Nikiel metal, ktry oszala.

Nikiel odkry w 1751 roku Alex Constedt. Przed nasz er by uywany w stopach z miedzi i cynkiem. Nikiel jest metalem nie szlachetnym, roztwarza si w kwasach. Temperatura topnienia to1453 st. C, a wrzenia 2913 st. C. Nikiel metaliczny jest srebrzystobiaym, poyskujcym metalem, trudno korodujcym i odpornym na cieranie. Chemicznie nikiel przypomina elazo i kobalt oraz mied. Nikiel moe tworzy kilka zwizkw np. siarczany, chlorki, tlenki i wodorotlenki. Jedna z wasnoci niklu jest jego zdolno do reagowania bezporednio z tlenkiem wgla w celu utworzenia podwjnego kompleksu karbonylowego lotnego w temperaturach otoczenia. W temperaturach kwasami umiarkowanych nikiel jest odporny na korozj powodowan wod morsk i

utleniajcymi. Inn waciwoci niklu jest jego odporno na korozj powodowan przez alkalia. Dla kontrastu nikiel jest atakowany przez wodne roztwory amoniaku. Nikiel jest skadnikiem wystpujcym w naturze gwnie w postaci siarczkw, tlenkw i mineraw krzemianowych zoa wystpuj w dwch gwnych typach: Siarczki niklu wystpuj czsto razem z miedzi, kobaltem, zotem, srebrem, metalami z grupy platynowcw i z kilkoma innymi metalami. Najwaniejsze zoa znajduj si w Afryce, Australii, Kanadzie i na Syberii. Lateryty niklu s produktami wietrzenia ska ultra zasadowych, ktre oryginalnie zawieray bardzo mae iloci niklu. Wraz z upywem czasu zanieczyszczenia zostay wymyte z pokadw, wskutek czego nikiel wystpuje w postaci zoonych tlenkw krzemu, elaza i magnesu. Z niklem powszechnie zwizany jest kobalt i elazo. Lateryty nie zawieraj innych wartociowych skadnikw. Najwaniejsze zoa wystpuj na obszarach tropikalnych w Azji Poudniowo-Wschodniej, Australii, Ameryce-Poudniowej, Oceanie Karaibskim i na Bakanach, szczeglnie w Grecji - zoa te byy jedynym rdem rudy niklu w Europie w czasie opracowywania niniejszego dokumentu. Zoona metalurgia niklu odzwierciedlana jest w szerokim zakresie stosowanych procesw ekstrakcji i rafinacji. Kady zakad stanowi niepowtarzalny zestaw waciwoci technologicznych i skutkw dla rodowiska. Zawarto niklu w rudach siarczkowych, przed stopieniem i rafinowaniem koncentratu na produkty niklowe moe by skoncentrowana kilka razy za pomoc stosunkowo ekonomicznych technik wzbogacania. Dla kontrastu rudy laterytu mona wzbogaci za pomoc metod

fizycznych tylko w ograniczonym zakresie, np. za pomoc technik magnetycznych lub cikich cieczy, wskutek czego caa objto rudy musi by doprowadzona bezporednio do zakadw metalurgicznych. Tak wic przetwarzanie laterytu jest zwykle kosztowniejsze, lecz koszty wydobycia s zwykle znacznie mniejsze ni dla rud siarczkowych. Rnice te plus dostpno wartoci wyrobw ubocznych mog mie istotny wpyw na znaczenie okrelonych z oraz na produkcj z nich metalu rafinowanego lub elazoniklu. lady wykorzystywania przez czowieka zwizkw zawierajcych nikiel pochodz z przed kilku tysicy lat. Jednak metal odkryty zosta dopiero w poowie XVIII w. Od tego czasu trwa nieustanna kariera najdroszego spord najpopularniejszych metali przemysowych. Ogromne znaczenie niklu wynika z jego zdolnoci, przystpieniu z innymi pierwiastkami do zwikszenia wytrzymaoci metali, wizkoci i odpornoci na korozj w szerokim zakresie temperatur. Z tego wzgldu nikiel jest szczeglnie wanym skadnikiem technicznym. Dziki takim korzystnym waciwoci nikiel stosowany jest w szerokim asortymencie wyrobw. Nikiel stosowany jest przede wszystkim w stopach. Najwaniejszym z tych stopw jest stal nierohewna. Inne zastosowanie obejmuje powlekanie elektrolityczne, odlewnictwo, katalizatory, akumulatory, stopy monetowe oraz rne inne zastosowania. Nikiel wystpuj w wyrobach transportowych, urzdzeniach elektronicznych, produktach chemicznych, materiaach budowlanych, produktach petrochemicznych, urzdzeniach chemicznych, wyrobach trwaych powszechnego uytku, w farbach i ceramice. Nikiel jest istotnym metalem w spoeczestwach przemysowych. Elektroda niklowa jest uywana od bardzo wielu lat w rnych ukadach. Nikiel znalaz swoje zastosowanie w bateriach i akumulatorach. Wyrniamy min. Akumulatory niklowo kadmowe (NiCd), jest to przestarzay typ stosowany w pierwszych komrkach, baterie te charakteryzuj si ma pojemnoci, s due i cikie. Dodatnia elektroda jest tutaj wykonana ze zwizkw niklu. Wyrniamy rwnie akumulatory niklowo wodorowe (NiMH) s to baterie wydajniejsze od poprzednich, mniejsze i lejsze, rwnie tu dodatni elektrod s zwizki niklu. Na pocztku XX wieku odkryto, e nawet z niewielk domieszk niklu stal nie tylko nie ulega korozji, ale jest znacznie twardsza i wytrzymaa ni w czystej postaci. Wynalezienie stopu spowodowao gwatowny rozwj grnictwa niklu. Dzi producenci stali nierdzewnej zuywaj dwie trzecie wiatowego wydobycia tego metalu. Blisko 20 procent suy do wytwarzania stopw metali nieelaznych, z ktrych wyrabia si midzy innymi aparatur chemiczn, narzdzia chirurgiczne, sprzt lotniczy, a take monety. Okoo 10 procent suy do tworzenia powok ochronnych, czyli niklowania. Nikiel wykorzystywany jest take do produkcji szkie metalicznych oraz barwienia szka i emalii. Szybko ronie jego znaczenie take w brany

elektronicznej. Dynamiczny rozwj rynku urzdze przenonych, takich jak telefony komrkowe, laptopy, cyfrowe aparaty fotograficzne i odtwarzacze muzyczne, zwikszy zapotrzebowanie na lekkie rda zasilania o duej pojemnoci. Wymagania te speniay akumulatory ze zwizkami niklu. Rosncy popyt sprawi, e w cigu ostatnich dwudziestu lat dostawy surowca prawie podwoiy si. Szeroka gama zastosowa oraz niezwyke waciwoci sprawiaj, e nawet w okresach spadku cen nikiel pozostaje kilkakrotnie droszy ni pozostae podstawowe metale przemysowe, mimo, e nie naley do rzadkich pierwiastkw. Jego zoa znajduj si na wszystkich kontynentach. Zapasy oraz stay wzrost konsumpcji stali nierdzewnej stymuluj szybki wzrost ceny niklu na giedach wiatowych. Przewiduje si, e produkcja stali nierdzewnej bdzie rosn w najbliszych latach corocznie o 5-6 proc. W zwizku ze stopniowo rosncym popytem na tego typu produkty zwaszcza w Chinach. Z tego wzgldu jeden z najwikszych producentw niklu - Inco - przewiduje, e w 2006 r. na rynku niklu wystpi deficyt w wysokoci 10 tys. ton. wobec nadwyki 11 tys. ton w 2005 r. Zoa niklu wystpuj w Kanadzie, Australii, Rosji, Chinach, na Kubie, Wydobycie niklu na wiecie skoncentrowane jest w stosunkowo stabilnych krajach jak Rosja, Australia, Kanada, Nowa Kaledonia czy Indonezja. Najwikszymi producentami s RAO Norilsk Nickel (18,0 proc. wiatowego wydobycia), Ino (15,8 proc.), Falconbridge (7,3 proc.). Mineray zawierajce nikiel wystpuj bardzo czsto wraz ze skaami miedziononymi, std istnieje niewiele firm, ktre specjalizuj si jedynie w wydobyciu niklu, a wrd najwikszych producentw tego metalu znajduj due koncerny wydobywcze jak Sumitomo Metal Mining (5,8 proc.). W Polsce zwizki niklu wystpuj na Dolnym lsku, producentem siarczanu niklu jest KGHM, do 19-1983 r. eksploatowano natomiast rudy niklu w zou Szklary. Nikiel w Polsce wystpuje w rudach niklu oraz wspwystpuje w rudach miedzi. Geologiczne zasoby bilansowe wietrzeniowych rud niklu w Polsce nie zmieniy si w analizowanym okresie 19892004 r. i wynosz obecnie 14,64 mln ton rudy, w tym 117 tys. ton metalu. W 2004 r. zasoby szacunkowe niklu w zoach miedzi monokliny przedsudeckiej wynosiy 36,5 tys. ton (Przenioso, 2005).Eksploatacj metalu z rud niklu zakoczono w 1983 roku i obecnie nikiel jest pozyskiwany tylko z dwch z rud miedzi: LubinMaomice i Rudna. W 2004 roku wydobycie niklu metalicznego wynioso 1,9 tys. ton. Silne fundamentalne podstawy wzrostu ceny niklu spowodoway zaangaowanie na tym rynku funduszy typu hedge, ktre wywindoway cen tego metalu do kilkuletnich maksimw. Od pocztku roku tona niklu zdroaa z 13 170 do 23 900 USD 60 %. Do koca maja ceny niklu praktycznie cay czas rosy, potem nastpia bardzo silna korekta, ktra

spowodowaa spadek ok. 25 proc. W cigu 2 tygodni. Od poowy czerwca nikiel jednak znw dynamicznie droeje. Inwestorzy pac coraz wicej, gdy zapasy metalu uywanego do produkcji stopw stali nierdzewnej w giedowych skadach nadal kurcz si, a liczne kopoty producentw zwiastuj moliwo zmniejszenia si dostaw. Tymczasem zapotrzebowanie na stal odporn na korozj prawdopodobnie nadal bdzie roso. Niewielka ilo producentw na wiecie dostarcza ten surowiec do wszystkich producentw stali nierdzewnej. W przecigu ostatniego roku zapotrzebowanie na nikiel ekstremalnie wzroso: Od kwietnia 2006 do kwietnia 2007 kurs zwikszy si trzykrotnie ( z ok. 15.000 $ do prawie 45.000 $). Przyczyny takiego rozwoju upatruje si przede wszystkim w ogromnym zapotrzebowaniu hut w Azji. Za podwyk cen niklu odpowiedzialne s take dziaania na giedach oraz coraz wikszy monopol producentw surowcw, ktrzy przeprowadzaj fuzje. Z rozwojem cen niklu zwizany jest rwnie wzrost cen dodatkw stopowych: s one ustalane w kadym miesicu przez producentw stali, przy uwzgldnieniu aktualnego rozwoju cen surowcw i podawane jako narzut. Za popularny materia 1.4301 trzeba byo zapaci w kwietniu 2006 okoo 958 euro/to, natomiast w kwietniu 2007 ju okoo 2.620 euro za ton. Inwestorzy obecni na rynku niklu w cigu ostatnich miesicy przyzwyczaili si do wzrostw. Nie powinno to dziwi bowiem cena tego metalu przemysowego od pocztku 2006 r. wzrosa z 14500 do 50000 USD/t (+245%!). Dowiadczeni inwestorzy zwrciliby take uwag na gbokie korekty, ktre miay miejsce na tym rynku co kilka miesicy. Od stycznia do pol. marca nikiel podroa nawet o 50%. Po 10-procentowym wzrocie w 2 tygodniu marca, kolejne 4 sesje przyniosy jednak niemal rwnorzdn przecen. W pitek za (23 marca) tona tego metalu potaniaa a o 5 tys. USD, a kurs ustabilizowa si przy 45000 USD/t. Zaniedbania inwestycyjne minionych lat, niskie zapasy oraz stay wzrost konsumpcji stali nierdzewnej stymuloway szybki wzrost ceny niklu na giedach wiatowych. Ten srebrzystobiay, poyskujcy metal w zwizku z waciwociami fizyko-chemicznymi znalaz zastosowanie do wyrobu monet, sztucw, akumulatorw i kabli. Obecnie najwikszym odbiorc jest jednak przemys stalowy, gdzie nikiel podobnie jak chrom czy molibden jest dodawany do stopw o podwyszonej odpornoci na korozj. Rosnca produkcja stali nierdzewnej na wiecie spowodowaa, e sektor ten generuje ju 2/3 wiatowego popytu. wiatowe zasoby rud niklu wynosz ok. 80 mln t. Wystpuje gwnie w postaci mineraw: nikielinu NiAs, millerytu NiAs i pentlandytu (Ni, Fe)9S8. Zoa niklu wystpuj w Kanadzie,

Australii, na Kubie, w Chinach i Rosji. Ogromne zasoby perspektywiczne przedstawiaj konkrecje manganowe na dnie oceanw, zwaszcza Pacyfiku. Planowana jest ich eksploatacja. Niedostatek niklu na rynku sprawi, e jego ceny 08/2006 podskoczyy. Cena niklu na Londyskiej Giedzie Metali wzrosa wwczas o prawie 7 procent, do 29 200 USD za ton, ustanawiajc nowy historyczny rekord. Po raz ostatni metal ten podroa tak znacznie w cigu jednego dnia prawie trzy lata temu. Zwyk wywoaa informacja o dalszym spadku dostpnych dla inwestorw zapasw tego surowca. Ilo niklu znajdujcego si w kontrolowanych przez gied skadach co prawda nieco wzrosa. Wikszo jednak zostaa ju sprzedana i oczekiwaa na odbir przez nabywcw. Dostpna pozostaa ilo, ktra nie wystarczyaby do zaspokojenia wiatowego zapotrzebowania nawet przez jeden dzie. Dodatkowo po informacji o obnieniu si inflacji bazowej w Stanach Zjednoczonych dolar osab wobec innych walut. Inwestorzy doszli bowiem do wniosku, i amerykaski bank centralny nie wznowi podwyek swoich stp procentowych i dochodowo tamtejszych papierw dunych nie bdzie ju rosa. W konsekwencji wyceniane na wiatowych rynkach w dolarach surowce i towary, w tym nikiel, stay si tasze dla kupcw dysponujcych innymi walutami. Niedobr surowca na rynku jest spowodowany szybko rosncym zapotrzebowaniem ze strony producentw stali nierdzewnej. Blisko dwie trzecie wydobywanego na wiecie niklu zuywa si do wytwarzania stopw odpornych na korozj. Natomiast nie ma moliwoci szybkiego zwikszenia jego poday. Firmy grnicze w przeszoci, gdy ceny metalu byy niezwykle niskie, nie inwestoway w rozbudow swoich mocy wydobywczych, gdy nie mogy liczy, i nakady te przynios zyski. Sytuacja zmienia si w ostatnim czasie. Jednak pierwsze nowe kopalnie zostan uruchomione dopiero za jaki czas. Tymczasem cena niklu od pocztku roku podwoia si i zdaniem specjalistw w najbliszych dniach przekroczy psychologiczny poziom 30 000 dolarw za ton. Od 1987 roku nasz kraj jest czonkiem midzynarodowej organizacji pod nazw Interoceanmetal , ktra od 1991 roku ma wyczne prawo uytkowania kawaka dna Pacyfiku o wielkoci jednej czwartej powierzchni Polski (75 tys. km2). Polscy naukowcy i inynierowie wraz z kolegami z innych pastw prowadz teraz rozpoznanie i dokumentacj zasobw dna oceanicznego, a take testuj rne techniki wydobycia. Eksploracja dna oceanicznego na wielk skal staa si faktem cakiem niedawnoPolscy naukowcy i inynierowie wraz z kolegami z innych pastw prowadz teraz rozpoznanie i dokumentacj zasobw dna oceanicznego, a take testuj rne techniki wydobycia. Do celw nawigacji wystarczy jednak wycznie znajomo uksztatowania dna. ycie biologiczne gbin i

wystpujce tam zjawiska geologiczne badaa dotd jedynie garstka odwanych naukowcw. Z czasem zasobami gbokiego oceanu zainteresoway si przedsibiorstwa czysto komercyjne. Powsta przy tym problem formalny, poniewa cenne zoa leay na wodach midzynarodowych, ktrych stan prawny nie by cile okrelony.O wartoci ekonomicznej konkrecji decyduje zawarto metali . Spord piciu gwnych pierwiastkw metalicznych tworzcych te struktury manganu, elaza, niklu, kobaltu i miedzi - cztery (bez elaza) to bardzo poszukiwane surowce metalurgiczne. Nasz kraj ma szczcie posiada na swym terenie bogate zoa miedzi, ale ju mangan, nikiel i kobalt w caoci importujemy. Specjalici oceniaj, e przy obecnym zuyciu zasobw ldowych tych pierwiastkw starczy najwyej na 40 lat. Potem pozostanie ju tylko ocean i kosmos - ekonomiczna wyszo pierwszego z tych rde wydaje si oczywista. Gbokomorskie konkrecje polimetaliczne powstaj niezwykle powoli przyrastaj mniej wicej 1 milimetr na milion lat. Wanie tej powolnoci zawdziczaj prawdopodobnie swj cenny skad chemiczny. Powstaj tylko w tych rejonach dna, gdzie woda jest dobrze utleniona. Krystalizacja rozpoczyna si od zarodka, ktrym moe by odamek szkieletu ryby lub fragment innej konkrecji; czsto s to zby rekinw. Nastpnie na zarodku narastaj, prawdopodobnie przy wspudziale mikroorganizmw, koncentryczne warstewki tlenkw manganu i wodorotlenkw elaza, zawierajce dodatki innych metali. Ogarnite now odmian gorczki zota (a raczej niklu) firmy grnicze prboway ju niemal wszystkiego, by mc tanim kosztem wydobywa konkrecje. Najpierw, jeszcze w XIX wieku, cignito po dnie specjaln sieci, tzw. drag. Potem wymylono "kubeki", opuszczane na linie i zagarniajce do rodka potn porcj osadu z konkrecjami. W przemyle wydobywczym najwaniejszym czynnikiem opacalnoci jest jednak cigo produkcji, zaczto wic eksperymentowa z technikami transportu urobku za pomoc rur. Na tej zasadzie opieraj si dwie najlepsze obecnie, konkurencyjne metody: hydrauliczna i hydrauliczno-pneumatyczna. Rni si w zasadzie tylko tym, e w tej drugiej dodaje si do wody spronego powietrza, co pozwala zmniejszy liczb zainstalowanych wzdu rury pomp. adna z powyszych metod eksploatacji nie jest doskonaa take od strony ekologicznej. Praktycznie nie da si unikn znacznego wzburzenia osadu dennego, w ktrym i na ktrym yje zrnicowana fauna gbokomorska. Konkrecje polimetaliczne warto wydobywa, bo zawieraj kilkanacie cennych metali. Niektre z nich, jak mangan, nikiel, kobalt lub wanad, nie maj z na terenie Polski i jestemy zmuszeni je importowa. Innych pierwiastkw, jak mied, ow i cynk, mamy pod dostatkiem. Prognozy wskazuj jednak, e

zoa te skocz si w cigu najbliszych kilkudziesiciu lat. Cakowit mas konkrecji polimetalicznych w oceanach wiata szacuje si na 90 mld ton.