Wojna Domowa i frankizm (cz.

I)
mgr Zuzanna Jakubowska

Periodyzacja
II 1936 r.: lewica wygrywa wybory do Kortezw 1936-1939 Wojna Domowa
17-18 VII 1936 r.: prawicowe pronunciamiento IV 1937 r.: bombardowanie Guerniki VII 1938 r.: bitwa nad Ebro I 1939 r.: kapitulacja Barcelony III 1939 r.: kapitulacja Madrytu I IV 1939 r.: zakoczenie wojny

1944-1952: partyzantka antyfrankistowska 1945 r.: Fuero de los Espaoles 1947 r.: ustawa stwierdzajca, e Hiszpania pozostaje monarchi 1953 r.: sojusz z USA 1955 r.: Hiszpania w ONZ

Plakaty z Wojny Domowej

Droga do wojny
I 1936 r.: lewica zawizuje Front Ludowy (Frente Popular); prawica nie zdoaa si zjednoczy Poparcie:
Front Ludowy: regiony przemysowe, pas rdziemnomorski, Andaluzja, Estremadura prawica: centrum i pnoc, zw. Stara Kastylia i Nawarra

Amnestia, przywrcenie Statutu Autonomicznego Katalonii, powrt do reformy rolnej (wymyka si spod kontroli) Radykalizacja obu obozw
zaostrzanie konfliktw spoeczno-ekonomicznych: strajki, przemoc polityczna milicje socjalistyczne, komunistyczne, anarchistyczne walcz z bojwkami prawicowymi zwaszcza z faszyzujc Falang

Triumf Frontu Ludowego, II 1936

Wybuch wojny
Coraz klarowniejsza alternatywa: lewicowa rewolucja lub prawicowy zamach stanu Prawica przygotowuje rebeli:
cel obali rzd, odsun lewic od wadzy; ocali jedno kraju adnego dalszego programu wszystko ma trwa kilka dni, najwyej tygodni

Sygna do wojny:
12 VII falangici zabijaj porucznika Guardia de Asalto w odwecie jego koledzy morduj Jos Calvo Sotelo, znanego polityka prawicy

17 VII 1936 r.: bunt w wojskach marokaskich pod dowdztwem Franco 18 VII 1936 r.: doczaj oddziay w Hiszpanii

Zdjcia z Wojny Domowej

Zdjcia z Wojny Domowej

Wojna Domowa, VII 1936

 Klska rebelii w wielkich miastach, a take w Kraju Baskw; siy rozproszone

ale przycza si ponad poowa armii, ogromna wikszo oficerw, 2/3 Gwardii Obywatelskiej

Pierwsze miesice wojny

Za Republik:
marynarka, lotnictwo, Guardia de Asalto (policja); wiksza cz kraju z najwaniejszymi miastami i orodkami przemysowymi

Rzd nie podejmuje stosownie energicznych dziaa Niemcy i Wochy pomagaj rebeliantom przerzuci wojska z Maroka kluczowa rola Pierwsze miesice: wojna kolumnowa wzdu szlakw komunikacyjnych Milicje: dobre do walki w miecie, nie w polu; rewolucyjne wrzenie brak zorganizowania

Zdjcia z Wojny Domowej

Pierwsze miesice wojny cd.

Franco, zamiast zdobywa Madryt, kieruje si na odsiecz onierzom oblonym w Alkazarze w Toledo
symbol (dawna stolica; szkoa kadetw); mit frankizmu

Potem zacita bitwa o Madryt

gen. Mola twierdzi, e czterem nacierajcym kolumnom pomoe pita sympatycy w miecie represje decydujca rola w obronie: Brygady Midzynarodowe wsparcie: radzieckie samoloty i czogi po stronie rebeliantw niemiecki Legion Condor kolejne prby zdobycia miasta odpierane a do 1939 r.

XI-XII 1936 r.: Republice udaje si stworzy regularne wojsko Ejrcito Popular Koniec okresu szybkich operacji manewrowych; wiadomo ju, e wojna potrwa

Pk. Moscard i gen. Mola

Pk. Moscard, szef obrony Alkazaru; wedug legendy, wola powici ycie syna, ni si podda

Alkazar w Toledo

Rewolucja
Rebelia miaa zapobiec rewolucji, a j wywoaa
gwatowny, radykalny wybuch zaamanie dotychczasowych struktur pastwowych: tworz si rady i komitety rewolucyjne stolica rewolucji Barcelona Baskowie: za Republik przyznaa im autonomi

Skrzyowanie rnych organizacji partyjnych i zwizkowych, z dominacj socjalistw i anarchistw Samowola, represje, egzekucje bez sdu, zapieky antyklerykalizm Niekontrolowane dziaania bojwek, ale i masakry dokonywane przez wadze Terror zagraajcy klasom rednim i wyszym
ok. 55 tys. ofiar

Rewolucja cd.
Nowy rewolucyjny porzdek:
ywioowe wywaszczenia, obejmujce take np. fabryki hotele czy sklepy (incautacin) kolektywizacja w skrajnych przypadkach (Katalonia, Asturia) pienidz zastpoway bony wito wolnoci odrzucenie nierwnoci, dominacji, krpujcych wizw w tym przepisw

Coraz wikszy wpyw komunistw; kluczowe znaczenie pomoc ze strony ZSRR

Stalin nie chce rewolucji w Hiszpanii, a ochrony swych interesw: nie dopuci faszystw do wadzy; naruszyoby to europejsk rwnowag si rewolucyjni socjalici i anarchici byli mu niechtni komunici, za Stalinem, wzywali do adu i porzdku rozbicie spoistoci obozu republikaskiego; walki

Hiszpania narodowa (frankistowska)

Rebelianci nazywani przez lewic faszystami
przyjo si w wiecie, cho niewaciwe

Sami o sobie mwili nacionalistas, Espaa Nacional

druga strona uwaana za antyhiszpask

Neutralnie frankici Pucz jako prba ratowania Hiszpanii przed zagad Rzdy:
zawieszenie reformy rolnej masowe egzekucje dziaaczy lub nawet zwolennikw lewicy; terror, strategia oczyszczania; ok. 40-50 tys. ofiar

Rozpad gwnych partii prawicy; licz si tylko karlici i Falanga, potem zjednoczeni przez Franco

Francisco Franco Bahamonde

Ur. 1892 r., El Ferrol (Galicia)
z niezbyt zamonej rodziny kariera wojskowa; najmodszy genera monarchii wsawi si podczas kampanii marokaskich i rewolucji w Asturii

Przywdztwo rebelii nie od pocztku oczywiste

decydujca rola: dowdztwo oddziaw marokaskich; take mier innych generaw

1 X 1936 mianowany generalsimo i Jefe del Estado pocztek prawie 40 lat rzdw Propaganda kreujca go na ma opatrznociowego Najpowszechniejszy tytu: Caudillo

Francisco Franco

Falanga
Za. w 1933 r. przez Jos Antonio Primo de River
Falange Espaola (de las JONS), od 1937 r. Falange Espaola Tradicionalista Nazywana te Movimiento Nacional Hymn: Cara al sol

Ruch faszyzujcy, pocztkowo o niskim poparciu, ale widoczny na ulicach

bojwki zaarcie walcz z lewic

Wkrtce najliczniejsze ugrupowanie:

VII 1936 r.: 36 tys. czonkw; 1937 r.: 240 tys. rozmycie ideowe; wielu starych dziaaczy zgino (w tym Primo de Rivera, 1936 r.)

Franco zjednoczy j z ruchem karlistw

Falanga
Cara al Sol Cara al sol con la camisa nueva que t bordaste en rojo ayer, me hallar la muerte si me lleva y no te vuelvo a ver. Formar junto a mis compaeros que hacen guardia sobre los luceros, impasible el ademn, y estn presentes en nuestro afn. Si te dicen que ca, me fui al puesto que tengo all.

Jos Antonio Primo de Rivera

Volvern banderas victoriosas al paso alegre de la paz y traern prendidas cinco rosas: las flechas de mi haz. Volver a rer la primavera, que por cielo, tierra y mar se espera. Arriba escuadras a vencer que en Espaa empieza a amanecer.

Charakterystyka rebelii
Program:
potpione nie tylko ruchy lewicowe, ale i liberalizm rebelia nazwana rewolucj narodow cel: stworzenie sprawiedliwego, ponadklasowego spoeczestwa odwoania do tradycji katolickiej praca jako najwysza warto

Faszystowskie wzory popularne, ale system autorytarny Najwiksza rola w ksztatowaniu ideologii rebelii: Koci
wojna nazwana krucjat w obronie wiary i ojczyzny mody o zwycistwo frankistw i polityczna agitacja na kazaniach niektrzy ksia brali udzia w walkach

Najwaniejsze dziaania wojenne

Pocztek 1937 r.: rebelianci z pomoc Legionu Condor zajmuj Kraj Baskw
IV 1937 r.: bombardowanie Guerniki inspiracja dla Picassa: obraz kubistyczny Guernica

Wiosna 1938 r.: ofensywa w Katalonii

zamiast zdoby odcit Barcelon, Franco decyduje ruszy na Walencj, gdzie przebywa rzd kolejna kontrowersyjna decyzja

Najwiksza bitwa wojny: VII 1938, nad Ebro

zrazu wielki sukces republikanw; dziaania a do XI 38 nacjonalici mieli lepszy sprzt, panowali w powietrzu

Jesie 1938 r.: Stalin przestaje wspomaga Republik na straconej pozycji, poza tym rozam

Bombardowanie Guerniki

Picasso, Guernica

Etapy Wojny Domowej

Zakoczenie wojny
Ostatnie kapitulacje:
28 I 1939 r.: Barcelona; 28 III 1939 r.: Madryt 1 IV 1939 r.: poddaj si ostatnie oddziay w Alicante; Franco ogasza zwycistwo

Straty w ludziach:
ofiary: ponad 300 tys. osb ok. 100 tys. przez egzekucje ok. 300 tys. wyemigrowao

Udzia Polakw:
Brygady Midzynarodowe Batalion im. Dbrowskiego polski rzd pozbawi ich obywatelstwa; w 1996 r. weterani dostali honorowe obywatelstwo Hiszpanii zgino ok. 3200 polskich ochotnikw

Charakterystyka Wojny Domowej

Hiszpaska wojna nazywana II Wojn wiatow w miniaturze ale korzenie i dynamika wewntrzne Konflikty najbardziej brzemienne w skutki: socjoekonomiczny, religijny, regionalistyczny W uproszczeniu dwie Hiszpanie:
konserwatywna, tradycjonalistyczna, katolicka, za centralizmem, przeciw autonomii regionalnej, za zachowaniem struktur spoeczno-ekonomicznych i autorytarn wadz liberalna, lewicowa, antyklerykalna, nastawiona na reform lub rewolucj, modernizacj, radykaln zmian spoeczn

Pieni republikaskie z Wojny Domowej

Ay, Carmela! (La Batalla del Ebro) El ejrcito del Ebro Una noche el ro pas, Ay, Carmela! Pero nada pueden bombas, donde sobra corazn, Ay Carmela! Contraataques muy rabiosos, deberemos resistir, Ay Carmela! Pero igual que combatimos, prometemos combatir, Ay Carmela! Coplas de la Defensa De Madrid Puente de los Franceses, mamita ma, nadie te pasa. Porque los madrileos, mamita ma, qu bien te guardan. Por la Casa de Campo, mamita, ma, y el Manzanares, Quieren pasar los moros, mamita ma, y no pasa nadie. Madrid, qu bien resistes, mamita ma, los bombardeos. De las bombas se ren, mamita ma, los madrileos.

Franco a II Wojna wiatowa

Pocztkowo zblienie do pastw Osi
dug moralny, polityczny i ekonomiczny pokrewiestwo ideowe udostpnienie Niemcom portw i lotnisk, surowcw wsppraca z niemieckim wywiadem neutralno, z okresem niebrania udziau w walkach

Targi co do przystpienia do wojny

Hitler nie zgadza si na dania Franco odnonie terytoriw w Afryce Franco zwleka, potem Niemcy trac zainteresowanie Udzia Bkitnej Dywizji na froncie w ZSRR

Anglia i USA propagand i pomoc materialn utwierdzaj Hiszpani w neutralnoci Wizerunek negatywny, mimo pniejszej pomocy Hiszpanii dla aliantw i ratowania ydw

Franco i Hitler

Sytuacja po II Wojnie wiatowej

Ostracyzm Hiszpanii jako faszystowskiej:
niedopuszczona do ONZ opuszczona przez wielu ambasadorw izolowana i potpiona wyczona z planu Marshalla

1944-1952: republikaska partyzantka antyfrankistowska Na izolacj i partyzantk Franco reaguje ksenofobicznym nacjonalizmem
propaganda samotnej, katolickiej Hiszpanii, wystawionej na spisek komunistw i masonw idea wsppracy z Portugali i hispanidad kulturowa i polityczna wsplnota z krajami Ameryki aciskiej pomoc Argentyny

agodzenie polityki wobec Hiszpanii

Gdy rozpocza si zimna wojna Hiszpania staa si cennym sojusznikiem Zachodu Od 1948 r. polityka wobec Hiszpanii agodnieje:
pomoc otwieranie granic przyjmowanie do organizacji midzynarodowych 1953 r.: sojusz z USA

W ramach frankistowskiej walki z komunizmem istniao nawet polskojzyczne Radio Madryt! 1955 r.: Hiszpania w ONZ Odwil; Franco agodzi antykomunistyczn retoryk
nawizanie kontaktw z Moskw repatriacja dzieci uchodcw, jecw z Bkitnej Dywizji ostateczny kres ostracyzmu

Podzia spoeczestwa Hiszpanii

Fundament frankizmu: podzia na zwycizcw i pokonanych
niemono kompromisu czy pojednania

Franco: pozostaoci po Republice naley usun

reforma rolna cofnita statuty Baskw i Katalonii zniesione uniewanione nawet rozwody

Koniec wojny nie by kocem represji:

ustawa o odpowiedzialnoci politycznej i ustawa o zwalczaniu masonerii i komunizmu do 1950 r. wykonano ok. 23-28 tys. egzekucji prcz tego amnestie zmniejszajce ilo winiw winiowie o niszych wyrokach wcielani do karnych batalionw pracy (bazylika Valle de los Cados; mier kilku tysicy winiw republikaskich)

Valle de los Cados Dolina Polegych

Charakter i postawa Franco

Do 1973 r. personalny charakter dyktatury
Franco jako szef pastwa, Falangi, armii; jednoosobowe stanowienie prawa przez dekrety

Wielki wpyw na nard a Franco jako uosobienie przecitnoci

naczelne cechy: katolicyzm i patriotyzm zapieky wrg nacjonalizmu kataloskiego i baskijskiego. spoeczestwo musi by jak armia zdyscyplinowane, bez ktni proste i szczere fobie: antyliberalna, antymasoska, antykomunistyczna wiara w czyhajcych wrogw i wasn rol opatrznociow zarazem ostrono, gitko i niezwyky pragmatyzm recepta na zagroenia: zwlekanie, czekanie, a pojawi si najlepsze rozwizanie albo problem zniknie

Rzdy Franco
Koncentracja wadzy; najbliszy wsppracownik Luis Carrero Blanco Umiejtne rozgrywanie konfliktw w obozie wadzy Filary: Falanga, armia, Koci
Falanga: silne wpywy w pierwszym okresie frankizmu; po klsce pastw faszystowskich odsunita na dalszy plan armia rdze reimu; najwaniejsze stanowiska

1943 r.: reaktywacja Kortezw

deputowani procuradores zasiadali w nich z racji stanowiska lub z mianowania rola gwnie legitymacja reimu; zatwierdzanie praw ustanowionych przez rzd

1945 r.: Fuero de los Espaoles, odpowiednik konstytucji; swobody o charakterze warunkowym

Koci
Najwaniejszy sojusznik Franco, zbawcy katolikw Nacionalcatolicismo: identyfikacja pastwa i Kocioa w latach 40. i 50.
duchowni i dziaacze katoliccy na wanych stanowiskach Franco: szerokie prerogatywy w/s mianowania biskupw

Prawa i przywileje Kocioa:

nadzr nad szkolnictwem, w duej mierze nad cenzur wpywy w mediach akcja rechrystianizacji Hiszpanii

Przemony wpyw na duchowo, obyczajowo, wiele aspektw ycia

walka z bluniercami i pracujcymi w niedziel wielodzietny model rodziny; miejsce kobiety w domu; dopuszczalna moliwo zabicia ony przyapanej na cudzostwie (niska kara; sprawa honoru)

Hiszpania jako monarchia bez krla

Naciski na Franco, by restaurowa monarchi w osobie Juana de Borbn, syna Alfonsa XIII
najpowaniejszy kryzys cz armii gotowa wypowiedzie posuszestwo Franco zrcznymi posuniciami uratowa sytuacj, zapewniajc, e on chce restaurowa monarchi, ale w odpowiednim momencie

1947 r.: Ley de Sucesin, ustawa stanowica, e

Hiszpania jest monarchi Franco szefem pastwa a przyszy krl bdzie jego nastpc

1948 r.: don Juan godzi si wysa do Hiszpanii syna, 10-letniego Juana Carlosa
pod okiem Franco przygotowywa si do objcia tronu nie wiadomo, kiedy.

Don Juan de Borbn i Juan Carlos jako dziecko

rda
Mapy: http://www.sabuco.com/historia/atlas%20hespa%C3%B1a.htm Zdjcia z Wojny Domowej: m.in.. www.agenda-upifc.org; mexxejhassieb.blogspot.com; http://www.uclm.es/ceclm/b_virtual/imagenes/Gue_Civil/toledo/alcazar/C7F239.htm Alkazar: Zuzanna Jakubowska i Jacek Kostrzewa http://www.fuenterrebollo.com/Gobiernos/francisco-franco.jpg - Franco 1 http://www.rotten.com/library/bio/dictators/francisco-franco/franco_waving.jpg - Franco 2 http://www.auburn.edu/forlang/Spanish/buck/index/civ/images/franco.jpg - Franco 3 http://www.generalisimofranco.com/descargas/fondo3p.jpg - flaga Falangi http://www.laeditorialvirtual.com.ar/Pages/JoseAntonio/JAntonio_03.jpg - J.A. Primo de Rivera http://homepage.mac.com/dmhart/WarArt/Picasso/Guernica/Guernica.JPG - Guernica lacucaracha.info/.../1937/april/index_es.htm bombardowanie 1, 3, 4 http://www.unav.es/dpp/tecnologia/2006/99/Imagen/guernica.jpg - bombardowanie 2 http://www.andrew.cmu.edu/user/jjho/spain%20-%20valle%20de%20los%20caidos% 20outside.JPG - Dolina Polegych 1 http://www.ece.rochester.edu/~weiss/Valle%20de%20los%20Caidos%20inside.jpg - Dolina Polegych 2 http://site.voila.fr/espana36/brigades/hendaye.jpg - Franco i Hitler 1 http://www.artehistoria.com/batallas/jpg/CDH13220.jpg - Franco i Hitler 2 http://www.constantinianorder.org/images/donjuan.jpg - Don Juan http://personales.ya.com/fororeal/bodadonjuanmaria.jpg - lub Don Juana http://lacucaracha.info/scw/diary/1938/january/juan_carlos_de_borbon.jpg - Juan Carlos jako dziecko http://www.artehistoria.com/tienda/banco/jpg/HIE19487.jpg - Juan Carlos przybywa do Hiszpanii