You are on page 1of 127

angielski francuski aciski niemiecki rosyjski

Nr 4/2000 wrzesie - padziernik Rok XLIV 4(220) ISSN 2334242525 INDEKS 362093

Spis treci
Od Redakcji .................................... 3 Od Dyrektora Centralnego Orodka Doskonalenia Nauczycieli ........... 4 PODSTAWY GLOTTODYDAKTYKI WODZIMIERZ J. SZYMANIAK Wkad nauk o komunikacji i informacji do dydaktyki jzykw obcych .................... 5 METODYKA RENATA CZAPLIKOWSKA Rozwijanie kompetencji dyskursywnej w jzyku niemieckim .................................... DOROTA DZIUBA Testy w nauczaniu jzykw obcych ............................... IWONA STRACHANOWSKA Ocenianie, sprawdzanie testy sprawdzajce wielostopniowe. Cz II ..................... DOROTA WOOWIEC Typowe bdy polskich uczniw popeniane w szyku zdania niemieckiego ......................... ELBIETA BARBARA NIEDWIECKA Wypowied pisemna na egzaminie dojrzaoci z jzyka obcego .................. 36 JADWIGA ZARBSKA Powszechno nauczania jzykw obcych w roku szkolnym 1999/2000 .................................... 39

Z DOSWIADCZEN NAUCZYCIELI
DOROTA WERBISKA Metoda komunikacyjna wicej blaskw czy cieni 50 ANNA KOSACZ Metoda komunikacyjna wicej cieni czy blaskw fiasko czy sukces a moe jedno i drugie? ............ 58 JANINA SKRZYPCZYSKA Jak rozwijam sprawno mwienia ......................... 61

10 15

MATERIAY PRAKTYCZNE PIOTR WIETRZYKOWSKI Silesia Latina apud sanctum Hyacinthum .................. 71 KONKURS BRYGIDA GWIAZDA-RZEPECKA Konkurs wiedzy o Wielkiej Brytanii ................... 76 MATURA

22

27

Z PRAC INSTYTUTOW
GRAYNA CZETWERTYSKA Nowe egzaminy coraz bliej ........................ 31 ALICJA GOSZCZYSKA, MARIA OLCHOWIK, HANNA SROKOWSKA Egzamin maturalny z jzykw obcych nowoytnych ............. 33 ANDRZEJ KWANIEWSKI Informacja o syllabusach maturalnych z jzykw obcych 35

Pisemny egzamin dojrzaoci 2000 z jzyka angielskiego w szkoach modzieowych ... 82 Pisemny egzamin dojrzaoci 2000 z jzyka francuskiego w szkoach modzieowych ... 89 Pisemny egzamin dojrzaoci 2000 z jzyka niemieckiego w szkoach modzieowych .. 96

Pisemny egzamin dojrzaoci 2000 z jzyka rosyjskiego w szkoach modzieowych ... 102 Pisemny egzamin dojrzaoci 2000 z jzyka obcego Kryteria oceny ................... 106

PIOTR WIETRZYKOWSKI ywa acina w Kamieniu lskim czy Europ ......... 117

RECENZJE ANNA TURULA Samoocena nauczycieli jzykw obcych ............................. 118 EWA RYSISKA Oxford Learners Wordfinder Dictionary ..................... 120 DOROTA RY Market Leader ........... 121 GRZEGORZ SZPILA Sownik frazeologiczny polsko-angielski ............................. 123 WADYSAW POKRYWKA Fides et Litterae ....................................... 124 EWA JURKIEWICZ Espaol de pe a pa nowy podrcznik do nauki jzyka hiszpaskiego ................................ 126 DOROTA SOKOEK Ado ................ 128

SPRAWOZDANIA BRYGIDA GWIAZDA-RZEPECKA Konkurs wiedzy o Wielkiej Brytanii ................. 108 RENATA BRONIARZ, ZOFIA RAHNAMA, ELBIETA WICIOREK Deutsch im Urlaub 99 ............................... 109 HELENA KASPRZAK XXX Olimpiada Jzyka Rosyjskiego .......................... 110 TADEUSZ S. PACHOLCZYK Rusycystyka Europejska a Wspczesno ............... 114 HALINA SZWAJGIER Collage nasze miasto ........................................ 115

Centralny Orodek Doskonalenia Nauczycieli


ZESP REDAKCYJNY Maria Gorzelak redaktor naczelna, Marek Zajc redaktor dziau jzyka francuskiego, hiszpaskiego i woskiego, Grayna Czetwertyska redaktor dziau jzyka aciskiego, Irena Weber redaktor dziau jzyka niemieckiego, Mikoaj Timoszuk redaktor dziau jzyka rosyjskiego. ADRES REDAKCJI Centralny Orodek Doskonalenia Nauczycieli, Aleje Ujazdowskie 28, 00-478 Warszawa, Tel. (48 22) 621 30 31, fax 621 48 00 E-mail: jowsY codn.edu.pl Internet: www.codn.edu.pl Redakcja nie zwraca nadesanych artykuw i zastrzega sobie prawo do dokonywania formalnych zmian w tekstach artykuw; nie odpowiada za tre wydrukowanych reklam. Ilustracje: Maja Chmura Skad i amanie: PHOTOTEXT, ul. Chmielna 120, 00-801 Warszawa Druk i oprawa: ul. Skadowa 9, 15-399 Biaystok

Od Redakcji
Koleanki i Koledzy, Oddajemy nasz pierwszy numer wydany przez Centralny Orodek Doskonalenia Nauczycieli instytucj, ktra zainteresowaa si dalszym prowadzeniem czasopisma, przekonana o jego przydatnoci dla nauczycieli. Dzikujemy wszystkim, ktrzy pomogli nam przenie to czasopismo do CODN-u. Dzikujemy wszystkim osobom, ktre wysay listy do MEN-u i WSiP-u domagajce si naszej dalszej dziaalnoci i wysoko oceniajce nasz dotychczasow prac. Miesice niepewnoci, ktre przeya redakcja czasopisma, miay jednak i swoje zalety. Okazao si, e mamy wielu sympatykw i przyjaci, i e wiele osb wysoko ocenia nasz prac i nasze realizowane intencje, by czasopismo byo rzeczywicie tworzone przez nauczycieli dla nauczycieli. Byo nam bardzo mio usysze tak wiele pochwa i sw wsparcia, za ktre jeszcze raz dzikujemy. Zmiany, ktre wprowadzamy nie s due. Bdziemy kontynuowa nasz profil. Mamy tak wiele interesujcych artykuw czekajcych na druk, e nie bardzo moemy sobie pozwoli na istotn zmian. Zreszt, z Pastwa listw wynika, e czasopismo powinno nadal ukazywa si w tej samej formie. Najbardziej rzucajc si w oczy zmian jest szata graficzna. Mamy nadziej, e si spodoba. Druga to brak wkadki. Powikszya ona objto czasopisma, stajc si jego integraln czci. Przypomnijmy, e wkadka pojawia si w czasopimie w 1991 roku po likwidacji ,,Jzyka Rosyjskiego. Przez jaki czas by to bardzo uszczuplony zeszyt dla rusycystw. Potem stwierdzilimy, i nie ma sensu zamieszcza artykuw dla rusycystw osobno i wczylimy je do gwnego zeszytu czasopisma, ale wkadka zostaa powikszajc nasz objto. Dopiero teraz stao si moliwe wczenie jej do gwnego zeszytu. Zachowujemy te same dziay czasopisma rozszerzajc dzia ,,Komputery o internet i multimedia, a ,,Szko podstawow o gimnazja. Wprowadzamy dzia ,,Aktualnoci, w ktrym bdziemy podawa informacje pod tytuami: Zaprosili nas, Przysano nam ksiki, Konferencje i spotkania, Warto wiedzie. Najbardziej jednak rewolucyjna i ryzykowna dla nas zmiana to zmiana warunkw prenumeraty czasopisma. Gdybymy chcieli zachowa naszych dotychczasowych dystrybutorw czasopisma, musielibymy znacznie podnie jego cen. Czasopismo dla nauczycieli nie moe by drogie. Nie chcemy wic Pastwa naraa na zbyt wielkie wydatki na co, co powinno by podstawow lektur kadego nauczyciela jzykw obcych. Zaczynamy wic sami rozprowadza nasze czasopismo. Warunki prenumeraty podajemy na II stronie okadki. I tu liczymy na Pastwa pomoc. Pomcie nam zachowa nasz dotychczasowy nakad i umoliwcie nam jego wzrost, bymy nadal mogli by czasopismem tanim. Reklamujcie nasze pismo w Waszych szkoach, kolegiach i uczelniach. Namawiajcie do prenumeraty i staej lektury czasopisma. Przypominamy, i na naszych amach mog drukowa wszyscy. Artykuy, ktre s do nas przesyane czytaj redaktorzy dziaw. Opiniuj je i zatwierdzaj lub nie do druku. Drukujemy kady artyku, z ktrego mona si czego nauczy, ktry moe pomc innym w pracy, zainspirowa czy zachci. Zachcamy wic wszystkich tych, ktrzy nie bardzo wierz w nowatorstwo swojej pracy. Poczytajcie Pastwo publikowane przez nas artykuy, porwnajcie je ze swoimi pomysami, docecie ich warto i opiszcie je. Zaistniejecie wwczas na szerszych amach, a nie tylko wrd grona swoich uczniw. Jest ju tradycj, e amy ,,Jzykw Obcych w Szkole to wymiana dowiadcze, pomysw, informacji i wzajemna pomoc. Zapraszamy do wsppracy. Przypominamy rwnie o naszym konkursie (szczegy strona 9). Termin nadsyania prac upywa 30 listopada 2000. Czekamy na prace konkursowe, Pastwa artykuy i wszelkie uwagi dotyczce czasopisma. Maria Gorzelak i Zesp Redakcyjny

Od Dyrektora CODN
Szanowni Pastwo,
Centralny Orodek Doskonalenia Nauczycieli poczwszy od niniejszego numeru przej od Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych wydawanie czasopisma ,,Jzyki Obce w Szkole. Wszystkich Czytelnikw chcemy zapewni, e bdziemy kontynuowa dotychczasowy profil czasopisma jako periodyku wspomagajcego nauczycieli jzykw obcych w polskich szkoach. Pojawi si te zmiany, czego przykadem jest nowa szata graficzna. Przysza ewolucja naszego pisma bdzie wynika z potrzeb Czytelnikw, rozwoju metodyki nauczania jzykw obcych oraz ze zmian wynikajcych z reformy owiatowej. Zmiany owiatowe wprowadzane obecnie w polskiej edukacji stwarzaj szans rozwoju nauczania jzykw obcych. Zdajemy sobie spraw, e osignicie satysfakcjonujcego stanu zajmie wiele lat. Jest to bowiem zmiana w skali pokolenia. Nauczanie jzykw obcych w Polsce jest dziedzin strategiczn, jak i deficytow. W chwili obecnej polski system owiatowy, pomimo znacznego postpu, nie w peni zaspokaja potrzeby spoeczne w zakresie nauczania jzykw obcych. Ksztacenie nauczycieli nie jest w stanie zapeni luki kadrowej istniejcej w szkoach, zwaszcza, e znaczna cz absolwentw uczelni i nauczycielskich kolegiw jzykowych wybiera lepiej patn prac w innych sektorach. W naszych szkoach fluktuacja jzykowej kadry nauczycielskiej jest wyjtkowo wysoka, znaczna cz nauczycieli powinna si przekwalifikowa, nie uksztatowao si jeszcze wczesnoszkolne nauczanie jzykw obcych, a wybr nauczanego jzyka czsto wynika nie z potrzeb zgaszanych przez uczniw, rodzicw i wadze lokalne, lecz z dostpnych na ,,rynku nauczycieli. Stoimy na stanowisku, e znajomo jzykw obcych jest kluczow umiejtnoci, jak powinni posiada absolwenci polskich szk pocztku XXI wieku. yjemy bowiem w czasach globalnej informacji, nauki, rynku pracy i rozrywki. yjemy w spoeczestwie stajcym si spoeczestwem informacyjnym. Dostp do informacji, w tym obcojzycznych, umiejtno interpretacji danych, ich przetworzenia i wykorzystania, bdzie decydowa o sukcesie spoeczestw i jednostek. Wkrtce wszystkie polskie szkoy bd miay dostp do Internetu, w ktrym powszechnie obowizujcym jzykiem jest jzyk angielski. Serfowanie po Internecie bez znajomoci tego jzyka, to jak wyprawa w Tatry ograniczona do wejcia na Nosal. Integracja naszego kraju z organizacjami europejskimi (zwaszcza z Uni Europejsk) w sposb bardzo praktyczny wymusza konieczno znajomoci jzykw obcych. Polskie szkoy, ju obecnie, mog uczestniczy w unijnych programach edukacyjnych (takich, jak np. program Socrates). Wkrtce absolwenci tych szk bd mogli uczestniczy we wsplnym europejskim rynku ich dalszego ksztacenia, a potem rynku pracy. Nauczanie jzykw obcych staje si narzdziem niezbdnym w realizacji edukacji europejskiej modego pokolenia, std ewolucja w kierunku nauczania raczej ,,jzykw partnerskich, ni ,,jzykw obcych. W ostatnich dziesiciu latach osignlimy w Polsce istotny postp w zakresie powszechnoci nauczania jzykw naszych unijnych partnerw. Tylko w porwnaniu z zeszym rokiem szkolnym nastpi skokowy przyrost nauczania jzyka angielskiego (wzrost o 1/3 liczby uczniw uczcych si jzyka angielskiego we wszystkich typach szk jako przedmiotu obowizkowego) oraz jzyka niemieckiego (wzrost o 1/5). S to imponujce wskaniki w skali Europy. Jednak luka dzielca nas od pastw zachodnioeuropejskich jest nadal znaczna. Wedug ostatniego raportu Komisji Europejskiej (Key data on education in Europe, Eurydice, 2000) powszechno nauczania jzyka angielskiego w szkoach podstawowych jest w Polsce ponad 3-krotnie nisza w porwnaniu z Hiszpani i ponad 4-krotnie nisza w porwnaniu z Portugali. Istotnym problemem jest wystpujce zrnicowanie w nauczaniu jzykw obcych w ukadzie miasto-wie. Wedug najnowszego raportu Zespou Prognozowania Kadrowego CODN (Powszechno nauczania jzykw obcych w roku szkolnym 1999/2000) w miejskich szkoach podstawowych powszechno nauczania jzyka angielskiego jest na poziomie 43%, wobec 30% w wiejskich szkoach podstawowych (dla jzyka niemieckiego wartoci te wynosz odpowiednio 21% dla miast i 17% dla wsi). Pozytywnym zjawiskiem jest stopniowe zmniejszanie si tej luki. Uruchomione w tym roku przez MEN programy jzykowe dla nauczycieli wiejskich (rok ,,0, druga kwalifikacja) poprawi sytuacj. Obok powszechnoci kluczowym miernikiem jest jako nauczania jzykw obcych. Wprowadzenie zewntrznego systemu egzaminowania oraz standardw stanowi istotn zmian wpywajc na podejcie do kwestii jakoci. Nowe zjawisko w rzeczywistoci owiatowej to awans zawodowy nauczycieli jzykw obcych, ze szczeglnie wanym okresem adaptacji zawodowej (stau). Na amach naszego czasopisma bdziemy si odnosili do powyszych problemw. W strukturze CODN funkcjonuje Pracownia Jzykw Obcych, w ktrej zatrudnieni s konsultanci jzyka angielskiego, niemieckiego, rosyjskiego, francuskiego i jzykw romaskich. Nasz Orodek realizuje kilkanacie midzynarodowych umw ,,jzykowych, w ktrych partnerami s, midzy innymi, Goethe Institut, British Council, USIS, Ambasada Francji, Instytut Cervantesa, Uniwersytet w Sankt Petersburgu, szwajcarska placwka doskonalenia nauczycieli WBZ, niemiecka placwka delegujca nauczycieli do pracy za granic ZfA, bawarski orodek szkoleniowy w Dilingen. W ramach pracowni funkcjonuje te Zesp do spraw Polonii zajmujcy si delegowaniem polskich nauczycieli do nauczania jzyka polskiego na Wschodzie oraz problematyk nauczania jzyka polskiego jako jzyka obcego. Zapraszamy do naszych mediotek Medioteki Edukacyjnej, gromadzcej zbiory w jzyku polskim i angielskim oraz Medioteki Szwajcarskiej gromadzcej zbiory w jzyku niemieckim, francuskim i woskim. Szerok ofert proponuj nasze Wydawnictwa. Mona skorzysta z usug ksigarni CODN w siedzibie Orodka w Alejach Ujazdowskich 28 w Warszawie, bd z ksigarni internetowej (www.codn.edu.pl). Dla nauczycieli jzykw obcych czonkw stowarzysze nauczycielskich mamy osobn, rozbudowan ofert w ramach dziaalnoci Pracowni Rozwoju Systemu Doskonalenia. Dla tych, ktrzy zamierzaj zosta edukatorami, posiadamy zrnicowan i interesujc propozycj szkole. Ci, ktrzy chcieliby zdoby dowiadczenia zagraniczne, mog stara si o wsparcie finansowe w ramach Programu Szkole Profesjonalnych. Zapraszamy do wszelkich kontaktw i wsppracy z Centralnym Orodkiem Doskonalenia Nauczycieli i yczymy przyjemnej lektury naszego czasopisma. Mirosaw Sielatycki

PODSTAWY GLOTTODYDAKTYKI
Wodzimierz J. Szymaniak Wrocaw

Wkad nauk o komunikacji i informacji do dydaktyki jzykw obcych


Dydaktyka jzykw obcych jest jeszcze mod dyscyplin. Jej sabo polega na, midzy innymi, braku stosownej metodologii, pozwalajcej na weryfikowanie rezultatw poszukiwa naukowych. Rwnoczenie jako dyscyplina jest niejako skazana na korzystanie z zaplecza nie tylko metodologicznego, ale take merytorycznego innych dziedzin. Nie zawsze s to nauki pokrewne takie jak np. psychologia, dydaktyka oglna, czy jzykoznawstwo stosowane. Czsto glottodydaktycy musz porusza si po terytoriach bardziej im odlegych, takich jak neurofizjologia, czy informatyka. W niniejszym artykule proponuj przegld kilku punktw zbienych midzy ksztaceniem jzykowym a naukami o komunikacji. Glottodydaktyka czsto bywa niesusznie zawana do samej metodyki nauczania. Pomija si takie aspekty jak przyswajanie jzyka, prac wasn ucznia, czy analiz czynnikw zewntrznych sprzyjajcych procesowi dydaktycznemu. W niniejszym opracowaniu przez ksztacenie jzykowe rozumiem nie tylko nauczanie na dowolnym poziomie, lecz take prac wasn ucznia, oraz przygotowanie jzykowe i zawodowe nauczycieli jzykw. Rwnie istotna jest analiza czynnikw wzmacniajcych motywacj pozytywn, oraz okrelenie charakteru kontaktu z jzykiem nauczanym. Coraz czciej ten kontakt wyznaczaj media. Porednio wic, rwnie na nauczycielach jzykw obcych spoczywa zadanie przygotowania modego czowieka do poruszania si wrd blokw informacji i dostrzegania istniejcych midzy nimi zwizkw. Sowo coraz czciej wspwystpuje z obrazem, ktry nie jest dodatkiem, ilustracj, elementem redundantnym, ale penoprawnym skadnikiem tekstu. Rwnie istotne s zalenoci midzy umiejtnociami komunikowania si w jzyku ojczystym a sukcesem w nauce i w posugiwaniu si jzykami obcymi. Jako przykad tej zalenoci mona poda wszelkiego rodzaju czynnoci przekadowe bdce doskonaym wiczeniem w formuowaniu wasnych myli, przekazywanych werbalnie (Wiszniewski, 1994, 81). Poniewa sygnalizowane tendencje s o wiele bardziej widoczne na gruncie midzynarodowym, przed nauczycielami jzykw staj nowe zadania. Wydaje si godnym podkrelenia, e obecnie ksztacenie jzykowe powinno obejmowa nie tylko nauk i wiczenie form jzykowych, percepcj elementw kultury danego obszaru jzykowego, ale rwnie wyrobienie u uczcego si kompetencji medialnej (media literacy) obejmujcej nie tylko uytkowanie dostpnych sieci informacji, ale rwnie wyksztacenie wiadomej postawy krytycznej wobec efektu medialnego. Zatem przygotowanie fachowe nauczycieli jzykw obcych powinno take zawiera elementy nauk o komunikacji, czyli np. semiotyk mediw, retoryk i techniki negocjacji, komunikacj midzykulturow itp. Przyjrzyjmy si niektrym z tych elementw.

Fenomen rodkw masowego przekazu w swoim obecnym ksztacie, cho ma niewiele wicej ni 50 lat, ju zdoa doczeka si bardzo licznych opracowa. Glottodydaktycy najczciej widzieli w mass-mediach nonik informacji w jzyku obcym, mogcy by ewentualnie wykorzystany w procesie nauczania. Ponadto od lat wykorzystuje si rodki masowego przekazu do rozpowszechniania wszelkiego rodzaju kursw jzykowych. W niniejszym artykule chciabym spojrze na mass-media w szerszym kontekcie, i zastanowi si nie tylko nad ich wykorzystaniem w pracy nad jzykiem, ale rwnie przeanalizowa w jakim stopniu determinuj one potrzeby jzykowe czowieka na progu nowego tysiclecia. Sprbuj te przeledzi obecno obcojzycznych mediw we wspczesnym pejzau informacyjnym.

Semiotyka mass-mediw

roli doradcy w zakresie indywidualnej pracy nad jzykiem, lub, wrcz wykorzystanie znajomoci jzyka do medialnej nawigacji.

Korelacja midzy nauczanymi przedmiotami jest jedn z gwnych zasad dydaktyki oglnej. Fenomem mediw, ze wzgldu na swj zoony charakter i cig ewolucj , interesuje przedstawicieli rnych nauk. Ksztacenie medialne wci jeszcze nie jest w peni stosowane, mimo i stosunkowo atwo mona sobie wyobrazi projekty edukacyjne w tej dziedzinie. Wystarczy pomyle np. o moliwociach skorelowania zaj z jzyka angielskiego z kursem z informatyki, zaj z historii z dowolnym jzykiem obcym lub o projekcie dotyczcym zwizkw literatury ze sztukami wizualnymi.

Korelacja midzyprzedmiotowa

Problem wielojzycznoci spoeczestw oraz kontaktw jzykowych od dawna interesowa humanistw. Najczciej zajmowano si nim w zwizku z komparatystyk literack oraz w odniesieniu do problematyki przekadu. Klasyczne ju dzi opracowanie Uriela Weinreicha Languages in Contact (1953), oferuje spectrum spostrzee na temat dyglosji i kontaktw midzy jzykami, nie bierze jednak pod uwag wpywu mediw w zmianach jzykowych w drugiej poowie XX wieku. Wci nie ma wyczerpujcego opracowania na temat wielojzycznoci w komunikacji masowej. Opracowania teoretyczne z reguy traktuj sprawy jzyka marginesowo i zawaj je do problemw komunikacyjnych, omijajc wzajemne oddziaywanie jzykw. Wystarczy natomiast obserwowa rynek mediw, by zauway, e bior one pod uwag kompetencje jzykowe audytorium. Jako przykad mona poda liczne publikacje dwujzyczne a nawet wielojzyczne, czy te stacje telewizyjne emitujce w rnych jzykach. W przypadku nauczyciela jzykw wskazana byaby wic pewna wraliwo wobec tego aspektu komunikacji spoecznej, i akceptacja

Wielojzyczno pejzau informacyjnego

Dyskurs transmitowany przez media charakteryzuje si rwnolegym uyciem kilku kodw. Najczciej mona zaobserwowa fuzj kodu jzyka mwionego z kodem graficznym, ikonicznym i muzycznym. Wielokodowo jest bezporednio zwizana z innym zjawiskiem, charakterystycznym dla mediw, mianowicie z redundancj. W przypadku mediw szczeglnie widoczny jest wariant redundancji na poziomie kanau. Wikszo jzykoznawcw postrzega redudancj jako mechanizm obronny jzyka wobec szumu komunikacyjnego. Redundancja zawiera w sobie take pewne niebezpieczestwa, i czasem sama moe przeksztaci si w szum komunikacyjny. W przypadku mediw redundancja peni take funkcj mnemotechniczn, uatwiajc znacznie zapamitywanie treci i formy przekazu. Uyteczno glottodydaktyczna jest niezaprzeczalna. Obecny etap rozwoju mediw charakteryzuje si, przede wszystkim, siln redundancj kanau i treci, gdy rne noniki podaj zblione informacje, przyczyniajc si w ten sposb do tworzenia globalnej wizji danego wydarzenia. Przekaz medialny oprcz swojej

Wielokodowo dyskursu medialnego

polifonii jest ponadto wysoce skontekstualizowany (high-context message). Wsrd wszystkich, obecnych funkcji jzykowych bez wtpienia przewaa funkcja referencyjna, co odzwierciedla si w uyciu odpowiednich form gramatycznych i leksykalnych. Wiadomoci (news) s jednym z podstawowych gatunkw medialnych. Ich styl jest najczciej lapidarny i unika sformuowa wartociujcych. Aktualnie retoryka agencji prasowych jest na og zbliona i zdominowana przez wzorce anglosaskie. Inn cech charakterystyczn jest zwizek z terminologi i jzykami specjalistycznymi, w szczeglnoci z jzykiem ekonomicznym i prawniczym. Czasem wielkie agencje prasowe wydaj specjalistyczne glosariusze, przeznaczone dla dziennikarzy i czytelnikw. Jako przykad mona poda Reuters: Glossary of International & Financial Terms, systematycznie wznawiany i aktualizowany. Istniej te podrczniki stylistyki dziennikarskiej (np. El Pais, Libro de Estilo), definiujce zasady redakcyjne i pryncypia etyczne. W przypadku nauczyciela jzykw wspomniane wydawnictwa mog by przydatnym kompendium, uatwiajcym prac z fragmentami prasy lub programw telewizyjnych. Podsumowujc mona stwierdzi, e media we wspczesnym wiecie zyskay ju tak dalece posunit autonomi, e zasuguj na przyznanie im osobnego statutu w ksztaceniu oglnym i w ksztaceniu jzykowym.

W ostatnich latach pojawio si wiele opracowa z zakresu szeroko pojtej komunikacji. Bez wtpienia jednym z aspektw wzbudzajcym due zainteresowanie s techniki negocjacji. Praktyka negocjacji przejawia si szczeglnie w spoeczestwach demokratycznych, gdzie na co dzie cieraj si odmienne interesy, a wynikajce std konflikty musz by rozwizywane, zawsze gdy to jest moliwe, bez uciekania si do wyszych instancji lub wymiaru sprawiedliwoci. Negocjacje s te bezporednio zwizane ze wiatem interesw, gdzie znajomo jzykw jest ju nie tylko umiejtnoci uyteczn, ale zaczyna by postrzegana jako oczywisto. Rwnoczenie jednak, podrczniki

Techniki negocjacji

do jzykw maj zwyczaj przedstawia wyidealizowan wizj wiata, woln od sporw i konfliktw. Nowsze opracowania z zakresu psychologii spoecznej i komunikacji instytucjonalnej (np. Waszkiewicz, 1997) rezygnuj ju z harmonijnej wizji dziaalnoci ludzkiej i podkrelaj twrcz i innowacyjn rol kryzysw. Mona nawet powiedzie, e obecnie obserwujemy zmian znaczenia rzeczownika kryzys. Zmian polegajc czciowo na powrocie do znaczenia oryginalnego. W grece rzeczownik, krisis, pochodzcy od czasownika krinein (oddziela, wybiera, ocenia), mia znaczy tyle co wybr lub przeom. Z tego samego pola leksykalnego pochodz take: kriterion znak rozpoznawczy i kritikos umiejcy odrnia. Wspczenie kryzys jest take postrzegany jako moment weryfikacji kompetencji i dowiadczenia (ibid: 172). Kryzys i konflikt zazwyczaj stwarzaj automatycznie potrzeb komunikacji, a w konsekwencji take negocjacji. Brak porozumienia w takich momentach moe by nieprzewidywalny w skutkach lub zgoa katastrofalny. W zwizku z powyszym kompetencja komunikacyjna powinna zawiera take pewne strategie jzykowe typowe dla sytuacji kierowania konfliktem (conflict management). Wnioski dla dydaktyki jzykw s oczywiste. Okresy kryzysu s zwykle momentami podejmowania decyzji. Symulacja sytuacji krytycznej moe by wic pretekstem do nauczania skontekstualizowanego struktur modalnych i warunkowych. Bez wtpienia atutem dobrego negocjatora jest umiejtno suchania. Na zajciach z jzyka doskonalenie tej wanie umiejtnoci moe by podporzdkowane kilku celom, np.: wyrabianiu postawy asertywnej i jej manifestacj wobec przedstawicieli ,,obozu przeciwnego; przyzwyczajaniu ucznia (studenta) do materiau jzykowego w specyficznej postaci retorycznej; stosowaniu technik parafrazowania wypowiedzi. wiczenia tego typu mog by prowadzone w sposb bardzo urozmaicony. Moemy np. sugerowa ,,wyapywanie sabych stron przeciwnika lub/i przygotowanie kontrargumentw oraz kopotliwych pyta. Inn mo-

liwoci jest okrelenie ,,sw kluczy i zdefiniowanie tematu dyskusji. Takie wiczenia mog by stosowane ju w pocztkowej fazie nauki, aby zapewni uczcemu si swego rodzaju immersj jzykow. Niektre wiczenia produkcyjne mog wynika z parafrazy cudzej wypowiedzi. Parafraza moe by wprowadzona przez struktury modalne typu: wydaje mi si e, jeli dobrze zrozumiaem to, jak wynika z twojej wypowiedzi ... itp. Rwnolegle moemy uwraliwi uczcych si na funkcje fatyczn i metajzykow obecn w modus i w dictum jzyka ojczystego i obcego. Uczniowie zwykle doceniaj wiczenia zapoyczone z case study, gdy przerywaj one rutyn i umoliwiaj wprowadzenie elementw ludycznych. Sytuacje negocjacji mog by skrajnie urozmaicone, zaczynajc od rozmowy kierowcy z policjantem, koczc na symulacji stou negocjacji politycznych. Inn moliwoci, o duych walorach praktycznych, jest symulacja rozmowy kwalifikacyjnej z pracodawc. Nie trzeba chyba precyzowa, e C.V. w jzykach obcych stanowi ju fragment rzeczywistoci zawodowej, szczeglnie widoczny w przypadku wysoce kwalifikowanych specjalistw (knowledge workers). Przykady wicze technik negocjacji moemy znale w dowolnym podrczniku z tej dziedziny. Mona doda, e godne polecenia s podrczniki zredagowane w jzyku, ktry nauczamy, gdy oferuj inwentarz form najczciej uywanych i w pewnym stopniu stanowi ilustracj obowizujcych norm i zwyczajw, ktre przybliaj kolejny cel, a mianowicie kompetencj midzykulturow.

Szeroka problematyka kontaktw midzykulturowych (cross-cultures contacts) jest kolejnym punktem zbienym midzy dydaktyk jzykw a naukami o komunikacji. wiat pozornie coraz bardziej ujednolicony i zglobalizowany nie przestaje zaskakiwa sytuacjami wynikajcymi z nietolerancji, niezrozumienia bd ksenofobii, czy wrcz trybalizmu. Masowe nauczanie jzykw obcych powinno przyczyni si w jakim stopniu do wyksztacenia postaw mo-

Komunikacja midzykulturowa

gcych sprawnie funkcjonowa w wiecie niestabilnym, rozregulowanym lecz otwartym. Podejcie tradycyjne podkrelao rol kultury w nauce/nauczaniu jzykw. Zwykle punktem wyjcia bya literatura lub niektre aspekty semiologii ycia codziennego. Nowsze ujcia podkrelaj rol czynnikw dynamicznych w danej kulturze (Krzemiska, 1992). W obecnym kontekcie, wiadomoci na temat kultury danego obszaru jzykowego czsto mog by niewystarczajce lub redundantne. Jako przykad mona poda miliony ludzi, uczcych si jzyka angielskiego, bez przejawiania szczeglnej fascynacji kultur amerykask, brytyjsk czy australijsk. Rwnie rozmowa np. w Buenos Aires midzy Polakiem a Argentyczykiem, prowadzona w jzyku angielskim, nie musi przechodzi przez filtr kultury brytyjskiej. Jak zauway Gauthier (Gauthier, 1994) w kadym akcie komunikacji dochodzi do konfrontacji zupenie odmiennych dowiadcze. Ma to szczeglne znaczenie w przypadku kontaktw midzykulturowych lub midzyetnicznych. Nie podwaajc tradycyjnego znaczenia informacji kulturowej, czyli takich elementw jak literatura, sztuka, historia, obyczaje czy kuchnia, wydaje si, e rwnie istotne jest postrzeganie kultury jako spectrum odzwierciedlajcego i filtrujcego zachowania komunikacyjne. Pracujc z dokumentami literackimi lub filmowymi moemy stara si przeledzi np. rnice dotyczce roli kontekstu w konstruowaniu i odbiorze wypowiedzi. Opracowania z zakresu komunikacji midzykulturowej oferuj stosowne intrumenty (np. Zuber, 1999). Klasyczne ju dzi prace Edwarda T. Halla umoliwiy wyrnienie kultur sabo skontekstualizowanych (low-context cultures) i kultur silnie skontekstualizowanych (high-context cultures). Uyteczno glottodydaktyczna jest oczywista. Sdz, e praca z dokumentami filmowymi moe by szczeglnie owocna, gdy wanie ten rodzaj przekazu, nie tracc swojej podatnoci na segmentacj, oferuje cae bogactwo zachowa komunikacyjnych, takich jak rnice w postrzeganiu czasu, lub rytualizacja niektrych zachowa. Innym interesujcym problemem jest postawa wobec zjawisk spoecznych wzbudzajcych polemik lub wrcz strach, takich jak imigracja, przestpczo, narkomania itp. Oczywi-

cie dydaktyka jzykw nie moe proponowa rozwiza, ale moe przyczyni si do obiektywnego postrzegania zjawisk kopotliwych i przemilczanych. Chciabym podkreli, e niniejszy artyku nie pretenduje do szczegowego omwienia tematu. Jego zadaniem jest tylko podkrelenie faktu, e dydaktyka jzykw i nauki o komunikacji podporzdkowane s wsplnemu celowi: uatwianiu porozumienia. Bibliografia
Gauthier, M. (1994), ,,Quelle linguistique pour lexpression libre, II Simposi Internacional de didctica de la lengua i la literatura (Ponncies, seminaris i tallers),

Madrid/Barcelona, S.E.D.L.L. /Universitat de Barcelona, 81-93. Hall, T.E. (1987), Bezgony jzyk, Warszawa, PIW. Kozielecki J. (1995), Koniec wieku nieodpowiedzialnoci, Warszawa, Wyd. J. Santorski. Krzemiska W. (1992), ,,Cywilizacja w dydaktyce jezyka obcego. Skd idziemy, dokd zmierzamy, Jzyki Obce w Szkole 1, ss. 17-23. Waszkiewicz J. (1997), Jak Polak z Polakiem. Szkice o kulturze negocjowania, Wrocaw, PWN. Weinreich U. (1953), Languages in Contact, New York, Linguistic Circle. Wiszniewski A. (1994), Jak przekonujco mwi i przemawia, Wrocaw, PWN. Zuber M. (1999), ,,Komunikowanie midzykulturowe, (w) Dobek-Ostrowska B., Studia z teorii komunikowania masowego, Wrocaw, Wyd. Uwr., ss. 24-43. (maj 1999)

Konkurs 2000
Przypominamy o naszym konkursie. Temat konkursu 2000 to:

Jzyki obce w gimnazjum co osignlimy, ku czemu zmierzamy


1 wrzenia min pierwszy rok pracy w zreformowanej szkole. Nasze dowiadczenia nie s jeszcze zbyt due, ale ju pokonalimy pierwsze trudnoci. Czy co si zmienio w naszej szkolnej rzeczywistoci w postawach uczniw, w postawach nauczycieli, w trybie i sposobie nauczania? Czy gimnazjalici s bardziej odpowiedzialni od swoich poprzednikw ze szk podstawowych? Czy s traktowani bardziej po partnersku? Czy czuj si bardziej dowartociowani, e chodz do gimnazjum i bardziej motywowani do nauki? Czy ucz si wicej i czy efekty nauczania s lepsze? Czy maj wicej godzin nauczania jzyka i czy rzeczywicie ucz si tych jzykw, ktrych si chc uczy? Czy speniamy ich szkolne marzenia? Pyta i cigle jeszcze nierozwizanych problemw jest pewnie znacznie wicej. Nie chcemy ich dalej podpowiada. Pochwalcie si, Koleanki i Koledzy, tym, co udao si ju Wam osign. Opiszcie lekcje, ktre zainteresoway uczniw, techniki pracy, ktre zmienilicie czy te podrczniki z ktrych dodatkowo korzystacie. Zreformowana szkoa powinna by szko nauczycielskich i uczniowskich marze. Nie tylko przyjacielsk i wiele nauczajc, ale i tak, ktra rozbudza, motywuje i zachca. Pozbywa uczniw kompleksw, pomoga im pokona wasne bariery niemocy, dostrzega ich kade zaamanie, porak i sukces. Czy takie jest ju gimnazjum? Jzyki to inny wiat to wiat rozmw, przyjani, staego nawizywania nowych kontaktw i poznawania coraz to innych nowoci. To czsto wiat marze w innej rzeczywistoci, wasnych, wewntrznych satysfakcji i internetowych moliwoci obcowania z caym wiatem. Czy nasi uczniowie ju w nim funkcjonuj? Koleanki i Koledzy podzielcie si z nami swoimi dowiadczeniami. Czekamy na Wasze indywidualne lub zespoowo przygotowane prace. Zapraszamy do wzicia udziau w naszym konkursie. Zesp Redakcyjny Warunki konkursu:
praca powinna by napisana w jzyku polskim (przykady i wiczenia w jzyku obcym), objto pracy nie moe przekracza 12 standardowych stron maszynopisu (30 wierszy 60 znakw w wierszu), prac naley podpisa godem doczajc zaklejon kopert z imieniem, nazwiskiem i adresem, prac prosimy przesa w dwch egzemplarzach do:

Redakcji czasopisma ,,Jzyki Obce w Szkole Centralny Orodek Doskonalenia Nauczycieli Aleje Ujazdowskie 28 00-478 Warszawa termin nadsyania prac do 30 listopada 2000 roku, jury konkursu zostanie powoane przez redakcj czasopisma, niezalenie od nagrd, nagrodzone i wyrnione prace bd wydrukowane w czasopimie, a honoraria autorskie zostan wypacone wedug obowizujcych stawek.

METODYKA
Renata Czaplikowska Katowice

Rozwijanie kompetencji dyskursywnej w jzyku niemieckim

Poniszy artyku ma na celu przedstawienie znaczenia i sposobw ksztatowania kompetencji dyskursywnej, rozumianej jako umiejtno prowadzenia oraz aktywnego udziau we wszelkiego rodzaju dyskusjach. Artyku kierowany jest przede wszystkim do nauczycieli klas z rozszerzonym programem jzyka niemieckiego i lektorw kolegiw nauczycielskich. Elementy komunikacji wymagajce opanowania okrelonych rodkw jzykowych, typowych dla dyskusji, mog wystpi ju na poziomie podstawowym nauki jzyka obcego i by przyswojone przez uczniw jako pewna cao (formua) bez koniecznoci analizowania ich struktury gramatycznej (Wildner-Bassett M., 1986, 208). Wag tego tematu uzasadniaj nastpujce argumenty: 1. Preferowane w metodzie komunikatywnej formy pracy (takie jak praca w parach czy w mniejszych lub wikszych grupach) jak i rodzaj stawianych zada (interpretacja tekstu czytanego bd suchanego, debata, przedstawienie i roztrzsanie argumentw za i przeciw), ktre wymagaj znajomoci rodkw jzykowych, umoliwiajcych sprostanie im, a wic prowadzenie i aktywne uczestniczenie w wymianie pogldw na okrelony temat. Nauczyciel oczekuje od uczniw nie tylko komunikatywnego wyraania swojego zdania oraz poparcia go argumentami, wyraenia mniej lub bardziej zdecy-

Co rozumiemy pod pojciem kompetencji dyskursywnej?

dowanego podtrzymywania swojego zdania, pogldu czy opinii. Oczekuje rwnie ustosunkowania si do pogldw innych rozmwcw, wyraenia akceptowania bd odrzucenia przytaczanych przez innych rozmwcw argumentw oraz korygowania wasnej wypowiedzi bd wypowiedzi innych rozmwcw. 2. Metoda komunikatywna kadzie szczeglny nacisk na rozwijanie sprawnoci mwienia. Jednym z zasadniczych celw jest wyrabianie umiejtnoci odgrywania roli nadawcy i odbiorcy w komunikacji ustnej. Std wrd kryteriw podziau sprawnoci mwienia na umiejtnoci szczegowe jest kryterium prowadzenia rozmowy (Komorowska H., 1989, 10-27). 3. Nawet studenci kolegiw odczuwaj, przy oglnie bogatym i zrnicowanym sownictwie, brak znajomoci pewnych skonwencjonalizowanych formu i zwrotw, take wykrzyknikw jak np. hmhm (Liedke M., 1996, 40-53) oraz okrelonych strategii moliwych do zastosowania w niemal kadej dyskusji, a nadajcych wypowiedzi wiksz naturalno i pynno; bowiem W danej sytuacji spoecznej (...) w przewaajcej wikszoci przypadkw stosujemy utarte, skonwencjonalizowane spoecznie wyraenia lub zwroty, ktrych interlokutor moe si spodziewa (Szulc A., 1983, 4). 4. Znajomo charakterystycznych dla dyskusji rodkw jzykowych ma znaczenie dla podno-

10

szenia kultury wymiany zda, zwrcenia uwagi nie tylko na aspekt treci, ale i na stron formaln wypowiedzi, tj. sposb zabierania gosu w dyskusji, wyraania odmiennoci swojego zdania czy te zgadzania si z pogldem przedmwcy. Forma dyskusji, tak silnie dziki mediom zakorzeniona w wiadomoci uczcych si, moe suy wiczeniu demokratycznych form rozwizywania konfliktw i rozwijaniu umiejtnoci argumentowania. 5. Istotne jest uwraliwienie uczcych si na istniejce rnice kulturowe w sposobie prowadzenia i organizacji dyskusji oraz uwiadomienie koniecznoci operowania kodem jzykowym, adekwatnym do obowizujcej w danym krgu kulturowym konwencji (por. Knapp-Potthoff A., 1982). Konwencja ta, podporzdkowana oglnie przyjtym wartociom, okrela, jakie zachowanie jzykowe jest podane, oczekiwane i akceptowane.

Podstawowy element sformuowanej przez Searlea i Austina teorii stanowi pojcie aktu mowy (,,dziaania jzykowego). Z praktyki uycia jzyka wynika jednoznacznie, i rne dziaania jzykowe (akty mowy) mog w jednej i tej samej sytuacji komunikacyjnej spenia t sam funkcj wyraa praktycznie to samo. Ilustruje to poniszy przykad: Przynie mi, prosz, moj kurtk. Moesz mi przynie moj kurtk? Przyniesiesz mi moj kurtk? Mgby mi przynie moj kurtk? Zimno mi! Wszystkie przytoczone zdania mog suy realizacji jednej i tej samej funkcji komunikacyjnej (w sposb bezporedni bd poredni), a mianowicie, wyraeniu proby (por. Motsch W., Vieweger D., 1983). Spord wielu prb klasyfikacji aktw mowy najbardziej przydatna dla celw praktycznych wydaje si by ta zaproponowana przez autorw projektu Kontaktschwelle Deutsch als Fremdsprache (Baldegger M., Mller M., Schneider G., 1992).
1)

Co charakteryzuje dyskusj?

W literaturze przedmiotu (por. Techmeier B., 1984) kad rozmow, a wic i dyskusj jako jej szczegln form, charakteryzuje: uczestniczenie w niej co najmniej dwch mwicych-suchaczy, nastpujca zmiana mwicego, majca miejsce wymiana komunikatw jzykowych za pomoc jzykowego systemu symboli, skoncentrowanie uwagi mwicych-suchaczy na okrelonym temacie. Wiele elementw dyskusji ma charakter metakomunikatywny1). Wypowiedzi metakomunikatywne jako swego rodzaju formuy komentujce, przy pomocy ktrych mwicy informuje o tym, jak naley rozumie jego wypowied, maj form skonwencjonalizowanych syntagm (Stein S., 1995, 213). Dyskusja, jeli ma charakter publiczny, jak np. dyskusja telewizyjna, jest form zaplanowan, uregulowan, skierowan na okrelony cel, ktrym moe by: moliwie szeroka wymiana informacji midzy wszystkimi jej uczestnikami na okrelony temat, wyjanienie pogldw poszczeglnych uczestnikw na okrelony temat i moliwie jak najwiksze zblienie tych pogldw midzy wszystkimi uczestnikami, bd ustalenie, i takie zblienie pogldw nie jest moliwe. Te same elementy mog zaistnie w dyskusji szkolnej. Tak wic, to, co wyrnia dyskusj spord innych form rozmowy to fakt, i jej uczestnicy reprezentuj odmienne (czasem wrcz sprzeczne) pogldy na okrelony, bdcy przedmiotem dyskusji, temat , co niewtpliwie oywczo wpywa na jej przebieg. Rezultatem dyskusji moe by osignicie konsensusu bd te nie. W toku dyskusji pojawia si czsto potrzeba wyraenia jedynie czciowego zgadzania si bd niezgadzania z pogldem przedmwcw, czy ch skorygowania wasnej wypowiedzi, bd wypowiedzi innego uczestnika dyskusji itp. Std warunkiem penego i aktywnego uczestnictwa w dyskusjach jest, oprcz opanowania rodkw jzykowych organizujcych jej przebieg (wyraajcych np. ch zabrania/oddania gosu, przytoczenia przykadw) take znajomo rodkw jzykowych wyraajcych:

Jako ,,metakomunikatywne s okrelane wypowiedzi, ktrymi mwicy nazywa, opisuje, ocenia, wartociuje inne wypowiedzi, ktrych on sam lub/i inni rozmwcy dokonali w danej rozmowie.

11

zgadzanie si z innymi mwcami, podzielanie ich pogldw, niezgadzanie si z innymi mwcami, niepodzielanie ich pogldw, korygowanie wypowiedzi innego mwcy, ograniczone (czciowe) podzielanie pogldw innych mwcw, zgoszenie sprzeciwu wobec wypowiedzi innego mwcy, podtrzymywanie wasnego zdania, odparcie zarzutu, odwoanie swojego zdania, pogldu, opinii. Konkretn jzykow realizacj wymienionych wyej intencji ilustruj ponisze przykady, uporzdkowane wedug czstotliwoci ich wystpowania w dyskusjach telewizyjnych, bez uwzgldnienia najprostszych, najbardziej rozpowszechnionych, a tym samym zwykle dobrze znanych form:

Das ist schlicht und einfach falsch. Das stimmt doch (berhaupt) nicht! Das stimmt ja vorne und hinten nicht. Leider kann ich X nicht zustimmen. Ich widerspreche (absolut). Dem widerspreche ich ganz energisch. Da mchte/mu ich jetzt widersprechen. Formy realizacji jzykowej niepodzielania pogldw przedmwcy obejmuj zaprzeczone formy jzykowe z pierwszej grupy (tj. wyraanie podzielania pogldw innych mwcw), jak np. Das stimmt nicht; Ich bin nicht der Auffassung wie X. Specyficzn dla tej grupy form jest uycie czasownika widersprechen. Zrnicowanie siy wymowy tego czasownika nastpuje przez uycie czasownikw modalnych mssen, mgen (w trybie przypuszczajcym) oraz takich przyswkw, jak: absolut, (ganz) energisch.

ad. 1. Typowe rodki jzykowe wyraajce w jzyku niemieckim podzielanie pogldw innych mwcw, zgadzanie si z nimi. (Ganz/Vollkommen) richtig! Ich bin mit Ihnen einig. Da sind wir uns einig. Ich stimme Ihnen zu. Ich schliee mich Herrn Frau X an. Da stimme ich Ihnen zu. Ich stimme dem (vollkommen) zu. Darber besteht kein Zweifel. Das unterliegt keinem Zweifel. Wyraenie zgadzania si z przedmwc za pomoc zwrotw: Stimmt; Ja, das stimmt; Das stimmt, ja oznacza zwykle jedynie krtkie wtrcenie, komentarz, bez chci zabrania gosu. Najczciej wystpujcymi czasownikami s bez wtpienia stimmen; jdm. zustimmen wzmocnione w swej wymowie przez uycie przyswka ganz lub vollkommen oraz zwroty mit jdm einig sein; sich einig sein. ad. 2. Typowe rodki jzykowe suce wyraaniu w jzyku niemieckim kategorycznego niepodzielania pogldw innych mwcw. Aber das ist doch Unsinn! (Vollkommener/Absoluter) Unsinn! Das ist doch an den Haaren herbeigezogener Unsinn!
2) 3)

ad 3. Typowe rodki jzykowe, wyraajce w jzyku niemieckim ch skorygowania wypowiedzi innego mwcy: Da irren Sie sich. Sie meinen nicht . . . . . sondern . . . . . ? Ich habe nicht gesagt . . . . ., sondern . . . . . . . . . . . . . . . wenn ich Sie etwas korrigieren darf. Sie haben mich nicht ganz verstanden. Mniej liczna i mao zrnicowana jest grupa form jzykowych, korygujcych wypowiedzi innego rozmwcy. Korektury dotyczce zwykych przejzycze dokonywane s przez uycie zdania Sie meinen . . . . .? z podaniem waciwej informacji2). Obok przejzycze dochodzi w dyskusjach take do wiadomego znieksztacania wypowiedzi innych mwicych. Uczestnik dyskusji moe dokona korekty przez przytoczenie zdania znieksztaconego i podanie bezporednio po nim waciwej formy3). ad 4. Typowe rodki jzykowe wyraajce w jzyku niemieckim czciowe (ograniczone) podzielanie pogldu/zdania przedmwcy: Mag sein. Da haben Sie vielleicht recht. Das kann (schon) sein. Wir sind uns nicht ganz einig.

na przykad: Ich habe so etwas spter nie erlebt. Sie meinen frher? Ja, frher sie erlebt. na przykad: Ich habe nicht gesagt Verhllung. Ich habe gesagt Verpackung des Reichstags.

12

Ich bin in einer Reihe von Punkten mit Ihnen einig. Ich stimme mit Ihnen in einem Punkt berein. Sie haben in einem Punkt recht. Ich kann Ihnen in vielem zustimmen. Ich will X in einem Punkt widersprechen. Das ist sicherlich richtig, aber . . . . . Eigentlich schon, aber . . . . . Ich will nicht widersprechen, aber . . . . . Grup rodkw jzykowych czciowego podzielania zdania przedmwcy charakteryzuje do dua rnorodno. Uczestnicy dyskusji czsto posuguj si tzw. strategi Ja, aber ...... Ograniczenie podzielania czyjego zdania jedynie do pewnego aspektu/w jego wypowiedzi wyraaj precyzyjnie zwroty jdm. in einem Punkt /in einer Reihe von Punkten zustimmen/ widersprechen.

Und ich glaube doch, da . . . . Trotzdem, ich finde . . . . . Ich beharre auf meinem Standpunkt. Ich beharre darauf, da . . . . . Ich bestehe darauf, da . . . . . Ich beharre bei meiner Ansicht/Meinung. Wyraanie podtrzymywania swego zdania i odparcia zarzutw nastpuje expressis verbis przy uyciu czasownikw bestehen auf, beharren auf ze sprecyzowaniem swojego pogldu w zdaniu pobocznym, wprowadzonym przez spjnik da lub bardziej oglnikowo . . . . auf meinem Standpunkt.

ad 5. Typowe rodki jzykowe suce w jzyku niemieckim do zgaszania sprzeciwu/ oponowania wobec wypowiedzi przedmwcy: Finden Sie wirklich, da . . . . .? Glauben Sie wirklich, da . . . . .? Glauben Sie ernsthaft, da . . . . . Irgendwie frage ich mich, ob . . . . . Ich habe Schwierigkeiten, das einfach so hinzunehmen. Glauben Sie dem ernsthaft? Dagegen liee sich viel/manches einwenden. Przy pomocy tych form zostaj wyraone zastrzeenia i wtpliwoci do wypowiedzi przedmwcy. Nie zostaj one jednak sprecyzowane, lecz jedynie ujte w form pytania skierowanego do nadawcy: Finden Sie das wirklich?. W zdaniu pobocznym, wprowadzonym spjnikami ob i da, zostaje wyraony konkretny aspekt wypowiedzi budzcy zastrzeenia lub wtpliwoci: Finden Sie wirklich, da ...?, Glauben Sie ernsthaft, da...? Zgoszone zarzuty, wtpliwo mog by skierowane do okrelonego uczestnika dyskusji lub mie bardziej oglny charakter: Da fragt man sich, ob. ad 6. Typowe rodki jzykowe wyraajce podtrzymywanie wasnego zdania:

ad 7. Typowe rodki jzykowe suce odwoaniu, wycofaniu swojej wczeniejszej opinii, zdania: Ich habe mich geirrt. Sie haben recht gehabt. Ich dachte/meinte, das wre so, aber das stimmt nicht. Ich dachte/meinte, . . . . . . . ., aber das stimmt nicht. Ich habe geglaubt, das ist/wre so. Nieliczne s przykady sposobw odwoywania wasnego zdania, uznania je za niesuszne, uznania przedstawionych przez innych uczestnikw dyskusji zarzutw za uzasadnione. Moe ono nastapi przez bezporednie przyznanie si do pomyki sich geirrt haben, bd porednio jedynie przez przyznanie racji przedmwcy recht gehabt haben. Uyty w zdaniach pobocznych tryb przypuszczajcy podkrela dystans do zrewidowanej lub odwoanej opinii.

Cho wiadomo, i istotnym sposobem komunikatywnego i efektywnego rozwijania sprawnoci mwienia na poziomie zaawansowanym jest dyskutowanie problemw, tylko nieliczne deklarujce komunikatywno podrczniki oferuj wiczenia pozwalajce na rozwijanie umiejtnoci aktywnego, penego uczestniczenia w dyskusji4). Oferta niektrych podrcznikw ogranicza si jedynie do prezentacji najbardziej elementar-

W jaki sposb rozwija kompetencj dyskursywn?

4) Ehnert H. und R, (1986), Gesprch und Diskussion. Verwirklichen von Redeabsichten, Mnchen. Vorderwlbecke A. und K., (1990), Stufen. Kolleg Deutsch als Fremdsprache, Mnchen Hublein G., Scherling T., Husler G., (1994), Gesprch. Besprechung. Diskussion. Ein Programm zur Erweiterung der Ausdrucksfhigkeit im Deutschen, Berlin.

13

nych, a wic zwykle dobrze znanych form jzykowych. Podczas gdy dopiero opanowanie bardziej zoonych rodkw jzykowych i umiejtno ich adekwatnego zastosowania, wiadczy o dojrzaoci jzykowej uczcych si, wyraajcej si opanowaniem okrelonego sownictwa i struktur gramatycznych czy umiejtnym operowaniem przyswkami. Prezentowane wiczenia mog stanowi pomoc dla nauczycieli jzyka niemieckiego, szczeglnie w klasach z rozszerzonym programem nauczania. 1. wiczenie polega na wyszukiwaniu rodkw jzykowych w tekcie (pisanym lub suchanym) i odpowiednim ich przyporzdkowaniu. Celem jest wiczenie umiejtnoci wyizolowywania z tekstu rodkw jzykowych (take wyrae metakomunikatywnych) wedug kryterium ich funkcji w danym tekcie.
eingeschrnkte ZUSTIMMUNG ............... ............... ............... ............... ...............

... entgegengesetzte Auffassung Ich bin anderer Meinung ... Nein, vielmehr behaupte ich . . . Das geht mir to tal gegen den Str ich! ... Da stimme ich Ihnen nicht zu ... rgument ... gena berzeugendes Ge Dazu gibt es ein Ich vertrete da genau die

Das ist ein unertr glicher Unsinn/ ein e Ungeheuerlich keit!... einung betrachten ... al die Gegenm Da mu man aber auch einm Das kann man nicht unwidersprochen (stehen-) lassen!

. . . . . . . . . na podstawie Gesprch. Besprechung. Diskussion.

ZUSTIMMUNG ............... ............... ............... ............... ...............

WIDERSPRUCH .............. .............. .............. .............. ..............

4. wiczenie polega na przyporzdkowaniu podanych zwrotw waciwej im pozycji na skali. Rezultaty i ewentualne rnice czy rozbienoci s wsplnie dyskutowane. Celem wiczenia jest ksztatowanie umiejtnoci okrelania funkcji danych rodkw jzykowych i dostrzeganie midzy nimi rnic stylistycznych.
+ O

O
+ eingeschrnkte Zustimmung

2. Poznawane zwroty i wyraenia mog by systematycznie gromadzone np. na tablicy flanelowej, najlepiej kady na osobnej karcie, co uatwi ich ewentualne wykorzystanie w dalszych wiczeniach. Taka forma wizualizacji moe sprzyja rwnie mimowolnemu uczeniu si zgromadzonych zwrotw i wyrae. 3. wiczenie polega na uporzdkowaniu przemieszanych rodkw jzykowych z jednej z wyej wymienionych grup, np. Zustimmung od najbardziej do najmniej uprzejmych (kryterium: Hflichkeitsgrad stopie uprzejmoci). Celem jest uwraliwienie uczcych si na rnice stylistyczne pomidzy podanymi wyraeniami. Proponowana forma wizualizacji podkrela stylistyczne nacechowanie poszczeglnych rodkw jzykowych. Nastpnie zestawienie moe by uzupenione przez inne znane studentom/uczniom zwroty i wyraenia.

O Ablehnung

Zustimmung

Ja, das kann schon sein Da sind wir uns einig Da haben Sie vi elleicht recht Sie haben vollkommen recht Ich bin nicht der Auffassung wie X Zwar trifft es zu, aber nicht in allen Fllen Ich kann Ihnen in vielem zustimmen Ganz richtig!

So ist es!

Meinung Da bin ich ganz anderer

Ich widerspreche absolut!


Das ist schlechthin falsch

Das ist richtig, aber ...

Vollkommen richtig!

Das ist doch absurd

5. Ponisze wiczenie o charakterze produktywnym, ktrego celem jest sprawdzenie umiejtnoci adekwatnego jzykowego reagowania w okrelonej sytuacji komunikatywnej, polega na ustosunkowaniu si do okrelonej przez nauczyciela sytuacji, np.:

14

A. wiczenie ze sterowaniem
,,Angst und Strafe sind gute Erziehungsmittel, weil sie auf die Realitt des Lebens vorbereiten. Drcken Sie Ihre entschiedene Ablehnung dieser Aussage aus!.Whlen Sie das Passende aus den angegebenen Redemitteln.

wentne wic i systematyczne rozwijanie kompetencji dyskursywnej w procesie nauki jzyka obcego korzystnie wpynie na sposb prowadzenia dyskusji oraz uwraliwi uczcych si na kwestie jzykowe savoir vivreu. Bibliografia
Baldegger M., Mller M., Schneider G., (1992), Kontaktschwelle Deutsch als Fremdsprache, Berlin, Mnchen, Wien. Iluk J. (1993), Polsko-niemiecki sownik wyrae i zwrotw lekcyjnych, Warszawa, WSiP. Komorowska H. (1989), ,,Sprawnoci mwienia a umiejtnoci szczegowe sprawno mwienia, Jzyki Obce w Szkole, nr 1. Liedke M. ,,Oh...toll!. Was Hrerinnen und Hrer tun, um ein Gesprch im Gang zu halten, Fremdsprache Deutsch Heft 14. Motsch W. Viehweger D., (1983), Richtungen der modernen Semantikforschung, Berlin. Knapp-Potthoff A. (1983), Fremdsprachenlernen undlehren, Stuttgart. Stein S.,(1995), Formelhafte Sprache. Untersuchungen zu ihrer pragmatischen und linguistischen Funktionen im gegenwrtigen Deutsch, Frankfurt. Szulc A. (1983), Kompetencja komunikatywna a teoria aktw mowy, Nauczanie jzykw obcych na kursach dla dorosych, Warszawa. Techmeier B. (1984), Das Gesprch. Funktionen, Normen und Strukturen. Sprache und Gesellschaft, Band 19, Berlin. Wildner-Bassett M., (1986), ,,Gesprchsroutine und -strategien fr Deutsch als Alltags- und Wirtschaftssprache, Routinen im Fremdsprachenerwerb. Mnchner Werkheft, Mnchen, (lipiec 1997)

............... ............... ...............

Da haben Sie vielleicht recht. Vollkommen richtig! Ja, das kann schon sein. Dem widerspreche ich ganz energisch! Ich vertrete da die entgegengesetzte Meinung. Darber besteht kein Zweifel.

B. wiczenie bez sterowania ,,Fr die Umweltverschmutzung ist v.a. der enorme Autoverkehr verantwortlich!. Drcken Sie Ihre Ubereinstimmung mit der obengenannten Meinung aus! ...................... ...................... Zwaszcza w trakcie omawiania spornych kwestii, czy wymiany skrajnie rnych pogldw, umiejtno precyzyjnego, dostosowanego zarwno do sytuacji jak i do odbiorcy jzykowego, wyraania swojego odmiennego zdania nabiera szczeglnego znaczenia. KonsekDorota Dziuba d

Testy w nauczaniu jzykw obcych1)


Opracowanie sprawdzianw wiadomoci i umiejtnoci z jzyka obcego ciagle stwarza nauczycielom wiele trudnoci. Stawia take przed nimi szereg problemw dotyczcych celw testowania, zakresu materiau, stosowanych metod i technik i powizanych z tym efektw, czasu czy puapek czyhajcych na osob ukadajc dany test. Autorzy podrcznikw do nauki jzykw obcych staraj si pomc nauczycielom, ktrzy, z braku czasu bd wpra1)

wy, nie pisz wasnych sprawdzianw. Wiele ksiek dla nauczyciela zawiera testy fachowo skonstruowane i wstpnie sprawdzone. Oprcz niewtpliwych zalet, maj one jednak pewne wady. Po pierwsze, dotycz wycznie materiau zawartego w podrczniku, podczas gdy na lekcjach czsto wprowadzamy dodatkowy materia. Po drugie, przyjty zwyczaj zwracania uczniom poprawionych testw powoduje,

Termin testy oznacza w tym artykule rwnie sprawdziany, klaswki i kartkwki przygotowywane przez nauczycieli.

15

e kolejne roczniki dysponuj gotowymi rozwizaniami, co stawia pod znakiem zapytania celowo przeprowadzania takich sprawdzianw. Z tych wanie wzgldw wikszo nauczycieli konstruuje wasne testy. Tworzenie kadego testu, wywouje na og u nauczycieli wiele wtpliwoci. Poniej podam moje interpretacje niektrych z nich.

Pierwsz narzucajc si odpowiedzi jest, e su one sprawdzeniu wiedzy, bd umiejtnoci ucznia. Celowo testowania jest jednak gbsza i bardziej zoona. Przede wszystkim testy stanowi integraln cz procesu nauczania i s z nim tak dalece zczone, e nie sposb rozpatrywa ich indywidualnie. Std typ i zakres testu wpywa na metody i program nauczania, co ma miejsce w przypadku egzaminw pastwowych jak matura, egzaminy wstpne na studia, czy egzaminy typu FCE, CAE itp. I odwrotnie. Zakres materiau, ktry podlega sprawdzeniu, wyznacza pewne okrelone rodzaje testw i, co oczywiste, ich zakres. Najoglniej cele testw mona podzieli na dwie grupy: te, ktre su nauczycielowi, te, ktre su uczniom. Rozpocznijmy od przeanalizowania korzyci, jakie odnosz nauczyciele. Przede wszystkim mog oni zidentyfikowa te zagadnienia, ktre stwarzaj problemy, odnoszce si zarwno do poziomu grupy, jak i do indywidualnych uczniw. Bez tego niemoliwe byoby podjcie dziaa zaradczych w postaci ponownego wyjanienia danej kwestii, usystematyzowania posiadanej przez uczniw wiedzy czy umoliwienie im dodatkowego przewiczenia partii materiau sprawiajcej trudnoci. Ponadto, opierajc si na wynikach testu, nauczyciel jest w stanie okreli warto programu zawartego w podrczniku, a take stosowanych przez siebie metod i materiaw. Niekiedy zdarza si, e podrcznik nie kadzie dostatecznego nacisku na te zagadnienia, ktre uczniom z danego kraju mog sprawia trudnoci. Bywa te tak, e pewne kategorie zostaj z jakiej przyczyny pominite. Po przeanalizowaniu wynikw, test moe posuy nauczycie-

Czemu su testy?

lowi do takiego zmodyfikowania procesu nauczania, aby uczniowie odnosili moliwie najwiksze korzyci. Z wielu wzgldw lekcje jzykw s czsto adresowane do grupy uczniw ,,rednich, podczas gdy moliwoci osb nie mieszczcych si w tej grupie nie s brane pod uwag. Test pozwala okreli, ktrzy to uczniowie, jak dalece wykraczaj poza przyjty standard i co mona dla nich zrobi. Wspomniane na pocztku sprawdzenie indywidualnych umiejtnoci ucznia jest korzystne take dla niego samego. W przypadku uzyskania oceny pozytywnej, ucze ma poczucie odniesionego sukcesu, co znaczco wpywa na podniesienie jego motywacji do dalszej nauki. Natomiast, bdy poprawione w tecie pozwalaj uczniowi lepiej je sobie uwiadomi i unika ich w przyszoci, co przypiesza proces uczenia si. Naley wic uczniom wyjani, e oprcz aspektw negatywnych w postaci stresu czy rozczarowania, testy maj take dodatnie strony w postaci wspomagania procesu nauczania.

Kryteria oceny testw s wanym miernikiem ich jakoci. Pomagaj ponadto unika bdw i s pomocne w tworzeniu zarwno krtkich kartkwek, jak i powanych egzaminw. Zasuguj na szczegln uwag, gdy nazbyt czsto spotykamy si ze sprawdzianami obarczonymi powanymi bdami. Po pierwsze, naley pamita, e kady test powinien sprawdza tylko to, co zakadamy, e bdzie sprawdza i nic ponadto. Ukadajc test, musimy mie na wzgldzie, e jest on narzdziem, okrelajcym stopie opanowania danej sprawnoci lub zakresu materiau. Jeeli odwouje si on do wiedzy z innych dziedzin, przestaje we waciwy sposb spenia swoje zadanie. Tematy wypracowa wymagajce znajomoci historii czy geografii faworyzuj jednych uczniw, sprawiajc zarazem, e osoby majce mniej informacji z tych przedmiotw napisz sabsze prace. Kolejnym, i najwaniejszym chyba, kryterium oceny testu jest jego rzetelno, jako sposobu sprawdzania zasobu wiadomoci. Wielu nauczycieli traktuje testy jako niezawodny

Kryteria oceny testw

16

,,instrument pomiarowy, nie zdajc sobie sprawy, e najlepszy nawet test jest bardzo nieprecyzyjny przy ocenie sprawnoci jzykowej. Podstawowy wpyw na rzetelno testu ma jego zawarto i wielko. Im wicej zada stawiamy przed osob testowan, tym wiksze prawdopodobiestwo rzetelnoci. Jasne jest, e test wyboru zawierajcy pi pyta, w kadym po dwie moliwe odpowiedzi, jest cakowicie nierzetelny i nie spenia swoich zada. Jest to oczywicie przypadek skrajny i nie majcy miejsca w rzeczywistoci. Zrnicowanie ocen uzyskiwanych z testu przez uczniw jest take miernikiem wartoci, ktremu naley powici chwil uwagi. Test, w ktrym wikszo piszcych uzyskuje powyej 80% moliwych punktw nie pozwala na zrnicowanie ocen. Sytuacja taka nie musi dyskryminowa testu, wykorzystywanego jako sprawdzian opanowania danej partii materiau, jak np. klasowa kartkwka. By moe, grupa bya do niej dobrze przygotowana. Naley si jednak zastanowi, czy rzeczywicie tak jest. Istniej jednake sytuacje, w ktrych wiksze zrnicowanie ocen jest podane s to wszelkiego typu egzaminy wstpne, z gry zakadajce konieczno odrzucenia sabszych kandydatw. Wszelkie przeprowadzane przez nas testy musz by praktyczne, czyli innymi sowy, stosunkowo atwe do przeprowadzenia. Przede wszystkim, naley waciwie oceni czas przeznaczony na rozwizanie testu, doliczajc minuty potrzebne na rozdanie kartek i ich zebranie. Bdy w ocenie czasu zdarzaj si niekiedy nawet dowiadczonym nauczycielom, co moe prowadzi do dwojakich sytuacji: uczniowie oddadz niedokoczone prace, a ich oceny bd zanione w stosunku do rzeczywistej wiedzy, bd skocz duo wczeniej, co spowoduje prby uzgadniania odpowiedzi z ssiadami. Kolejny praktyczny aspekt testu dotyczy stosowania arkusza odpowiedzi. W wikszoci przypadkw uczniowie zaznaczaj odpowiedzi bezporednio na otrzymanym tecie (np. zaznaczajc wybran odpowied). System taki ma dwie wady. Po pierwsze, sprawdzanie prac przebiega wolniej, a po drugie, test nie nadaje si do ponownego wykorzystania. Niekiedy uczniowie otrzymuj osobne arkusze odpowiedzi. Takie rozwizanie nie jest jednak cakowicie wolne od wad. Bdc uatwieniem dla osoby sprawdzajcej test, stanowi pewne utrudnienie dla ucznia.

Naley w takim przypadku doliczy czas konieczny na przeniesienie odpowiedzi na arkusz i bra pod uwag pewien odsetek zwykych pomyek. Zdarzaj si one szczeglnie czsto, jeli warianty odpowiedzi s ustawione w tecie poziomo, a w arkuszu pionowo, lub odwrotnie. Ta, drobna z pozoru sprawa, moe spowodowa zamt i by przyczyn zanionych ocen. Ostatnim czynnikiem praktycznoci testu jest jego wygld. Jeeli to tylko moliwe, test powinien by wydrukowany lub napisany na maszynie czysto, estetycznie, bez skrele i poprawek. Nie ma nic gorszego, ni nieporzdnie napisany test, peen bdw literowych, korekt czy brakujcych liter. Przy kserowaniu arkuszy zwracajmy uwag na jako kopii. Nieczytelne fragmenty powoduj niepotrzebne zdenerwowanie piszcych, rozpraszaj ich uwag i zmuszaj nauczyciela do cigego udzielania wyjanie. Polecenia do zada take wiadcz o jakoci testu. Poniewa uczniowie pisz test w stanie mniejszego bd wikszego stresu, polecenia powinny by jasne, w miar monoci poparte przykadami i nie powinny zawiera skomplikowanych terminw gramatycznych. Ucze moe zna dan konstrukcj i poprawnie j stosowa, nie wiedzc, e nazywa si ona np. infinitive of purpose. Ponadto, sprawdzamy przecie sprawno jzykow, a nie znajomo terminw gramatycznych. Zbyt krtkie i lakoniczne polecenie moe by niejasne, a zbyt dugie i rozbudowane sprawia, e test przeksztaca si w wiczenie na zrozumienie tekstu pisanego, zwaszcza przy duej liczbie rnych zada. Problem ten jest rozwizywany przez cz nauczycieli poprzez umieszczanie polece w jzyku polskim. Jest to jednak rodek dorany i nie powinien by stosowany poza grupami pocztkujcymi. Ostatnim kryterium oceny, jakiemu moemy podda test, jest jego potencjalny wpyw na proces nauczania. Jak ju wspomniaam, nauczanie jzyka obcego i testowanie s ze sob powizane, a do nauczyciela naley analizowanie wynikw i wyciganie wnioskw.

Wikszo sprawdzianw zrozumienia tekstu, rozumienia ze suchu, a take testy spra-

Rodzaje testw i stosowane metody i techniki testowania

17

wdzajce znajomo gramatyki i sownictwa, to testy obiektywne, to znaczy takie, w ktrych jest tylko jedna poprawna odpowied. Sprawdzanie ich przebiega szybko i w zasadzie mechanicznie, a ponadto s one bardzo efektywne, co wyjania ich ogromn popularno. Umiejtno pisania i konstruowania wypowiedzi ustnych jest sprawdzana poprzez testy subiektywne, co pociga za sob nieprzystawalno ocen ze wzgldu na kryteria przyjte przez osob oceniajc. Testy obiektywne nie mog by jednak w tym przypadku zastosowane, gdy nie nadaj si one do sprawdzania umiejtnoci komunikowania si w jzyku obcym. Dlatego dobry test szkolny powinien zawiera zarwno elementy obiektywne, jak i subiektywne. Testy obiektywne s czsto krytykowane za stosunkow atwo udzielenia poprawnej odpowiedzi. Nie jest to do koca prawdziwe. To, e test z pozoru wyglda na atwy, nie oznacza, e jest w rzeczywistoci atwy, a jego stopie trudnoci zaley od kryteriw przyjtych przez osob ukadajc. Kolejny gos krytyczny dotyczy moliwoci zgadywania w testach wyboru. Cztery czy pi wariantw odpowiedzi do kadego zdania ogranicza t moliwo, a dowiadczenia wskazuj, e uczniowie rzadko ,,strzelaj cakiem przypadkowo raczej staraj si udziela odpowiedzi w oparciu o fragmentaryczn choby wiedz. Moemy wyrni nastpujce metody testowania 1. Test wyboru (multiple-choice) Mary ........ that house for three years. a) has c) has had b) has got d) had 2. Transformacje (transformations) Mary bought that house three years ago. Mary ............................. for three years. 3. Uzupenianie (completion) Mary has had that house ....... three years. 4. czenie (combination) John ate breakfast. Then he went to school. (BEFORE) 5. Dodawanie (addition) Have you seen her? (YET) 6. Przestawianie (rearrangement) cinema/you/How/do/to/go/the/often 7. Prawda/fasz (true/false) Zaznacz poprawne zdanie a) She arrived on time yesterday.

b) She arrived to time yesterday. 8. Poprawianie bdw w tekcie (error correction) 9. Sowotwrstwo (word formation) Ze wzgldu na stosunkowo du popularno, na szersze omwienie zasuguj przede wszystkim testy wyboru, transformacje i sowotwrstwo.

Testy tego typu moemy wykorzystywa zarwno do sprawdzania gramatyki, jak i sownictwa. S one wprawdzie stosunkowo atwe do przeprowadzenia i szybko mona je sprawdzi, ale s najtrudniejsze do skonstruowania. Przed rozpoczciem ukadania testu naley wic przemyle pewne zwizane z nim aspekty. 1. Za optymaln liczb wariantw odpowiedzi przyjto cztery. Wprawdzie wiksza ich liczba zredukowaaby mono przypadkowego udzielenia dobrej odpowiedzi przez ucznia, to jednak stworzenie szeciu czy siedmiu podobnych wariantw jest niezwykle trudne, a rozwizanie testu zajmuje zbyt wiele czasu. 2. Powinnimy take zada sobie pytanie, jakie dziedziny gramatyki bd testowane i ile zda ucze musi uzupeni. Test powinien by wystarczajco dugi, by by rzetelny, ale musi da si rozwiza w rozsdnym przedziale czasowym. Trzeba te wzi pod uwag, e stres powoduje spowolnienie procesw mylowych. Dugo testu zaley te od zakadanego stopnia trudnoci im trudniejszy test, tym krtszy. Najlepiej wic odwoa si do wasnego dowiadczenia, biorc oczywicie pod uwag czas, jaki mamy do dyspozycji. 3. Niepodwaaln regu testw wyboru jest umieszczenie wrd rnych wariantw tylko jednej poprawnej odpowiedzi. Wbrew pozorom, nie zawsze jest to proste. Niekiedy dla wariantu uznanego przez nauczyciela za bdny, ucze znajduje logiczne i poprawne uzasadnienie. Std wszystkie z zaoenia bdne warianty naley starannie przemyle. Regua ta dziaa take w drug stron, tzn. odpowied wstawiona do zdania powinna tworzy poprawn cao. W poniszym przykadzie widzimy, e wstawie-

Test wyboru uwagi oglne

18

nie poprawnej leksykalnie odpowiedzi B powoduje uzyskanie bdnego gramatycznie zdania: A person who paints pictures is a ......... a) secretary c) plumber b) artist d) designer Przykad powinien wic brzmie nastpujco: A person who paints pictures is ......... a) a secretary c) a plumber b) an artist d) a designer 4. Test wyboru powinien by dostosowany do poziomu znajomoci jzyka przez uczniw i nie moe zawiera konstrukcji im nie znanych. 5. Wiele testw ukadanych jest wedug rosncego stopnia trudnoci, dziki temu ucze ma uatwione ,,przestawienie si na mylenie w jzyku obcym. Korzystne jest take pozostawienie na kocu dwch-trzech prostszych zda, gdy wwczas ucze jest ju po prostu zmczony. Nie mog to jednak by zdania nazbyt oczywiste, gdy taki test mija si z celem. 6. We wszelkiego typu testach, naley unika puapek i wyjtkw, chyba, e zostay one na lekcji dokadnie omwione, a uczniowie mieli moliwo ich przewiczenia. 7. Wszystkie warianty odpowiedzi powinny by mniej wicej tej samej dugoci, gdy uczniowie nie znajcy prawidowej odpowiedzi czsto wybieraj t, ktra rni si dugoci od pozostaych. 8. Aby unikn powtrze, w wariantach odpowiedzi, nie powinny si znale te sowa lub zwroty, ktre mona umieci w zdaniu gwnym: She obviously ......... her mother. They are so much alike. a) takes on c) takes off b) takes after d) takes at Poprawnie sformuowane zdanie powinno brzmie: She obviously takes ......... her mother. They are so much alike. a) on c) off b) after d) at

CZASY I ....... her only a few weeks ago. a) am meeting c) meet b) have met d) met OKRESY WARUNKOWE If you had come yesterday you ........... in trouble now. a) wont be c) wouldnt be b) wouldnt have been d) arent STRONA BIERNA One of my plates ......... a) have been broken c) broke b) has been broken d) was broke CZASOWNIKI MODALNE You ........ with your father yesterday. a) shouldnt quarrel c) shouldnt have quarrelled b) mustnt quarrel d) must quarrel INFINITIVE/GERUND If you were my daughter I wouldnt let you ....... a) go c) going b) to go d) went PRZEDIMKI Im afraid she is very angry ....... me. a) for c) on b) at d) with QUESTION TAGS Your sisters going with us, ......... ? a) arent you c) isnt it b) isnt she d) hasnt she MOWA ZALENA ,,Have you finished? she asked me. She asked me a) have I finished. c) had I finished. b) if I have finished. d) if I had finished. SOWNICTWO I dont believe you. I think you are ...... lies. a) saying c) speaking b) telling d) talking

Testy wyboru moemy stosowa zarwno do sprawdzania znajomoci struktur gramatycznych, jak i sownictwa. Oto kilka przykadw wykorzystania testw wyboru.

Test wyboru zastosowanie

Przeksztacenia zda uwaane s za niezwykle uyteczn form testu obiektywnego, ktry zblia si do form subiektywnych w ocenianiu umiejtnoci komunikowania si. Po-

Transformacje

19

zwalaj wic one peniej oceni sprawno posugiwania si jzykiem obcym, ni ma to miejsce w przypadku testw w peni obiektywnych. S ponadto atwiejsze w konstruowaniu od poprzednio omwionych testw wyboru. Sprawdzanie ich przebiega jednak wyranie wolniej. Stawiaj one przed osob sprawdzajc jeszcze jeden problem jaki oddwik w punktacji powinny mie bdy ortograficzne. Nie ma tu gotowych recept. Niektrzy nauczyciele rozwizuj t kwesti, uprzedzajc uczniw o moliwoci obnienia oceny za ortografi. Inni po prostu ignoruj takie bdy. Kierujmy si wic wasnym dowiadczeniem. Przed przystpieniem do tworzenia testu powinnimy, podobnie jak przy testach wyboru, odpowiedzie sobie na szereg pyta. 1. Naley okreli, jakie kategorie gramatyczne bd sprawdzane i ile zda ucze bdzie musia przeksztaci. Powinno ich by wystarczajco duo, by test by rzetelny, ale nie powinny si one powtarza, co czsto ma miejsce w przypadku testowania stosunkowo prostego zagadnienia gramatycznego. Std transformacje s najczciej stosowane w testach przekrojowych, gdzie ich zalety uwidoczniaj si najpeniej. 2. W transformacjach nie powinny si znale konstrukcje, z ktrymi ucze jeszcze si nie zetkn, gdy moe to cakowicie uniemoliwi dokonanie przeksztacenia. 3. Podobnie jak w testach wyboru, w transformacjach naley unika puapek i wyjtkw, o ile nie zostay one omwione i przewiczone na lekcji. 4. Ze wzgldu na pewn subiektywno testu, nauczyciel powinien akceptowa wszystkie logicznie i gramatycznie poprawne odpowiedzi, nawet jeeli odbiegaj one od jego zaoe. Pierwotnie transformacje skaday si ze zdania podlegajcego przeksztaceniu i z pocztku zdania docelowego, np.: I havent written to you for a long time. Its a long time ................................... W niektrych przypadkach mona byo przeksztaci zdania w sposb odmienny od oczekiwa nauczyciela. Na przykad, w powyszym zdaniu moliwe s co najmniej dwie odpowiedzi:

I havent written to you for a long time. Its a long time since I last wrote to you since you received a letter from me. Niekiedy trudno jest zasugerowa uczniom o jak konkretnie form nam chodzi, std dodano w testach tzw. podpowied. Jest to sowo lub zwrot, ktre w caoci i w niezmienionej formie musz si znale w zdaniu docelowym. Transformacje takie wygldaj nastpujco: The carpet still needs cleaning, doesnt it? not The carpet................................ yet. Dziki takim ,,podpowiedziom unika si nieporozumie i ogranicza, ale nie eliminuje cakowicie, subiektywnoci testu. W testach sprawdzajcych jedn kategori gramatyczn, np. czasowniki modalne, moemy z podpowiedzi zrezygnowa, ale w testach przekrojowych s one bardzo uyteczne, gdy skracaj czas namysu ucznia, pozwalajc zmieci wicej zda. Wpywa to oczywicie pozytywnie na rzetelno i, jak ju wspomniaam, ogranicza liczb moliwych odpowiedzi. Osoba sprawdzajca testy musi jednak pamita o akceptowaniu innych, poprawnych wariantw odpowiedzi. Transformacje s stosowane prawie wycznie do sprawdzania stopnia opanowania struktur gramatycznych. Oto kilka przykadowych zastosowa:
CZASY Jack left the office before I arrived there. already When I arrived at the office ............................ left. OKRESY WARUNKOWE Youd better see a doctor.

were If ...................................... see a doctor.


STRONA BIERNA No decision has been made yet.

decided Nothing ............................. yet.


CZASOWNIKI MODALNE It was a mistake to buy that car.

bought We ...................................... that car.


INFINITIVE/GERUND My neighbour said he would call the police. threatened My neighbour ................................... the police.

20

MOWA ZALENA ,,Dont forget to buy bread, Betty., said John. reminded John ........................................ buy bread. CZASY NIEREALNE Why didnt you tell me about it?

rather Id .............................. about it. Przedstawione tu przykady dotycz najwaniejszych kategorii gramatycznych. Mona oczywicie zastosowa przeksztacenia do praktycznie wszystkich zawartych w programie form, a ich stale rosnca popularno sprawia, e naley zapozna uczniw z t metod testowania.

Testy tego typu sprawdzaj zarwno biern znajomo materiau leksykalnego (rozpoznanie danego sowa), jak i czynn (umiejtno utworzenia formy pochodnej, zalenie od kontekstu). Nauczyciele czsto skar si, e uczniowie opanowuj elementarny zakres sownictwa pozwalajcy im si porozumiewa i unikaj dalszego wysiku w tym kierunku lub, po prostu, nie widz takiej potrzeby. Czsto nie tylko nie potrafi oni utworzy form pochodnych, ale nawet maj trudnoci z rozpoznaniem i zrozumieniem ich znaczenia w zdaniu. Waciwie skonstruowane testy, poprzedzone przygotowaniem ucznia na lekcjach, pozwalaj mu uwiadomi sobie, e sowotwrstwo w jzyku angielskim funkcjonuje na podobnej zasadzie, jak w polskim. Ponadto, nauka sw wraz z formami pochodnymi daje szans znacznego poszerzenia sownictwa przy mniejszym wysiku, ni gdy ucze opanowuje kade ze sw osobno. Pierwszym pytaniem, na jakie musi odpowiedzie sobie nauczyciel piszcy test, jest zakres sownictwa, ktre naley uwzgldni. Oczywist odpowiedzi jest sownictwo z podrcznika. Musimy tu jednak dokona pewnej selekcji. Niektre sowa nie posiadaj form pochodnych i w takim tecie nie mog by wykorzystane. Ponadto, cz sownictwa z podrcznika praktycznie nie znajduje zastosowania w sytuacjach naturalnych, a w zwizku z tym, ich przydatno jest dyskusyjna.

Sowotwrstwo uwagi oglne

Kolejnym rdem materiau leksykalnego s bdy z wczeniejszych prac pisemnych uczniw, np. z wypracowa. Jest to rdo o tyle cenne, e pozwala nauczycielom na wychwycenie tych wyrae, ktre sprawiaj uczniom problemy, a im samym umoliwia uniknicie takich bdw w przyszoci. Mona take wykorzysta wszelkie materiay uzupeniajce uwzgldniane na lekcji, np. sownictwo tematyczne zwizane z dan jednostk lekcyjn, dodatkowe teksty przerabiane w klasie lub w ramach prac domowych itp. Unikajmy natomiast sw, z ktrymi ucze nie mia okazji si zetkn. Faworyzuje to osoby, uczce si jzyka dodatkowo poza szko i stwarza nierwne szanse. Przy konstruowaniu testu naley pamita o wyranym okreleniu kontekstu. Na przykad zdanie This book is quite ............. USE nie precyzuje, czy chodzi o form pozytywn useful, czy negatywn useless. Zdanie powinno by tak sformuowane, by nie pozostawia w tym wzgldzie wtpliwoci: This book is quite......... I regret I have bought it. USE Bdy ortograficzne s przez cz nauczycieli traktowane jako dyskwalifikujce odpowied, cz natomiast przyznaje w takim przypadku poow punktu. Naley wic uprzedzi uczniw, ktry wariant bdziemy stosowa. Testy typu word-formation maj pewne ograniczenia stosowanie ich jest praktycznie niemoliwe na etapie pocztkujcym. Najlepiej sprawdzaj si na poziomie rednim i wyszym, std najwaciwsze byoby ich wprowadzenie na tych wanie poziomach.

Poniewa testy sprawdzajce sowotwrstwo s cile powizane z konkretnym materiaem danej klasy, musz one by pisane dla kadej klasy indywidualnie. Ogranicz si wic do podania kilku powizanych tematycznie przykadw, przybliajcych t technik. He was accused of ............................ after he had stolen Janes handbag. THIEF

Sowotwrstwo zastosowanie

21

Two ............................. were arrested by the police THIEF The kidnapper was sentenced to five years ........................... PRISON A ......................... was commited in our street last week. ROB The ................................ of the old woman is still unknown. MURDER

Co powinien zawiera dobry test? To pytanie towarzyszy wikszoci nauczycieli piszcych wasne sprawdziany. Wszyscy zdajemy sobie spraw, e tworzenie testw stawia przed nauczycielem szereg wymaga, dotyczcych zakresu materiau, kryteriw czy wyboru metody. Testy stanowi jednak istotn pomoc w procesie nauczania, dlatego wymagaj takiej samej uwagi, jak powicamy programom, planom lekcji, metodom, technikom czy rodkom nauczania. W wietle powyszego artykuu, naley przede wszystkim zastanowi si, jakie korzyci odniesiemy z niego zarwno my, jak i nasi uczniowie, jaki materia test bdzie obejmowa i z jakich metod skorzystamy. Korzyci, jakie nios z sob testy, zostay tu omwione, materia za musi by rozpatrywany indywidualnie dla kadej klasy. Pozostamy wic przy metodach i technikach testowania. Trzeba pamita, e dobry test powinien Iwona Strachanowska Bydgoszcz

Uwagi kocowe

by zrnicowany, a wic zawiera zarwno elementy obiektywne, jak i subiektywne. Przykadowa klaswka mogaby zatem obejmowa: 510 zda typu transformacje (znajomo gramatyki), 510 zda testu wyboru (znajomo gramatyki i sownictwa), 510 zda typu sowotwrstwo (znajomo sownictwa) oraz krtk form pisemn lub wiczenie na zrozumienie tekstu (np. cloze lub gap-filling). Zajmowaaby ona, zalenie od stopnia trudnoci od 30 do 45 minut. Nie obawiajmy si pokaza naszych testw innym nauczycielom tego samego jzyka. Mog oni dostrzec bdy, ktre nam umkny, wnie uwagi dotyczce konstrukcji, czy podsun lepsze rozwizania. Czasem nie dostrzegamy pewnych niedocigni, ktre atwiej spostrzec osobie patrzcej na test ,,wieym okiem. Pamitajmy przy tym, e umiejtno pisania dobrych testw mona uzyska tylko drog czstego i samodzielnego ich pisania, a zatem do dziea. Bibliografia
J.C. Alderson (1995), Language Test Construction and Evaluation, CUP. V. Evans (1998), FCE Use of English, Express Publishing. J.B. Heaton (1975), Writing English Language Tests, Longman. M. Vince (1996), FC Language Practice, Heinemann. (luty 1999)

Ocenianie, sprawdzanie testy sprawdzajce wielostopniowe (cz II)1)

Celem reformy systemu kontroli osigni szkolnych jest zwikszenie dronoci, porwnywalnoci wiadectw, nadawanie egzaminom, midzy innymi, maturalnym funkcji diagnostycznej i preorientujcej oraz podsumowywanie
1)

Wstp

realizacji zada poszczeglnych cyklw ksztacenia. Egzaminy koczce szczeble owiatowe bd organizowane przez regionalnych egzaminatorw, tj. komisje egzaminacyjne, lub te przez rozpowszechnianie baterii testw osigni szkolnych opracowanych uprzednio przez powoan w tym celu komisj.

Cz I artykuu, Ocenianie, sprawdzanie, czy kontrola? ,,Jzyki Obce w Szkole nr 2/3 -2000, ss. 114-121. (red.)

22

Egzamin moe ustala ,,predyspozycje ucznia, chocia naley podchodzi do tej propozycji z ostronoci, gdy punktowy opis poziomu wiadomoci i umiejtnoci nie jest pen funkcj diagnostyczn sprawdzania. Osignie si zapewne cel nadrzdny reformy, jakim jest porwnywalno wiadectw a wic standaryzacja wymaga.

Najczciej uywanymi w diagnostyce edukacyjnej testami s testy nauczycielskie. To narzdzia pomiaru dydaktycznego cechujce si niskim stopniem skutecznoci pomiaru, poniewa nie s poddawane standaryzacji. Jego twrcami bywaj zazwyczaj nauczyciele, wytwarzajcy testy dla wasnych potrzeb, wedug sobie tylko znanych kryteriw, najczciej intuicyjnych. Na przykad ten sam test w klasach rwnolegych oddziau szkolnego jest inaczej punktowany lub oceniany, w zalenoci od poziomu umiejtnoci uczniw. Jest wic pewnym zafaszowaniem obrazu rnicujcego poziomy wiadomoci i umiejtnoci modziey, stajc si narzdziem ,,dopasowanym na miar. I tak np.: w kl. VIa, nauczyciel informuje uczniw e aby otrzyma ocen 3,0 naley wykona 50% testu, na ocen 4,0 ju 70% testu a 5,0 otrzymaj ci uczniowie, ktrzy wykonaj 85%, za 6,0 nieliczni = 100%. Na tym nie koniec. W klasie rwnolegej np. kl. VIb, przy zachowaniu tego samego narzdzia nauczyciel wprowadza skal punktowo-przedziaow obniajc wymagania, jego zdaniem susznie, dostosowujc je intuicyjnie do ,,poziomu klasy: 30-40 punktw = 3,0; 60-70 punktw = 4,0; 80-90 punktw = 5,0; 91 i wicej 6,0. Niestety wielu pedagogw zmienia t wasn przykadow skal 0-1 dodajc po 1/2 punktu lub odejmujc 1/4, 1/2 a to za: charakter pisma, interpunkcj itp., niewiadomie rozszerzajc w ten sposb skal ocen! S te nauczyciele zmieniajcy przeznaczenie narzdzia. Jeli ich podstawowym ce-

Testy

lem byo okrelenie poziomu opanowania sownictwa i tak informowano uczniw przed testem, podczas testowania konstruktorzy wprowadzaj kolejn ,,przeszkod np. czas, a wic, kto szybciej ukoczy test, otrzyma dodatkowe punkty. Test nie jest tym testem, ktry skonstruowali, staje si pomiarem umiejtnoci na czas! Testy tego typu maj niewiele wsplnego z obiektywizacj kontroli i oceniania oraz sprawdzania. Innym typem testu s2): testy rnicujce, czyli wskazujce miejsce ucznia X na tle klasy lub wzgldem poziomu wiadomoci i umiejtnoci ucznia Y (np. najzdolniejszego w klasie), testy osigni szkolnych, testy pedagogiczne, testy pisemne, testy ustne, testy praktyczne, testy projekcyjne, testy standaryzowane, czyli oceniane przez specjalistw przy uyciu metody sdziw kompetentnych, a uzyskane na ich drodze wyniki s reprezentatywne i porwnywalne dla duej prbki badanych (przez okrelenie czasu, warunkw, norm testowania, podrcznika testowania, doskonalenia caego testu za pomoc oblicze statystycznych i wyprbowywania kadego z zada). Testy sprawdzajce i testy sprawdzajce wielostopniowe TSW s definiowane jako grupa zada, ktra reprezentuje wymagania programowe na poszczeglne stopnie szkolne (z podziaem treci na: podstawow rozszerzajc i dopeniajc zwan te pogbion). Testy sprawdzajce s wydoskonalonym narzdziem sprawdzania osigni uczniw umoliwiajce ich pomiar. Rzetelno sprawdzania i oceniania za ich pomoc jest sprowadzona do istotnej cechy powtarzalnoci wynikw sprawdzania i oceniania osigni u tych samych uczniw poddanych testowaniu. Obiektywizm TSW zagwarantowany jest zgodnoci wynikw oceniania z rzeczywistymi osigniciami uczniw, ktrych nie ustali intuicyjnie nauczyciel ale wymagania programowe. Testy TSW cechuje trafno wewntrzna testu (porwnywalno treci z programem) oraz trafno sprawdzania i oceniania (uyteczno wynikw sprawdzania i oceniania osigni uczniw do odpowiedniego celu).

2) Klasyfikacj testw naley rozszerzy o: testy mocy testy szybkoci ze wzgldu na mierzon cech testy rnicujce testy sprawdzajce ze wzgldu na ukad odniesienia wynikw testowania testy standaryzowane testy nieformalne ze wzgldu na stopie zaawansowania konstrukcyjnego testy szerokiego uytku testy nauczycielskie ze wzgldu na zasig stosowania testw osigni szkolnych testy pisemne testy ustne testy praktyczne ze wzgldu na typ czynnoci wykonywanej przez badanego dla udzielenia odpowiedzi na zadania testowe

23

Zadania testowe s najmniejsz, niepodzieln czci testu i mog przybiera form: pyta, polece, twierdze, wypowiedzi poddawanych w wtpliwo a nawet celowo niekompletnych. Do klasyfikacji zada mona zaliczy propozycj 12 typw zada testowych J.R. Gerbericha (1956), 5 typw zada testowych M. obockiego (1982) lub 6 typw zada B. Niemierki (1977). Dla potrzeb sprawnego korzystania z testw TSW pozostamy przy klasyfikacji ostatniego z autorw. Zadania testowe dzieli on na: otwarte i zamknite. Do pierwszej grupy zalicza pytania typu: rozprawka, krtkiej odpowiedzi i z luk. Zadanie typu rozprawka (czas odpowiedzi 10-15 minut) wymaga od ucznia duej samodzielnoci mylenia abstrakcyjnego i formuowania dojrzaych odpowiedzi, po rozwizywanie problemw (na kategori D w taksonomii ABC). Zadanie krtkiej odpowiedzi zabiera uczniowi mniej czasu (czas odpowiedzi 3 minuty), gdy wymaga udzielenia odpowiedzi w postaci jednego sowa (np. nazwiska) lub liczby (np. daty), a nawet jednego zdania lub te 2-3 zda. Zadanie z luk wymaga od ucznia uzupenienia w czasie 1 minuty zdania, zwrotu w jzyku obcym a nawet brakujcej sylaby lub jednej litery. (Czsto zdanie to posiada wykropEtapy konstrukcji TSW

Zadania testowe

kowan cz zdania lub wyrazu ....., albo te pust ramk ). Do zada zamknitych zaklasyfikowano zadania typu: na dobieranie, wielokrotnego wyboru, ,,prawda-fasz, ktre wymagaj od ucznia wyboru jednej lub kilku gotowych odpowiedzi. Zadania na dobieranie trwaj od 4 do 5 minut i polegaj na przyporzdkowaniu wzajemnym danych z dwu lub wicej kolumn do siebie (np. za pomoc strzaek). Zadania wielokrotnego wyboru wymagaj od ucznia wybrania poprawnej lub najlepszej z kilku podanych odpowiedzi w czasie do 1,5 minuty. Zadanie ,,prawda-fasz wymaga od ucznia rozstrzygnicia czy zawarte w nim racje, twierdzenia, przypuszczenia, opinie, s prawdziwe czy faszywe w okresie czasowym do 0,5 minuty. Konstruktorzy TSW najczciej pytania klasyfikowane jako zamknite umiejscawiaj w pierwszej czci testu obejmujcej treci programowe zwane podstawowymi, gdy nie wymagaj od uczniw ,,przechodzenia procesu mylenia problemowego, poniewa ograniczaj si do prostego przypominania (,,odpamitywania) tego, czego ucze nauczy si arefleksyjnie czyli ,,na pami. Konstrukcj kadego testu TSW poprzedzamy wnikliw analiz wymaga programowych oraz treci nauczania. Tre nauczania posiada tu model trjwymiarowy oparty o wymiary: celw nauczania, wymaga programowych i materiau nauczania.

PROGRAM NAUCZANIA JZYKA OBCEGO

ANALIZA TRECI celw materiau wymaga programowych

PLAN TESTU (TSW)

II

KONSTRUOWANIE ZADA wedug planu testu (TSW)

III

ANALIZA ZADA I TESTU kontrola

IV

Tre nauczania jest wic pewnym systemem czynnoci okrelonych pod wzgldem trzech skadowych: typu operacji wykonywanych przez ucznia, materiau na ktrym si jej dokonuje oraz poziomu wymaga.3) W dalszej czci schematu nauczycielkonstruktor analizuje cele nauczania od naczel3) 4)

nych po szczegowe, dochodzc do etapu ich operacjonalizacji.4)


Cele Cele Cele Cele naczelne kierunkowe etapowe szczegowe (wiadomoci, (operacyjne) umiejtnoci, postawy)

za Sawicki M. (1981), Metodologiczne podstawy nauczania przyrodoznawstwa, Wrocaw. patrz Strachanowska I, (2000), Ocenianie, sprawdzanie czy kontrola? (Cz I) ,,Jzyki Obce w Szkole nr 2/3-2000, ss. 114-121.

24

Cele operacyjne powinny obejmowa w swojej strukturze: a) zachowanie kocowe ucznia (w okreleniu lub nazwie czynnoci), b) warunki jego przejawiania (opis warunkw towarzyszcych czynnoci), c) standardy osigania zachowania kocowego (kryteria sprawnoci, osigalnoci celu). J.J. Guilbert uwaa, e cel operacyjny i jego elementy mona wyrazi za pomoc schematu:5)

1. DZIAANIE 2. TRE 3. WARUNEK II + KRYTERIUM

I ZADANIE

Dokonujc analizy celw naley: a) wyodrbni cele i sformuowa je w postaci operacyjnej, b) skategoryzowa je wg taksonomii celw (patrz taksonomia ABC), c) okreli zwizki midzy celami.

Analiz wymaga programowych uatwi nam schemat: Model klasyfikacji treci nauczania na poziomy wymaga6)

Zasady analizy wymaga programowych wg B. Niemierki7)


Perspektywa oceniania A. Programowa blisza I. Generalny Ukad odniesienia a) atwo opanowania elementu przy zaoeniu okrelonych dowiadcze ucznia, szkolnych i pozaszkolnych d) Niezbdno elementu na danym etapie ksztacenia w danym przedmiocie szkolnym B. Programowa dalsza b) Prostota wewntrznej struktury elementu i jej uniwersalno w rnych programach nauczania e) Niezbdno elementu na wyszym etapie ksztacenia oraz innych przedmiotach C. Pozaprogramowa c) Pewno naukowa elementu i niezawodno opartego na nim dziaania f) Uyteczno elementu w pozaszkolnej dziaalnoci ucznia obecnej i przyszej

II. Swoisty

5) 6) 7)

za Guilbert J.J. (1983), Zarys pedagogiki medycznej, Warszawa, ss. 118-163. za Cikowicz K., Ochenduszko J. (1986), Pomiar sprawdzajcy wielostopniowy, Bydgoszcz, s. 47. za Niemierko B. (1986), Pomiar sprawdzajcy wielostopniowy, Bydgoszcz.

25

Kolejnym etapem konstrukcji testu sprawdzajcego wielostopniowego jest budowa planu TSW. Przykad tabeli planu TSW:8)
Wy pro mag gra ani mo a we Ce le nau Ma cza t er nia ia nau cza nia
1. 2. 3. 4. 5. . . . 30. Waga celw Liczba zada % zada Poziom wymaga programowych Waga materiau 2 2 2 3 100

1 3

2 4 40 30 30

Planowanie TSW obejmuje: a) wybr formy i liczby zada, b) waenie celw, materiau nauczania i celw programowych, c) wykonanie planu testu, d) treciow i ilociow weryfikacj planu czyli okrelenie stopnia zgodnoci wewntrznej z treci nauczania. Po uzyskaniu danych ilociowych odzwierciedlajcych stosunki zachodzce pomidzy grupami czynnoci sporzdzamy plan testu (mona przyj form tabelaryczn lub graficzn np. wykres). Plan TSW: zapobiegnie jednostronnoci sprawdzania (np. hipertrofii zada na kategori A), bdzie form samooceny osigni uczniw.9)

o pewien stopie schematyzmu, testy sprawdzajce wielostopniowe utrzymuj najwysz pozycj w rankingu narzdzi pomiaru dydaktycznego. Bibliografia
K. Cikowicz, J.Ochenduszko (1986), Pomiar sprawdzajcy wielostopniowy, Bydgoszcz. J.J. Guilbert (1983), Zarys pedagogiki medycznej, Warszawa. B. Niemierko (1986), Pomiar sprawdzajcy wielostopniowy, Bydgoszcz. M. Sawicki (1981), Metodologiczne podstawy nauczania przyrodoznawstwa, Wrocaw. I. Strachanowska (2000), Ocenianie, sprawdzanie czy kontrola? (Cz I) ,,Jzyki Obce w Szkole nr 2/32000, J. Zborowski, (1986), Zbir testw wielostopniowych. Szkoy podstawowe (Szkoy rednie). Przykady konstrukcji i analizy wynikw, IKN ODN, Zielona Gra. (sierpie 1999)

Budowa TSW daje nauczycielowi moliwoci innowacyjne, kreacyjne, mimo zarzutw

Wniosek:

8) 9)

za Cikowicz K., Ochenduszko J.: op. cit., s. 59. zobacz: (red.) Zborowski J.(1986), Zbir testw wielostopniowych. Szkoy podstawowe (Szkoy rednie). Przykady konstrukcji i analizy wynikw. IKN ODN, Zielona Gra.

26

Liczba zada 4 4 4 3

I. Podstawowy (dst)

II. Rozszerzajcy (db)

III. Dopeniajcy (bdb)

Dorota Woowiec Oawa

Typowe bdy polskich uczniw popeniane w szyku zdania niemieckiego


Kady nauczyciel jzyka obcego styka si w swojej pracy z nieuniknionym zjawiskiem, jakim s bdy. Naley je traktowa jako zupenie naturalny, a nawet pozytywny element skadowy procesu uczenia si z kilku powodw. Po pierwsze wiadcz one o twrczoci uczniw, o tym e wiadomie eksperymentuj, dobieraj rodki jzykowe. Po drugie staa obserwacja bdw i ich analiza pomagaj w zweryfikowaniu zaoe dydaktycznych, tzn. wskazuj, jakie struktury jzykowe musz by ponownie przewiczone, jakich za brak jest uczniowi i naley je uwzgldni w naszych poczynaniach. Jednym z najistotniejszych zjawisk jzykowych, ktre wymagaj wytonej pracy, jest skadnia zdania niemieckiego. Jak wiadomo istnieje w niej okrelony system regu. Poniewa centraln rol w zdaniu peni orzeczenie, bardzo wane jest zwracanie uwagi na pozycj jego elementw skadowych, w pierwszym rzdzie za formy osobowej czasownika. W jzyku niemieckim istniej trzy moliwoci: 1. Erststellung czasownik na pocztku zdania, tu za nim podmiot. Z takim szykiem zdania mamy do czynienia w nastpujcych przypadkach: pytanie o rozstrzygnicie, np.: Sprechen Sie Deutsch? zdanie rozkazujce, np.: Steht auf! bezspjnikowo wprowadzone zdanie podrzdne, ktre poprzedza zdanie nadrzdne, np.: It du schnell, gehen wir spazieren. zdania porwnawcze z als, np.: Er sieht so aus, als wre er krank. 2. Zweitstellung forma osobowa czasownika znajduje si na drugim miejscu, podmiot bezporednio przed lub za ni. Taki szyk pojawia si w: zdaniu oznajmujcym, np.: Peter fhrt nach Hamburg. zdaniu pytajcym z zaimkiem pytajcym (tzw. W-Fragen), np.: Wer fhrt mit? 3. Endstellung czasownik na kocu zdania, szyk charakterystyczny dla zda podrzdnych, np.: Obwohl es regnet, machen wir einen Ausflug. Wyjtek stanowi tu zdania podrzdne zawierajce czasownik modalny, a sformuowane w czasie przeszym zoonym, np.: Er sagte, da wir dieses Buch haben lesen mssen. Bardzo czsto w skad orzeczenia oprcz formy osobowej czasownika wchodz inne elementy. S to: przedrostek w przypadku czasownikw rozdzielnie zoonych; bezokolicznik po czasownikach modalnych i czasownikach typu lassen; forma Partizip w czasie przeszym zoonym i w stronie biernej; elementy staych zwizkw frazeologicznych. Miejsce tych skadnikw orzeczenia jest cile okrelone i bardzo wane ze wzgldu na to, i wraz z osobow form czasownika buduj one ram zdania (tzw. Verb- lub Satzklammer). Zawarto tej ramy to Mittelfeld, to co jest po lewej stronie od formy osobowej (V1), nosi nazw Vorfeld, za na prawo od klamry zdaniowej (a wic po w/w skadnikach orzeczenia V2) mamy Nachfeld. Zobrazowa mona to nastpujco:
Vorfeld V1 Mittelfeld V2 Nachfeld

Vorfeld moe by wypeniony tylko przez jedn cz zdania: podmiot, dopenienie lub okolicznik. Nadmieni naley, e cz zdania moe by wyraona strukturami o rnym stopniu zoonoci. Na przykad okolicznik miejsca moe by wyraony: zaimkiem: Hier haben wir gewohnt; zdaniem podrzdnym: An dieser Stelle, wo sich die zwei Straen durchkreuzen, stand unser Haus. Jeli chodzi o liczb czci zdania, jakie moe pomieci Mittelfeld, nie ma tu adnych formalnych ogranicze. Istotna jest natomiast kolejno tych elementw. Szyk zasadniczy, najoglniej mwic, podporzdkowany jest kilku reguom:

27

1. obowizuje hierarchia: zaimek rzeczownik z rodzajnikiem okrelonym rzeczownik z rodzajnikiem nieokrelonym lub bez rodzajnika; 2. dla rzeczownikw obowizuje kolejno NDA (Nominativ, Dativ, Akkusativ), a dla zaimkw NAD (Nominativ, Akkusativ, Dativ); 3. czyste przypadki poprzedzaj wyraenia przyimkowe; 4. okoliczniki naley ulokowa po zaimkach obok siebie lub przeplatajc z dopenieniami wedug wzoru TKML. Rozszyfrowujc otrzymujemy: T temporal (okolicznik czasu), K kausal, konzessiv, konditional (okolicznik przyczyny, przyzwolenia, warunku), M modal (okolicznik sposobu) i L lokal (okolicznik miejsca). Drobne zmiany nie powoduj tu na szczcie jakiej szczeglnej niepoprawnoci. W Nachfeldzie, czyli za ram zdaniow zawsze znajduj si zdania poboczne i konstrukcja Infinitiv + zu. Stosownie do powyszych zasad budujemy przykadowe zdania:
Vorfeld V1 Mittelfeld sich die Frauen gut sie sich wirklich V2 unterhalten. bemht, alle Fehler zu finden. Nachfeld

bdna lokalizacja zaimka zwrotnego; bdna kolejno dopenie; niewaciwa lokalizacja okolicznikw (np.: okoliczniki rnego rodzaju w Vorfeldzie, albo te przypadkowe umiejscowienie ich w Mittelfeldzie).

Czy mona unikn tych bdw?

Gestern haben Gestern haben

Niemieckie przysowie mwi: Besser vorbeugen als heilen. Zgodnie z tym przesaniem naley stara si od pocztku zwrci uwag na te zagadnienia, ktre mog sprawia trudnoci. Pedagodzy ukazuj liczne sposoby pracy, ktre to umoliwiaj: pozwoli uczniom samodzielnie wykry regu gramatyczn; poprzez gry i zabawy wzmocni skuteczno wicze; uywa wielu rodkw audiowizualnych, aby dociera do uczniw rnymi kanaami; wprowadza wierszyki, piosenki, rymowanki, w ktrych pojawia si omawiany problem gramatyczny; pozwoli na porwnywanie z jzykiem ojczystym itp. W odniesieniu do pracy nad szykiem wyrazw chciaabym zaprezentowa kilka bardziej konkretnych wskazwek. Po pierwsze proponuj wprowadzanie symboli, obrazkw, znakw graficznych dla oznakowania czci zdania. Obrazek, mwic obiegowo, konkretyzuje czasem bardzo trudne i abstrakcyjne pojcia gramatyczne. Owe symbole mona dostosowa do wieku uczniw. Dla maych dzieci wprowadziam koron dla oznaczenia czasownika w formie osobowej. Czasownik bowiem rzdzi zdaniem, mwi o tym, co trzeba ROBI, ale jako krl nieporuszenie siedzi na tronie, oczywicie na drugim miejscu. W rku dziery bero podmiot, ktrym wskazuje, KTO to ma zrobi i ktre moe przekada z rki do rki, ale go nie upuszcza. Inne czci zdania s take oznaczone symbolami czytelnymi dla kadego: zegar to okolicznik czasu, strzaka to okolicznik miejsca (ale zwizany z ruchem), domek okolicznik miejsca itd.

Jak doskonale wiemy, pewne normy syntaktyczne jzyka niemieckiego s od lat utrudnieniem dla polskich uczniw. Typowe bdy popeniane w tym zakresie to: opuszczanie podmiotu (szczeglnie w duszych wypowiedziach lub zdaniach wielokrotnie zoonych, gdzie powtarzajcy si zaimek odbierany bywa jako bd stylistyczny); opuszczanie dopenie (gwnie takich, ktre przy polskich ekwiwalentach maj charakter fakultatywny); umiejscowianie przeczenia nicht przed orzeczeniem; zmiana pozycji czasownika w zdaniach rozpoczynajcych si okolicznikiem; przenoszenie szyku przestawnego na sytuacje, gdzie nie jest on wymagany (np.: po spjnikach aber, und, sondern, oder, denn); przenoszenie szyku zdania pobocznego na zdanie gwne;

28

oznakowanie kolorem przypadkw. Ja wprowadziam niebieski dla mianownika, zielony dla biernika, a czerwony dla celownika. Rzadko uywany jako dopenienie dopeniacz (zazwyczaj jest to przecie przydawka) nosi kolor czarny. Oto przykadowe zastosowanie (tu zaciemnienia):

Dla nieco starszych uczniw czytelne s inne oznaczenia, wywodzce si z gramatyki dependencjalnej, wypeniajce podrczniki nowej generacji. S to mianowicie owale i prostokty. Doskonale su one do zaakcentowania pozycji czasownika w zdaniu, do wyjanienia funkcjonowania czasownikw rozdzielnie zoonych w zdaniu, do podkrelenia szyku wyrazw w zdaniach gwnych i pobocznych itp.

O symboliczne kolory, jak rwnie o same symbole mona wzbogaci znan ju z podrcznika Deutsch aktiv maszyn do ukadania zda.

Przy wiczeniach wprowadzajcych mona zastosowa rozsypanki w formie puzzli. Uoone przez uczniw, sprawdzone przez nauczyciela zdania naley podda analizie i pozwoli uczniom sformuowa regu.

Takie puzzle pomog w zwrceniu uwagi na interesujce nas zjawisko gramatyczne, poczwszy od najprostszych, jak np.: miejsce orzeczenia w zdaniu, pozycja nicht, do bardziej skomplikowanych, jak czasowniki rozdzielnie zoone lub szyk zdania pobocznego. Niezwykle pomocne w pracy nad szykiem zdania s rwnie kolory. Celowe jest

Bardzo pomocne s lekcje, podczas ktrych uczniowie wycinaj takie maszyny z odpowiednio pokolorowanego papieru i mog namacalnie sprawdzi reguy rzdzce zdaniem niemieckim. We wspomnianym ju podrczniku Deutsch aktiv pojawia si motyw pewnego urzdzenia. Jest to imado, ktre w prosty i przystpny sposb prezentuje struktur zdania, a dokadniej mwic klamr zdaniow. Takie rodki uatwiajce zrozumienie i zapamitanie pewnych zjawisk s bardzo pomocne, a w podrcznikach nie znajdujemy ich zbyt wiele, tote warto pokusi si o tworzenie wasnych pomocy tego rodzaju. Troch pomysowoci moe uatwi ycie naszym uczniom. Oto jak humorystycznie moemy zobrazowa wyrzucenie czasownika na koniec zdania pobocznego:

29

Jeszcze bardziej przystpne dla naszych uczniw bd wierszyki w jzyku polskim, na przykad:
Chcesz by dobrym germanist? Wiedz, e podmiot to nie wszystko! W zdaniu s te dopenienia, a kolejno ich si zmienia w zalenoci od jakoci. Z rzeczownikiem pjdzie gadko: jak w odmianie przez przypadki, poustawiaj N D A i spokojna gowa Twa. Lecz gdy biernik jest zaimkiem, musisz pogwkowa chwilk i w biernik es, ihn, sie przed celownik miao pchnij!

Za pomoc ilustracji mona przedstawi na przykad kolejno okolicznikw w zdaniu:

Tak pomoc w zapamitywaniu zjawisk jzykowych nazywamy w jzyku niemieckim Sprachbrcke, a oprcz rysunkw mona spotka rwnie rymowane reguy gramatyczne dotyczce szyku wyrazw. Poniszy wierszyk dotyczy kolejnoci dopenie w zdaniu.
N D A so stehen sie meistens da. Ist aber A kein Nomen mehr, dann luft es schnell vor Dativ her.

Myl, e obecnie, gdy dziaania pedagogiczne koncentruj si duo bardziej na uczniu, jego potrzebach i odczuciach, poszukiwanie rodkw i technik uatwiajcych zrozumienie i zapamitywanie jest spraw bardzo istotn. Moe inni nauczyciele maj w swoim repertuarze ciekawsze pomysy, ni te, ktre zaprezentowaam? Gorco namawiaabym do ich opublikowania, bo naprawd warto korzysta z dowiadcze innych.
(grudzie 1997)

ZAPROSZONO NAS
Pearson Education Poland 20 maja 2000 na prezentacje ksiek:
Michael Harris, David Mower, Anna Sikorzyska, Opportunities Pre-Intermediate, Longman, David Cotton, Market Leader, Longman

* Na Spotkania MATURA 2002 (czerwiec sierpie 2000)


do Krakowa, Torunia, Lublina, Wrocawia, Gdaska, Poznania, Rzeszowa i Warszawy.

Wydawnictwo Szkolne PWN i OSDW Azymut na spotkanie ,,Porozmawiajmy o sezonie 25.08.2000. * Na: III Spotkanie Dyskusyjne w ramach cyklu ,,Nauczanie jzyka rosyjskiego na poziomie filologicznym 25-26 maja 2000,
Uniwersytet Marii Curie-Skodowskiej, Instytut Filologii Sowiaskiej, Lublin.

* Na: konferencj ,,Unifikacja czy tosamo edukacyjna w ksztaceniu pedagogicznym nauczycieli u progu zjednoczenia z Europ 20 listopad 2000,
Wysza Szkoa Pedagogiczna, Instytut Edukacji Szkolnej, Zakad Pedagogicznego Ksztacenia Nauczycieli, ul. Chodkiewicza 30, 85-064 Bydgoszcz.

30

Z PRAC INSTYTUTW
Grayna Czetwertyska Warszawa, Okrgowa Komisja Egzaminacyjna

Nowe egzaminy coraz bliej


W 1999 roku Minister Edukacji Narodowej powoa osiem okrgowych komisji egzaminacyjnych. Otworzyo to nowy etap reformy edukacji w Polsce. Ich podstawowym zadaniem jest przygotowanie, a pniej od roku 2002 przeprowadzanie zewntrznych sprawdzianw i egzaminw sprawdzajcych osignicia uczniw na poszczeglnych progach ksztacenia. Wszystkie sprawdziany i egzaminy zostan opracowane zgodnie z oglnopolskimi standardami wymaga przygotowanymi przez Centraln Komisj Egzaminacyjn koordynujc prace komisji okrgowych. Znamy ju te standardy, znamy te, opracowane przez wsppracujce ze sob komisje, szczegowe wymagania egzaminacyjne opisane w ogoszonych syllabusach i informatorach. Od ponad roku w omiu orodkach w Polsce1) pracuj zespoy specjalistw przygotowujce arkusze egzaminacyjne i zestawy zada, kryteria oceniania, materiay szkoleniowe i informacyjne. Powstay bazy danych o szkoach i uczniach. Prowadzona jest rekrutacja na szkolenia egzaminatorw do nowego systemu. Potrzeba ich bdzie bardzo wielu. Wszystkie bowiem pisemne sprawdziany i egzaminy bd sprawdzane poza szko i wycznie przez licencjonowanych egzaminatorw. Poczwszy od 2002 roku uczniowie bd pisali jeden zintegrowany sprawdzian na zakoczenie szkoy podstawowej, dwa egzaminy (z przedmiotw matematyczno-przyrodniczych i humanistycznych) po gimnazjum i now matur. Nowa matura oznacza od roku 2002
1)

dla uczniw licew, a od 2003 take technikw, obowizkowe egzaminy z jzyka polskiego, matematyki, jzyka obcego i wybranego z listy przedmiotu. Dzi lista przedmiotw do wyboru obejmuje: histori, biologi, chemi, fizyk z astronomi, geografi, informatyk, drugi jzyk obcy nowoytny, jzyki klasyczne (acin lub grek) i kultur antyczn, wiedz o spoeczestwie, histori sztuki, histori muzyki, wiedz o tacu oraz filozofi. By moe od 2003 roku pojawi si na niej psychologia, religia i inne przedmioty, pod warunkiem opracowania do nich standardw. Z jzyka polskiego, jzyka ojczystego mniejszoci narodowych oraz jzyka obcego przewiduje si najpierw wewntrzny egzamin ustny wedug jednakowych dla wszystkich zasad, a pniej pisemny przygotowany oraz sprawdzany zewntrznie. Matematyk i wybrany przedmiot bdzie si zdawa pisemnie. Bdzie mona wybra wicej ni jeden przedmiot. Moe to by potrzebne maturzycie do uzyskania prawa wstpu na uczelni. Planuje si bowiem zastpienie egzaminw wstpnych na uczelnie tak zobiektywizowan, opracowan i sprawdzan przez niezalenych specjalistw matur. Dokadny opis kadego ze sprawdzianw i egzaminw, objanienie struktury, wymaga, prezentacja typw zada, budowa arkusza egzaminacyjnego itp. zawarte s wanie w informatorach i tzw. syllabusach egzaminacyjnych przygotowanych dla nauczycieli, uczniw i rodzicw.

lista adresw s. 32.

31

Zostay dwa szkolne lata na jak najlepsze przygotowanie uczniw do nowego egzaminu i tyle samo na przeszkolenie rzeszy egzaminatorw. W przypadku nauczycieli jzykw obcych sprawa jest szczeglnie powana. O ile bowiem sam egzamin nie powinien nikogo zaskoczy, wprowadza si w nim bowiem rozwizania, do ktrych od wielu lat nauczyciele przygotowywali si w ramach prac bardzo aktywnych zespow jzykw obcych programu Nowa Matura, o tyle wprowadzenie obowizkowego dla wszystkich egzaminu z jzyka obcego stawia przed ,,jzykowcami nowe zadania. Dotychczas kady maturzysta musia obowizkowo zda tylko egzamin ustny z jzyka obcego. Pisemn matur z angielskiego, niemieckiego, francuskiego, rosyjskiego, woskiego, hiszpaskiego lub aciny zdawali najlepsi i zainteresowani. W nowym systemie wszyscy musz zdawa matur pisemn. Wybra mog jeden z dwch poziomw i oczywicie jzyk (tylko nowoytny). Jzyki klasyczne, uzupenione o znajomo kultury antycznej, s w grupie przedmiotw do wyboru i bd zdawane wycznie pisemnie. Zdajcy mog te zdecydowa, e jzyk obcy bdzie take wybranym przez nich przedmiotem dodatkowym. W tym przypadku musz zdawa najpierw ustnie a pniej pisemnie dwa jzyki obce. Autorzy reformy wyszli bowiem ze susznego zaoenia, e sprawdzi znajomo jzyka mona tylko egzaminujc ze wszystkich sprawnoci: mwienia, rozumienia tekstu pisanego, rozumienia ze suchu i pisania. Przedstawiono take procedur przygotowa do egzaminu ustnego uczniw wybierajcych poziom rozszerzony nauki jzyka obcego. W ostatnim roku przed matur uczniowie ci samodzielnie, w konsultacji z nauczycielem, pracuj nad wybranym z listy tematem. To tylko niektre zmiany, jakie niesie ze sob nowa forma matury. Nauczyciele jzykw obcych bd si zarwno przygotowywa do roli egzaminatorw wewntrznych, opracowujcych tematy egzaminu ustnego i opiekujcych si uczniem zbierajcym materiay do prezentacji, wreszcie egzaminujcych ustnie, jak i do roli sprawdzajcych zakodowane i przydzielone im przez Okrgow Komisj Egzaminacyjn testy maturalne. Szkolenie tej grupy egzaminatorw, podobnie jak polonistw, bdzie trwao nieco duej ni pozostaych przewiduje si,

e okoo 60 godzin. Po szkoleniu bd oni zdawali egzamin i zostan wpisani do ewidencji egzaminatorw. Nabr chtnych na kursy trwa. Wszyscy zgaszajcy si, jeli nie ma brakw w ich dokumentacji (jeli tak jest, komisja prowadzca nabr powiadamia zainteresowanych) s wpisywani do bazy danych i bd sukcesywnie zapraszani do udziau kursach.
Adresy komisji egzaminacyjnych s nastpujce: Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Gdasku ul. Okopowa 19 80-819 Gdask tel. (058) 320-02-05 komisjaY oke.gda.pl Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Jaworznie ul. Mickiewicza 4 32-510 Jaworzno tel. (032) 616-33-99 okeY oke.jaw.pl Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie ul. Marszaka Ferdynanda Focha 39 30-119 Krakw tel. (012) 427-27-20 okeY oke.krakw.pl Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w omy ul. Nowa 2 18-400 oma tel. (086) 216-44-95 okelomzaY pro.onet.pl Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w odzi pl. Zwycistwa 2 90-312 d tel. (042) 676-26-55 okeY oke.lodz.pl Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu ul. Grobla 10 61-858 Pozna tel. (061) 852-13-07 sekretariatY oke.poznan.pl Okrgowa Komisja Egzaminacyjna w Warszawie ul. Zota 61 00-820 Warszawa tel. (022) 620-05-74 infoY oke.waw.pl Okrgowa Komisja Egzaminacyjna we Wrocawiu Szkoa Podstawowa nr 4, ul. Zieliskiego 57 53-533 Wrocaw tel. (071) 783-56-55 sekretY oke.wroc.pl Centralna Komisja Egzaminacyjna ul. Srebrna 16 00-810 Warszawa ockesekrY cke.edu.pl (lipiec 2000)

32

Alicja Goszczyska, Maria Olchowik, Hanna Srokowska Warszawa, Okrgowa Komisja Egzaminacyjna

Egzamin maturalny z jzykw obcych nowoytnych


Jzyki obce bd odgrywa bardzo wan rol w nowym egzaminie maturalnym. Po raz pierwszy egzamin maturalny z jzyka obcego bdzie egzaminem obowizkowym w formie ustnej i pisemnej we wszystkich typach szk. Znajomo jzykw obcych ma we wspczesnym wiecie coraz wiksze znaczenie. Rozwj midzynarodowych stosunkw politycznych, wsppracy gospodarczej, spoecznej i kulturalnej wymaga sprawnego przepywu informacji. Znajomo jzykw obcych zblia nas do wiata, umoliwia korzystanie z zagranicznych publikacji, uatwia rwnie bezporednie kontakty z cudzoziemcami. Wiedza o yciu innych narodw i ich kulturze sprzyja poszanowaniu odrbnoci, uczy tolerancji, pozwala lepiej zrozumie zachodzce w wiecie przemiany. W 2002 roku wszyscy maturzyci przystpi po raz pierwszy do ustnego i pisemnego egzaminu z jzyka obcego nowoytnego. Maturzyci mog rwnie zdawa ustny i pisemny egzamin z drugiego jzyka obcego jako przedmiotu wybranego. Matura z jzyka obcego bdzie przeprowadzana i oceniana przez odpowiednio przygotowanych egzaminatorw wedug obowizujcych w caym kraju standardw wymaga egzaminacyjnych (wsplnych dla wszystkich jzykw nowoytnych), co pozwoli na rzetelne i trafne zdiagnozowanie osigni uczniw. Egzamin skada si z dwch czci: czci wewntrznej ustnej zdawanej przed szkolnym przedmiotowym zespoem egzaminacyjnym. Zestawy egzaminacyjne do tej czci s przygotowywane przez nauczycieli i zatwierdzane przez okrgow komisj egzaminacyjn; czci zewntrznej pisemnej przygotowywanej i przeprowadzanej przez okrgowe komisje egzaminacyjne. W nowym egzaminie cz wewntrzna zdawana jest wczeniej i jej wynik nie ma wpywu na moliwo przystpienia zdajcego do czci zewntrznej egzaminu z tego przedmiotu. Obie czci mog by zdawane na poziomie podstawowym (obowizkowym) lub rozszerzonym, przy czym kada z nich moe by zdawana na innym poziomie. Egzamin na poziomie rozszerzonym rni si od egzaminu na poziomie podstawowym zakresem sprawdzanych umiejtnoci, stopniem trudnoci tekstw, rodzajem i liczb wykonywanych zada. Abiturienci zdajcy egzamin na poziomie rozszerzonym wykonuj wszystkie zadania poziomu podstawowego i dodatkowo zadania poziomu rozszerzonego. (w naszym grafiku zadania te zaznaczone s kolorem szarym). Podczas egzaminu, zarwno ustnego jak i pisemnego, nie bdzie mona korzysta ze sownika.

SCHEMAT EGZAMINU WEWNTRZNEGO (USTNEGO)


Poziom podstawowy CZ I 3 rozmowy sterowane 1 rozmowa na podstawie materiau stymulujcego Poziom rozszerzony

5 minut na zapoznanie si z tematem + czas trwania odpowiedzi 15 minut

czas trwania odpowiedzi 15 minut

CZ II Rozmowa na temat wybrany z katalogu

33

Czas trwania egzaminu na poziomie podstawowym: 20 minut (w tym 5 minut na zapoznanie si z tematami). Proponowany % punktw uzyskany na poziomie podstawowym: 21. Czas trwania egzaminu na poziomie rozszerzonym: 35 minut (w tym 5 minut na zapoznanie si z tematami. Proponowany % punktw uzyskany na poziomie rozszerzonym: 30. Egzamin wewntrzny sprawdza umiejtno mwienia. Poziom podstawowy polega na przeprowadzeniu trzech rozmw sterowanych, symulujcych autentyczne sytuacje komunikacyjne i sprawdzajcych: umiejtno uzyskiwania lub udzielania informacji; relacjonowania wydarze;

prostych negocjacji. Ponadto przeprowadzana jest rozmowa na podstawie materiau stymulujcego zawierajcego rnorodne elementy np. ilustracje, nagwki, tytuy, wykresy, fragmenty tekstw, podczas ktrej oceniana jest umiejtno prezentacji, interpretacji, argumentacji i wyraania opinii dotyczcej tego materiau. Na poziomie rozszerzonym zdajcy omawia ponadto wczeniej przygotowany temat, wybrany przez niego na pocztku nauki w klasie maturalnej z listy tematw uoonej przez nauczyciela na podstawie katalogu tematw obowizujcych w danym roku szkolnym zatwierdzonego przez komisj okrgow, a nastpnie egzaminator prowadzi z nim rozmow sprawdzajc znajomo tematu, umiejtno formuowania wasnych opinii, ich obrony itp.

SCHEMAT EGZAMINU ZEWNTRZNEGO (PISEMNEGO) Poziom podstawowy


20 min. ARKUSZ I Rozumienie ze suchu 2-3 teksty + zadania (czny czas nagrania ok. 6 min.) przerwa 10 minut 50 min. ARKUSZ II Rozumienie tekstu czytanego 2-3 teksty + zadania (ok. 2 stron A4) przerwa 10 minut 60 min. ARKUSZ III Pisanie 2 teksty uytkowe przerwa 30 minut

Poziom rozszerzony
20 min. ARKUSZ IV Rozumienie ze suchu 2-3 teksty + zadania (czny czas nagrania ok. 6 min.) przerwa 10 minut 60 min. ARKUSZ V Rozumienie tekstu czytanego + test leksykalno-gramatyczny 2-3 teksty + zadania (ok. 2 stron A4) przerwa 10 minut 90 min. ARKUSZ VI Pisanie wypowied pisemna

34

Czas trwania egzaminu na poziomie podstawowym: 130 minut (2 godz. 10 min.). Proponowany % punktw uzyskany na poziomie podstawowym: 50. Czas trwania egzaminu na poziomie rozszerzonym: 300 minut (5 godz.). Proponowany % punktw uzyskany na poziomie rozszerzonym: 50. Egzamin zewntrzny skada si z szeciu czci i bada sprawno rozumienia ze suchu, rozumienia tekstu czytanego i pisania. Arkusz pierwszy zawiera zadania sprawdzajce rozumienie ze suchu na poziomie podstawowym. Zdajcy musi rozwiza zadania dotyczce wysuchanego autentycznego tekstu (lub tekstw). Arkusz drugi zawiera zadania na rozumienie tekstu czytanego na poziomie podstawowym. Zdajcy otrzymuje jeden duszy lub kilka krtszych tekstw i zadania sprawdzajce ich zrozumienie. Arkusz trzeci sprawdza umiejtno pisania i polega na zredagowaniu dwch tekstw uytkowych. Arkusz czwarty, wycznie dla poziomu rozszerzonego, sprawdza rozumienie ze suchu. Zdajcy musi rozwiza zadania dotyczce dodatkowo wysuchanego tekstu (lub tekstw). Arkusz pity sprawdza na poziomie rozszerzonym rozumienie trudniejszego tekstu czytanego (lub tekstw) oraz umiejtno zastosowania odpowiednich struktur leksykalno-gramatycznych w podanym kontekcie.

Arkusz szsty sprawdza umiejtno pisania duszej wypowiedzi na okrelony temat w okrelonej formie. W syllabusach jzykowych zainteresowani znajd przykady arkuszy egzaminacyjnych, zawierajce dokadny opis egzaminu, kryteria oceniania, klucze odpowiedzi, przykadowe prace uczniw itp. Arkusze egzaminacyjne umieszczone w syllabusach zostay przetestowane podczas egzaminw pilotaowych przeprowadzonych w wybranych szkoach na terenie caego kraju. Egzaminy pilotaowe pozwoliy zapozna si z opini nauczycieli i uczniw na temat nowej formuy egzaminu maturalnego, day materia do przemyle nad sposobem organizacji egzaminu oraz umoliwiy dokonanie nastpujcej korekty struktury egzaminu maturalnego: wprowadzono oddzielne arkusze egzaminacyjne dla poziomu podstawowego i rozszerzonego; zmieniona zostaa kolejno arkuszy egzaminacyjnych; skrcone zostay przerwy pomidzy poszczeglnymi czciami egzaminu; zmieniona zostaa punktacja oraz czas przeznaczony na poszczeglne czci egzaminu. Nowe arkusze egzaminacyjne zostay ocenione pozytywnie. Akceptacj zyska poziom trudnoci, sposb sformuowania zada, jak i sposb przeprowadzania egzaminu. Mamy nadziej, e nowy egzamin maturalny stanie si trafnym i rzetelnym narzdziem pomiaru.

(lipiec 2000)

Andrzej Kwaniewski Warszawa, Centralna Komisja Egzaminacyjna

Informacja o syllabusach maturalnych z jzykw obcych


Zgodnie z Rozporzdzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 kwietnia 1999 roku w sprawie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniw i suchaczy oraz przeprowadzania egzaminw i sprawdzianw w szkoach publicznych, zostay opracowane i opublikowane informatory syllabusy maturalne na rok 2002. Zaadresowane s one do nauczycieli i uczniw, zwaszcza do tych, ktrzy za dwa lata przystpi do nowej matury oraz do tych, ktrzy bd do niej przygotowywa. Wrd dwudziestu czterech syllabusw, a osiem stanowi informatory dotyczce jzykw obcych. S to informatory z jzykw: angielskiego, niemieckiego, rosyjskiego, francuskiego, hiszpaskiego, woskiego, sowackiego i jzykw klasycznych, czyli aciny i greki.

35

W maju biecego roku zostay one zamieszczone na stronach internetowych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej www.cke.edu.pl oraz okrgowych komisji egzaminacyjnych. Wydano je take drukiem. Kada szkoa ponadpodstawowa otrzymaa komplet syllabusw. Naley doda, e syllabusy bd rwnie dostpne na rynku ksigarskim i bdzie mg je kupi kady zainteresowany. Struktura syllabusw z jzykw obcych jest prawie identyczna. Informatory dotyczce jzyka angielskiego i niemieckiego zawieraj dodatkowe rozdziay powiecone wymaganiom egzaminacyjnym dla tych, ktrzy ucz si w klasach dwujzycznych. Nieco inny jest rwnie syllabus z jzykw obcych klasycznych, bowiem jego tre jest podyktowana specyfik tego egzaminu, ktry bdzie zdawany tylko na jednym poziomie. Oprcz znajomoci jzyka aciskiego lub klasycznej greki wymagana jest wiedza z zakresu kultury antycznej. Kady syllabus zawiera siedem rozdziaw, w ktrych opisano podstawy prawne prze-

prowadzania egzaminw maturalnych, zacytowano Podstaw Programow, Standardy wymaga egzaminacyjnych z jzykw obcych nowoytnych na poziomie podstawowym i rozszerzonym lub Podstaw Programow, Standardy wymaga egzaminacyjnych z jzykw obcych klasycznych. Przedstawiono cele egzaminu maturalnego z jzykw obcych, struktur i form egzaminu wewntrznego i zewntrznego, opis egzaminu zewntrznego, wymagania egzaminacyjne z zakresu obowizujcej tematyki i struktur gramatycznych na obu poziomach oraz opis umiejtnoci szczegowych. Istotnym elementem syllabusw s przykadowe zestawy egzaminacyjne na egzamin wewntrzny oraz przykadowe arkusze z zadaniami na poziomie podstawowym i rozszerzonym na egzamin zewntrzny z modelami odpowiedzi i kryteriami oceniania. W aneksie kadego syllabusa zamieszczono przykadowe arkusze z pracami pisemnymi uczniw.
(sierpie 2000)

Elbieta Barbara Niedwiecka oma

Wypowied pisemna na egzaminie dojrzaoci z jzyka obcego


Nowa formua matury z jzyka obcego, wkrtce obowizujca, zakada miedzy innymi, e wszyscy abiturienci, przystpujcy do egzaminu dojrzaoci, bd zdawa obok egzaminu ustnego egzamin pisemny, sprawdzajcy, w jakim stopniu opanowali oni trzy sprawnoci: rozumienie ze suchu, rozumienie tekstu czytanego i pisanie. O ile poziom kompetencji komunikacyjnej w odniesieniu do tzw. sprawnoci receptywnych, obejmujcych rozumienie tekstu czytanego i rozumienie ze suchu, sprawdzany bdzie przy pomocy zamknitych technik testowania, preferujcych zadania typu: prawda fasz, wielokrotny wybr i przyporzdkowanie, to wypowiedzi pisemne bd, z racji specyfiki tej sprawnoci, sprawdzane przy zastosowaniu techniki zada otwartych. W tym artykule podjam prb przyblienia nauczycielom jzyka obcego, zwaszcza pocztkujcym adeptom tego zawodu, i za ich porednictwem samym abiturientom, wymaga dotyczcych umiejtnoci z zakresu kompetencji komunikacyjnej, sprawdzanych na egzaminie dojrzaoci za pomoc testu wypowiedzi pisemnej. Pisanie uytkowe jest stosunkowo atwe. Abiturient winien wykaza si znajomoci prostych rodkw jzykowych, umoliwiajcych mu sformuowanie wypowiedzi na tyle poprawnej pod wzgldem jzykowym, by udao mu si przekaza i/bd uzyska konkretne, zasugerowane w poleceniu, informacje. Sprawdza si w ten sposb stopie opanowania przez abiturienta rutynowych zachowa jzykowych, odwoujcych si do podstawowych realiw so-

36

cjokulturowych danego obszaru jzykowego przy jednoczesnym zachowaniu zasady konstruowania rnych form krtkich wypowiedzi, nalecych do kategorii tzw. prostych tekstw uytkowych o charakterze informacyjnym. Abiturient pisze na temat i zgodnie z poleceniem, posugujc si jedn ze znanych sobie, jak si zakada, form wypowiedzi. Moe to by np.: instrukcja, wypowied na kartce pocztowej, list prywatny lub oficjalny, ogoszenie, opis przedmiotu, postaci, sytuacji, opowiadanie, podanie, przepis, sprawozdanie, telegram, zaproszenie, zawiadomienie, yciorys. Polecenie moe dotyczy przekazania bd uzyskania, informacji z rejestru obejmujcego: nazywanie osb, przedmiotw, czynnoci, sytuacji..., informowanie, instruowanie, komunikowanie, planowanie, porzdkowanie informacji, wyszczeglnianie, zapraszanie, zawiadamianie. Oto przykady zada z tego zakresu: 1. Napisz telegram fax do swojego zagranicznego (angielskiego, francuskiego, hiszpaskiego, niemieckiego, rosyjskiego, woskiego) partnera i podaj mu informacje: kiedy o ktrej godzinie? czym? dokd? na jak dugo? przyjedziesz do jego kraju. 2. Napisz kartk do swojego zagranicznego kolegi i podaj mu krtk instrukcj dotyczc moliwoci dojcia lub dojazdu z dworca do Twojej szkoy. Podaj mu nastpujce informacje: adres szkoy jej odlego od dworca krtki opis trasy moliwy rodek lokomocji liczba przystankw cena biletw.

3. W imieniu swoich znajomych, prowadzcych dziaalno agroturystyczn, napisz ogoszenie do obcojzycznej gazety, zawierajce ofert atrakcyjnego wypoczynku, nie tylko w sezonie letnim. Kolejne zadanie bdzie nieco trudniejsze, aczkolwiek bd to te same formy wypowiedzi. Rnica polega na sprecyzowaniu w poleceniu dodatkowego, poza informacyjnym, celu wypowiedzi. Abiturient bdzie mg zastosowa posiadan wiedz, by nada budowanej przez siebie wypowiedzi waciw form, posugujc si tak dobranymi strukturami leksykalno-gramatycznymi, by mg jak najskuteczniej osign wskazane w poleceniu cele komunikacyjne. Cele te s istotne z punktu widzenia nadawcy tekstu, ktry bdzie: wita i egna adresata wypowiedzi, cieszy si i wyraa niezadowolenie, przeprasza i usprawiedliwia si, prosi i dzikowa, pozdrawia, zaprasza, obiecywa i przyrzeka, zachca i zniechca, krytykowa, popiera lub odmawia, wtpi, pozwala, przypuszcza, ostrzega, przyzwala, przypomina, proponowa, przestrzega, radzi, sugerowa, wspczu, zabrania, zakazywa, zoci si, skary si, artowa, skada adresatowi yczenia czy gratulacje. Przykady zada: 1. Napisz komunikat z uroczystoci szkolnej, ktry mona byoby zamieci w obcojzycznej gazetce szkolnej w twojej szkole. 2. Napisz list do swojej zagranicznej koleanki, opisz polskie tradycje witeczne i zapro j,

37

w imieniu swoich rodzicw, na najblisze wita. 3. Napisz list do swojego zagranicznego kolegi, opowiadajc mu o koncercie, w ktrym ostatnio uczestniczye. Sprbuj go te przekona, e warto posucha tej muzyki. 4. Napisz list do swojej zagranicznej koleanki i opowiedz jej o swoich planach na najblisze wakacje! Zaproponuj jej udzia we wsplnym biwaku. 5. Napisz list do swojego zagranicznego znajomego i przedstaw mu swoje rozterki, dotyczce wyboru kierunku studiw. Popro o rad w tej kwestii. 6. Napisz, na uytek swoich zagranicznych rwienikw, uczestniczcych w midzynarodowym spotkaniu, instrukcj dotyczc przebiegu wymylonej przez siebie zabawy (albo innej znanej i popularnej polskiej gry czy zabawy towarzyskiej). Nastpne zadanie, przewidziane dla poziomu rozszerzonego, pozwoli abiturientowi w peni zastosowa cae bogactwo posiadanej wiedzy w nowej sytuacji, stanowicej swoisty sprawdzian jego samodzielnoci i twrczoci. Bdzie mg te umiejtnoci wykorzysta, dostosowujc swoj koncepcj interpretacji tematu do zasugerowanej w poleceniu formy o charakterze informacyjnym, perswazyjnym, komentujcym czy oceniajcym. Przyjmuje si, e abiturient zredaguje np. recenzj, komentarz, opowiadanie, artyku czy rozprawk, tworzc spjn i planowo zbudowan, liczc 200-250 sw prac. Ta wypowied ma udowodni, e abiturient w okrelonym stopniu opanowa konkretne umiejtnoci komunikacyjne, dotyczce ujcia i interpretacji tematu i potrafi: analizowa problem, okolicznoci, zwizki przyczynowo-skutkowe ..., antycypowa zdarzenie, argumentowa, dedukowa, definiowa pojcia, diagnozowa, formuowa tez, opinie, pogldy, wasne sdy, hierarchizowa argumenty, ilustrowa oceny,

komentowa zdarzenia, zachowania, czy fakty, modyfikowa rozwizania, znaczenie sw, objania swj czy cudzy punkt widzenia, kontekst kulturowy, ocenia rozwizania, odczytywa intencje autora recenzowanego przez siebie utworu, reysera filmu ..., odwoa si do wasnych dowiadcze, opisa realia danego obszaru jzykowego, postaci, sytuacji ..., opowiedzie zdarzenia, fabu utworu literackiego, planowa ujcie tematu, porwnywa zjawiska z perspektywy polskiej i obcej, porzdkowa fakty, opinie, zdarzenia w kolejnoci chronologicznej, precyzowa rozumienie poj, prognozowa rozwizania, dalszy cig zdarze, przeciwstawia sdy, opinie, punkty widzenia, przetwarza informacje, przytacza obce wypowiedzi, wybrane cytaty, zredagowa spjn wypowied z zastosowaniem odpowiednich dla danej formy i rnorodnych rodkw jzykowych, zrelacjonowa przebieg zdarze, rozwin konkretn tez, rozwaa alternatywne rozwizania problemu, rozrnia fakty i opinie, selekcjonowa informacje, sprawdza hipotezy, stwierdzi zaleno logiczn midzy faktami, utworzy oryginalny tekst wypowiedzi, udowodni swoje racje, uoglni wnioski, uzaleni swoje oceny od kontekstu kulturowego, historycznego czy spoecznego, wartociowa rozwizania, weryfikowa sdy, wnioskowa, wskazywa podobiestwa i rnice, wyodrbnia szczegy. Lista tych szczegowych umiejtnoci komunikacyjnych jest do duga, niemniej znaczna cz tych oczekiwa jest ze sob integralnie poczona i nie da si w adnej mierze

38

oddzieli od kompetencji jzykowej. Mona si spodziewa, e wszyscy ambitni, twrczy i uzdolnieni jzykowo abiturienci uciesz si z moliwoci i szansy popisania si swoj rozleg wiedz, a take osignit kompetencj jzykow oraz inwencj twrcz. Przykady tematw: Napisz artyku do zagranicznego pisma modzieowego, ktre ogosio konkurs na artyku o krajach kandydujcych do Unii Europejskiej. Moesz, na przykad rozwin nastpujce tematy: Reforma edukacji w Polsce blaski i cienie. Reforma emerytalna w Polsce przemylenia nastolatkw. Moja ocena funkcjonowania reformy ochrony zdrowia w Polsce.

Internet szansa czy puapka? Wydaje si, e taki typ zada pisemnych pozwoli niezalenym egzaminatorom zdecydowanie obiektywniej, wiarygodniej i rzetelniej ni dotychczas oceni rzeczywist kompetencj komunikacyjn abiturientw w zakresie stosowanej przez nich wiedzy jzykowej z odwoaniem si do realiw cywilizacyjnych i kulturowych danego obszaru jzykowego, okrelonych przez podstaw programow.

Bibliografia:
Podstawa programowa, Dziennik Ustaw, nr 14 z 1999 r. Standardy wymaga egzaminacyjnych, Projekt, (1999), Wydawnictwo Ministerstwa Edukacji Narodowej, Warszawa. (marzec 2000)

Jadwiga Zarbska CODN Warszawa

Powszechno nauczania jzykw obcych w roku szkolnym 1999 20001)

I. Powszechno nauczania jzykw obcych wedug typw szk

Prezentowane w opracowaniu procentowe wskaniki powszechnoci nauczania poszczeglnych jzykw obcych s mierzone stosunkiem liczby uczniw uczcych si danego jzyka do liczby uczniw ogem. Wskaniki te nie dopeniaj si do 100% poniewa: cz ogu uczniw nie uczy si adnego jzyka obcego np. w najmodszych klasach szkoy podstawowej. uczniowie uczcy si jzykw obcych w niektrych szkoach (np. w liceach oglnoksztaccych) s liczeni dwukrotnie. Dane liczbowe w tym opracowaniu dotycz uczniw uczcych si jzykw obcych. i obrazuj one stan w roku szkolnym 1999/2000 (GUS stan w dniu 31 grudnia 1999 roku).
1)

Rysunek 12) przedstawia sytuacj uczniw, uczcych si obowizkowo jzykw obcych w kraju we wszystkich typach szk cznie. Uwzgldniono w niej zarwno trzy najbardziej popularne jzyki zachodnioeuropejskie (angielski, niemiecki, francuski), jak i jzyki mniej popularne np. hiszpaski czy woski. Utrzymuje si dobra dynamika przemian w nauczaniu jzykw obcych. W roku szkolnym 1999/2000 w porwnaniu z rokiem 1998/99 liczby uczniw uczcych si jzykw zachodnioeuropejskich wzrosy w znacznym stopniu. Najwiksze przyrosty wzgldne wystpiy dla jzyka angielskiego (33,5%) oraz niemieckiego (19,5%). Znacznie wysze przyrosty wzgldne w tym roku szkolnym w porwnaniu do roku 1998/99 czy 1997/98 s zwizane ze wzrostem powszechnoci nauczania jzykw obcych w szkoach podstawowych (por. rozdz. I.1.). Nadal wystpuje znaczny spadek liczby uczniw uczcych si jzyka rosyjskiego a

Artyku jest skrcon wersj raportu Powszechno nauczania jzykw obcych w roku szkolnym 1999 2000. Dynamika przemian. Warszawa, CODN, 2000. 2) Autorami rysunkw s Jadwiga Zarbska i Jzef Bujak.

39

o 13,1% w tym roku szkolnym. Pojawi si te znaczny spadek wzgldny liczby uczniw, uczcych si innych jzykw obcych (o 11,9%), chocia w poprzednich latach byy notowane raczej wzrosty. Struktura powszechnoci nauczania jzykw obcych jako przedmiotu obowizkowego (wyraona w procentach ogu uczniw) zmienia si nastpujco na przestrzeni ostatniego roku szkolnego.
rok 1998 jzyk angielski 34,5% jzyk niemiecki 25,2% jzyk rosyjski 18,1% jzyk francuski 4,0% acina 0,7% jzyk hiszpaski 0,1% jzyk woski 0,1% rok 1999 jzyk angielski 46,9% jzyk niemiecki 30,7% jzyk rosyjski 16,0% jzyk francuski 4,2% acina 0,8% jzyk hiszpaski 0,1% jzyk woski 0,1%

nadal szybko ronie kosztem powszechnoci nauczania jzyka rosyjskiego. Natomiast powszechno nauczania jzyka francuskiego wzrosa minimalnie w stosunku do ubiegego roku. Procentowe wskaniki powszechnoci nauczania jzykw obcych w poszczeglnych typach szk s bardzo silnie zrnicowane i znacznie odbiegaj od urednionej struktury powszechnoci dla wszystkich typw szk. Podobnie silnie zrnicowana jest dynamika przemian w nauczaniu jzykw obcych. Dla uzyskania zatem obrazu bardziej adekwatnego do rzeczywistoci analiz przemian i osignitego stanu w zakresie nauczania jzykw obcych naley przeprowadza odrbnie dla poszczeglnych typw szk. I.1. Szkoy podstawowe Dynamik przemian w nauczaniu jzykw obcych w szkoach podstawowych obrazuje tabela 1. Pokazano w niej liczby uczniw uczcych si obowizkowo jzykw obcych w szkole podstawowej ogem oraz z podziaem na miasto i wie. Duy wzrost liczby uczniw uczcych si jzykw w roku szkolnym 1999/2000 wynika z dwch faktw: zmian w programie nauczania tzn. wprowadzenia obowizkowej nauki jzyka obcego w szkole podstawowej ju od klasy czwartej

Uwzgldniajc take nauczanie jzykw obcych jako przedmiotu nadobowizkowego, procentowe wskaniki powszechnoci nauczania podstawowych jzykw zachodnioeuropejskich we wszystkich typach szk cznie byy nastpujce:
rok 1998 rok 1999 jzyk angielski 40,7% jzyk angielski 51,9% jzyk niemiecki 26,6% jzyk niemiecki 32,2% jzyk francuski 4,2% jzyk francuski 4,4%

Z powyszego wida, e powszechno nauczania jzyka angielskiego i niemieckiego

40

Tabela 1. Uczniowie uczcy si jzyka obcego jako przedmiotu obowizkowego w szkoach podstawowych (w tys. osb) Angielski OGEM Stan 1998 r. Stan 1999 r. zmiana w osobach zmiana w % MIASTO Stan 1998 r. Stan 1999 r. zmiana w osobach zmiana w % WIE Stan 1998 r. Stan 1999 r. zmiana w osobach zmiana w % 1163,51 1480,17 +316,7 +27,2% 891,43 1014,62 +123,19 +13,8% 272,08 465,56 +193,48 +71,1% Francuski 73,64 60,56 13,08 17,8% 57,56 47,16 10,4 18,1% 16,08 13,40 2,68 16,7% Niemiecki 701,56 765,16 +63,6 +9,1% 494,65 501,12 +6,47 +1,3% 206,91 264,04 +57,13 27,6% Rosyjski 627,44 429,11 198,33 31,6% 172,13 109,62 62,51 36,3% 455,30 319,49 135,81 29,8%

(cznie w trzyletnim cyklu ksztacenia przewidziane jest 8 godzin tygodniowo jednego jzyka obcego); wprowadzenia jzyka obcego do nauczania w klasach I, II i III w bardzo wielu szkoach podstawowych. Mimo, e jzyk obcy nie jest jeszcze obowizkowy w tych klasach, jego wprowadzenie byo skutkiem oddolnych inicjatyw rodzicw, rad szkolnych i samorzdw. W tabeli 2 zestawiono wskaniki powszechnoci nauczania jzykw obcych w szkole podstawowej wedug klas w kolejnych latach szkolnych: 1998/99 i 1999/2000. Uwzgldnione w niej zostay klasy I-VI oraz klasa VIII, szkoy podstawowej. Pominito klas VII, po-

niewa istniaa ona jeszcze w roku 1998/99, w starym ustroju szkolnym, ale nie istnieje ju w nowym ustroju szkolnym, obowizujcym od 1.09.2000 roku. W klasach I-III widoczny jest prawie dziesiciokrotny wzrost obowizkowych wskanikw powszechnoci nauczania jzyka angielskiego i niemieckiego. Wzrosy rwnie w tych klasach wskaniki powszechnoci jzyka francuskiego i rosyjskiego, ale w mniejszym stopniu. Duy wzrost powszechnoci nauczania wynika tutaj z bardzo niskiego puapu nauczania jzykw obcych w tych klasach w latach poprzednich. Na przykad jzyka angielskiego uczyo si obowizkowo w caym kraju 8,39 tys. uczniw klas pierwszych w roku szkolnym 1998/99, a w roku 1999/2000 ich liczba wzrosa prawie do 85 tys. osb.

Tabela 2. Wskaniki powszechnoci nauczania jzykw obcych jako przedmiotu obowizkowego w szkoach podstawowych Rok 1998 1999 Klasy I II III IV V VI VIII I-VI+VIII ang 1,6% 1,5% 1,6% 3,4% 48,5% 46,7% 42,1% 21,9% fr 0,0% 0,1% 0,1% 0,2% 2,6% 2,8% 3,4% 1,4% niem 0,5% 0,5% 0,5% 1,8% 28,9% 28,5% 25,9% 13,0% ros 0,0% 0,0% 0,0% 0,2% 21,8% 23,8% 29,1% 11,4% ang 16,8% 16,3% 18,0% 56,2% 56,1% 51,9% 46,2% 38% Rok 1999 2000 fr 0,31% 0,33% 0,37% 1,94% 2,13% 2,53% 2,88% 1,60% niem 5,5% 5,6% 6,9% 28,7% 30,0% 29,5% 27,8% 19,6% ros 0,1% 0,1% 0,1% 11,6% 15,5% 20,1% 25,7% 11%

41

Na szczegln uwag zasuguje bardzo duy wzrost wskanika powszechnoci nauczania jzykw obcych w klasach czwartych midzy rokiem szkolnym 1998/99 i 1999/2000. Wynika on ze zmian programowych w szkole podstawowej, w nowym ustroju szkolnym, zakadajcych wprowadzenie obowizkowej nauki jzyka obcego ju od klasy czwartej, a nie dopiero od pitej. Uczniowie szk podstawowych w roku szkolnym 1999/2000 ucz si obowizkowo rwnie innych jzykw obcych oprcz czterech najbardziej powszechnych:
jzyka aciskiego jzyka hiszpaskiego jzyka woskiego innego jzyka 0,09 0,20 0,02 1,53 tys. uczniw tys. uczniw tys. uczniw tys.

jzyk niemiecki jzyk francuski

17,0% jzyk niemiecki 1,8% jzyk francuski

21,4% 1,8%

cznie uczy si obowizkowo innych jzykw obcych 1,84 tys. uczniw tych szk. W porwnaniu do roku 1998/99 liczba osb uczcych si innych jzykw obniya si w szkoach podstawowych o 8%. Uwzgldniajc take nauczanie jzykw obcych jako przedmiotu nadobowizkowego we wszystkich klasach procentowe wskaniki powszechnoci nauczania jzykw zachodnioeuropejskich w szkoach podstawowych wygldaj nastpujco:
rok 1998 rok 1999 jzyk angielski 34,0% jzyk angielski 45,8%

Analizujc nauczanie jzykw obcych w szkoach miejskich i wiejskich jako przedmiotu obowizkowego dochodzimy do nastpujcych wnioskw. W miejskich szkoach podstawowych dominuje zdecydowanie jzyk angielski, podobnie jak w latach poprzednich. Jego wskanik powszechnoci wynosi w tym roku 43,1%, co oznacza wzrost o ponad 10 punktw proc. w stosunku do ubiegego roku. Drugie miejsce zajmuje jzyk niemiecki, ktrego wskanik 21,3% wzrs take o kilka punktw proc. Natomiast obniy si w tych szkoach wskanik powszechnoci jzyka rosyjskiego, ktry wynosi teraz 4,7%. Powszechno nauczania jzyka francuskiego nie ulega zmianie. W wiejskich szkoach podstawowych dominowa w zeszym roku jzyk rosyjski wskanik 25,3%. W roku szkolnym 1999/2000 pierwsze miejsce zajmuje w nich jzyk angielski ze wskanikiem powszechnoci 30,1%, ktry wyprzedza jzyk rosyjski (wskanik 20,6%) oraz jzyk niemiecki (wskanik 17,1% porwnaj rys. 2). Szybki wzrost powszechnoci nauczania jzykw zachodnioeuropejskich w wiejskich szkoach podstawowych jest pozytywnym zjawiskiem dydaktycznym.

42

I.2. Gimnazja Od 1 wrzenia 1999 roku w zwizku z wprowadzeniem nowego ustroju szkolnego pojawi si nowy typ szk w kraju gimnazja. W tym roku szkolnym w gimnazjach istniay tylko klasy pierwsze. Zaczona poniej tabela pokazuje liczby uczniw klas pierwszych uczcych si jzykw obcych.
Tabela 3. Uczniowie uczcy si obowizkowo jzyka obcego jako przedmiotu obowizkowego (w tys. osb). Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski Stan w roku 1999 411,95 23,06 237,34 79,81

Liczba uczniw uczcych si w szkoach zasadniczych maleje, a tym samym maleje liczba uczniw uczcych si w nich jzykw obcych (najwikszy spadek wzgldny dla jzyka rosyjskiego, najmniejszy dla jzyka francuskiego).
Tabela 4. Uczniowie uczcy si jzyka obcego jako przedmiotu obowizkowego w szkoach zasadniczych (w tys. osb). Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski Stan 1998 Stan 1999 zmiana w osobach zmiana w % 67,85 63,99 3,86 5,7% 11,6 11,55 0,05 0,4% 146,18 141,8 4,38 3,0% 338,98 306,86 32,12 9,5%

Znaczna grupa gimnazjalistw uczy si rwnie nadobowizkowo jzykw obcych:


jzyka angielskiego jzyka niemieckiego jzyka francuskiego innych jzykw obcych 28,41 tys.osb 23,15 tys. osb 4,21 tys. osb 12,77 tys. osb

Struktura powszechnoci nauczania obowizkowego jzykw obcych, wyraona w procentach ogu uczniw wyglda nastpujco:
jzyk angielski jzyk niemiecki jzyk rosyjski jzyk francuski 68,7% 39,6% 13,3% 3,8%

Najwiksza liczba uczniw w szkoach zasadniczych uczy si obowizkowo jzyka rosyjskiego, w roku szkolnym 1999/2000 wynosia ona ok. 307 tys. osb. Struktura powszechnoci nauczania obowizkowego jzykw obcych w szkoach zasadniczych w latach 1998 i 1999 ksztatowaa si nastpujco:
jzyk rosyjski jzyk niemiecki jzyk angielski jzyk francuski rok 1998 57,1% 24,6% 11,4% 2,0% rok 1999 55,1% 25,4% 11,5% 2,1%

Wskaniki powszechnoci trzech jzykw zachodnioeuropejskich s tutaj prawie dwa razy wysze ni w szkoach podstawowych. Po uwzgldnieniu nauczania jzykw obcych jako przedmiotu nadobowizkowego wskaniki powszechnoci nauczania jzykw zachodnioeuropejskich w gimnazjach w roku 1999/2000 byy odpowiednio wysze:
jzyk angielski 73,4% jzyk niemiecki 43,5% jzyk francuski 4,5%

Jak wida przemiany, zachodzce w nauczaniu jzykw obcych w tych szkoach nastpuj bardzo wolno. Podobnie powszechno nauczania jzykw obcych jako przedmiotu nadobowizkowego w szkoach zasadniczych jest znikoma. Najwikszym zainteresowaniem u uczniw tych szk cieszy si jzyk niemiecki, ktrego uczyo si w tym roku 0,36 tys. uczniw. I.4. Licea oglnoksztacce W tabeli 5 pokazano dynamik przemian w nauczaniu jzykw obcych w liceach oglnoksztaccych. Liczba uczniw, uczcych si jzykw zachodnioeuropejskich w tych szkoach sukcesywnie wzrasta. Najwiksze przyrosty wzgldne, porwnywalne z przyrostami ubiegorocznymi wystpuj dla jzyka angielskiego (wzrost o 9,9%) i jzyka niemieckiego (wzrost o 8,8%). Rwnoczenie maleje cay czas liczba osb uczcych si jzyka rosyjskiego.

Dopiero w roku 2001/02, kiedy powstanie pene gimnazjum zoone z klas: I, II, III bdzie mona przedstawi peny obraz powszechnoci nauczania jzykw obcych w tych szkoach. I.3. Szkoy zasadnicze Tabela 4 obrazuje dynamik przemian w nauczaniu jzykw obcych w szkoach zasadniczych.

43

Tabela 5. Uczniowie uczcy si jzyka obcego jako przedmiotu obowizkowego w liceach oglnoksztaccych (w tys.osb). Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski Stan 1998 Stan 1999 zmiana w osobach zmiana w % 695,4 764,45 69,05 9,9% 135,06 136,69 1,63 1,2% 493,59 536,87 43,28 8,8% 191,44 185,5 5,94 3,1%

jzyk angielski jzyk niemiecki jzyk francuski

rok 1998 86,4% 61,5% 16,7%

rok 1999 88,8% 62,4% 15,9%

Dodatkowo w roku 1999/2000 w liceach oglnoksztaccych modzie uczya si obowizkowo jeszcze innych jzykw obcych, poza wymienionymi w tabeli 5:
aciny hiszpaskiego woskiego innego 51,71 tys. uczniw 4,59 tys. uczniw 6,81 tys. uczniw 1,09 tys. uczniw

Dynamika przemian w nauczaniu jzykw obcych w liceach oglnoksztaccych jest dua, aczkolwiek znacznie mniejsza ni w latach poprzednich np. 1992/93 i 1993/94. Wydaje si, e aktualny stan w zakresie nauczania jzykw obcych w liceach oglnoksztaccych jest bardzo blisko stanu rwnowagi, okrelonego puapem potrzeb. I.5. rednie szkoy zawodowe Dynamik przemian w nauczaniu jzykw obcych w rednich szkoach zawodowych przedstawia tabela 6. Najwiksza liczba uczniw w tych szkoach uczy si obowizkowo jzyka angielskiego (499,72 tys.) oraz niemieckiego (434,48 tys. osb). Popularno innych jzykw obcych np. aciny, hiszpaskiego i woskiego jest bardzo niska, w przeciwiestwie do licew oglnoksztaccych i jeszcze zmalaa w porwnaniu z poprzednim rokiem szkolnym.
Tabela 6. Uczniowie uczcy si jzyka obcego jako przedmiotu obowizkowego w rednich szkoach zawodowych (w tys.osb ). Angielski Francuski Niemiecki Rosyjski Stan 1998 Stan 1999 zmiana: w osobach w% 469,95 499,72 30,07 6,4% 56,92 53,86 3,06 5,4% 421,88 434,48 12,6 3,0% 121,08 110,22 10,86 9,0%

W porwnaniu do roku szkolnego 1998/99 liczby uczniw uczcych kadego z wymienionych jzykw wzrosy. W liceach oglnoksztaccych3) modzie uczy si rwnie nadobowizkowo jzykw obcych. W roku szkolnym 1999/2000 wygldao to nastpujco:
jzyk angielski 1,95 tys. uczniw jzyk francuski 0,8 tys. uczniw jzyk niemiecki 1,85 tys. uczniw

Najwiksza grupa licealistw okoo 10,1 tys. osb uczya si nadobowizkowo innych jzykw obcych. Struktura powszechnoci nauczania jzykw obcych jako przedmiotu obowizkowego (w % ogu uczniw) wyglda nastpujco:
jzyk angielski jzyk niemiecki jzyk rosyjski jzyk francuski jzyk aciski jzyk woski jzyk hiszpaski rok 1998 86,2% 61,2% 23,7% 16,7% 6,2% 0,8% 0,5% rok 1999 88,6% 62,2% 21,5% 15,8% 6,0% 0,8% 0,5%

Spora liczba osb ze rednich szk zawodowych uczy si w nich jzyka obcego jako przedmiotu nadobowizkowego. W roku szkolnym 1999/2000 wygldao to nastpujco:
jzyk angielski 7,31 tys. uczniw jzyk niemiecki 5,93 tys. uczniw jzyk francuski 1,14 tys. uczniw

Jeeli uwzgldni take nauczanie nadobowizkowe jzykw obcych procentowe wskaniki powszechnoci nauczania jzykw zachodnio-europejskich w liceach oglnoksztaccych s odpowiednio wysze:
3)

Liczby te s z kolei znacznie wysze ni w przypadku uczniw licew oglnoksztaccych. Struktura powszechnoci nauczania jzykw obcych jako przedmiotu obowizkowego jest nastpujca:

Uwaga! W liceach oglnoksztaccych obowizuj dwa jzyki obce. W zestawieniach tabelarycznych uczniowie tych szk s wic liczeni dwukrotnie.

44

jzyk angielski jzyk niemiecki jzyk rosyjski jzyk francuski

rok 1998 51,0% 45,8% 13,1% 6,2%

rok 1999 52,6% 45,7% 11,6% 5,7%

W tych szkoach najbardziej powszechnym jzykiem jest jzyk angielski; w tym roku jego wskanik wynosi 52,6% i wzrs o 1,6 punkt. procentowych w stosunku do roku szkolnego 1998/99. Obserwuje si rwnoczenie systematyczny spadek liczby uczniw uczcych si tutaj jzyka rosyjskiego. W stosunku do stanu w roku 1992 wskanik powszechnoci zmala trzykrotnie, a w stosunku do roku poprzedniego o 1,5 punkt. proc. Jeeli uwzgldnimy uczniw uczcych si jzyka obcego jako przedmiotu nadobowizkowego wskaniki powszechnoci nauczania jzykw zachodnioeuropejskich bd nastpujce:
jzyk angielski jzyk niemiecki jzyk francuski rok 1998 52,0% 46,5% 6,4% rok 1999 53,4% 46,3% 5,8%

Przy duym zrnicowaniu wskanikw regionalnych wskaniki oglnokrajowe praktycznie nie daj adnych informacji o nauczaniu jzykw obcych w poszczeglnych wojewdztwach. W takiej sytuacji, w rozwaaniach dotyczcych nauczania jzykw obcych nie mona pomin analizy rozkadu przestrzennego. II.1. Jzyk rosyjski Rozpito wojewdzkich wskanikw powszechnoci jzyka rosyjskiego w kraju wynosi 21,9%. Do wojewdztw o najwyszych wskanikach powszechnoci nauczania jzyka rosyjskiego nale w tym roku szkolnym:
lubelskie 28,6% ogu uczniw mazowieckie 27,6% ogu uczniw witokrzyskie 24,5% ogu uczniw

Najnisze wskaniki powszechnoci nauczania jzyka rosyjskiego maj wojewdztwa:


opolskie dolnolskie lskie 6,7% ogu uczniw 7,5% ogu uczniw 8,4% ogu uczniw

W rednich szkoach zawodowych stan w zakresie nauczania jzykw obcych zblia si do stanu rwnowagi okrelonego puapem potrzeb jzykowych.

III. Przestrzenny rozkad powszechnoci nauczania jzykw obcych

Powszechno nauczania poszczeglnych jzykw obcych w ukadzie wojewdzkim jest silnie zrnicowana, przy czym w okresie przemian rozwarstwienie wojewdztw wedug stopnia powszechnoci nauczania jzykw zachodnioeuropejskich wzrasta. Rozpitoci przedziaw, w ktrych mieszcz si procentowe wskaniki powszechnoci nauczania jzykw obcych (jako przedmiotu obowizkowego i nadobowizkowego we wszystkich typach szk cznie) w poszczeglnych wojewdztwach w roku 1999/2000 obrazuje ponisze zestawienie. Rozpitoci wyraono w % ogu uczniw:
jzyk angielski 34,3% 60,4% jzyk francuski 1,7% 8,0% jzyk niemiecki 20,1% 53,0% jzyk rosyjski 6,7% 28,6%

We wszystkich 16 wojewdztwach wskanik powszechnoci nauczania obniy si w roku szkolnym 1999/2000 w stosunku do roku 1998/99. Najwikszy spadek wartoci wskanika wystpi w woj. maopolskim (o 3 pkt. proc.) i podkarpackim (o 3,4 punkt. proc.). Zmalaa take warto wskanika krajowego, ktra w tym roku wynosi 16%. W uszeregowaniu jzykw obcych wedug ich stopnia powszechnoci jzyk rosyjski nie zajmuje pierwszej pozycji w adnym wojewdztwie. Pozycj drug zajmuje w trzech wojewdztwach, a trzeci w trzynastu wojewdztwach w Polsce. II.2. Jzyk angielski Przestrzenny rozkad wskanika powszechnoci nauczania jzyka angielskiego (jako przedmiotu obowizkowego i nadobowizkowego cznie) w roku szkolnym 1999/2000 przedstawia rys. 3 oraz mapka. Wida z nich, e powszechno nauczania jzyka angielskiego w 16 wojewdztwach jest silnie zrnicowana. W roku szkolnym 1998/99 wojewdztwami o najwyszych wskanikach powszechno-

45

ci nauczania tego jzyka byy: podlaskie, lskie i mazowieckie. We wszystkich wojewdztwach wskanik przekracza 45%. Najniszy wskanik powszechnoci miao woj. lubuskie tylko 26%. W roku szkolnym 1999/2000 dominuj w zakresie powszechnoci te same wojewdztwa, co w roku poprzednim, ale wartoci wskanikw

w tych wojewdztwach odpowiednio wzrosy (por. rys. 3). W wojewdztwie lubuskim, zajmujcym ostatnie miejsce w skali powszechnoci, wskanik wzrs o 8,3 punkt. proc. W uszeregowaniu jzykw obcych wedug ich powszechnoci jzyk angielski zajmuje pozycj pierwsz a w czternastu wojewdztwach, a drug tylko w dwch.

II.3. Jzyk niemiecki Przestrzenny rozkad wskanika powszechnoci nauczania jzyka niemieckiego (jako przedmiotu obowizkowego i nadobowizkowego cznie) w roku szkolnym 1999/2000 przedstawia rys. 4 oraz mapka. Powszechno nauczania jzyka niemieckiego w ukadzie wojewdzkim bya w roku szkolnym 1999/2000 bardziej zrnicowana ni jzyka angielskiego. Rozpito wartoci skrajnych wskanikw powszechnoci wynosia 32,9% i jeszcze si zwikszya w stosunku do roku poprzedniego. W roku szkolnym 1998/99 wskaniki powszechnoci jzyka niemieckiego byy najwysze dla dwch wojewdztw: dolnolskiego i lubuskiego. Ich warto w obu przypadkach przekraczaa 40%. Z danych wida wyranie, e

zdecydowanie wysza powszechno nauczania jzyka niemieckiego wystpowaa w wojewdztwach zachodnich w Polsce. Natomiast najnisze wskaniki powszechnoci nauczania jzyka niemieckiego (poniej 20%) miay wojewdztwa: podlaskie i mazowieckie. W tym roku 1999/2000 te same wojewdztwa tzn. lubuskie i dolnolskie zajmoway pierwsze miejsce na skali powszechnoci jzyka niemieckiego w kraju. Ich wskaniki znacznie wzrosy w stosunku do stanu w roku 1998/99 (por. rys. 4 ). Najmniejsz powszechno ma teraz jzyk niemiecki w woj. podlaskim i mazowieckim, ale i tak wartoci wskanikw powszechnoci w tych wojewdztwach wzrosy w stosunku do roku poprzedniego (odpowiednio o 5 i 3 punkty procentowe). W uszeregowaniu jzykw obcych we-

46

dug ich powszechnoci jzyk niemiecki zajmuje pozycje pierwsz w dwch wojewdztwach, rwnorzdn z jzykiem angielskim w je-

dnym (woj. wielkopolskim), drug w 10 wojewdztwach, a trzeci w trzech wojewdztwach.

II.4. Jzyk francuski Przestrzenny rozkad wskanika powszechnoci nauczania jzyka francuskiego (jako przedmiotu obowizkowego i nadobowizkowego cznie) w roku szkolnym 1998/99 pokazuje mapka dla jzykw zachodnioeuropejskich. Powszechno nauczania jzyka francuskiego jest we wszystkich szesnastu wojewdztwach najmniejsza w porwnaniu do trzech pozostaych jzykw obcych, chocia i tutaj mamy zrnicowanie wskanikw. Powszechno nauczania jzyka francuskiego w kraju wynosi teraz 4,4% i nie ulega zmianie od roku 1996. W niektrych obszarach Polski nauczanie jzyka francuskiego nawet maleje, mimo e poda tego jzyka (absolwentw NKJO) jest do dua. W roku szkolnym 1998/99 najwiksze wskaniki powszechnoci jzyka francuskiego wystpiy w wojewdztwach: lskim 7,5% i maopolskim 5,9%. Najmniejsze wskaniki powszechnoci, tylko 1,8% miay wojewdztwa: warmisko-mazurskie i podlaskie.

W tym roku szkolnym nadal w zakresie powszechnoci jzyka francuskiego dominuj wojewdztwa: lskie i maopolskie, ale ich wskaniki wzrosy w stosunku do roku 1998/99. Najniszy wskanik powszechnoci ma wojewdztwo warmisko-mazurskie i zmala on jeszcze w stosunku do roku poprzedniego.

III. Struktura nauczania jzykw obcych

Prezentowane uprzednio procentowe wskaniki powszechnoci nauczania jzykw obcych (w % ogu uczniw) nie daj bezporedniej odpowiedzi na pytania: Jaki jest udzia poszczeglnych jzykw w nauczaniu jzykw obcych ogem w rnych typach szk? Jaka jest wzgldna popularno poszczeglnych jzykw? Odpowiedzi na te pytania daje tzw. struktura nauczania jzykw obcych, tj. zestawienie procentowych udziaw poszczeglnych jzykw w nauczaniu jzykw obcych ogem

47

48

(w % ogu uczniw uczcych si dowolnego jzyka obcego). Procentowe udziay w danym typie szkoy dopeniaj si do 100%. Struktura nauczania jzykw obcych

w rnych typach szk (jako przedmiotu obowizkowego i nadobowizkowego cznie) w roku szkolnym 1999/2000 zostaa przedstawiona w tabeli 7.

Tabela 7. Struktura jzykw obcych w roku szkolnym 1999 2000 w % ogu uczniw uczcych si dowolnego jzyka obcego w danym typie szkoy Typ szkoy Podstawowe w tym: miasto wie Gimnazja Szkoy zasadnicze Licea oglnokszt. rednie szkoy zaw. Szkoy policealne OGEM Angielski 56,6% 62,5% 47,6% 53,6% 12,1% 45,0% 45,3% 61,3% 48,8% Francuski Niemiecki 2,2% 2,8% 1,3% 3,3% 2,2% 8,1% 4,9% 5,9% 4,1% 26,6% 28,3% 23,9% 31,7% 27,1% 31,6% 39,4% 24,8% 30,3% Rosyjski 13,6% 5,8% 25,6% 9,7% 58,5% 10,9% 9,9% 3,7% 15,1% acina 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 3,0% 0,0% 1,3% 0,7% Hiszpaski 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,3% 0,0% 0,3% 0,1% Woski 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% 0,4% 0,1% 0,6% 0,1% Inny 1,0% 0,7% 1,5% 1,6% 0,0% 0,7% 0,4% 2,0% 0,8%

Z zestawienia wskanikw strukturalnych, dotyczcych nauczania jzykw obcych wynikaj nastpujce wnioski:
Jzyk angielski ma najwyszy udzia w nauczaniu jzykw obcych w szkoach podstawowych miejskich (62,5%) oraz w szkoach policealnych (61,3%). Przewysza on znacznie udzia w gimnazjach, liceach oglnoksztaccych i rednich szkoach zawodowych. Natomiast najniszy jest udzia jzyka angielskiego w szkoach zasadniczych i ta tendencja utrzymuje si od duszego czasu. Jzyk francuski ma najwikszy udzia w liceach oglnoksztaccych (8,1%), a najmniejszy w szkoach podstawowych wiejskich (1,3%). W porwnaniu do poprzedniego roku szkolnego udzia jzyka francuskiego zmniejszy si we wszystkich typach szk, oprcz policealnych. Jzyk niemiecki ma najwikszy udzia w rednich szkoach zawodowych (39,4%). W liceach oglnoksztaccych i gimnazjach udzia tego jzyka jest taki sam i wynosi 31,7%. Najmniejszy jest udzia jzyka niemieckiego w szkoach podstawowych wiejskich (23,9%). Udzia jzyka niemieckiego w biecym roku szkolnym wzrs w stosunku do minionego roku szkolnego we wszystkich typach szk.

Jzyk rosyjski dominuje w szkoach zasadniczych (58,5%) podobnie jak w latach poprzednich. Wysoki jest te udzia jzyka rosyjskiego w szkoach podstawowych wiejskich (25,6%), cho zmniejsza si systematycznie w kolejnych latach. W stosunku do roku 1998/99 udzia jzyka rosyjskiego zmala a o 12 punkt. proc. Najmniejszy jest udzia jzyka rosyjskiego w szkoach policealnych tylko 3,7%. Udziay innych jzykw: aciny, hiszpaskiego i woskiego w nauczaniu jzykw obcych s bardzo mae (por. tab. 7). Najwysze wskaniki strukturalne wymienionych jzykw wystpuj w liceach oglnoksztaccych oraz w szkoach policealnych. Struktura nauczania czterech podstawowych jzykw obcych we wszystkich typach szk cznie zmienia si nastpujco w dwch kolejnych latach szkolnych.

jzyk angielski jzyk niemiecki jzyk rosyjski jzyk francuski

rok 1998 44,5% 29,1% 19,9% 4,6%

rok 1999 48,8% 30,3% 15,1% 4,1%

Udzia innych jzykw obcych cznie w roku 1999/2000 wynosi 1,7% i zmala on nieznacznie w stosunku do poprzedniego roku (1,9%).
(sierpie 2000)

49

Z DOWIADCZE NAUCZYCIELI
Dorota Werbiska Supsk

Metoda komunikacyjna wicej blaskw czy cieni?1)


Metoda komunikacyjna w nauczaniu jzykw obcych zdominowaa ostatni dekad dwudziestego wieku w Polsce. Wraz ze zmian ustroju politycznego oraz presj rodowiska na nauczanie jzyka w celu skutecznego porozumiewania si, nauczanie metod komunikacyjn pod koniec lat osiemdziesitych i na pocztku lat dziewidziesitych przyjmowano jako innowacyjne, praktyczne i najlepsze. Dzi, z perspektywy czasu, jestemy ostroniejsi w naszych ocenach i obiektywniej dostrzegamy dobre i ze strony stosowanych metod. Dlatego, celem niniejszej pracy jest dokonanie ewaluacji metody komunikacyjnej wykazujc jej wady i zalety, jak rwnie zastanowienie si, jaki jest jej uniwersalny wkad w nauczanie jzykw obcych i jaka jest przyszo tej metody. 2. Wikszo wicze orientowanych na mwienie zakada spontaniczne uywanie jzyka. Zachca si, by uczniowie byli kreatywni i wyraali swe prawdziwe opinie, w ktrych opieraj si na tym, co ju wiedz na temat jzyka. Modelowe, gone powtarzanie nagranego tekstu nie ma miejsca w tej metodzie. 3. W klasie uywa si przede wszystkim jzyka nauczanego. Jzyk obcy jest stosowany do wyraania polece, objaniania itp. Niekiedy, w celu lepszego zrozumienia korzysta si z jzyka ojczystego, lecz odstpstwo od jzyka obcego jest traktowane wyjtkowo, nie rutynowo. 4. wiczenia stosowane na lekcji koncentruj si na przekazaniu informacji, wyraaniu znaczenia, a nie na formie jzykowej. Dopki wypowiedzi uczniw s zrozumiae dla odbiorcy, dopty nauczyciel je akceptuje. 5. Nauczanie gramatyki odbywa si, jak gdyby ,,mimochodem. Nie ma wiadomego tumaczenia regu gramatycznych, nie wiczy si dryli, nie stosuje tradycyjnych testw. Tylko wwczas, gdy nastpuje blok komunikacyjny spowodowany przez bdne uycie struktury, forma gramatyczna moe zosta przybliona uczniowi przez nauczyciela, jakkolwiek bez wykorzystania terminw metajzykowych. 6. Bdy jzykowe, zwaszcza gramatyczne, nie s poprawiane przez nauczyciela. Jeeli informacja semantyczna jest dla odbiorcy zrozumiaa,

Zanim przejdziemy do dalszych rozwaa, naley ucili termin ,,metody komunikacyjnej. Marton (1988: 38-39) podaje najwaniejsze cechy, ktre metoda komunikacyjna zawiera w praktyce. 1. Wikszo jednostki lekcyjnej jest przeznaczona na rozwijanie sprawnoci mwienia. Czsto wiczenie innych sprawnoci (przeczytanie tekstu, wysuchanie nagrania) jest tylko przygotowaniem do wiczenia sprawnoci mwienia.
1)

Na czym polega metoda komunikacyjna?

Autorka braa udzia w naszym Konkursie 1999 ,,Metoda komunikacyjna wicej cieni czy te blaskw fiasco czy sukces a moe jedno i drugie? (red.)

50

bdy s ignorowane. Jeeli za nie jest, wwczas nauczyciel bd uczniowie poprawiaj za pomoc tzw. ekspansji. Na przykad, gdy na pytanie What did you have for breakfast? ucze odpowiada I have cornflakes, nauczyciel powtarza wypowied ucznia, jednoczenie j rozwijajc i uywajc poprawnej formy: Oh, I see, you had cornflakes. 7. W metodzie komunikacyjnej zmienia si tradycyjnie postrzegana rola nauczyciela. Nauczyciel ju nie jest osob centraln, jedynym dostawc informacji ex-cathedra. W metodzie komunikacyjnej nauczyciel jest pomocnikiem, ktrego rola polega na wyborze tematu, wyborze wicze do rozwijania sprawnoci mwienia, pomagania i monitorowania procesu przyswajania jzyka obcego. 8. W zwizku ze zmian roli nauczyciela, zajcia w klasie s czsto przeprowadzane w parach i w maych grupach. 9. Typowe wiczenia komunikacyjne stosowane na lekcjach to takie, w ktrych uczniowie musz pokona luk informacyjn bd rozwiza podany przez nauczyciela problem. Na przykad, uczniowie otrzymuj autentyczne rozkady jazdy, mapy i ich zadaniem jest ustalenie najbardziej ekonomicznego sposbu dotarcia do jakiej miejscowoci w okrelonym czasie. 10. Wykonujc wiczenia komunikacyjne, ucze czsto korzysta ze strategii komunikacyjnych. Moe on opisa to, co chce powiedzie, przekaza znaczenie sowa za pomoc gestw lub po prostu spyta o nie nauczyciela. Nauczyciel nie tylko akceptuje uywanie przez uczniw strategii komunikacyjnych, ale rwnie wiadomie zachca do ich stosowania.

wyplenienie bdzie niezwykle trudne, o ile w ogle moliwe. Praktyka pokazuje, e nawet gdy ucze zna waciw form, w sytuacji nadmiernego rozlunienia bd stresu, nadal bdzie uywa bdnych form. Druga spraw zwizan z powstawaniem bdw jest fakt uywania strategii komunikacyjnych. Mona zaoy, e strategie komunikacyjne polegajce na obejciu uycia wymaganej formy naturalnie przyczyniaj si do fosylizacji bdw. Jeeli uczniowi uda si raz pokona wasn ignorancj poprzez uycie strategii komunikacyjnych, moe on uwierzy w ich skuteczno i tym samym nie zada sobie trudu o odszukanie waciwej formy. Kompetencja strategiczna, jedna z podstawowych w kompetencji komunikacyjnej (Canale i Swain, 1980), jest rozumiana jako posiadanie werbalnych i niewerbalnych strategii komunikacyjnych, ktre s uywane przy rekompensowaniu luk komunikacyjnych spowodowanych niedostateczn znajomoci jzyka obcego. W rezultacie, kompetencja strategiczna moe spowodowa osabienie motywacji ucznia do dalszego rozwoju jzykowego, ucznia, ktry dziki strategiom komunikacyjnym jest w stanie sobie poradzi z niedostatkami wasnej wiedzy jzykowej. Co wicej, konsekwencje uywania strategii komunikacyjnych i popeniania bdw mog by nieprzyjemne. Poniewa rozmwca musi zainwestowa wicej wysiku i czasu w odkodowanie przekazanej komunikacyjnie informacji, tolerancja rodzimych uytkownikw jzyka na jego kaleczenie przez uczcych si moe by ograniczona. Biznesmen, polityk czy naukowiec stosujcy strategie komunikacyjne brzmi niepowanie, a nawet na podstawie jego ograniczonoci jzykowej wysuwa si wnioski o jego charakterze, pogldach czy systemie wartoci. 2. Ograniczenia w stosowaniu metody komunikacyjnej ze wzgldu na osob nauczyciela Problemem dla nauczyciela polskiego zwizanym ze stosowaniem podejcia komunikacyjnego moe by wymg doskonaej znajomoci nauczanego jzyka. Poniewa, jak wynika z metody, nauczyciel nie poprawia bdw uczniw, sam musi dostarcza bezbdnych informacji, aby stanowi dobry model do naladowania. Rola pomocnika sprawia, e powinien dostarczy uczniowi odpowiednich zwro-

1. Fosylizacja bdw Najwikszym niebezpieczestwem zwizanym z regularnym stosowaniem metody komunikacyjnej s bdy uczniw. Poniewa niepoprawne a zrozumiae dla rozmwcy formy jzykowe nie s korygowane, ucze przyjmuje form niepoprawn za prawidow. Wwczas dochodzi do tzw. fosylizacji bdw, ktrych

Problemy zwizane z metod komunikacyjn

51

tw leksykalnych, ktrych ucze akurat chce uy, a tym samym by zawsze przygotowanym do nieprzewidzianych pyta, ktre mog by zadane w sytuacjach komunikacyjnych. Jak wiemy, jest to trudna rola, zwaywszy na fakt, e poziom znajomoci jzyka wrd uczniw regularnie wzrasta, a do egzaminw Cambridge First Certificate coraz czciej przystpuj smoklasici. Przygotowanie efektywnych lekcji komunikacyjnych jest dla nauczyciela Polaka bardzo czasochonne, za ich przeprowadzenie wymaga od niego sporo energii. Nieustanne doskonalenie znajomoci jzykowej, zwaszcza praca nad leksyk i sprawnoci mwienia s dla nauczyciela niezbdne. W zwizku z tym, rodzimy uytkownik jzyka obcego, pod warunkiem, e jest przygotowany pedagogicznie, wydaje si by najskuteczniejszym nauczycielem tego jzyka uywajcym metody komunikacyjnej w jej czystej formie. Z drugiej strony, metoda komunikacyjna angauje aktywnie uczniw. Pracujc w parach i grupach uczniowie w duej mierze polegaj na sobie (Werbiska, 1998) i w ograniczony sposb mog decydowa o przebiegu lekcji. W rezultacie, nawet okazjonalnie gorsze przygotowanie do lekcji nauczyciela nie powoduje, e uczniowie na tej lekcji nie skorzystaj. 3. Ograniczenia w stosowaniu metody komunikacyjnej ze wzgldu na kontekst, w ktrym odbywa si proces uczenia/nauczania Metoda komunikacyjna nie jest odpowiednia dla wszystkich stylw uczenia si. Uczniowie, ktrzy lubi podejmowa ryzyko jzykowe, uywa nieznanych sw czy nie w peni zrozumiaych struktur gramatycznych, ekstrawertycy uwielbiajcy konwersacje, wiczenia w mwieniu i suchaniu czuj si wiernie nauczani t metod. Dla perfekcjonistw i analitykw, lubicych mie wszystkie bdy poprawiane i bojcych si omieszenia, metoda komunikacyjna moe by swoist tortur. Metoda komunikacyjna nie jest dobra dla wszystkich ze wzgldu na wiek uczniw. Modsi uczniowie, nie posiadajcy zahamowa, lubi si bawi i gra na lekcji. Dla nich gry komunikacyjne i zabawy jzykowe s interesujce, a przez to lekcje s ciekawe i zwykle s postrzegane przez nich jako efektywne. Bardziej krytyczni, starsi uczniowie, jednake, mog wi-

czenia komunikacyjne w parach traktowa jako nieprzemczanie si nauczyciela, za zabawy komunikacyjne jako swoisty przerost formy nad treci, a wic strat czasu. Stosowanie metody komunikacyjnej moe by ograniczone intensywnoci nauczania jzyka obcego. Poniewa wikszo wicze komunikacyjnych nie moe by praktykowana przez ucznia w domu, stosowanie metody komunikacyjnej w jej czystej formie najlepiej sprawdza sie przy duej liczbie godzin jzyka w tygodniu, a wic przy intensywnym nauczaniu. Przy dwch, trzech godzinach w tygodniu w przecitnej klasie polskiej szkoy, wyczne stosowanie metody komunikacyjnej z pewnoci nie przyniesie oczekiwanych rezultatw. Stosowanie metody komunikacyjnej w jej czystej formie, moe by rwnie ograniczone ze wzgldu na liczb uczniw w klasie. Maa liczba osb w klasie jest najodpowiedniejsza przy nauczaniu metod komunikacyjn. Pomimo, e w duej klasie mona stosowa prac w grupach, uczniowie analityczni, posiadajcy rzadszy kontakt z nauczycielem, przy duej liczbie osb w klasie zdecydowanie trac. W warunkach polskich szk rednich stosowanie metody komunikacyjnej w czystej formie musi by rwnie ograniczone wymogami egzaminacyjnymi. Na przykad, wikszo polskich uczelni nadal stosuje tradycyjne testy tumaczeniowe, wielokrotnego wyboru czy transformacje. Dopki egzaminy maturalne bd wstpne bd tradycyjnie testoway kompetencj jzykow ucznia, dopty nauczanie jzyka obcego metod komunikacyjn nie bdzie przydatne dla ucznia pragncego przystpi do egzaminu. 4. Trudnoci z wyborem wicze komunikacyjnych. Problemem, ktry rwnie naley rozpatrzy jest trudno doboru wicze komunikacyjnych do poziomu swoich uczniw. Atrakcyjnych wicze komunikacyjnych jest mnstwo znakomita ich wikszo jednake zakada zaawansowany poziom jzykowy uczniw. Czy mona zatem naucza komunikacyjnie w klasach pocztkowych? Jakie kryteria naley wwczas stosowa?

52

Czynniki przemawiajce za stosowaniem metody komunikacyjnej

1. Ograniczenia metody tradycyjnej Najwaniejszym argumentem przemawiajcym za wyszoci nauczania metod komunikacyjn wydaj si by problemy zwizane z tradycyjnym nauczaniem, opartym na nauczaniu kodu jzykowego. Stern (1922: 179) wyrnia tutaj trzy zasadnicze problemy: 1.1. Trudno jest uczy si w sposb linearny oderwanych od siebie struktur jzykowych i nastpnie skada je, gdy maj by uyte w ywym jzyku, 1.2. Cay system jzyka obcego jest niezmiernie skomplikowany. Z tego powodu jest zbyt trudny, aby nauczy si go wycznie z opisu regu gramatycznych. 1.3. Istnieje problem z wykorzystaniem wiadomoci nauczonych w klasie w warunkach autentycznego wykorzystania jzyka. Krashen (1985) uwaa, e wiczenia komunikacyjne zachcaj do podwiadomego, wedug niego skuteczniejszego, uycia jzyka. Skoro komunikowanie si jest oparte na przekazaniu informacji i znaczenia, a nie kodu jzykowego, jakiekolwiek uczenie si, ktre ma wwczas miejsce, jest podwiadome. Warunek ten nie moe by jednak speniony gdy wikszo wicze jest skierowanych na to, co moe by wiadomie opanowane przez ucznia. 2. Replikowanie warunkw naturalnych w klasie Metoda komunikacyjna polega na regularnym uywaniu jzyka obcego, a nie formalnym studiowaniu jego kodu. Regularnie wiczony jzyk w metodzie komunikacyjnej jest cigym przygotowywaniem si do uycia tego jzyka w sytuacji, gdy naprawd zajdzie taka potrzeba. Jeeli jzyk obcy jest przedstawiany uczniom wycznie w formie wicze gramatycznych, leksykalnych i powtarzania odpowiednich funkcji, ucze nigdy nie dostrzee jego totalnoci i powizania pomidzy poszczeglnymi systemami. Metoda komunikacyjna umoliwia kontakt z rnymi uytkownikami jzyka obcego. Oprcz syszenia wasnych kolegw mwicych

w jzyku obcym w trakcie wicze w parach i grupach, ucze sucha nagranych tam, audycji telewizyjnych (np. CNN) czy radiowych (np. BBC). Ma wwczas moliwo usyszenia rnych akcentw, gosw czy dialektw jzykowych, a zatem poszerzenia swojej wiedzy o nauczanym jzyku. Metoda komunikacyjna wykorzystuje autentyczne materiay (np. mapy, rozkady jazdy, bilety, opakowania po produktach spoywczych, przewodniki itp.) jako pomoce dydaktyczne. Dziki temu, uczniowie ju w klasie s przygotowywani do odbierania informacji, z ktrymi mog si spotka w autentycznej sytuacji. Bezporednie eksponowanie ucznia na jzyk obcy umoliwia mu take nawizanie osobistego kontaktu z jzykiem obcym. Osoba nauczana metod komunikacyjn nawet po rocznym/dwuletnim nauczaniu jzyka, nie bdzie si baa zabra gosu w tym jzyku i umiejtnie uzyska/przekae zamierzone informacje, gdy znajdzie si w towarzystwie rodzimego uytkownika jzyka. To uczenie si w dziaaniu, a przy tym wyrabianie osobistego pogldu dotyczcego reakcji odbiorcy na wypowied ucznia bd otoczki kulturowej czy wreszcie uytego rejestru, pomaga uczniowi, bardziej ni inne metody, wyrobi swj osobisty zwizek z jzykiem. Zapraszanie na lekcje konwersacji cudzoziemcw posugujcych si pynnie nauczanym jzykiem moe odnie podobny efekt. 3. Atrakcyjno zaj Lekcje prowadzone metod komunikacyjn s niekonwencjonalne, a przez to ciekawsze od tradycyjnego nauczania. Poniej przedstawiam wykaz typowych czynnoci komunikacyjnych, ktre charakteryzuj nauczanie omawian metod wraz z krtkim uzasadnieniem. 3.1. Uywanie jzyka obcego jako jzyka organizacji procesu nauczania interakcja nauczyciel-ucze (np. pytanie i wyjanianie powodu nieobecnoci na klaswce. 3.2. Inne, rutynowe czynnoci prowadzone przez nauczyciela w jzyku obcym: wyjanianie gramatycznych, leksykalnych, fonetycznych i kulturowych zagadnie. przekazywanie polece do wicze.

53

3.3. Zapraszanie na lekcje rodzimych uytkownikw jzyka. Powysze czynnoci dotycz uycia jzyka obcego w organizacji procesu nauczania. Dziki uywaniu jzyka obcego do tego celu, nauczyciel moe odtworzy w klasie sytuacje, ktre nawizuj do prawdziwych sytuacji komunikacyjnych. Jeeli w warunkach naturalnych, osoba stale przekazuje i otrzymuje informacje, konwersacje midzy nauczycielem i uczniem dotyczce np. powodu spnienia si na lekcje czy wyjanienia polecenia, s prb odtworzenia warunkw naturalnych w ramach ogranicze klasy. Zaproszenie na lekcj gocia, dla ktrego jzyk nauczany jest jzykiem ojczystym jest za dla ucznia doskona okazj do zweryfikowania jego znajomoci jzyka i obcej kultury oraz, o czym wspomniaam wczeniej, wyrobienia osobistego kontaktu z tym jzykiem. 3.4. Wykorzystanie w wiczeniach tematw z ycia uczniw: o sobie: podawanie adresu zamieszkania, telefonu, wieku itp. codzienne czynnoci: opowiadanie co robimy kadego dnia, jak spdzamy witeczne dni itp. szkoa: informacje o szkole, stosunek do szkoy, ulubione przedmioty, nauczyciele, rodzina: opowiadanie o rodzicach, rodzestwie, babciach i dziadkach, krewnych, zainteresowania: muzyka, sztuka, literatura, sport, komputery, spdzanie wolnego czasu, system wartoci: opinie uczniw, przekonania moralne, polityczne i religijne zainteresowania wietnie nadajce si do otwartych dyskusji. Rozmowy na tematy z ycia uczniw w parach, w maych grupach czy nawet z nauczycielem s rwnie przygotowaniem do sownych interakcji w warunkach naturalnych. Jeeli uczniowie potraktuj je powanie, wwczas symulowane sytuacje mog sta si autentyczne i wytworzy dodatkow moliwo poznania swoich kolegw. 3.5. Wykady tematyczne w jzyku obcym np. dotyczce strategii uczenia si jzyka obcego, wykorzystania NLP w uczeniu si jzyka, kultury krajw nauczanego jzyka, literatury czy biografii wybitnych artystw z danego obszaru jzykowego.

Coraz czciej nauczyciele jzykw obcych stosuj na swoich lekcjach wykady, ktre tematycznie cz si z nauk jzyka obcego. Cho sama tre, np. cechy dobrego ucznia jzyka obcego, moe by dla uczniw interesujca, naley speni pewne warunki, aby tre wykadu zostaa przyswojona, a jzyk obcy uczniw ulepszony. Krashen (1985) wykorzystuje termin ,,zrozumiaego inputu (comprehensible input), ktry polega na intuicyjnym dopasowywaniu informacji podawanych przez nauczyciela, do gotowoci odbiorczej uczniw. W tym celu, prezentacja nauczyciela opiera si o pomoce wizualne, takie jak diagramy, obrazki, wykresy, nauczyciel mwi wolniej i wyraniej, a zadania do wykonania dla uczniw s realne pod wzgldem poziomu trudnoci jzyka. Poniewa celem wykadw tematycznych jest wzmocnienie nauki jzyka oraz wiedzy oglnej ucznia, wybr tematw wykadw powinien by motywujcy i najlepiej go wczeniej uzgadnia z uczniami. 3.6. Typowe wiczenia komunikacyjne Typowe wiczenia komunikacyjne s to wiczenia, ktrym spord wszystkich czynnoci komunikacyjnych powieca si najwicej miejsca w literaturze glottodydaktycznej. Ich celem jest dostarczenie uczniom sposobnoci do realistycznego uycia jzyka poprzez ogniskowanie ich uwagi na zadaniu, problemie, temacie, a nie specyficznej kwestii jzykowej. Do najwaniejszych typw tych wicze, najczciej omawianych w literaturze, nale: udzielanie i wykonywanie polece, przekazywanie informacji w innej ni odebrana formie (np. informacj ustn przela na papier w formie listu), wiczenia z luk informacyjn, wiczenia na dopasowywanie (typu jigsaw), rozwizanie podanego problemu, zadania oparte na duszych wypowiedziach uczniw, odgrywanie rl, symulacje, techniki dramy. Zajmijmy si teraz nimi po kolei ilustrujc je przykadami z jzyka angielskiego. Udzielanie i wykonywanie polece jest wartociowym wiczeniem komunikacyjnym. Uczniowie wykonujc takie wiczenia w parach/maych grupach dostrzegaj zwizek midzy uyciem jzyka a wykonaniem zadania. Nawet

54

w pocztkowych etapach nauki jzyka wiczenia te mog dostarcza sporo satysfakcji, gdy ucze poprawnie wykona polecenie przekazane mu w jzyku obcym. Przykady: Listen and draw, Listen and do, Listen and mime. Przekazywanie informacji w innej, ni podana, formie jest poyteczne dla bardziej zaawansowanych jzykowo uczniw, gdy wymaga obycia z rnymi sprawnociami i podsprawnociami jzyka. W wiczeniach tego typu, uczniowie mog by poproszeni o odczytanie informacji z mapy, tabelki, diagramu i przekazanie jej koledze. Sprawno interpretowania i przekazywania informacji w formie pisemnej lub ustnej bdzie na pewno dla uczniw niezbdna w przypadku wyjazdu za granic, gdzie podobne wiczenia bd musieli wykonywa rzeczywicie. Przykad: Read the text and number in the correct order the places given in the text, using the map. wiczenia z luk informacyjn, gdy osoby nie posiadaj penej informacji i musz j zdoby od rozmwcy, to kolejne wiczenie odzwierciedlajce rzeczywiste sytuacje w yciu. Najwaniejsz ich cech, tak jak w yciu, jest nieprzewidywalno zdobywanych informacji. Przykad: Student A invites student B to the cinema, which B either accepts or refuses. Jak wida, ucze A nie moe z gry przewidzie reakcji partnera na zaproszenie, co przyczynia si do realnoci wiczenia. wiczenia na dopasowywanie (jigsaw) s swoist, bardziej skomplikowan wersj wicze z luk informacyjn. Informacje dotyczce jakiej caoci, np. historyjki, s rozdzielone midzy uczniw, ktrych zadaniem jest odtworzenie caoci na podstawie podanych informacji. Oczywicie uczniowie musz przekaza sobie posiadane informacje, aby rozwiza zadanie. Przykad: Students are given a list of sentences and are asked to order them correctly, for example: It was a sunny day. Suddenly, the third ant looked behind him. They were on their way home. Three ants were walking up a hill. The question is, why then did the third ant say there was? In fact, there was no ant following them. ,,Theres another ant following us, he said. (Prodromou 1992: 87-88)

Niektre wiczenia nasuwaj uczniom jaki problem do rozwizania. Aby znale rozwizanie pary, grupy, a nawet i caa klasa myli i omawia podany problem. Poniewa rozwizanie zadania zakada uywanie jzyka i koncentrowanie si na treci, niektrzy nauczyciele uwaaj wiczenia typu ,,rozwizanie problemu za poyteczne wiczenia komunikacyjne. Przykad: Students are given a complex situation and told to work out a means of survival. Zadania oparte na duszych wypowiedziach uczniw zawierajce w sobie wiczenia rnych funkcji jzykowych mog take uchodzi za wiczenia komunikacyjne. Przykady takich jedno dwuminutowych wypowiedzi to: An American coming to your town wants to know how to get to the museum from the station. Tell an English student about yourself. Recommend the best restaurants in your town. Praktykujc tego rodzaju wiczenia, uczniowie wyraaj swoje wasne zdania, a nie jedynie wicz hipoteczn sytuacj narzucon im przez nauczyciela. Odgrywanie rl, symulacji i inne techniki oparte na dramie to przykady wicze poszerzajcych komunikacyjne moliwoci na lekcji jzyka obcego. Techniki stosowane w tym typie wicze s zblione do autentycznego uycia jzyka. Dodatkow korzyci wydaje si by uywanie jzyka w ,,dramatycznym kontekcie, bowiem wwczas, moe on by wspomagany poprzez zabarwienie emocjonalne, postaw, gesty i odpowiednie odegranie. Im bardziej ucze si zaangauje w odgrywan rol, tym bardziej naturalne dowiadczenie jzykowe zapewni mu wiczenie oparte na dramie. Przykady: doskonae wiczenia oparte na technikach dramowych s zawarte w nastpujcych ksikach: Dougill, J. (1987), Drama Activities for Language Learning. Macmillan. Ladousse, G.P. (1987), Role Play. Oxford University Press. Maley, A. i A. Duff (1982), Drama Techniques in Language Learning, Cambridge University Press. Wszystkie omawiane wyej wiczenia komunikacyjne s atrakcyjne ze wzgldu na swoj rnorodno. Co wicej, mog dostarcza sposobnoci do wiczenia jzyka w sytuacjach podobnych do rzeczywistych, opartych na przekazaniu znaczenia i interesujcych dla

55

uczniw, gdy dotycz ich samych. Jednoczenie przewaaj nad sytuacj rzeczywist tym, e s mniej skomplikowane jzykowo, podczas gdy ta pierwsza, oparta na bezporednim i pod wzgldem trudnoci niestopniowanym wykorzystaniu jzyka, moe si okaza dla ucznia zbyt przytaczajca.

monstruje zrozumienie poprzez wykonanie jakiego ruchu, narysowanie itp. 3. Kryterium dugoci wypowiedzi Jest kwesti oglnie wiadom, e wiczenia komunikacyjne wymagajce od uczniw dugich wypowiedzi s trudniejsze. Podobnie rzecz si ma z dugim tekstem przygotowanym do suchania. Dlatego, sugeruje si, aby w pocztkowych etapach nauki jzyka nauczyciele uywali krtkich nagra i korzystali z wicze wymagajcych krtkich wypowiedzi ucznia. 4. Kryterium wspierania kontekstem wiczenia komunikacyjne, ktre s osadzone w kontekcie, s atwiejsze. atwiej jest np. sucha polece i rysowa ni rysowa po wysuchaniu wszystkich instrukcji. Zgodnie z tym, wiczenia komunikacyjne oparte o ruch lub rodki wizualne s atwiejsze w przeprowadzeniu ni te, ktre bazuj wycznie na informacji sownej. 5. Kryterium jzykowej trudnoci przekazywanej treci Jeeli przekazywana komunikacyjnie tre jest dla nich zbyt trudna, uczniowie niewiele skorzystaj z lekcji. Trudno treci moe polega na wyborze nieznanego uczniom sownictwa i struktur gramatycznych. W nagranym tekcie trudno moe by zwikszona poprzez suchanie wicej ni jednego gosu, w czytanym tekcie poprzez konieczno interpretowania znaczenia tekstu ,,midzy wierszami. W celu zmniejszenia zoonoci jzykowej przekazywanej treci, warto jest unika wicze komunikacyjnych opartych na takich tekstach, w klasach jzykowo nieprzygotowanych do ich odbioru. 6. Kryterium znajomoci treci wiczenia komunikacyjne, ktre s oparte na treciach znanych uczniom s atwiejsze w przeprowadzeniu ni te, ktre bazuj na zupenie nowych tematach. Wane jest, aby w mniej zaawansowanych jzykowo klasach dokonywa wyboru wicze pod wzgldem tematyki interesujcej i ju znanej uczniom. 7. Kryterium jasnoci przekazu atwiej jest zrozumie i wykona wiczenie komunikacyjne, jeeli jest ono oparte o wyrane nagranie bd czytelnie napisany

Jak pokona problemy wynikajce z trudnoci wicze komunikacyjnych?

Aby wykorzystywa wiczenia komunikacyjne na wszystkich poziomach jzykowych, Stern (1992: 199-201) proponuje przyjcie nastpujcych kryteriw do ocenienia trudnoci wicze komunikacyjnych. 1. Kryterium przewidywalnoci nieprzewidywalnoci Autentyczny dyskurs rni si pod wzgldem przewidywalnoci. Rutynowe konwersacje, takie jak pozdrowienia, yczenia czy rne formy grzecznociowe s zwykle stereotypowe. Dziki temu uyty w nich jzyk jest, do pewnego stopnia, przewidywalny. Powoduje to, e jzyk standardowych wyrae jest atwiejszy i dlatego moe by nauczany ju w pocztkowych etapach nauki. Wraz z wzrastajc kompetencj jzykow uczniw, wprowadzane wiczenia komunikacyjne mog rni si stopniem przewidywalnoci, a tym samym odznacza si wiksz nieprzewidywalnoci dyskursu. 2. Kryterium recepcji produkcji Prawdziwa komunikacja jzykowa zawiera w sobie jednoczesny udzia sprawnoci receptywnych i produktywnych: suchamy i odpowiadamy, piszemy i czytamy. Jednake oglnie wiadomo, e sprawnoci orientowane na odbir s w wikszoci postrzegane jako atwiejsze, ni mwienie czy pisanie. W zwizku z tym, w pocztkowych fazach nauczania jzyka powinno si przykada wiksz wag do tych wicze, w ktrych sprawnoci produktywne s ograniczone do minimum. Dobrym przykadem mog tu by wiczenia komunikacyjne typu ,,udzielanie i wykonywanie polece, omwione wczeniej. W tych wiczeniach, ucze de-

56

tekst. Niekiedy nawet, znany format przekazywanej treci moe znacznie uatwi wykonanie zadania i pozytywnie nastroi uczniw zwikszajc tym samym, szanse prawidowego wykonania. 8. Kryterium eliminowania stresu Wykonywanie wicze komunikacyjnych jest trudniejsze w sytuacjach stresujcych, fizycznym lub psychicznym dyskomforcie, wrogoci. Pozytywna atmosfera oparta na wzajemnej akceptacji, zrozumieniu i wewntrznym spokoju sprzyja efektywnoci komunikacyjnej lekcji. Warto pamita o afektywnych czynnikach nauczania zanim zdecydujemy si na stosowanie wicze komunikacyjnych.

Jakie przedsiwzi rodki, aby zmniejszy niebezpieczestwo fosylizacji?

Kiedy wiemy ju na podstawie jakich kryteriw dobiera wiczenia komunikacyjne, a ograniczenia metody ze wzgldu na osob nauczyciela (mamy coraz wicej nauczycieli wietnie wadajcych jzykiem obcym) i kontekst nauczania (uczniowie szk rednich chc komunikacyjnego nauczania, klasy licz np. 15 osb, zajcia odbywaj si pi razy w tygodniu, a testy maturalne i egzaminy wstpne oceniaj komunikatywno) nie zawsze stanowi problem, zastanwmy si, co moemy zrobi by przeciwdziaa podstawowemu niebezpieczestwu metody komunikacyjnej, a mianowicie fosylizacji. Proponuj tutaj cztery rozwizania, ktre konsekwentnie uywane razem, s w stanie zmniejszy niebezpieczestwo pojawienia si nieuleczalnych bdw w wypowiedziach uczniw. Po pierwsze, nauczyciel powinien zmaksymalizowa porednie korygowanie bdw. Zadanie to powinien postrzega jako niezwykle wane i konsekwentnie, niestrudzenie i z emfaz powtarza zdania uczniw w poprawnej formie. Dziki temu, by moe, uda si wypleni cho cz bdw popenianych przez uczniw. Po drugie, nauczyciel moe unika korzystania z wicze, ktre wymuszaj u ucznia produkowanie jzyka przerastajcego jego obecn kompetencj. O bdy wtedy nietrudno, a jeeli nawet zostaj porednio zauwaone i poprawione przez nauczyciela, liczba popra-

wianych bdw czyli ilo informacji jest zbyt dua, aby ucze mg z niej skorzysta. Po trzecie, nauczyciel moe poinformowa uczniw o niebezpieczestwie fosylizacji. Wwczas, niektrzy z nich sami zrozumiej dlaczego uczcy ich nauczyciel przykada mniejsz wag do rozwijania sprawnoci mwienia przygotowujc ich, poprzez nacisk na poprawno, do przyszego rozwoju jzykowego. Uczniowie mog wole rozwj pynnoci nad rozwojem poprawnoci, ale wtedy znaj koszty takiego wyboru. Poinformowanie uczniw o ryzyku bdw moe take zwikszy ich wiadomo jzykow i spowodowa, e uwaniej bd postrzega dochodzce do nich informacje gramatyczne i fonetyczne. Wreszcie, nauczyciel nie musi by zobligowany do stosowania metody komunikacyjnej w formie czystej. wiadomy, wywaony eklektyzm polegajcy na zespoleniu wicze komunikacyjnych z wiczeniami tradycyjnymi wydaje si tu na miejscu. Brumfit (1985: 7778), na przykad, proponuje schemat, w ktrym wiczenia orientowane na poprawno przewaaj w pocztkowym stadium nauki, a w miar wzrostu jzykowego zaawansowania uczniw, ustpuj wiczeniom komunikacyjnym.

Podsumowujc mona stwierdzi, e metoda komunikacyjna dugo jeszcze bdzie krlowa w metodyce nauczania jzykw obcych. Jej podstawowym przesaniem jest nauczy komunikowania si w jzyku obcym, na czym najbardziej zaley znakomitej wikszoci uczniw. By moe nigdy nie ostanie si ona w swej czystej formie, bowiem mentalno naszych uczniw jest cigle jeszcze tradycyjna i testy, kartkwki ze swek i dryle ciesz si u nich wiksz popularnoci, ni samodzielne uczenie si. Trzeba jednak stwierdzi, e dziki pojawieniu si metody komunikacyjnej patrzymy z innej perspektywy na istot komunikacji, doceniamy wano kontekstu, analizujemy dyskurs i czynniki niewerbalne. Dziki tej metodzie rwnie nauczyciel moe by twrczy i ten fakt te naley uzna za uniwersalny wkad metody komunikacyjnej do metodyki nauczania.

Uwagi kocowe

57

Bibliografia
Brumfit, C. (1985), Language and Literature Teaching: from Practice to Principle, Oxford. Pergamon Press. Canale, M. i M. Swain (1980), ,,Theoretical bases of communicative approaches to second language teaching and testing, Applied Linguistics 1: 1-47. Krashen, S.D. (1985), The Input Hypothesis: Issues and Implications, London, Longman. Marton, W. (1988), Methods in English Language Tea-

ching. Frameworks and Options, Prentice Hall International. Prodromou, L. (1992), Mixed Ability Classes, Macmillan Publishers, Ltd. Stern, H.H. (1992), Issues and Options in Language Teaching, Oxford University Press. Werbiska, D. (1998), ,,Nauczanie jezyka obcego w licznych klasach te moe by efektywne, Jzyki Obce w Szkole 1: 38. (listopad 1999)

Anna Kosacz Kwidzyn

Metoda komunikacyjna wicej cieni czy blaskw fiasko czy sukces a moe jedno i drugie?1)
Podstawowym celem nauki jzykw obcych jest osignicie umiejtnoci komunikowania si, wyraajcej si nie tylko w mowie, lecz i w pimie. Termin komunikatywny znaczy: sucy, nadajcy si do porozumiewania si, zrozumiay...2) By komunikatywnym, to nie tylko umie przekazywa informacje, rozumie wypowiedzi ustne i pisemne innych osb, lecz take by zrozumianym. Znajomo jzyka obcego uwarunkowana jest czynnym opanowaniem sownictwa, jego form morfologiczno-syntaktycznych, wymowy, konstrukcji zdaniowych z odpowiedni intonacj oraz umiejtnym uyciem sownictwa w odpowiednich konstrukcjach zdaniowych, w zalenoci od sytuacji3). Do osignicia wymienionych sprawnoci suy przede wszystkim metoda komunikacyjna wsparta innymi formami pracy, np. metodami mieszanymi. Sama konwersacja tak wana w metodzie komunikacyjnej bez znajomoci systematycznie poszerzanego zakresu sownictwa tematycznego i poprawnej znajomoci materiau gramatycznego, nie wystarcza. Proces uczenia si jzyka obcego jest dugotrway, nieraz mudny, a nawet mao efektowny. Staram si przestrzega zasady, by uczy raczej w wolniejszym tempie, lecz gruntowniej non multa sed multum, by nie zniechca sabszych
1)

uczniw i od pocztku wpaja dobre nawyki. Poprawiam wszystkie bdne wypowiedzi ustne i pisemne. Przy odpowiedziach ustnych nie przerywam, lecz prosz o poprawienie bdu po skoczeniu wypowiedzi, co czyni nieraz sam odpowiadajcy, czciej inni uczniowie lub ja nauczyciel. Czasem podaj uczniom analogiczne przykady w celu utrwalenia poprawnoci. Staram si rwnie poprawia prawie wszystkie prace pisemne. Na lekcji jest to fizycznie niemoliwe. Czyni to poza lekcj oceniajc samodzielno i poprawno pracy. Nie poprawione bdy przyczyniyby si do ich powielania. Bardzo trudno jest oduczy si tego, co si bdnie przyswoio. Jako przykad mog poda ucznia, ktry w trakcie nauki doczy do naszej grupy. Ma nienagann wymow, atwo wypowiedzi na rne tematy, lecz popenia liczne bdy z fleksji, skadni czy szyku zdania. Uczy si korzystajc gwnie z pomocy audiowizualnych, nie przykadajc wagi do gruntownej znajomoci zasad gramatycznych. Uzupenienie tych wszystkich brakw okazuje si bardzo trudne. Na przykadzie nauczania jzyka niemieckiego postaram si pokaza, jak pracuj z uczniami, przygotowujc ich do egzaminw i dalszej nauki jzyka. Cel ten realizuj przez systematyczn prac, konsekwentne egzekwowanie wiadomo-

Autorka braa udzia w naszym Konkursie 1999 Metoda komunikacyjna wiecej cieni czy te blaskw fiasko czy sukces a moe jedno i drugie? (red) 2) Sownik wyrazw obcych, Warszawa, PWN. 3) A. Brzeski, (1975), Nauczanie jzyka niemieckiego na stopniu wyszym, PZWS, s. 52.

58

ci, urozmaicanie form nauczania, a przede wszystkim przez pobudzanie uczniw do samodzielnych wypowiedzi. Szkoa, w ktrej pracuj od wielu lat, organizuje nauk jzykw obcych w grupach zgodnie z wasnym wyborem ucznia i poziomem jego znajomoci jzyka. Istniej grupy midzyklasowe z wiodcego jzyka angielskiego. Nastpne miejsce pod wzgldem liczebnoci zajmuj grupy jzyka niemieckiego i wreszcie mniej liczne jzyka francuskiego i rosyjskiego. S zatem grupy uczniw dla pocztkujcych oraz mniej lub bardziej zaawansowanych. Taki podzia na grupy uatwia prac, gdy uczniowie w kadej grupie s prawie na rwnym poziomie. Od pierwszych lekcji wdraam uczniw do stosowania prawidowego szyku w zdaniach i eliminacji wszelkich bdw. Okazuje si, e osignicie tej umiejtnoci przez uczniw jest moliwe. Oto przykady kilku lekcji prowadzonych metod mieszan z dominacj metody komunikacyjnej. S to lekcje przeprowadzone w roku szkolnym 1999/2000. W pocztkujcej grupie w klasie I tematem lekcji byo: Meine Familie. Uczniom zostay postawione pytania o liczebno rodziny, zawd, zajcie, wiek, zainteresowania jej czonkw. Po dialogu nauczyciel-uczniowie nastpi dialog o rodzinie przeprowadzony przez samych uczniw i wreszcie opowiadanie uczniw o swoich rodzinach (bez pomocy nauczyciela). Na lekcji, poprzedzajcej omawian, zapoznaam uczniw, midzy innymi, z takimi zagadnieniami jak: zaimki dzierawcze, liczebniki gwne, pytania o wiek i jego okrelenie, nazwy kilku zawodw, szk, przedmiotw szkolnych, rzeczowniki oznaczajce pokrewiestwo itp. Wiadomo, e bez wczeniejszego opanowania leksyki i gramatyki uczniowie nie mogliby pynnie mwi i zadawa pyta. Zadaniem domowym z tej lekcji byo ustne i pisemne opowiadanie o swojej rodzinie. Gdy na nastpnej lekcji ucze opowiada o rodzinie, zadawaam mu pytania, by sprawdzi stopie zrozumienia wypowiedzi. Inny temat w tej grupie to Einkufe. Pracuj z podrcznikiem Deutsch mal anders

neu4). Przygotowanie do opracowania tego tematu take polegao na wprowadzeniu wybranego materiau leksykalnego i gramatycznego. Po wprowadzeniu typowych zwrotw uywanych przy robieniu zakupw i podaniu nazw artykuw sprzedawanych w rnych sklepach uczniowie parami przygotowywali dialogi i prowadzili je zamieniajc si nastpnie rolami. Podaj zwykle wicej zwrotw i rnych synonimw, eby uczniowie mieli wybr i np. nieuczyli si dialogu na pami, lecz mogli go improwizowa korzystajc z zapamitanych zwrotw i syntagm. Ucze moe korzysta z tzw. gotowych znakw tkwicych w jego podwiadomoci. E. Szubin mwi o dwch kategoriach znakw jzykowych: gotowych, przechowywanych w pamici mwicego (piszcego) i nowych znakach tworzonych przez mwicego (piszcego) w komunikacji5). Dobrze opanowany i zapamitany zasb gotowych znakw uatwia konwersacj. Realizujc temat Einkufe opracowuj te zawarty w podrczniku tekst Guten Einkauf. Szkoda, e teksty w podrczniku s czsto tak lakoniczne i nie zawsze nadaj si do streszczenia czy opowiadania. W tym krtkim tekcie wystpuje zbyt duo trudnoci jak na pocztek nauki jzyka. Uwaam, e ograniczenie si do zapamitania niektrych wyrazw czy syntagm nie moe by twrcze. Trzeba wic poda uczniom, zautomatyzowa i utrwali w tym konkretnym tekcie: przeczenie kein, odmian czasownika wollen uycie dopenienia w Akkusativ po zwrocie es gibt, odmian przymiotnika z rodzajnikiem okrelonym, nieokrelonym, bez rodzajnika przynajmniej w Nominativ i Akkusativ; odmian czasownika gefallen i inne. Ucze powinien wiadomie stosowa podobne przykady w innym kontekcie. Metoda komunikacyjna nie jest przecie uywana do tematw wci powtarzajcych si i dotyczcych np. tylko tych samych zagadnie. Forma dialogw jest przez uczniw bardzo chtnie przyjmowana. Na przykad, dialogi: Na poczcie, W restauracji, U lekarza, Na dworcu, W biurze podry, pytania o drog itp. stanowi motywacj do nauki jzyka obcego.

4) 5)

W Pfeiffer, (1996), Deutsch mal anders neu, Warszawa, WSiP. E. Szubin, Podstawowe zasady metodyki nauczania jzykw obcych, Warszawa, PZWS, s. 29.

59

W klasie II przy realizacji tematu Freizeitbeschftigungen nadarza si dobra okazja do wypowiedzi dotyczcych planu dnia, zainteresowa, dobrego wykorzystania czasu, zaj pozalekcyjnych, udziau w kkach zainteresowa. Wiadomo, e przy symulowanych sytuacjach trudno zastpi naturalne. Gdy tematy dotycz samych uczniw, ich wrae, przey, opinii, wwczas wypowiedzi staj si bardziej spontaniczne. Takim sprawdzonym tematem jest np. wieo odbyta wycieczka. Temat ten wymaga jednak wzbogacenia sownictwa dotyczcego zabytkw. W klasie IV opracowaam temat System szkolny w Niemczech. Za punkt wyjciowy do tego tematu posuy mi tekst pozapodrcznikowy Schulen in Deutschland6). Uczniowie mieli ju przyswojony, potrzebny zasb sownictwa, wic bya moliwa rozmowa, na temat rnych szk i realizowanych w nich programw. Zadaniem domowym, w zwizku z tym tematem, byo porwnanie systemu szkolnego w Niemczech i w Polsce. Przegldajc liczne prace metodyczne i testy egzaminacyjne z dawnych lat nietrudno stwierdzi, e rni si one od obecnych zaoe, priorytetw metodycznych oraz wymaga na egzaminie maturalnym i wstpnym na wysze uczelnie. Obecnie chodzi o sprawdzenie komunikatywnoci. Opanowaniu tej wanie umiejtnoci ma suy metoda komunikacyjna wymagajca dobrej znajomoci jzyka i wyksztaconych nawykw. Od kilku lat przeprowadzana jest tzw. nowa matura wymagajca od ucznia szybkiej reakcji jzykowej. W trakcie egzaminu otrzymuje on hasa, polecenia czy te pytania i musi na nie od razu reagowa. Wprawdzie wikszo egzaminw wstpnych ma form pisemn, lecz i ta wymaga szybkiego refleksu. Ten z kolei, zaley od dobrej znajomoci gramatyki i leksyki i tak zwanego obycia jzykowego.
6)

Poprzednie testy z egzaminw wstpnych byy zbyt zgramatyzowane, co spotkao si z krytyk Niemcw przeprowadzajcych te egzaminy. Tymczasem nowe metody nauczania przygotowuj absolwentw szk rednich do nowych wymaga na egzaminie, do kontynuacji nauki jzyka na uczelni wyszej lub do nauki indywidualnej. Jzyk mwiony rni si od pisanego. W mowie posugujemy si raczej prostszymi zdaniami uywajc np. pewnych skrtw. I tak zamiast penych zda celowych czy okolicznikowych sposobu mwicemu atwiej jest uy Infinitivgruppen. Zamiast zda ze spjnikiem dass lub zda warunkowych z wenn uywa si zda bezspjnikowych pamitajc przy tym o zmianie szyku zdania. atwiej jest komunikowa si jzykiem mwionym, gdy wypowied mona uzupeni mimik, gestem lub wyrazi monosylab. Jzyk pisany wymaga wikszej starannoci i wprawy. W szkolnym kursie jzyka obcego ucze jest w stanie opanowa tylko pewn cz materiau. Dlatego tak wane jest, by pocztek nauki da uczcym si dobre podstawy. Uwaam, e metoda komunikacyjna jest najbardziej skuteczna, lecz powinny by stosowane i inne metody prowadzce do opanowania czterech sprawnoci jzykowych. Bibliografia
Brzeski A. (1975), Nauczanie jzyka niemieckiego na stopniu wyszym, Warszawa, PZWS. Bukartyk A. Egzamin ustny z jzyka niemieckiego, Tarnw, Ksigarnia Wydawnictw Obcojezycznych. Pfeiffer W. (1996), Deutsch mal anders neu, Warszawa, WSiP. Sownik wyrazw obcych (1999), Warszawa, PWN. Szubin E., Podstawowe zasady metodyki nauczania jzykw obcych, Warszawa, PZWS. (listopad 1999)

A. Bukartyk, Egzamin ustny z jzyka niemieckiego Tarnw, Ksigarnie Wydawnictw Obcojzycznych, s. 44.

Informacje o programach do nauczania jzykw obcych s podane na stronach internetowych MEN-u:

http

www.men. waw.pl

60

Janina Skrzypczyska Ostrowiec witokrzyski

Jak rozwijam sprawno mwienia


Nasi uczniowie wreszcie zaczynaj sobie zdawa spraw z koniecznoci opanowania jzyka obcego. Dziki systematycznemu mwieniu stopniowo nabywaj biegoci jzykowej i wiary we wasne siy. Pocztkowo maj due opory przed mwieniem w obecnoci innych. Dlatego dobrze jest najpierw stosowa proste wiczenia powtarzania grupowego i mwienia w parach, ktre wydaj si atwiejsze i pomog przekroczy bariery niechci i lku przed mwieniem w wikszej grupie. Organizujc rne wiczenia w mwieniu, zawsze zadaj sobie pytanie, czy powinnam zwrci baczniejsz uwag na poprawno jzykow czy na pynno wypowiedzi moich uczniw. W wiczeniach sterowanych zawsze kad duy nacisk na poprawno w uyciu sownictwa, struktur gramatycznych i wymowy. Natomiast przy wolnych wypowiedziach jestem bardziej liberalna wobec bdw. Popenione bdy uczniowie zwykle poprawiaj sami, po zakoczeniu wypowiedzi, lub pomagaj im przy tym inni uczniowie. Niejednokrotnie, bdy s popeniane w toku spontanicznego mwienia, zupenie przypadkowo, a uczniowie znaj poprawne formy. Aby zachci uczniw do mwienia, staram si stworzy w klasie mi atmosfer, w ktrej nie bd si oni obawiali popeniania ewentualnych bdw, a porozumiewanie si z nauczycielem i kolegami bdzie naturalne i jednoczenie przyniesie im duo satysfakcji. Osigniciu tego celu su w pierwszej fazie wiczenia sterowane. Ich przykadem moe by tworzenie zda opowiadajcych tre prostego obrazka lub podanie modelowego dialogu, ktry uczniowie zmieniaj w taki sposb, aby mwi o sobie i przekaza swoje pomysy. Oczywicie, w obydwu przypadkach mwienie musi by oparte o wczeniej wprowadzone i wywiczone struktury. Poniej podam przykady stosowanych przeze mnie wicze w mwieniu zarwno sterowanych, jak i takich, ktre wymagaj od ucznia wikszej samodzielnoci tych sprawdzonych, ktre lubi i czsto stosuj.

Tego rodzaju wiczenia mona przeprowadzi w parach lub w maych grupach. Polegaj one na tym, e jeden ucze lub jedna grupa uczniw posiada niepen informacj, albo nie zna jej w ogle; zadaniem jest wic uzupenienie jej lub zdobycie. A oto przykady: Wskazywanie kierunkw (Giving directions) Cel wiczenie zastosowania struktur jzykowych uywanych przy wskazaniu drogi, np. Go straight on; Turn left...; Its on the right itp. Przebieg wiczenia: wykonywane jest ono parami. Uczniowie otrzymuj map tego samego miasta. Na mapie ucznia A brakuje oznakowania niektrych miejsc; pyta wic o nie ucznia B, ktry podaje wskazwki okrelajce jak do nich doj. Ucze A zaznacza te miejsca na swojej mapie. Na mapie ucznia A mog si take znale miejsca nie zaznaczone na mapie ucznia B. Uczniowie zmieniaj si wwczas rolami. Zakupy (Shopping) Cel wiczenie zastosowania struktur jzykowych uywanych przy robieniu zakupw, np. Have you got any...?, How much does it cost? itp. Przebieg wiczenia: uczniowie dobieraj si parami. W kadej z nich ucze A jest klientem, ktry ma list zakupw; a ucze B sprzedawc, ktry jest wyposaony w list dostpnych produktw z ich cenami. Uczniowie nie patrz na swoje listy. Ucze A prbuje dokona zakupw zgodnie ze swoj list: np.: A: Have you got any tea? B: Yes, I have. A: How much does it cost? B: 50p a packet.

wiczenia z luk informacyjn

61

Lista ucznia A

Lista ucznia B

Shopping list: You sell: 2 packets of tea tea 50p a packet 1 kilo of sugar sugar 30p a kilo 1 can of orange juice rice 20p a kilo 2 kilos of rice orange juice 25p a can 6 oranges 1 kilo of potatos Znajd rnice (Find differences) Cel wiczenia w uyciu konstrukcji: there is/there are. Przebieg wiczenia: uczniowie dobrani parami otrzymuj obrazki, ktre rni si kilkoma szczegami. Nie patrzc na obrazek partnera, prbuj znale rnice przez opisanie swojego obrazka, np. In my picture theres a boy lying in bed. Gdy w prezentowanych przez siebie opisach dostrzeg rnic, zaznaczaj j na swoim obrazku.

Przebieg wiczenia: gdy uczniowie rozmawiaj o sobie, pojawia si zupenie naturalnie luka informcyjna (information gap), poniewa kady z nich ma co innego do powiedzenia. Uczniowie, dobrani parami, otrzymuj nastpujc tabel do wypenienia przez kadego z nich: Ask your partner questions about his or her daily routine: Get up? Breakfast? School? Lunch? Evening? Go out? Ucze A moe zada pytanie: What time do you get up?, na ktre moe pa odpowied: At seven oclock itp. Podobne wiczenie moe dotyczy bardzo rnej tematyki, np.: What people like and dislike. What people are good/bad at doing. What makes people scared. Experiences (things people have and havent done). Opinions (e.g. about well-known people), itp. Utrata pamici (Loss of memory) Cel wiczenia w tworzeniu pyta oglnych w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Przebieg wiczenia odbywa si ono w parach po zademonstrowaniu przykadu przez nauczyciela. Demonstracja przebiega nastpujco jeden z uczniw zapisuje na tablicy nazwisko znanej osoby, ktrego nauczyciel, odwrcony plecami do tablicy, nie widzi. Nauczyciel, ktry ma by t wanie osob, cierpic na amnezj, zadaje pytania oglne, na ktre mog tylko pa odpowiedzi: ,,Yes lub ,,No. W ten sposb stara si odkry kim jest. Np.: Teacher: Am I still alive today? Am I old or young? Am I a man or a woman? Do you see me on TV? itp. Nastpnie, podobne wiczenie moe by wykonywane w grupach lub w parach. Gdy

Codzienny tok zaj (Daily Routine) Cel intensywne wiczenia w uyciu okolicznikw czasu oraz tworzenie pyta w czasie Present Simple.

62

jedna z osb domyli si, jakie nazwisko zostao zapisane przez partnera, uczniowie zamieniaj si rolami.

na tablicy zostaj zapisane pomocne wskazwki sowne, np.:

Tego typu wiczenia wymagaj od ucznia odegrania okrelonej roli w danej sytuacji, tzn. wzicia udziau w konwersacji na konkretny temat. Umoliwiaj uycie jzyka w sytuacjach zblionych do prawdziwej komunikacji i pomagaj w zdobyciu biegoci jzykowej w rnych sytuacjach w rozmowie z rnymi uytkownikami jzyka. wiczenia te mog wykorzysta tematyk i sytuacje zawarte w podrczniku lub te, z ktrymi uczniowie spotykaj si w codziennym yciu, np.: 1. Roleplay between a woman/a man whose handbag/briefcase was stolen and a police officer interviewing about it. 2. Roleplay between students planning a camping holiday together; they try to decide where to go and what to do. 3. Roleplay between a husband and a wife; argument about who does the housework. Both out at work and have children. 4. Roleplay between an employer and a candidate for a post: age / background / qualifications / salary and benefits / responsibilities / promotion prospects, etc. 5. Roleplay between a film star and a reporter. wiczenia odgrywania rl wymagaj przygotowania. Dobrze zatem jest przedyskutowa z uczniami, co dana osoba moe powiedzie w okrelonej sytuacji, mona take zapisa na tablicy pomocne zwroty i kluczowe sownictwo. Na przykad, przygotowanie uczniw do pierwszego z wyej przedstawionych wicze moe przebiega nastpujco: nauczyciel przedstawia sytuacj, nauczyciel ukierunkowuje uczniw, pytajc ich, jakie pytania mog by zadane przez oficera policji (np. when, where and how the handbag/briefcase was stolen; how it looked like, what it contained, itp.),

wiczenia typu odgrywanie rl

When? Where? How? Describe it: colour, big/small; leather/plastic; Contents: purse, driving licence, lipstick, credit cards; wallet, office documents, calculator, cellular phone.
uczniowie wicz tworzone konwersacje w parach, wybrane pary prezentuj swoje konwersacje caej klasie. Drugie wiczenie, natomiast, moe by przygotowane nieco inaczej: uczniowie rozpoczynaj lekcj prac w grupach trzy lub czteroosobowych, wykonujc nastpujce polecenia: Can you match the pictures below with the right words?

(wg Jane Revell, Impact Macmillan Publishers, 1991) 1. sleeping bag 8. camping gas stove 2. tent 9. hat 3. boots 10. gloves 4. rucksack 11. matches 5. rope 12. toilet paper 6. torch 13. candles 7. anorak 14. pan 15. plate, mug . 16. knife, fork 17. tins of food 18. water container 19. soap, toothpaste 20. towel 21. first aid kit 22. insect repellent

Nastpnie nauczyciel, upewniwszy si, e uczniowie dobrze wymawiaj powysze sownictwo, przedstawia sytuacj: You are planning a camping holiday with your friends, but you will have to convince your parents that you know what you are doing. Decide where and when you are going, for how long, what you are going to do. Plan your travel.
63

Plan two days meals. Plan your packing: what things you need to take and why. What you need to do in advance book the camp site; get tickets; make some phone calls; write letters; buy things. How much money you need.

Plan ogrodu zoologicznego (Zoo Plan) Kady ucze otrzymuje plan Zoo oraz list problemw, ktre spowoduj konieczno zmiany rozmieszczenia zwierzt. W grupach uczniowie rozmawiaj na temat sytuacji i prbuj wybra taki ukad zoo, ktry rozwizaby wszystkie kwestie. Information Sheet 1. The giraffe is about to give birth. 2. One of the lions has died. 3. Small children are alarmed by seeing the crocodiles facing them as they come in. 4. The zoo has recently been given a new panda. 5. The monkeys are very noisy, disturbing animals. 6. The camel is rather smelly. 7. All the enclosures should be filled. 8. Harmless animals should not be put next to predators (other animals which could attack and/or eat them in the natural state). 9. The zoo has enough money to buy two wolves or four flamingoes or a pair of small deer. Layout of Zoo

Po krtkiej naradzie w grupie, uczniowie przedstawiaj swoje plany caej klasie, prezentujc role poszczeglnych osb. Bez wtpienia wiczenia odgrywania rl podnosz motywacj do uczenia si jzyka obcego, gdy pozwalaj na uycie go w nowych kontekstach i sprawdzenie si. Na przykad, opisane powyej pierwsze wiczenie dao moliwo uycia wczeniej poznanego sownictwa okrelajcego wielko, ksztat, kolor i materia, z ktrego przedmiot zosta wykonany oraz utrwalenia uycia czasu przeszego w naturalnym kontekcie. Poniewa dana sytuacja jest scen z ycia, moe by odegrana w naturalny sposb, ktry wymaga nie tylko poprawnych wyrae jzykowych, ale take waciwej intonacji i gestw.

wiczenia symulacyjne tym rni si od odgrywania rl, e wymagaj od ucznia bycia sob i przedstawienia swoich pogldw. Ucze otrzymuje zadanie, czy problem do rozwizania i stara si powiedzie, jak zachowaby si w danych okolicznociach i jak rozwizaby dany problem. Na przykad: Restauracja szkolna (School Restaurant) Uczniowie podzieleni na grupy dostaj nastpujce zadanie do rozwizania: The bar / restaurant in your school/ college is losing money and will have to close soon if changes are not made. In your group make some suggestions of what can be done to keep the restaurant / bar open.1)

wiczenia symulacyjne

1)

wg Roger Gower, (1995) Teaching Practice Book; Heinemann

64

Layout of Zoo (possible solution)

W pierwszej fazie wiczenia uczniowie, dobrani parami, projektuj i rysuj plan klasy, ktra, ich zdaniem, byaby idealna. Nie zapisuj jednak adnych swek, ktre mogyby sugerowa moliwoci wykorzystania przedstawionego wyposaenia. Nastpnie, dwie pary wymieniaj si swymi szkicami i, patrzc na nie, prbuj wyjani, dlaczego dana klasa jest idealna i czemu su przedstawione w niej elementy. Po wyczerpujcej rozmowie pary zamieniaj si partnerami. Kada nowa para dysponuje jednym ze szkicw. Osoba, ktra interpretowaa znaczenie szkicu idealnej klasy (nie ta, ktra go rysowaa), podaje swj komentarz. Autor szkicu zgadza si z podan ocen lub nie. Pary wymieniaj si szkicami i powtarzaj wiczenie odnonie kolejnego z nich. Pod koniec lekcji wszystkie szkice mog by przypite do tablicy, a uczniowie mog poda swoj ocen i wybra projekt klasy, w ktrej chcieliby si uczy. Na przykad:

(wg Penny Ur, Discussion that Work, Cambridge University Press, 1987)

Po wnikliwej dyskusji, uczniowie mog doj do np. takich wnioskw: 1. The giraffe should be moved away from the noisy entrance. 2. The remaining lion should be moved into a smaller enclosure. 3. The crocodiles must be moved (remember they need a pool). 4. Two pandas will need a bigger enclosure. 5. The monkeys should not be near the cafeteria, nor next to quiet creatures like the pelicans that may be disturbed by them. 6. The camel should not be near the cafeteria! 7. The zoo will have to buy one of the items mentioned in 9. 8. The hyenas should not be next to the llamas, nor should the fox be near the pelicans. 9. If the wolves are bought, an enclosure must be found next to the animals they would not frighten; the flamingoes would need a pool; and the deer may not be put next to predators. Idealna klasa (Ideal Classroom) W poniszym wiczeniu uczniowie maj moliwo planowania i prowadzenia rozmowy na temat obrazka, spekulowania odnonie jego treci i podawania wasnych argumentw przy jego ocenie.

(wg Collin Campbell and Hanna Kryszewska, Learner Based Teaching, Oxford University Press, 1995)

wiczenia dyskusyjne

Klasowe dyskusje wcale nie musz nawizywa do przeczytanego tekstu. Kady wymylony temat lub zaczerpnity z lokalnej czy midzynarodowej prasy, do ktrego nie mamy ani tekstw, ani adnych materiaw wizualnych, powiedzie si, gdy uczniowie bd nim zainteresowani i bd w stanie wyrazi swoje pogldy, uywajc znanych sobie struktur gra-

65

dyskusj (chairperson). Uczniowie po kolei prematycznych i sownictwa. Dobrze wiec, by mieli zentuj swoje argumenty oraz odpowiadaj na czas na przygotowanie si do dyskusji, na przestawiane im pytania, bronic si przed atakiem. mylenie tematu i zorganizowanie myli co Zazwyczaj prowadzi to do oywionej dyskusji. moe by ich prac domow. wiczenie mona zakoczy gosowaniem nad Sprawdzonym rozwizaniem, jest ponajbardziej przekonujc argumentacj. dzielenie klasy na grupy i wyznaczenie w kadej z nich jednej osoby do zaprezentowania zdania caej grupy. Wwczas kada osoba ma moGry liwo przedstawienia swojej opinii. Innym, jest rozpoczcie dyskusji dokadnym podaniem i wyjanieniem tematu, a naZabawy jzykowe zawsze wprowadzaj stpnie podzieleniem klasy na dwie druyny element relaksu w klasie. Uczniowie bardzo je popierajc temat i sprzeciwiajc si mu. lubi i ceni ich ogromn pomoc w doskonaleKada druyna wybiera swojego kapitana i zaniu znajomoci jzyka. S one nieodzowne czyna prac. Musz mie do czasu na przygozwaszcza w doskonaleniu sprawnoci mwietowanie dyskusji. Mog korzysta ze swoich nia. A oto kilka przykadw: notatek, ale nie powinni czyta prezentacji swoich pogldw. Dobrze jest ustali krtki limit Dokadnie minuta! Gra szybkiego mczasu na pojedyncz wypowied. Przedstawiwienia (Just a Minute! the fast talking game) ciele obydwu druyn powinni mie tak sam Klasa zostaje podzielona na kilkuosoboliczb wypowiedzi. Po tym, jak wszyscy uczniowe grupy. Kada z nich otrzymuje nastpujc wie wypowiedz si, a kapitanowie druyn plansz gry: podsumuj wystpienia, uczniowie z pozostaej czci klasy, odgrywajcy rol widowni, mog zadawa dodatkowe pytania kadej z druyn. Takie pytania mog take wypyn od nauczyciela. Do dyskusji najlepiej nadaj si tematy zawierajce elementy kontrowersji. Na przykad: 1. Childhood is the happiest time of life. 2. It is better to marry for love than for money. 3. Television does children more harm than good. 4. Money is the most important thing in life. 5. Examinations are unnecessary. 6. There are many benefits in owning a car. 7. Old traditions prevent progress itp. Nauczyciel moe pomc uczniom w przygotowaniu si do dyskusji przez podanie kilkunastu kontrowersyjnych argumentw wok tematu. Moe je zapisa na oddzielnych paskach papieru i woy do koperty. Uczniowie wycigaj je i zadaniem kadego jest przygotowanie wypowiedzi bronicej podanego argumentu. Jeden z uczniw (wg Apple Pie Publications, Woodford Lodge High School, Woodford odgrywa wwczas rol prowadzacego Lane West, Winsford, Cheshire, CW7 4EM, England, 1995)

66

Ponadto, kada grupa musi by wyposaona w kostk do gry, pionki i stoper lub zegar piaskowy. Aby rozpocz gr, naley wyrzuci szstk. Po kadym kolejnym rzucie przesuwamy pionek o liczb wyrzuconych oczek. Kade pole zawiera temat, na ktry naley si wypowiedzie, gdy pionek znajdzie si na nim. Wypowied musi trwa jedn minut i nie wolno powtarza ju podanych informacji. Gdy ucze nie zdoa mwi przez minut, lub gdy bdzie mwi nie na temat, musi si cofn do poprzedniej pozycji i znw czeka na swoj kolej. Wygrywa ta osoba, ktra pierwsza dojdzie do pola z napisem: Finish. Opowiadanie wedug diagramu (A Story Chart) Jest to bardzo efektywne wiczenie w mwieniu, ktre mona przeprowadzi w trzyosobowych grupach. Kada z grup otrzymuje poniej przedstawion plansz, w ktrej poszczeglne pola maj nastpujce znaczenia: Square 1 uczniowie umieszczaj na tym polu obrazek przedstawiajcy siebie lub ilustracj z czasopisma, obrazujc osob, o ktrej chcielibymy opowiada. Cae opowiadanie bdzie nastpnie ilustrowane prostymi szkicami, ktre uczniowie bd komentowa. Area 1 w tym miejscu uczniowie opowiadaj o sposobie spdzania wolnego czasu i przyjacioach. Mog to by informacje prawdziwe lub wymylone. Square 2 to pole dotyczy informacji zwizanych z domem; uczniowie umieszczaj zdjcie lub obrazek domu, ktry jest odpowiedni dla osoby umieszczonej w Square 1 i opisuj go.

Area 2 obejmuje bardzo dokadny opis wntrza domu, jego okolicy, a take wszystkich osb, ktre w nim mieszkaj; opowiadanie moe take dotyczy osb, ktre ten dom odwiedzaj, ich zaj, zainteresowa i sposobu spdzania wolnego czasu. Area 3 wymaga od uczniw opisu pooenia domu, udzielenia informacji na temat, czy znajduje si on w miecie, czy na wsi; w jakiej dzielnicy, a nastpnie opisu ssiadw, ich wygldu, wieku, zaj itp.; oczywicie opis bdzie zilustrowany odpowiednio dobranymi szkicami, obrazkami lub zdjciami. Square 3 stanowi gwn lini opowiadania, moe to by dowolnie wybrana sytuacja, np. podr, o ktrej uczniowie opowiadaj w nawizaniu do gwnego bohatera umieszczonego w Square 1; opowiadanie moe dotyczy podry prawdziwej, wymylonej lub cakowicie nierealnej, np. na inn planet wszystko zaley od wyobrani uczniw. Area 4 moe dotyczy osb biorcych udzia w opisanych wydarzeniach. Area 5 stanowi opis miejsc, w ktrych toczy si akcja. Area 6 zawiera informacje na temat wszystkich innych czynnikw, ktre dokadnie charakteryzuj wydarzenia, np. jedzenie, rodki transportu, zwierzta itp. Squares 4 and 5 mog przedstawi nadzieje i plany zwizane z przyszoci, np. mog to by miejsca, ktre zostan zwiedzone; ludzie, ktrych bohaterowie mog spotka, oraz marzenia, ktre mog si speni.

(wg Marion Clayson, Eye Openers, Corel Press Limited, 1991)

67

Konwersacja okrelana rzutem kostki (Throw a conversation) W tej zabawie bior udzia siedmioosobowe grupy. Nauczyciel rysuje na tablicy lub przedstawia za pomoc grafoskopu nastpujc tabel:

(wg Christopher Sion, Recipes for Tired Teachers, AddisonWesley Publishing Company, Inc., 1985)

Rzuty kostk decyduj o tym, na jaki temat bdzie si toczya rozmowa, jak dugo bdzie trwaa, jakie podejcie do tematu naley wybra i ilu uczniw bdzie brao udzia w dyskusji. Uczniowie kolejno rzucaj kostk, a liczba uzyskanych przez nich oczek wskazuje np., e rozmowa bdzie trwaa 2 minuty (2 oczka), na temat pracy (6 oczek), z osobistym nastawieniem w tonie smutku (5 oczek), a udzia w rozmowie wezm 4 osoby (4 oczka). Ucze, ktrego rzut zadecydowa o liczbie uczestnikw, rwnie ich wybiera. Gdy wybrane osoby prowadz konwersacj, pozostali uwanie suchaj, oceniajc zgodno z tematem i waciwy ton wypowiedzi. Jeden z uczniw pilnuje upywu czasu. Po kadej rozmowie, ci uczniowie, ktrzy nie brali w niej udziau, zostaj proszeni o skomentowanie tego, co usyszeli. Podczas jednej lekcji zabaw mona trzykrotnie powtrzy. Sawni ludzie (Famous people) Ta zabawa polega na snuciu przypuszcze. Uczniowie odgrywaj role rnych sawnych osb. Umoliwia ona utrwalenie struktur pyta oraz uycia czasu przeszego. Kady z uczniw wybiera sawn osob, yjc lub nie i pozostawia swj wybr w tajemnicy. Ochotnik staje przed klas, ktra zadaje mu pytania na temat tej osoby, ktrej rol ma on odegra.

Odpowiedzi musz wic by udzielone w 1 osobie liczby pojedynczej. Przykady pyta: What is the most important thing you ever did? Does your public life affect your private life? Which event in your life was the most significant? Did the way you were brought up help you to achieve so much? Tre pyta bdzie oczywicie zalee od stopnia zaawansowania jzykowego klasy. Nauczyciel natomiast powinien czuwa nad tym, aby pytania i odpowiedzi byy poprawne. Aby gra nie zakoczya si zbyt szybko, ci ktrzy domyl si nazwiska sawnej osoby, powinni je zapisa na kartce i odda j nauczycielowi. Gdy nauczyciel otrzyma ju dostateczn liczb propozycji od uczniw, przerywa gr i ogasza zwycizc ucznia, ktry pierwszy domyli si nazwiska tej osoby. Gra moe da take pocztek dyskusji. Na tablicy mona zapisa wwczas pytania, ktre uczniowie przedyskutuj w parach lub grupach: What made it easy to guess the character? What made it difficult? What gestures and attitudes could have been added? itp. Profesje (Professions) Ta, z kolei, zabawa moe przebiega identycznie jak opisana powyej. Odpowiedzi udzielane na pytania zadawane przez klas bd jednak dotyczyy wybranych przez uczniw zawodw. Ucze udzielajcy odpowiedzi bdzie wic wystpowa w roli aktora, lekarza czy takswkarza, itp. Uczniowie mog sami wybra zawd lub mog otrzyma od nauczyciela paski papieru z zapisanymi na nich nazwami rnych profesji.

Jeli chcemy, aby nasi uczniowie byli naprawd twrczy w swoich wypowiedziach, powinnimy dba o to, aby dostarczy im moliwoci prowadzenia rozmw w okrelonych sytuacjach, w ktrych to, co sysz i o czym maj opowiedzie, byo dla nich czym nowym i trudnym do przewidzenia. Sytuacje te powinny dotyczy tematyki, ktra cakowicie pochonie ich uwag. Aby dany kontekst uczyni trudnym do przewidzenia, dobrze jest zastosowa wi-

Podsumowanie

68

czenia z luk informacyjn lub wprowadzi do nich problem do rozwizania. W wiczeniach w mwieniu mona take wykorzysta rne rodki wizualne, ktre mog by interpretowane w wieloraki sposb. Przede wszystkim jednak naley wykorzysta bogat wyobrani naszych uczniw i uwierzy, e oni wiele potrafi i pozwoli im mwi. Bibliografia:
Campbell C. Kryszewska H. (1993), Learner-Based Teaching, Oxford University Press. Clayson M. (1991), Eye Openers, Carel Press Limited.

Clayson M., Marshall P. (1995), Just a Minute! Apple Pie Publications. Cross D. (1993), A Practical Handbook of Language Teaching, Prentice Hall International (UK) Limited. Dobson J.M. (1989), Effective Techniques for English Conversartion Groups, English Language Programs Division, Washington D.C. Doff A. (1995), Teach English A Training Course for Teachers, Cambridge University Press. Gower G.(1995), Teaching Practice Book, Heinemann. Ladousse P.G. (1989), Role Play, Oxford University Press. Revel J. (1987), Impact, Macmillan Publishers. Sion Ch. (1985), Recipes for Tired Teachers, Addison Wesley Publishing Company, Inc. Ur P. (1987), Discussions that Work, Cambridge University Press. (luty 1997)

PRZYSALI NAM KSIKI


Michael Harris, David Mower, Anna Sikorzyska (2000), Opportunities Pre-Intermediate, Longman. * Elbieta Grska (1999), On Parts and Wholes, A Cognitive Study of English Schematic Part Terms, Warszawa, Uniwersytet Warszawski. * Anna Wieczorek (2000) I can read! Czytanki po angielsku dla najmodszych, 1, 2, Warszawa, Wydawnictwo Szkolne PWN. Anna Wieczorek (2000) I can sing! Piosenki po angielsku dla najmodszych, 1, 2, Warszawa, Wydawnictwo Szkolne PWN. * Anna Berestowska, Adam Sumera (1996), Teste Dein Englisch mit Rtseln!, Langenscheidt KG, Berlin, Munchen. Anna Berestowska, Adam Sumera (1998), Teste dein Englisch neue Rtseln, Langenscheidt KG, Berlin, Munchen. Anna Garmulewicz-Poliska, Adam Sumera (2000), Teste dein Deutsch mit Rtseln, Langenscheidt KG, Berlin, Munchen. Anna Stelmaszczyk, Adam Sumera (2000), Teste dein Franzsisch mit Rtseln, Langenscheidt KG, Berlin, Munchen. Magdalena Tamara Roszak, Adam Sumera (2000), Teste dein Italienisch mit Rtseln, Langenscheidt KG, Berlin, Munchen. Izabela Dojlidko-Albn, Adam Sumera (1999), Teste dein Spanish mit Rtseln, Langenscheidt KG, Berlin, Munchen. * Sowniki wydane przez wydawnictwo Wiedza Powszechna: Podrczny sownik francusko-polski, Podrczny sownik polsko-francuski, Wielki sownik francusko-polski, Sownik japosko-polski, Sownik terminologii prawniczej i ekonomicznej niemiecko-polski. Magorzata Koszla-Szymaska, Jess Pulido Ruiz, (2000) Idiomy hiszpaskie, Warszawa, Wiedza Powszechna. Stanisaw P. Kaczmarski (2000), Testy z jzyka angielskiego Warszawa, Wiedza Powszechna. Abdalla Hassan Wagialla (2000), Jak to powiedzie po arabsku, Warszawa, Wiedza Powszechna. Lisetta Stembor, Stanisaw Prdota, Mwimy po niderlandzku (IV wydanie). Lisetta Stembor (2000) Gramatyka jzyka niderlandzkiego z wiczeniami Warszawa, Wiedza Powszechna. Szoszana Ronen, Micha Sobelman (2000), Samouczek jzyka hebrajskiego Warszawa, Wiedza Powszechna (+ jedna kaseta audio). Magorzata Borowska (2000), M o ksika do nauki jzyka nowogreckiego, Warszawa, Wiedza Powszechna (+ dwie kasety audio).

69

MATERIAY PRAKTYCZNE
Piotr Wietrzykowski Bytom

Silesia Latina apud sanctum Hyacinthum Kamie lski (Lapis Silesius), 1218.07.19991)
Cum ante duos menses ab una moderatricum, Anna Rozmus, invitationem ad Seminarium de SILESIA LATINA participandum accepissem, gavisus sum. Cum cognovissem participes eius Seminarii tantum lingua Latina usuros, gavisus sum iterum, sed etiam paulum territus sum. Quomodo hoc? Immo linguam Latinam didiceram atque docui et adhuc doceo, lingua Latina uti scribendo minime conatus sum, sed lingua Latina dicere, colloqui? Ubi lingua Latina, Romani antiqui et nos, mundus modernus, nomina moderna ac inusitata in antiquitate? Quid critici mordaces dicant? Gavisus sum tamen multo magis participes omnes uno animo non malo nationali, sed bono communi ac pari, vere Europaeo, lingua Latina collocuturos esse. Praeter modum gavisus sum etiam atque, quoniam in invitatione praeter alia legi: ,,Veni cum gaudio, multi amici Silesiae Latinae te hilarem exspectant! Timorem deposui, nomen dedi. Tres societates nos invitaverunt in vicum Kamie lski, locum prope Opoliam, tres societates, quae amant Latinitatem, amant communitatem Europaeam, amant Silesiam: Universitas Opoliensis, id est praecipue prof. Ioanna Rostropowicz ac eius assistentes, Latinitati Vivae Provehendae Associatio (L.V.P.A.), id est Inga Pessarra-Grimm (apud nos Polonos femina semper in loco primo) et Dietmar Alexa (vir tam Romanus, ut tempore Latine colloquendi iam non Dietmar, sed Marius nominetur) atque Fundatio ,,Pallas Silesia, id est Sbigneus Kadubek. Quam magnifice hi omnia praeparaverunt! Pars maior participum Opoliam via ferrea advenit. Duae puellae pulchrae tabulam indicatoriam tenentes iam in porta stationis ferroviariae nos exspectabant, salutabant atque, ubi locus congregationis esset, indicabant. Hospitalis est Silesia. Cum mox in Universitatem Opoliesem (unde postea autoraeda longa provecti sumus ad locum Seminarii in castello familiae Odrow in vico Kamie lski) advenissemus, iam prof. Ioanna Rostropowicz nos salvet, iam dr. Gabriela Wciso nos monet, ut intremus, ut animum corpusque relaxemus (ardor hoc die erat magnus), iam Anna Rozmus et Radek Nacz cafeam, theam, aquam mineralem, sed etiam varia dulcia nobis praebent. Primae salutationes participum, primae quaestiones, primi curiosi oculorum conspectus: ,,Unde quisque venit? Qua difficultate aut facilitate Latine dicit? Estne benevolens erga nostros lapsus erroresque? Circa dimidium horae autoraeda longa vecti sumus ad vicum Kamie lski. Aspectus castelli, ubi nobis habitare, ubi res novas discere, ubi novos amicos amicasque ex variis orbis terrarum nationibus cognoscere licuit,

1)

patrz ywa acina w Kamieniu lskim czy Europ, ,,Sprawozdania , s. 117 (red)

71

magnificus erat. Ante bellum secundum mundanum castellum erat perpulchrum, sed post bellum adhibebatur primum ut locus ducis militum sovietici, postea ut domus orborum, deinde in ruinam cecidit. Noctuae ibi habitabant et vacui omnibus ornamentis despoliati parietes terrebant sua tamen magnitudine. Anno 1992 castellum, quod olim fierat locus nativitatis Sancti Hyacinthi, etenim locus sanctus, acceptum a dioecesi Opoliensi, industria episcopi Alfonsi Nossol, cooperatione Germano-Polonicae fundationis, renovatum atque ad praeteritam magnificentiam restitutum sanctuarium Sancti Hyacinthi factum est. Hic nobis lingua Latina, non mortua, sed viva, colloquendum erat. Alii autoraedis suis advenerunt et necesse hoc erat, quoniam ut postea vidimus multas res ad seminarium celebrandum utiles auxiliares librosque varios permultosque secum moderatores portaverunt. Primum ante cenam diei primi Ingae obviam veni, a qua verbum novum didici: ,,perspicillum, quod ea pulchrum habebat, et eius telephonulo gestabili usus sum (gratias). Cena erat sicuti omni vespere hora undevicesima, abundans erat diversique generis ascetas nos non fore cogitavi. Inter salutationemque nos a Silesia participes in linguam Latinam canticum in Silesia totaque Polonia notum, ,,Posza Karolina do Gogolina, vertimus, quod die futuro omnes cantavimus non tantum in aula, sed etiam in microphonum radiophoniae Opoliensis. Sex eius cantici strophae sunt, non omnes optimo accentu verborum (excusate, excusa Anna Elissa Radke, poetae non sumus), sed primum eius seminarii Silesio-Polonico-Latinum canticum:
Vadit Carolina ad Gogolinum, (bis) Carolus post eam, Carolus post eam Ferens lagoenam Redi Carolina, vadunt hospites, (bis) Ego non revertam, nam sum maesta valde, Nam sum in ponte. Vendidit annula et suppendula, (bis) Emit sibi agrum, emit sibi agrum Et magnam domum. Et post eam domum pulcher equus stat, (bis) Iam se Carolina, iam se Carolina Marito ornat. Cum se ornavisset, valde plorabat, (bis) Viridem coronam, viridem coronam Capit(e) eripiebat. Corona, corona, quam tu viridis, (bis) Ac meum corculum, et meum corculum Iam pertriste est.

Huius cantici vertendi causa nimis sero ad SALUTATIONEM venimus (veniam da nobis, Inga). Tunc Marium dicendo nobiscumque colloquendo ut Romanum verum cognovi. Horae fluebant ac Marius nos iocando, cantando delectabat. Participes vetustiores Hymnum Latinistarum ,,Vivat Latinitas! a Guidone Angelino compositum cantabant, nos eum discebamus ac post nonnullas minutas una cantabamus:
Chorus Latinistarum: Ave, Latinitas perennis, salve, miranda Latinitas! Mentes nostras tibi dicamus viva ut fias iterum inter omnes Europae gentes, vinculum pacis validum. Chorus Europaeorum: Mater, tu in unitatem strinxisti iam nos. Ergo nunc renova miraculum inter nos. Ave, Latinitas!

Tum primum etiam pronuntiationem restitutam audivi et intellexi bis nobis omnia vertendum fore: primum e Latino restituto in Latinam apud nos usitatum, tunc e Latino nostro in linguam Polonicam. Cum audivi ,,Kajkilia, meditabar, quid id verbum significaret. Post momentum intellexi ,,Kajkiliam ,,Caeciliam esse. Hae nobis erant primae difficultates. Quae iam minuebantur cum ad nostra conclavia cantica murmurantes digrediebamur. Sic dies primus, dies Lunae (12 m. Iulii sive ante diem IV Idus Iulias), praeteriit. Die sequenti INAUGURATIO SOLLEMNIS facta est. Post ientaculum (cottidie hora octava) modo Suetico (quisque e mensa dapifera communi varios multosque cibos eligere poterat), post conventum (cottidie hora nona), nos omnes in aula pulcherima congregati sumus. Salutationem pro moderatoribus Opoliensibus et etiam pro Universitate Opoliensi, quia rector adesse non potuit, prof. Ioanna Rostropowicz fecit. Participes seminarii Opoliensis ex variis Europae regionibus advenerunt: praeter nos, Polonos, plurimos scilicet Germanos video et Nederlandos, Bohemum, puellas alteram Slovacam alteram Moravam, atque ortu Americanum cum magna barba, quem

72

postea veluti verum Sinensem cognovi. Sedebam, auscultabam et meditabar: ,,Europa sumus. Lingua Latina nos coniungit, qua pares sumus. Pro sanctuario ad nos locutus est administrator eius sanctuarii, reverendissimus dr Ervinus Mateja. Gravia verba nobis Christi citavit ,,ut unum sint, et addidit, ut nos, participes eius congressus, unum fieremus. Pro Instituto Historico Director eius Instituti, Adamus Suchoski, deinde pro civitate Gogoliniensi, in cuius potestate vicus Kamie lski est, burgimagister Norbertus Urbaniec, tandem pro fundatione ,,Pallas Silesia Sbigneus Kadubek et pro Latinitati Vivae Provehendae Associatione praeses eius societatis, Marius Alexa, locuti sunt. In inaugurationis sollemnis fine musica atque carminibus magnificis delectabamur. Non tantum Catharina Jasiska, quae perpulchre carmina ,,De Narcisso et ,,De Orpheo ex Ovidii ,,Metamorphoseon cantavit, quibus melodias Sigfridus Zejglic composuit atque nobis clavicordio cecinit, non tantum Anna Elissa Radke (quam pulchra, quam multa carmina scripsit!), Sabina Traud (quam pulchre cantat atque variis instrumentis musicis canit) et Marius Alexa (quam scite cantat, iucunde carmina componit, quam magnifice variis instrumentis musicis utitur) linguae Latinae peritissimi sunt, sed etiam hi omnes in arte musica ac cantatoria splendidissime eminent. Inauguratio sollemnis Seminarii Opoliensis finitur, cenaculum ad prandium comedendum, ad alios cognoscendos aperitur. Post prandium, tempus erat aut per pulchrum castelli hortum ambulandi aut vicum visitandi aut in lecto quiescendi usque ad horam sextam decimam, qua officia postmeridiana incipiebantur. Haec officia postmeridiana (aliis diebus etiam antemeridiana) scholis atque acroasibus constabant. Duobus in oecis minoribus scholae, id est exercitationes, habitae sunt, in quibus et Latinitatem cottidianam (Sabina Traud: ,,Cognoscamus alter alterum!) et Latinitatem antiquam (Caecilia Koch: ,,Epistularum Plinii lectio et interpretatio) exercuimus. Nulla alia lingua uti licebat nisi Latina, quod quisque nostrum libenter faciebat, quamquam non semper sine difficultate. Hora septima decima autem duas acroases audivimus, unam profestricis Ioannae Rostropowicz: ,,De Silesiae terra (cum profestrix suam allocutionem in similitudinem ,,Belli Gallici

Caesaris cohavisset: ,,Silesia est omnis divisa in partes duas, applausus in aula surrexit), alteram doctricis Gabrielae Wciso de Silesiae historia. Cottidie hora duodevicesima rebus musicis exercebamur. Quam multa et pulchra erant cantica, quorum unum citabo: (strophae 1 et 2 a Sabina et Mario additae sunt, quae ad Sanctum Hyacinthum Silesiamque spectant; verba originalia in stropha 3: prof. Valabfridus Stroh, musica: Jan Novk 1983)
Ludi sunt Latini... Sumus non Corinthi, Corinthi, sed in viridiari ario Sancti Hyacinthi acinthi et eius sanctuari ario. O Latinitas! Quot et quanta das gaudia et carmina cum fidi fidibus! Iuvant nos Latina, Latina in gremio Silesi lesiae. Aura Viadrina adrina delectat ut etesi tesiae. O Latinitas ... Ludi sunt Latini, Latini, Latinum carmen cani canimus. Fecit non Rossini, Rossini, sed laetus noster ani animus. O Latinitas ...

Eadem die post cenam vespertinam Norbertus Thiel perpulchre claraque voce de suis rebus miris narravit, quae ei in Oriente Proximo itineranti modo acciderant. Dies secundus, dies Martis (13 m. Iulii sive ante diem III Idus Iulias) praeteriit. Die tertio nostrae in castello Camensi commorationis ante meridiem acroasin Sbignei Kadubek ,,Musarum dilecta domus sive de Silesicae gentis Parnasso audivimus. Quot erant in Silesia saeculis XVI-XVII scriptores lingua etiam Latina scribentes! Qua de re Silesia ,,Smaragdi nomen quoque habebat ac ,,Elysii. Hora decima Sabina Traud in schola sua porro in cognoscendo participes prosequebatur atque eosdem participes ad Horarium Opoliense constituendum ex singularibus verbis inclinabat, Marius Alexa autem magnam tabulam triumphi Romani monstrans suos discipulos ad eundem triumphum describendum adhortabatur. Post meridiem Antonius Wagner nobis verba fecit. Initio veram acroasin ,,De emblematis Latinis saeculorum XVI/XVII/XVIII habuit, sed postea acroasin in scholam mutavit, quoniam quisque participum tres chartas accepit: unam cum imaginibus emblematum (I, II ...), secun-

73

dam cum indice lemmatorum (1, 2, ...), tertiam cum epigrammatis (a, b, ...) et has omnes convenienter accommodare debuit. Hanc exercitationem post horam non finitam nobis reliquit velut ,,pensum domi faciendum. Iam aliae scholae instabant. Hora septima decima Caecilia Koch Plini interpretationem continuavit, Inga Pessarra-Grimm autem scholam de ,,Imaginum Vocabulario Latino Sigridis Albert habuit: foliis translucidis librum descripsit et nos rogavit, ut de re indicaremus sententiasque faceremus. Multos enim libros iam antecedenti die apportaverat, in mensa exposuerat, ad eos emendos suaserat. Erant utiles pulchrique, quapropter duos emi: supra indicatum ,,Imaginum Vocabularium Latinum atque ,,Fastos Europenses, ubi imagines in omnes dies anni distributae multis linguis Europeis descriptae sunt, in quibus lingua Latina secundum locum ferat. Hora sexta decima, tempore nostrarum exercitationum musicarum Anna Elissa Radke poema novum, praeposuit: parvum, sed pulchrum, in quo tres notiores Hyacinthi quasi unitatem supratemporalem creant: primus puer amatus ab Apolline, secundus martyr saeculi IV tertiusque noster Hyacinthus saeculo XIII. Ecce poema novum:
Ad Sanctum Hyacinthum Nominis tui violacea aura thure dulcior foliis adhaerens implet hortulum vetus et sacellum, Sancte Hyacinthe! O puer dilecte deo atque martyr, qui pater vocaris apostolusque, o Polonorum pius et patrone, Sancte Hyacinthe! Tu, precor, sucurre tuae clientae, tristibus submergor aquis dolorum. Da tuam mirabilem adhuc lacernam, Sancte Hyacinthe!

Et ita dies tertius, dies Mercurii (14 m. Iulii sive pridie Idus Iulias) praeteriit. Die sequenti post ientaculum autoraeda longa Opoliam urbem visitatum profecti sumus. Primum in Curia municipali burgimagistra, Halina ya, mulier pulchra in pulchra aula nos accepit. Me interprete (qualis sudor hoc labore de humeris meis defluebat, sed gratias omnibus pro venia) condiciones vivendi urbis narravit, nos salutavit, nobis omnia optima optavit, libros de Opolia etiamque quattuor tunicas cum inscriptionibus Opoliensibus ad urbem

propagandam donavit. Deinde Marius partem participum excursionis per Opoliae monumenta (templum Sanctae Crucis, templum Assumptionis Beatae Mariae Virginis in Monte, templum Franciscanorum cum Piastaeorum sacello) circumducebat, pars altera privato consilio tabernas potius visitare volebat. Cum ad Kamie lski reverteremur in autoraeda longa colloquium cum Sabina Traud habebam. Proposui, ut discipuli mei eiusque discipuli (si prompti sint) invicem sibi epistulas lingua Latina conscriptas mitterent. Propositum meum acceptum est. Horis postmeridianis praeter Caeciliae scholam Plinianam acroasin doctoris Iosephi Mantke audivimus ,,De Christophori Winter carmine Latino, hora autem septima decima cenam habuimus non domi, ut solebamus, sed apud focum sub Iove. Botellos igne tostos (id quod hodie ,,grill nominatur) variaque acetaria vegetabilia edimus vino propinantes. Sera nocte is dies finitus est. Et ita dies Iovis (15 m. Iulii sive Idibus Iuliis) praeteriit. Dies quintus nostri seminarii post ientaculum conventumque ab acroasi iucunda Norberti Thiel ,,De Mausoleo Piastaeo Legnicensi eiusque inscriptionibus Latinis hora decima inceptus est. Norbertus Thiel (Norbertus Silesius Thilo Legnicensis ut de se scripsit acroasis auctor) imagines Mausolei monstrans inscriptionibusque eius Mausolei utens totam historiam Piastaeorum eorumque temporum Poloniae verbis expressit. Postea Marius Alexa in schola (potius in acroasi ut mihi videtur) duos poetas comparavit, Vergilium eiusque ,,Georgicon II atque Franciscum Fabrum, qui in opere suo, sine dubio ad Vergilium spectanti, Silesiam laudat ac in Romae Silesiaeque comparatione huic priorem locum dedit. Post prandium meridiationemque ad Montem Sanctae Annae profecti sumus. Sanctam Annam eiusque filiam nepotemque adoravimus, nonnulla sacella in via crucis visitavimus, monumentum dubia pulchritudine vidimus, in amphitheatro quietem cepimus idque amphitheatrum canticis lingua Latina aliisque linguis implevimus, postea domum revertimus. Vespere eius diei vitam cauponariam degustavi (nonnulli cottidie). Post cerevisiam vinumque linguae leviores, amicitiae celeriores, corda oraque laetiora. Vespertina vita cauponaria pars secunda nostri seminarii

74

erat. Tenesne, Mari, memoria Teresam te ,,Chrzszcz brzmi w trzcinie w Szczebrzeszynie docuisse, te autem, ut verteres ,,chrzszcz in chartula insectum Maiale pinxisse? Ab illo vespere mihi Ioannam et Gabrielam tuissare licet, quo honore adhuc gaudio magno expleor. Et ita dies Veneris (16 m. Iulii sive ante diem XVII Kalendas Augustas) praeteriit. Paenultimo die nostri seminarii ante prandium quattuor orationes habitae sunt. Primum Christophorus Kugelmeier periodicum ,,Golmus monstrans de Studiorum Classicorum institutione in Universitate Potsdamiensi narravit. Deinde in acroasi ,,De prosodia Sinica Iaponicaque cum principiis versificationis linguarum Indoeuropearum comparata Bradius Vilcensius Maurus III perdocte, sed et periucunde problema exposuit. Impossibile est scripto verbo monstrare id, quod voce viva Bradius expressit. Exempli causa ,,Ma-ma ma ma ma? (quod lingua Sinica ,,Exercatne matercula equum? significat) solum viva voce vario accentu, longitudine syllabae modulationeque recte exprimi potest. Postea Helga Bieniusa de vita Sancti Hyacinthi, patroni Europae orationem habuit. In fine eius partis antemeridianae dr Nicolaus Szymaski ,,Nicolai Hussoviani Carminis de Sancto Hyacintho auditoribus hexametra recitantibus eas partes, quas audientes antea praelegerant, explanavit. Quoniam dies valedictionis appropinquabat, novum carmen ,,Valedictionis Annae Elissae Radke die 15. 7. 99 compositum nobis discendum erat:
Valedictio Referte grates et valedicite locis amoenis et genio loci: Silesia, o vale, beata, atque vale tibi, grex Latine. Iam gutta manat ex oculis recens, amplectitur nunc alter et alterum, interque nos et osculemur Nos, Hyacinthe benigne, serva!

Non omni Seminarii Opoliensis institutioni interfui. Acroasin Primislai Marciniak ,,De tragoedia, quae inscribitur <Avaritia crudelis et punita in Mauritio Imperatore>, non audivi, scholae Marii ,,De neologismis recte colendis ac nonnullis lectionibus Caeciliae Koch non interfui. Excusate. Post eius diei meridiationem hora quinta decima Ioannes Kopiec, unus ex episcopis

Opoliensibus nobis Missam Latinam celebravit. Gratias ei dicimus, quoniam quamquam de Germania antecedenti die reverterat, defatigatus tamen ad eam Missam celebrandam venit. Cena finalis sollemnis erat. Ad eam sollemnitatem Doris et Antonius Wagner una cum Mario in valtornis (?) pelpurchre canentes nos praeparabant. Grata semper culina, sed eo die gratissima. Coquinaria bona pro cibis optimis optimas laudationes a Mario accepit. Sed non est eius diei finis. In aula Marius et Inga omnibus gratias agentes ab omnibus maximas gratias acceperunt. Catherina Jasiska et Sigfridus Zejglic Horatii Carmen ,,Dianam tenerae dicite virgines (si bene audivi, quoniam vinum in capite meo iam effervescebat) cecinerunt, ad canticum de ,,Vino nostro glorioso quodam anno anonymo 1540 compositum Silvanus Martens fabellam potatoris egit, quae omnibus grata corda nostra laetitia complevit. Sic paenultimus, dies Saturni (17 m. Iulii sive ante diem XVI Kalendas Augustas) nostrae commorationis dies praeteriit. Ultimus dies, dies valedictionis, dies Solis (18 m. Iulii sive ante diem XV Kalendas Augustas) advenit. Post prandium cum Marius valedicens puellas amplectens sursumque allevans diceret: ,,ut plumae, nonnullae abundantem culinam memorantes responderunt: ,,non ut plumae, sed ut plumbum. Et sic transiit nostrum Latinitatis vivae seminarium Opoliense. Aliqui censor severus dicat: ,,Barbaria! Latinitate viva dignitatem Ciceronis aliorumque maiorum deminuistis! Numquam oratoribus antiquis aequabimini!. Respondeo: Cicerones non sumus, sed linguam Latinam singularem radicem communis Europae, eximium parium nationum vinculum esse scimus. Scio etiam me eorum linguae nescium laeto ore sine timore cum Germanis, Bohemis, Slovacis aliisque colloqui potuisse. Hic sensi, quid significaret: ,,Ut unum sint. Scio quoque linguam Latinam, sicuti alias linguas non esse ipsam finem terminumque, sed instrumentum ad veram amicitiam adipiscendam. Lingua Latina in antiquitate et in mundo moderno quasi systema nervorum est. Diebus hodiernis pauci hoc systema conficiunt, sed non spernentes cetera membra corporis Europae gravitatem huius systematis videmus ac id confirmare adiuvamus. Ergo, ad feliciter rursus beneque post annum conveniendum! (wrzesie 1999)

75

KONKURS
Brygida Gwiazda-Rzepecka Wrocaw

I Konkurs Wiedzy o Wielkiej Brytanii1)

I. Name numbered parts of the map. (11 points)


1 . . . . . . . . . . . . . 2 . . . . . . . . . . . . . 3 . . . . . . . . . . . . . 4 . . . . . . . . . . . . . 5 . . . . . . . . . . . . . 6 . . . . . . . . . . . . . 7 . . . . . . . . . . . . . 8 . . . . . . . . . . . . . 1+2+3 . . . . . . . . . 1+2+3+4 . . . . . . . . 1+2+3+4+5+6+7+8 . . . . . . . . . . . . . . . .

IV. Circle the correct answer. (10 points)

Etap szkolny

1. King Edward VIII abdicated in ..... to marry an American divorcee, Mrs Wallis Simpson.
a) 1936 b) 1972 c) 1938 d) 1949

2. The British Empire was at its greatest in about 1920, when it included approximately ..... of the worlds population.
a) 20% b) 15% c) 50% d) 25%

3. The Commonwealth is the free association of ..... countries that were mostly at one time part of the British Empire.
a) 70 b) 50 c) 100 d) 20

4. The Glencoe Massacre took place in 1692 in a valley in ..... .


a) west Scotland b) East Anglia c) Lake District d) Ireland

II. Mark on the map and name the capital of each country. (10 points)
1 . . 2 . . 3 . . 4 . . 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5. The Bloody Tower is the tower in ..... built in the 14th century.
a) the Edinburgh Castle b) the Tower of London c) the White Tower d) Belfast

6. The records of a survey of land of England made by order of William the Conqueror in .... is called the Domesday Book.
a) 1080 b) 1280 c) 1286 d) 1086

III. Match the name with the proper date. (10 points)
1. The Act of Supremacy . 2. The Act of Union . . . 3. The Armada . . . . . . 4. Magna Carta . . . . . . 5. The Golden Age . . . . 6. The Great Fire . . . . . 7. The Battle of Trafalgar 8. The Great Plague . . . 9. The English Civil War . 10. D-day . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A) 1588 B) 1215 C) 1666 D) 21 October 1805 E) 1664-1665 F) the mid-17th century G) 1534 H) 6 June 1944 I) 1707 J) from 1558 to 1603

7. The special throne called Coronation Chair on which the sovereign sits during the Coronation ceremony is in ..... .
a) Buckingham Palace b) Westminster Abbey c) St Pauls d) the Tower of London

8. Armistice Day is on ..... .


a) 06/06/1944 d) 15/09/1940 b) 05/11/1605 c) 11/11/1918

9. Anne Hathaways Cottage is the old house near ..... in which Shakespeares wife was born.
a) London b) Oxford d) Stratford-upon-Avon c) Cardiff

1)

Sprawozdanie z konkursu jest zamieszczone na s. 108 (red).

76

10. Ben Nevis is the highest mountain in Britain. Its height is ..... .
a) 1,343 metres c) 1,303 metres b) 1,545 metres d) 1,525 metres

V. There are 10 missing names of famous places on the map of London. Put them down. (10 points)

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

VI. Circle the correct answer. (10 points) 1. The Duke of Edinburgh is the principal title held by Prince Philip, the husband of the Queen Mother. TRUE/FALSE 2. Winston Churchill became both Prime Minister and Minister of Defence in 1939. TRUE/FALSE 3. After the death of Queen Elizabeth II and her eldest son, Prince Charles, Prince William will be the next king. TRUE/FALSE 4. Prince Beatrice is called the Princess Royal. TRUE/FALSE 5. William Shakespeare was born in 1564 in Stratford-upon-Avon. TRUE/FALSE 6. Margaret Thatcher was elected as a leader of the Labour Party in 1975. TRUE/FALSE 7. King Arthur may have been a Briton who fought against the invading AngloSaxons in the 5th century. TRUE/FALSE

8. The Beatles is one of Britains most influencial pop groups. The group included Paul McCartney, John Lennon, George Harrison and Richard Starkey. TRUE/FALSE 9. Henry VIII rejected the belief that the Pope was head of the Church and had himself declared to be the supreme head of the Church in England. TRUE/FALSE 10. The Duchess of York is the royal title granted Sarah Ferguson as a result of her marriage in 1986 to the Duke of York. TRUE/FALSE VII. Write one title of the book they wrote. (10 points) 1. 2. 3. 4. 5. Geoffrey Chaucer . William Shakespeare Charles Dickens . . Lewis Carroll . . . Jane Austen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

77

VIII. Answer the questions. (9 points) 1. What is the difference between British and English? 2. What languages are spoken in Wales, Scotland and Ireland? 3. What is the Union Jack? 4. Name the patron saints of Ireland, Scotland, England and Wales? 5. What is the other name for Northern Ireland? 6. What is Tattoo? 7. What does the IRA mean and what is it? 8. What is the most popular traditional British dish? 9. What are magic circles and where are they? Good luck
(Na napisanie caego testu przeznacza si 60 minut.)

VII. (10 points 2 points for each correct title)


1. The Canterbury Tales 2. Hamlet, King Lear, Macbeth, Romeo and Juliet, As You Like It, Othello, etc. 3. A Christmas Carol, Oliver Twist, David Copperfield, Great Expectations, etc. 4. Through the Looking-Glass, Alice of Wonderland. 5. Pride and Prejudice, Sense and Sensibility, Persuasion, Emma, etc.

VIII. (9 points 1 point for each correct answer)


1. British people from Scotland, Wales, England and Northern Ireland; English people only from England. 2. Wales Welsh; Scotland Scottish, Gaelic; Ireland Irish, Gaelic. 3. the national flag of the UK 4. England St. George; Scotland St Andrew; Wales St David; Ireland St Patrick 5. Ulster. 6. evenings performance of military music, marching and other spectacular displays. It takes place in Edinburgh every August and September. 7. the Irish Republican Army. It is a militant organisation of Irish nationalists aiming to establish a united Ireland by campaigns of violence and terror. 8. fish and chips. 9. the great circle of stone monuments of Stonehenge and Avebury, which are believed to have had some religious or astronomical purpose, on Salisbury Plain, Wiltshire. Maximum score 80 points

I. (11 points 1 point for each correct answer)


1. England 2. Wales 3. Scotland 4. Northern Ireland 5. Ireland 6. Hebrides 7. Orkneys 8. Shetlands 1+2+3 Great Britain 1+2+3+4 the United Kingdom 1+2+3+4+5+6+7+8 the British Isles

Klucz

II. (10 points 1 point for each correct marking the capital on the map and 1 point for the correct name)
1 London 2 Cardiff 3 Edinburgh 4 Belfast 5 Dublin

I. Name marked places. (5 points)


1 2 3 4 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

II etap fina

III. (10 points 1 point for each correct answer)


1. G 2. I 3. A 4. B 5. J 6. C 7. D 8. E 9. F 10. H

II. Name marked towns. (5 points)


1 2 3 4 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

IV. (10 points 1 point for each correct answer)


1. a 2. d 3. b 4. a 5. b 6. d 7. b 8. c 9. d 10. a

V. (10 points 1 point for each correct answer)


1. 3. 6. 8. Madame Tussauds 2. the British Museum the City 4. St Pauls 5. the Tower of London Tower Bridge 7. the Houses of Parliament Soho 9. Buckingham Palace 10. Hyde Park

III. Mark on the map: (5 points)


1. 2. 3. 4. 5. Clyde Severn Forth Grasmere Loch Ness

VI. (10 points 1 point for each correct answer)


1. F 2. F 3. T 4. F 5. T 6. F 7. T 8. T 9. T 10. T

78

IV. Write in the missing dates. (10 points) 1. The Armada is the name of the Spanish fleet sent by Philip II, King of Spain, in ....... against England but defeated by the English navy. 2. The Act of ....... that declared the sovereign to be the secular head of the Church of England is called the Act of Supremacy. 3. The Titanic was a British passenger liner, which collided with an iceberg on her maiden voyage to New York in ....... . 4. The final battle of the Napoleonic Wars, which was in ....... is called the Battle of Waterloo. 5. A famous battle in English history, in which William the Conqueror defeated the AngloSaxon King Harold near Hastings in ......., is called the Battle of Hastings. 6. Magna Carta is the charter granted by King John in ......., which recognised the rights and privileges of the barons, the church and the freemen. 7. The present sovereign, Queen Elizabeth, had her Coronation in ....... 8. An epidemic of bubonic plague in London in ....., when more than 70,000 people died, out of an estimated population of 460,000 is called the great Plague of London. 9. The Battle of Britain was the battle between British and German aircraft over London and the south of England in ....... . 10. A fire which destroyed more than half the city of London, including the old St Pauls Cathedral, in ....... is called the Great Fire of London. V. Circle the correct answer. (10 points) 1. Which wives of Henry VIII were executed?
a) Anne Boleyn Catherine Howard c) Anne of Cleves Anne Boleyn b) Catherine Parr Catherine Howard d) Anne of Cleves Catherine Parr

4. The wars in . . . . . between the house of York and the house of Lancaster are called the Wars of the Roses.
a) b) c) d) the first half of 15th century the second half of 15th century the first half of 14th century the second half of 14th century

5. The English Civil War is the war between the Cavaliers and the Roundheads in ......
a) the mid-17th century b) the mid-18th century c) the mid-16th century d) the mid-15th century

6. The Battle of Trafalgar was a decisive naval battle that took place off Cope Trafalgar on ....
a) 06/06/1944 c) 11/11/1918 b) 21/10/1805 d) 05/11/1605

7. The Golden Age took place ......


a) in the mid-17th century b) from 1658-1703 c) from 1558-1603 d) in the mid-15th century

8. D-day was on ..... when Anglo-American troops landed in Normandy.


a) 06/06/1944 b) 05/11/1605 c) 11/11/1918 d) 15/09/1940

9. The Globe Theatre was built in ..... on the south bank of the Thames, London.
a) 1666 b) 1707 c) 1588 d) 1599

10. The Act of Union is the Act of .... that declared the union of England, Wales and Scotland.
a) 1666 b) 1707 c) 1588 d) 1599

2. Ben Nevis is the highest mountain in Britain. Its height is ......


a) 1,343 metres c) 1,303 metres b) 1,545 metres d) 1,525 metres

VI. (10 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Match the name with the proper description. points) Downing Street .............................. Oxford Street ................................. Soho ........................................... Baker Street .................................. St Pauls Cathedral ........................... St Martin-in-the-Fields ....................... Westminster Abbey .......................... Trafalgar Square ............................. The City of London .......................... Piccadilly Circus ..............................

3. Hadrians Wall is an ancient wall built by order of the Roman emperor Hadrian in the ..... century AD to defend the northern border of England against attacks by Celtic tribes.
a) 1st b) 4th c) 2nd d) 3rd

A) A well known road junction in central London where a number of famous streets meet. B) A district of west central London well known since the 19th century for its striptease clubs and sex shops. C) A self-governing administrative region, with its own police force, in the east of London.

79

D) One of Londons most popular shopping streets, especially known for its department stores. E) A short street in central London where the official home of the Prime Minister is. F) A famous church built in a neo-classical style in the early 18th century. G) One of the leading landmarks of London where almost all the English sovereigns have been crowned since 11th century. H) A central street in London where the famous fictional detective Sherlock Holmes lived. I) The main square of central London, where there are a number of famous buildings and monuments, including the National Gallery. J) One of Londons most famous churches built in the latter part of the 17th century and early part of 18th century, destroyed by the Great Fire of London. VII. Name described places. (10 points) 1. ..................... the buildings in London in which the House of Commons and the House of Lords assemble. 2. ..................... a street in central London running from Trafalgar Square to the Houses of Parliament and containing many important buildings and government offices. 3. ..................... Londons best-known public park extending an area of 615 acres (249 hectares). 4. ..................... Londons wholesale fruit, flower and vegetable market, formerly in central London but in 1973 moved to new buildings. 5. ..................... a famous waxwork museum in London, opened in 1835, which contains wax figures of famous and notorious characters in both history and contemporary life. 6. ..................... a museum in London noted for its collections of antiquities, coins and medals, prints and drawings. 7. ..................... a colloquial name of the monument to the philanthropist the Earl of Shaftesbury, that stands in the centre of Piccadilly Circus in London. 8. ..................... the distinctive twin drawbridges with Gothic towers over the river Thames.

9. ..................... one of the oldest, best-known, and most imposing fortresses in England, on the north bank of the river Thames in London. 10. ..................... a tall column nearly 185 feet (44 m) high in Trafalgar Square, London. VIII. Circle the correct answer. (10 points) 1. The Welsh flag is called the Welsh dragon. TRUE/FALSE 2. Henry VIII is often more popularly remembered for his eight wives. TRUE/FALSE 3. The Prince of Wales is the title traditionally given to the sovereigns eldest son, as the heir to the throne. TRUE/FALSE 4. In 1987 Queen Elizabeth awarded the Princess Royal title her only daughter, Princess Anne. TRUE/FALSE 5. The Duke of York is the royal title granted Prince Philip, the husband of Queen Elizabeth. TRUE/FALSE 6. Charles Dickens (1912-70) is popularly regarded as one of the greatest English novelists. TRUE/FALSE 7. If Prince Charles, his sons (Prince William and Prince Henry), and Prince Andrew died in a car accident, Prince Edward (the third son of the Queen) would be the next king. TRUE/FALSE 8. Queen Victoria is the queen who had the longest reign in the British history. TRUE/FALSE 9. Jane Austens the most popular novel is Lord of the Flies. TRUE/FALSE 10. Lewis Carrol is known internationally as the author of Alice in Wonderland. TRUE/FALSE IX. Answer the questions. (5 points) 1. What is the Union Jack made up? 2. What does the British Parliament consist of? 3. What is the difference between the United Kingdom and Great Britain? 4. What is kilt? 5. What is the other name for Northern Ireland? Good luck
(Na napisanie caego testu przeznacza si 60 minut.)

80

I. (5 points 1 point for each correct answer) 1 Cornwall 2 Canterbury 3 Highlands 4 Orkneys 5 Hebrides II. (5 points 1 point for each correct answer) 1 Cardiff 2 Glasgow 3 Dublin 4 Brighton 5 Cambridge III. (5 points 1 point for each correct answer) IV. (10 points 1 point for each correct date) 1. 1588 2. 1534 3. 1912 4. 1815 5. 1066 6. 1215 7. 1953 8. 1664-1665 9. 1940 10. 1666 V. (10 points 1 point for each correct answer) 1. a 2. a 3. c 4. b 5. a 6. b 7. c 8. a 9. d 10. b VI. (10 points 1 point for each correct answer) 1. E 2. D 3. B 4. H 5. J 6. F 7. G 8. I 9. C 10. A

Klucz

VII. (10 points 1 point for each correct answer) 1. The Houses of Parliament 2. Whitehall 3. Hyde Park 4. Covent Garden 5. Madame Tussauds 6. The British Museum 7. Eros 8. Tower Bridge 9. The Tower of London 10. Nelsons Column VIII. (10 points 1 point for each correct answer) 1. T 2. F 3. T 4. T 5. F 6. F 7. F 8. T 9. F 10. T IX. (5 points 1 point for each correct answer) 1. It is made up of three crosses. The upright red cross is the cross of St George, the patron saint of England. The white diagonal cross (with the arms going into the corners) is the cross of St Andrew, the patron saint of Scotland. The red diagonal cross is the cross of St Patrick, the patron saint of Ireland. 2. It consists of two chambers known as the Houses of Commons and the Houses of Lords. 3. Great Britain England + Scotland + Wales the United Kingdom Great Britain + Northern Ireland 4. It is a part of the traditional dress of a Scotsman; a heavy pleated woollen skirt. 5. Ulster Maximum score 70 points (wrzesie 1999)

WYDAWNICTWA CODN
polecaj:
Z NOTATNIKA METODYKA Jarosaw Michalski AWANS ZAWODOWY NAUCZYCIELA Mirosaw Sielatycki, Katarzyna Koszewska, Elbieta Towiska-Krlikowska, Magorzata Pomianowska, Ewa Lubczyska, Magdalena Zieliska, Tomasz Garstka AWANS ZAWODOWY NAUCZYCIELA zestaw foliogramw Mirosaw Sielatycki, Mirosawa Winiarz PROJEKT EDUKACYJNY Materiay dla zespow midzyprzedmiotowych Jacek Krlikowski BIBLIOTECZKA WDN (Wewntrzszkolnego Doskonalenia Nauczycieli) MIERZENIE JAKOCI PRACY SZKOY PODSTAWOWEJ Irena Dzierzgowska DYREKTOR W ZREFORMOWANEJ SZKOLE Irena Dzierzgowska

Zapraszamy
Wydawnictwa CODN, Aleje Ujazdowskie 28, 00-478 Warszawa, tel (0-22) 621-75-97 e-mail: codnY codn.edu.pl sklep internetowy: www.codn.edu.pl/sklep

81

MATURA
Pisemny egzamin dojrzaoci 2000 z jzyka angielskiego w szkoach modzieowych1)
CZ I Rozumienie ze suchu
(Listening comprehension)

terror since the East Timorese voted for independence from Indonesia. In Kosovo, a grenade attack in a crowded village Breszja killed at least 2 Serbs and injured 40 others. Four of the injured are reported to be in serious condition. Officials of the NATO-led peacekeeping forces say they have arrested four suspects. President Clinton met with Turkish Prime Minister Bulent Ecevit at the White House today, and the Cyprus issue was high on the agenda. Mister Clinton has long expressed an interest in helping Greece and Turkey resolve the Cyprus conflict. At the start of his meeting with Mr Ecevit, he underscored US willingness to move the negotiations forward. In Ankara Turkish police arrested scores of human rights activists today when they attempted to protest the killing of eleven jail inmates a week ago. Inmates belonging to various leftist organisations continued to hold at least 72 guards hostage at prisons around the country. In South Africa, a bus on a cross-country tour plunged into a river today injuring 21 people, some seriously. Just two days ago another bus crash killed 27 people. Todays crash was the sixth major accident in a week involving South African buses killing a total of 89 tourists. TEKST DO ZADANIA IB How does a polygraph work? Police have used polygraphs extensively since 1924. The machines have no magic qualities which enable them to probe the twisted emotions of a suspected criminal; they just measure

Usyszysz tekst do zadania I A, a nastpnie, po krtkiej przerwie, tekst do zadania I B. Kady z tych tekstw zostanie odczytany dwukrotnie. Przed wysuchaniem kadego tekstu przeczytaj uwanie zadanie. W trakcie suchania mona robi notatki. Teksty do odczytania przez nauczyciela Przed wysuchaniem kadego z tekstw abiturienci zapoznaj si z treci zadania. Teksty powinny by odczytywane gono dwa razy, w dwch rnych miejscach sali, o ile to moliwe, kolejno przez dwch nauczycieli. W trakcie suchania mona robi notatki. Po dwukrotnym wysuchaniu tekstu pierwszego, abiturienci maj pi minut na uzupenienie notatek i zapoznanie si z treci zadania I B. Nastpnie suchaj dwukrotnie tekstu do zadania I B. TEKST DO ZADANIA I A You are listening to Voice of America news, this is Bob Hollman. United Nations troops and helicopters moved in on a militia stronghold in East Timorese town of Dare Monday afternoon, taking 15 armed men into custody. Colonel Mark Kelly, chief of staff to the International Force Commander, said that no shots were fired during the encounter. He said the troops raided the town following reports it was a militia stronghold and the site of ongoing murder, arson and violence. The anti-independence militia have turned to the campaign of
1)

Wszystkie zestawy maturalne zostay przygotowane przez Kuratorium Owiaty w Warszawie.

82

blood pressure, pulse rate and respiration simultaneously with the use of pneumograph tube around the suspects chest and a pulse cuff around the arm. Impulses are noted on moving graph paper, which is driven by an electric motor. The theory is that respiration, blood pressure and pulse rate are involuntary actions they do not depend on the persons conscious will, but are connected with ones emotional state. Fluctuations from the norm signify emotional turmoil which is believed to indicate that the suspect is lying. Giving a lie detector test is a complicated procedure that requires the expertise and sound judgement of a specially trained administrator. It would, of course, be ridiculous to ask the suspect only the key question, such as Did you kill your wife? The subject must also be asked a series of control questions. In some instances the subject may actually be told to lie so that the test giver can note the fluctuations in the lines on the graph paper. Because the outcome of a polygraph test is so dependent on the abilities of the test giver, polygraphs are absolutely forbidden in courts, nor can tests results be used in testimony. Psychologists are far from convinced of the validity of polygraphs, but the police, who use trained people to give the test, consider them an invaluable aid. Zadanie I A 10 punktw Usyszysz fragment wiadomoci radiowych obejmujcy 5 rnych wydarze. Zdecyduj, do ktrych odnosz si krtkie informacje poniej. Obok numerw 110 wpisz liter AE, ktr oznaczone jest odpowiednie wydarzenie. Jeli obok informacji s dwa lub trzy numery, naley wskaza dwa lub trzy wydarzenia (w dowolnej kolejnoci)
A. B. C. D. E. U.N. troops raid in East Timor Grenade attack in Kosovo. Turkish Prime Minister at the White House. Demonstration in Ankara. Bus crash in South Africa.

Zadanie I B 5 punktw Usyszysz krtk audycj radiow z serii How Does it Work?. W pytaniach 15 wybierz to zakoczenie zdania, ktrego tre jest zgodna z usyszanym tekstem. Zakrel odpowiednio liter a, b, c lub d. 1. Another name for polygraph is: a) a fluctuation detector b) an electric detector c) a lie detector d) a pneumograph tube 2. The function polygraphs do not measure is: a) perspiration b) pulse rate c) respiration d) blood pressure 3. People given a polygraph test: a) are specially trained b) control their emotional state c) are sometimes asked to lie d) are asked to observe themselves 4. The outcome of the test: a) depends on the abilities of the test giver b) depends on the number of questions c) is generally thought to be always valid d) is highly appreciated by psychologists 5. Polygraph tests are forbidden: a) in psychological experiments b) in court trials c) in police investigations d) in medical experiments

CZ II tekstu Rozumienie
pisanego
(Reading comprehension) Zadanie II A 12 punktw Z poniszego tekstu usunito tytuy poszczeglnych czci, oznaczono je literami (AH) i podano pod tekstem. Dobierz tytuy tak, aby tekst tworzy spjn i logiczn cao. W kade miejsce 16 wpisz liter, ktr oznaczony zosta odpowiedni tytu. Jeden z tytuw nie pasuje do tekstu. Nastpnie uzupenij zdania 712, zakrelajc najwaciwsz z podanych moliwoci a, b, c lub d.

In which of these events: people were killed? 1. people were injured? 2. , 3. people got arrested? 4. , 5. , 6. international organisations were involved? 7. , 8. human rights organisations were involved? 9. an international conflict was discussed? 10.

83

MAKE YOUR CHILD A LEADER The group of girls, on a picnic had taken a wrong trail. Now, after a terrifying night, they were wandering hopelessly cold, wet and hungry. ,,Theyll never find us, one girl said between sobs. ,,Were all going to die. Then, an 11-year old Evanell Towne stepped forward. ,,Im not going to die, she said firmly. ,,Ive heard that if you follow a little stream, it empties into a bigger stream and finally you come to a town. Im going to follow that stream we saw. The rest of you can come if you want. Evanell plunged resolutely into the woods, the others followed. They walked for over five hours, but finally, they heard voices, and their shouts brought the rescue party. The spunky youngster had led the group to safety. A born leader, people say when I recount this story. In their view, people like Evanell are programmed at birth to lead, while others are destined to follow. But my work has convinced me that leaders arent born theyre made. Men and women who run organizations, lead the community and captain sports teams are the product of conscientious parents who follow simple rules that foster a leadership mentality strength of mind and independent thinking. How can you foster a leadership mentality? Here are eight secrets. 0. D (przykad) Confidence comes from being told, ,,I know you can do it! And then, ,,You did it! Terrific Building confidence begins with the childs first steps. When he toddles triumphantly toward your embrace, he has scored Victory No. 1. Each subsequent little success leads to others. No success is too tiny to be complimented. But this doesnt mean you should fill the air with insincere hurrahs, or that you should never criticise. Criticism, however, should be coupled with both praise and instruction. 1. One spring day I watched a girl in my neighbourhood dig a rock out of her rain-soaked front yard. She ran to her father ,,Daddy! Look at this beautiful stone I found! He looked at her disapprovingly: ,,Youre getting all muddy! Her face fell. She threw the prize away unhappily and trudged indoors.

What might he have said? How about, ,,What a beautiful stone! Lets clean it up so we can really see it. After all, mud can be washed away; the mark on the childs imagination lasts longer. Children (and adults too) admire and follow someone who is willing to rise to challenges. Yet all too often we teach our children to play it safe. 2. Recently, a promising 12-year-old gymnast came to me for help. She had all the skills of a future Olympic medallist, yet never seemed to live up to her potential. I handed her four darts and told her to toss them at a target across my office. She looked at me nervously. ,,What if I miss? she asked. Those four words summed up her disappointing career. Instead of focusing on how to achieve the goal, she worried about how to keep from failing. Persuade your child to think about achievements rather than obstacles. The person who inspires others is the one who rises to the occasion even though he or she might fail. 3. Your daughter comes home and announces she wants to be a professional bullfighter. Or your son says hes going to be a movie stunt man. Neither squares exactly with the future you had in mind for them. Dont throw cold water on them. Chances are the wannabe toreador will change her mind and study law, and the daredevil will detour into a business career. Meanwhile, encourage their dreams, however outlandish they seem to you.. What counts is the ability to fantasize, and to think about what might make the fantasies come true. A leader has been described as one who can have a vision, explain it to others and influence them to follow his path to it. But the first step is the dream itself. 4. On a playground near my house, I watched a little boy whose legs were too short to climb the first step of a slide. He ran to his mother. But instead of boosting him onto the step, she asked, ,,How could you reach it? The boy thought for a minute. ,,What if I pulled my wagon over there and stand on it? ,,Do it, she said. He did. The rest was easy. Possibility thinking is a trademark of leadership. Those who examine a problem and show others how to solve it invariably lead the way. 5. Leadership needs to be sharpened by prac-

84

tice. Enrol your children in sports teams, Boy Scouts, church groups, community organizations where they will gain experience in dealing with others. Encourage them to hold office too. An athletic-team captain or a member of the student council gets plenty of chances to demonstrate leadership skills. But let your children strive for leadership in their own areas of interest. Some kids are leaders on the playground, others in the classroom. Not everyone can be class president, or wants to be, but a talented writer can become editor of the school newspaper. Operating in an area where one feels at home builds confidence. 6. Family psychologist John Rosemond of the Center for Affirmative Parenting in Gastonia, N.C., has identified respect, resourcefulness and responsibility as the basic characteristics parents should develop in a child. The mantle of leadership falls on those who try to understand and abide by the rules (respectful), who keep trying, or try new ideas when theres a setback (resourceful) and who face up to the consequences of their actions (responsible). In the end its not your words but your example that matters. Studies of leaders have shown that their parents, too, exhibited leadership qualities, though often in unrecognized ways. They considered community service important. They made a point of helping others. They had dreams for their families couched in terms of values and standards, rather than material gain. Put to the test, they displayed inner strength that brought the family through tight places. Nutrition experts tell us that if you want a healthy child, you provide a healthful diet: what you put in is what you get back. That applies in character development too. The love and concern you direct to your child returns in an inner strength and confidence that translates to leadership.
Readers Digest, July 1993 A. Let Them Explore. B. Give Them a Chance. C. Ask ,,What If? D. Be a Booster. E. Reward for Effort. F. Listen to Their Fancies. G. Teach the Three Rs. H. Focus on Success

7. In the story that opens the article, what was the leadership quality little Evanell displayed? a) resistance to physical exhaustion b) extensive general knowledge c) ability to think and act independently d) ability to persuade others to follow her 8. The author believes the parents who want to build confidence in their child should: a) refrain from criticising b) give advice on how to improve the performance c) reward the child for everything she/he does d) point out obvious mistakes 9. The 12-year-old gymnast in point 2: a) had achieved results below her possibilities b) didnt know how to play darts c) was disappointed with her career d) wasnt fit enough to win an Olympic medal 10. According to the author, parents should not: a) plan the future for their children b) discourage their children from being daring c) consider their childrens fantasies dangerous d) forbid their children to take risky jobs 11. The best way for a child to practise leadership skills is to: a) enrol in as many organisations and activity groups as possible b) combine classroom and playground activities c) seek a leading role in an area the child shows talent for d) engage in activities the child still needs to perfect 12. Researches on leadership show that leadership qualities: a) often run in the family b) may be reinforced by healthful diet c) are genetically determined d) often remained unrecognised Zadanie II B 8 punktw Przeczytaj ponisze recenzje 5 ksiek, a nastpnie zdecyduj, do ktrej ksiki odnosi si kade ze zda umieszczonych pod tekstem. Obok kadego numeru 18 wpisz liter (AE), ktr oznaczono odpowiedni ksik. Podwjne litery oznaczaj, e naley wskaza dwa tytuy (w dowolnej kolejnoci).

85

A. A BRIDGE BETWEEN US Julie Shigekuni For fans of Amy Tans novels, this will seem familiar territory; the story of Asian-American growing up in San Francisco. Yet first impressions can be deceptive. In contrast to Tan, who makes frequent use of Chinese legends, Julie Shigekunis description of four generations of Japanese-American mothers and daughters is very much rooted in the New World. None of Shigekunis main characters is born in Japan, and only one, the rebellious granddaughter Nomi, ever goes there. In elegant, yet simple prose, Shigekuni tells a story that is both special and universal. B. THE GOD OF SMALL THINGS Arundhati Roy Indian writer Arundhati Roy trained as an architect and wrote several screenplays before her strange and beautiful novel. Set in the state of Kerala in 1969, it tells a tragic story of how a young family discovers that Things Can Change in a Day. One of the young writers many talents is her ability to observe life through the eyes of a child, and in the twins Rahel and Estha, she has created two poignantly authentic children. Among other topics, the novel deals with the Indian caste system. Ironically, 30 years after the fictional events take place, a Keralan lawyer has charged Roy with obscenity because of a sex scene between a Christian woman and a Hindu untouchable. C. FUGITIVE PIECES Anne Michaels Many books have been written about the Holocaust, and they still have the power to shock and disturb. Few writers, however, have dealt with the aftermath of the horror. In her first novel, Fugitive Pieces, Canadian Anne Michaels looks at the effects of the Holocaust on the everyday lives of survivors and their families. The story is told by Jacob Beer, whose family was killed in Poland, and Ben, a young professor in Toronto whose parents were liberated from the death camps. Before writing the novel, Michaels produced two books of poetry. Her ear for sensuous imagery is one of the delights of this thoughtful, tragic and joyful work. D. THE BEACH Alex Garland The Beach, by 27-year-old Alex Garland from

London, is a travel book with a difference. On the first night of his backpacking holiday in Bangkok, Richard finds his fellow-traveller dead in the next room, with his wrists slashed. This strange man, known as Mister Duck, has left Richard a map, showing him how to find The Beach. Here, it is believed, a secret community lives in a form of paradise on an island closed off to tourists. Together with a French couple, Richard cannot resist the temptation to go to this island to find out the truth about the beach. During his travels, he is haunted by macabre dreams about Mister Duck. This is a fast, exciting and disturbing thriller, which, in spite of negative reviews from some critics, is very hard to put down once you have started. E. LOS ALAMOS Joseph Kanon You might call Los Alamos the thinking persons thriller. The action takes place in New Mexico in the final days of the Second World War. Scientists from the top-secret Manhattan Project are working round the clock to finish the atom bomb before the Germans do. The murder of a security officer a German Jewish emigre places the entire project in danger. In addition to playing spot the famous physicist, readers can try to guess the identity of the murderer. A hint: it wont be easy.
from Spotlight 1/1998

Which book (or books):


Describes social divisions 1. Is set in an immigrant community 2. Refer to the same events from totally different points of , 4. view 3. Have sensational plot 5. , 6. Their authors have some previous writing experience , 8. 7.

CZ III Test leksykalnogramatyczny


Zadanie III A 7 punktw Uzupenij tekst, wstawiajc w kad luk 114 po jednym sowie. REMOVE AT YOUR OWN RISK The statistics (0) say that air bags in cars have (1) more than 1,500 lives

86

in the US over the (2) decade. However, they have also caused about 60 (3) , mostly of children and short drivers. Seventy- (4) -old Violet Cosgrove asked the National Highway Traffic Safety Administration (5) permission to (6) the air bag in her car deactivated. (7) the administration agreed, Cosgrove cannot find a mechanic willing to do the (8) . They are (9) they might be sued if an accident occurs later in (10) air bags might have helped. Douglas I. Greenhaus of the National Automobile Association (11) the Washington Post that the government decision applies only (12) the act of removing the air bag, not to the consequences the act could (13) . Cosgrove isnt worried. I told Wilkins Buick that if my air bag kills me, Im going to have my lawyers (14) them for not removing it, she said.
Spotlight, 4/1998

6. Nobody will ever let you take his place. Youll to take his place. 7. They sold out all the tickets before we got to the cinema. By the time all the tickets. 8. We havent eaten out for at least a year. out last time. Its 9. Because shed never tried sea food before, she was a little anxious. Not , she was a little anxious. 10. Its possible they havent received the news yet. They might the news yet. Zadanie III C 8 punktw Przetumacz fragmenty zda umieszczone w nawiasach na jzyk angielski. W czciach zda podanych po angielsku nie naley niczego zmienia. 1. He suggested (ebymy wszyscy podpisali) the petition. 2. You wouldnt be so self-confident now (gdybym nie przyszed) to your rescue when you didnt know what to do. 3. The police had no idea (jak wamywacze dostali si) into the house. 4. Even though we didnt win the medal, (wszyscy byli szczliwi) that we had participated in the competition. 5. You shouldnt (siedzie tutaj nic nie robic) ; there is a lot of work to do. 6. If you want to have a new passport, youll have to (zrobi sobie nowe zdjcie) . 7. He insisted (eby mu pokaza) all the documents. 8. She looked as (jakby nie spaa) for at least a week.

Zadanie III B 10 punktw Uzupenij kade z niedokoczonych zda tak, eby zachowa znaczenie zdania wyjciowego. Przykad: I spent three hours writing the essay. It took me three hours to write the essay. 1. It was really unnecessary to redecorate the flat a month before you sold it. You a month before you sold it. 2. They were both too weak to win the race. Neither to win the race. 3. It would be right for you not to come late on the very first day. You had late on the very first day. 4. He both plays the violin and composes music. Not only as well. 5. It was my first visit to Scotland. to Scotland I before.

87

Zadanie III D 5 punktw W kadym ze zda 110 zaznacz sowo lub wyraenie a, b, c lub d, ktre najlepiej uzupenia to zdanie. 1. There must be something wrong with the fridge; the meat has gone .
a) out b) off c) down d) round

cj wypowiedzi, dobr odpowiedniego sownictwa i stylu oraz interpunkcj. Wypowied powinna zawiera okoo 250350 sw. Pamitaj o wyranym zaznaczeniu wybranego tematu. Tematy: 1. Write a review of a book which you believe should be on a compulsory booklist for secondary school students. Justify your choice. 2. There are plans to tear down an old cinema in the neighbourhood. Write a letter to the local authorities explaining why this should not be done. Suggest some alternative solutions. 3. A blessing in disguise is something that seems unpleasant but turns out to be a good thing after all. Write a story titled It Was a Blessing in Disguise.
PROPONOWANY KLUCZ DO ODPOWIEDZI

2. I was terribly disappointed, he first promised to come and then on his word.
a) let down b) called off c) went back d) drew out

3. I wouldnt like any misunderstanding.


a) there to be b) it would be c) there would be d) there be

4. We must at least an effort to find the owner before we take the dog to the shelter.
a) make b) try c) do d) put

5. I decided to leave Peter some money in case the delivery man .


a) came b) was coming d) had come c) would come

Uwaga: klucz nie zawiera wszystkich moliwych odpowiedzi. Nauczyciel moe przyzna punkt rwnie za inn poprawn odpowied.

6. Lying might get you out of trouble now, but it wont work in the long .
a) term b) run c) distance d) course

7. The car is smashed up. I wish I so fast.


a) wasnt driving c) wouldnt drive b) hasnt been driving d) hadnt driven

CZ I ROZUMIENIE ZE SUCHU (Listening comprehension) ogem 15 punktw po jednym punkcie za kad prawidow odpowied. ZADANIE I A 10 punktw 1. B 2./3. B/E 4./5./6. A/B/D 7./8. A/B 9. D 10. C ZADANIE I B 5 punktw 1. c 2. a 3. c 4. a 5. b CZ II ROZUMIENIE TEKSTU PISANEGO (Reading comprehension) ogem 20 punktw po jednym punkcie za kad prawidow odpowied. ZADANIE II A 12 punktw 0. D (przykad) 1. A 2. H 3. F 4. C 5. B 6. G (E zbdne) 7. c 8. b 9. a 10. b 11. c 12. a ZADANIE II B 8 punktw 1. B 2. A 3./4. C/E 5./6. D/E 7./8. B/C CZ III TEST LEKSYKALNOGRAMATYCZNY (Use of English) ogem 30 punktw ZADANIE III A 7 punktw po 0,5 pkt. za kade poprawne uzupenienie 1. saved 2. last/past 3. deaths 4. year 5. for 6. have 7. Although 8. job/task 9. afraid/scared 10. which 11. told/informed 12. to 13. bring/cause/ produce 14. sue ZADANIE III B 10 punktw po 1 punkcie za kade poprawne uzupenienie. Dopuszczalne s powki punktu za bdy nie zmieniajce struktury zdania. 1. neednt have redecorated the flat 2. of them/one nor the other was strong enough 3. better not come 4. does he play the violin, but he composes music as well 5. had not/had never been 6. not be/never be

8. It was his wise investment policy made him a rich man.


a) what b) that c) which d) it

9. Theyd rather we all the copying paper.


a) wont use b) dont use c) not to use d) didnt use

10.

trying to avoid responsibility for what youve done.


a) Its no point c) Its no use b) Theres no point d) Theres no use

CZ IV pisemna Wypowied

(Composition) 35 punktw

Wypowiedz si na jeden z trzech podanych poniej tematw. Zwr uwag na form i kompozy-

88

allowed 7. we got to the cinema, they had sold out 8. at least a year since we ate 9. having tried sea food before 10. not have received ZADANIE III C 8 punktw po 1 punkcie za kady prawidowo przetumaczony fragment. Dopuszczalne s powki punktu za drobne bdy nie zmieniajce sensu i struktury zdania. 1. (that) we (should) all sign 2. if I hadnt come 3. how

the burglars had got 4. everybody/everyone was happy 5. be sitting here doing nothing 6. have a new photo taken 7. on being shown/on seeing 8. if/though she hadnt slept/ hadnt been sleeping ZADANIE III D 5 punktw po 0,5 pkt. za kad prawidow odpowied 1. b 2. c 3. a 4. a 5. a 6. b 7. d 8. b 9. d 10. c (maj 2000)

Pisemny egzamin dojrzaoci 2000 z jzyka francuskiego w szkoach dla modziey

Cz I. ze suchu Rozumienie
Teksty do odczytania Przed przystpieniem do tej czci egzaminu zdajcy powinien zapozna si z poleceniami. Przeznaczamy na to 5 minut. Nastpnie tekst powinien by dwukrotnie odczytany przez dwch, jeli to moliwe, nauczycieli z rnych miejsc sali. Pomidzy pierwsz a drug prezentacj tekstu powinna by zachowana 3-minutowa przerwa. Podczas suchania uczniowie mog robi notatki. Przed odczytaniem drugiego tekstu zdajcy ma 3 minuty na zapoznanie si z poleceniami i 3 minuty przed drug prezentacj tekstu. TEKST nr 1 Il nest jamais trop tt pour apprendre la gnrosit. Une soixantaine denfants de 11 14 ans, lont prouv, en partant loccasion des fe etes de Nol la rencontre des petits coliers africains. Cette opration, baptise Les coles du dsert, est une merveilleuse initiative des hypermarchs Cora. En effet, en Afrique, lcole est gratuite, mais les stylos, crayons, cahiers, manquent cruellement. Cest pour distribuer quatre tonnes de fournitures scolaires neuf cents coliers nigriens, que les soixante-sept petits ambassadeurs francais et , belges sont partis accomplir cette jolie mission.... Alain est lun des trente bnvoles qui participent cette opration et qui accompagnent les enfants. Cest grce des personnes comme lui que les jeunes ont pu jouer les Pres

Nol pour les enfants du Niger. Dprs ce quil dit, un stylo apporte plus de plaisir un petit Africain quune console de jeux un petit Franais. Il faut le voir pour le croire. Adultes et enfants vivent ce voyage avec la me eme motion. Ils dcouvrent la grandeur de ce pays et de ses habitants, mais hlas, aussi, sa misre... L-bas, pour etre scolariss, les gamins e de 8 ans doivent quitter leurs parents pendant neuf mois et possder une chvre! Ils lemmnent avec eux pour ne pas manquer de lait. Le reste de lalimentation est compos de quelques lgumes dun potager improvis et de leau du puits. Ils dorment me eme le sol... Alain explique que cette ralit est tellement forte quelle apprend aux enfants relativiser leurs problmes. Dailleurs, pendant le sjour, ils ont un comportement tonnant: ils forment une quipe soude, alors quils ne se connaissent pas et sont issus de tous les milieux sociaux. Au dpart, ils pensent que cest un voyage, une sorte de raid, puis ils rflchissent et, au fur et mesure, ils se rendent compte de la porte de laction humanitaire. Il faut dire que si les enfants europens apportent des biens, ils sont en retour compltement plongs dans un univers qui leur apprend beaucoup. Dans chaque village, des animations sont prvues pour leur faire connaitre la vie en Afrique, comme la cueillette du coton ou la rcolte du riz, pour les amener la dcouverte de lautre et favoriser les changes. Julien, lun des jeunes participants, a vcu cette aventure comme un symbole de

89

partage entre enfants du monde entier. Au dbut, il angoissait un peu de passer Nol loin de sa famille, mais une fois sur place, a a tout chang. Il constate quon ne se rend pas compte de la chance quon a et que parfois on se plaint pour rien. Pour les enfants africains, un stylo cest un vrai trsor, un cahier cest la lune, et les enfants en Europe gchent tellement de feuilles! Ce voyage la transform, lui a fait prendre conscience de beaucoup de choses. Cest une opration magnifique, qui lance un message despoir et de solidarit. Julien, symbole de tous ces enfants, gardera longtemps le souvenir de ce voyage au Niger, qui la fait grandir.
Daprs France Dimanche, janvier 2000

TEKST nr 2 Inspecteur Gadget 1. Charles, 14 ans: a ne ma fait pas rire du tout! Cest trop enfantin. Le scnario est nul, lhistoire damour stupide. Le dessin anim tait plus dlire. 2. Audrey, 14 ans: Lacteur qui fait Gadget ne colle pas. Jaurais prfr un Robin Williams. Mais certains effets spciaux sont sympa et la voiture est marrante. 3. Paul, 15 ans: Le scnario ne tient pas la route, on sennuie. Ce sont des sketches qui senchainent sans rythme. Le film se moque trop des policiers. Tarzan 4. Sarina, 11 ans: Les dessins sont mieux que dans le film Hercule et Mulan. Jai ador le singe doubl par Muriel Robin qui se dplace un peu comme elle et qui est trs drle! 5. Romain, 13 ans: Jai bien aim. Je ne suis pas un fan de Disney, mais cest un de ses meilleurs films que jai vus. Certains moments sont drles. La jungle est bien dessine. 7 ans au Tibet 6. Marie, 11 ans: Cest trs mouvant. Ce film nous apprend plein de choses sur les coutumes tibtaines. Mais les passages de combats entre les Tibtiens et les Chinois sont un peu longs. 7. Pierre, 13 ans: Les paysages sont superbes. Le film nous permet de voir comment vivaient les Tibtiens aprs la guerre et ce quils ont d supporter.
Daprs Okapi, dcembre 1997, novembre, dcembre 1999

TEKST nr 1 Zadanie A. Wysuchaj opowiadania, ktre zostanie dwukrotnie przeczytane przez nauczyciela. Na podstawie informacji zawartych w tekcie zaznacz, ktre zdania s prawdziwe (zgodne z tekstem), zakrelajc jedn z czterech moliwoci (8 pkt.). 1. Les coles du dsert cest : a) une action humanitaire; b) une randonne dans le Sahara; c) une cole de survie; d) des coles bties dans le dsert. 2. Dans cette opration participent: a) environ soixante-dix enfants et trois moniteurs; b) une centaine denfants et leurs moniteurs; c) soixante enfants et plusieurs adultes; d) soixante-sept enfants et trente adultes. 3. Ils viennent en Afrique pour: a) apprendre survivre dans des conditions difficiles; b) faire un voyage touristique; c) aider des coliers africains; d) confronter leurs connaissances du pays avec la ralit. 4. Pour frquenter lcole les petits Nigriens doivent: a) habiter dans linternat; b) quitter la famille; c) quitter la famille et avoir une chvre; d) avoir une chvre. 5. Leur nourriture se compose: a) de lait et de fruits; b) de lait, de lgumes et de viande; c) de lait et de lgumes; d) deau, de lait et de lgumes. 6. Aprs quelques jours les petits Europens: a) jugent leur mission peu utile; b) comprennent le sens de leur mission; c) voient les problmes de lorganisation; d) sont trs stresss. 7. Grce au voyage ils peuvent: a) visiter plusieurs pays africains; b) vivre une exprience enrichissante; c) apprendre une langue trangre; d) faire un reportage. 8. Pendant le sjour au Niger, les petits Europens: a) apprennent apprcier ce quils ont chez eux; b) organisent des animations dans les villages; c) aident les habitants de villages dans leurs travaux; d) nourrissent des petits Africains.

90

TEKST nr 2 Zadanie B. Wysuchaj 7 opinii, odczytanych dwukrotnie przez nauczyciela, dotyczcych 3 fila aim le film 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

mw. Zaznacz w tabeli, czy dany film spodoba si, spodoba si tylko czciowo czy te nie spodoba si wypowiadajcej si osobie (7 pkt.). na pas aim le film

a aim le film partiellement

Cz II. Rozumienie tekstu pisanego


TEKST nr 1 Zadanie A. Przeczytaj uwanie tekst i spord podanych poniej zda wybierz i zakrel 10 zgodnych z treci tekstu (tylko 10 pierwszych skrele bdzie branych pod uwag 10 pkt.). Pour vous faire fumer tous les moyens sont bons! La publicit pour le tabac est interdite. Mais les fabricants rivalisent dinventivit pour appter le (jeune) client. Une casquette ou un CD contre trois paquets de clopes... Les fabricants de tabac multiplient les offres promotionnelles, particulirement en direction des jeunes. Le tout, en toute illgalit. Le 31 mai, cest la Journe sans tabac. Thme retenu pour 1997: Tous unis pour un monde sans tabac. Lobjectif semble trs idaliste mais, de fait, les temps sont durs pour les fabricants de cigarettes. Le march est en pleine dprime. De 1991 1996, les prix ont plus que doubl et les ventes ont recul de 11,3%. Chez les jeunes, en revanche, le taux de fumeurs se maintient un niveau assez lev. Prs de la moiti des jeunes Franais de 16 ans fument et ils sont 58% 18 ans. Sur un march fortement comptitif, les 12-18 ans reprsentent une cible de choix pour les industriels.

La loi Evin contre les marchands de tabac En 1990 le Parlement vote la loi Evin relative la lutte contre le tabagisme et lalcoolisme. Ce texte interdit toute publicit ou propagande en faveur du tabac ou de ses produits, de meme que toute opration de parrainage. e De 1992 1996, les investissements ont chut de 95%. La publicit a disparu des pages des journaux... pour mieux resurgir, de manire dtourne, chez les marchands de tabac. Car une disposition de la loi autorise sous certaines conditions la publicit sur les lieux de vente. En jargon marketing, cela sappelle la PLV. Largent investi depuis des annes dans les mdias est donc transfr en oprations de promotion. Selon le Comit national contre le tabagisme (CNCT), ces oprations ont augment de prs de 70% en 1996 par rapport 1995. Au total, lindustrie y a investi plus dun milliard de francs en 1996. Objectif des fabricants : fidliser le consommateur En multipliant ces PLV, les fabricants veulent gagner des parts de march ou simplement les maintenir. Avec toute une gamme de produits jeunes pour appter le client : dictionnaire Larousse, CD de rock, paire de lunettes de soleil ou encore casquettes, tee-shirts, sacs bananes... Pour obtenir chacun de ces objets, on vous demande juste dacheter un lot de trois ou quatre paquets de cigarettes. Des

91

petits cadeaux qui entretiennent la consomma tion et vous empe echent darreter. e Autre mthode: lorganisation de jeux concours qui vous font miroiter une moto ou un billet davion pour les Etats-Unis. Un moyen facile et pas cher de constituer des fichiers de noms et dadresses qui dbouchent ensuite sur des oprations de marketing tlphonique. Ces promotions illgales ont un double but. Elles incitent les jeunes commencer fumer. Et elles entretiennent la fidlit des fumeurs, trs sensibles leffet de marque. En France, lge moyen o lon commence fumer est environ 14 ans pour les garons et 14 ans et demi pour les filles. Do limportance de bien cibler cette tranche dge. Dautant plus que, selon certaines tudes, les fumeurs sont plutt fidles la marque de cigarettes de leurs dbuts. Sous leffet de la nicotine, le fumeur dbutant a vite fait de se transformer en accro de la cigarette. Chaque semaine, entre 5 000 et 10 000 jeunes Franais sont ainsi pris au pige. Les antitabac ragissent Interrogs sur leur stratgie, les industriels du tabac hsitent rpondre sincrement. Mais ils ont de bonnes raisons de etre sur la dfensive: les associations antitabac ne les perdent pas de vue. Ainsi la campagne City Vibes, largement diffuse dans la presse, qui proposait des sjours pas chers et branchs aux 18-25 ans, a t dnonce par la CNCT comme une promotion dguise pour la marque de cigarettes. La multiplication des actions judiciaires remporte un certain succs. Le comit a ainsi obtenu plus de 2 millions de francs en dommages pour 1996. Une bonne nouvelle pour les croiss contre le tabac. Un souci de plus pour les industriels.
Daprs Phosphore, juin 1997

6. Des mesures juridiques ont t prises pour diminuer la consommation de tabac et dalcool. 7. Toute publicit de tabac a t officiellement interdite. 8. Les industriels ont d changer de stratgie de marketing. 9. Loffre promotionnelle a remplac la publicit dans les mdias. 10. Les dpenses la publicit constituent cha que anne la me eme partie du budget de lindustrie de cigarettes. 11. Les produits distribus sont attractifs pour les jeunes. 12. Les donnes personnelles acquises grce la promotion sont rserves une seule opration. 13. Les fumeurs changent souvent de marque de cigarettes. 14. On peut recevoir loffre promotionnelle sans aucune obligation dachat. 15. Les PLV visent un public prcis. 16. Les PLV nencouragent pas vraiment les fumeurs dbutants. 17. Les fabricants veulent conserver le march. 18. Des organisations publiques surveillent lexcution de la loi antitabac. 19. Quelques procs judiciaires contre les fabricants de tabac ont t gagns. 20. Les fabricants de cigarettes sunissent pour se dfendre. TEKST nr 2 Zadanie B. Przeczytaj wypowiedzi na temat mijajcego wieku i nadaj im tytuy, wybierajc 10 spord 12 zaproponowanych poniej. Wpisz wybrany tytu w ramk przed odpowiednim fragmentem tekstu (10 pkt.). I. Ce sicle est celui des femmes. Plus que toutes les dcouvertes scientifiques et technologiques, plus que tous les phnomnes religieux, cest la part croissante des femmes dans lexercice du pouvoir, galit avec les hommes, qui dterminera lavenir de la civilisation. Certes, la fin de ce sicle, seules les femmes des pays dvelopps, ayant accs lducation et la sant, ont bnfici des acquis du fminisme, tandis que la grande majorit continuent de vivre comme au Moyen Age. Il reste

1. Loffre promotionnelle adresse aux consommateurs de tabac est la limite de lgalit. 2. La consommation de tabac a augment dans les annes 90. 3. Les prix des cigarettes nont pas chang dans les annes 90. 4. Les fumeurs dbutants sont de plus en plus jeunes. 5. Les jeunes consommateurs de tabac constituent une clientle importante.

92

beaucoup faire. Je nen suis pas moins con vaincue que rien narre etera la formidable rvolution fministe. II. Le XXe sicle est celui de la disparition de plus en plus rapide de tout ce qui est beau. Il suffit de regarder autour de soi: la nature a t abime par les hommes, les paysages dfigurs. Larchitecture nexiste plus, la dgradation des mtiers a sign la disparition de la peinture. Seul lot de beaut: le cinma. i III. Aucun vnement du XXe sicle ne ma marqu plus profondment que leffondrement de lapartheid, lidologie qui renfermait tant de poisons de ce sicle : loppression, le colonialisme, lexploitation conomique. Ce nest pas seulement un vnement local, car il rsume tous les problmes du sicle pass et tous les espoirs de lhumanit pour le prochain millnaire. IV. Ce que je retiens du XXe sicle : essentiellement, un dsenchantement. Je croyais au progrs humain, il y a eu Auschwitz; au progrs technique, il sest appel Hiroshima; au progrs social, il a pri avec lexprience sovitique. Cest la sinistre moisson du XXe sicle. Et pourtant, nous avons aim, ri, dans, et, contre toute raison, espr... Quatre gnies lont marqu: Freud, Picasso, Chaplin et Kafka. Et puis, les premiers congs pays, le trait de Rome fondant lEurope, linsurrection des femmes, la dcouverte du tiers monde. V. Le XXe sicle entrera peut-e etre dans lhistoire de lhumanit comme le plus inhumain quelle ait vcu. Dans ce sicle comme en aucun autre, laction criminelle a t accompagne et soutenue par la pense criminelle. Jamais une arme innombrable dhommes dtude, politiciens, philosophes, historiens, journalistes, gens de lettres, ne stait mise ainsi au service du crime et nen avait pris la dfense. VI. Sil fallait, parmi tant de promesses de

ce sicle, nen retenir quune seule, je retiendrais celle de lavnement dune dmocratie globale. Parce que nous sommes bien conscients que la plupart des problmes majeurs de lavenir humain se posent dj, et se poseront toujours plus, lchelle universelle. VII. Un des faits les plus saisissants pour la seconde moiti du sicle me parait etre une e aspiration largement partage, celle de la revendication de la personne comme sujet autonome. Elle est au coeur de tous les mouvements qui rejettent les rgles imposes par une autorit extrieure, que ce soit celle de la loi, des instances morales ou de la contrainte sociale... VIII. Le XXe sicle a invent deux choses essentielles: des modes de locomotions rapides, qui ont aboli les distances. On peut faire le tour du monde en un jour! Des moyens de communication extraordinaires, qui permettent aux hommes de rester en contact permanent o quils soient. Le dialogue peut donc stablir. Enfin sinstaure peu peu lre de louverture: celle des relations internationales, des organisations mondiales, de labolition des frontires. IX. Le dialogue interreligieux a pris un essor remarquable ds le dbut de ce sicle. Cest dans le cadre du Parlement des Religions du Monde de 1993 que, pour la premire fois, plus de 200 reprsentants de toutes les religions ont sign Chicago une Dclaration vers une thique plantaire. Ethique plantaire ne signifie ni une pense unique, ni religion mondiale parallle aux religions existantes. Il sagit de rechercher le minimum thique commun toutes les religions. X. Du dbut la fin, ce sicle aura t marqu par la violence. Pourtant, ce fut aussi un sicle marqu par lesprance... Et je forme le voeu que ce soit l notre legs au XXe sicle. Que souvrent pour tous les hommes, quels que soient leur ethnie, leur culture, leur continent, les horizons du progrs; quils jouissent de la

93

longvit et du bien-e que la science a mis etre notre disposition. Que se concrtisent luniversalit de la dmocratie, le respect des droits de lhomme, le droit de tous la diffrence et la dignit.
Daprs Le Nouvel Observateur, dcembre 1999

Zadanie B. Uzupenij rozmow z francusk aktork Marie-Anne Pisier podanymi poniej czasownikami w odpowiednim trybie i czasie (10 pkt.). Comment devient on actrice en ayant suivi une formation en droit? Jtais lycenne quand je (1) Franois Truffaut qui me (2) un premier rle. Je (3) dix-sept ans et il (4) hors de question pour ma famille que je (5) lcole. Ma mre me (6) tourner condition que je (7) un diplme chaque anne. Etait-ce une sorte de garantie anti-chmage? Pour ma mre, il tait clair que ces diplmes me (8) utiles en cas de difficults. Moi, je (9) que a (10). Mais comme je (11) rapidement une actrice professionnelle, je (12) dcontracte dans mes tudes. Et pendant sept ou huit ans, je (13) en parallle tudes et cinma. Pourriez-vous me parler de la rencontre avec Franois Truffaut? Comment sest-elle produite? Nous (14) une petite troupe de thtre amateur au lyce. Un journaliste de Nice Matin nous (15) et quand il (16) que Franois Truffaut (17) une jeune fille, il lui (18) mes photos. Et par le plus grand des hasards, ces photos (19) au personnage que Truffaut (20).
Daprs Les Annes Lyce

I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX. X. XI. XII.

Les succs et les checs du XXe sicle. La majorit prend des dcisions au niveau de la plante. Les souhaits pour le sicle suivant. La dgradation du milieu naturel. Le rle grandissant de lautre sexe. Les recherches de lunification dans le monde des valeurs morales. Limportance croissante de lindividu. Lenvahissement de la laideur dans notre vie. La part des intellectuels dans les cruauts de notre poque. La technique au service des changes humains au niveau de la plante. Lapparition de nouvelles maladies. La disparition du racisme.

Zadanie A. Uzupenij rozmow odpowiednimi wyrazami tak, aby powsta spjny tekst (10 pkt.). Dis, maman, do vient le caf? Tu sais (1) cest un arbrisseau? Cest un petit arbre (2) les premires branches poussent (3) bas quelles touchent parfois la terre. Et bien, le cafier est un arbrisseau (4) est cultiv dans certains pays chauds. Chaque fruit contient deux grains (5) caf. (6) de etre mis en paquet, les grains doivent (7) cueillis, schs, pluchs, puis grills. Et pourquoi on moud le caf? Tu sais, (8) est bon dans le caf, cest le got et lodeur, pas le grain. On le moud (9) que leau bouillante passe moins vite dans le filtre; elle peut ainsi mieux prendre le got et la couleur du caf. Il est prfrable (10) moudre les grains la dernire minute; sinon, lodeur senvole et le caf perd son got.
Daprs Dis maman pourquoi

Cz III. Test leksykalno-gramatyczny

1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10)

rencontrer proposer avoir etre e arre eter laisser rapporter etre e ne jamais penser se produire

11) 12) 13) 14) 15) 16) 17) 18) 19) 20)

devenir se sentir mener former photographier apprendre rechercher envoyer correspondre imaginer

Zadanie C. Sformuuj 10 zda, wybierajc z kadej kolumny jedn grup wyrazw. Kade wyraenie moe by uyte tylko jeden raz. Wpisz w tabel wybrane litery oznaczajce poszczeglne czci zdania. Uwaga: w 2 i 3 kolumnie podano o jedno wyraenie wicej (10 pkt.).

94

0) 1) 2) 3) 4)

Je te donne de bonnes rponses Nous sommes rentrs plus tt On la condamn Ce livre est Elle rpond au tlphone

a) b) c) d) e)

aussi celui aprs qu(e) en pour

A) B) C) D) E)

5) Nous ne nous serions pas perdus 6) Elle achte une robe du soir 7) Nous aurons encore dix jours 8) Ecrivez-lui 9) Je vous appellerai 10) Son fils est tomb malade Przykad: 0 g F 1 2

f) en vue d(e) g) pour qu(e) h) sous prtexte qu(e) i) qu(e) j) au cas o k) jusqu l) si 3 4 5 6

il revienne ds que possible. cette rception. feuilletant un magazine. vous oublieriez notre rendez-vous. nous attendions un coup de tlphone. F) tu ne commettes pas derreurs. G) la premire rue droite. H) il aura donn sa rponse. I) a-t-elle d rentrer plus tt. J) dont nous avons besoin. K) vous aviez pris le plan de la ville. L) avoir fait du trafic darmes. 7 8 9 10

Wypowiedz si w dowolnej formie (list, monolog, dialog, wywiad) na jeden z podanych tematw tak, aby wypowied zawieraa od 250 do 350 sw (1,5 2 stron A4 35 pkt.). 1. Vous avez t charg(e) de slectionner des objets typiques pour les etres humains du e XXe sicle pour en faire leur portrait adress aux extraterrestres. Que choisiriez-vous et pourquoi? 2. Suivre les autres ou garder son indpendance? Quelle attitude vous est plus proche? Donnez votre avis en lillustrant dexemples choisis. 3. Toujours plus, toujours mieux, toujours plus vite : telle est, daprs vous, la devise de vos contemporains? Justifiez votre opinion. PROPONOWANY KLUCZ ODPOWIEDZI

Cz IV. Wypowied pisemna

CZ II. ROZUMIENIE TEKSTU PISANEGO maks. 20 pkt. Uwaga: nie bierzemy pod uwag bdw ortograficznych i gramatycznych, jeli nie uniemoliwiaj zrozumienia odpowiedzi. Uznajemy kad poprawn odpowied nie uwzgldnion w kluczu. TEKST nr 1 ZADANIE A maks. 10 pkt. Za kad poprawn odpowied przyznajemy 1 pkt. W przypadku wicej ni 10 skrelonych zda bierzemy pod uwag tylko 10 pierwszych.Numery zda zgodnych z treci tekstu: 1, 5, 6, 8, 9, 11, 15, 17, 18, 19. TEKST nr 2 ZADANIE B maks. 10 pkt. Za kady poprawny tytu przyznajemy 1 pkt. I. Le rle grandissant de lautre sexe. II. Lenvahissement de la laideur dans notre vie. III. La disparition du racisme. IV. Les succs et les checs du XXe sicle. V. La part des intellectuels dans les cruauts de notre poque. VI. La majorit prend des dcisions au niveau de la plante. VII. Limportance croissante de lindividu. VIII. La technique au service des changes humains au niveau de la plante. IX. Les recherches de lunification dans le monde des valeurs morales. X. Les souhaits pour le sicle suivant.

CZ I. ROZUMIENIE ZE SUCHU maks. 15 pkt.

TEKST nr 1 ZADANIE A maks. 8 pkt. Za kad poprawn odpowied przyznajemy 1 pkt. 1 a; 2 d; 3 c; 4 c; 5 d; 6 b; 7 b; 8 a. TEKST nr 2 ZADANIE B maks. 7 pkt. Za kad poprawn odpowied przyznajemy 1 pkt. a aim le film 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. a aim le film partiellement X X X X X X na pas aim le film X

CZ III. TEST LEKSYKALNO-GRAMATYCZNY maks. 30 pkt. Uwaga: W tecie leksykalno-gramatycznym punktujemy tylko w peni poprawne odpowiedzi. Za odpowiedzi zawierajce bd gramatyczny lub ortograficzny przyznajemy 0 punktw. Uznajemy kad poprawn odpowied nie uwzgldnion w kluczu. ZADANIE A maks. 10 pkt. Za kad poprawn form przyznajemy 1 pkt. 1. ce que; 2. dont; 3. si/tellement; 4. qui; 5. de; 6. A vant; 7. etre; 8. ce qui; 9. pour/afin; 10. de. ZADANIE B maks. 10 pkt. Za kad poprawn form czasownika przyznajemy 0,5 pkt.

95

1. jai rencontr; 2. a propos; 3. avais; 4. tait; 5. ar rete; 6. laissait/a laiss(e); 7. rapporte; 8. seraient; e 9. nai jamais pens; 10. se produirait/se produise; 11. suis devenue; 12. me sentais; 13. ai men/menais; 14. avions form/avons form; 15. avait photographis/a photographis; 16. a appris; 17. recherchait;

18. a envoy; 19. correspondaient; 20. avait imagin. ZADANIE C maks. 10 pkt. Za kad poprawn odpowied przyznajemy 1 pkt. 1 h E; 2 e L; 3 b J; 4 d C; 5 l K; 6 f B; 7 c H; 8 i A; 9 j D; 10 a I. (maj 2000)

Pisemny egzamin dojrzaoci 2000 z jzyka niemieckiego w szkoach modzieowych

Cz I. ze suchu Rozumienie
Teksty do odczytania przez nauczyciela Poniszy tekst naley odczyta dwukrotnie przez (w miar moliwoci) dwch nauczycieli, z dwch rnych miejsc sali. Przed rozpoczciem tej czci egzaminu zdajcy maj 5 minut czasu na zapoznanie si z treci zadania. Podczas suchania abiturienci mog robi notatki. TEKST DO ZADANIA A Piktogramme Wenn auf einem Wegweiser ein Flugzeug abgebildet ist, so wei jeder: Hier kommt man zu einem Flughafen. Eine Figur mit einem Rock und eine andere mit einer Hose an zwei Toilettentren heit: Damen und Herren. International hat sich der Buchstabe ,,I auf quadratischer Tafel durchgesetzt: Hier befindet sich eine Informationsstelle. Ein Strichmnnchen in einem Rollstuhl bedeutet: ein Weg fr Rollstuhlfahrer. Die Zahl solcher Piktogramme ist in den letzten Jahren rasch angewachsen besonders seit den Olympischen Spielen 1972 in Mnchen, wo Piktogramme erstmals durchdacht und konsequent als Wegweiser fr alles und jedes angewandt wurden eine Art sprachlosen Esperantos fr die Teilnehmer und Besucher aus aller Herren Lnder. Zeichen wortloser Verstndigung hat es schon immer gegeben. Alles Geschriebene besteht aus Zeichen. Das V-Zeichen Winstons Churchills fr ,,Victory, Sieg, versteht jeder. Taubstumme bedienen sich einer Zeichensprache, der Tele-

graph benutzt die Morse-Zeichen. Selbst die Noten, die Musiker in Tne verwandeln, sind eine Bildersprache. Es entstehen berall neue Zeichen, neue Bilder. Ihre Merkmale: graphische Sparsamkeit, d.h. fast nur Striche und Punkte und internationales Verstehen eines jeden Zeichens. Der Inder, der nach Korea kommt, muss sich grob zurechtfinden knnen, der Amerikaner in Italien ebenfalls. Die einfachen Bildzeichen, die graphischen Bildsymbole fgen sich allmhlich zu einem weltweiten, primitiven, aber dennoch unentbehrlichen Kommunikationssystem zusammen.
PARISER KURIER

ZADANIE B Procedura przeprowadzenia ZADANIA B jest taka sama, jak w przypadku ZADANIA A. Czytanie tekstu do ZADANIA B naley rozpocz po 5 minutach od zakoczenia drugiego czytania tekstu do ZADANIA A. TEKST DO ZADANIA B Socken ... ein scheinbar unerschpfliches Thema Unter den vielen, vllig unterschtzten und zu wenig diskutierten Problemen der Menschheit seit der Erfindung des Schuhs sticht eines ganz besonders heraus, und das ist das Problem des fehlenden Sockens. Ein einzelner Socken ist bekanntlich ein einsamer Socken, und auch, wenn ich in meinen Schubladen derzeit 127 einzelne Socken angesammelt habe, so ist jeder der 127 einsam, weil ihm sein Zwilling abhanden gekommen ist. Eine Zeit lang dachte ich, dem Problem ausweichen zu knnen, indem ich nur noch vllig gleiche Socken der gleichen Farbe und

96

der gleichen Firma kaufte, doch ich htte sie alle auf einmal kaufen mssen, so aber gab es jngere Socken und ltere, seltener und hufiger gewaschene, blassere und farbkrftigere, und sie waren jedenfalls keineswegs beliebig miteinander kombinierbar. Dazu kommen jene Socken, die man sich auf Reisen hatte dazu kaufen mssen, und das Schlamassel war wieder perfekt. Die Zahl der einzelnen Socken konnte wieder zgig von Woche zu Woche ansteigen. Es gibt viele ernsthafte Fragestellungen, deren Beantwortung sich viele ernsthafte Menschen vorgenommen haben: ,,Gibt es Kannibalismus unter Socken? ,,Hat die Farbe eines Sockens Einfluss auf seine Chance zu verschwinden? ,,Die Waschmaschine Freund oder Sockenfresser? ,,Welche Sockenplne hat die Regierung? ,,Warum tragen wir berhaupt Socken? Um einem dringenden Bedrfnis Rechnung zu tragen, hat der Amerikaner Joel Read schon 1995 ein internationales Bro fr fehlende Socken eingerichtet, dem ich alle, in den letzten zwei Minuten erwhnten Informationen verdanke. Wer denkt, das mysterise Verschwinden einzelner Socken sei ein Phnomen, vergleichbar mit UFOs oder dem Yeti, dem sei eines gesagt: Im Gegensatz zu diesen Spinnereien ist es eine erwiesene Tatsache, dass es fehlende Socken gibt.
MOMENT-LEBEN HEUTE, 17.3.1999

ZADANIE B Usyszysz dwukrotnie tekst. Przed jego wysuchaniem przeczytaj uwanie pytania. Po powtrnym wysuchaniu tekstu odpowiedz na nie krtko, zgodnie z zawartymi w tekcie informacjami. Za kad prawidow odpowied moesz otrzyma 1 pkt. (razem 7 pkt.) 1. Uber welches Problem wird hier gesprochen? 2. Wie wollte der Autor das Problem anfangs lsen? 3. Wie war das Resultat? 4. Auf welche Fragen wird eine Antwort gesucht? (Nenne 3 Fragen!) a. b. c. 5. Was hat Joel M.Read gemacht?

ZADANIE A. Przeczytaj uwanie wybrane hasa encyklopedyczne ( A-L ) i ich opisy ( 1-10 ). Zdecyduj, ktre hasa pasuj do ktrego opisu i wypenij tabelk. Uwaga! Dwa hasa s zbdne. Za kade prawidowe poczenie moesz otrzyma 1 pkt. (razem 10 pkt.).
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Cz II. Rozumienie tekstu czytanego

ZADANIE A Usyszysz dwukrotnie tekst. Na podstawie informacji w nim zawartych wykonaj polecenia a) i b). Za prawidowo rozwizane zadanie moesz otrzyma 8 pkt. a) zaznacz krzyykiem piktogramy, o ktrych jest mowa w tekcie:

A. Robben B. Khe C. Strche

D. Kfer G. Giraffen J. Elefanten E. Spinnen H. Herrentiere K. Krokodile F. Kuckucke I. Schnecken L. Schlangen

1.

2.

3.

4.

5.

6.

b) uzupenij zdania: Besonders konsequent und durchdacht hat man die Piktogramme whrend angewandt. Zeichen wortloser Verstndigung sind auch und . Typisch fr Piktogramme ist .

1. Ihr Gift ist chemisch sehr kompliziert aufgebaut. Es enthlt ein Gemisch aus Eiweistoffen und Enzymen, also Stoffen, welche die Zersetzung von Geweben in die Wege leiten. Die hauptschlichsten Folgen von Giftbissen sind eine nervenlhmende Wirkung auf Gehirn und Rckenmark und Auswirkungen auf das Herz und das Atemsystem. 2. Sie gehren wegen ihrer Krpergestalt, der Giftigkeit und vielleicht auch wegen der oft zottigen Behaarung zu den meistgemiedenen Tieren. Die vielseitige Verwendbarkeit der von ihnen erzeugten Fden macht sie zu einem lebenstchtigen Geschlecht.

97

3. Sie haben wegen ihrer Farben- und Formenpracht neben den Schmetterlingen schon immer das grte Interesse bei Insektenfreunden auf sich gezogen. Ihre harten Flgeldecken und der deutliche Halsschild, zusammen mit den beienden Mundwerkzeugen, unterscheiden sie von den anderen Insekten mit vollkommener Verwandlung. 4. Ihr Leib ist torpedofrmig, glatt, Hnde und Fsse haben sich zu breiten Flossen umgewandelt, Schwanz und Gliedmassen sind verkrzt. Sie schwnzeln oder schlngeln sich fischhnlich durch das Wasser, rudern dazu und schlagen die Hinterfsse gegeneinander, die Sohlen einander zugekehrt. 5. Sie zeichnen sich besonders aus durch die Entwicklung des Gehirns und durch Greifhnde mit opponierbaren Daumen, mindestens an einem Gliedmaenpaar. Die Finger tragen meist platte Ngel, seltener Krallenngel. Zu diesen Tieren zhlt auch der Mensch. 6. Sie sind vollendet an das Wasserleben angepasst: Ihr muskulser Ruderschwanz treibt sie mit wuchtigen Schlgen vorwrts. Nasenlcher, Augen und Ohren liegen so hoch oben am Kopf, dass sie fast ganz untergetaucht noch bemerken knnen, was ber dem Wasserspiegel vor sich geht. 7. Das ist der einzige Vogel in Mitteleuropa, der seine Eier nicht selbst ausbrtet sondern sie in fremde Nester legt, und von so genannten Wirtsvgeln seine Jungen groziehen lsst. Seine Eier haben meist die Frbung und Gre der Eier des jeweiligen Wirtes. 8. Sie treten trotz des groen Gewichts nur mit den behuften Zehenspitzen auf. Federnde Sohlenpolster ermglichen ihnen elastische, leise Schritte, die zum Rssel verlngerte Nase, mit ein bis zwei greiffingerartigen Spitzen am Ende, stellt eine Patentlsung fr viele Zwecke dar. 9. Ihre Nester gehrten einst genauso zum Bild der Drfer und Stdte wie die Kirchen. Mit ihrer Rckkehr aus dem afrikanischen Winterquartier kehrte fr die Dorfbewohner der Frhling ein. 10. Es ist die bekannteste Weichtierklasse von groem Arten- und Formenreichtum. Die meisten Tiere haben ein aus mehreren Kalkschich-

ten bestehendes Gehuse ausgebildet, das sie stndig mit sich herumtragen, und in das sie sich bei Strung schnell zurckziehen.
Lexikon der Tiere, Fischer Taschenbuch Verlag

ZADANIE B. Przeczytaj uwanie poniszy tekst i wybierz z ramki wyrazy, ktre ze wzgldu na sens i form gramatyczn pasuj do luk. Za kad prawidowo uzupenion luk moesz otrzyma 1 pkt.(razem 10 pkt).
Umgebung Studie Frage Realitt Vernderung Aufmerksamkeit Empfindlichkeit Gewaltkultur Einzeltter Todesflle

Gewaltfilme senken die Hemmschwelle Professor Jo Groebel untersucht, welche Rolle die Medien bei Gewalttaten von Jugendlichen spielen. Tina Baier sprach mit dem Generaldirektor des Europischen Medieninstituts. SZ: Nach Bad Reichenhall und Meien fragt man sich, ob Jugendliche womglich unter dem Einfluss der Medien schneller gewaltttig werden. Groebel: In den letzten Jahren hat eine 1. stattgefunden. Frher dachte man beim Thema Jugendgewalt als Erstes an Gruppen, zum Beispiel Rockergangs; heute gibt es auch bei Jugendlichen immer mehr 2. . Es gibt Hinweise darauf, dass das mit den Medien zusammenhngt. In vielen Filmen gibt es dieses Muster des einsamen Auenseiters, der sich seinen Frust von der Seele schiet. Stimulierend ist auch, dass Gewalt oft als etwas gezeigt wird, das sich lohnt. Wir haben in Untersuchungen gefunden, dass gerade Jugendliche, die Einzelgnger sind, versuchen, ihre Frustrationen durch Gewaltfilme zu verarbeiten. Einen Film anschauen oder ein Videospiel spielen ist ja etwas, das man oft allein tut. In allen Fllen, sei es in Reichenhall, in Meien oder in Littleton, waren die Tter Jugendliche, die in irgendeiner Weise hochgradig frustriert waren. Das erklrt aber nicht allein, dass jemand tatschlich zur Waffe greift. SZ: Was muss hinzukommen? Groebel: Versagen der Familie. Die Etern sind immer noch die erste Instanz, bei der Kinder

98

Orientierung suchen, dann erst kommen die Medien. Eine neue weltweite 3. der Unesco, die ich geleitet habe, hat ergeben, dass etwa zehn Prozent der Kinder durch Gewaltdarstellungen beeinflussbar sind. Auerdem gibt es offenbar auch eine genetisch bedingte 4. . Jungen und Mnner fasziniert Gewalt mehr als Mdchen und Frauen. Man kann das messen, etwa an der Ausschttung von Endorphinen Substanzen im Gehirn, die Glcksgefhle auslsen. SZ: Welche Rolle spielt die Umgebung der Kinder? Groebel: Die Unesco-Studie, in der 23 Lnder untersucht wurden, hat gezeigt, dass es in sehr kriminalittslastigen Lndern, zum Beispiel in Brasilien, eine ausgeprgtere 5. gibt: Kinder und Jugendliche, die in der Realitt sehr stark mit Gewalt konfrontiert werden, sind auch mehr an Gewaltfilmen interessiert. Das ist erklrbar, weil die Filme eine Welt zeigen, die die Kinder kennen und in der sie nach Lsungen und Vorbildern suchen. Dazu kommt, dass Kinder in einer solchen 6. meist leichten Zugang zu Waffen haben. SZ: Was bewirken die Gewaltdarstellungen bei den Kindern? Groebel: Die Sensibilitt und das Mitleid mit den Opfern nehmen ab. Studien haben gezeigt, dass bei Menschen, die hufig Gewaltfilme sehen, die Hemmschwelle sinkt, Gewalt gutzuheien. Kindern und Jugendlichen, die ohnehin psychisch einen Knacks haben, fllt es auerdem schwer, 7. und Fiktion zu unterscheiden. Die Unesco-Studie hat ergeben, dass Kinder und Jugendliche, die sehr viel Information ber Medien bekommen, nicht stndig unterscheiden: Das eine habe ich aus den Nachrichten, das andere aus fiktiven Sendungen. Wir haben zum Beispiel Kinder danach gefragt, wie hoch sie die Mordziffer in New York einschtzen, und bekamen von den ,,Vielsehern wahnsinnige Daten manche waren berzeugt, dass bis zu 80 Prozent der 8. in New York auf Mord zurckzufhren seien. ,,Wenigseher schtzten die Situation dagegen realistischer ein. SZ: Werden Kinder strker durch Gewalt in den Medien beeinflusst als Erwachsene?

Groebel: Ja. Das ist ein psychologisches Phnomen. Die Realittseinschtzung muss sich bei Kindern erst entwickeln. Das ist eine 9. von Erfahrung, und Medien sind auch ein Erfahrungsvermittler. SZ: Was bewirkt es, wenn Gewalt wie in vielen Filmen der neunziger Jahre als Selbstzweck dargestellt wird? Groebel: Das lst zunchst Neugierde aus und die Versuchung, so etwas selbst einmal auszuprobieren. Gewalt ist ein menschliches Grundthema wie Sexualitt und Liebe. Den Reiz der Gewalt macht aus, dass sie eine Universalsprache ist, die jeder versteht und die 10. weckt. Deshalb ist sie ja auch als internationales Produkt fr Hersteller von Videos und Computerspielen so interessant.
Sddeutsche Zeitung, 11.11.1999

ZADANIE A. Uzupenij ponisze zdania, wpisujc odpowiedni form czasownika w luk tak, aby otrzyma zdania poprawne logicznie i gramatycznie. Za kade prawidowo uzupenione zdanie moesz otrzyma 0,5 pkt. (razem 8 pkt.). 1. Ich dir alle mglichen Hilfsmittel zur Verfgung. 2. Die Polizisten sollen den Kommissar auf dem Laufenden . 3. Wenn du das rechtzeitig schaffen mchtest, solltest du dich sofort an die Arbeit . 4. Die Eltern haben es nicht leicht sich mit diesem Problem . 5. Der Onkel wollte unbedingt wissen, welchen Beruf der Neffe . 6. Unter diesen Umstnden das jetzt berhaupt nicht in Frage. 7. Welchen Standpunkt du? 8. Da ich in Eile , nehme ich das Taxi und nicht den Bus. 9. Der Arzt hat dem Kranken viele Medikamente gegen Grippe . 10. Er sich den Anforderungen gewachsen. 11. Bei dem Autounfall ist der Wagen ins Schleudern .

Cz III. Test leksykalno-gramatyczny

99

12. Warum hast du den Entschluss noch nicht ? 13. Es kam zu einer Kollision, weil der Mercedesfahrer die Verkehrszeichen nicht hat. 14. Knnten Sie mir einen Gefallen ? 15. Er ist verschwenderisch, er kann mit dem Geld nicht . 16. Obwohl die Kinder schon fast erwachsen sind, sich die Mutter immer noch um sie. ZADANIE B. Z podanego w nawiasie rzeczownika utwrz przymiotnik lub przyswek i wstaw w luk w odpowiedniej formie. Za kade poprawne gramatycznie zdanie moesz otrzyma 0,5 pkt. (razem 6 pkt.) 1. Ein Ausflug interessiert mich nicht. (ein Tag) 2. In dem Raum bekam sie immer Hustenanflle. (Staub) 3. Die Nchte waren fr uns unvergesslich. (Paris) 4. Er hat alles auf Weg erreicht. (Recht) 5. hat er nicht Petra, sondern Monika das Schreiben berreicht. (Irrtum) 6. Was du machst ist . Sowieso kriegst du nichts. (ohne Sinn) 7. Sein Aufenthalt wurde von der Polizei entdeckt und er musste zurck in die Heimat. (Illegalitt) 8. Die Bergstraen waren immer steiler. (Fels) 9. Ihr Gesicht wurde pltzlich heiter und nett. (Finsternis) 10. In dem Wald hat die Wanderung keinen Spa gemacht. (Dunkelheit) 11. Endlich haben unsere Eltern ein Appartement gefunden. (Komfort) 12. In der neuen Arbeit fehlt ihm Interesse an Menschen. (Person) ZADANIE C. Przeczytaj uwanie tekst, a nastpnie zakrel kkiem 10 zbdnych (uytych nielogicznie lub niepoprawnych gramatycznie) wyrazw. Za kady prawidowo zakrelony wyraz moesz uzyska 0,5 pkt. (razem 5 pkt.). Jeli zakrelisz wicej ni 10 wyrazw, to aden z nastpnych zaznaczonych nie bdzie podlega ocenie. Johannes Gutenberg und seine Erfindung Uber den Erfinder des Buchdrucks mit beweglichen Lettern wei man nur wenig. Allerdings

erscheint sein Name in Dokumenten der Zeit hufig oft, so zum Beispiel in Steuerregistern oder Prozessakten. Johannes Gutenberg war das jngste von drei Kindern. Er wurde um 1397 in Mainz geboren worden und starb verarmt im Jahre 1468. Viele Menschen wollten damals am Wissen der Zeit teilzuhaben. Aber das Wissen konnte nur sehr schwer verbreitet werden. Die Vervielfltigung der Bcher, die damals ein Reichtum Vermgen kosteten, wurde vor Gutenberg vor allem von Mnchen besorgt, die die Bcher einzeln in Handschrift anfertigten haben. Zwar gab es schon vor Gutenberg Drucktechniken, noch aber das Material fr diese Verfahren war nicht widerstandsfhig genug. Gutenberg dagegen gelang es schlielich mit seiner Erfindung, den Bleiguss einzelner nicht beweglicher Lettern zu entwickeln. Dazu erfand er eine leicht zu handhabende Gieform, die fr die massenhafte Herstellung der Lettern geeignet war. Gutenbergs Erfindung ermglichte die erste Form einer massenweisen Anwendung. Zum ersten Mal wurden Teile verwendet, die austauschbar waren, um unbegrenzte Mengen der gleicher Stcke herzustellen. Um 1455 Jahr konnte Gutenberg sein bedeutendstes Werk, den Druck der Bibel, vollenden. Diese wurde in zweihundert Exemplaren gedruckt. Frchte seiner genialen Erfindung hat Gutenberg nicht ernten knnen. Ihm blieb der Ruhm als Erfinder. Er starb reich als armer Mann Anfang des Jahres 1468.
die Letter,n czcionka

ZADANIE D. Wyra t sam tre dobierajc najlepiej pasujcy czasownik modalny. Za kade poprawnie przeksztacone zdanie moesz otrzyma 0,5 pkt. (razem 3 pkt.) Przykad: Ich habe versucht dich anzurufen, aber es war besetzt. Ich wollte dich anrufen, aber es war besetzt. 1. Er hat das Auto heute noch zu reparieren. 2. Es wurde mir verboten, spter als um 10 Uhr nach Hause zurckzukommen. 3. Wir sind gezwungen das Referat in zwei Wochen zu schreiben.

100

4. Nach einem Jahr intensiven Lernens versteht sie nicht viel Deutsch. 5. Die meisten Italiener haben Spaghetti mit Parmesan gern. 6. Sein fester Wille ist in diesem Jahr eine Rundreise um die Welt zu machen.

PROPONOWANY KLUCZ ODPOWIEDZI Uwaga! Klucz naley traktowa jako propozycj. Naley uzna wszystkie prawidowe ( take nie uwzgldnione w kluczu ) rozwizania.

CZ I. ROZUMIENIE ZE SUCHU

ZADANIE E. Uzupenij ponisze zdania tak, by byy logiczne i poprawne gramatycznie. Za kade prawidowe uzupenienie moesz uzyska 1 pkt. (razem 8 pkt.) 1. Whrend die Eltern fernsahen, . 2. , die gelegentlich in seinem Wochenendhaus wohnte. 3. Zwar gilt hier das Tempo 100 km/h, 4. In panischer Angst dachte ich nur daran, 5. wrde ich auch eine Technische Hochschule whlen. 6. Mein Freund hatte gerade etwas Geld brig und beschloss 7. , desto weniger Platz, Lehrpersonal und Laborpltze gibt es fr sie. 8. Wir mieteten weder das Appartement

ZADANIE A. Za kady prawidowo zaznaczony piktogram przyznajemy 1 pkt., za prawidowo uzupenione zdania przyznajemy 4 pkt. (razem 8 pkt.) a. piktogramy: 1; 3; 4; 5; b. Besonders konsequent und durchdacht hat man sie whrend der Olympischen Spiele 1972 in Mnchen angewandt.(1 pkt.) Zeichen wortloser Verstndigung sind auch das V-Zeichen Winstons Churchills die Sprache der Taubstummen und die Morse-Zeichen/die Noten. (2 pkt.) Typisch fr Piktogramme ist graphische Sparsamkeit. (1 pkt.) ZADANIE B. Za kad prawidowo udzielon odpowied przyznajemy 1 pkt. ( razem 7 pkt.) 1. Das Problem des fehlenden Sockens/der fehlenden Socken. 2. Er wollte nur noch vllig gleiche Socken der gleichen Firma und der gleichen Farbe kaufen. 3. Er hat das Problem nicht gelst/es gab wieder verschiedene einzelne Socken, die nicht zueinander passten, weil er sie nicht alle auf einmal gekauft hat. 4. Moliwe odpowiedzi: ,,Gibt es Kannibalismus unter Socken?, ,,Hat die Farbe eines Sockens Einfluss auf seine Chance zu verschwinden?, ,,Die Waschmaschine, Freund oder Sockenfresser?, ,,Welche Sockenplne hat die Regierung?, ,,Warum tragen wir berhaupt Socken? 5. Er hat ein Bro fr fehlende Socken eingerichtet.

Wypowiedz si w dowolnej formie (np. wywiad, opowiadanie, list, rozprawka, dialog, monolog) na jeden z trzech podanych poniej tematw. Wypowied zawierajca 250-350 sw ( ok. 1,5 2 strony A4) powinna spenia wszystkie wymogi charakterystyczne dla danej formy. Za t cz moesz uzyska 35 pkt. 1. Gibt es unter Jugendlichen Trends, die man mitmachen muss, um von den anderen akzeptiert zu werden? 2. Warum sind Handys so ,, in? Welche Vorteile und Nachteile haben sie? 3. Wie stehst du zu der Behauptung: Wnsche sind nur gut, solange man sie nur vor sich hat. Begrnde deine Meinung!

CZ II. ROZUMIENIE TEKSTU CZYTANEGO

Cz IV. Wypowied pisemna

ZADANIE A. Za kade prawidowe poczenie hasa i tekstu przyznajemy 1 pkt. ( razem 10 pkt.). 1-L; 2-E; 3-D; 4-A; 5-H; 6-K; 7-F; 8-J; 9-C; 10-I; ZADANIE B. Za kad prawidowo uzupenion luk przyznajemy 1 pkt. ( razem 10 pkt.). 1. Vernderung; 2. Einzeltter; 3. Studie; 4. Empfindlichkeit; 5. Gewaltkultur; 6. Umgebung; 7. Realitt; 8. Todesflle; 9. Frage; 10. Aufmerksamkeit;

CZ III.TEST LEKSYKALNO-GRAMATYCZNY

ZADANIE A. Za kady prawidowo uzupeniony czasownik przyznajemy 0,5 pkt. (razem 8 pkt.). 1. stelle; 2. halten; 3. machen; 4. abzufinden; 5. ausbt; 6. kommt; 7. vertrittst; 8. bin; 9. verschrieben; 10. zeigt/ fhlt; 11. geraten/ gekommen; 12. gefasst; 13. beachtet; 14. tun; 15. umgehen; 16. kmmert; ZADANIE B. Za kady prawidowo utworzony przymiotnik lub przyswek przyznajemy 0,5 pkt. (razem 6 pkt.) 1. eintgiger; 2. staubigen; 3. Pariser; 4. rechtlichem; 5. Irrtmlicherweise/Irrtmlich; 6. sinnlos; 7. illegaler; 8. felsigen; 9. finsteres; 10. dunklen; 11. komfortables; 12. persnliches.

101

ZADANIE C. Za kady prawidowo zakrelony wyraz przyznajemy 0,5 pkt. (razem 5 pkt.). Jeli abiturient zaznaczy wicej ni 10 wyrazw, to aden z nastpnych nie podlega ocenie. Johannes Gutenberg und seine Erfindung Uber den Erfinder des Buchdrucks mit beweglichen Lettern wei man nur wenig. Allerdings erscheint sein Name in Dokumenten der Zeit hufig oft, so zum Beispiel in Steuerregistern oder Prozessakten. Johannes Gutenberg war das jngste von drei Kindern. Er wurde um 1397 in Mainz geboren worden und starb verarmt im Jahre 1468. Viele Menschen wollten damals am Wissen der Zeit teilzuhaben. Aber das Wissen konnte nur sehr schwer verbreitet werden. Die Vervielfltigung der Bcher, die damals ein Reichtum Vermgen kosteten, wurde vor Gutenberg vor allem von Mnchen besorgt, die die Bcher einzeln in Handschrift anfertigten haben. Zwar gab es schon vor Gutenberg Drucktechniken, noch aber das Material fr diese Verfahren war nicht widerstandsfhig genug. Gutenberg dagegen gelang es schlielich mit seiner Erfindung, den Bleiguss einzelner nicht beweglicher Lettern zu entwickeln. Dazu erfand er eine leicht zu handhabende Gieform, die fr die massenhafte Herstellung der Lettern geeignet war. Gutenbergs Erfindung ermglichte die erste Form einer massenweisen Anwendung. Zum ersten Mal wurden Teile verwendet, die austauschbar waren, um unbegrenzte Mengen der gleicher Stcke herzustellen. Um 1455 Jahr konnte Gutenberg sein bedeutendstes Werk, den Druck der Bibel, vollenden. Diese wurde in zweihundert Exemplaren gedruckt. Frchte seiner genialen Erfindung hat Gutenberg nicht ernten knnen. Ihm

blieb der Ruhm als Erfinder. Er starb reich als armer Mann Anfang des Jahres 1468. Wyrazy zbdne: oft (lub hufig), worden, zu, Reichtum, haben, noch, nicht, der, Jahr, reich. ZADANIE D. Za kade prawidowo przeksztacone zdanie przyznajemy 0,5 pkt. (razem 3 pkt.) 1. Er soll/muss das Auto heute noch reparieren. 2. Ich durfte nicht spter als um 10 Uhr nach Hause zurckkommen. 3. Wir mssen das Referat in zwei Wochen schreiben. 4. Nach einem Jahr intensiven Lernens kann sie nicht viel auf Deutsch verstehen. 5. Die meisten Italiener mgen Spaghetti mit Parmesan. 6. Er will in diesem Jahr eine Rundreise um die Welt machen. ZADANIE E. Za kade prawidowo uzupenione zdanie przyznajemy 1 pkt. (razem. 8 pkt.) Klucz naley traktowa jako propozycj. Naley uzna wszystkie moliwe, nie uwzgldnione w kluczu rozwizania. Proponowane uzupenienia: 1. , spielten die Kinder mit dem Hund. . 2. Er hatte eine Bekannte, , aber viele Fahrer berschreiten diese Gesch3. windigkeit. , dass ich ganz allein zu Hause bin/ob ich noch 4. etwas Zeit habe. 5. Wenn ich so technisch begabt wie Monika wre, . sich ein neues Auto zu kaufen. 6. 7. Je mehr Schler sich fr das Studium entscheiden, . 8. noch diese kleinere Wohnung.
(maj 2000)

Pisemny egzamin dojrzaoci 2000 z jzyka rosyjskiego w szkoach modzieowych


Tekst do dwukrotnego wysuchania przez zdajcego . , , . , . . , , . , , ,

Przed przystpieniem do odczytania tekstu zdajcy powinien zapozna si z poleceniami do zadania I. Przeznaczamy na to 5 minut. Nastpnie tekst powinien by gono dwukrotnie odczytany w normalnym tempie w dwch rnych miejscach roli, o ile to moliwe, kolejno przez dwch nauczycieli. Pomidzy pierwsz i drug prezentacj tekstu powinna by zachowana 3minutowa przerwa. Podczas suchania abiturienci mog robi notatki.

Cz I. Rozumienie tekstu ze suchu

102

, -

. . .

. , ? ? . , . . , . ? , . : ,, ,, , ,, ? , , . . . , , . , . . , , , . ? . . , , . , , , , , , . . , . , , , . . . , , . , ?

? , , . , -

, , ,, ,

. ,

I. Po dwukrotnym wysuchaniu tekstu wykonaj nastpujce zadania: 1. Przeczytaj podane niej zdania. Zaznacz w tabelce liter ,,F te, w ktrych podane informacje s faszywe, a liter ,,P prawdziwe. (10 pkt.) 1. . 2. . 3. , . 4. . 5. .
1 2 3 4 5

2. Napisz po polsku, czego dowiedziae si o ulubionym drzewie bohatera tekstu. (2 pkt.) 3. Zaproponuj tytu wysuchanego opowiadania. Napisz go po rosyjsku. (3 pkt.).

103

I. Przeczytaj uwanie tekst i wykonaj ponisze zadania.

Cz II. Rozumienie tekstu pisanego


. , .

, . ,

1. Przeczytaj ponisze zdania. Zaznacz krzyykiem te z nich, ktrych tre jest zgodna z przeczytanym tekstem. (15 pkt.) a) : , , . b) : , , . c) , : , , . d) : , , . e) , : , , . 2. Napisz po polsku, w jakiej liczbie i w jakiej formie zachoway si do dzi napisy etruskie. (5 pkt.)

, ,

. , , .

. , .

, .

, . . , . . . , . , . . , . , , . -

. , .

. . , , , . ,

. , , , . . , ,

. , -

104

. , , , , , , , , . . . . 5. . , 4. . , , , , . , . , .

, . III. Uzupenij zdania brakujcymi wyrazami tak, by zdania zachoway sens. (5 pkt.) 1. . 2. 3. . , . ,

I. Modszy brat twojego kolegi, Kola, wybiera si na urodziny do swojej koleanki. Przypominasz mu o przestrzeganiu zasad dobrego zachowania przy stole. Napisz po rosyjsku: (5 pkt.) Nie siadaj do stou bez zaproszenia gospodarzy. Nie nakadaj sobie potraw na talerz wasn yk. Jedz uywajc noa i widelca. Po jedzeniu n i widelec zostaw na talerzu, a nie zostawiaj na obrusie. Nie zapominaj korzysta z serwetek.

Cz III. Test leksykalnogramatyczny

IV. Wybierz poprawn form wyraenia i uzupenij ni zdanie. (5 pkt.) 1. . ( , , ) 2. . ( , , ). 3. . ( , , ) 4. . ( , , ) 5. , ( , , ) , . -

II. Przeczytaj ponisze zdania i oce ich poprawno gramatyczn i ortograficzn. Podkrel bdnie napisane wyrazy i napisz je poprawnie: (5 pkt.) 1. . 2. , 3. , .

V. Nie zgadzasz si z pogldami kolegi. Zaprzecz mu, uzasadnij swj pogld. Napisz to po rosyjsku. (10 pkt.) 1. Najwygodniejszym, osigajcym najwiksz szybko na drodze jest samochd niemieckiej produkcji ,,Volkswagen.

V. 2. Trudniej jest wstawa wczesnym rankiem, poniewa czowiek jest niewyspany, zmczony i odczuwa brak energii do pracy.

105

V. 3. Na wsi obserwuje si zwikszenie liczby modziey uczcej si w szkoach rednich 4. Wikszo Polakw woli odpoczywa na poudniu Europy lub w krajach egzotycznych, gdy jest tam adniejsza pogoda i hotele tasze ni w Polsce. 5. Obecnie w Warszawie lepszym rodkiem transportu s autobusy ni tramwaje, gdy jed czciej i szybciej.

I. Napisz w dowolnej formie na jeden z podanych tematw (250350 sw) Podkrel wybrany temat. (35 pkt.). 1. . 2. 3. , , , . , . (maj 2000)

Cz IV. Wypracowanie

Pisemny egzamin dojrzaoci 2000 z jzyka obcego kryteria oceny


ZADANIA I, II, III poszczeglnych zestaww oceniamy wedug punktacji podanej w kluczu do odpowiedzi. Zestawy maturalne z jzyka rosyjskiego nie zawieraj klucza. Punktacja jest podana przy poszczeglnych zadaniach, natomiast instrukcja do czci trzeciej testu leksykalno-gramatycznego z jzyka rosyjskiego jest nastpujca:

Cz trzecia. Test leksykalno-gramatyczny (jzyk rosyjski) Test skada si z 5 zada.


Zadanie I. za kade poprawnie sformuowane zdanie 1 pkt. (cznie 5 pkt.) Zadanie II. za kady zauwaony i poprawiony wyraz 0,5 punkt (cznie 5 pkt.) Zadanie III. za kade poprawne uzupenienie luki w zdaniu 0,5 pkt. (cznie 5 pkt.) Zadanie IV. za kad poprawnie wpisan form 1 pkt. (cznie 5 pkt.) Zadanie V. po 2 pkt. za kade poprawnie przetumaczone zdanie (cznie 10 pkt.) Uwaga! Za kady bd ortograficzny odejmujemy po 0,5 pkt., za bd leksykalny lub gramatyczny odejmujemy 1 pkt. Nie naley stosowa punktw ujemnych. ZADANIE IV. Wypowied pisemna (max. 35 pkt.) Oceniamy osobno: I. Tre i form wypowiedzi II. Bogactwo jzykowe III. Poprawno jzykowa 011 lub 12 pkt. 011 lub 12 pkt. 011 pkt.

1 pkt za tre i form, jeli praca wyrnia si wszechstronnoci ujcia tematu i/lub oryginalnoci; 1 pkt za wyjtkowe bogactwo leksykalne i/lub inwencj stylistyczn. Maksymalna liczba punktw za t cz wynosi 35 pkt. (33pkt. + 2pkt. dodatkowe). Oceniajc wypowied pisemn, naley zakwalifikowa prac do jednego z poziomw osigni (bardzo dobry, dobry, saby), osobno w kadym z podanych kryteriw I-III. Nastpnie w kadym z kryteriw I-III naley przyzna odrbn ocen punktow w skali od 0 do 12 (w kryterium III w skali od 0 do 11). Jeeli praca w obrbie jednego kryterium posiada wycznie cechy danego poziomu osigni (np. pracy dobrej) otrzymuje ocen rodkow (7pkt). Jeli wypowied zawiera take cechy prac poziomu niszego lub wyszego (pracy sabej albo pracy bardzo dobrej), naley przyzna ocen skrajn (6 lub 8 pkt.). Praca w caoci niezgodna z tematem otrzymuje 0 punktw nawet jeli nie zawiera adnych bdw. Cz pracy I. Rozumienie ze suchu II. Rozumienie tekstu pisanego III. Test leksykalno-gramatyczny IV. Wypowied pisemna a) tre i forma b) bogactwo jzykowe c) poprawno jzykowa Razem punktw 11 +1 lub 12 11 + 1 lub 12 11 100 Maksymalna liczba punktw 15 20 30

Razem 33 pkt. + 2 pkt. dodatkowe lub 35 pkt. Jeli 33 pkt. to maturzysta moe dodatkowo otrzyma dwa razy po 1 punkcie za prac wybitn:

Przeliczenie punktacji na ocen szkoln 0-50 Niedostateczny 51-60 Dopuszczajcy 61-74 Dostateczny 75-87 Dobry 88-96 Bardzo dobry 97-100 Celujcy

106

Cz IV. Kryteria oceny wypracowania


POZIOM PRACY (nie jest rwnowany ocenie szkolnej) BARDZO DOBRA I WYBITNA cao wypowiedzi zgodna z tematem wielostronne, oryginalne ujcie tematu i rnorodno myli i argumentw pena konsekwencja w przestrzeganiu przyjtej konwencji formalnej wypowied logiczna, planowa (konsekwentnie realizowany jest zamys), harmonijna i spjna objto pracy w granicach okrelonych w poleceniu dua znajomo realiw *** praca wybitna wyrnia si dodatkowo wszechstronnoci ujcia tematu, inwencj stylistyczn i/lub oryginalnoci 12 11 10 9 due urozmaicenie uytych struktur gramatycznych bogate sownictwo i frazeologia precyzyjny dobr sownictwa/uycie idiomw brak powtrze /rne sposoby czenia zda *** praca wybitna wyrnia si dodatkowo wyjtkowym bogactwem leksyki i/lub skadni 12 11 10 9 drobne, sporadyczne bdy gramatyczne i leksykalne, nie zakcajce komunikacji nieliczne bdy w pisowni (ortografia), nie zmieniajce znaczenia wyrazu poprawna interpunkcja sownictwo, struktury gramatyczne i styl dostosowane do wymogw tematu i formy wypowiedzi DOBRA cao wypowiedzi zgodna z tematem poprawne, ale schematyczne ujcie tematu/widoczna wyrana myl przewodnia wypowied zgodna z zaoon form z niewielkimi uchybieniami, odstpstwami wypowied w znacznym stopniu spjna, logiczna i planowa objto pracy moe przekroczy podane granice do 20% oglna orientacja w realiach/brak pogbionej wiedzy SABA wypowied w czci zgodna z tematem oglnikowe, jednostronne ujcie tematu/widoczne braki w argumentacji wypowied czciowo zgodna z zaoon form, ze znacznymi odstpstwami wypowied w duym stopniu niespjna, niekonsekwentna (brak widocznego zamysu), nielogiczna objto pracy moe przekroczy podane granice do 50% saba orientacja w realiach i bdy rzeczowe NIEDOSTATECZNA znaczne odstpstwa od tematu lub praca cakowicie nie na temat brak myli przewodniej lub nawizania do tematu brak zgodnoci z zaoon form w wikszoci pracy /race uchybienia formalne wypowied pozbawiona spjnoci, logiki objto pracy przekracza podane granice powyej 50% brak orientacji w realiach, liczne bdy rzeczowe

KRYTERIUM OCENY I. TRE I FORMA 1. Zgodno wypowiedzi z tematem 2. Ujcie tematu 3. Zgodno wypowiedzi z przyjt form 4. Kompozycja 5. Objto pracy 6. Znajomo realiw danego obszaru jzykowego (wprowadzamy to kryterium, jeeli temat wymaga wykazania si znajomoci realiw)

PUNKTACJA II. BOGACTWO JZYKOWE

znaczne zrnicowanie uytych struktur gramatycznych nieliczne powtrzenia sownictwa i konstrukcji skadniowych sporadyczne posugiwanie si idiomami

niewielkie zrnicowanie uytych konstrukcji gramatycznych liczne powtrzenia leksykalne sownictwo i struktury gramatyczne na poziomie podstawowym

ubogie sownictwo utrudniajce przekazanie myli bardzo liczne powtrzenia leksyki i skadni bardzo wski zakres stosowanych struktur gramatycznych

PUNKTACJA III. POPRAWNO JZYKOWA

nieliczne bdy gramatyczne i leksykalne w nieznacznym stopniu zakcajce zrozumienie bdy ortograficzne, nie zmieniajce znaczenia wyrazu interpunkcja w zasadzie poprawna niewielkie uchybienia w doborze sownictwa, struktur gramatycznych i/lub stylu wobec wymogw tematu/formy wypowiedzi 8 7 6

niewaciwy dobr sw zakcajcy komunikacj do liczne bdy gramatyczne, ortograficzne i interpunkcyjne znaczne uchybienia w doborze waciwego sownictwa, struktur gramatycznych i/lub stylu wobec wymogw tematu/formy

race bdy gramatyczne i leksykalne, w znacznym stopniu utrudniajce komunikacj liczne bdy ortograficzne i interpunkcyjne brak umiejtnoci budowania prostych zda przypadkowy dobr sownictwa, struktur gramatycznych i/lub stylu, nie majcy zwizku z wymogami tematu/formy wypowiedzi 2 1 0 (maj 2000)

PUNKTACJA

11

10

Ocena czna za wszystkie zadania maksimum 100 pkt.

107

SPRAWOZDANIA
Brygida Gwiazda-Rzepecka Wrocaw

Konkurs wiedzy o Wielkiej Brytanii1)


W roku szkolnym 1998/1999 przygotowaam i przeprowadziam wraz z Magorzat Wieruszewsk doradc metodycznym nauczycieli jzyka angielskiego przy Wojewdzkim Orodku Metodycznym we Wrocawiu (obecnie: Dolnolski Orodek Doskonalenia Nauczycieli) oraz Alicj Boroczyk reprezentujc Wydawnictwo Oxford University Press, Konkurs Wiedzy o Wielkiej Brytanii. Konkurs by adresowany do uczniw wrocawskich szk rednich. Jego celem byo: rozbudzanie w uczniach zainteresowania kultur, histori, geografi i literatur Wielkiej Brytanii; zachcanie uczniw do samodzielnego poszerzania swojej wiedzy; zachcanie nauczycieli do rozszerzania programu nauczania jzyka angielskiego o elementy kulturowe. Konkurs skada si z dwch etapw. W obu, wiedza uczniw bya sprawdzana za pomoc testw z zakresu znajomoci geografii, historii, literatury oraz zwyczajw Wielkiej Brytanii. Eliminacje I stopnia przeprowadzane byy przez nauczycieli jzyka angielskiego w macierzystych szkoach. Do Konkursu przystpio 14 wrocawskich szk rednich reprezentowanych przez 120 uczniw. Najwiksze zainteresowanie Konkursem wykazao IV Liceum Oglnoksztacce, reprezentowane a przez 27 uczniw. Ponadto w Konkursie wziy udzia szkoy rednie: II LO, V LO, VI LO, XI LO, XII LO,
1)

XV LO, XVIII LO, XXII LO, XXIV LO, XXVII LO, Pastwowe Liceum Muzyczne, Zesp Szk cznoci oraz Zesp Szk Elektronicznych. Uczniowie w czasie jednej godziny zegarowej rozwizywali test skadajcy si z 8 polece, za ktry mogli otrzyma maksymalnie 80 punktw. Pierwszej poprawy testw dokonali nauczyciele uczcy. Poprawione ju prace ocenia wedug jednolitego systemu punktowego Komisja Konkursowa w skadzie: Magorzata Wieruszewska, Alicja Boroczyk i Brygida GwiazdaRzepecka, ktra zakwalifikowaa do II etapu zwycizc etapu szkolnego z kadej szkoy oraz uczniw, ktrzy otrzymali co najmniej 50 punktw. W II etapie wzio udzia 43 uczniw. Najliczniej reprezentowane byo IV Liceum Oglnoksztacce przez 14 uczniw; 9 uczniw reprezentowao Zesp Szk Elektronicznych; 5 V Liceum Oglnoksztacce; 3 VI Liceum Oglnoksztacce; po 2 II Liceum Oglnoksztacce i Pastwowe Liceum Muzyczne; po jednym uczniu pozostae w/w szkoy. II etap Konkursu odby si w Zespole Szk Elektronicznych we Wrocawiu. Uczniowie w czasie jednej godziny zegarowej rozwizywali test skadajcy si z 9 polece, za ktry mogli otrzyma maksymalnie 70 punktw. Dla piciorga uczestnikw Konkursu nagrody rzeczowe ufundowao Wydawnictwo Oxford University Press. Pierwsze miejsce zaj Robert Wcawski, ucze IV klasy Technikum Elektronicznego;

Testy do poszczeglnych etapw Konkursu s zamieszczone w dziale ,,Materiay Praktyczne, s. 76 (red.)

108

drugie Magorzata Goyska, uczennica IV klasy VI Liceum Oglnoksztaccego; trzecie Pawe Modziejewski, ucze V klasy Technikum Elektronicznego; czwarte Tomasz Karg, ucze V klasy Technikum Elektronicznego; pite Wojciech Przesawski, ucze I klasy V Liceum Oglnoksztaccego. Z uwagi na bardzo wysoki poziom prac

pisemnych Komisja przyznaa dyplomy uznania wszystkim uczestnikom II etapu. Organizatorzy dzikuj za pomoc w przeprowadzeniu Konkursu Wiedzy o Wielkiej Brytanii Wydawnictwu Oxford University Press, Wojewdzkiemu Orodkowi Metodycznemu, Dyrekcji Zespou Szk Elektronicznych oraz nauczycielom jzyka angielskiego za zainteresowanie Konkursem i bardzo dobre przygotowanie modziey.
(wrzesie 1999)

Renata Broniarz Skierniewice

Zofia Rahnama Warszawa

Elbieta Wiciorek Piastw

Deutsch im Urlaub 99
Ju po raz czwarty polscy nauczyciele jzyka niemieckiego mieli moliwo poytecznego i atrakcyjnego spdzenia dwch tygodni (26.0610.07.1999) z niemieckimi wykadowcami z Hamburga. Kurs zosta zorganizowany przez Zarzd Gwny ZNP, przy wspudziale organizacji Polsko-Niemiecka Wsppraca Modziey. Z polskiej strony w kursie, ktry odby si w Zakopanem, wzio udzia 23 nauczycieli szk podstawowych, rednich i wyszych z rnych regionw kraju. Dla uczestnikw bya to bardzo interesujca forma doksztacania, poczona z miym wypoczynkiem. Oferta niemieckich wykadowcw okazaa si bardzo bogata i urozmaicona, zarwno pod wzgldem treciowym, jak i metodycznym. W mi atmosfer zaj wprowadzao nas codziennie poranne piewanie, prowadzone przez kierownika kursu Petera Krupa. Wiele z wykonywanych przez nas piosenek mona z powodzeniem wykorzysta podczas lekcji jzyka niemieckiego, np.:
2. Ihr alten und hochweisen Leut, fallera, ihr denkt wohl, wir sind nicht gescheit, fallera. Wer wollte aber singen, wenn wir schon Grillen fingen in dieser herrlichen Frhlingszeit? 3. Werft ab alle Sorge und Qual, fallera, und wandert mit uns aus dem Tal, fallera! Wir sind hinausgegangen, den Sonnenschein zu fangen: Kommt mit und versucht es auch selbst einmal!

1. Im Frhtau zu Berge wir gehn, fallera, es grnen die Wlder, die Hhn, fallera. Wir wandern ohne Sorgen singend in den Morgen, noch eh im Tale die Hhne krhn.

Kady wypeniony bogatym programem dzie koczy si zajciami taneczno-muzycznymi, prowadzonymi profesjonalnie przez Holgera Mllera. Byy tace z rnych regionw Niemiec, plsy i figury taneczne poczone ze piewem. Poznane piosenki i zabawy towarzyszyy uczestnikom podczas wieczornych spotka przy ognisku i herbacie. Rdze kursu stanowiy jednak zajcia jzykowo-metodyczne, ktre wzbogacay warsztat pracy nauczycieli. Na szczegln uwag zasuguj tu nastpujce formy: gry rozwijajce umiejtno mwienia i rozumienia; czytanie krtkich form literackich i ich interpretacja; historyjki obrazkowe; zagadki; rymowanki; ukadanie wierszykw; przygotowywanie krtkich inscenizacji teatralnych.

109

Bliej warto zaprezentowa tzw. Elfchen. Jest to maa forma literacka, skadajca si z 11 sw. Mog to by dowolne czci mowy, uszeregowane jednak wedug cile okrelonej kolejnoci. Pierwsza linijka jedno sowo, druga linijka dwa sowa, trzecia linijka trzy sowa, czwarta linijka cztery sowa i na zakoczenie jedno sowo. Cao ma wyraa pewne przeycie w okrelonym klimacie i nastroju. Ju na podstawowym poziomie ucze moe napisa taki wierszyk, czerpic z tego wiele radoci. Oto przykady Elfchen, napisane przez uczestnikw kursu:
Wei viel Schnee den Himmel erreichen Erlebnisse in der Tatra Sehnsucht... Braun das Gebirge die schne Landschaft Aufstieg zum hchsten Gipfel Rysy!!!

Okazuje si, e przedstawiona podczas urlopu forma doskonalenia jzykowo-metodycznego moe by bardzo interesujca i poyteczna, a take moe dawa rado i satysfakcj, zarwno polskim nauczycielom, jak i niemieckim wykadowcom. Dowodem na to s powysze refleksje oraz list Anneliese Staegemann, wykadowcy z Hamburga.

Urlaub und Lernen in Zakopane (aus deutscher Sicht von A. Staegemann)

Im Alter von 65 Jahren werden Lehrer in Deutschland in den Ruhestand versetzt so auch ich. Schweren Herzens nahm ich Abschied von der Schule, die ein wichtiger Teil meines Lebens gewesen war. Da erreichte

mich der Ruf aus Polen: junge Lehrer wollten ihr Deutsch vervollkommnen und im Urlaub lernen! Ich berlegte nicht lange und fuhr sechsmal zu einem Seminar, um Hilfestellung zu geben, zuerst nach Stettin, zuletzt nach Zakopane. Das Lernen einer Fremdsprache ist eine anstrengende Ttigkeit, und das wollten polnische Lehrer im Urlaub auf sich nehmen. Ich fand das sehr beachtlich, und da ich Germanistin bin, bekam ich die Gruppe, die schon weit fortgeschritten war. Wir haben zusammen deutsche Literatur gelesen und interpretiert, dabei fielen auch methodische Tips fr den Unterricht ab. Bald waren wir eine feste Gruppe, und ich sah mit Freuden, wie ernst und intensiv die jungen Kollegen bei der Sache waren. Als Abwechslung diskutierte mein Mann, der auch Lehrer ist, mit der Gruppe aktuelle Zeitungstexte, die vom Vokabular her nicht leicht waren. Meine pdagogische Prfungsarbeit als junge Lehrerin stellte ich unter das Motto ,,Freude ist alles, und dabei bin ich geblieben und habe viel Resonanz erhalten. Auch in Zakopane waren Lernspiele und Bildergeschichten, Rtsel und Reime zur Auflockerung willkommen und haben uns oft herzlich zusammen lachen lassen. Ebenso waren die selbst erarbeiteten Rollenspiele, die wir am Ende der Tagung den anderen Gruppen vortrugen, nicht nur fr die Sprache wichtig, sondern auch fr das neue ,,Sein in einer anderen Haut. Erwhnen mchte ich noch, da auf Spaziergangen, am abendlichen Feuer oder an der festlichen Tafel viele private Situationen, sowohl frhliche Erlebnisse als auch ernste Probleme, zu Tage traten, die uns alle bereichert haben. Fr mich waren es, auch dank der freundlichen und aufmerksamen Frsorge der polnischen Lehrerorganisation, wunderbare Tage, die ich nicht vergessen werde. Hamburg, 24.07.1999 Anneliese Staegemann
(listopad 1999)

Helena Kasprzak Bydgoszcz

XXX Olimpiada Jzyka Rosyjskiego jest si czym pochwali


Olimpiada jzyka rosyjskiego to zawody dla uczniw szk rednich. Organizatorem jest MEN, patronat merytoryczny sprawuje Instytut Rusycystyki Uniwersytetu Warszawskiego, za tradycyjnym wsporganizatorem pozostaje Stowarzyszenie Wsppracy Polska-Wschd. Podobnie jak inne olimpiady przedmiotowe, ma ona charakter trzystopniowy i obejmuje zawody: I stopnia eliminacje o zasigu wojewdzkim, II stopnia eliminacje okrgowe, III stopnia eliminacje centralne.

110

Eliminacje I stopnia to sprawdzian ustny z przeczytanych przez uczestnika lektur wasnych (pozaprogramowych), ktre winny obejmowa pozycje ksikowe wzgldnie materiay prasowe, dotyczce tradycji i teraniejszoci, kultury materialnej i duchowej Rosji. Przygotowanie i przeprowadzenie zawodw I stopnia pozostaje w gestii Komitetu Okrgowego OJR, tote na wniosek nauczycieli, do roku szkolnego 1996/97 skaday si one z egzaminu pisemnego, ktry mia form testu sprawdzajcego kompetencje komunikacyjne i lingwistyczne oraz egzaminu ustnego. Zawody II stopnia to zawsze sprawdzian pisemny i ustny. Test i tematyk egzaminu przygotowuje Komitet Gwny OJR w Warszawie. Sprawdzian ustny to wypowied na jeden z pitnastu tematw, ktry losuj uczestnicy. Zasadniczym celem sprawdzianu jest ustalenie poziomu znajomoci jzyka. Tematy s tak sformuowane, e daj uczestnikowi szans zaprezentowania przygotowanej wypowiedzi, a jurorom moliwo wykorzystania formy dialogowej dla zorientowania si w faktycznym poziomie umiejtnoci jzykowych uczestnika (zasb leksyki, poprawno fonetyczna, intonacja i poprawno gramatyczna). Oto kilka tematw wypowiedzi ustnej w przekadzie: Jak wyobraam sobie swj przyszy zawd? Jak rozumiesz prawdziw przyja? Jaki, twoim zdaniem, winien by prawdziwy nauczyciel? Szkoa XXI wieku. Czy zawsze naley mwi prawd? Niepokoje i problemy wspczesnej modziey. Czy telewizja moe zastpi ksik i teatr? Ochrona przyrody to moda czy konieczno? Co mylisz o stosunku Polakw do obcokrajowcw? Rola i znaczenie komputera w niedalekiej przyszoci. Jury eliminacji okrgowych wystawia uczestnikom dwie oceny: za test od 060 pkt. za odpowied ustn od 040 pkt. Uczestnicy eliminacji okregowych, ktrzy otrzymali cznie ponad 70 pkt. (od 70100) uzyskuj wynik wyrniajcy, ktry upra-

wnia do wystawienia oceny celujcej z jezyka rosyjskiego na zakoczenie nauki w danej klasie. Natomiast uczestnicy eliminacji II stopnia, ktrzy uzyskali powyszy wynik i zostali zakwalifikowani do udziau w eliminacjach centralnych s zwolnieni z egzaminu dojrzaoci z jzyka rosyjskiego, co jest rwnoznaczne z wystawieniem oceny celujcej. Zazwyczaj do eliminacji centralnych Komitet Gwny zaprasza okoo 120 najlepszych z 18 okregw, na ktre podzielono Polsk. Laureaci, a take finalici eliminacji III stopnia (centralnych) mog by zwolnieni, zgodnie z uchwaami senatw poszczeglnych uczelni, z czci lub caoci egzaminw wstpnych do szk wyszych. Przedmiotem eliminacji centralnych jest sprawdzian pisemny i ustny. Pierwszy to wypowied pisemna na jeden z trzech zaproponowanych przez jury tematw, drugi wypowied na jeden z tematw obejmujcych gwnie wiedz o tradycjach i teraniejszoci kultury materialnej i duchowej Rosji. Uczestnicy przygotowuj trzy wybrane przez siebie tematy (spord dwudziestu), z ktrych jeden moe by samodzieln propozycj. Tym razem o wyborze tematu na egzaminie ustnym decyduje jury. Poniewa problematyka tematw jest czstokro bardzo obszerna i zoona, uczestnicy mog j omawia wedug wasnej koncepcji na wybranych przez siebie przykadach konkretnych twrcw dzie, gatunkw, okresw historycznych, zdarze itp. Jury ocenia nie tylko znajomo faktw i poprawno jzykow wypowiedzi, ale te sposb ujcia tematu oraz umiejtnoci prowadzenia rozmowy w jzyku rosyjskim. Dla zorientowania si w problematyce zagadnie znw kilka przykadw: Bogactwa naturalne Rosji. Przemiany demokratyczne wspczesnej Rosji. Rosyjska sztuka muzyczna. Rosyjscy laureaci nagrody Nobla. Rosyjskie tradycje i zwyczaje. Pie autorska liryka czy publicystyka. Mimo czasem jeszcze niezbyt sprzyjajcej atmosfery wok tego jzyka (co stwierdzam z ubolewaniem), wysokich wymaga w zakresie znajomoci jzyka i wiedzy, Olimpiada cieszy si wrd modziey duym zainteresowaniem.

111

wiadczy o tym stale rosnca w ostatnich latach liczba uczestnikw oraz fakt, e swj udzia zgaszaj uczniowie nie tylko licew oglnoksztaccych, ale take maturalnych szk zawodowych (Liceum Handlowe w Nakle nad Noteci, Liceum Ekonomiczne w Chojnicach, Liceum Handlowe w Wicborku, Zesp Szk nr 2 Technikum Odzieowe w Inowrocawiu). Dobrze, e o potrzebie uczenia si jzyka, obecnie coraz czciej, decyduj nie skrajne pogldy polityczne, lecz postpujca w naszym kraju normalno i dobro ucznia. Dokonujce si w Europie rodkowo-wschodniej zmiany polityczne, gospodarcze i kulturalne, uatwienia we wzajemnych kontaktach midzyludzkich i czste kontakty jzykowe ze wschodnimi ssiadami sprawiaj, e znajomo jzyka rosyjskiego jest po prostu koniecznoci. W chwili obecnej uczniowie, podobnie jak ich rwienicy w innych krajach, maj moliwo wybra jzyk rosyjski jako jeden z czterech jzykw obok angielskiego, francuskiego i niemieckiego o zasigu wiatowym tzw. kongresowych ONZ. Korzystaj wic z tej moliwoci w sposb wiadomy i racjonalny, szczerze cieszc si z osiganych sukcesw. Dua w tym zasuga nauczycieli jzyka rosyjskiego, ktrzy dziki wysokim kwalifikacjom i talentom pedagogicznym potrafi zainteresowa ucznia przedmiotem i zachci go do ogromnego wysiku. Efekty tej pracy s imponujce. Z satysfakcj stwierdzam, e modzie wojewdztwa bydgoskiego i pilskiego (te dwa wojewdztwa stanowi okrg bydgoski) zapisaa na swoim koncie znaczce sukcesy w eliminacjach okrgowych, na szczeblu centralnym i midzynarodowym. Przypomnijmy ich sukcesy. Rok 1992/93 Najlepsze wyniki w eliminacjach okrgowych uzyskali w kolejnoci: 1. Tomasz Nowicki VI LO w Bydgoszczy nauczyciel mgr Wanda ytkiewicz 2. Alina Powiardowska LO w Pile nauczyciel mgr Halina Kozioek 3. Jolanta Blochowiak LO w ninie nauczyciel mgr Magorzata Kurto 4. Robert Pilarski VI LO w Bydgoszczy nauczyciel mgr Janina Kolano

5. Beata Wnuk LO w Zotowie nauczyciel mgr Maria Kawa 6. Iwona Siebielec LO w Zotowie nauczyciel mgr Maria Kawa Do udziau w eliminacjach centralnych zaproszono Tomasza Nowickiego i Alin Powiardowsk. Tomasz Nowicki zosta laureatem, a Alina Powiardowska zdobya tytu finalisty. Rok 1993/94 1. Alina Cywilko I LO w Bydgoszczy nauczyciel mgr Zofia Mocarska 2. Lucyna Brzozowska LO w Krzyu nauczyciel mgr Romana Pietrzyska 3. Iwona Bichs LO w Chodziey nauczyciel mgr Boena Michalska 4. Dominika Budzbon I LO w Bydgoszczy nauczyciel mgr Zofia Mocarska 5. Jacek Cieniuch VII LO w Bydgoszczy nauczyciel mgr Dorota Podgrska 6. Kamila Komasiska LO w ninie nauczyciel mgr Mariola Owsianna 7. Krzysztof ebrowski LO w Pile nauczyciel mgr Jan Horodok 8. Joanna Romejko LO w Wicborku nauczyciel mgr Halina Kanabaj 9. Justyna Nowakowska LO w Wicborku nauczyciel mgr Halina Kanabaj W eliminacjach centralnych wziy udzia Alina Cywilko, Lucyna Brzozowska i Iwona Bichs. Wszystkie uzyskay tytu finalisty. Rok 1994/95 Najlepsi w eliminacjach okrgowych: 1. Alina Cywilko I LO w Bydgoszczy nauczyciel mgr Zofia Mocarska 2. Szymon ozicki IV LO w Bydgoszczy nauczyciel mgr Irena Tomasik 3. Katarzyna Kania I LO w Bydgoszczy nauczyciel mgr Zofia Mocarska Do Warszawy pojechali: Alina Cywilko, Szymon ozicki i Katarzyna Kania wrcili z tytuami finalisty. Rok 1995/96 Najlepsze wyniki w eliminacjach okrgowych uzyskali: 1. ukasz Jurgiel LO w Chodziey nauczyciel mgr Boena Michalska

112

2. Barbara Rejek LO w Chodziey nauczyciel mgr Boena Michalska 3. Agnieszka Disterheft LO w Chodziey nauczyciel mgr Boena Michalska 4. Katarzyna Kania I LO w Bydgoszczy nauczyciel mgr Zofia Mocarska 5. Aleksandra Stachura V LO w Bydgoszczy nauczyciel mgr Anna Wojtczak-Fajga W eliminacjach centralnych uczestniczyli: ukasz Jurgiel, Barbara Rejek, Agnieszka Disterheft, Katarzyna Kania i Aleksandra Stachura uzyskali tytuy finalisty. Rok 1996/97 Najlepsi w okrgu byli: 1. Szymon Karda II LO w Inowrocawiu nauczyciel Klara Zieliska 2. Agnieszka Disterheft LO w Chodziey nauczyciel mgr Boena Michalska 3. Dagmara Elminowska II LO w Inowrocawiu nauczyciel Klara Zieliska W eliminacjach centralnych wzili udzia: Szymon Karda, Agnieszka Disterheft, Dagmara Elminowska. Laureatem zosta Szymon Karda, a dwie pozostae uczestniczki zdobyy tytu finalisty. Rok 1997/98 Laureatami eliminacji okrgowych zostali: 1. Szymon Karda II LO w Inowrocawiu nauczyciel mgr Aleksandra Marcinkowska 2. Boena Lutomska LO w ninie nauczyciel mgr Magorzata Kurto 3. Justyna Bagnerowska LO w Nakle n.Not. nauczyciel mgr Aleksandra Konieczna W eliminacjach centralnych w Warszawie okrg bydgoski reprezentowali: Szymon Karda, Boena Lutomska, Justyna Bagnerowska. Boena Lutomska zdobya tytu laureata, uzyskujc trzeci lokat, a pozostaej dwjce przyznano tytu finalisty. Rok 1998/99 Najlepsi w okrgu to: 1. Marta Woniak VI LO w Bydgoszczy nauczyciel mgr Janina Kolano 2. Inesa Pitkowska IX LO w Bydgoszczy nauczyciel mgr Helena Kasprzak 3. Iwona Paucha LO w Chodziey nauczyciel mgr Boena Michalska

W eliminacjach centralnych uczestniczya Inesa Pitkowska zdobywajc tytu laureatki. Rok 1998 to take rok Midzynarodowej Olimpiady Jzyka Rosyjskiego, ktra odbya si pod koniec czerwca w Moskwie. Przyjechao 291 uczestnikw z 33 krajw. Polsk reprezentowao 10 osb, w tym 2 to reprezentanci wojewdztwa bydgoskiego: Boena Lutomska z LO w ninie i Szymon Karda z II LO w Inowrocawiu. Boena Lutomska przywioza zoty medal z wyrnieniem, a Szymon Karda zoty medal. Zdecydowanie najwikszymi sukcesami od roku 1992/93 moe poszczyci si modzie:
Liceum Oglnoksztaccego w ninie nauczyciel mgr Magorzata Kurto Liceum Oglnoksztaccego w Chodziey nauczyciel mgr Boena Michalska II Liceum Oglnoksztaccego w Inowrocawiu nauczycielki mgr Klara Zieliska i mgr Aleksandra Marcinkowska VI Liceum Oglnoksztaccego w Bydgoszczy nauczyciel mgr Wanda ytkiewicz-Goaszewska.

Dziki sponsorom, kadego roku, najlepsi uczestnicy eliminacji okrgowych otrzymuj pikne i cenne nagrody. W imieniu wszystkich nagrodzonych i ich nauczycieli dzikuj wszystkim Szanownym Darczycom: Wytwrni Wd Gazowanych ,,Ostromecko, Izbie Przemysowo-Handlowej, Przedsibiorstwu Handlowemu ,,Hanev, Zakadom Cukierniczym ,,Jutrzenka, Midzynarodowym Targom Pomorza i Kujaw, przedsibiorstwu Handlowo-Usugowemu ,,Andar s.c., ,,Centrostalowi Bydgoszcz, Przedsibiorstwu ,,Polsport, Stowarzyszeniu Wsppracy Polska-Wschd Oddzia Wojewdzki w Bydgoszczy. Szczeglne podzikowania skadam nauczycielom za trud woony w prac z uczniem zdolnym. Gratuluj sukcesw i ycz kolejnych osigni w nauczaniu tego ,,.. piknego i niepowtarzalnego ..., jak powiedziaa nasza laureatka zotego medalu z wyrnieniem IX Midzynarodowej Olimpiady Jzyka Rosyjskiego, jzyka i duo pomylnoci w yciu osobistym.
(lipiec 1999)

113

Tadeusz S. Pacholczyk Pozna

Rusycystyka Europejska a Wspczesno


Zgodnie z planem dziaalnoci naukowej Instytut Filologii Rosyjskiej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zorganizowa w dniach 14-16 wrzenia 1999 roku sm ju z kolei Midzynarodow Konferencj Naukow z cyklu ,,Rusycystyka Europejska a Wspczesno pod auspicjami MAPRJA (Midzynarodowej Asocjacji Wykadowcw Jzyka Rosyjskiego i Literatury). Bya ona powicona tematowi: Odzwierciedlenie chrzecijastwa w rosyjskiej kulturze, literaturze i jzyku u progu jego dwchtysiclecia. W konferencji brao udzia ponad 140 specjalistw z zakresu literaturoznawstwa, kulturoznawstwa, jzykoznawstwa i glottodydaktyki z 18 pastw wiata: Rosji, Ukrainy, Biaorusi, Litwy, Uzbekistanu, Kanady, Chorwacji, Azerbejdanu, Estonii, otwy, Niemiec, Wgier, Woch, Izraela, Kazachstanu, Sowacji, Modowy i Polski. Stron polsk reprezentowali przedstawiciele niemal wszystkich orodkw akademickich. Warto doda, e konferencja stanowia wkad rusycystyki poznaskiej w obchody Jubileuszu 80-lecia UAM. Uroczystego otwarcia konferencji w imieniu wadz rektorskich i dziekaskich Wydziau Neofilologii UAM dokona prodziekan prof. dr hab. Jerzy Kaliszan. Wyrazi on, midzy innymi, zadowolenie z faktu, e Uniwersytet goci wybitnych specjalistw z wielu pastw wiata i yczy uczestnikom konferencji owocnych obrad. Podkreli rwnie szczeglnie wysoki poziom naukowy organizowanych przez Instytut Filologii Rosyjskiej UAM konferencji z cyklu Rusycystyka Europejska a Wspczesno. Referat inauguracyjny . wygosi prof. Mark Sokolanskij (Odeski Uniwersytet Pastwowy). Wieloaspektowe nawietlanie problemu stanowio interesujce, z naukowego punktu widzenia, wprowadzenie do obrad w sekcjach. Obrady w sekcjach dotyczyy nastpujcej problematyki: ,,Motywy biblijne literatury i kultury rosyjskiej (dwie sekcje literaturoznawcze);
,,Chrystianizacja, dechrystianizacja, rechrystianizacja w teorii i praktyce jzyka rosyjskiego (dwie sekcje jzykoznawcze); ,,Przyswajanie jednostek kultury chrzecijaskiej przez filologw rusycystw na wiczeniach praktycznych z jzyka rosyjskiego (jedna sekcja glottodydaktyczna). W sekcjach literaturoznawczych krg zainteresowa uczestnikw konferencji, zarwno krajowych, jak i zagranicznych, obejmowa przewanie literatur rosyjsk: od Babla, Jesienina, Zajcewa, Bunina, Buhakowa do Jerofiejewa, Ajtmatowa, Rasputina, Kima, Mamlejewa. Odrbne zagadnienie stanowia bogata w treci starotestamentowe i nowotestamentowe poezja Josifa Brodskiego. W kilku wystpieniach prezentowano ujcie komparatystyczne tematyki biblijnej. Bogaty materia faktograficzny poszczeglnych referatw wzbudzi oywion dyskusj. W jej toku zwracano szczegln uwag na rol podtekstu biblijnego we wspczesnej poezji i prozie rosyjskiej oraz konieczno wypracowania szczegowych metod badawczych. W czasie obrad dyskutowano rwnie nad moliwociami badawczymi wspczesnej hermeneutyki oraz miejscem tekstu biblijnego we wspczesnej kulturze. Referaty wygoszone w sekcjach jzykoznawczych dotyczyy wpywu chrzecijastwa i tradycji chrzecijaskiej na kultur rosyjsk i jzyk od czasw najdawniejszych po wspczesno. Ukazyway one trwa obecno elementw chrzecijaskich w rnych paszczyznach struktury jzyka oraz wystpujce w nim procesy sakralizacji, desakralizacji i rechrystianizacji. W referatach poruszano zagadnienia z zakresu onomastyki, leksyki i frazeologii. Przedstawione zagadnienia byy przedmiotem wnikliwej oceny i oywionej dyskusji. W sekcji glottodydaktycznej tematyka referatw dotyczya gwnie fenomenw prawosawnej kultury rosyjskiej przedstawionych w tekstach i innych artefaktach ikonie, witych prawosawnych, motywach biblijnych oraz w ich jzykowym wyraeniu i funkcjonowaniu.

114

Wiele uwagi powicono metodyce prezentacji poszczeglnych artefaktw oraz poznawaniu przez studentw ich sensw i przesania. W opinii wielu goci, zarwno krajowych jak i zagranicznych, konferencje naukowe z cyklu Rusycystyka Europejska a Wspczesno stanowi interesujce forum wymiany pogldw, zarwno aktualnych jak i perspektywicznych, w dziedzinie literaturoznawstwa, kulturoznawstwa, jzykoznawstwa i glottodydaktyki. W ramach konferencji odbyo si szereg imprez towarzyszcych. Do nich naleay: konferencja prasowa z udziaem przedstawicieli mass mediw, goci krajowych i zagranicznych; wystawa ksiek obrazujca dorobek naukowy pracownikw Instytutu Filologii Rosyjskiej UAM

w Poznaniu oraz prezentacja ikon. Oprcz tego zorganizowano wycieczk do Gniezna. W programie tej wycieczki szczeglnie duym zainteresowaniem uczestnikw cieszyo si zwiedzanie Muzeum i Archiwum Archidiecezji Gnienieskiej. Konferencja daa niecodzienn okazj do wymiany myli i pogldw oraz okrelenia nowych perspektyw badawczych. Materiay z konferencji zostan opublikowane w XXIX tomie periodyku naukowego Studia Rossica Posnaniensia a Instytut Filologii Rosyjskiej UAM planuje zorganizowanie kolejnej dziewitej konferencji naukowej w 2001 roku.
(grudzie 1999)

Halina Szwajgier Lublin

Collage nasze miasto


W lipcu 1998 roku uczestniczyam w 2tygodniowym seminarium dla nauczycieli jzyka niemieckiego w Hamburgu. Tematyka seminarium dotyczya najnowszych tendencji w nauczaniu jzykw obcych, metod dydaktycznych, podrcznikw, ksztacenia i doskonalenia nauczycieli, wymiany informacji o poziomie nauczania jzyka niemieckiego w Europie i na innych kontynentach. Jzykiem pracy by oczywicie jzyk niemiecki. Opucilimy Hamburg wzbogaceni o nowe dowiadczenia i pomysy, ktre moemy realizowa w naszych szkoach. Jeden z takich pomysw chciaabym tutaj zaprezentowa. nicy. Omawialimy rwnie przydzielone nam zadania, ktre miay by zrealizowane nastpnego dnia po dotarciu do naszego celu. Zada byo wiele, midzy innymi: Skd pochodzi nazwa dzielnicy? Jacy ludzie pracuj i mieszkaj w niej? Jakie gazety i czasopisma s najczciej czytane w tej dzielnicy? Co jest najbardziej typowe dla tej dzielnicy? Jakie znajduj si w niej instytucje? Ochrona rodowiska w dzielnicy. Itp.

Pewnego dnia zostalimy podzieleni na nowe 5-osobowe grupy. Kada grupa otrzymaa zadanie, by dokadnie pozna wybran dzielnic Hamburga. Najpierw, siedzc przy stole w budynku seminaryjnym, kada z grup rozmawiaa o przydzielonym zadaniu i sposobach jego realizacji. Zapoznalimy si z planem miasta i moliwociami dojazdu do ,,naszej dziel-

Jak to byo w Hamburgu?

Nastpnego dnia nasza grupa udaa si do dzielnicy Hamburga Schanzenviertel. Tam rozmawialimy z wieloma ludmi na ulicy, wchodzilimy do wielu sklepw, instytucji, restauracji by porozmawia z pracownikami. Odkrywanie tajemnic dzielnicy sprawiao nam wiele przyjemnoci. Po poudniu zajlimy ponownie nasze miejsca przy stole w budynku seminaryjnym. Teraz kada grupa miaa sporzdzi collage o ,,swojej dzielnicy. Wyposaeni w arkusz papieru, noyczki, klej, prospekty, obrazki z kolorowych czasopism, flamastry, leksykony, plan miasta ...... zabralimy si do dziea. Dyskutowalimy, omawialimy, analizowalimy, kryty-

115

kowalimy ....... Nastpnie kada z grup przedstawia pozostaym uczestnikom kursu wybran dzielnic. Po wysuchaniu naszych relacji inni mogli stawia nam dodatkowe pytania. Byo to bardzo dobre wiczenie poznawcze, komunikacyjne no i oczywicie jzykowe.

Na moich lekcjach jzyka niemieckiego nie mam oczywicie tyle czasu, by dokadnie zrealizowa wyej zaprezentowane wiczenie. Uwaam jednak, e pomys na zaprezentowanie na lekcji dzielnicy, w ktrej mieszkamy, jest bardzo dobry i dlatego dostosowaam to wiczenie do naszych szkolnych moliwoci. Na pierwszej lekcji moemy klas podzieli na grupy i przydzieli zadania. Uczniowie uczszczajcy do liceum, w ktrym pracuj, mieszkaj w rnych dzielnicach miasta. Grupy mogyby by wic uksztatowane wedug adresw zamieszkania, np. uczniowie mieszkajcy w centrum miasta tworzyliby jedn grup. Nastpnie wszystkie grupy otrzymuj jednakowe zadania np.: Skd pochodzi nazwa dzielnicy ? Jakie instytucje, kina, szkoy..... znajduj si w niej ? Co jest najbardziej typowe dla tej dzielnicy ? Jakim autobusem mona do niej dojecha ? Czysto w dzielnicy, zielece, place zabaw dla dzieci.... ? Itp.

Jak to mogoby by zrealizowane w naszym miecie?

Nastpnie krtko informuj, w jaki sposb kada grupa powinna przygotowa si do kolejnej lekcji. Podzia klasy na grupy i przedstawienie zada powinno zaj okoo 15 minut. Oczywicie w ramach lekcji nie ma na to czasu, by kada grupa zwiedzaa wasn dzielnic. Uczniowie mog inaczej przygotowa si do tej lekcji. Mog rozmawia z rodzicami lub dziadkami o historii lub pocztkach dzielnicy,

mog wyszuka kolorowe obrazki w czasopismach, mog take samodzielnie lub w grupie wybra si po lekcjach do instytucji, zebra prospekty, zrobi zdjcia. Jest tu wiele moliwoci pracy, a wybr naley pozostawi uczniom. Nauczyciel moe ustali z uczniami termin lekcji przeznaczonej na sporzdzenie collage o swojej dzielnicy. Na wykonanie tej pracy moemy przeznaczy jedn jednostk lekcyjn. Uczniowie przychodz do szkoy wyposaeni w papier, noyczki, klej, flamastry, wasnorcznie wykonane zdjcia, obrazki wycite z czasopism, zebrane informacje, wywiady i inne materiay.... . Poszczeglne grupy mog pracowa nie tylko z obrazkami, ale i z tekstem. Kombinacja tekstu i obrazu umoliwia dokadniejsze przekazanie informacji, gdy tekst i obraz wzajemnie si uzupeniaj. Nastpna jednostka lekcyjna (lub dwie) powicona bdzie na przedstawienie przez kad z grup swojej dzielnicy. Najlepiej byoby, gdyby kady ucze omwi pewien wybrany fragment. Celem lekcji jest mwienie w jzyku obcym, zabawa w roli przewodnikw po miecie, a w konsekwencji przygotowanie do przyjcia grupy modziey niemieckiej w ramach wymiany midzyszkolnej. Liceum, w ktrym pracuj, od wielu lat wsppracuje z gimnazjum w Niemczech. W klasie z rozszerzonym programem nauczania jzyka niemieckiego mona dodatkowo upamitni prezentacj poszczeglnych dzielnic na tamie video. Na moich lekcjach pracowaam ju z kamer i wiem, e lekcje takie s bardzo mobilizujce dla uczniw. Byam bardzo podbudowana, gdy widziaam, jak uczniowie na zaprezentowanym filmie samodzielnie odkrywali wasne bdy i poprawiali je. Uwaam, e takie collage bardzo dobrze ilustruj rzeczywisto. Nadaj si doskonale do przekazania krajoznawczych treci, a paleta tematw jest wielka, np. co jemy, jak si ubieramy, nasza szkoa, rodzina, przyjaciele ........ nasze miasto i ochrona rodowiska.
(stycze 1999)

116

Piotr Wietrzykowski Bytom

ywa acina w Kamieniu lskim czy Europ1)


Jedna, wsplna Europa to marzenie idealistw. Ogldana obecnie polityczna dno do scalenia naszego kontynentu i utworzenia z niego jednego organizmu, to szlachetny cel. Gdy liczba czonkw wsplnoty europejskiej bdzie wzrasta, pojawi si w niej pewnie trudnoci, zwaszcza te dotyczce porozumiewania si. Albo bdzie to bowiem rwnoprawna Europa, w ktrej kady nard bdzie mg si szczyci swoim dorobkiem kulturowym i jzykiem, albo bdzie to Europa silnych, dominujcych oraz sabych, w pewnym sensie, podlegych. Jzyki pastw mocnych mog wzbudza negatywne odczucia historyczne i stwarza poczucie nierwnoprawnoci czonkw wsplnoty. Neutralnym jzykiem nie wzbudzajcym negatywnych odczu jest jzyk aciski, Matka wszystkich jzykw Europy. W dniach 12-18 lipca 1999 r. w Kamieniu lskim pod Opolem odbyo si seminarium powicone prbom oywienia aciny, jzyka uwaanego za martwy, ale tkwicego w wielu wspczesnych jzykach i znajdujcego zwolennikw i praktycznych animatorw mwienia po acinie rwnie dzisiaj. Byo to pikne spotkanie yczliwych ludzi z wielu krajw Europy, na ktrym nikt nie narzuca swojego narodowego jzyka, ale kady na wsplnej platformie neutralnej aciny mocowa si z sob samym w budowaniu tego szczeglnego wza wsplnoty. W spotkaniu uczestniczyo wielu nauczycieli jzyka aciskiego, niech wic sprawozdanie z tego zjazdu napisane po acinie bdzie dla uczestnikw wspomnieniem tych dni, dla nieobecnych za i uczniw, zacht oywiania jzyka Matki i motywacj do nauki.
(wrzesie 1999)
1)

patrz sprawozdanie z seminarium Silesia Latina apud sanctum Hyacinthum, ,,Materiay praktyczne, s. 71. (red)

Zapraszamy do reklamy na amach naszego czasopisma


Ceny ogosze s nastpujce: Caa strona wewntrz numeru (jeden kolor) Druga i trzecia strona okadki (jeden kolor) Czwarta strona okadki (jeden kolor) Za kady dodatkowy kolor cena wzrasta o 25%. Wewntrz numeru oferujemy rwnie moliwo umieszczenia notek o ksikach:
1 1 2 4

3.000 z + 22% VAT. 3.500 z + 22% VAT. 4.000 z + 22% VAT.

strony 1500 z + 22% Vat, strony 750 z + 22% Vat.

Moliwe s rwnie kilkuzdaniowe informacje o Pastwa najnowszych i przyszych publikacjach. Wymiary reklamy na ca stron to 135mm w poziomie i 210mm w pionie. Osoby zainteresowane proszone s o kontakt z redakcj: Redakcja czasopisma ,,Jzyki Obce w Szkole Centralny Orodek Doskonalenia Nauczycieli, ul Aleje Ujazdowskie 28, 00-478 Warszawa, tel 621-30-31 wew .400, fax 621-48-00. e-mail: jowsY codn.edu.pl

117

RECENZJE
Anna Turula Katowice

Samoocena nauczycieli jzykw obcych1)


Samoocena nauczycieli jzykw obcych jest prb przyjrzenia si nauczycielowi jzyka obcego w szkole pastwowej na tle oglnej analizy stanu polskiej owiaty. Autorka publikacji, profesor Maria Wysocka z Uniwersytetu lskiego, stara si wskaza rda, z ktrych nauczyciel ten moe czerpa motywacj do zawodowego rozwoju. W swoich spostrzeeniach autorka opiera si na wasnych dugoletnich dowiadczeniach akademickich, a take na najnowszych badaniach kwestionariuszowych, ktrych celem byo okrelenie modelu samooceny jzykowej kadry pedagogicznej. Miay one take pokaza, na ile nauczyciele jzyka obcego s zdolni do refleksji nad wasnym stylem dydaktycznym i czy rozwijaj znajomo jzyka docelowego, ktrego ucz. Wszyscy nauczyciele, z wasnego dowiadczenia znajcy saboci polskiego systemu owiatowego, ze smutkiem przeczytaj pierwszy rozdzia ksiki, w ktrym autorka wylicza wszystkie te niedostatki. Rozwinita, ponad miar, administracja szkolna z jednej strony, a rwnie niebezpieczne tendencje do liberalizacji ycia szkolnego z drugiej, czste zmiany programw i podrcznikw, niezliczone prby reformatorskie, podejmowane przez kolejnych ministrw i zarzucane z nastaniem nowego gabinetu, czy wreszcie niskie pace, ktre zniechcaj do pracy w szkole osoby bardziej ambitne i lepiej wyksztacone, przez co rekrutacja kadry pedagogicznej odbywa si przez dobr negatywny to sprawy dobrze znane. Trzeba
1)

jednak wspomina o nich stale, dajc w ten sposb do zrozumienia, e taki stan rzeczy musi prowadzi do permanentnego kryzysu instytucji owiatowych. Wysocka podkrela to w swojej pracy. Kto jednak sdzi, e Samoocena jest prb pocieszenia susznie sfrustrowanych nauczycieli, myli si. Ju w kolejnych rozdziaach wanie osoba nauczyciela, jego niedostateczne przygotowanie zawodowe, skonno do niewychylania si ponad przecitno, brak inicjatywy i samodzielnoci staj si przedmiotem krytyki. Autorka nie pozostawia wtpliwoci: kryzys owiaty to w znacznym stopniu ,,zasuga samych nauczycieli. Jeeli za wemiemy pod uwag fakt, e ze wzgldu na specyficzne procedury glottodydaktyczne wymagania stawiane nauczycielowi jzyka obcego musz by o wiele wysze ni te, ktre musz spenia uczcy innych przedmiotw, stajemy wobec sytuacji bardzo dla nauczyciela frustrujcej, gdzie mierne kwalifikacje nie pozwalaj sprosta wysokim wymaganiom. rdem dodatkowych upokorze moe sta si saba znajomo wykadanego jzyka docelowego, ktry bdc jednoczenie treci przeznaczon do nauczenia i rodkiem przekazu wiedzy, jest stale uywany i podlega ocenie i porwnaniom. Paradoksalnie, w tej wanie silnej frustracji nauczyciela, w stresie porwnywalnym z rozpoznawan u ucznia nerwic szkoln, widzi Wysocka rdo motywacji do samorozwoju. Wszak akceptacja i podziw to jedne z naj-

Maria Wysocka (1998): Samoocena nauczycieli jzykw obcych, Warszawa, Energeia.

118

bardziej elementarnych ludzkich potrzeb. Nikt nie moe obieca nauczycielowi, e, jeeli bdzie pracowa nad swoim warsztatem metodycznym i znajomoci jzyka, to z dnia na dzie zacznie lepiej zarabia i dostanie lepsze wyposaenie pracowni jzykowej. W sprawach reformy owiaty trzeba by realist. Moe to jednak oznacza i podkrela to autorka omawianej pozycji e bdzie mu si zwyczajnie lepiej i efektywniej pracowa; e bdzie mg czerpa z nauczania jzyka obcego prawdziw satysfakcj; e przemylana, celowo podejmowana praca nad wasnym rozwojem moe znacznie uatwi ycie zawodowe nauczyciela i przywrci mu entuzjazm. Szukajc potwierdzenia tak postawionej tezy, Wysocka przytacza i analizuje wyniki bada kwestionariuszowych. Samoocena opisuje badanie, ktremu poddano 30 nauczycieli jzyka angielskiego. Kady z nich posiada stopie magistra filologii angielskiej i co najmniej omioletni sta pedagogiczny. Przedmiotem analizy byy zmiany w podejciu do poszczeglnych zagadnie dydaktycznych, zachodzce w trakcie kariery zawodowej poszczeglnych nauczycieli, jak rwnie zdolno badanych do refleksji nad wasnym warsztatem metodycznym i rozwojem umiejtnoci jzykowych. Badania potwierdziy, przede wszystkim, opisany przez Wysock w pierwszych rozdziaach ksiki kryzys i ogrom frustracji, na jakie jest naraony nauczyciel jzyka obcego. Badani skaryli si na znikome wsparcie ze strony dyrekcji szkoy, zazdro nauczycieli innych przedmiotw, ktrzy traktuj anglistw jako swoist arystokracj szkoln, a take na nieistniejc praktycznie lub wysoce niezadowalajc wspprac z rodzicami. Podkrelali te, e niewystarczajce przygotowanie metodyczne, jakie otrzymali w czasie studiw, skazao ich na dochodzenie do zawodowych umiejtnoci metod prb i bdw. Dodatkowe problemy, wymieniane przez ankietowanych, to zmczenie fizyczne i psychiczne oraz niskie zarobki, ktre zmuszaj do szukania dodatkowych zaj i, w konsekwencji, nie pozostawiaj czasu na prac nad sob. Jak wic wyglda, bdca przedmiotem zainteresowania autorki, zawodowa i jzykowa samorealizacja? Sami nauczyciele swoj prac nad jzykiem docelowym po ukoczeniu studiw okrelaj jako sporadyczn. S to w wik-

szoci przypadkw okazjonalne kontakty z anglojzycznym filmem i pras czy towarzyskie spotkania z native speakerem. Podobnie przedstawia si rozwijanie umiejtnoci zawodowych 8 osb z ankietowanych 30 nigdy nie brao udziau w adnym kursie metodycznym; 14 osb nie czyta metodycznych periodykw, a 3 osoby wziy udzia w seminariach powiconych metodzie komunikacyjnej. Tak wic, wyniki uzyskane przez Wysock wydaj si zaskakujce: frustracja co autorka przewidziaa przed rozpoczciem bada ogromna i, mimo to, potrzeba pracy nad sob ograniczona. Odpowiedzi s tu prawdopodobnie wysokie oceny, jakie badani nauczyciele wystawiaj sobie jako dydaktykom (chocia prawie poowa uwaa si za nauczycieli z powoania, 7 z 8 ankietowanych, ktrzy przyznali, e nigdy nie brali udziau w kursie metodycznym, nie widzi w tym nic zego) oraz uytkownikom jzyka docelowego (26 osb ocenia swoj znajomo tego jzyka jako bardzo dobr, 4 jako dobr, mimo e, o czym ju bya mowa, aden z 30 ankietowanych nie pracuje nad rozwojem umiejtnoci jzykowych w sposb systematyczny!). Czy, wobec tego, teza o zwizku midzy frustracj zawodow a gotowoci do pracy nad sob jest bdna? Ot nie. Kluczem do rozwizania tego, pozornie nierozwizywalnego problemu jest wanie samoocena. Tylko ona moe uchroni nauczyciela przed bezpodstawnym samozadowoleniem i skoni do refleksji nad wasnym stylem pracy dydaktycznej i poziomem znajomoci jzyka, ktrego uczy. Pomoc w takiej autorefleksji jest zestaw pyta, opracowany przez Wysock na podstawie przeprowadzonych bada. Samoocena nauczycieli jzykw obcych zawiera te pytania w formie aneksu. W podsumowaniu swojej pracy, autorka poleca te pytania wszystkim nauczycielom jako niezbdne narzdzie kontroli rozwoju zawodowego. Jako autorka niniejszej recenzji rwnie je polecam, zachcajc dodatkowo do wnikliwego przestudiowania samej ksiki, gdy ta ze wzgldw omwionych wyej dobitnie uwiadamia nam, nauczycielom, jak bardzo taka samoocena jest nam potrzebna. A dodatkow zacht do lektury niech stanie si fakt, e omawiana publikacja, mimo i napisana z naukowego punktu widzenia nie odpycha pseudonaukowym argonem, jest przejrzysta i zrozumiaa. (listopad 1999)

119

Ewa Rysiska Pary

Oxford Learners Wordfinder Dictionary1)


Sownikw w Polsce nie brakuje, a zwaszcza sownikw angielskich. Nauczyciele i uczniowie mog wybiera. Od przybytku gowa nie boli... ale nie mona mie wszystkiego tym bardziej, e ceny ksiek w Polsce raczej zniechcaj do kupowania. Renomowane wydawnictwa przecigaj si w ofercie, prbujc zaspokoi rnorodne potrzeby nabywcw. Wikszo tradycyjnych sownikw podaje wymow, a nastpnie znaczenie poszczeglnych sw. Wydawnictwo Oxford University Press zaaproponowalo co innego. Jak mwi autor pracy Hugh Trappes-Lomax: This dictionary is different: it is a discovering book. It is designed to help you to expand your vocabulary in the directions you want giving you the words you need, to say the things you want to say. Autor wybra 630 wyrazw kluczowych (key words), ktre zdefiniowa i pogrupowa w 23 grupach tematycznych (topic areas), np. grupa nr 10: Education and science, grupa nr 11: Leisure, sport, art and music, grupa nr 12: Transport, travel and holidays. Uczcy si jzyka angielskiego poznaje sowa i ich znaczenia zwizane z wybran dziedzin. Std w tytule: wordfinder. Liczba hase zamieszczonych w sowniku jest duo wiksza ni 630 wyrazw kluczowych, jednake ani autor, ani wydawnictwo nie podao tej liczby i nie zamiecio ich indeksu, ktry z pewnoci byby przydatny. Wszystkie informacje porzdkujce o zawartoci sownika oraz o topic areas s umieszczone w czci wstpnej ksiki (strony i-xix). W ostatniej czci, na stronach 516-519, znajduj si dwa mae supplements, zawierajce wybr nazw geograficznych i list nieregularnych czasownikw, ktre s uywane w tekcie (zaznaczone za kadym razem gwiazdk, co jest poytecznym, praktycznym rozwizaniem zwracajcym czytelnikowi uwag na wany element gramatyki). Pierwszym hasem w sowniku jest able, a ostatnim zodiac. Ich znaczenia nie s objanione bezporednio, czytelnik jest odsya1)

ny do dalszych wyjanie: possible, skill oraz astrology. Ukad graficzny caej pracy wart jest pochway przejrzysty uatwia korzystanie z niej. Hasa s czytelne i atwe do szybkiego zlokalizowania w tekcie. Nie nastrcza trudnoci odnalezienie sowa, ktrego znaczenie jest nam znane, o ile oczywicie sowo to znajduje si w sowniku. Ksika wykorzystuje liczby do porzdkowania znacze, opisuje dziedzin, ktrej dotyczy dane sowo, podaje kontekst, w jakim si je uywa, a przykadowe zdania precyzuj ten kontekst. Hasa definiowane s wydrukowane tustym drukiem. Czytelnik, studiujc okrelon grup tematyczn, zapoznaje si ze sownictwem zwizanym z dan dziedzin jest to wygodne narzdzie przy pisaniu opracowa na dany temat (w przypadku uczniw, s to najczciej wypracowania). W zasadzie jest to sownik przeznaczony dla osb redniozaawansowanych w nauce jzyka angielskiego. Jednake dziki zawartym w nim rysunkom, moe te by uywany przez tych, ktrzy dopiero zaczynaj nauk jzyka. Rysunki s prawdziwym walorem tej publikacji. Sownik ilustruje w ten sposb pojedyncze sowa, jak i grupy sw. Na przykad, birds (ss. 40-41); containers for cooking (s. 100); rne rodzaje insects (s. 236). Nauczyciel z powodzeniem moe wykorzysta wszystkie te ilustracje do objaniania znacze sw, dziki temu ma moliwo eliminacji uywania jzyka ojczystego na kadym etapie nauki. Sownik zosta wydany po raz pierwszy w 1997 roku, aczkolwiek mam wtpliwoci, czy niektre z podawanych przez niego terminw faktycznie odzwierciedlaj obecne ich znaczenie, szczeglnie, jeli chodzi o kwestie, ktre nazywam abstrakcyjnymi. Proponowane definicje s nie tyle proste, co uproszczone. Wemy pod uwag haso feminism (s. 398). Wedug Hugh Trappes-Lomax jest to: the belief that women should have the same power,

Hugh Trappes-Lomax (1997), Oxford Learners Wordfinder Dictionary, Oxford University Press.

120

rights and opportunities as men. Obecnie nikt nie mie ju (przynajmniej we wspczesnych demokracjach) kwestionowa koncepcji, e kobiety powinny mie te same prawa, co mczyni, cho z realizacj tych praw bywa rnie. Stosuje si bardziej zrczne sformuowanie, e wszyscy ludzie maj rwne prawa bez wzgldu na swoj pe. W rzeczy samej fraza wykorzystana w sowniku, przyjmuje milczco zaoenie, e s lepsze istoty ludzkie mczyni, a te gorsze kobiety, prbuj im jedynie dorwna. W tym kontekcie, wydaje si, e jest potrzebna szersza definicja feminizmu. Pozostajc w krgu tych samych kwestii, w wielu przypadkach H. Troppes-Lomex nie wskazuje wyranie, e niektre sowa powinny by unikane. Co prawda, autor zauwaa: you use chairperson or chair if you do not want to indicate whether the person is a man or a woman (s. 287). When talking about people in general, some people do not like to use the words man and mankind because they seem to exclude women. They prefer to say people or human beings (s. 326). Aby mona byo mwi o konsekwencji, podobne podejcie powinno charakteryzowa inne sowa, takie jak flight attendant, zamiast steward czy stewardess, firefighter zamiast fireman itp. Tym sowom zabrako jednak objanie. A szkoda, bo jzyk angielski wietnie sobie radzi z wymogami wspczesnej rzeczywistoci.

Krytyka moe rwnie by odniesiona do niektrych hase z dziedziny ekonomii i polityki. Ramka, jaka jest na stronie 344, oferuje bardzo powierzchowne definicje hase: nationalism, socialism, a szczeglnie racism. Inny przykad, ktry chciaabym poda, to termin GNP (gross national product), czyli produkt narodowy brutto. W przeszoci bya to podstawowa kategoria ekonomiczna. Podkreliam wyraenie w przeszoci, bowiem ju od adnych paru lat okrelenie zostao zastpione kategori GDP gross domestic product. Rna metodologia jest stosowana przy wyliczaniu tej wielkoci w porwnaniu z GNP. Ze wzgldu na wano terminu, trzeba go zna w jego obecnej postaci. Podsumowujc: sownik ma wiele zalet, jednake niektre z hase powinny by traktowane z ostronoci i wymagaj uzupeniajcych wyjanie ze strony nauczyciela. Odnoszc si do caej zawartoci publikacji, jako nauczycielka jzyka angielskiego wykorzystuj j na lekcjach, zarwno z uczniami pocztkujcymi (obrazki), jak i bardziej zaawansowanymi w nauce jzyka. Mam jednak nadziej, e przygotowujc nastpne wydanie brytyjski edytor przeredaguje niektre terminy w duchu political correctness, dziki czemu bardziej bd odpowiada rzeczywistoci.
(kwiecie 1998)

Dorota Ry Rzeszw

Market Leader1)
Jednym z najnowszych podrcznikw do nauki jzyka angielskiego biznesu jakie ukazay si na polskim rynku wydawniczym w roku 2000 jest opublikowany przez Pearson Education (Longman) Market Leader. Jest to kurs na poziomie redniozaawansowanym. Skada si z 16 rozdziaw, ktrych urozmaicona i aktualna tematyka odpowiada potrzebom wspczesnego wiata biznesu. Wystarczy wymieni kilka z nich, np.: Globalisation, Brands, Ethics czy Cultures. Oczywicie s tam rwnie bardziej ,,tra1)

dycyjne tematy, jak chociaby Advertising, Employment, Organisation, Money czy Competition. Wszystkie rozdziay zbudowane s analogicznie, i skadaj si z nastpujcych czci: Starting up wprowadzenie do tematu omawianego w danym rozdziale, ktre ma najczciej form dyskusji. Vocabulary wprowadzenie nowego sownictwa, ktre pojawi si w rozdziale. Reading teksty, ktre zostay zaczerpnite

Cotton D., Falvey D., Kent S. (2000), Market Leader, Pearson Education Limited.

121

z Financial Times, oraz innych publikacji biznesowych. Listening autentyczne nagrania, wywiady z ludmi biznesu. Language review wprowadzenie zagadnienia gramatycznego omawianego w danym rozdziale, polegajce na krtkim wyjanieniu, po ktrym nastpuj wiczenia, wszystkie w ujciu biznesowym. Skills jest to cz powicona umiejtnociom komunikacyjnym, takim jak negocjacje, uczestnictwo w spotkaniach, rozmowy telefoniczne czy prezentacje. W tej czci, pod hasem Useful language zgromadzono zwroty wykorzystywane w poszczeglnych sytuacjach. I tak na przykad w rozdziale 7 zatytuowanym Innovation cz Skills dotyczy prezentacji. Zwroty zawarte w Useful language zostay podzielone na nastpujce kategorie: Introducing yourself, Structuring the presentation, Inviting questions, Giving background information, Referring to the audiences knowledge, Changing the topic, Concluding, Referring to visuals, Ending. Discussion jest to cz, w ktrej w sposb praktyczny uczniowie mog wykorzysta poznane wczeniej sownictwo, oraz maj moliwo wyraenia swojej opinii. Ta cz wystpuje tylko w niektrych rozdziaach. Podsumowaniem kadego rozdziau jest Case Study studium przypadku, w ktrym zadaniem uczniw jest przedyskutowanie problemu oraz znalezienie odpowiedniego rozwizania. Zagadnienia kadego Case Study s cile zwizane z tematyk rozdziau, dziki czemu stanowi doskonae powtrzenie i utrwalenie materiau. Na przykad w rozdziale 2 zatytuowanym Brands, studium przypadku dotyczy jednej z najsynniejszych woskich marek kawy. Pierwszym krokiem jest zapoznanie si z opisem sytuacji, ktr naley przedyskutowa. W tym przypadku problem polega na zmniejszajcym si od dwch lat popycie na ten produkt. Zasugerowano kilka moliwych przyczyn tej sytuacji oraz moliwoci rozwiza. Zadaniem uczniw jest przeprowadzenie spotkania, omwienie problemu i podjcie decyzji, jakie kroki naley przedsiwzi, aby polepszy sytuacj. Ostatni czci kadego Case Study jest pisanie. W omawianej czci jest to napisanie memo do dyrektora firmy informujce, jakie decyzje zapady na zebraniu. Ale recen-

zowana ksika zawiera ca gam korespondencji biznesowej: e-mail, fax, list, a take raport, artyku, ulotk promocyjn, owiadczenie prasowe czy protok. Case Study jest, moim zdaniem, szczeglnie godny polecenia, poniewa wiczenia tam zawarte doskonale rozwijaj wszystkie sprawnoci (reading, speaking, listening, writing). wiczenia przeprowadzane w grupach pocigaj za sob konkretny cel rozwizanie problemu i podjcie decyzji. Jest to lekcja, w ktrej punktem centralnym jest ucze, podczas gdy nauczyciel, penic rol moderatora, czuwa nad waciwym przebiegiem zaj i ustala limit czasowy na poszczeglne wiczenia. Takie urozmaicone zajcia stymuluj zainteresowanie ucznia, oraz daj uczniom okazj do wykorzystania swoich umiejtnoci w sposb twrczy. Dodatkowymi atutami podrcznika Market Leader s znajdujce si na kocu ksiki Writing file przykady korespondencji biznesowej (o ktrych wczeniej bya mowa) wraz z objanieniami, oraz Glossary of business terms sowniczek najwaniejszych wyrazw i zwrotw biznesowych zawartych w ksice. S one godne uwagi, gdy stanowi cenn pomoc dla uczniw, a jednoczenie uatwi prac nauczyciela, skracajc czas powicony na przygotowanie si do zaj. Zestaw Market Leader skada si z ksiki ucznia, ksiki nauczyciela, zeszytu wicze (ktrego tematyka pokrywa si z ksik ucznia), zestawu testw, dwch kaset audio i dwch video. Jako materiay pomocnicze zostaa wydana seria trzech dodatkowych pozycji: Banking and Finance, Business Law oraz International Management, ktre stanowi uzupenienie podrcznika Market Leader. S one przeznaczone dla osb chccych si specjalizowa w poszczeglnych dziedzinach. Dodatkowymi pomocami dydaktycznymi s rwnie materiay dostpne w Internecie. Sownictwo recenzowanej ksiki oraz zawarty na kocu podrcznika Writing file mog stanowi cenn pomoc w przygotowaniu do egzaminw London Chamber of Commerce and Industry, zwaszcza Practical Business English oraz English for Business first level. Jedynym moim zastrzeeniem do omawianego podrcznika, o czym ju wczeniej

122

wspominaam, jest fakt, e cz Discussion nie wystpuje w kadym rozdziale. Wprawdzie kada cz Case Study zawiera speaking practice, jednak uwaam, e ta sprawno jest bardzo wana, zwaszcza w jzyku biznesu, wic nie powinna by zaniedbywana.

Podsumowujc naley stwierdzi, e Market Leader to doskonay metodycznie i nowoczesny kurs jzyka biznesowego, ktry polecam nauczycielom oraz uczniom szk rednich o profilu ekonomicznym, oraz studentom uczelni biznesowych.
(maj 2000)

Grzegorz Szpila Krakw

Sownik frazeologiczny polsko-angielski1)


Peny tytu Sownika moe sugerowa, e mamy do czynienia z pozycj frazeologiczn, zawierajc wykaz frazeologizmw polskich z ich ekwiwalentami w jzyku angielskim. Nawet przy pobienej analizie tekstu gwnego Sownika okazuje si, e autorka proponuje leksykon szeroko rozumianej czliwoci leksykalnej wyrazw w jzyku polskim. We Wstpie autorka tumaczy termin frazeologizm, pomijajc jego podstawow cech, a mianowicie, nadwyk semantyczn, nieregularno semantyczn, polegajc na niesumowaniu si znacze komponentw leksykalnych frazeologizmu, co oznacza, e jednostka frazeologiczna ma z definicji przenone znaczenie. Teresa Jaworska skoncentrowaa sw uwag na budowie strukturalnej frazeologizmw oraz innych pocze wyrazowych, ktrych nie cechuje znaczenie idiomatyczne. W Sowniku mona znale wyraenia, zwroty, frazy (idiomatyczne i te o znaczeniu dosownym), porwnania przysowiowe, wyraenia przysowiowe, czy wreszcie same przysowia. W Sowniku znalazy si obok siebie krtkie zdania typu pies szczeka oraz w peni idiomatyczne zwroty czasownikowe zej na psy. Zwrcenie uwagi na zjawisko idiomatycznoci pewnych pocze leksykalnych pozwolioby unikn kwantyfikatora przen. (przenonie/figurative) w przypadku polskich idiomw typu by mzgiem czego, gdy w leksykonie frazeologicznym ten zwrot nie moe by odczytany inaczej. Sownik, jak pisze autorka, kierowany jest do uytkownikw o rnym stopniu za1)

awansowania w opanowaniu jzyka angielskiego (z pewnoci ze Sownika mog take korzysta angielscy native speakerzy). Ukad hase w leksykonie jest bardzo klarowny, a posugiwaniu si nim uatwiaj w duej mierze objanienia autorki we Wstpie. Liczba gniazd hasowych, uoonych alfabetycznie wedug sowa kluczowego, wynosi 3000, a liczba wszystkich zamieszczonych w leksykonie jednostek sownikowych jest bliska 15000. Kada jednostka leksykalna i wyraenie z ni wystpujce w danym hale posiada odpowiednik w jzyku angielskim. W leksykonach dwujzycznych tego typu na pierwszy plan wysuwa si kwestia doboru materiau sownikowego oraz problem ich przetumaczalnoci na drugi jzyk. Kady Sownik mona z pewnoci uzupeni o dodatkowe elementy, cho nie wydaje si, aby w przypadku tu omawianego sownika taka potrzeba wystpowaa. Gniazda hasowe w wyczerpujcy sposb omawiaj zwizki leksykalne z jednostk nadrzdn, cho mona by doda takie zwizki frazeologiczne, jak np. wyj na ulic (,,protest) czy by pod wraeniem (be impressed, ale nie be under the impression), ktre mog stanowi rdo bdw w uyciu frazeologizmw. Kwesti o wiele waniejsz jest waciwe oddawanie znacze polskich wyrae w jzyku angielskim. W odniesieniu do tego zagadnienia wtpliwoci budz dwie kwestie. Po pierwsze, w kilku przypadkach autorka unika stosowania mniej formalnych odpowiednikw przy tuma-

Teresa Jaworska (1999), Sownik frazeologiczny polsko-angielski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowo-Techniczne.

123

czeniu znacze zwrotw polskich. Sowo premiera oddane jest w jzyku angielskim tylko za pomoc premiere, autorka nie uwzgldnia zwrotw bardziej naturalnych dla angielszczyzny takich jak, first night czy opening night. Dlaczego zdanie ,,On jest nosicielem wirusa HIV zostao przetumaczone ,,hes carrying the HIV virus, zamiast powszechnie uywanego ,,hes HIV posistive? Podobnie jest w hale nieuwaga, w ktrym autorka cytuje zwrot przez nieuwag i oddaje go angielskim through inattention, a dlaczego nie poprzez absent-mindedly. Wydaje si, e w niektrych przypadkach autorka staraa si pozosta bliska oryginaowi w warstwie syntaktyczno-leksykalnej, zapominajc o naturalnoci i czstotliwoci wystpowania semantycznych odpowiednikw cytowanych wyrae. Po drugie, autorka nie unikna bdw w podawaniu poprawnych odpowiednikw polskich frazeologizmw, np. wnika w meritum sprawy to nie judge sth on its merits (,,ocenia co wedug rzeczywistych kryteriw) lecz to get to the bottom of sth. Wyraenie angielskie lock, stock and barrel, ktre oznacza ,,cakowicie, ze wszystkim, nie wyczajc niczego, nie jest waciwym tumaczeniem polskiego z dobrodziejstwem inwentarza (ang. with strings attached). W przypadku gniazda znaczeniowego pobudka, autorka nie objania dokadnie znaczenia angielskiego reveille, ktre jest uywane w znaczeniu ,,pobudka w wojsku, waciwe by-

oby dodanie angielskiego wyraenia alarm call w celu sprecyzowania znaczenia sowa pobudka. Wtpliwoci wzbudza uycie w tumaczeniach angielskich rodzajnikw okrelonych oraz nieokrelonych; niektre odpowiedniki posiadaj rodzajnik nieokrelony a, np. a viper bit, a book appears, natomiast inne go z jakich wzgldw nie posiadaj w ogle, np. package of books, lub wystpuj z rodzajnikiem okrelonym, np. the book is published. Podobne niekonsekwencje wystpuj w stosowaniu czasw angielskich przy tumaczeniu bezkontekstowych zda polskich w czasie teraniejszym, np. ,,ona nosi zoty krzy na szyi przetumaczono, uywajc czasu Present Simple, ,,she wears a golden cross round her neck, a z kolei zdanie ,,pada grad tumaczone jest przy pomocy Present Continuous i brzmi ,,it is hailing. Pomimo uwag krytycznych, Sownik frazeologiczny polsko-angielski jest bardzo interesujc pozycj leksykograficzna, godn polecenia wszystkim, ktrzy interesuj si systemami leksykalnymi jzyka polskiego i angielskiego. Ze wzgldu na zrnicowanie tumaczonych fraz, leksykon znajdzie z pewnoci odbiorcw pord rednio- i bardziej zaawansowanych w nauce jzyka angielskiego. Szczeglnie przydatny moe on si okaza dla tumaczy, poszukujcych naturalnych, angielskich odpowiednikw zwizkw wyrazowych jzyka polskiego. Dla nich Sownik bdzie nieocenion pomoc.
(czerwiec 1999)

Wadysaw Pokrywka Starachowice

Fides et Litterae1)
Na rynku ksigarskim ukaza si nowy podrcznik do nauki jzyka aciskiego. Nie mamy zbyt duego wyboru tego rodzaju podrcznikw, wic kady nowy, budzi entuzjazm mionikw jzyka staroytnych Rzymian. Podrcznik jest wyjtkowy ze wzgldu na autora i wag omawianych zagadnie. Podzielony jest na sto jednostek lekcyjnych. Na wstpie jest zamieszczony list Prymasa Polski ksidza kardynaa Jzefa Glempa do autora podrcznika. Ksidz Prymas wyraa wielk rado z ukazania si tej ksiki. Nastpnie jest przedmowa ksidza biskupa Piotra Libery, sekretarza Konferencji Episkopatu Polski, w ktrej midzy innymi czytamy: ,,... Fides et Litterae to owoc trzyletniej, cikiej pracy Pana Jerze-

1) Jerzy Andrzej Wojtczak, (1998), Fides et Litterae, Jzyk aciski dla uczniw szk katolickich, studentw i alumnw, Warszawa, Oficyna Wydawniczo Poligraficzna ,,ADAM, str. 399.

124

go Wojtczaka, ktry ma za sob ponad 35 lat dziaalnoci naukowej i dydaktycznej w Uniwersytecie Warszawskim.... W sowie od autora skierowanym do czytelnikw dowiadujemy si o swobodzie jak daje autor uczcemu si z tego podrcznika niczego nie narzuca, niczego nie sugeruje. Jednostki lekcyjne zajmuj 281 stron. Kada zawiera krtki komentarz w jzyku polskim, jeden lub dwa tematy gramatyczne, tekst aciski do tumaczenia, krtki sowniczek oraz wiczenia. Na kocu kadej jednostki wystpuje pikna maksyma aciska. Sama forma zwracania si do czytelnika nie jest ujta w konwencji podrcznikowej, co moe jeszcze bardziej zachca do korzystania z ksiki. Pierwsza lekcja jest powicona zagadnieniom wymowy w jzyku aciskim. Na kocu lekcji mamy podan odmian sowa esse by i odmian zaimkw osobowych ego, tu, nos i vos. Mamy take pierwsze zdanie w jzyku aciskim: Ego sum et tu es: nos sumus. W lekcji trzynastej czytelnik zapoznaje si z odmian rzeczownikw grupy spgoskowej III deklinacji. Wystpuje tutaj rzeczownik rodzaju nijakiego tempus, temporis czas. Podany jest pikny tekst do tumaczenia. Np. Annus sua tempora habet: ver, aestatem, autumnum, hiemem. Vere robur hominum crescit, gramina virescunt, flores florent: /.../ W lekcji trzydziestej trzeciej, gdzie wystpuje strona bierna czasownikw drugiej koniugacji, mamy przepikny tekst do tumaczenia o ksikach poytecznych i szkodliwych. /.../ Discipuli varios libros legunt, sed non omnes libri utiles sunt: libri enim et prodesse et obesse possunt. wiczenia w wikszoci dotycz przekadu krtkich zda z jzyka polskiego na jzyk aciski. Na kocu tej jednostki lekcyjnej wystpuje zdanie: Iuvenes, dum bonos libros legunt, a malis exemplis arcentur. Posuchajmy, jak autor wprowadza nas w konstrukcj accusativus cum infinitivo w lekcji pidziesitej: ,,Dzisiaj, Drodzy Suchacze, zajmiemy si pewnym zagadnieniem odnoszcym si do skadni zdania aciskiego. /.../ Dalej nastpuje polskie zdanie: ,,My widzimy, e twj ojciec ciko pracuje. Nastpnie autor obszernie objania, na czym ta konstrukcja polega i na kocu daje przekad tego zdania w j-

zyku aciskim: Nos videmus patrem tuum gravem laborem exercere. Wiem z niemal trzydziestoletniej praktyki nauczania jzyka aciskiego w szkole redniej, e uczniowie maj due trudnoci z wprowadzeniem i zrozumieniem trybu przypuszczajcego w zdaniach. Autor wprowadza coniunctivus w lekcji szedziesitej czwartej. Oto pocztek lekcji: ,,Trudne wiadomoci mielimy ostatnio do opanowania, dzi bd nowe, ale znacznie atwiejsze. /.../ Komentarz wprowadza czytelnika w inny nastrj, stwarza bardziej pogodny klimat do zrozumienia nowej formy gramatycznej. Na kocu lekcji zachta: Litteris studeamus, humanitatis studia colamus. W lekcji osiemdziesitej drugiej w wiat verba defectiva i verba anomala autor wprowadza nas nastpujcymi sowami: ,,W czasie najbliszych spotka omwimy atwiejsze elementy gramatyki, ktre bd wymaga jedynie pamiciowego opanowania. /.../ Na kocu tej lekcji czytamy: ,,I to ju koniec dzisiejszego spotkania Feci, quod potui, non feci, quod volui. W lekcji dziewidziesitej czwartej autor wprowadza nas w arkana metryki aciskiej. Zapoznajemy si z budow wiersza aciskiego. Autor w sposb jasny objania nam podstawowe metrum, jakim jest heksametr i pentametr. Koczy t lekcj sowami: ,,Dugie byo nasze dzisiejsze spotkanie, ale to ju ostatni tak obszerny temat. Jeszcze tylko fragment wiersza Owidiusza: Da veniam scriptis, quorum non gloria nobis causa, sed utilitas officiumque fuit. W lekcji dziewidziesitej sidmej jest mowa o rzeczownikach pochodzenia greckiego. Jako wzr odmiany podany jest rzeczownik dogma, dogmatis dogmat. Uzupenieniem ksiki jest sowniczek polsko-aciski i acisko-polski. W caym podrczniku wystpuje wiele wspczesnych swek aciskich. np. interdependentia, ae wspzaleno. Jest zawarty aciski tekst Obrzdu Mszy witej, na ktry skadaj si: Ritus Initiales, Liturgia Verbi, Liturgia Eucharistica, Prex Eucharistica II, Ritus Communionis, Ritus Conclusionis. Treci czytanek i wicze w wikszoci zostay przygotowane przez samego autora

125

podrcznika. Mamy take fragmenty tekstw z Pisma witego, Ojcw Kocioa i autorw antycznych. Zalet podrcznika jest minimalna dawka gramatyki aciskiej. Ilekro rozmawiam z uczniami i studentami uczcymi si jzyka aciskiego, to skar si oni na wielo regu gramatycznych, ktre musz wkuwa na pami. Podrcznik Pana Jerzego Wojtczaka cieszy si i bdzie si cieszy duym zainteresowaniem nie tylko osb uczcych si jzyka staroytnych Rzymian, ale take mionikw i entuzjastw tego piknego jzyka. Moe by take nieocenion pomoc dla nauczycieli we wszystkich typach szk.

Szata graficzna podrcznika jest bardzo pikna, druk atwy do czytania, okadki s kolorowe. In minus mona zaliczy bdy, gwnie literwki, popenione w druku, ktre, miejmy nadziej, bd systematycznie usuwane w nastpnych wydaniach. Chciaem jeszcze doda, e autor podrcznika, Pan Profesor Jerzy Wojtczak jest nie tylko wybitnym latynist, patrologiem, ale i jednym z bardzo nielicznych uczonych w Polsce, ktry bez przygotowania /stante pede/ tumaczy teksty polskie na jzyk aciski, i to bardzo wspczesne. Jest to bardzo rzadka umiejtno w dzisiejszych, zmaterializowanych czasach.
(marzec 2000)

Ewa Jurkiewicz Gdask

ESPANOL DE PE A PA1) nowy polski podrcznik do nauki jzyka hiszpaskiego


Na pocztku roku 1999 pojawi si w ksigarniach nowy polski podrcznik do nauki jzyka hiszpaskiego, Espaol de pe a pa opracowany przez Ann Wawrykowicz. Autorka, wykadowca jzyka hiszpaskiego, zwizana jest z uczelniami wrocawskimi. Wydawca ksiki, Wydawnictwo Europa, ma rwnie swoj siedzib we Wrocawiu. Otrzymalimy bardzo dobry, rzetelnie opracowany podrcznik dla pocztkujcych, o przemylanej i klarownie przedstawionej treci, wydany w niezwykle starannej formie graficznej. Niektrzy nauczyciele skorzystali ju z okazji by wyprbowa go w praktyce, jednak wydaje si, e Espaol de pe a pa osignicie zasuonej popularnoci ma jeszcze przed sob. Warto wspomnie, e podrcznik ten uzyska nominacj do najlepiej wydanej ksiki roku 1999. Dokadna mapka Hiszpanii na wewntrznej stronie okadki zwiastuje klimat ksiki Hiszpania jest tu tematem wszechobecnym. Przywoana jest w licznym i barwnym materiale fotograficznym, obecna we wszystkich tekstach
1)

i niektrych dialogach. Podrcznik zaskakuje mnogoci mapek, fragmentw folderw turystycznych, instrukcji, informacji praktycznych dla osb pragncych zwiedzi ojczyzn Cervantesa. W bogatej szacie graficznej zwracaj te uwag ilustracje dowcipne, operujce pomysowymi skrtami mylowymi, wysmakowane kolorystycznie, s zabawnym kontrapunktem i wanym elementem wspierajcym technik zapamitywania. Autork ilustracji oraz opracowania graficznego ksiki jest Beata Zdba. Espaol de pe a pa skada si z pitnastu rozdziaw uporzdkowanych wedug jednakowego schematu. Kad jednostk lekcyjn rozpoczynaj trzy dialogi sygnalizujce tematyk i zawarto gramatyczn rozdziau. Po nich nastpuj komentarze gramatyczne w jzyku polskim (to wane dla pocztkujcych!) oraz proste, klarowne wiczenia gramatyczne. Bolsa de palabras to zestaw dodatkowego sownictwa i wyrae zwizanych z tematyk dialogw. Te mini sowniczki okazuj si bardzo przydatne podczas improwizowanych na lekcjach konwer-

Wawrykowicz Anna ( 1998/99) Espaol de pe a pa, Wrocaw, Wydawnictwo Europa

126

sacji. Punkt Habla y/o escribe zawiera dodatkowe zadania zwizane z autentycznymi dokumentami, drukami itp. Lecturas stanowi ciekawe teksty mwice o Hiszpanii i yciu jej mieszkacw. Interesujco opracowane i bardzo przydatne wiczenia na rozumienie ze suchu Al oido oraz mniej, moim zdaniem, udane wiczenia fonetyczne z punktu Repite zostay nagrane na kasecie magnetofonowej. Szkoda, e na tamie zabrako miejsca na nagranie dialogw. Podkrelaj ten mankament nie tylko osoby uczce si z Espaol de pe a pa samodzielnie, ale rwnie nauczyciele, korzystajcy z tego podrcznika. Punkt ostatni, A jugar, proponuje rozliczne zabawy jzykowe. Kocowe strony ksiki zajmuj tabele gramatyczne, klucz do wicze i sowniczek hiszpasko-polski. Czasy gramatyczne przedstawione w podrczniku to Presente, Futuro Imperfecto, Preterito Perfecto, Preterito Indefinido, Preterito Imperfecto w trybie Indicativo, tryb rozkazujcy i chyba troch na wyrost zasygnalizowany tryb Subjuntivo. Materia leksykalny zawarty w dialogach pozwala na porozumienie si w codziennych, typowych sytuacjach, w jakich moe si znale np. turysta zwiedzajcy Hiszpani. W Lectura znajdziemy bogaty wachlarz wyrae i zwrotw oraz zoone konstrukcje zdaniowe pomagajce uczcemu si w budowaniu obszerniejszych wypowiedzi. Moi studenci uywaj rwnie Espaol de pe a pa jako swoistych rozmwek toczc internetowe rozmowy z hiszpaskojzycznymi mieszkacami innych czci wiata! O wieloci pomysw dydaktycznych zawartych w podrczniku niech wiadczy chociaby punkt Habla y/o escribe z jednostki czwartej, a wic pocztkowej czci ksiki. Mamy tu gotowy materia do lekcji na temat orientacji w miecie i rodkw komunikacji miejskiej, materia ywy i autentyczny, na ktry moi studenci zawsze reaguj z zainteresowaniem. Obok listy nazw typowych elementw miejskiego krajobrazu znajdujemy kolorowy plan madryckiego metra, kopie ulotek informujcych o funkcjonowaniu komunikacji miejskiej w Madrycie, wizerunki biletw. Nauczyciel moe zaplanowa ca-

y szereg zada; od prostego powtrzenia kolorw (linie metra), poprzez zainscenizowanie scenki o zagubionym podrnym, tworzenie pyta z ser, estar i hay po prb porwnania komunikacji w stolicy Hiszpanii i Polski. Lektura przedruku Informacion del metro jest dobr okazj do przekonania uczcego si, e jest ju w stanie samodzielnie zrozumie najwaniejsze informacje zawarte w tekcie nieadaptowanym, nawet jeeli zawiera on wiele nie znanych mu sw. Espaol de pe a pa unika rozwlekoci, sygnalizuje wiele tematw, dostarcza obfitego materiau, pozostawiajc ogromn przestrze dla inwencji uczcego. Autorka sprbowaa wyj naprzeciw oczekiwaniom rnych osobowoci nauczycielskich; jej podrcznik zawiera materia dla pedagoga szukajcego solidnych wicze gramatycznych, dla nauczyciela lubicego gry i zabawy na swoich zajciach, czy te intelektualisty pragncego pogawdzi z uczcymi si o hiszpaskim kinie, sztuce czy architekturze. Dodatkowym wsparciem dla nauczyciela bdzie przygotowany ju do druku Poradnik metodyczny, zawierajcy testy (z kluczem), propozycje pracy z innymi materiaami, dodatkowe informacje o Hiszpanii, a nawet opis zdj, ktre nie zostay podpisane w ksice. Zapytaam moich studentw, ktrzy zdyli ju zaprzyjani si z t ksik, co ceni w niej najbardziej. Oto najczciej wymieniane jej zalety: przejrzyste uporzdkowanie objanie gramatycznych i sownictwa, klarowne komentarze gramatyczne uatwiajce samodzielne powtarzanie materiau, ciekawa tematyka tekstw, atrakcyjno opracowania graficznego ksiki. Podrcznik moe si okaza przydatny na lekcjach jzyka hiszpaskiego w szkoach rednich i lektoratach w wyszych uczelniach, przy rnej liczbie godzin, przeznaczonych na nauk. Pozostaje tylko pogratulowa Annie Wawrykowicz i Wydawnictwu Europa udanego przedsiwzicia wydawniczego.
(stycze 2000)

127

Dorota Sokoek Lublin

ADO1)

Autorzy podrcznikw do nauki jzyka francuskiego nie prnuj. Oto na rynku ksigarskim pojawia si, ku uciesze nauczycieli i uczniw, nowa pozycja. Podrcznik nosi tytu ADO i zosta wydany przez CLE International. Jego autork jest, midzy innymi Annie Monnerie-Goarin ta sama, ktr znamy, choby z takich publikacji jak Bienvenue en France, La France aux cent visages czy Champion nowej metody, ktra rwnie ostatnio ukazaa si na rynku wydawniczym. ADO 1 jest przeznaczona dla modziey 13-14 letniej, rozpoczynajcej nauk jzyka francuskiego. Bohaterami tekstw s rwienicy ,,naszych gimnazjalistw, z ktrymi odbiorcy z atwoci mog si utosami, poniewa tak samo jak oni interesuj si muzyk, sportem i rozmawiaj na podobne tematy zwizane z ich yciem codziennym. Podrcznik skada si z czterech units. Kada unit podzielona jest na 3 dossiers, a te z kolei na 3 leons poruszajce pokrewn tematyk. Dwie pierwsze lekcje s rozmieszczone na dwch kolejnych stronach podrcznika i podzielone na trzy fazy: Dialog i tekst bdce punktem wyjcia do dalszej pracy. W tej fazie uywamy jzyka bez odkrywania jego zasad gramatycznych i strukturalnych. Rubryka sentrane proponuje wiczenia leksykalne i gramatyczne zbudowane na bazie struktur i sownictwa zawartych w dialogach i tekstach pierwszej fazy. Tutaj te podawane s zasady budowy jzyka. A vous. W tej fazie ucze ma pene pole do popisu. Polecenia tutaj zawarte pozwalaj na uycie poznanych struktur i leksyki w sposb bardziej samodzielny, a nawet twrczy. Ucze pisze dialogi, scenki, redaguje reklamy, opisy itp. Trzecia lekcja powicona jest aspektom

Uwaga nauczyciele i uczniowie gimnazjw!

cywilizacyjnym. Teksty w niej zawarte rozszerzaj sownictwo tematycznie zwizane z poprzednimi lekcjami i maj na celu wiczenie rozumienia tekstu pisanego. Po kadej unit pojawia si podsumowanie czyli bilans. Skada si on z dwch czci: Vous savez utiliser jest to zestaw wicze gramatycznych. Vous savez to wiczenia powicone komunikacji jzykowej. Wszystkie units kocz si komiksem, ktry moe by przeznaczony do samodzielnej lektury, w trakcie ktrej ucze utrwala poznane sownictwo i struktury. ADO jest metod, ktrej gwnym celem jest przygotowanie uczcych si do komunikacji w rnych sytuacjach yciowych. Godzi ona w sposb ,,bezbolesny praktyczn nauk jzyka z poznawaniem zagadnie gramatycznych, dokonujc jednoczenie ich gradacji, poczynajc od najprostszych, a koczc na tych bardziej skomplikowanych, wymagajcych od ucznia pewnej ,,dojrzaoci jzykowej. ADO 1 uzupenia zeszyt wicze, dwie kasety magnetofonowe, kaseta wideo oraz podrcznik dla nauczyciela, ktry ze wzgldu na swoj nowatorsk form zasuguje na uwag. Zbudowany jest w nastpujcy sposb. Kada lewa strona ksiki jest stron z podrcznika ucznia, natomiast ssiednia prawa strona to propozycja realizacji zagadnie tam zawartych. Podrcznik dla nauczyciela ma jeszcze jedn zalet. Dziki tak pomylanej budowie, nauczyciel nie ma potrzeby zaopatrywania si w podrcznik dla ucznia. Taki sposb prezentacji jest niewtpliwie nowoci i na pewno spotka si z uznaniem nauczycieli. ADO 1 z pewnoci bdzie miao swoich odbiorcw wrd uczniw i nauczycieli gimnazjw, tym bardziej, e uzupenia istniejc luk w zwizku z pojawieniem si nowego odbiorcy jakim jest GIMNAZJALISTA.
(marzec 2000)

1)

A. Monnerie-Goarin, Y. Dayez, . Sirjols, V. Le Dreff (1999), ADO 1, CLE International, Paris, 118 stron.

128

You might also like