1

August Comte (1798 1857) Francja

POZYTYWIZM poszukiwanie niezmiennych praw rzdzcych wiatem przyrody i wiatem spoecznym - prawa te mona odkry badajc wiat spoeczny i teoretyzujc na jego temat - fakty ustalone za pomoc bada s wane, ale istotniejsze jest prawidowe rozumowanie - badania empiryczne musz by podporzdkowane teorii - wiat realny biologiczny, spoeczny (naukowiec musi go zbada), poznaje si poprzez badania i dociekania teoretyczne - Socjologia to pojcie, ktre wynalazem na okrelenie fizyki spoecznej - praca Teoretyczna najwaniejsza dziaalno, bez teorii nie wiedzielibymy czego szuka w wiecie spoecznym i nie rozumielibymy znaczenia naszych odkry - socjologia po to by zaplanowa, stwierdzi jak funkcjonowa powinno spoeczestwo i jak je zorganizowa - Nauki rozwijaj si od najbardziej abstrakcyjnych do najbardziej szczegowych - Kada z nauk wnosi wasna metod, przyjmujc tez metody z poprzednich nauk 3 metody socjologii (sposoby prowadzenia bada): - obserwacja musi by ukierunkowana przez teori, a nastpnie powizana z jakim prawem - eksperyment w zjawiska spoeczne nie mona ingerowa, trudno podda kontroli. Jedynie naturalny eksperyment - skutki zdarzenia, ktre si dzieje w okrelonym miejscu naley zaobserwowa i porwna z sytuacj w miejscu, gdzie to zdarzenie nie nastpio - porwnanie moemy porwna 1. spoecznoci ludzkie z niszymi zwierzcymi; 2. spoeczestwa w rnych krajach wiata; 3. rne stadia rozwoju spoeczestw w rnych okresach (potrzeba bada historycznych, socjologia jest nauk historyczn) Prawo trzech stadiw - dotyczy stadiw rozwoju spoeczestwa (przechodzi przez nie take ludzki umys, czowiek w procesie dojrzewania, wszystkie dziedziny wiedzy, historia wiata) 1. Stadium teologiczne punkt wyjcia dwch nastpnych. Ludzie zadaj sobie pytania o natur rzeczy, pochodzenie i cel (skd si wziy, po co istniej). Poszukiwanie wiedzy absolutnej. Zaoenie, e wszystko zostao stworzone przez ponadnaturalne siy lub istoty (bstwa), ktre kieruj wszystkim i nadaj cel. Jest ad, nie ma postpu Fetyszyzm kult przedmiotw np. drzew Politeizm kult wielu bogw Monoteizm najwysze stadium 2. Stadium metafizyczne stadium przejciowe, bo bezporedni przeskok byby zbyt gwatowny. Na miejsce istot nadprzyrodzonych abstrakcyjne siy. Za ich spraw wszystko ma przyczyn i cel (np. przyroda). W zjawiskach spoecznych np. wola ludu. Najwysze stadium za przyczyn uznaje si jeden skadnik. Jest postp, nie ma adu 3. Stadium pozytywne Ostatnie i najwaniejsze. Wszystko co poznajemy to zjawiska i zachodzce midzy nimi stosunki, a nie istota rzeczy i ostateczne cele. Nie zajmujemy si nienaukowymi koncepcjami (bstwa, tajemnicze siy). Poszukiwanie niezmiennych praw naturalnych, ktre rzdz wszystkimi zjawiskami (badania empiryczne, praca teoretyczna). Badanie poszczeglnych zjawisk wyprowadzenie uoglnie. Konkretyzacja adu i postpu, pohamuje umysowy i spoeczny niead, przyniesie postp dziki rozwojowi wiedzy i udoskonaleniu stosunkw midzy poszczeglnymi czciami systemu spoecznego. Prawa konkretne wyprowadzone indukcyjnie (od szczegu do ogu) z materiau empirycznego

2 Prawa abstrakcyjne wyprowadzenie z teorii drog dedukcji (od ogu do szczegu), WANIEJSZE. Wszystko zmierza w kierunku formuowania coraz mniejszych praw abstrakcyjnych. Nawizanie do praw Monteskiusza. Dwie idee: ad i postp - Idea systemu rozpatrywanie spoeczestwa jako ruchomego organizmu, ktry przechodzi przez kolejne etapy, fazy rozwoju - Zawsze pojawia si okres kryzysu, konfliktu (przejcie z 1 do 2) - Koncepcja ewolucyjna - Wpyw rewolucji Newtona - Tylko umocnienie si i dominacja jednego z programw (teologia, metafizyka, pozytywizm) moe pooy kres chaosowi w sferze myli (wg Comtea pozytywizm) - Porzdek i postp Comte ujmuje w kategoriach dialektycznych (perspektywa zbliona do marksistowskiej), wzajemnie si okrelaj i przenikaj - Comte idealista Idee rzdz wiatem (podobnie do heglowskiego idealizmu) Statyka spoeczna - badanie praw akcji i reakcji rnych czci systemu spoecznego - statyka spoeczna pniej funkcjonalizm strukturalny - odwoujc si do biologii Comte opisa struktury spoeczestwa, sposb ich funkcjonowania oraz (funkcjonalny) stosunek zachodzcy midzy nim, a wikszym systemem spoecznym. Czci i cao systemu spoecznego znajduj si w harmonii. Najlepiej zaczyna od caoci (znane) i przechodzi do czci. - w statyce spoecznej trzeba wyobrazi sobie spoeczestwo jako cao, wyj poza (makro) - moemy wyjani zjawiska spoeczne - badanie stratyfikacji spoecznej, to spoeczestwo jest podstawowym elementem, nie jednostka (np. rodzina-podstawowa instytucja, gwna cz skadowa systemu, potem bardziej zoone struktury) - Jak moliwy jest ad spoeczny? Jak si tworzy spjna cao? Jakie warunki musz by spenione? scentralizowany orodek wadzy. S 3 grupy czynnikw, ktre dalej temu sprzyjaj: postpujce zalenoci, wsplna kultura (w spoeczestwie tkwi potencja dezintegracji), coraz wiksza centralizacja wadzy. Dynamika spoeczna - badanie praw rzdzcych nastpowaniem po sobie zjawisk spoecznych - najwaniejszy jest postp, zmiana, proces ewolucyjny, ludzko dy do dominacji altruizmu nad egoizmem (proces niezmienny i nieuchronny), nieuchronne s tez konflikty - nowe stadia ludzkiej egzystencji (ewolucja umysu) Prawo 3 stadiw: 1. wojownicze stadium teologiczne (religijne) staroytno i redniowiecze. Integracja spoeczestwa gwarantowana przez religi 2. stadium metafizyczne role przywdcw duchowych zaczynaj peni filozofowie, podstawa integracji pastwo, organizacja. Faza przejciowa. 3. stadium naukowe (pozytywne) role kapanw i filozofw przejmuj uczeni. Potrzeba osb kompetentnych. Wiara w nauk (zastpuje Boga i filozofi). Ma by zarwno filozofi naukow jak i praktyk polityczn. - w spoeczestwie nowoczesnym dynamiczna sia to przemys, spo przemysowe. Comte i komunizm - dystansuje si wobec socjalistycznych teorii - komunizm ma charakter polityczny, a rewolucja musi mie Moralny

3 - zatraca jednostk, a pozytywizm chce by jedn wsppracowaa - eliminuje ludzi przemysu pomysowi, mog wesprze finansowo - zrywa z przeszoci, tradycj, dziedzictwem, a prawo trzech stadiw opisuje cigo Rola kobiet wnosz do polityki uczucia, s potrzebne, wnosz jedno - potrzeba nauki moralnoci, to zaley od serca, nie rozumu, jedno mylenia, uczucia i dziaania = pozytywizm. W takim wydaniu jest now religi.

HERBERT SPENCER (1820 1903) Anglia

- napisa ksik Social Statist - szed w kierunku tego jak zorganizowane jest spoeczestwo -1864 opublikowa artyku Powody odejcia od filozofii Comta PORWNANIE KONCEPCJI SPENCERA COMTA - Spencer chcia wyranie by odrniany od Comta PODOBIESTWA: -przyjcie pojcia struktura i funkcja z biologii, uywanie pod katem tego samego sensu. (prekursorzy funkcjonalizmu strukturalnego) -jakakolwiek wiedza powinna pochodzi z dowiadczenia -chcieli pozna prawa rzdzce wiatem spoecznym - akceptacja terminu socjologia -zastosowanie wiedzy do budowy nowego spoeczestwa -traktowanie spoeczestwa jako organizm RNICE: -Spencer odrzuca prawo 3 stadiw - Spencer uwaa, e przyczynowo nie jest mniej wana gdy buduje si teorie -Spencer kwestionuje jednowymiarowy bieg dziejw -Spencer nie wierzy, e nauki pojawiaj si w okrelonym porzdku, a socjologia jest na kocu, -Spencer nie popiera spojrzenia na spoeczestwo jako na kolektyw - jednostka dla spoeczestwa bya waniejsza, stanowia rdo zjawisk spoecznych -Spencer uwaa, e idee moralne rodz si z indywidualnego dziaania. PODSTAWOWE ZAOENIA TEORETYCZNE -religia i nauka zachodz na siebie i wchodz w konflikt -interesowa go wiat poznawalny (nauka, u Comta przewaa wiat religijny) -ludzkie szczcie bdzie wtedy, gdy jednostka bdzie si zadowala, ale nie kosztem drugiej jednostki. Jest to prawo moralne, ktre jest rozszerzeniem praw natury. Ludzie powinni osign stan, w ktrym bd si do tego prawa odnosi. -ludzie powinni by wolni od regulacji zewntrznej -wojna i pokj su integracji spoeczestwa, wojna oznacza organizacje ludzi TEORIA EWOLUCJII -zachodzi gdy materia si scala, a ruch rozprasza -ewolucja polega na nasileniu si ruchu i rozpadzie materii -ewolucja to przechodzenie od formy mniej spjnej do bardziej spjnej (postpujca integracja) - scalaniu temu towarzyszy przechodzenie od jednorodnoci do rnorodnoci -ewolucja to ruch od nieokrelonoci do okrelonoci (Parsons przedstawia podobn teorie ewolucji)

4 -jednorodne zjawiska s niestabilne, przyczyna jest fakt, e poszczeglne czci jednorodnego systemu s pod nieustannym wpywem rozmaitych si, ktre wykazuj tendencj do ich zrnicowania. Drugim czynnikiem jest mnoenie skutkw, maa zmiana w jednorodnym kiedy systemie ma coraz bardziej rozgaziajce si skutki. - ewolucja przechodzi przez cykl stanw przejciowych (ruchome stany rwnowagi) - zmierza do pewnego stanu spokoju - wg Spencera dymy ku uniwersalnemu yciu, przechodzc przez nowe stadia procesu ewolucyjnego - zakada, e istnieje stan kocowy moe zakoczy si jedynie utrwaleniem najwikszej doskonaoci i najzupeniejszego szczcia - ewolucji towarzyszy proces rozpadu, ktry co pewien czas powoduje jej cofnicie - rozpad nastpuje wtedy, gdy ewolucja si koczy i zjawiska bdce jej wytworem zaczynaj si rozkada SOCJOLOGIA - agregacja, rnicowanie, integracja, dezintegracja skadaj si na dynamik spoeczestwa - definiuje nauk socjologii jako badania rozwoju w jego najbardziej zoonej formie - zajmuje si makro zjawiskami (agregatami spoecznymi) takimi jak spoeczestwa, struktury i instytucje spoeczne oraz ich funkcjami - socjologia powinna zajmowa si zjawiskami spoecznymi w taki sposb jak nauki przyrodnicze( tak tez twierdzi Comte) - dyscyplina badawcza by by nauk powinna zawiera prawa i interpretacje oparte na tych prawach. - socjologia zajmuje si zjawiskami, ktre stanowi przedmiot zainteresowania wszystkich innych nauk, wic socjolog powinien zaznajomi si z biologia i psychologi.(biologia: zrozumienie biologii ywego organizmu, pomaga pojc spoeczestwo, zasada przetrwania najlepiej przystosowanych psychologia dziaaniem zwizane jest uczucie nie rozum-podobnie jak Comta. - ludmi rzdz publiczne pasje, socjolog tez kieruje si emocjami, ale musi si ich wyzby. Naley mierzy te subiektywne stany. Jednak trudno si wyzby emocji, bo s one paliwem dla innych stanw. Trzeba wzi przykad z nauk przyrodniczych, zapewnia to poczucie przyczynowoci i kontekstu. - wszystkie zjawiska podlegaj prawom morfologii(struktury) fizjologii(procesw) - naley szuka praw w 3 osiach zrnicowania: regulacyjnej-wadza, operacyjnejwytwarzanie dbr, dystrybucyjnej-dobra musza by dystrybuowane. Spencer uwaa, e wystpuj one wsplnie. - uwaa, e stosunki spoeczne mona zrozumie tylko wtedy, gdy pojmie si ich ewolucje KSIZKA ZASADA SOCJOLOGII -odrnia spoeczestwo ludzkie od zwierzcego(rny jest stopie powizania, zwraca uwag na jzyk komunikacji. Jzyk pozwala komunikowa idee, ludzie s wiadomi) -opisuje instytucjonalizacj -mwi jak moliwa jest integracja(mechanizmy regulacji, wyonione wczeniej struktury potrzebuj regulacji, zasad, dystrybucja-w, jaki sposb moliwy jest rozdzia, podzia) -nie uwaa, i ewolucja spoeczna jest nieuchronnym i jednokierunkowym procesem, spoeczestwa si zmieniaj pod wpywem procesw zachodzcych w ich rodowisku i nie zawsze s to zmiany ewolucyjne SPOECZESTWO MILITARNE I PRZEMYSOWE MILITARNE: -regulacyjne( celem jest obrona przed najedc i obrona, wadza ma charakter autorytarny) -kontrola jednostek przez pastwo -duy stopie zrnicowania

5 -struktury s zorganizowane by spenia polityczne cele -przepyw materiau od organizacji do pastwa i do jednostek -przepyw informacji od pastwa do jednostek -armia i nard s w zasadzie jednym -jednostka yje dla dobra zbiorowoci wsppraca odbywa si pod przymusem PRZEMYSOWE -regulacyjne(celem jest efektywno i dostarczanie usug, niescentralizowana wadza, wadza jest saba -jednostki wyzwolone spod kontroli -stratyfikacja sabnie -struktury skoordynowane by umoliwi wzrost-przepyw informacji w obie strony -przepyw informacji od organizacji do skadowych jednostek -wojna hamuje rozwj przemysu -wicej harmonii ni konfliktw -konflikt midzynarodowy moe doprowadzi do tego, e spoeczestwo nabiera cech wojowniczych

KAROL MARKS (1818 1883) Niemcy

- punktem wyjcia jest uprzemysowienie i kapitalizm. Te procesy zniosy feudalne procesy spoeczne. Zyskali na tym posiadacze kapitau. Rozpoczli wyzyskiwanie proletariatu. -Marks chce skoni ludzi do zrewolucjonizowania kapitalizmu -uwaa, e zmiana jest nieuchronna -krytykowa spoeczestwo kapitalistyczne chcia, eby ludzie robili, co chc -uwaa, e wczeniej czy pniej spoeczestwo kapitalistyczne upadnie -uwaa, e historia obiera kierunek -zmiana tkwi w kadym spoeczestwie -opisujc spoeczestwo opisujemy wolnych ludzi. Ludzie s w stanie pokierowa zmian spoeczn, ale nie jednostka -konflikt midzy proletariatem i burua -jeeli naleymy do rnych klas to jestemy wrogami -wiedza, ktr zdobywamy, obserwujc stosunki kapitalistyczne, umoliwia stworzenie nowych warunkw -moemy si jednoczy -KOMBINACJA DETERMINIZMU-rewolucja, interesu ludzi i walka o nie -wasno prywatna rdem wyzysku i alienacji - DIALMAT - materializm dialektyczny, metodologii, odrzuca mylenie Hegla, spoeczestwo to system, wany jest punkt widzenia obserwatora (burua czy proletariat -nie wierzy w obiektywny punkt widzenie -HISTMAT - materializm historyczny -rozwj cywilizacji poprzez wytwarzanie, zaspokajanie potrzeb WARUNKI ZMIANY -proletariat musi uwiadomi klas w sobie -musz si zorganizowa IDEOLOGIA NIEMIECKA 1946r -pocztkowo odrzucona za krytyk heglistw -oskary ich za krytyk religii -analiza spoeczestwa powinna by empirycznie zaczepiona -pokaza jak wiadomo powstaje z dowiadczenie byt okrela wiadomo. Marks uwaa, e tym, co odrnia ludzi od zwierzt jest wiadomo oraz zdolno do powizania

6 wiadomoci z dziaaniami. Cho nawizywa do Hegla, krytykowa ide wiadomoci jako niezalenego bytu. Uwaa, e przedmiotem zainteresowania powinna by wiadomo realnych ludzi. wiadomo to ludzka cecha, ksztatowana poprzez dziaanie i wzajemne oddziaywanie. Ludzie maj zdolno do wiadomego kontrolowania swoich poczyna. Ludzie potrafi budowa struktury w swej wyobrani a nastpnie odtworzy je w rzeczywistoci POGLDY -ludzie wytwarzaj ide w ramach struktur spoecznych-jednostki s aktywne wobec wiata. Reaguj i zmieniaj wiat materialny -PRODUKCJA-oznacza wytwarzanie rodkw, ktre zaspokajaj nasze potrzeby MOMENTY SPOECZESTWA KAPITALISTYCZNEGO -ludzie tworz historie. Wytwarzaj rodki przetrwania. Ludzie posiadaj potrzeby materialne. S rwnie potrzeby, ktre powstaj po uzyskaniu potrzeb pierwotnych-ludzie tworz nowe potrzeby. Produkcja wymaga narzdzi. Cywilizowanie oznacza specyfik ronych potrzeb -wikszo ludzi nie moe by wolna, bo jest pozbawiona swobodnego wyraania si, poprzez wyzysk PODZIA PRACY -pewne potrzeby musz by zaspokajane -podzia pracy wynika z rozrnienia midzy wacicielami rodkw produkcji, a tymi, ktrzy musza sprzedawa im swj czas pracy eby zarobi na ycie -uwaa, e podzia pracy separowa jednostk od zbiorowoci -ludzie skupiaj si na swoich wskich specjalnociach -proces pracy ulega takiemu rozdrobnieniu, e funkcje, ktre powinny by zintegrowane, s od siebie oddzielone(praca umysowa oddzielona od fizycznej) -jednostka jest narzdziem w procesie produkcji -robotnik traci wi z wytworzonym produktem i ze wszystkim, co si z nim dzieje po wytworzeniu -uwaa, e naley stworzy spoeczestwo gdzie nie bdzie wskiej specjalizacji, poniewa to ogranicza rozwj jednostki -wasno zbiorowa ma eliminowa wyzysk IDEOLOGIA -zintegrowany system idei zewntrznych w stosunku do ludzi i wywierajcy przymus Ideologie reprezentuj interes klasy panujcej, co nie znaczy, e nie wywieraj wpywu na interesy materialne -yj wasnym yciem i wywieraj na ludziach przymus -su wyzyskowi proletariatu -wywieraj wpyw na poczynania przedstawicieli klasy rzdzcej, ktre wpywaj na myli i dziaania proletariatu TOWARY -wytwarzanie towarw kontrolowane przez waciciela -towary s wymieniane za pienidze -warto uytkowa, s wytworem ludzkiej pracy i nie mog niezalenego bytu, poniewa s pod kontrol ludzi -w kapitalizmie wytwarzane dla obcych, maj charakter wymienny FETYSZYZM TOWAROWY -podstaw ludzka praca, nadajca im warto -polega na tym, e ludzie przestaj sobie zdawa spraw z tego e to ich praca stanowi o wartoci towarw -utrata kontroli nad rynkiem i towarami

REIFIKACJA(URZECZOWIENIE) -to proces prowadzcy do przekonania, e wytworzone przez ludzi formy spoeczne to naturalne, absolutne rzeczy -ludzie wierz, e struktury spoeczne pozostaj poza ich kontrol i s niezmienne -praca ludzka staje si towarem DIALEKTYKA -sposb rozumowania przejty od Hegla, Marks osadzi swoj dialektyk w wiecie materialnym -Stosunki wzajemne: wpywy spoeczne nigdy nie oddziauj w jednym kierunku. Jeden czynnik moe oddziaywa na drugi, ale ten drugi moe te wpywa na pierwszy. Nasilajcy si wyzysk proletariat przez kapitalist moe doprowadzi do coraz wikszego niezadowolenia i rodzenia si wojowniczych nastrojw, ale narastajcy bunt proletariatu moe skoni te kapitalist do wzmoenia represji w celu zamania oporu robotnikw. -Fakt i warto: wartoci spoecznych nie oddziela si od faktw. Badania zjawisk spoecznych podbudowane jest podbudowane wartociami. Buruazja definiowana jest przez to, e posiada rodki produkcji, proletariat za przez to, e musi sprzedawa buruazji swoj prac. -Rozgraniczenie: wielu ludzi istnieje na pograniczu dwch klas (buruazji i proletariat) -Relacje: jaki zachodzi stosunek midzy dan biurokracj a rnymi innymi elementami wiata spoecznego -Przeszo teraniejszo przyszo: badanie historycznych korzeni wspczesnego wiata, zainteresowanie, jaki kierunek obierze spoeczestwo w przyszoci, posiada wizj przyszego wiata, kluczem do poznania wiata przyszego jest poznanie teraniejszego -Nic nie jest nieuchronne: przyszo moe by oparta na jakim teraniejszym modelu, ale nie jest to nieuchronne, dialektyk interesuje badanie rzeczywistoci a nie abstrakcji(to odwiodo Marksa od Hegla). Marks przewidywa rewolucj, nie uwaa tego za nieuchronny proces -Konflikt i sprzeczno: najwiksza sprzecznoci dotyczy stosunku midzy buruazj a proletariatem. W miar rozwoju kapitalizmu coraz wicej jest wyzyskiwanych robotnikw, nasila si te wyzysk. Wywouje to opr, co prowadzi do walki midzy obiema klasami. -Aktorzy i struktury: stosunek zachodzcy midzy ludmi a strukturami, jakie tworz. Struktury z jednej strony pomagaj si ludziom realizowa z drugiej za stanowi zagroenie dla ludzkoci ALIENACJA -jest to deformacja natury ludzkiej bdcej skutkiem poddania robotnika cudzej woli kapitalisty -struktura spoeczna jest rdem alienacji. Struktura spoeczne zrywa naturalne wzajemne powizania, bdce cech natury ludzkiej w sensie idealnym. Znaczenie ma tu system dwuklasowy, gdzie kapitalici zatrudniaj robotnikw i posiadaj na wasno rodki produkcji(narzdzia surowce) a take produkty finalne. Robotnicy by zdoby rodki utrzymania i uzyska dostp do narzdzi i przyrody, musz sprzedawa kapitalistom swj czas pracy. Jednak z produktami, ktre wytwarzaj trac kontakt. -robotnicy s wyobcowani od swojej dziaalnoci produkcyjnej, od przedmiotu tej dziaalnoci, od swoich kolegw z pracy, od wasnego ludzkiego potencjau(wiadomo ulega przytpieniu, stosunki z innymi ludmi i przyrod powoli s zrywane) -na skutek alienacji praca jest mudnym trudem, gdzie czowiek czuje si nieszczliwy, nie rozwija si lecz jedynie umartwia swoje ciao i umys. KAPITA

8 - stosunek midzy sprzedawcami i nabywcami siy roboczej -wyzyskuje robotnikw, ktrzy doprowadzili do jego powstania WASNO PRYWATNA -prywatne wadanie rodkami produkcji przez kapitalistw -pochodzi z pracy robotnikw KLASA SPOECZNA -struktury zewntrzne w stosunku do ludzi i wywierajce na nich przymus -stosunki midzy ktre zaczy y wasnym yciem -powstaj w procesie produkcji WIADOMO KLASOWA I FASZYWA WIADOMO Faszywa wiadomo -bdne ocenianie dziaania systemu oraz wasnej roli i interesu -buruazja nie jest wiadoma wasnej historii i roli, jak odegraa w tworzeniu si kapitalizmu -proletariat nie jest wiadomy skutkw swego dziaania -faszywa wiadomo buruazji nigdy nie przerodzi si w prawdziw wiadomo klasow, ktr moe uzyska tylko proletariat, poniewa nie posiadajc nic, stanowi model przyszoci, w ktrej zaniknie wasno prywatna, wszystko bdzie wasnoci zbiorow -proletariat musi przeksztaca si w klas dla siebie, jeli ma odebra wana historyczn rol wiadomo klasowa -mwic o niej Marks mia na myli wiadomo caej klasy, a nie jednostek UPRZEDMIOTOWIENIE - ludzie wytwarzaj przedmioty (ywno, ubrania, domy) -interesowao go uprzedmiotowienie w wiecie rzeczywistym-obszar gdzie ludzie wyraaj swoje zdolnoci

EMILE DURKHEIM (1858 1917) Francja

FAKTY SPOECZNE -przedmiot bada socjologicznych -maja by traktowane jak rzeczy, musz by badane empirycznie a nie filozoficznie(to odrnia Durkheima od Comta i Spencera) -ZEMNTRZNE I PRZYMUSOWE: oddzieli tym socjologi od psychologii, jako fakty psychologiczne okreli jako dziedziczne. Tym samym odci socjologi od innych nauk o czowieku(tak twierdzi Lemert) -MATERIALNE I NIEMATERIALNE: materialne s to rzeczywiste byty. Przykadem takiego faktu materialnego jest architektura i prawo. Durkheim skupia si na niematerialnych faktach. Przykadem takich faktw jest to, co socjologowie nazywaj dzisiaj normami i wartociami albo oglniej kultur. Tu powstaje pytanie jak mog by zewntrzne wobec czowieka? Czy jeli s w umyle czowieka to maj charakter wewntrzny? Fakty niematerialne nie s tak jednoznaczne jak materialne. Do pewnego stopnia znajduj si w ludzkich umysach. S zewntrzne i przymusowe w stosunku do faktw psychologicznych. Niematerialne fakty przynajmniej do pewnego stopnia, s, wic zjawiskami zachodzcymi w psychice, ale zewntrznymi i wywierajcymi przymus w stosunku do innego aspektu procesu umysowego, jakim s fakty psychologiczne. (Zdaniem Durkheima przedmiotem zainteresowania socjologw s normy i wartoci a psychologw popdy) O PODZIALE PRACY SPOECZNEJ (SOLIDARNO MECHANICZNA I ORGANICZNA) - przedstawi tu dwa typy spoeczestwa idealnego -SOLIDARNO MECHANICZNA- typ prymitywny, posiada mao zrnicowan struktur spoeczn, podzia pracy prawie nie istnieje. Wystpuje w spoeczestwach gdzie jest

9 sumienie zbiorowe. Reguy gry s jasno okrelone, tre sumienia ma charakter religijny. Kodeksy prawne pozwalaj przekona si o sumieniu, s jego najlepszym wskanikiem. Prawo ma charakter represyjny, sankcje maja charakter karny. Wszelka dewiacja od dyktatu sumienia zbiorowego traktowana jest jako zbrodnia przeciw caej zbiorowoci i Bogu. Ludzie wykonujc podobne prace powoduj, e dochodzi do rywalizacji MORFOLOGIA: zaleno oparta na pokrewiestwie, ludzie silnie zaangaowani w sumienie zbiorowe, niewielka wolno dziaania bd brak, przymus charakteryzuje niewielkie grupy. -SOLIDARNOC ORGANICZNA: zaawansowany podzia pracy(wystpuje wiksza specjalizacja, ludzie maj wszy zakres dziaa). Sumienie zbiorowe musi by bardziej abstrakcyjne, czyli tworzy abstrakcyjne reguy. Wartoci okrelaj normy i stosunki wymiany. Systemy prawne s mniej karne, ale naley woy wicej stara by ponownie zintegrowa dewiantw. Przewaga norm o charakterze abstrakcyjnym. Szanuj godno kadej istoty ludzkiej cecha, ktr nabywamy poprzez uczestnictwo w spoeczestwie. Tylko oglna kultura moe by dla wikszoci spoeczestwa. -Durkheim zaj si solidarnoci, bo interesoway go wizi spoeczne -porzdek spoeczny i autonomia jednostki daj si ze sob pogodzi. WIADOMO ZBIOROWA -niematerialny fakt -pojawia si w danym spoeczestwie. Niezaleny okrelony system kulturowy -realizuje si poprzez wiadomo indywidualn -moralno spaja spoeczestwo -system symboli- to, co tworzymy, umawiamy si e tak jest -wszystko to, co jest zorganizowane skada si na normy i wartoci -fakty spoeczne zbudowane z regu dziaania, co pozwala rozpozna czy dane dziaanie jest dobre czy ze. -moralno jest obiektywna jak wszystkie inne nauki -caoksztat przekona i uczu, wsplne obywatelom tego samego spoeczestwa. Co pynie z przymusu czyli z zewntrz. To one wpywaj na nasze sumienie i ksztatuj nasze dziaania SOLIDARNO SPOECZNA -integracja spoeczna -obserwowa zmian spoeczn -zastanawia si jak czci spoeczestwa s skoordynowane -zastanawia si jak jednostka odczuwa, e jest czci zbiorowoci -jak nasze potrzeby, ktre skaniaj nas do dziaania pozwalaj funkcjonowa w zbiorowoci - jak wzorce organizacji spoecznej s tworzone, przekazywane i podtrzymywane. Jakie mechanizmy s tworzone? Jak robimy to, e trzymamy si w caoci? ZMIENNE INTEGRACJI SPOECZNEJ - okrelenie stopnia podzielenia sumienia zbiorowego -intensywnoci natenia- zakres panowania wadzy -stopie, w jakim skadniki sumienia zbiorowego s dla nas jasne -stosunek tego, co religijne do tego, co wieckie MORFOLOGIA SPOECZNA -struktura spoeczna -zastanawia si nad natur. Opisuje j wyodrbniajc zmienne(funkcje wielkoci) -uporzdkowanie wszystkich elementw -wzajemne relacje midzy czciami(chodzi o mobilno) HOMO DUPLEX -czowiek rozdwojony -czowiek posiada podwjne stany wiadomoci

10 -z jednej strony czowiek posiada swoj indywidualno a z drugiej stany wiadomoci pochodzce od spoeczestwa RELIGIA -najwysza forma niematerialnego faktu spoecznego -potrafi panowa nad jednostkami i wyzwala w nich nadzwyczajne zdolnoci -w spoeczestwie nowoczesnym religia przyjmuje rnorakie formy -analizowa religie w spoeczestwach prymitywnych, poniewa miaa ona rzuci wiato na religi w nowoczesny spoeczestwie(gdy tam jest jednolita i wszechobecna)W spoeczestwach prymitywnych religia jest uniwersaln zbiorow moralnoci. W miar rozwoju spoeczestwa jej obszar si zawa. Przestaje by wiadomoci zbiorow, staje si wyobraeniem zbiorowym. -uwaa, e wikszo wyobrae zbiorowych(normy i wartoci poszczeglnych zbiorowoci takich jak rodzina, pastwo, instytucje owiatowe) wspczesnego spoeczestwa ma rdo we wszechogarniajcej religii spoeczestwa prymitywnego SAMOBJSTWA -PRDY SPOECZNE - maj duy wpyw na jednostk. S to wielkie porywy entuzjazmu. Przychodz z zewntrz i s w stanie ogarnia nas wbrew naszej woli. Maj charakter zewntrzny i przymusowy wobec jednostki -wybra samobjstwa do badania, bo jest to zjawisko konkretne i okrelone. Uznane za jedno z najbardziej osobistych dziaa. Twierdzi, e jeli zrobi badania nad samobjstwami to przekona wiat akademicki do swojej dyscypliny, socjologia miaaby szanse zdoby jego uznanie. -chcia wyjani rnice wskanikw samobjstw, dlaczego w innych grupach s wysze ni w innych. Uwaa, e zmienna rnicujc liczb samobjstw s fakty spoeczne, w szczeglnoci prdy spoeczne. -kade z 4 samobjstw czy ze stopniem integracji w spoeczestwie oraz regulacji spoecznej. Integracja odnosi si do stopnia podzielania uczu zbiorowych a regulacja dotyczy zewntrznych naciskw wywieranych na ludzi. -SAMOBJSTWO EGOISTYCZNE ma miejsce gdzie jednostka sabo jest zintegrowana z wiksz komrk spoeczn. Powoduje to brak poczucia sensu ycia. Jednostki nie podporzdkowuj si wiadomoci zbiorowej, a gdzie jest ona saba jednostki dbaj tylko o swoje interesy. Egoizm powoduje frustracj, bo nie wszystkie potrzeby mog by zaspokajane, wtedy dochodzi do samobjstwa. Samobjstwo egoistyczne dowodzi, e nawet o najbardziej prywatnych czynach przesdzaj fakty spoeczne. -SAMOBJSTWO ALTRUISTYCZNE wystpuje gdzie integracja spoeczna jest zbyt mocna. Jednostka zostaje zmuszona do odebrania sobie ycia.(Sekty) Ludzie popeniajcy je uwaaj je za obowizek. Samobjstwo to wynika z prdu spoecznego, jakim jest melancholia. Powodem jego jest nadzieja, wiara we wspaniae perspektywy na tamtym wiecie. -SAMOBJSTWO ANOMICZNE dochodzi do niego, wtedy, gdy zakceniu ulegaj regulacyjne siy spoeczestwa. Sabnie kontrola nad namitnociami i jednostki zaczynaj dawa im ujcie, szukajc niemoliwego do osignicia zaspokojenia. Wskanik tego samobjstwa idzie w gr tak samo, gdy zachwianie norm spoecznych wynika z pozytywnego rozwoju wydarze jak i negatywnego(kryzys gospodarczy).Zmiany stawiaj ludzi w nowych sytuacjach. -SAMOBJSTWO FATALISTYCZNE wystpuje, gdy regulacja spoeczna jest zbyt silna. Przykadem jest niewolnik, ktry odbiera sobie ycie z powodu poczucia beznadziejnoci, wszystko, bowiem co robi jest surowo regulowane. Uciemienie wywouje przypyw melancholii, co prowadzi do wzrostu tych samobjstw.

11

MAX WEBER (1864 1920) Niemcy

VERSTEHEN -narzdzie analizy makropoziomowej -zdyscyplinowana praca badawcza -racjonalna procedura badawcza -niektrzy interpretuj verstehen jako technik, ktrej celem jest zrozumienie kultury -Munch uwaa, e jeli chcemy zrozumie jakie dziaanie musimy rozpozna jego sens zgodnie z intencj podmiotu dziaajcego, rozpozna kontekst, w ktrym dziaanie si odbywa i ma sens. -interpretacja verstehen na poziomie kulturowym odpowiadaaby teoriom makro(strukturalizmowi funkcjonalnemu) a na poziomie jednostkowym teoriom mikro(interakcjonizmowi symbolicznemu) ROZUMIENIE -bezporednie(na zasadzie oczywistoci)rozumiejce(pytanie, dlaczego kto si tak zachowa, badanie przyczyn i motyww. Przyczynowo to nie badanie prawidowoci (praw) RACJONALNO -ludzie mog zachowywa si irracjonalnie. Badanie, co by byo gdyby zachowa si racjonalnie. CO TO ZNACZY ROZUMIE KOGO? -inaczej prowadzi si badania w naukach humanistycznych, bo chodzi o rozumienie zachowa -ROZUMIENIE DILTHEY wczuwanie(psychologiczne)stawiamy si w sytuacji kogo, to sztuka nie ma zwizku z nauk, hermeneutyczne-pewien wytwr kulturowy umieszczony w szerszym kontekcie interpretacji, rozumienie moe by szersze od treci TYP IDEALNY -ma by pomocny przy prowadzeniu bada empirycznych i rozumieniu szczeglnego aspektu spoecznego -znajduj zastosowanie w badaniu wycinka rzeczywistoci historycznej(przedstawiciele nauk spoecznych na podstawie danych historycznych mog skonstruowa idealny typ biurokracji) -typy idealne nie powinny by zbyt szczegowe lub zbyt oglne. -cho typy idealne naley tworzy na podstawie obserwacji wiata rzeczywistego, nie znaczy to, e maj by jego lustrzanym odbiciem -typ idealny rzadko wystpuje w wiecie realnym, praktycznie w ogle -typ idealny nie musi by czym pozytywnym lub prawidowym moe by negatywny czy nawet moralnie odraajcy, powinny pomaga w zrozumieniu wiata rzeczywistego -spoeczestwo ulega nieustannym przemianom, dlatego nie naley tworzy ponadczasowych poj -adne zjawisko nie odpowiada typowi idealnemu. Zjawiska posiadaj cechy, ktre nie posiada typ idealny. DZIAANIE SPOECZNE -dziaanie wywouje kontrdziaanie Dziaanie jednostkowe jest zorientowane na innych -odrni zachowanie od dziaania. Zachowanie ma charakter automatyczny, nie zawiera procesw mylowych. Dziaaniem nazywa procesy mylowe wystpujce midzy bodcem, a ostateczn reakcj.

12 -socjologia dziaania zajmuje si jednostkami, a nie zbiorowoci -Typy racjonalnego dziaania: celoworacjonalne - namysowi podlegaj cele(czy warto by zbawionym)wartocioworacjonalne - sam cel nie podlega ocenom, cel si nie zmienia(np. zbawienie)afektywne-podejmowane pod wpywem uczu, nie s w peni racjonalne, tradycjonalne-dokonywanie dziaa z powodu jaki utrwalonych nawykw ETYKA PROTESTANCKA A DUCH KAPITALIZMU -Weber ustali wpyw ascetycznej formy protestantyzmu na pojawienie si ducha kapitalizmu -etyka protestancka nie traktuje o narodzinach nowoczesnego kapitalizmu, ale szczeglnego ducha, za spraw, ktrego nowoczesny kapitalizm rozwin si i zdominowa gospodark. -analizowa kraje gdzie istnia mieszany system religijny, odkry, e wielcy przedsibiorcy s wyznania protestanckiego. -Weber uwaa, e ducha kapitalizmu nie mona sprowadza jedynie do ekonomicznej chciwoci. Stanowi on system moralny, ktry kadzie nacisk na sukces ekonomiczny. -Protestantyzmowi udao si przeksztaci denie do zysku w rodzaj moralnej krucjaty -kapitalizm by nieoczekiwan konsekwencj etyki protestanckiej JAK UPRAWIA NAUKE O SPOECZESTWIE? -nawizanie do Rickerta -2 rodzaje sdw: wartociujce, i odnoszenie si do wartoci(rozumiemy zachowania innych ludzi) -nauka wystrzega si wartociowania i oceniania -wartoci konstytuuj kultur(kultura obdarzona sensem i wartociami, my je nadajemy) -dne fakty spoeczne nie s wane same przez si, kiedy maj zwizek z wartociami -nauki spoeczne zajmuj si ludzkimi sdami wartociujcymi, ale nie wartociuj. SOCJOLOGIA HISTORYCZNA - ujcie procesu dziejowego -nie ma praw rzdzcych dziejami -moemy spojrze wstecz -zmiana jest bezkierunkowa -s pewne fakty, przez ktre mona opisywa dzieje(odczarowanie wiata to jest zwikszanie we wszystkich dziedzinach ycia dziaa celowo-racjonalnych i aksjologiczno racjonalnych np. sianie zboa jest zwizane z korzyci rynkow a nie tworzeniem nowego ycia 3 TYPY OTRZYMANIA WADZY - Tradycyjna tak byo i tak jest np. dynastia -Charyzmatyczny opiera si na szczeglnych cechach np. Jan Pawe -Racjonalny zosta kto wybrany 3 POZIOMY ZRJNICOWANIA -Klasa- o sytuacji ekonomicznej decyduje te szansa na rynku, na ktrym sprzedaje si swoje talenty i umiejtnoci. Ludzie o podobnych szansach -Stan- to jest presti, styl ycia, gusta i konsumpcja. Mona ludzi rnicowa pod tym wzgldem -Partia- wadza-zdolno do sprawienia eby B zachowa si tak jak chce A nawet bez zgody B -moemy pyta czy te kapitay s wymienne np. czy za pienidze mona kupi presti?

Markiz Vilfredo Federico Damaso Pareto (1848 - 1923) Wochy/Francja

- ekonomista, rodzina tradycje republikaskie, kult wiedzy Co wpyno na teorie Pareto? - rewolucja w nauce (Newton)

13 - pozytywizm - utylitaryzm (Smith i Bentham) - historycyzm, przekonany, e s prawa rzdzce dziejami Spoeczestwo to system, ktry moe by opisany przez scharakteryzowanie grupy czynnikw, ktre wpywaj na stan rwnowagi: 1. fizyczne klimat itd. 2. zewntrzne inne spoeczestwa 3. wewntrzne (sentymentalne) ideologie, rasa - system zachowania determinowany jest przez dziaania (czsto maj charakter irracjonalny) - ale generalnie mona w miar precyzyjnie opisa nasze dziaania, jak w matematyce i fizyce, obliczy natenia w okrelonych punktach Koncepcja krenia (cyrkulacji) elit - docelowa koncepcja socjologii oglnej, dynamiczna - szukanie cykli, przez ktre przechodzi spoeczestwo - equilibrum rwnowaga - odnajdujemy equilibra, przez nie spogldamy na spoeczestwo i dziki temu mona zobaczy w jakim kierunku si bdzie rozwija (jak procesy w ekonomii) 1) zmiany cykliczne w spoeczestwie zachodz w sferze sentymentw (wartoci, przekona, pogldw) wrd elit (jak i nie-elit) 2) Procesy polityczne s zdominowane przez elity, ktre s albo lwami, albo lisami. Lwy (jako typ elity) silna wola, bezporednio, konserwatyzm, niechtne do posuenia si si, przywizane do tradycji, szczere Lisy chytre, sprytne, przebiege, nieszczere, odwaga lisw polega na szczerzeniu zbw i stwarzaniu faszywego wizerunku. Rzdy sztuka, umiejtno oszukiwania, propaganda 3) Procesy ekonomiczne, gospodarcze Rentierzy skonno do konserwatyzmu, przedsiwzicia dugookresowe, dobra namacalne, konieczne, yciowe Spekulanci akceptuj, faworyzuj ryzyko, zysk na krtk met, przedsiwzicia, ktre bd dostarcza pienidzy, bez ponoszenia kosztw produkcji 4) Jak powstaj elity? Jak si utrzymuj Wana tendencja czonkowie elit rekrutuj osoby do siebie podobne. Politycznie i gospodarczo bd stawa si coraz bardziej homogeniczne 5) Ich ywotno, moc, bdzie nieuchronnie sabn. Elita bdzie musiaa odda wadz 6) Nie tyle okreli co si dzieje, ale dlaczego tak si dzieje. Okreli wskaniki. Wskanik zmian wystpuje w podwjnej funkcji elity wyzyskuj nie-elity, - jak si utrzymuj 7) Nie-elity nieuchronnie bd podlega alienacji w skutek wyzysku. Alienacja bdzie prowadzi do wytworzenia takich naciskw, e dojdzie do zastpienia jednej elity przez drug 8) Te cykle (gospodarcze, polityczne) wspgraj ze sob. Id rwnolegle. Lwy i rentierzy maj skonno do wynoszenia si w gr. Lisy i spekulanci gdy rozwj gospodarczy 9) Cykle s zarazem przekonaniami ideologicznymi Zmiana cykliczna equilibrum wzite z ekonomii - szersze i bardziej formalne modele spoeczestwa

14 - wiksza koncentracja na systemach kulturowych - reakcje ludzi na to, co si dzieje, ktre s przefiltrowane przez pryzmat ich przekona. Przemieszcza si midzy biegunem wiary (ludzie w pewnym okresie przywizuj si do tradycji, ale wytworzy to napicia midzy tym w co wierzy, a poszukiwaniem nowoci, czym co bardziej pasuje do rzeczywistoci, napicia) i biegunem Traktat socjologii oglnej - teoria spoeczestwa, celem jest odkrycie formy jak przyjmuje spoeczestwo w skutek dziaania si (4Tomy) TOM1 - powicony podstawom ludzkiego zachowania i orientacji - pojcie sentymentw i - teorie - traktuje oglnej formie spoeczestwa - wikszo dziaa ma charakter nieracjonalny, kierowane s uczuciami czsto niewiadomie kierowani jestemy wartociami, przekonaniami - Sentymenty (przywizanie do tradycji) i kombinacje (pragnienie zmiany, innowacje). S sprzeczne, maj tendencj do zdominowania pozostaych. Opis spo w tych kategoriach wzorzec. TOM2 - pojcie rezyduw wiele si wpywajcych na zachowanie ludzi, nie mog by bezporednio zmienione - dziaaj na nas instynkty, wartoci - naley odkry dziaanie tych si, patrzenie na nasze zachowania - Rezydua obserwowane zachowania, gwne wskaniki tego, co si dzieje z nami i spoeczestwem Zachowania ludzkie zawieraj 6 grup rezyduw 1. kombinacje (twrczy akt zwizany z nasz wyobrani) 2. trwao (przywizanie do tradycji) 3. sposb w jaki uczucia si uzewntrzniaj (potrzeba) 4. towarzysko, pragnienie akceptacji 5. indywidualno, integralno 6. sex pragnienie cielesnej gratyfikacji Sentymenty mog si radykalnie zmieni, rnice w zachowaniach odzwierciedlaj rnice sentymentw. - moliwa jest zarwno stao jak i zmienno naszego zachowania - osobowo jednostki mona oceni w kategoriach wzorw - sex pozbawiony wieloznacznoci wskanik empiryczny TOM3 - Teoria derywacji (derywantw)- ludzie d do tego by zracjonalizowa (usprawiedliwi) swoje zachowania. Produktem s derywanty, stwarzane po to, aby legitymizowa pewne zachowania. Pokazuj swj wysiek, aby przedstawi si w jak najlepszym wietle. Gdy zostanie to odkryte, to atwo mona stworzy inne usprawiedliwienie (podbj Nowego wiata przez Hiszpanw i Portugalczykw). - dostarcza informacji, jakie interesy s najbardziej zaangaowane w derywacj, jakie sentymenty panuj w danym czasie - ludzie pragn derywacji, bo bez tego wiele rzeczy byoby nie do zrobienia TOM4 - zrywa z prbami psychologizowania - synteza

15 - Analiza strukturalna procesw centralizacji i decentralizacji wadzy - spoeczestwa s systemami, zdarzenie w jednej czci ma wpyw na reszt. Szukanie wzorw tych zalenoci, stwarzaj moliwo przewidywania Celem jest znalezienie struktury, moliwoci przewidywania. Ustali cykliczn dynamik, spoeczestwo przechodzi przez 3 cykle jednoczenie: 1) biznesowy 2) liberalizm konserwatyzm w yciu publicznym 3) centralizacja decentralizacja wadzy Kady wpywa na 2 inne Socjologia Parety okrela 6 odrbnych ukadw dynamiki w systemach spoecznych. Overshot efekt koa myskiego (koo myskie, gdy si zacznie la wod, najpierw si opiera, nawet cofa, potem idzie dalej)

Georg Simmel (1858 - 1918) Niemcy

- jego badania dotyczyy form uspoecznienia (socjalizacji) - patrzy na wielkie struktury jako powikszenie tego, co dzieje si midzy ludmi - wane relacje, interakcje midzy ludmi to jest podstawowa materia, to co jest w wersji makro jest tylko odzwierciedleniem. - zainteresowa si Konfliktem. Chcia stworzy siatk pojciow (pierwszy raz od Marksa, teorie konfliktu Marks i Simmel) Co rni Simmla od Marksa (konflikt) - konflikt nie zawsze prowadzi do zmiany spoeczestwa - gwarantowana forma interakcji - wyostrza poczucie granic grupy - moe prowadzi do wytworzenia si solidarnoci grupowej - prowadzi do centralizacji wadzy (szczeglnie w przypadku wojny) - prowadzi do poszukiwania sojusznikw, wchodzenie w rne ukady - konflikt spoeczny nie dziaa przeciwko grupie, ale j spaja - Simmel pokazuje spoeczne mechanizmy, dlaczego dzieje si tak jak si dzieje. Rozstrzyganie i sposb radzenia sobie z konfliktem - jak wyania si co nowego poprzez konflikt - zjawiska indywidualne podlegaj syntezie poprzez to, co dzieje si w naszej wiadomoci - zadanie socjologw odkrycie podstawowych form uspoecznienia. 2 tendencje: Generalizacja i Indywidualizacja - autonomiczny sposb pojmowania socjologii, odrnia j idea wiodca interakcji - socjolog uywa swojego talentu, aby usystematyzowa to, co nasz otacza, wybr poj i przypisanie im znacze - punkt wyjcia jednostkowe dowiadczenia przeniesione na poziom wzajemnego oddziaywania midzy ludmi - Relacyjno (relacjonizm) wspoddziaywanie - naley bada relacje midzy jednostkami i zbiorowociami - ani spoeczestwo ani jednostka nie s bardziej rzeczywiste od siebie, obiektem zainteresowa s INTERAKCJE

16 - szczeglny sposb wyjaniania - cyrkulacja acuch przyczynowo-skutkowy - moliwe jest przewidzenie pewnych dziaa - Simmel za kadym razem stara si odrzuci urzeczowiajce zabiegi (e cechy ycia spoecznego traktujemy jak rzeczy i substancje niezalene) - Simmela interesuje PROCES. Jak proces prowadzi do wyonienia si pewnych elementw staych. Nowe skadniki ycia spoecznego - formy uspoecznienia, dowiadczenie zalene od formy - mylenie w kategoriach par poj YCIE SPOECZNE 1. jak zmiana liczebnoci grupy wpywa na interakcje (diada-2, triada-3). Grupa spoeczne 3 osoby. O yciu spoecznym mona mwi, gdy nie pojawia si nacisk jednej jednostki, kada jednostka pozostaje sob. Mona ukaza jak wyaniaj si skadniki ycia spoecznego. 2. czas, czy procesy, ktre badamy przebiegaj w sposb synchroniczny, jakie jest tempo tych zjawisk, czy s jakie regularnoci 3. przestrze, czy jest otwarta/zamknita, staa/mobilna 4. czy to, co zachodzi ma charakter zgody, kontrastu, ambiwalentny - jako jednostki musimy zorganizowa swoje ycie. Jednostka dziaa w spoeczestwie i wobec spoeczestwa, ma pewne predyspozycje - formy spoeczestwa s abstrakcyjne - jednostki s wewntrz i na zewntrz spoeczestwa. S przedmiotem i podmiotem. Realizuj impuls (samospenienia/samounicestwienia) poprzez interakcje z innymi jednostkami. - socjolog dy do analizy ludzkiego dowiadczenia. Oddzielenie formy od treci naszych przey - spoeczestwo nie jest do koca abstrakcyjne ani konkretne. - Simmel neokantysta, poszukuje apriorycznych form spoeczestwa, nie mona myle jednostce bez spoeczestwa - spoeczestwo cieranie si przeciwiestw, konflikt - nowoczesne mylenie o interakcjach spoecznych, mikrosocjologia, grupy, ksztatowanie si konfliktw, teoria interakcji - mechanizm elazna klatka, zwikszony nacisk na autorefleksyjno, konieczno akcentowania wasnej obecnoci, ycie ruch, napdzane potrzeb jednostki, aby wyrnia si z tumu. 3 rodzaje socjologii 1) socjologia oglna (ycia historycznego) Bada rozwj spo. (jako caoci) na przestrzeni dziejw. Ujcie historyczne. Obejmuje gospodark,
religi, polityk w kontekcie ycia spo., jakie jest w danej chwili. Patrzenie Oglne przez pryzmat zaszoci historycznych. 3 etapy tumaczenia (jedno wynika z drugiego): teologiczny

(nadprzyrodzona moc); metafizyczny (zastpowanie histori, mitami); pozytywistyczny (nauka) 2) socjologia filozoficzna (epistemologiczno-metafizyczna) Sens dziaania jednostek. Stawia pytania, czy spo jest rodkiem czy celem? Kady moe takie pytanie zada i na nie odpowiedzie. Odpowiedzi nie w faktach tylko w indywidualnych wartociach. Metafizyka, metod ma by epistemologia 3) socjologia czysta (formalna)

17 towarzysko wspycie, wspdziaanie i przeciwdziaanie, nadaje form materialnym lub osobistym treciom i potrzebom Wydobywa ze zjawisk moment USPOECZNIENIA. W jaki sposb czowiek si zmienia przez spoeczestwo. Ludzie spotykaj si czsto po to tylko eby by ze sob, prowadz rozmowy, ktre nie maj adnego celu, s form spdzania czasu. Te wan. Moda.

George Herbert Mead (1863 1931) USA

Ja podmiotowe (I) reakcja na postawy innych osb, jednostka ma wiadomo tego jak widzi j spoeczestwo, jednostka moe sobie uwiadomi kim jest (w kontekcie spo), dostosowuje spoeczestwo do siebie, jest mniej kontrolowane, reakcja na postawy innych osb, niewiadomo, gdy zwracamy si w przeszo (retrospekcja) suy do poznania I jest nam nieznane, indywidualizm, wolno i inicjatywa, jest niepewne, nie wiemy jak si zachowamy jeli nie mamy tego dowiadczenia Ja przedmiotowe (me) przyjcie postawy zbiorowej, tworzy si w formie gry, trzeba przestrzega regu narzuconych przez spoeczestwo (nie s automatyczne), spoeczestwo zyskuje wadz nad jednostk, przyjcie uoglnionego innego, spoeczestwo w nas, jest przewidywalne i Kontrolowane, wiemy co musimy zrobi, eby co osign, konformizm, organizacja spoeczna i konieczno (jeli si nie podporzdkujemy bd negatywne konsekwencje), konsekwencja i przyzwyczajenia (internalizacja regu, robimy rzeczy odruchowo), Uwewntrznienie spoeczestwa, Teraniejszo I i me s nierozerwalne! Ja (fazy rozwoju) Jest ona obiektem dla samej siebie, to rni j od innych obiektw i od ciaa, moe by zarwno podmiotem jak i przedmiotem. Ja ma genez spoeczn konstytuuje j dialog. Aby nauczy si rozmawia z samym sob trzeba najpierw nauczy si rozmawia z innymi. Dialog moe ulec internalizacji, odkrywanie innych w samym sobie, jednostka dowiadcza samej siebie poprzez innych ludzi (porednio), przyjmuje punkty widzenia innych ludzi, w ten sposb wyksztaca zdolno do oceny wasnego postpowania. Przyjmowanie rl (role-taking). 2 fazy rozwoju 1. faza zabawy - jednostka przyjmuje role konkretnych innych jednostek, jednostek ktrymi wspuczestniczy w okrelonych dziaaniach spoecznych. 2. Faza gry - Innymi staje si grupa spoeczna jako cao postawy innych osb ulegaj generalizacji i przedstawiaj si jednostce jako wszyscy, spoeczestwo, nard, moralno, czy Bg. Generalizacja postaw innych ludzi, uoglniony inny. Umys Dla Mead'a umys nie jest rzecz, ani istot, ale szeregiem procesw. Jego gwna funkcja polega na przewidywaniu konsekwencji rnych moliwych rodzajw dziaania, a nastpnie, na podstawie powyszego szacunku, wyselekcjonowaniu bd wybraniu konkretnego dziaania. Charakteryzuje umys jako proces wyimaginowanej prby teatralnej, poniewa podobnie jak aktor prbujemy zagra nasz rol na rne sposoby i oceniamy reakcj naszej publicznoci na poszczeglne warianty. Takie procesy s wan czci interakcji, poniewa

18 kiedy wchodzimy w czyje role, przyjmujemy czyj punkt widzenia i poznajemy cudze przekonania i normy, wwczas staje si to przedmiotem naszych rozwaa. Zastanawiamy si, w jaki sposb inni bd na nas reagowa i czy postpujemy waciwie, zgodnie z przyjtymi kodami kulturowymi. Social act dziaanie spoeczne, czynno spoeczna 4 fazowa koncepcja dziaania: 1. impuls 2. percepcja (postrzeganie) 3. manipulacja 4. spenienie Koncepcja Meada odzwierciedla wczesne pogldy. Inspiracje czerpie z: 1. Utylitaryzm - doktryna ekonomiczna (Smith, Ricardo, Malvus) - ludzkie dziaanie traktowane jako spenianie zachcianek przez egoistyczne jednostki poszukujce maxymalnego zysku (korzyci). Nastpuje to na wolnym rynku - jednostka jako istota poszukujca nagrd, dc do nich prbuj i musz przystosowa si do okrelonych warunkw - jestemy kierowani przez cel - jednostka zawsze przedoy interes wasny nad innych - ludzki umys proces mylenia refleksyjnego w kadym momencie ycia 2. Darwinizm - pogldy Darwina bardzo silnie oddziayway na wczesnych socjologw - my jako gatunek ksztatujemy si w rywalizacji z innymi gatunkami, by mie swoje miejsce. - ycie spoeczne walka, konflikt. W ostatecznoci przetrwa ten, ktry jest najlepiej przystosowany - wszystkie zwierzta d do adaptacji, musz wyksztaci okrelone cechy (dobr naturalny) - proces przechodzenia od niemowlcia do czowieka (uspoecznienie), dziecko nabywa cech ludzkich - adaptacja, zasadnicza sia, ktra ksztatuje natur ludzk 3. Pragmatyzm - W.James 1878 pragmatyzm si rozwija - przeksztaci sposb traktowania mylenia, jedno midzy myleniem i dziaaniem. Mylenie jako proces (pozwala na adaptacj), dziaanie te wpywa na mylenie - prawda co, co jest determinowane przez praktyczne rezultaty - zainteresowanie procesem dziaa ludzkich 4. Behawioryzm - czysto amerykaska koncepcja - eksperymenty Pawowa kilka zasad wcielonych do behawioryzmu - bodziec, ktry na stae kojarzony jest z innym, wytwarza dan reakcj. Pniej reakcja zostaje ju tylko przy bodcu kojarzonym - reakcje warunkowe mog wygasn jeli bodce nie bd si powtarza przy bodcach kojarzonych - generalizacja bodca

19 - bodziec, ktry rni si od warunkowego zmniejszy prawdopodobiestwo reakcji - Edward Lee Thorbike i John Jon. Watson po raz pierwszy przeprowadzili eksperyment naukowy na zwierztach (okrelona reakcja, gdy s nagradzane) - prawo efektu sytuacje, ktre przynosz gratyfikacje daj due prawdopodobiestwo, e gratyfikacja zawsze nastpi, powtarzanie praktyka. - Watson psychologia nauka obiektywna. Podstaw jest eksperyment (przewidywanie zachowa). Introspekcja nie jest dobra Mead przej koncepcje, ale zanegowa skrajny behawioryzm. Nasza wiadomo nie jest widoczna, myli nie s bezporedni obserwowalne, ale nie oznacza to, e nie wpywaj na nasze zachowania i nie mog by analizowane. S zachowaniami. Mead odrzuca klasyczny behawioryzm. Mylenie, refleksja, wiadomo te mog by zbadane. Obserwacje prowadzi si patrzc jak przystosowujemy si do rodowiska. Mead spoeczny behawiorysta.

Talcot Parsons (1902 1979) USA

- Chcia poczy rne nauki spoeczne (interdyscyplinarno) - teoria dziaania od Webera - funkcjonalizm strukturalny od Durkheima Grand theory (teoria dziaania) - wczesna teoria dziaania w kategoriach analitycznych, trzeba wyodrbni unit of action (jednostka dziaania) - jego wielka teoria miaa by teori dziaania, w ktrej gwnym mechanizmem musi by zawsze jaka koncepcja aktorw, rozeznajcych sytuacje, majcych rne cele, wartoci i standardy normatywne i odpowiednio si zachowujcych. Po drugie taka teoria musi opiera si na zasadzie woluntaryzmu - aktor ma wybr pord alternatywnymi wartociami i przebiegami dziaania potencjalna wolno wyboru - teoria miaa by analityczna, systematyczna, kompletna i elegancka (z naukowego punktu widzenia) - unit act (czyn jednostkowy) czyn zakada istnienie aktora, musi by cel do ktrego zmierza dziaanie, odbywa si w sytuacji (2 elementy: rzeczy, ktrych aktor nie jest w stanie wzi pod uwag warunki, i takie nad ktrymi panuje rodki), normy i wartoci, ktre ksztatuj wybr - nic nie dzieje si samo, potrzeba aktywnego udziau aktora (aktor jednostka lub zbiorowo) - zjawiska kulturowe (idee, ideay, cele, normy) rozwaane jako istotne czynniki przyczynowo istotne - idea emergencji porzdki wyszego rzdu (systemu) wyaniaj si z systemw niszego rzdu - o wszystkim trzeba myle w kategoriach SYSTEMU Zmienne wzorcowe (the pattern vanables) - specyfikacje, wyszczegowienie, jakie towarzyszy aktorom, gdy podejmuj decyzje - kategoryzacja struktury relacji - opis mechanizmu, sposobu wyboru - kategorie ABSTRAKCYJNE (5 par zmiennych wzorcowych dychotomie) 1. quality perform (ascription achievement)

20 Przypisanie osiganie. Czy orientowa si na innych takimi jacy s czy wg tego, co robi? Czy zjawiska spoeczne charakteryzujemy wg cech, jakimi s obdarzone z natury czy wg tych nabytych? 2. difusness specifity Zakres da, zwizku jaki si wytwarza pomidzy ludmi. Czy mamy orientowa si na cz zjawiska spoecznego czy na jego cao? 3. affectivity affective neutralisty Czy w dziaaniach musimy rozstrzygn, jaka doza afektu (emocji) powinna mie wpyw na dziaania, czynnoci? Na ile nasze uczucia maj wpyw na nasze dziaania? 4. universalism particularism Jaka jest akcja-reakcja. Jaki jest wpyw grupy. Czy jestemy zorientowani na reguy grupy czy na oglne normy? 5. self-orientation collectivity-orientation Orientacja na siebie czy na zbiorowo? - patrzenie w kategoriach systemowych - zaaranowanie na nowo pojcia funkcjonalizm-strukturalny - funkcje kompleks czynnoci nakierowanych na zaspokojenie potrzeby lub potrzeb systemu - przeniesienie tego na system kulturowy, spoeczny, przeksztacenie na szerszy horyzont - wszystkie systemy maj 4 wymogi funkcjonalne AGIL 4 podstawowe funkcje a) Adaptation [A] Adaptacja system musi radzi sobie z zewntrznymi wymogami chwili, dostosowa si do otoczenia i dostosowa otoczenie do swoich potrzeb b) Goal attainment [G] Osiganie celw system musi definiowa i osiga swoje podstawowe cele c) Integration [I] Integracja system musi regulowa wzajemne zalenoci midzy swoimi czciami skadowymi, a take stosunki midzy pozostaymi trzema wymogami funkcjonalnymi d) Latent pattern maintenance [L] Utrzymanie wzorw dziaania system musi dostarcza, utrzymywa i odnawia zarwno motywacj jednostek, jak i wzory kulturowe tworzce i podtrzymujce t motywacj Dziaaj zarwno na poziomie mikro i makro. Kady system musi rozstrzygn wszystkie 4. opisanie Cyklu Dziaania. Jak s rozlokowane role spoeczne, regulowanie relacji pomidzy jednostkami. L I A G

21 Jak moliwy jest porzdek spoeczny? - Social system Systemy spoeczne - Cybernetyka atrakcyjna, znosi granice midzy dyscyplinami Jak systemy wyszego rzdu kontroluj systemy niszego rzdu? Jak moliwe jest spoeczestwo? - rozwizanie Hobbesa, pozostawieni sami sobie pozabijalibymy si. Trzeba przekaza ludziom, e w imi bezpieczestwa musz si zjednoczy i odpuci troch swojej wolnoci. Czy jest to moliwe? W krtkiej perspektywie to rozwizanie moe by prawdziwe, ale w duszej nie. Nie wytrzyma krytyki, ludzie uznaj za niedorzeczne. Prba wyegzekwowania od ludzi podlegoci, spoeczestwo poniesie ogromne koszty kontroli. Kto bdzie pilnowa stanikw? korupcja. W pewnym momencie okae si, to rozwizanie jest nieskuteczne, czas pokae. - rozwizanie Durkheima w miar rozwoju spoeczestwa dochodzi do internalizacji norm i wartoci, ludzie bd tak robi. ALE, utopijno, bd tylko konformici nie zdolni do kreatywnego dziaania, mylenia. Parsons mwi, e nie o to mu chodzi, tego rodzaju wizerunek jest nie do przyjcia. Cybernetyczna tautologia (hierarchia kontroli) - prba okrelenia w jaki sposb rzeczywisto moe tworzy pewien stan rwnowagi Wartoci Ostateczne I en L kultura I er I spoeczestwo I gi G osobowo Ia A organizm

In for ma cja

I I I I

rodowisko Fizyko-Chemiczne - Za pomoc tego schematu mona okreli, w jaki sposb system dziaania jest odpowiedzialny za penienie pewnych funkcji. - waciwoci systemw jest porzdek i wzajemna zaleno czci - systemy wykazuj skonno do rwnowagi - charakter jednej czci systemu ma wpyw na form, jak mog przybiera inne czci - systemy zachowuj granice ze swoimi rodowiskami - umiejscowienie i integracja podstawowe i niezbdne dla stanu rwnowagi - system spoeczny jako system interakcji