lenie same s sobie winne. atwo nam zaakceptowa tez, pisze Taubes, e leenie na kanapie przed telewizorem jest niezdrowe i np. rakotwrcze. Ale czy rwnie atwo potpimy jako niezdrowe nadmierne oddawanie si czytaniu ksiek albo studiowaniu? Hipoteza wglowodanowa nie wymaga formuowania takich ocen. Zgodnie z jej zaoeniami, te same elementy diety, ktre wywouj otyo i choroby przewleke, powoduj, e ludzie staj si coraz mniej aktywni. Zarwno otyo, siedzcy tryb ycia i zaburzenia metaboliczne s skutkiem wysokowglowodanowego ywienia i jego oddziaywania na insulin. Tyjemy i dlatego stajemy si mniej aktywni, a nie na odwrt, jak gosi hipoteza tuszczowo-cholesterolowa.

Polowanie na biaego abdzia

Taubes pokazuje, e obowizujcy paradygmat opiera si gwnie na badaniach, ktre projektowane s w celu udowodnienia przyjtej hipotezy, a nie jej falsyfikacji. Badania powtarzane s wielokrotnie a do uzyskania podanego rezultatu. A jeli nie udaje si go osign, informacji o tym czsto nawet nie podaje si do publicznej wiadomoci. W myl pogldw Karla www.nowadebata.pl

Zgodnie z falsyfikacjonizmem, ktrego jednym z twrcw by Karl Popper, nauka rozwija si, usiujc falsyfikowa teorie, a nie wykazywa ich prawdziwo. I tak do obalenia twierdzenia, e wszystkie abdzie s biae, wystarczy istnienie jednego czarnego abdzia. 19

Poppera, dzisiejsza nauka o ywieniu stale poszukuje biaych abdzi, a abdzie czarne ignoruje lub klasyfikuje jako inny gatunek. Uoglniajc, mona powiedzie za Taubesem, e rozwj tzw. nauki o ywieniu w drugiej poowie XX w. jest histori przemilcze, znieksztace i bdw. W wielu przypadkach trudno jest w ogle nazwa nauk o ywieniu nauk, a badaczy naukowcami w rozumieniu klasycznym wspczesna nauka o ywieniu nosi znamiona nauki, ale funkcjonuje jak religia. Eksperci ubieraj si jak naukowcy, uywaj naukowego argonu, otaczaj si przedmiotami kojarzonymi z prac naukow, pozuj na naukowcw, ale nie uprawiaj nauki. To dlatego Taubes ani razu w swojej ksice nie nazywa badaczy wierzcych w hipotez tuszczowocholesterolow naukowcami.

Paradoksalna rzeczywisto czy paradoksalna hipoteza?

Obowizujca hipoteza generuje wiele paradoksw. Znany jest powszechnie tzw. francuski paradoks (Francuzi jedz bardzo tusto a rzadko choruj na serce), ale s te inne: paradoks Szwajcarw, Masajw, Eskimosw, Innuitw i innych kultur izolowanych opisanych m.in. przez Vilhjalmura Stefanssona i Westona A. Pricea. Eksperci wymylaj coraz bardziej fantastyczne wyjanienia dla zjawisk, ktre nie pasuj do przyjtej teorii. Eskimosi, na przykad, maj rzekomo posiada bliej nieokrelone geny i mechanizmy adaptacyjne pozwalajce im zdrowo y na niezdrowej diecie. Ci sami eksperci nie potrafi ju niestety wskaza i opisa mechanizmw funkcjonowania tych genw. Nie potrafi te wyjani, dlaczego zawsze kiedy Eskimos porzuci swj tradycyjny model ywienia na rzecz diety czowieka Zachodu, zapadnie na te same choroby cywilizacyjne, co Amerykanin czy Europejczyk. Trzeba pamita, e w naturze nie ma paradoksw, s tylko bdne hipotezy. Tuszcze zastpiono wglowodanami, pokarmy zwierzce rolinnymi i zamiast polepszeniu, zdrowie populacji ulego pogorszeniu. To nie jest aden paradoks. Stao si tak dlatego, pisze Taubes, e zdrow ywno zastpiono ywnoci niezdrow. Jednak zwolennicy obowizujcego paradygmatu uparcie podtrzymuj swoj wersj, mimo e, jak sami przyznaj, wielu zjawisk nie wyjania. I to jest wanie najwikszy paradoks.

Specjalistyczny chaos
Taubes zwraca uwag na konsekwencje postpujcej specjalizacji naukowo-medycznej. Powoduje ona, e poszczeglne dziedziny coraz bardziej si od siebie oddalaj, staj si guche i lepe na siebie nawzajem. W efekcie wiedza naukowa jest coraz bardziej fragmentaryczna, niekompletna, szcztkowa. Analiza Taubesa pokazuje, e w niektrych przypadkach ustalenia jednej gazi nauki wprost podwaaj zasadno teorii akceptowanych przez inn dziedzin. Przykadem tego zjawiska jest relacja midzy ortodoksyjn kardiologi i dietetyk a endokrynologi. Stosujc si do teorii lipidowej, kardiolog bdzie zaleca pacjentowi jako zdrowe dla serca ywienie niskotuszczowe czyli wysokowglowodanowe, ktre ma obnia cholesterol. Podobny model odywiania zaleci dietetyk, bo operuje teori bilansu kalorycznego, ktra za otyo obwinia tuszcze. Ale endokrynologia wie, e wglowodany oddziauj na insulin, ktra oddziauje na tkank tuszczow. Chronicznie podwyszony poziom insuliny we krwi na skutek wysokowglowodanowej diety moe prowadzi do wystpienia insulinoodpornoci. A ta z kolei jest przyczyn otyoci, cukrzycy i innych schorze, ktre wywouj choroby serca. Bdne koo. Jak pisze Taubes, gwny problem polega na tym, e hipoteza tuszczowo-cholesterolowa wypyna w latach 60-tych XX w. od badaczy zainteresowanych prawie wycznie wpywem tuszczu na poziom cholesterolu i choroby serca. W tamtym czasie endokrynologia bya wci jeszcze w powijakach, atwo byo j wic pomin. Teraz, gdy teoria hormonalna wskazujca na rol insuliny w metabolizmie, - pisze Taubes - staje si przejrzysta, musi zmaga si z antytuszczowymi uprzedzeniami nagromadzonymi w ostatnich 30 latach. www.nowadebata.pl
20

Coraz wicej szczegw, coraz mniej wiedzy

Taubes zauwaa, e za spraw postpu technologicznego poszczeglne dyscypliny coraz bardziej zagbiaj si w obszary swoich zainteresowa, zajmuj si coraz bardziej skomplikowanymi procesami biologicznymi, ale, zamiast dostarcza odpowiedzi, mno pytania. Naukowcy potrafi dzisiaj szczegowo opisa najdrobniejsze procesy biochemiczne, ktre zachodz w organizmie czowieka otyego, ale nie potrafi odpowiedzie na zasadnicze pytanie: Jakie s przyczyny otyo?. Dla przykadu, od odkrycia hormonu leptyny w 1994 roku, badanie otyoci stao si przedmiotem bada biologii molekularnej. W efekcie, pod hasem otyo, w Narodowej Bibliotece Medycznej (National Library of Medicine) znajduje si ponad 100 tys. artykuw, z ktrych dua cz omawia osignicia biologii molekularnej w tym genomiki. Kady kolejny tydzie przynosi nowe odkrycia, nowe teorie. Omawiane s wariacje genw znane jako polimorfizm, omawiane s czstki sygnalne nazwane adiponektyny, neuropeptydy Y, ghrelina, receptory czstek sygnalnych, ich inhibitory itd. Za Taubesem moemy zapyta, dlaczego te badania dostarczaj tak wiele informacji a jednoczenie niczego nie wyjaniaj? Widocznie we wspczesnej nauce prawda musi by skomplikowana. A kade wyjanienie, ktre nie bazuje na molekuach, receptorach i inhibitorach z definicji jest amatorszczyzn. Ale czy na pewno? Brzytwa Ockhama mwi: Bytw nie mnoy, fikcyj nie tworzy, tumaczy fakty jak najprociej. Po co szuka skomplikowanego wytumaczenia, skoro zjawisko ma proste wyjanienie, pyta Taubes? Dla przykadu, uderzenie si motkiem wywoa bl i zapalenie. Zoone mechanizmy powodujce wystpienie blu i stanw zapalnych s dzi dobrze rozpoznane przez biologi molekularn i opisane w kontekcie cieek sygnalizacyjnych i moleku, ktre zadziaaj w skutek uszkodzenia tkanki. Im wicej tych skomplikowanych procesw, tym dusza droga od uderzenia motkiem poprzez bl i zapalenie a do wyzdrowienia. Jednak ustalenia na poziomie molekularnym nie zmieniy przecie faktu, e bl i stan zapalny zostay wywoane przez uderzenie motkiem. Lektura Good Calories, Bad Calories uwiadamia czytelnikowi, e operujc nawet najbardziej specjalistyczn acz fragmentaryczn wiedz nie mona w peni opisa kwestii zdrowia. Jest ono bowiem zagadnieniem interdyscyplinarnym, wymagajcym uwzgldnienia wielu zalenych od siebie czynnikw zapewniajcych stan homeostazy w organizmie. Czynniki te czsto wykraczaj poza zakres zainteresowa jednej czy dwch specjalizacji medycznych. W tym sensie Taubes dokona rzeczy wyjtkowej, bo zestawi dorobek badawczy na temat wpywu ywienia na zdrowie z wielu dziedzin medycyny, w tym kardiologii, dietetyki, fizjologii, biochemii, endokrynologii, onkologii, antropologii i genetyki. To wane, poniewa specjalistom ledwie starcza dzi czasu, eby ledzi nowoci w zakresie swoich, czsto wskich, specjalnoci; dziki specjalizacji i postpowi technologicznemu nauka produkuje obecnie taki ogrom materiau, e jego caociowe ogarnicie jest niemal niemoliwe, nawet dla ekspertw.

Mediatyzacja
rdo: http://www.youtube.com/watch?v=X89nb47O00g

Warto pamita, e hipoteza tuszczowo-cholesterolowa, podobnie jak caa medycyna, coraz mocniej podlega prawom komercjalizacji i mediatyzacji. Jeli wiedza medyczna ma by efektywnie komunikowana poprzez media do tzw. szerokiej opinii spoecznej, to musi by do maksimum upraszczana. eby dotrze www.nowadebata.pl

Kampania spoeczna przeciw tuszczom nasyconym, przygotowana przez Food Standards Agency, 2009. Film zawiera wiele przekama, a nawet faszywych twierdze. Dla przykadu, tuszcz nasycony w temperaturze pokojowej, a tym bardziej w lodwce, pozostaje w stanie staym (np. maso, j, smalec). Nie mona go wic w ogle wla do zlewu wbrew temu, co pokazuje film. W stanie pynnym pozostan natomiast w lodwce tuszcze wielonienasycone (np. olej sonecznikowy, rzepakowy i inne). Jak wiarygodno ma film, ktry od pierwszego kadru posuguje si nieprawd? 21

do przecitnego odbiorcy, eby zmotywowa go do dziaania, nakoni do wizyty u lekarza lub wykonania bada kontrolnych, komunikat musi by nieskomplikowany, jednoznaczny i wyrazisty. Nie ma w nim miejsca na zawioci i niuanse rzeczywistej nauki. Zmediatyzowany przekaz naukowy czsto gra na emocjach i stosuje obrazowe i sugestywne metafory, ktre - cho faszywe potrafi wywoa nawet u zdrowego odbiorcy np. strach przed chorob. Przykadem takiej nieprawdziwej analogii jest przedstawianie ukadu krwiononego jako ukadu hydraulicznego z sercem jako pomp gwn. Pokazuje si, e tak jak roztopiony smalec zatyka zlew lub rury w instalacji domowej, tak samo tuszcz ma zatyka nasze arterie. To tak jakby tuszcze, ktre spoywamy, mogy przedostawa si bezporednio do krwi. A przecie podlegaj, tak jak kady inny pokarm, zoonym i efektywnym mechanizmom trawienia i metabolizmu. Gdyby tak nie byo, to naczynia krwionone mogyby ulec zablokowaniu przez marchew lub brokuy. One rwnie potrafi zapcha zlewozmywak. Bez wzgldu na jej absurdalno, taka wyrazista metafora, powtarzana do znudzenia z czasem staa si wiedz powszechn i dzisiaj kade dziecko ju wie, e tuszcz zatyka ttnice. Innym przykadem prymitywizacji przekazu naukowego jest podzia cholesterolu na tzw. dobry i zy. Badacze wiedz, e w naturze taki podzia w ogle nie istnieje i zosta on skonstruowany w celu popularyzacji teorii lipidowej.

Lipidowe komplikacje

rdo: http://www.veterantraining.org/blog/?tag=good-cholesterol-vs-bad-cholesterol

Hipoteza lipidowa, jako filar obowizujcego paradygmatu, poddana jest przez Taubesa wnikliwej analizie. Geneza tej teorii pokazuje, e opracowanie takiej, a nie innej technologii samo w sobie moe na dugo wyznaczy obszar bada naukowych. Technologia pomiaru poziomu cholesterolu we krwi zostaa opracowana ju w 1934 roku, podczas gdy pomiar zawartoci insuliny sta si moliwy dopiero 25 lat pniej. Taubes tumaczy, e przez wier wieku badacze po prostu nie mieli innej moliwoci jak tylko koncentrowa si na cholesterolu. Inne czynniki, np. insulina, byy im nieznane. Kiedy technologia pomiaru insuliny staa si dostpna, teoria lipidowa nabraa ju takiego rozpdu, e trudno j byo zatrzyma. Autor przytacza w kontekcie teorii lipidowej dowcip o pijaku, ktry na czworaka szuka pod latarni zgubionych kluczy. Spytany przez przechodnia, dlaczego szuka w tym wanie miejscu, odpowiada, e tylko tam jest wiato. I podobnie, pisze Taubes, wiato przez 25 lat padao tylko na cholesterol. Teoria lipidowa jest znakomit ilustracj tego, w jaki sposb upadajcy paradygmat ratuje si poprzez samokomplikacj. W uproszczeniu zawia historia teorii lipidowej przedstawia si nastpujco. Ancel Keys postulowa pierwotnie, e kady tuszcz w diecie podnosi cholesterol, ktry jest jednorodny i wywouje arterioskleroz. To dlatego pierwotnie dokonywano pomiarw tylko poziomu cholesterolu cakowitego, co obecnie uwaane jest niemal powszechnie przez naukowcw za bezuyteczne. Potem jednak wykazano, e tuszcz rolinny obnia cholesterol, a tuszcz zwierzcy go podnosi. Na tej podstawie sformuowano zalecenia ywieniowe mwice o koniecznoci zamiany tuszczw zwierzcych na rolinne. Po pewnym czasie okazao si jednak, e nie liczy si rdo pochodzenia tuszczu (rolinne lub zwierzce), ale jego nasycenie. Uznano, e tuszcz nienasycony obnia poziom cholesterolu, a tuszcz nasycony go podnosi. Ta obserwacja stanowia problem dla spjnoci teorii lipidowej, bo okazao si, e np. w smalcu jest ok. 60 % wanie tuszczu jednonienasyconego, a np. w woowinie tuszczw nienasyconych i nasyconych jest mniej wicej po poowie. Oznacza to, e o ile ok. 50% steku woowego podniesie nam cholesterol, o tyle drugie 50% tego samego steku cholesterol nam obniy. To z kolei okazao si kopotliwe z uwagi na fakt, e miso zostao zidentyfikowane jako gwna przyczyna podwyszonego cholesterolu i chorb serca.

Uproszczony podzia na cholesterol dobry (HDL ) i zy (LDL) nie oddaje biochemicznej rzeczywistoci organizmu czowieka. Terminy LDL i HDL nie odnosz si w ogle do cholesterolu, ale okrelaj rodzaje biaek (lipoprotein), ktre transportuj cholesterol we krwi: LDL z wtroby w kierunku komrek a HDL z komrek w kierunku wtroby. Cholesterol, podobnie jak wszystkie inne tuszcze, nie rozpuszcza si we krwi i dlatego musi by transportowany za pomoc biaek. W rzeczywistoci tzw. pomiar cholesterolu nie okrela stenia cholesterolu we krwi. Opisuje natomiast stenie rnych lipoprotein, w tym HDL i LDL.

www.nowadebata.pl

22

Z biegiem czasu ustalono, e cholesterol nie zawsze jest szkodliwy. Wydzielono wic cholesterol dobry HDL, i zy- LDL. Postawiono tez, e o ile zy cholesterol chce nas zabi, o tyle ten dobry prbuje nas uratowa. Badania wykazay jednak, e tuszcz nasycony w diecie podnosi nie tylko ten zy-LDL, ale take ten dobry-HDL. Skoro zatem LDL chce nas zabi, a HDL chce nas w tym samym czasie ocali, to trudno jest rozstrzygn ostatecznie, co jest waniejsze. Do dzisiaj bez odpowiedzi pozostaje pytanie, czy mona mie za duo dobrego cholesterolu HDL. Po pewnym czasie okazao si, e ludzie umieraj na serce bez wzgldu na poziom cholesterolu. Zaczto wic szuka czynnikw dodatkowych. Jednym z nich, uwaanym dzi za waniejszy nawet od cholesterolu LDL, stay si trjglicerydy. Wtedy pojawi si kopot, poniewa ich poziom jest niemal zawsze zwizany z iloci wglowodanw w diecie: im wicej cukrw tym wicej trjglicerydw, im mniej wglowodanw tym mniej trjglicerydw. Z biegiem lat rozwj bada pokaza, e ten zy cholesterol LDL rwnie jest niejednorodny. Wyrniono dwie jego podkategorie: grony LDL i bezpieczny LDL. Ten ostatni jest duy, puszysty, trway i odporny na oksydacj (utlenianie). Natomiast grony LDL jest drobny i gsty, atwo ulega oksydacji, wywoujc przez to stany zapalne i uszkodzenia w naczyniach, w ktrych moe si wtedy gromadzi. Coraz to nowe badania pokazuj e nasycone tuszcze zwierzce mog co prawda podnosi tzw. zy cholesterol LDL, ale tylko jego bezpieczn podklas. Z kolei zalecane tuszcze rolinne (wielonienasycone) oraz wglowodany w diecie wpywaj na zwikszony udzia tego maego gronego LDL, ktry atwo utlenia si i stanowi czynnik ryzyka w chorobie wiecowej. Dlatego coraz wicej badaczy uwaa dzi, e zwikszone spoycie nasyconych tuszczw zwierzcych zmniejsza ryzyko wystpienia chorb serca, poniewa zmniejsza udzia gronego LDL we krwi, podczas gdy upowszechniana dieta bogata w wglowodany i tuszcze wielonienasycone to ryzyko podnosi. Wspczesne badania naukowe nie traktuj ju cholesterolu LDL jako pierwotn przyczyn wystpienia choroby wiecowej. Koncentruj si natomiast na czynnikach wywoujcych tzw. stres oksydacyjny oraz stany zapalne, ktre uszkadzaj ciany arterii i umoliwiaj gromadzenie si w tych miejscach zogw cholesterolowych. W uproszczeniu, kiedy nie ma zapalenia, nie ma uszkodze i nie zachodzi moliwo odkadania si cholesterolu. W tym kontekcie, uwaa si obecnie, e nie liczy si stenie, ale stopie oksydacji cholesterolu LDL, poniewa stany zapalne moe wywoywa wanie utleniony LDL (oxLDL). W rodowisku naukowym panuje te przekonanie, e w prognostyce chorb serca waniejszy od cholesterolu LDL jest pomiar takich markerw jak CRP, homocysteina czy lipoproteina (a). Niestety aktualny stan bada naukowych nad cholesterolem nie zosta jeszcze przeoony na standardowe procedury diagnostyczno-medyczne, ktre wci tkwi w teoriach z wczesnych lat 70-tych zeszego wieku.

rdo: http://deb8.us/qUaBcq

Ilo cholesterolu w diecie ma tylko niewielki zwizek ze steniem cholesterolu w organizmie. Dla przykadu, pismo Current Opinion in Clinical Nutrition and Metabolic Care ustalio w 2006 roku, na podstawie analizy literatury medycznej, e codzienne spoywanie bogatych w cholesterol jaj nie ma wpywu na poziom cholesterolu u 70% populacji. U pozostaych 30% jaja zwikszaj poziom cholesterolu LDL, ale tylko jego duej, bezpiecznej postaci, oraz podnosz poziom dobrego cholesterolu HDL. W rezultacie tego wzrostu, stosunek HDL do LDL pozostaje w zasadzie niezmieniony.

W wietle wspczesnych bada nad czynnikami ryzyka wystpienia choroby wiecowej coraz mniejsz warto przedstawiaj powszechnie stosowane procedury pomiaru cholesterolu u czowieka. Po pierwsze, w standardowym badaniu stenie cholesterolu LDL nie jest rezultatem rzeczywistego pomiaru liczby czsteczek LDL ale obliczane jest na podstawie wzoru matematycznego pod nazw Formuy Friedwalda. Jak uwaa wielu badaczy, taka metoda, cho niedroga, obarczona jest duym marginesem bdu i ma wtpliw warto diagnostyczn. Nie tylko, e nie pozwala ustali stenia LDL przy poziomie trjglicerydw powyej 400, www.nowadebata.pl
23

ale wrcz moe da bdny wynik przy ich poziomie poniej 100, ktry jest powszechny u ludzi stosujcych niskowglowodanowy model ywienia. Po drugie, standardowe badania nie dostarczaj adnej wiedzy o podkategoriach LDL ani tym bardziej o stopniu jego oksydacji, ktry ma mie decydujce znaczenie w wywoywaniu chorb serca.

Fakty i mity
Gary Taubes obala na gruncie naukowym wiele mitw stworzonych i utrwalonych w ramach trwajcej ponad 30 lat kampanii upowszechniania hipotezy tuszczowo-cholesterolowej i demonizowania hipotezy wglowodanowej. Jednym z nich jest opinia, e glukoza to preferowane paliwo dla mzgu, co w wietle bada naukowych nie jest prawd, pisze Taubes. Innym mitem jest twierdzenie, e stan ketozy jest stanem zagraajcym zdrowiu, podczas gdy w rzeczywistoci jest stanem fizjologicznie naturalnym. To zadziwiajce, jak czsto ketoza jest mylona z ketoacydoz, wystpujc u cukrzykw. Ketoza wystpuje zawsze wtedy, kiedy przez duszy czas jestemy godni a przecie gd jest w naturze stanem normalnym. Nienormalne jest natomiast to, e na kadym skrzyowaniu znajduj si bary szybkiej obsugi, restauracje lub supermarkety.

rdo: http://www.livecrunch.com/wp-content/plugins/wpa/images/explainedlosspillsweight.jpg

Taubes omawia te zdogmatyzowane ju, acz naukowo dyskusyjne, koncepcje odnonie roli indeksu glikemicznego oraz bonnika w diecie. Pojawienie si obu miao z grubsza na celu ograniczenie negatywnego wpywu spoywanych wglowodanw na organizm czowieka. Stosowanie indeksu glikemicznego przy ustalaniu diety oraz zwikszone spoycie bonnika pozwala kontrolowa oddziaywanie wglowodanw na poziom glukozy we krwi. Mona zatem ten zabieg interpretowa jako prb ratowania obowizujcego paradygmatu poprzez inkorporowanie wybranych elementw hipotezy konkurencyjnej. Uznano, e wglowodany mog by problemem, ale tylko niektre. S to modyfikacje, ktre zasadniczo nie zmieniaj fundamentw obowizujcej teorii o tym, e tuszcze s ze, a wglowodany dobre, cho istniej wglowodany lepsze i gorsze.

Konwencjonalna medycyna alopatyczna opiera si niemal wycznie na farmakologii i niechtnie odnosi si do alternatywnych metod leczenia, w tym naturopatii. Wspczesny aparat medyczno-administracyjny stopniowo delegalizuje coraz wicej naturalnych sposobw leczenia i odywiania.

Ratunek przez radykalizacj

Co ciekawe, oprcz samokomplikacji oraz modyfikacji, obowizujcy paradygmat, w obliczu swojej nieskutecznoci, coraz bardziej si radykalizuje. Systematycznie zaostrzane s normy odnonie poziomw cholesterolu, poniewa nawet osoby mieszczce si w zdrowych zakresach referencyjnych choruj i umieraj na serce. A w myl teorii nie powinni. Wedug American Academy of Pediatrics rozwizaniem miaoby by podawanie lekw obniajcych cholesterol dzieciom ju od smego roku ycia. Ta sama organizacja zaleca karmienie dzieci powyej pierwszego roku przemysowo odtuszczonym mlekiem. Z kolei proponowanym lekarstwem na trwajc epidemi otyoci ma by jeszcze wiksza aktywno fizyczna, jeszcze bardziej radykalne ograniczenie tuszczu w diecie i jeszcze wiksza redukcja spoywanych kalorii. International Obesity Journal napisa w 2010 roku: aby wskaniki otyoci w USA spady o 15 %, przecitny Amerykanin bdzie musia albo je dziennie o 500 cal mniej, albo spacerowa codziennie dwie godziny duej. A przecie poprzednie zalecenia zmniejszenia spoycia kalorii i zwikszenia aktywnoci nie spowodoway spadku liczby otyych, lecz jej wzrost. W 1985 roku Washington Post obiecywa ustami ekspertw, e ludzie, ktrzy ogranicz spoycie tuszczw nasyconych w diecie, schudn. Ale nie schudli. Skd zatem tym razem nadzieja na sukces?

www.nowadebata.pl

24

W najbardziej radykalnej wersji, medycyna trwale okalecza; kiedy zawiod takie procedury jak ograniczenie kalorii i tuszczu w diecie, forsowny fitness, farmakologiczna terapia tumienia apetytu, a nawet terapia psychiatryczna, wtedy pacjentom usuwa si cz odka. Ta metoda bolenie obnaa nieskuteczno i bezsilno obowizujcego paradygmatu. Wydaje si, e koem ratunkowym dla toncej teorii s, powszechnie dzi proponowane, czynniki dodatkowe (co-factors). Na przykad, naukowcy poszukuj wirusa otyoci u dzieci oraz genw odpowiedzialnych za otyo. Ale czy zasadnicze modyfikacje genetyczne mogy nastpi w populacjach na przestrzeni ostatnich 30-50 lat? Goym okiem wida, e radykalnym zmianom ulego raczej nasze rodowisko i sposb odywania, a nie budowa genetyczna czowieka. Wydaje si, e wszystkie te nowe kierunki poszukiwa pozwalaj jedynie pozorowa postp nie dostarczajc w rzeczywistoci adnych odpowiedzi.

Taktyka unikw
Zarwno Taubes, jak i wielu innych obserwatorw, odnotowuje fakt, e wspczesny establishment naukowomedyczny nagminnie nagania w mediach coraz to nowe badania, ktre rzekomo nie wykazuj adnej wyszoci ywienia niskowglowodanowego nad zalecanym wysokowglowodanowym, zarwno w zakresie utraty wagi jak i poprawy takich parametrw zdrowia jak cinienie krwi, poziom glukozy we krwi, gospodarka lipidowa itp. Zwykle jednak, te tzw. niskowglowodanowe diety, stosowane w badaniach porwnawczych, s takie tylko z nazwy, poniewa, oprcz rolinnych tuszczw wielonienasyconych, dopuszczaj spoycie 100 a nawet 150 gramw wglowodanw dziennie. Krytyczni lekarze i naukowcy pokazuj, e przy tak duym spoyciu cukrw, niemoliwe jest zaobserwowanie tzw. korzyci metabolicznej (metabolic advantage), zazwyczaj wystpujcej przy prawdziwie niskowglowodanowym ywieniu, ktre dopuszcza udzia wglowodanw w diecie nie przekraczajcy 30-50 gramw dziennie. Istotny jest te fakt, e tylko radykalne ograniczenie wglowodanw w diecie wywouje ketoz, ktra jest stanem fizjologicznie naturalnym i podanym dla uzyskania spadku wagi. Taka taktyka establishmentu medycznego, nazywajca ywieniem niskowglowodanwym diety, ktre takie nie s, jest zwykym oszustwem. Pozwala ono podtrzymywa w oczach opinii publicznej nieprawdziwy pogld, e nauka nie dostarcza dowodw na to, e ywienie niskowglowodanowe korzystnie wpywa na zdrowie czowieka. Taka nieuczciwa nauka oczywicie nie moe tego ani potwierdzi, ani obali, bo jej badania nie testuj tak naprawd ywienia niskowglowodanowego. Taubes dokumentuje, e bada dostarczajcych dowodw na wyszo ywienia wysokotuszczowego/niskowglowodanowego nad diet niskotuszczow jest w rzeczywistoci coraz wicej. Jednak ich rezultaty prawie nigdy nie trafiaj na pierwsze strony gazet lub popularnych portali internetowych.

Fascynacja technologi
Wyglda na to, e odywianie, jako fundament zdrowia czowieka, traktowane jest przez wspczesn medycyn po macoszemu a nawet jest ignorowane. Lekarze i naukowcy nie wykraczaj czsto w swoich zaleceniach ywieniowych poza komunay drukowane w kolorowej prasie. Dzieje si tak m.in. dlatego, e skoncentrowanie si na odywianiu nie daje pola do popisu farmakologii (np. patentowania lekw) a nauce szansy do zabawy zaawansowanymi technologiami. Nowoczesna opieka medyczna zafascynowana jest jedynie tymi rozwizaniami, za ktrymi stoi wysoka technika lub farmakologia. To dlatego wspaniale rozwina si medycyna ratunkowa, ktra potrafi zdziaa cuda i naprawi lub wymieni to, co si popsuo. Ale niestety nie potrafi sprawi, eby si nie psuo, bo skupia si nadmiernie na leczeniu choroby, a nie na podtrzymywaniu zdrowia. Skoncentrowaa si na chorobie zamiast na zdrowiu.

Odrodzenie hipotezy wglowodanowej

W ostatnim dziesicioleciu obserwujemy odrodzenie w USA hipotezy wglowodanowej. Coraz wicej lekarzy, badaczy i ywieniowcw, rozczarowanych nieskutecznoci obowizujcego paradygmatu, ktry, poza www.nowadebata.pl
25

agresywn farmakologi, nie ma pacjentom wiele do zaoferowania w kwestii zachowania zdrowia, powraca do bada nad hipotez wglowodanow, do stosowania diety niskowglowodanowej. Lista zwolennikw hipotezy wglowodanowej obejmuje m.in. takie postacie jak : dr Uffe Ravnskov, dr Mary Enig, dr Barry Groves, Sally Fallon, dr Donald Miller, dr Malcolm Kendrick, dr Michael Eades, dr. Mary Vernon, dr Mary Eades, dr Eric Westman, Chris Masterjohn, dr Larry Mccleary, dr Richard K. Bernstein dr Jan Kwaniewski, dr Loren Cordain, Aajonus Vonderplanitz, dr William Davis, dr David Ludwig, dr Andreas Eenfeld, dr Kilmer McCully, dr Paul J. Rosch, dr Ron Rosedale, dr Nancy Appleton, dr Kurt Harris, dr Wendy Pogozelski, Robb Wolf, dr Will Yancy, Gary Foster, dr John Briffa, dr Joseph Mercola, David Getoff, dr Datis Kharrazian, dr. Jonny Bowden, Nora Gedgaudas, Sean Croxton, dr Jeff Volek, dr Stepehen Phinney, dr Joe Leonardi.

Literatura alternatywnego paradygmatu

Wzrost znaczenia hipotezy wglowodanowej mona zaobserwowa na przykadzie coraz bogatszej literatury naukowej i popularno-naukowej powiconej zaletom ywienia niskocukrowego. Tylko w ostatnich 10 latach ukazaa si duga lista ksiek powiconych tej tematyce. Oto niektre z nich:
Know Your Fats, Mary G. Enig (2000) Eat Fat Get Thin Barry Groves (2000) The Heart Revolution Kilmer S. McCully, Martha McCully (2000) The Protein Power LifePlan Michael R. Eades, Mary Dan Eades (2001) Dangerous Grains James Braly, Ron Hoggan (2002) The Modern Nutritional Diseases, Alice Ottoboni, Fred Ottoboni (2002) The Cholesterol Myths Uffe Ravnskov (2002) Going Against the Grain Melissa Diane Smith (2002) The No-Grain Diet Joseph Mercola, Alison Rose Levy (2004) Eat Fat, Lose Fat Mary Enig, Sally Fallon (2006) The Great Cholesterol Con Anthony Colpo (2006) Dr. Bernsteins Diabetes Solution Richard K. Bernstein (2007) The Great Cholesterol Con Malcolm Kendrick (2008) Statin Drugs Side Effects and the Misguided War on Cholesterol Duane Graveline, (2008) Trick And Treat Barry Groves (2008) Cereal Killer Alan L .Watson (2008) The Primal Blueprint Mark Sisson (2009) The Vegetarian Myth Lierre Keith (2009) Primal Body-Primal Mind, Nora Gedgaudas (2009) The Statin Damage Crisis Duane Graveline, Malcolm Kendrick (2010) New Atkins for a New You Eric Westman, Stephen Phinney, Jeff S. Volek (2010) Fat and Cholesterol are Good for You Uffe Ravnskov (2010) The Paleo Solution Robb Wolf (2010) The Paleo Diet Loren Cordain (2010)

Popularyzacj dorobku Westona A. Pricea zajmuje si dzisiaj amerykaska Fundacja Westona A. Pricea pod kierownictwem Sally Fallon. Najbardziej znanym kontynuatorem dorobku Johna Yudkina jest dzi Robert Lustig, neuroendokrynolog, Profesor Pediatrii Klinicznej Uniwersytetu Stanu Kalifornii. Jego wykad pt. Sugar the Bitter Truth, nt. roli fruktozy w metabolizmie, zosta udostpniony w Internecie i odbi si szerokim echem nie tylko w rodowisku krytykw obowizujcego paradygmatu. Mona go obejrze po nastpujcym adresem: http://www.youtube.com/watch?v=dBnniua6-oM. Polskiego czytelnika zaciekawi moe fakt, e propagowaniem ywienia niskowglowodanowego/wysokotuszczowego pn. diety optymalnej, zajmuje w naszym kraju si od 40 lat polski lekarz, dr Jan Kwaniewski. Natomiast w Europie odywianie niskowglowdanowe propagowa przez kilka dziesicioleci dr Wolfgang Lutz, znany polskim czytelnikom jako autor ksiki ycie bez pieczywa.

Blogosfera
Rosnce zainteresowanie hipotez wglowodanow wida szczeglnie wyranie w Internecie. Jego specyfika umoliwia uytkownikom omijanie funkcjonujcych w rzeczywistym wiecie naukowym filtrw i monopolw wiedzy. I zwolennicy hipotezy wglowodanowej wykorzystuj te moliwoci. Stale ronie w Internecie www.nowadebata.pl
26

rodowisko low-carb, w ramach ktrego wytworzy si alternatywny mainstream naukowo-medyczny. Toczy si w nim wieloaspektowa debata o nauce i o zdrowiu z udziaem lekarzy, badaczy oraz zainteresowanych tematem amatorw, czsto na bardzo wysokim poziomie merytorycznym. Do szczeglnie wartociowych rde informacji zaliczy mona (cakowicie subiektywnie) nastpujce strony: The Heart Scan Blog Free The Animal Protein Power Whole Health Source Hyperlipid Zeroing In On Health The Healthy Skeptic Marks Daily Apple PaNu Livin la Vida Low Carb The Daily Lipid Health Correlator DrBriffa www.heartscanblog.blogspot.com www.freetheanimal.com www.proteinpowercom.com www.wholehealthsource.blogspot.com) www.high-fat-nutrition.blogspot.com www.blog.zeroinginonhealth.com www.thehealthyskeptic.org www.marksdailyapple.com www.paleonu.com www.livinlavidalowcarb.com www.blog.cholesterol-and-health.com www.healthcorrelator.blogspot.com, www.drbriffa.com

rdo: http://www.werzit.com/intel/

Upowszechnienie si nowych mediw internetowych umoliwia weryfikacj szkodliwych zalece ywieniowych, propagowanych przez media gwnego nurtu, dziki czemu coraz wicej ludzi na caym wiecie odkrywa zalety wysokotuszczowego ywienia

Model paleo
Bardzo interesujcym zjawiskiem jest rozwj ruchu Paleo, ktrego zwolennicy odrzucaj oficjalny paradygmat medyczno-ywieniowy i jego narzdzia badawcze jako bdne z antropologicznego i ewolucyjnego punktu widzenia. Zwolennicy ycia w stylu Paleo argumentuj, e to wanie neolityczny model ywienia, oparty o diety rolnicze, przyczyni si do problemw zdrowotnych cywilizowanego czowieka, poniewa jest niezgodny z ewolucyjnie uksztatowanymi potrzebami ludzkiego organizmu. Propaguj powrt do modelu ywienia paleolitycznego, do diety owczo-zbieraczej, o ktrej wiedzy dostarczaj nam badania antropologiczne. A antropologia dostarcza dowodw na to, e dopiero zwikszenie udziau misa w diecie umoliwio wyksztacenie si u czowieka w toku ewolucji duego, ludzkiego mzgu. Obok ortodoksyjnego modelu ywienia, zwolennicy ruchu Paleo odrzucaj rwnie jako szkodliwe niektre propagowane przez mainstream formy aktywnoci fizycznej np. trening kardio. Propaguj w zamian trening funkcjonalny lub interwaowy jako lepiej dostosowany do fizjologicznych potrzeb i moliwoci ludzkiego rdo: http://crossfitprovidence.com/wp-content/uploads/2010/09/zone-paleo-food-pyramid1.jpg organizmu. Piramida ywieniowa Paleo, opierajca si o badania antropologiczne, wbrew

Wadza i kontrwadza

zaleceniom ortodoksyjnej niskotuszczowej dietetyki, odwraca proporcje midzy pokarmem pochodzenia zwierzcego i rolinnego

Z politologicznej perspektywy, mona powiedzie, e wok obowizujcego paradygmatu tuszczowocholesterolowego zgromadzi si przez dziesiciolecia obz wadzy, establishment pastwowo-medyczny, ktry najpierw spolitycyzowa zagadnienie zdrowia i kontroluje je teraz za pomoc narzdzi finansowych oraz administracyjno-prawnych. Tymczasem, hipoteza wglowodanowa gromadzi wok siebie kontrwadz. Z ruchem Paleo, na przykad, sympatyzuj w USA niektre siy polityczne np. libertarianie. W pewnym sensie, do elity obozu kontrwadzy, chcc nie chcc, wszed i Gary Taubes. Pozycja Taubesa i znaczenie jego dorobku systematycznie ronie. Z jednej strony coraz mocniej wpywa on na kierunek debaty w rodowiskach low-carb. Z drugiej strony jego tezy znalazy uznanie w oczach czci establishmentu. Postulaty Taubesa popar publicznie, na przykad, Andrew Weil, lekarz, autor wielu ksiek o zdrowiu, twrca koncepcji medycyny zintegrowanej (integrative medicine). Weil jest jednym z najbardziej wpywowych ywieniowcw w USA . W 2005 roku znalaz si w pierwszej setce najbardziej wpywowych ludzi www.nowadebata.pl
27

wiata magazynu Time. Poparcie ze strony Weila jest tym bardziej znaczce, e zasiada on m.in. w zarzdzie Komitetu Lekarzy na rzecz Odpowiedzialnej Medycyny (PCMR). Jest to organizacja, ktra propaguje wegaski styl ycia, a jej czonkowie (np. John MacDougall i Neal Barnard ) w duym stopniu wpywaj na skad oficjalnej piramidy ywieniowej w USA. Rosnca pozycja Taubesa sprawia, e musz z nim dzisiaj polemizowa w mediach gwnego nurtu takie autorytety obowizujcego paradygmatu jak Mehmet Oz czy Dean Ornish ludzie, ktrzy do tej pory posiadali niemal cakowity monopol na prawd. Sam autor Good Calories Bad Calories obecnie duo podruje po USA wygaszajc wykady i prezentacje przed lekarzami, badaczami, urzdnikami odpowiedzialnymi za polityk zdrowotn, studentami. Jako uznany dziennikarz, ktry tematem nauki zajmuje si od ponad 25 lat, jako zdobywca prestiowych nagrd dziennikarskich, zapraszany jest przez powane orodki badawcze i uczelnie. Kilka jego wykadw dostpnych jest w Internecie, w tym: wykad na Uniwersytecie Berkeley w listopadzie 2007 wykad w Stevens Institute of Technology w lutym 2008 wykad w Dartmouth College w czerwcu 2009 wykad online dla Innovative Metabolic Solutions w sierpniu 2010 Po wielu latach autor uruchomi take swoj stron internetow, dostpn pod adresem garytaubes.com. W grudniu 2010 roku ukazuje si nowa ksika Taubesa pt. Why we Get Fat and What to Do About It, ktra bdzie skrcon i nieco uproszczon wersj Good Calories, Bad Calories, koncentrujc si gwnie na zagadnieniu otyoci. Wracajc na koniec do Good Calories Bad Calories, trzeba ostrzec czytelnika, e nie jest to atwa lektura. Jest tak dlatego, e skierowana jest ona przede wszystkim do specjalistw, lekarzy i badaczy. Ale wysoki poziom merytoryczny ksiki nie powinien zniechca do lektury Good Calories, Bad Calories czytelnika zainteresowanego najistotniejszymi kwestiami dotyczcymi zdrowia i ycia czowieka, mechanizmami rzdzcymi wspczesn nauk i funkcjonowaniem kompleksu medyczno-biznesowo-medialnego. Wieloaspektowo i szczegowo analizy Taubesa ma unikatow warto poniewa bez znajomoci szczegw skazani jestemy na bezkrytyczn akceptacj nauki w wydaniu mocno skonwencjonalizowanym, schematycznym i po prostu zafaszowanym takim, jakie nam oferuje obowizujcy paradygmat. W jednym z niedawnych wywiadw radiowych Taubes powiedzia, e w przygotowywaniu jest obecnie wersja polska Good Calories, Bad Calories. Jeli tak, to jest to bardzo dobra wiadomo dla polskiego czytelnika.

Wrocaw, listopad 2010 Wsppraca: Tomasz Gabi, Dominik Rozwadowski

www.nowadebata.pl

28

Nowa

www.nowadebata.pl

DEBATA

www.nowadebata.pl