Historia myli socjologicznej- spisane wykady i wasne uzupenienia.

(Pawe Maranowski)
rda i etapy rozwoju myli spoecznej. Myl polityczna Grecji (Platon, Arystoteles, stoicy) Socjologie moemy uprawia na trzy sposoby: jako refleksje nad spoeczestwem jako poznawanie tego co pisano kiedy o spoeczestwach badanie historii socjologii jako metody badania Refleksje nad spoeczestwem pojawiam si w Grecji wraz z filozofi. Wyodrbniano sprawy ludzkie od spraw przyrody. Porzdek ludzki zostaje oddzielony od porzdku kosmicznego w Grecji. Wiek XVII/ XVIII- teoria umowy spoecznej (Locke, Hobbes) Do wieku XVIII spoeczestwo i pastwo byy utosamiane. Cztery etapy HMSu 1. Oddzielenie spraw ludzkich od kosmicznych 2. Rozrnienie spoeczestwa od pastwa 3. Refleksja socjologiczna 4. Unaukowienie socjologii- kontrowersyjny etap! Dwie interpretacje: historyczna adaptacyjna Platon (V w. p.n.e.) istnieje co takiego jak spoeczestwo w jego pismach pojawia si problem pastwa idealnego pastwo idealne jest wartoci nadrzdn wobec jednostki pastwo wymaga od nas posuszestwa pastwo Platona jest systemem, caoci zoon z wielu elementw powizanych midzy sob celem jest dobro pastwa, wsplnoty Platona wyrnia par klas: o filozofowie- stoj na czele o wojownicy o rzemielnicy ci ktrzy rzdz maj rzdzi w imieniu pastwa pastwo nie powinno by due w pastwie wszystko jest idealnie poczone majtek prowadzi do zaburzenia adu spoecznego Arystoteles tak jak Platon jest antyindywidualist

myliciel, obserwator kady czowiek jest zaleny wic naley do pastwa troska o cz musi by trosk o cao najlepszy ustrj to taki, w ktrym kady czuje si szczliwy pastwo jest wieloci grup czowiek z natury jest istot spoeczn cechy waciwe czowiekowi objawiaj si w spoeczestwie co jest pierwsze z natury jest ostatnie w stawaniu si czowiek zawsze bdzie chcia stworzy pastwo znaczenie pastwa u Arystotelesa: o zorganizowana zbiorowo jednostek, ktre wzajemnie si potrzebuj o ustrj polityczny o zbir rnych czonw- rodzina, stowarzyszenie etc. cechy pastwa: o samowystarczalno pastwa w sensie ekonomicznym i moralnym o rnorodno i komplementarno o pastwo jako metafora organizmu

Polis: - pastwo o ograniczonych rozmiarach - struktura polis bya zoona - polis bya zespoem ludzi majcych uprawnienia i ze wzgldu na urodzenie moralny obowizek wypowiadania si na temat spraw polis Klasyfikacja ustroju (Arystoteles dopuci wielo ustrojw) Trzy dobre: Trzy ze - krlestwo - tyrania - arystokracja - oligarchia - politeia - demokracja U stoikw pojawia si czowiek poza pastwem. Czowiek dla stoikw zawsze jest czowiekiem nawet poza pastwem. Wszyscy s rwni i maj naturalne prawa ze wzgldu na to e s ludmi. Prawo naturalne moe si sprzeciwia prawu stanowionemu. Czowiek moe by obywatelem ale z drugiej strony jest reprezentantem ludzkoci. Stoikw charakteryzowaa etyka. Cyceron (Rzym)- kwestie prawa, kompetencje prawa i uprawnienia. Seneka opracowa mity zotego wieku- na pocztku wszystko byo dobre a pniej zacz si upadek. Myl spoeczna i polityczna redniowiecznego chrzecijastwa (w. Augustyn, w. Tomasz)

Pierwsi chrzecijanie uwaali, e koniec wiata nastpi za ich ycia. Zaczli oni si organizowa w gminy. Jeli ma nie by koca wiata trzeba go jako zagospodarowa- pojawia si problem sensu dziejw. W staroytnoci nie byo problemu sensu dziejw, uwaano e czas jest koowy i pewne rzeczy si powtarzaj albo nastpuje upadek. w. Augustyn- koncepcja dwch pastw/ wsplnot. wsplnota ducha oparta na zasadzie mioci i szacunku dla drugiej osoby; wsplnota wok Boga- pastwo Boe- sposb w jaki ludzie maj by na ziemi. pastwo ziemskie- istniej tutaj odmienne prawa- wielka ryba zjada ma ryb- walka kadego z kadym; czowiek musi uczestniczy w tej wsplnocie nie zapominajc o wsplnocie ducha gdy prowadzi to do zbawienia wg. w. Augustyna osigamy zbawienie mimo tego, e yjemy w pastwie ziemskim midzy tymi dwoma wsplnotami jest konflikt wg. w. Augustyna dzieje maj sens Wiek XII/ XIII- problem wadz (Jan z Salisbury) jeli wadza pochodzi od Boga a wadca jest tyranem to oznacza, e jest on jakim instrumentem w rkach Boga wadza kocielna jest wyej od wadzy wieckiej w. Tomasz- najwaniejszy przedstawiciel redniowiecza wprowadza do swojej koncepcji hierarchi ideaem czowiek poczciwego jest ten, ktry si angauje w ycie na ziemi spoeczestwo jest ciaem politycznym i spoecznym zarazem nie ma opozycji pomidzy prawem naturalnym a prawem wieckim koncepcja trzech praw (wzia si z akceptacji rzeczywistoci): o prawo boskie- poznajemy przez iluminacj (stan ducha, owiecenie) o prawo natury- poznajemy przez rozum o prawo pozytywne (stanowione)- nie moe by nie zgodne z prawem natury na zbawienie czowiek pracuje ju na ziemi zy wadca to wadca grzeszny opozycja pomidzy niebem a ziemi hierarchia wszelkich porzdkw Dante pomys cesarstwa wiatowego- przydaby si taki cesarz, ktry zarzdzaby caym wiatem Marsyliusz Spad czowiek stara si osign pene szczcie i do tego suy mu wsplnota wiecka zawierajca w sobie dowiadczenia yciowe

Renesans Renesans- polityczna ocena redniowiecza, jego krytyka odwoanie do antyku, ktry uprawomocnia renesans laicyzacja kultury oddzielenie polityki i gospodarki od moralnoci/ religii oczarowanie wiatem Machiavelli: postawi pytanie o mechanizmy polityki i reguy rzdzenia wadca poprzez zo tworzy spoeczestwo w ktrym moe zaistnie dobro Machiavellego interesowao to co jest skuteczne a nie to co dobrecel uwica rodki czowiek jest z natury egoistyczny i nie mona mu do koca ufa naley stosowa metod kija i marchewki zaleca ksiciu bycie lwem i lisem- trzeba by silnym i przebiegym mona doj do wadzy przez podstp, ale to nie eliminuje tego, e spoeczestwo moe rozwija si dobrze spoeczestwa nie ma, jest tylko zbir jednostek u Machiavellego nie ma wzmianki o religii wadza jest oceniania ze wzgldu na cele dorane utrzymywania si przy wadzy pastwo nie jest tworem naturalnym wadza tworzy pastwo i spoeczestwo czowiek nie jest istot spoeczn Bodin- francuski myliciel chcia uprawomocni wadz absolutn i instytucj polityczne wprowadzi pojcie suwerennoci powica duo miejsca na rozwaania na temat rodziny rodzina to korporacja dziki ktrej moe funkcjonowa pastwo Utopia- miejsce, ktre nie istnieje Trzy postawy utopijna rewolucyjna reformatorska Utopista i rewolucjonista myl w kategoriach biae i czarne. Przeciwko zu stwarza si projekt utopii. Utopista nie wierzy, e ten projekt uda si zrealizowa, a rewolucjonista wrcz przeciwnie. Trzy podstawowe utopie: Pastwo soce- Campanella

 Utopia- Tomas Moore Nowa Atlantyda- Francis Bacon Tomas Moore: rodkami politycznymi nie da si wszystkie rozwiza ad spoeczny wynika z obyczajw, a nie stanowionych praw ad aksjologiczny- kontrola spoeczna jest poda samokontrol Reformacja- ruch religijny miaa olbrzymi wpyw na sprawy spoeczne wedug Lutra nie istnieje hierarchia i nie potrzebny jest aden organ kierujc Teoria prawa natury: mwi o jednostkach i co jednostkom przysuguje w prawie natury nastpuje oddzielenie pastwa od spoeczestwa prawo natury jest prawem wieckim prawo natury mona odkry siami rozumu prawo natury mwi nam jak by powinno ludzi obowizuj zasady postpowania, ktre nie zostay przez ustalone Hobbes: Homo homini lupus- Czowiek czowiekowi wilkiem jestemy wstanie wywoa stan natury w kadej chwili ujmowanie czowieka jako gatunku gdy ginie rzd wtedy powstaje stan natury ograniczenie suwerena zmierza do stanu natury nie ma miejsca na wole i wolno czowiek ma poczucie mocy i chce z niej zrobi poytek gdy si czyta Hobbesa naley mwi o swobodzie ni wolnoci gdy Hobbes mwi o wolnoci ma na myli brak przeszkd zewntrznych czowiek ma wewntrzn si do podejmowania decyzji- nie jest ona zwizana z nasz wol ale tkwi w naszej wiadomoci Hobbes jest wewntrznie zdeterminowany Czowiek wszystko moe, nic nie musi w stanie natury kademu wszystko wolno w stanie natury mamy do czynienia wojny wszystkich ze wszystkimi w stanie natury nie ma wolnoci ani wadzy stan natury jest nie do zniesienia wadzy raz oddanej nie moemy odda Locke: przed powrotem do stanu natury ogranicza nas spoeczestwo obywatelskie

 rozwaania na temat natury to pewien eksperyment ludzie lubi si- podstawa na ktre tworz si wizi (spoeczestwo obywatelskie) w stanie natury pojawia si spoeczestwo obywatelskie gdy pojawiaj si spory o wasno wtedy pojawia si wadza powoujemy pastwo gdy stosunki oparte na rwnoci i wzajemnoci przestaj dziaa jeli wadza jest za to moemy j odwoa (u Hobbesa jest to niewykonalne) Hobbes i Locke: pytanie: jak osign trway porzdek spoeczny? Hobbes- akt tworzenia wadzy jest nieodwracalny Hobbes by kojarzony z tendencjami absolutystycznymi Locke- mona powoa i odwoa wadz Dla Locke i Hobbesa spoeczestwo moliwe byo tylko za pomoc zgody jednostek, ktre umacniaj si i zgadzaj na stworzenie pastwa. Hobbesa i Locke gwnie zajmowali si problemem urzdzenia spoeczestwa. Vico: Twrca filozofii historii. wiat ludzi jest inny ni wiat figur geometrycznych. Wiedza o tworzeniu spoeczestwa. Natur ludzk odkrywa si przez odkrywanie historii. Czowiek na pocztku by rozumny. Upadek czowieka to brak rozumnoci Dziki opacznoci boskiej czowiek zachowa resztki rozumu. Dziej skadaj si na rne cykle. Mamy trzy fazy: o Bogw- dominuje poezja o Bohaterw- faza przejciowa o Ludzi- epoka filozofw Rozwj dziejw polega na ponownym wznoszeniu si do doskonaoci.

Owiecenie: (uwaga niepene) Wiara w rozum- wszyscy ludzie maj takie same moliwoci. Jeli jest le trzeba ludzi owieci. Owiecenie szkockie (brytyjskie): Idea nauki opartej na dowiadczeniu. W yciu spoecznym istnieje prawo niezamierzonych rezultatw. ycie spoeczne jest wynikiem dziaa ludzkich ale nie ich planw. Przedstawiciele: Hutchison, Ferguson, David Hume, Adam Smith- no wic profesor Szpociski nie dokoczy tego na kolejnym wykadzie

Owiecenie Niemieckie: Herder: Czowiek kieruje si nie tylko rozumem ale uczuciami i emocjami. Istnieje rnorodno praw. Motorem dziejw jest sia yciowa (irracjonalna). Herder zachowuje idee postpu ale uwaa, e niewolno odrzuca tradycji. Ludzie organizuj si w narodzie- wsplnota w ktrej opieramy si na wsplnej kulturze i przeywaniu. wiata ujmuje jako organizm, ktry jest poruszany si irracjonaln. Kady nard ma swojego ducha i specyficzn kultur. Duch narodu przejawia si w jzyku. Pastwo jest czym wtrnym wobec narodu. Dobre pastwo nie potrzebuje duo praw. Kant: Prawo pojawia si we wntrzu czowieka Wedug Kanta nie ma gotowych faktw. Fakty s konstruowane. Czowiek nie jest zdeterminowany przez wiat zewntrzny. Istoty spoeczestwa poszukuje si w tym, e czowiek jest istot rozumn. Czowiek moe by rozumny poniewa ma rozum. Dwoisto ludzkiej natury: moralno i przyroda. Czowiek ma obowizek okieznania zmysw. Powinno si stworzy takie warunki, eby wolno jednostki nie zostaa ograniczona. Ludzie s z natury aspoecznie towarzyscy- Kant zakada, e jestemy z natury egoistami- nie znosimy swoich blinich i nie moemy si ich pozby- tolerujemy innych bo wiemy, e si to opaca. Owiecenie zaczyna si wtedy, kiedy czowiek zaczyna posugiwa si rozumem.

Owiecenie francuskie: Turgot i Condorcet: teoria postpu Postp zacz by przypisywany wszystkim dziedzinom ycia, ktre w tym procesie wzajemnie od siebie zale i wzajemnie na siebie wpywaj. Turgot: Czowiek ma zdolno postpu dlatego historia ludzka rni si zjawisk przyrody. Postpem ludzkim rzdz inne prawa ni w przyrodzie: namitno, rozum i wolno tworz nowe zdarzenia. Wszyscy ludzie maj tak sam natur i swj postp rozpoczynaj z tego samego punktu i d do tego samego celu, cho w rnym tempie.

 Condorcet: Przyrod i histori mona bada w takim sam sposb. Postulowa za stworzeniem matematyki spoecznej. Voltaire Jego historiografia bya nastawiona na przezwycienie przesdw. Dzieje s raczej gr losu i przypadku. Niezmienna jest tylko natura ludzka. Uwaa czowieka za istot yjc w spoeczestwie i omiesza wyobraenie stanu natury. Rozwija krytyk rde. Przesun uwag z czynw wielkich ludzi na wielkie epoki rozwoju cywilizacji. Poszerzy geograficzne horyzonty badawcze. Najwiksze znaczenie w yciu narodw przypisywa instynktom, klimatowi, ustrojowi politycznemu i stanowi opinii. Rousseau: Pojmowa czowieka dwoicie: czowiek natury (dobry, autentyczny i moralny) i czowiek uczowieczony. Denaturalizacja- wchodzimy w relacj z innymi i zaczynamy z nimi wsppracowa. Wola powszechna. Monteskiusz: Odejcie od praw natury. Dla zrozumienia funkcjonowania pastwa trzeba bada konkretne spoeczestwa. Nie naley radykalnie zmienia ustroju pastwa. Spoeczestwa si rni gdy jest inny klimat. Myl porewolucyjna: Konserwatyzm: Przedstawiciele: Edmund Burke, Joseph de Maistre, Luis de Bonald Rzeczywisto jest autonomiczna: czowiek zasta konkretne realia i tylko w ograniczony sposb moe je wsptworzy. wiat i czowiek charakteryzuj si niedoskonaoci, a idea perfekcji jest z gry skazana na niepowodzenie. Czowiek jest czci wikszej caoci, a nie wyizolowan jednostk. Przywizanie do religii i tradycji jako podstawa adu spoecznego. Spoeczestwo traktowane jest jako organiczna cao wyrosa na przeszych pokoleniach i dajca pocztek przyszym. Trwanie jest wartoci sam w sobie, a jeli zmiana, to raczej ewolucyjna ni rewolucyjna. Wartoci s absolutne, nie podlegaj relatywizacji. Zobowizania maj pierwszestwo przed uprawnieniami.

Socjalizm (utopijny) Przedstawiciele: Claude Henri de Saint- Simon, Robert Owen, Charles Fourier. Przyznanie decydujcego znaczenia kwestii socjalnej. Zaoenie, i rozwizanie kwestii socjalnej wymaga wprowadzenia nowego adu spoecznego i gospodarczego opartego na wsppracy, nie za na wspzawodnictwie i walce konkurencyjnej. Odrzucenie lub usunicie na dalszy plan polityki i skupienie uwagi na sposobie zorganizowania produkcji i podziau dbr, a take na wychowaniu. Czego dokonali utopijny socjalici: Zgromadzili obszern dokumentacj na temat spoeczestwa buruazyjnego, zwaszcza za na temat sytuacji klasy robotniczej w warunkach rewolucji przemysowej. Dokonali pierwszej systematyzacji swoistych problemw spoeczestwa, ujawniajc jego zrnicowanie klasowe i konflikty wewntrzne. Przeprowadzili pogbion analiz takich poj jak stowarzyszenie i wsplnota, ktre miay sta si wiodcymi pojciami wczesnej socjologii. Przyczynili si do przesunicia orodka zainteresowania z problematyki polityczno- prawnej na problematyk spoecznoekonomiczn, co byo warunkiem koniecznym powstania socjologii. Stworzyli wizj bezklasowego spoeczestwa socjalistycznego i komunistycznego. Liberalizm: Przedstawiciele: Benjamin Constant, Wilhelm von Humboldt, Alexis de Tocqueville, John Stuart Mill. Wyobraenie suwerennego indywiduum obdarzonego z natury pewnymi uprawnieniami, ktrych nie moe si ono zrzec i nie moe zosta ich pozbawionych. Postulat maksymalizacji wolnoci. Wolno jest wartoci naczeln. Afirmacja nomalizmu i negacja spoeczestwa jako organizmu. Kolizje interesw indywidualnych s w istocie pozorne. Rzd i pastwo s potrzebne tylko po to eby jednostki wyzwala i chroni. ad powstaje z samorzutnych ruchw jednostek, zwie si go porzdkiem naturalnym. Saint- Simon Tocqueville Hegel No c tylko owiecenie brytyjskie zostao i ci trzej panowie.