POLSKA NOWOCZESNA POLSKA SOLIDARNA POLSKA BEZPIECZNA PROGRAM

PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

2011

NOWOCZESNA SOLIDARNA BEZPIECZNA POLSKA

PROGRAM
PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

pr

2011

2009

oje

kt

program

Wydawca: Prawo i Sprawiedliwo ul. Nowogrodzka 84/86 02-018 Warszawa

SPIS TRECI
program

WSTP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11

NOWOCZESNA POLSKA
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. NOWOCZESNY NARD, WOLNI OBYWATELE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 EFEKTYWNY SYSTEM WADZY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 POLITYKA ROZWOJU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91 OCHRONA RODOWISKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128 EDUKACJA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133 SZKOLNICTWO WYSZE I NAUKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146 KULTURA I MEDIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152 SPORT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158

II

SOLIDARNA POLSKA
1. 2. 3. 4. 5. 6. SOLIDARNI Z RODZINAMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164 SOLIDARNI Z PACJENTAMI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175 SOLIDARNI Z PRACOWNIKAMI, PRACODAWCAMI I OSOBAMI SZUKAJCYMI PRACY . . . . . . . 182 SOLIDARNI Z MIESZKACAMI WSZYSTKICH REGIONW KRAJU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190 SOLIDARNI Z ROLNIKAMI, Z MIESZKACAMI OBSZARW WIEJSKICH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195 SOLIDARNI Z RODAKAMI ZA GRANIC. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210

III

BEZPIECZNA POLSKA
1. 2. 3. 4. 5. 6. POLSKA W EUROPIE I WIECIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 214 BEZPIECZESTWO MILITARNE I OBRONNO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223 BEZPIECZESTWO ENERGETYCZNE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230 ZERO TOLERANCJI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238 SDY I PROKURATURA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243 ZARZDZANIE BEZPIECZESTWEM WEWNTRZNYM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 248

program

POLACY MAJ PRAWO DO YCIA W NOWOCZESNYM, SOLIDARNYM I BEZPIECZNYM PASTWIE, Z KTREGO BD DUMNI.
Nowoczesna Polska to kraj cieszcy si szybkim i zrwnowaonym rozwojem gospodarczym, ktry pozwoli nam osign poziom ycia zbliony do dobrobytu w tzw. starej Unii Europejskiej; kraj ludzi odnoszcych sukcesy dziki umiejtnoci efektywnego korzystania z wiedzy, w tym z najnowszych narzdzi teleinformatycznych.

program

Solidarna Polska to kraj, w ktrym z owocw rozwoju gospodarczego korzystaj take

mniej zamoni obywatele i sabsze ekonomicznie regiony; kraj, w ktrym zaoenie rodziny i wychowanie dzieci spotyka si z naleytym uznaniem i wsparciem ze strony pastwa, w ktrym obywatele maj zagwarantowane godne emerytury i pomoc w trudnych sytuacjach.

Bezpieczna Polska

to kraj, w ktrym obowizuje zero tolerancji wobec amania prawa, a sdy dziaaj sprawnie i wydaj sprawiedliwe wyroki; kraj, ktry ma godne miejsce we wsplnocie pastw dziki podporzdkowanej interesowi narodowemu polityce oraz nowoczesnej armii.

Polska stoi przed szans wielkiego skoku cywilizacyjnego. Aby j wykorzysta, musimy uwolni polskie ycie spoeczne i polityczne od wad krpujcych normalny rozwj. Uniemoliwiaj one skuteczne rozwizywanie wielu naszych zbiorowych problemw. W cigu minionych 22 lat nasze wolne i niepodlege pastwo nie zdoao si upora ztakimi problemami jak brak nowoczesnej sieci drg i autostrad, niezaspokojone potrzeby mieszkaniowe kilku milionw rodzin, odczuwany przez ogromn wikszo oby-

wateli kryzys ochrony zdrowia, niedostatek naleytej jakoci wody czy niewystarczajcy potencja polskiej energetyki. Obywatele w swych rnych rolach spoecznych podlegaj wielorakim opresjom, ktre ograniczaj ich aktywno i uniemoliwiaj spenienie susznych aspiracji. Jestemy gboko przekonani, e jedyn si polityczn, ktra moe podj si zadania naprawy polskiego ycia publicznego, usunicia barier krpujcych normalny rozwj, zbudowania nowoczesnej,

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
solidarnej i bezpiecznej Polski, jest centroprawica zjednoczona w Prawie i Sprawiedliwoci. W naszym ugrupowaniu poczyy si gwne nurty polityczne nawizujce do myli chrzecijasko-demokratycznej, katolicko-narodowej, niepodlegociowej i konserwatywnej. Przed powstaniem Prawa i Sprawiedliwoci ich przedstawiciele dziaali w rnych ugrupowaniach, takich jak Porozumienie Centrum, Zjednoczenie Chrzecijasko-Narodowe, Koalicja Konserwatywna i Ruch Spoeczny AWS. Przezwyciajc anachroniczne podziay i uprzedzenia, dostrzeglimy potrzeb wsplnego udziau w dziele tworzenia normalnej, pluralistycznej, wolnej od patologii polityki na rzecz dobra wsplnego i pomylnoci obywateli. Niezmiennie odwoujemy si do wartoci chrzecijaskich, ktre ksztatuj tosamo i kultur Narodu Polskiego od ponad tysica lat. Stanowi one fundament, na ktrym naley budowa sprawiedliwy ad spoeczny. Czerpic z uniwersalnego nauczania Kocioa katolickiego, za aksjomat mylenia i dziaania w sprawach publicznych uznajemy poszanowanie godnoci kadego czowieka i ochron ycia ludzkiego od samego poczcia. Pragniemy uczestniczy w budowaniu cywilizacji ycia. Zdecydowanie odrzucamy wszelkie tendencje prowadzce do cywilizacji mierci, ktre przejawiaj si m.in. w postulatach rozlunienia prawnej ochrony dziecka pocztego czy zalegalizowania eutanazji. Na poszanowaniu godnoci kadego czowieka i jego prawa do ycia opieramy rwnie stosunek naszego ugrupowania do spoecznych i prawnych problemw sztucznych ingerencji w dziedzinie prokreacji, w tym zapodnienia in vitro. Doceniamy przeomow rol ruchu Solidarnoci w deniu Narodu Polskiego do wolnej i sprawiedliwej Polski. Warto Solidarnoci polega nie tylko na odrzuceniu opresji wynikajcych z sytemu komunistycznego, lecz take na sformuowaniu gboko zakorzenionych w kulturze naszego Narodu oczekiwa dotyczcych ksztatu relacji midzy jednostkami i grupami spoecznymi. Podstaw tych oczekiwa jest zasada solidarnoci. czy nas przekonanie, e nasze pastwo musi by rozumiane take jako jako moralna, mie mocne podstawy etyczne. Wymaga to zarwno uczciwego rozliczenia komunistycznej przeszoci, jak i oczyszczenia ycia zbiorowego w Rzeczypospolitej z wynaturze towarzyszcych zmianom systemowym po 1989 roku, a take tych, ktre pojawiy si po roku 2007 i nabray szczeglnej intensywnoci w zwizku z katastrof smolesk. Nie da si zbudowa demokratycznej Polski ze sprawnie dziaajc gospodark rynkow bez zdecydowanego przezwycienia komunistycznej przeszoci. Niepodlega Polska po 1989 roku powinna by kontynuatork II Rzeczypospolitej, a nie PRL. Dlatego niezmiennie gosimy potrzeb dekomunizacji, czyli zniesienia faktycznych przywilejw byej komunistycznej nomenklatury i likwidacji nieformalnych sieci spoecznych stworzonych w III RP przez osoby, ktre byy zwizane z aparatem PZPR i podporzdkowanymi jej subami specjalnymi, o wiadomych po-

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
wizaniach zagranicznych. Opowiadamy si take za lustracj, rozumian jako ujawnienie ewentualnych powiza z owymi subami osb odgrywajcych istotn rol w yciu spoecznym i publicznym wolnej Polski. Do ideowego dorobku ugrupowa centroprawicowych naley przekonanie, e demokratyczny ksztat ycia pastwowego, budowa gospodarki rynkowej i modernizacja Polski nie stoj w sprzecznoci z pielgnowaniem narodowej tradycji, lecz przeciwnie e wierno tradycji, patriotyzm i duma narodowa sprzyjaj modernizacji. czy nas wreszcie przekonanie, e ycie polityczne w wolnej i niepodlegej Polsce musi opiera si na zasadach demokratycznej legitymacji i pluralizmu, ktrych zaprzeczeniem jest monopol jednego rodowiska czy ograniczanie wolnoci spoeczestwa przez samozwacze elity. Wsplne jest nam rozumienie rzdw prawa jako stanu, w ktrym z elazn konsekwencj przestrzega si zasady rwnoci wobec prawa, a konstytucja i ustawy nie tylko ograniczaj wadz publiczn, lecz take zobowizuj j do efektywnej ochrony wolnoci i praw obywateli. Nasze ugrupowanie powstao z potrzeby udzielenia nowej odpowiedzi na wyzwania stojce przed Narodem i Rzeczpospolit po roku 1989, nowoczesnego podejcia do spraw wsplnoty narodowej, wolnoci osoby, praw i obowizkw obywateli, spoeczestwa obywatelskiego. Prawo i Sprawiedliwo jest parti, ktra wycigna wnioski z sukcesw i poraek poprzednich ugrupowa prawicowych, ktra potrafi take uczy si na wasnych bdach. Wychodzc z zaoenia, e szanse Polski s trwonione przez panujcy w III RP system spoeczny, postawilimy sobie zadanie polityki odpowiedzialnej i aktywnej. Od jesieni 2005 r. przez dwa lata staralimy si prowadzi j jako ugrupowanie rzdzce. Przekonani o tym, e dzi Polska potrzebuje zasadniczej alternatywy w stosunku do polityki prowadzonej przez koalicj PO-PSL i rzd Donalda Tuska, przedstawiamy tak alternatyw w niniejszym programie. Odpowiadamy na wyzwania stojce przed Polsk pierwszych dekad XXI wieku, ktra moe i powinna by prnym i nowoczesnym krajem europejskim.

WARTO BY POLAKIEM
Fundamentem naszego programu jest szacunek dla przyrodzonej i niezbywalnej godnoci kadej osoby ludzkiej. Z godnoci tej wynikaj prawa czowieka, ktrych ochrona i realizacja jest podstawowym zadaniem wsplnoty politycznej. Do najwaniejszych praw czowieka naley prawo do ycia i prawo do wolnoci. Tylko czowiek wolny moe w peni realizowa szanse wynikajce z jego kondycji i okolicznoci zewntrznych, dy do pomylnoci swojej, swoich bliskich i wsplnot, do ktrych naley. Czowiek jest indywidualnoci, ale zarazem podmiotem o charakterze spoecznym. Jednostka ludzka, jako istota obdarzona intelektem oraz zdolnoci przyswajania

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
i tworzenia wyszych wartoci, moe chroni i rozwija swoje czowieczestwo jedynie dziki przynalenoci do rnych wsplnot, od rodziny przez rne grupy poredniczce a po spoeczestwo jako cao. Uczestniczc we wsplnotach, ktre umoliwiaj jej w peni ludzk egzystencj, jednostka ma wobec nich zarwno prawa, jak i obowizki. W tej perspektywie, ktr mona okreli jako personalistyczn, alternatywa: wolno jednostki albo dobro wsplnoty jest alternatyw faszyw. Nie ma wolnoci bez Solidarnoci mwilimy w niedawnej przeszoci, kiedy walczylimy o demokracj i niepodlego. Nie ma wolnoci bez solidarnoci powtarzamy dzisiaj w Polsce demokratycznej i niepodlegej, rozumiejc solidarno jako zasad spajajc wsplnot wolnych ludzi. Dla naszej polityki, ktr chcemy traktowa jako rozumn sub dobru wsplnemu, zasadnicz wsplnot i ukadem odniesienia jest Nard Polski spoeczestwo stanowice cao nie tylko ze wzgldu na geograficzn przestrze i materialne wizi, lecz take ze wzgldu na wsplne dowiadczenia historyczne, kultur i jzyk. Duma z przynalenoci do naszego Narodu, przywizanie do jego historii i kultury, zobowizanie wobec ofiary poprzednich pokole Polakw wszystko to stanowi niezwykle cenny czynnik spajajcy obywateli Rzeczypospolitej i ksztatujcy ich motywacj do suenia dobru wsplnemu. Niedocenianie tego czynnika przez wielu politykw po 1989 roku i zastpowanie go innymi ukadami odniesienia jest nie tylko bdem w kategoriach moralnych i politycznych, lecz take oznacza marnowanie wielkiego kapitau, ktry powinien by wykorzystany w dziele nowoczesnego rozwoju naszego kraju. We wspczesnym wiecie znaczenie narodu dla tosamoci i rozwoju jednostki jest trudne do przecenienia i pod pewnymi wzgldami zupenie wyjtkowe, podobnie jak znaczenie rodziny. We wsplnocie narodowej zwaszcza posiadajcej tak bogat i rnorodn kultur jak nasza moliwy jest najpeniejszy rozwj osobowoci czowieka, ktry pozostaje sob, nie doznajc upokorze i ogranicze, jakie przynosi wykorzenienie. Dowiadczenie uczy, e cakowite przeniesienie si z jednej kultury narodowej do innej jest udziaem tylko wyjtkowych jednostek, ale nawet w ich wypadku nie odbywa si bez trudnoci i ogranicze. Nard moe funkcjonowa i rozwija si pord innych narodw tylko wtedy, gdy zachowuje przynajmniej pewne minimum odrbnoci i spjnoci. Dzieje ssiedztwa narodw dostarczaj wielu przykadw poaowania godnych antagonizmw i wrogoci, ale te budzcego nadziej ich przezwyciania i zgodnego wspycia. Zasada solidarnoci staje si wyznacznikiem stosunkw midzynarodowych w dziedzinach, ktre dotycz ywotnych interesw wszystkich. Rywalizacja midzy narodami jest jednak faktem. Uznajc wsplnot narodow za zjawisko naturalne i pozytywne, trzeba zaakceptowa oczywisty fakt konkurencji midzy narodami, ktra jeli przybiera cywilizowane formy stanowi motor materialnego i duchowego rozwoju poszczeglnych narodw i caej ludzkoci. Podejmowane przez cz politycznych elit w Europie

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
wysiki na rzecz wyeliminowania mechanizmw takiej konkurencji i zastpienia go biurokratycznymi formami ponadnarodowego uniformizmu gro na krtsz met spowolnieniem dynamiki rozwoju przez osabienie czynnika motywacji patriotycznej; na dusz met s wrcz niebezpieczne, poniewa, ignorujc dum narodow jako silny element tosamoci i motyw dziaania ludzi, naraaj ide wsppracy midzynarodowej na kompromitacj i odrzucenie. Nowoczesn i podstawow form organizacji ycia Narodu Polskiego jest nasze pastwo Rzeczpospolita Polska. Okrela ono wewntrzny porzdek wsplnoty narodowej i jej relacje z innymi narodami. Jest nieodzownym, cho nie jedynym, warunkiem optymalnego wykorzystania narodowych zasobw dla dobra wsplnego i realizacji interesu narodowego w stosunkach zewntrznych. Tylko w ramach pastwa narodowego mona by w peni obywatelem realnie korzysta z praw obywatelskich i uczestniczy w sprawowaniu wadzy publicznej. Unia Europejska i podobne do niej organizacje midzynarodowe, cho mog z poytkiem realizowa rozmaite cele, z oczywistych powodw nie s zdolne do tego, aby sta si demokratycznymi strukturami zastpujcym narodowe pastwa czonkowskie; pastwa te musz pozosta siln kotwic zabezpieczajc przed naduywaniem instytucji europejskich do biurokratycznych manipulacji, forsowania ideologicznych utopii lub osaniania nacjonalizmu silnych. Rwnie demokracja lokalna i partykularne instytucje spoeczestwa obywatelskiego bd fikcj, jeeli pastwo narodowe nie bdzie tworzy i egzekwowa regu ich demokratycznego i uczciwego funkcjonowania. Bez adnej przesady trzeba powiedzie: w dzisiejszych i dajcych si przewidzie warunkach niemoliwe s realne gwarancje praw czowieka i prawdziwa demokracja, jeeli nie bd miay oparcia w silnym pastwie narodowym. Polska naley do krajw, ktre maj ambicj rozwija si szybciej ni gospodarcza czowka wiata. Nasze moliwoci rozwoju bd wykorzystane najlepiej, jeeli bd spenione dwa warunki. Po pierwsze, motywacja w sferze przedsibiorczoci i aktywnoci zawodowej musi obejmowa take pobudki patriotyczne i szerzej nawizujce do tradycyjnych wartoci duchowych. Imponujcy skok ekonomiczno-cywilizacyjny krajw i regionw znajdujcych si dzi w europejskiej czowce, w ktrych podstaw gospodarki byo dawniej tradycyjne rolnictwo (np. Bawarii), nie byby moliwy bez poczenia modernizacji z przywizaniem do tradycyjnych wartoci duchowych i kulturowych, z motywacj opart na patriotycznej dumie. Po drugie, polskie pastwo narodowe musi mie moliwo decydowania o takim wykorzystaniu krajowych zasobw stanowicych mienie publiczne, ktre bdzie sprzyja rwnomiernemu rozwojowi kraju i wzrostowi zamonoci wszystkich jego mieszkacw, zapobiegajc cywilizacyjnej marginalizacji sabszych i faworyzowaniu silniejszych. Z tych wszystkich powodw Prawo i Sprawiedliwo mwi: warto by Polakiem. I warto, aby Polacy mieli swoje nowoczesne, solidarne i bezpieczne pastwo.

program

program

WSTP

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
Program Prawa i Sprawiedliwoci uchwalilimy na pocztku roku 2009, czyli przeszo dwa lata temu. Od tego czasu stany przed Polsk nowe wyzwania, na ktre musimy odpowiedzie, cho podstawowe cele okrelone w naszym programie pozostaj aktualne: pragniemy Polski nowoczesnej, solidarnej i bezpiecznej. Dzi, po dowiadczeniach penej ju niemal kadencji rzdw PO i PSL, trzeba podkreli jeszcze mocniej ni w 2009 roku, e Polska musi by demokratyczna, praworzdna i suwerenna. Akcentowanie tych trzech wartoci jest nasz odpowiedzi na praktyki ostatnich lat. Coraz bardziej dostrzegalnym celem rzdzcych, formuowanym ju niemal wprost, jest odsunicie od wpywu na ycie publiczne bardzo powanej czci spoeczestwa ludzi o rnej pozycji spoecznej, ktrych czy niezgoda na dominacj establishmentu wyrosego z porozumie okrgego stou, sprzeciw wobec sytuacji spoecznej i politycznej, jaka powstaa w wyniku ich zawarcia. Jej istot byo przyzwolenie na to, aby komunistyczna nomenklatura nadal przejmowaa pastwowe mienie oraz dysponowaa czci majtku b. PZPR, caym majtkiem ZSL, SD i innych organizacji zwizanych do 1989 roku z PRON, aby nienaruszona pozostaa ogromna sie powiza z czasw PRL. Powizania te pozwalaj wpywa na aparat pastwowy i gospodark, zwaszcza na banki i inne instytucje finansowe. Do grupy uprzywilejowanej dokooptowano niektre rodowiska czy osoby zwizane z Solidarnoci czy szerzej opozycj z czasw PRL, a take osoby bez politycznej przeszoci. Kooptacja ta dokonywaa si na rnych zasadach i bya rozoona w czasie, ale wpyna na ostateczny ksztat grupy, ktrej status mona okreli mianem establishmentu. Jej dominacja zostaa zakwestionowana w latach 20052007 przez rzdy Prawa i Sprawiedliwoci. Po przejciu wadzy przez PO doszo do rozbudowy mechanizmw, ktre maj gwarantowa niepodwaalno sytuacji spoecznej wytworzonej po roku 1989. Proces ten wyranie si nasili, wrcz zradykalizowa po katastrofie smoleskiej. Pozycja establishmentu jest w istocie sabo ugruntowana, poniewa jego przywileje nie maj adnej legitymacji. Grupa ta nie jest te w stanie odwoa si do jakiejkolwiek istotnej tradycji (cho prbuje tworzy jej namiastki), nie dysponuje powanymi zasobami kulturowymi ani nie jest zdolna czerpa w znaczcym zakresie z kultury wyszej, nie ma wreszcie wystarczajcego dowiadczenia i poczucia odpowiedzialnoci, jakie powinno cechowa ludzi penicych role wacicielskie. Podwaenie jej nieuzasadnionej pozycji jest wic moliwe bez drastycznych dziaa. Wystarczy kilka lat konsekwentnej polityki, ktra naprawi pastwo na tyle, e bdzie ono gwarantowa stosunki w gospodarce oparte na konkurencji nieograniczanej i niewypaczanej przez powszechn i wielorak patologi, zapewni elementarn praworzdno, w tym rwno obywateli wobec prawa jako realn praktyk, a nie czcz deklaracj, doprowadzi do elementarnej rwnowagi w mediach, a take zniesie bardzo liczne i niczym nieuzasadnio-

12

WSTP
program
ne ograniczenia w dostpie obywateli do wiedzy w rnych dziedzinach. Brak zakorzenienia establishmentu jest uwarunkowany jego spoecznym i politycznym rodowodem, ktry przeciwstawia go tradycyjnym wartociom tworzcym fundament polskiej kultury. Wie si z tym do jednolity charakter ideowo-polityczny tej grupy, ktry niezbyt precyzyjnie mona okreli jako liberalno-lewicowy. To za powoduje, e podzia ideowo-polityczny w duym stopniu pokrywa si z podziaem spoecznym. Wanie dlatego atak na tradycyjne wartoci od pocztku towarzyszy ksztatowaniu si nowego establishmentu, a dzi jest jednym z elementw utrwalania i umacniania jego dominacji, ktre dokonuje si midzy innymi poprzez rne dziaania i zaniechania w dziedzinie owiaty i kultury. Z tych samych przesanek zdaje si wynika polityka zagraniczna obecnej ekipy. Do utrwalenia istniejcej sytuacji spoecznej d najsilniejsze grupy lobbystyczne dziaajce w Polsce w interesie zewntrznym. Sytuacja ta bowiem zdecydowanie sprzyja realizacji celw najsilniejszych ssiadw naszego kraju. W ich interesie z ca pewnoci nie ley istnienie midzy nimi silnego pastwa prowadzcego samodzieln, podmiotow polityk, odgrywajcego bardzo wan rol w integracji Europy rodkowo-Wschodniej. Cae dowiadczenie ostatnich trzech wiekw potwierdza suszno powyszego stwierdzenia. Podporzdkowanie si strategicznym zaoeniom ssiadw daje rzdzcym poczucie stabilizacji i swoistego ubezpieczenia ich sytuacji. Zdumiewajca, urgajca wszelkim standardom postpowania suwerennych pastw reakcja wadz RP na katastrof smolesk oraz skrajna agresja, z jak spotykaj si dania jej wyjanienia, potwierdza t hipotez, i to niezalenie od tego, e mieszanka serwilizmu, ucieczki od odpowiedzialnoci i braku profesjonalizmu w podejciu politykw PO do sprawy Smoleska ma take uwarunkowania wewntrzne. Demokracja, praworzdno i suwerenno, rozumiana jako gotowo rzdzcych do realizacji polskiego interesu narodowego take wtedy, gdy jest to niechtnie widziane przez silnych ssiadw, s wzajemnie cile powizane, a ich zagroenia maj w istocie to samo rdo. W zaktualizowanej wersji programu opisujemy te z zagroe, ktre dzi s bardziej widoczne ni przed dwoma laty, a take przedstawimy sposoby przeciwdziaania. Nie moemy wreszcie pomin problemw, ktre niesie ze sob kryzys wiatowy i kryzys wywoany polityk gospodarcz rzdu Donalda Tuska. O ile ten pierwszy jest czynnikiem obiektywnym, na ktry polskie wadze nie miay i nie mogy mie wpywu, o tyle ten drugi jest wynikiem okrelonego wyboru politycznego, a take powanej niesprawnoci wadz centralnych i aparatu pastwowego. Polityka gospodarcza ostatnich lat sprowadza si do wdroenia potnego, w stosunku do PKB prawdopodobnie najwikszego w Europie, pakietu stymulacyjnego w celu podtrzymania aktywnoci gospodarki. Pakiet ten w pewnym stopniu speni swoje zadanie, jednoczenie jednak doprowadzi

13

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
do ogromnego wzrostu dugu publicznego, ktry jest swego rodzaju min podoon pod polsk gospodark, zalkiem powanego kryzysu grocego w przyszoci. Mona si spiera, na ile doprowadziy do tego wiadome decyzje polityczne, na ile za niesprawno aparatu wykonawczego, ale jest poza dyskusj, e bdzie to utrudnia prowadzenie polityki szybkiego rozwoju. Wyzwania zwizane z kryzysem s tak powane, e wymagaj wyodrbnienia w naszym programie celu, ktry okrelamy jako przeamanie kryzysu. swobody dziaalnoci gospodarczej i odpowiedzialnej przedsibiorczoci, pastwa silnego praworzdnoci przyjmujemy jako oczywisty skadnik nowoczesnej konstrukcji wadzy i spoeczestwa. Odrzucamy jedynie to, co jest ideologicznym wynaturzeniem, a zwaszcza to, co suy uzasadnieniu postkomunistycznego stanu nierwnoci oraz blokowaniu nowoczesnego rozwoju Narodu i spoeczestwa obywatelskiego. Krytykowana przez nas koncepcja Polski liberalnej jest postkomunistyczn postaci darwinizmu spoecznego, maskowanego hasami o wolnoci jednostki i nieingerencji pastwa. Wedug tej koncepcji status jednostki zaley od jej siy okrelonej stanem majtkowym, sprytem, ukadem znajomoci i wpyww, niekiedy take moliwoci bezkarnego stosowania bezprawnych naciskw i rodkw przymusu w celu realizacji swoich interesw. Rozwj spoeczny w tej koncepcji jest wypadkow dziaania partykularnych si, ktre nie s ograniczane ani tradycyjnymi wartociami, ani kategoriami etycznymi. Rola pastwa jest w niej ograniczona i bierna jest w istocie rol gwaranta stanu nierwnoci charakterystycznej dla spoeczestwa postkomunistycznego. Polega ona na asystowaniu w robieniu dobrych interesw przez tych, ktrzy maj dostateczn si przebicia. Pastwo nie stawia sobie adnych ambitnych celw wynikajcych z rozumienia dobra wsplnego i sprawiedliwoci. Faktyczne cele pastwa s wypadkow skutecznoci dziaa lobbystycznych. Nie jest ono zdolne do prowadzenia konsekwentnych

POLSKA SOLIDARNA
Sytuacja III Rzeczypospolitej jest pod wieloma wzgldami nieporwnywalnie lepsza od sytuacji Polski do roku 1989. Mwimy jednak gono i dobitnie, e w III RP doszo do wielu patologii i zmarnowania szans szybszej modernizacji Polski. Byo tak dlatego, e w polityce przewanie zwyciaa swoista wizja Polski liberalnej pastwa, w ktrym moliwoci i wola dziaania wadzy na rzecz narodowej spjnoci s bardzo ograniczone. Oceniajc krytycznie wizj Polski liberalnej, mamy na myli specyficzn wersj liberalizmu, jaka w mijajcym dwudziestoleciu dosza do gosu w naszym kraju wersj skarla, suc uzasadnieniu i utrwaleniu postkomunistycznego kierunku transformacji oraz osabianiu pastwa. Nie odrzucamy myli liberalnej jako takiej. To, co jest w niej racjonalne co dotyczy wolnoci jednostki i jej ochrony przed samowol wadzy, rwnoci wobec prawa,

14

WSTP
program
i skutecznych dziaa na rzecz rozwizywania zbiorowych problemw i eliminowania patologii w yciu spoecznym, gospodarczym i politycznym. Zjawisko to przybrao skrajne formy po wyborach 2007 roku. Owa swoista wizja Polski liberalnej okazaa si atrakcyjna dla tych grup spoecznych, ktrych interesy wyznaczay kierunek zmian po 1989 roku. Pierwsza to ludzie wywodzcy si z komunistycznej nomenklatury i sub specjalnych PRL, ktrzy byli zainteresowani utrzymaniem, a nawet umocnieniem swojej uprzywilejowanej pozycji w formach dostosowanych do nowych warunkw. Silne pastwo, kierujce si kategoriami etycznymi i dbajce o sprawiedliwy ksztat transformacji, uniemoliwioby tej grupie przejcie czci majtku narodowego, zdobycie dominujcej pozycji w gospodarce oraz uzyskanie wpywu na polityk i instytucje pastwa, a take wyegzekwowaoby odpowiedzialno prawn za niegodziwoci PRL. Druga grupa to ci przedstawiciele rodowisk dziaajcych w latach 80. poza PZPR, ktrzy zostali dokooptowani do krgu beneficjentw transformacji. Przechodzc na stron postkomunistyczn, porzucali oni goszone do niedawna przekonania, czsto zwizane z ideaami Solidarnoci. Wizja Polski liberalnej, dezintegrujca spoeczestwo w wielu wymiarach, moga przez wiele lat funkcjonowa w wiadomoci spoecznej jako w istocie jedyny, niemajcy powanej alternatywy klucz do rozumienia sytuacji i przyszoci naszego kraju. Byo tak dlatego, e staa si ona wsplnym ideowym mianownikiem grup interesu ideologicznego, politycznego lub ekonomicznego wywodzcych si z jednej strony z komunistycznego ukadu wadzy, a z drugiej strony z lewicowo-laickiej czci dawnej opozycji demokratycznej. Wymienione tu rodowiska cho w rnych proporcjach dzieliy si wadz ekonomiczn i medialn, pozwalajc na intensywne lansowanie wizji Polski liberalnej i jej bohaterw oraz marginalizowanie czy wrcz dyskredytowanie ugrupowa i osb odwoujcych si do koncepcji Polski solidarnej i do konserwatywnych wartoci. Wraz z faktycznym zaniechaniem uczciwego rozrachunku z komunistyczn przeszoci, praktykowanym sposobem prywatyzacji i poddaniem polityki, w tym ustawodawstwa, wpywom lobbystycznym tworzyo to warunki sprzyjajce okrzepniciu postkomunistycznego systemu spoecznego. Koncepcja przeciwna to wizja Polski solidarnej takiej, w ktrej naczeln maksym jest troska kadego o dobro wsplne oraz troska wsplnoty o godne i sprawiedliwe warunki funkcjonowania kadego jej czonka. Prawo i Sprawiedliwo zdecydowanie opowiada si za tak wizj. Zaniedbania w budowaniu spjnoci i solidarnoci polskiego spoeczestwa maj, niestety, bardzo dug histori. Na przeszkodzie stay anachroniczne rnice stanowe w I Rzeczypospolitej, zabory, sprzecznoci towarzyszce budowie II Rzeczypospolitej i zbyt krtki czas jej niepodlegego istnienia, zbrodnicze dziaania Niemcw i Sowietw, a take totalitarny sposb narzucania spoecznej spjnoci po wojnie, ktry wprowadza nowe nierwnoci i two-

15

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
rzy antagonizm midzy spoeczestwem a wyobcowanymi strukturami pastwa. Na tym tle wyjtkowe wrcz znaczenie ma, bdce udziaem caego naszego Narodu, dowiadczenie pontyfikatu b. Jana Pawa II syna polskiej ziemi wsptworzcego jej nowe oblicze. Drugim niezwykle wanym dowiadczeniem jest dowiadczenie Solidarnoci jako wielkiego obywatelskiego ruchu na rzecz spjnoci w wielu wymiarach ycia spoecznego i publicznego. Obydwa dowiadczenia stanowi, take dzi, wyjtkowo cenny kapita w dziele budowania nowoczesnej spjnoci Narodu. W centrum sporu midzy koncepcj Polski liberalnej a koncepcj Polski solidarnej znajduje si kwestia moralnej jakoci pastwa. Jako zwolennicy Polski solidarnej postulujemy konsekwentne odrzucenie zej spucizny komunizmu, take w warstwie moralno-obyczajowej, i nawizywanie do najlepszych tradycji Rzeczypospolitej tradycji mioci Ojczyzny i gotowoci uczciwego suenia dobru wsplnemu. Podkrelamy take, e od piastunw wadzy publicznej we wszystkich jej sektorach i na wszystkich szczeblach naley wymaga kompetencji, uczciwoci oraz dziaania na rzecz siy i spjnoci pastwa. Zdecydowanie odrzucamy charakterystyczn dla Polski liberalnej zasad, ktr w publicystyce trafnie okrelono mianem polityki transakcyjnej. Polega ona na tym, e decyzje organw wadzy publicznej s wynikiem swoistego przetargu interesw partykularnych, wypadkow siy grup nacisku i wpyww. Priorytety wadzy s w istocie okrelane przez partykularne interesy, a nie przez dobro wsplne. Pastwo, o jakie nam chodzi, to Rzeczpospolita, ktrej gwn trosk jest status obywatela w rnych wymiarach ycia zbiorowego. W naszym kraju formalne wyznaczniki statusu jednostki, zapisane w konstytucji i ustawach, nie odzwierciedlaj faktycznej sytuacji, poniewa pastwo nie jest w stanie realnie zapewni obywatelowi tego, co jest treci gwarancji prawnych. W realnym yciu jednostka podlega wielorakim opresjom, ktre dotycz jej rnych rl spoecznych: obywatela, pracownika, przedsibiorcy, rolnika, waciciela, konsumenta, mieszkaca, uytkownika drg, rodzica, ucznia, studenta, czowieka wkraczajcego w dorose ycie, pacjenta, emeryta, odbiorcy informacji, uczestnika kultury itd. Demokracja, zwaszcza na szczeblu lokalnym, staje si fikcj, jeeli faktyczne orodki decyzji i wpywu znajduj si poza zasigiem kontroli sprawowanej w imieniu wikszoci obywateli. Nagminne jest amanie prawa pracy. Konstytucyjnym deklaracjom o opiece pastwa nad rodzin czy polityce mieszkaniowej zaprzecza trudna i niezawiniona sytuacja milionw rodzin. Bezpieczestwo osobiste i bezpieczestwo mienia czsto funkcjonuje nie jako elementarna gwarancja ze strony pastwa, lecz jako drogi towar, ktry mona sobie kupi na rynku, jeeli ma si na to pienidze. Lista takich opresji jest bardzo duga. Ich skutkiem jest to, e wspczesna Polska jest krajem duych nierwnoci, w ktrym powana cz obywateli jest bez swej winy pozbawiona niezbdnego minimum cywilizacyjnego.

16

WSTP
PRZEAMA IMPOSYBILIZM
W konstrukcj ustrojow III RP zosta faktycznie wpisany, cho niezadeklarowany wprost, swoisty imposybilizm programowa niemono podejmowania przez pastwo wielu dziaa koniecznych z punktu widzenia ochrony jego interesw i dobra obywateli. Kada prba oddziaywania wadz publicznych na ycie spoeczne w imi dobra wsplnego i ochrony jednostki przed opresjami wymaga szczeglnego usprawiedliwienia. Czsto podlega ona blokujcej kontroli, sprawowanej zarwno w formach instytucjonalnych, jak i w sposb nieformalny przez establishment III RP, zainteresowany petryfikacj postkomunistycznego status quo. Tolerowanie przez pastwo istniejcego stanu, nawet jeli ma on cechy bezprawia, nie zawsze jest traktowane jako niebezpieczne dla ustroju. Drastyczne ograniczenie moliwoci legalnego zwalczania patologii to tylko jeden z przejaww imposybilizmu. Odwrotn stron tego samego medalu jest moliwo bezkarnego, niespotykajcego si z naleyt reakcj wadzy uywania instytucji pastwa w interesie anonimowych brudnych sieci, do dziaa w istocie prywatnych, realizowanych poza prawem i demokratyczn kontrol. Przykadem by przypadek Romana Kluski, gdy do walki z dziaajcym legalnie i niepowizanym z brudnymi ukadami przedsibiorc uyto organw pastwa od wymiaru sprawiedliwoci przez urzdy skarbowe a po wojsko. Formalne podziay kompetencyjne, procedury i instytucje kontrolne, ktre czsto uniemoliwiaj

program

efektywne wykorzystanie instytucji pastwa przez demokratyczne orodki wadzy do dziaa podanych ze wzgldu na dobro wsplne i dobro obywateli, nie stanowiy w tym wypadku adnej przeszkody w uyciu organw pastwa w interesie anonimowego i pozaprawnego orodka dyspozycyjnego. Przykad ten dobitnie wiadczy o tym, e syndrom imposybilizmu, o ktrym tu mowa, bynajmniej nie sprzyja wolnoci obywateli, w tym wolnoci gospodarczej. Przeciwnie, oznacza on niezdolno pastwa do obrony obywateli przed zorganizowanymi dziaaniami sucymi niegodziwym interesom. Inn postaci imposybilizmu jest niezdolno pastwa do mobilizowania si i rodkw w celu rozwizywania wielkich i narastajcych problemw zbiorowych, takich jak problemy mieszka, sieci drg i autostrad, zaopatrzenia w wod czy ochrony przeciwpowodziowej. Imposybilizm jako ideologia i praktyka sprzyja trwaniu postkomunistycznych stosunkw spoecznych, a zarazem wynika z niechci czci polskich elit do silnego pastwa. W PRL niech ta wynikaa czsto z denia do zagodzenia totalitarnych praktyk komunistycznej wadzy, ktre przekadao si na postulowanie (najczciej w dobrej wierze) rnych rozwiza instytucjonalnych ograniczajcych jej arbitralno. Mimo zaamania si totalitaryzmu niech do pastwa pozostaa, a postulaty zmierzajce do jego ograniczenia, ktre w PRL mogy by spenione tylko w niewielkim zakresie, zostay zrealizowane z nawizk po 1989roku, czego skutkiem jest

17

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
nadmierne ograniczenie dziaania demokratycznego pastwa w interesie obywateli. Ugruntowaniu imposybilizmu sprzyjao swoiste rozumienie skdind susznej idei pastwa prawa, w tym zasady ochrony praw nabytych, przesadne skomplikowanie legislacji na szczeblu centralnym, rozmywajce odpowiedzialno za tre przepisw i de facto poddajce je wpywom lobbystycznym, a take zbyt idealistyczne rozumienie podziau i rwnowagi wadz. Ukoronowaniem imposybilizmu jest tre Konstytucji RP z 1997 roku. Jednym z jego przejaww jest nadaktywno Trybunau Konstytucyjnego, ktry niekiedy obala, nawet nieznaczn wikszoci gosw, ustawy stanowice wyraz woli wikszoci i wynik mudnych prac demokratycznie legitymowanych organw pastwa: Sejmu, Senatu, Prezydenta i rzdu, czsto prowadzonych z udziaem ekspertw. Trybuna wywodzi z tekstu konstytucji gwarancje nienaruszalnoci postkomunistycznego status quo, czynic to w sposb nader zawiy i nieprzekonujcy dla wielu prawnikw, w tym nawet dla czci jego sdziw. Innym elementem mechanizmu blokujcego jest korporacjonizm, czyli formalna lub nieformalna wadza licznych zamknitych korporacji zawodowych. Wiele z nich to struktury bez maa autonomiczne w stosunku do pastwa, de facto niepoddane demokratycznej kontroli. Decyduj one o wielu istotnych dla obywateli dziedzinach ycia w interesie czonkw korporacji, a ze szkod dla ogu. Przed rokiem doczono do nich prokuratur, co znaczco pogorszyo sytuacj. W istocie poza zasigiem efektywnej kontroli dziaaj prywatne instytucje stosujce przymus bezporedni, takie jak agencje ochrony. Ich liczebno i sia nie ma sobie rwnych w krajach o ugruntowanej demokracji, jest natomiast porwnywalna ze stanem istniejcym w krajach postsowieckich czy latynoamerykaskich. Establishment III RP akceptuje t posta racego naruszania fundamentalnej dla idei pastwa prawnego zasady monopolu pastwa w stosowaniu rodkw przymusu. Z cichego przyzwolenia korzystaj niektre prywatne formy przymusu, ktrych nie dopuszcza si w dziaaniach organw pastwowych. W efekcie mamy do czynienia z nierwnoci obywateli w dostpie do elementarnego dobra, jakim jest bezpieczestwo osobiste i majtkowe, to jest dobra, ktre pastwo powinno zapewni kademu bez wzgldu na status spoeczny. Dopenieniem mechanizmu blokujcego jest nieracjonalnie szeroki zakres prawnie chronionych tajemnic rnego rodzaju, implikujcy take niedostpno informacji posiadanych przez organy pastwowe niszego szczebla dla organw nadrzdnych. Regulacje takie uniemoliwiaj sprawowanie przez instytucje demokratyczne kontroli nad dziaajcymi w sposb niejawny aparatami.

DWA LATA RZDW PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

Dziki decyzji wyborcw z jesieni 2005 r. ster rzdw nalea przez dwa lata do Prawa i Sprawiedliwoci. Po raz pierwszy od 1989 roku realizowano

18

WSTP
program
przemylany i caociowy program, ktry mia na celu odbudowanie spjnoci Narodu, napraw pastwa i przeamanie imposybilizmu. Podjlimy zarwno walk z wadami ycia zbiorowego, jak i dziaania na rzecz szybkiego i trwaego wzrostu gospodarczego, wieloaspektowo rozumianego bezpieczestwa zewntrznego oraz waciwego statusu i silnej pozycji Polski w stosunkach midzynarodowych. Naszej polityce przywiecaa zasada solidarnoci jako wyznacznik wzajemnych stosunkw midzy Polakami i podstawa legitymizacji dziaa pastwa na rzecz dobra wsplnego. Podstawowym motywem bya dla nas troska o si Rzeczypospolitej w nowoczesnym znaczeniu tego pojcia, o spjno Polski w wymiarze narodowym i spoecznym (solidarno midzy grupami spoecznymi i solidarno midzy regionami naszego kraju), o szybki rozwj i konsekwentne rozwizywanie problemw zbiorowych dotyczcych milionw obywateli. W sprawach gospodarki i finansw publicznych nasze decyzje byy nastawione na stymulowanie szybkiego wzrostu. Przygotowalimy Strategi rozwoju kraju 2007 2015, okrelajc zasadnicze cele polityki spoecznej i gospodarczej na ten okres. Powoalimy do ycia Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, w ktrym opracowano system przyjmowania pomocy europejskiej i przygotowano gwne programy operacyjne. Efektem tych dziaa byo radykalne zwikszenie poziomu wykorzystania rodkw unijnych, co otworzyo przed naszym krajem zupenie nowe perspektywy rozwojowe. Przygotowalimy reform finansw publicznych, obejmujc wczenie rodkw europejskich do budetu pastwa (I etap), jego pen konsolidacj i likwidacj struktur wywodzcych si z lat 50. (II etap) oraz tworzenie tzw. budetu zadaniowego (III etap). Pierwszy etap zosta cakowicie wdroony. Do Sejmu trafiy rzdowe projekty ustaw dotyczce drugiego etapu. Opracowano zaoenia i skonkretyzowano projekty pilotau w zakresie trzeciego etapu. Dokonalimy na szerok skal zmian personalnych w administracji skarbowej, co przyczynio si do lepszej cigalnoci podatkw oraz zlikwidowao zastarzae powizania czci administracji skarbowej z rnymi grupami biznesowymi i politycznymi. Doprowadzilimy do uporzdkowania istotnych spraw majtkowych Skarbu Pastwa. Opracowano i wdroono plan pierwszego etapu konsolidacji energetyki, ktry ma jej zapewni rodki na odbudow, unowoczenienie i powikszenie potencjau wytwrczego. Rozpocza si konsolidacja bran, w ktrych wystpuj spki ze znaczcym udziaem Skarbu Pastwa, majca na celu ich dokapitalizowanie poprzez gied i zapewnienie moliwoci rozwoju. Mniejsze firmy przygotowano do prywatyzacji. Do rad nadzorczych weszo wielu niezwizanych z polityk specjalistw.

19

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
Prowadzono dziaania na rzecz utrzymania PZU w polskich rkach. Specjalnie powoany zesp midzyresortowy opracowa projekty pierwszych ustaw z pakietu gwarantujcego wolno gospodarcz. Kolejne projekty byy w trakcie przygotowania. Przeciwdziaalimy kartelom i zmowom cenowym, szczeglnie w dziedzinie telekomunikacji. W tym celu powsta Urzd Komunikacji Elektronicznej. Podjlimy dziaania zmierzajce do zabezpieczenia Polski przed prbami wykorzystania dostaw lub innych czynnikw gospodarczych przeciw jej interesom. Przygotowano budow gazoportu i wdroono prace zmierzajce do budowy rurocigu transportujcego gaz ziemny ze z norweskich oraz wielkich zbiornikw gazu. Podjto starania, take o charakterze dyplomatycznym, o zapewnienie Polsce alternatywnych dostaw ropy naftowej ze rde kaspijskich i, ewentualnie, rodkowoazjatyckich. Wiele naszych dziaa suyo budowaniu realnej solidarnoci midzy grupami spoecznymi, pokoleniami i regionami. Przeznaczylimy znaczne dodatkowe rodki na doywanie dzieci, likwidujc wielk hab III RP, jak by gd wrd czci najmodszych Polakw. Wprowadzilimy wiadczenie z tytuu urodzenia dziecka, popularnie zwane becikowym. Podnielimy najnisze wynagrodzenia, przywrcilimy coroczn rewaloryzacj emerytur, zapewnilimy dodatkowe wiadczenia dla najuboszych emerytw. Wzrosa wysoko niektrych wiadcze z pomocy spoecznej. Do systemu podatkowego wprowadzilimy, po raz pierwszy od 1989 roku, wyrane elementy polityki prorodzinnej. Odliczenia podatkowe objy 6,2 mln dzieci. W ramach transferw finansowych z rnych tytuw polska wie otrzymaa ok. 11 mld zotych. Przygotowano i zatwierdzono Program rozwoju obszarw wiejskich, ktry pozwoli m.in. na korzystanie ze rodkw europejskich dla wsi. Rozpoczto budow urzdze sportowych dla dzieci i modziey w wielu miejscowociach caego kraju. Dbajc o rozwj bazy sportu masowego, jednoczenie zainicjowalimy przedsiwzicia zmierzajce do stworzenia w Polsce sieci obiektw sportowych klasy midzynarodowej. Ofensywnie podeszlimy do sprawy budownictwa mieszkaniowego dla obywateli o przecitnych dochodach. Przygotowano wiele posuni otwierajcych moliwo budowy tanich mieszka udostpnianych na zasadach najmu, z moliwoci nabycia z czasem wasnoci mieszkania przez lokatora. Podjlimy walk z praktykami korporacji zawodowych, w szczeglnoci prawniczych, ktre ograniczaj wolno wyboru zawodu i naruszaj rwno obywateli. Znowelizowano przepisy o zasadach

20

WSTP
program
dopuszczania do aplikacji adwokackich, radcowskich i notarialnych. Przygotowano projekt ustawy dopuszczajcy nowe formy zarobkowego wiadczenia pomocy prawnej dla obywateli i przedsibiorstw, dostpne dla wszystkich modych prawnikw, ktrzy chc rzetelnie wykonywa zawd bez przymusu naleenia do korporacji. Zainicjowalimy aktywn polityk wyrwnywania rnic midzyregionalnych poprzez opracowanie i wynegocjowanie z Uni Europejsk specjalnego programu dla regionw wschodnich oraz wprowadzenie algorytmu podziau rodkw unijnych korzystnego dla wojewdztw, ktre obecnie nale jeszcze do najuboszych. Podjlimy prace zmierzajce do naprawy systemu ochrony zdrowia. Dokonano najwikszej w tej sferze podwyki pac. Zaduenie szpitali zmalao o prawie dwie trzecie. Przygotowany zosta tzw. pakiet Religi, czyli plan kompleksowej poprawy ochrony zdrowia, w tym trwaego podniesienia udziau wydatkw na sub zdrowia w wartoci produktu krajowego brutto. Stworzono sub ratownictwa medycznego. Rozbudowalimy system pomocy ofiarom klsk ywioowych i wypadkw grniczych oraz ich rodzinom. Pomoc na nowych zasadach otrzymay take osoby poszkodowane w poprzednich latach. W sprawach zwizanych ze wiadomoci Narodu i upowszechnieniem wiedzy wiele dziaa Prawa i Sprawiedliwoci miao wrcz przeomowe znaczenie. W dziedzinie owiaty nasze decyzje zmierzay do przywrcenia elementarnego porzdku i bezpieczestwa w szkoach. Nauczaniu przedmiotw humanistycznych nadano jednolity i patriotyczny charakter. Rozpoczto wdraanie systemu nauczania jzykw obcych i podstaw informatyki od pierwszych lat szkolnych. Stworzono podstawy prawne do przeprowadzenia rozoonych w czasie, ale znaczcych podwyek pac nauczycieli. Opracowalimy i czciowo wdroylimy reform nauki i szkolnictwa wyszego, ktrej celem jest przezwycienie anachronicznych struktur i relacji midzy rnymi grupami pracownikw nauki, jej otwarcie na wspprac z gospodark, przygotowanie do pracy dla kraju wszechstronnie wyksztaconych modych inteligentw oraz przywrcenie znaczenia inteligenckiego etosu. Po raz pierwszy od wielu lat wzrosy wydatki na nauk. Zapocztkowalimy nowoczesn polityk historyczn, ukazujc Polakom i wiatu prawd o dziejach naszego Narodu. Wdroony zosta program Patriotyzm jutra, wspierajcy inicjatywy edukacyjne, wychowawcze i artystyczne na rzecz promowania postaw patriotycznych i atrakcyjnego nauczania historii Polski. Wsparcie otrzymay istniejce muzea, a jednoczenie przystpiono do budowy nowych instytucji, w tym Muzeum Historii Polski, Muzeum Ziem Zachodnich, Europejskiego Centrum Solidarnoci, Muzeum Sztuki Nowoczesnej i Muzeum

21

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
Historii ydw Polskich. Rozpoczto liczne inwestycje w sferze instytucji artystycznych, np. budow nowego gmachu Opery i Filharmonii Podlaskiej w Biaymstoku. Wydatki budetu pastwa na kultur i dziedzictwo narodowe wzrosy o 18%, a na ochron zabytkw a czterokrotnie. Zorganizowano wiele oficjalnych uroczystoci, ktre jednoczyy Polakw wok wartoci patriotycznych, narodowych i pastwowych. Media publiczne podjy dziaania suce odbudowie wiadomoci historycznej Polakw. Instytut Pamici Narodowej uzyska naleyte, wiksze ni dawniej wsparcie materialne, umoliwiajce realizacj wielu poytecznych projektw. Podjlimy prac nad napraw instytucji i mechanizmw funkcjonowania naszego pastwa. Mimo silnego i wskutek decyzji Trybunau Konstytucyjnego w pewnych wypadkach skutecznego oporu wpywowych rodowisk wesza w ycie nowa ustawa lustracyjna, ktra stanowi wany etap w staraniach o oparcie wolnej Rzeczypospolitej na zdrowych podstawach moralnych. Przygotowano take projekt ustawy dezubekizacyjnej. Do naszych dziaa majcych na celu skuteczn walk z niszczcymi pastwo praktykami naley utworzenie Centralnego Biura Antykorupcyjnego, ktre jest pierwsz sub specjaln niewywodzc si z aparatu PRL. Doprowadzilimy do likwidacji Wojskowych Sub Informacyjnych, ktre bez jakiejkolwiek weryfikacji zostay przejte po PRL (do 1989 roku instytucja ta bya jedn ze sub cile zwizanych z sowieckim hegemonem, a w III RP bya silnie uwikana w rnego rodzaju niegodziwe praktyki). W okresie naszych rzdw powstay nowe wojskowe suby specjalne. Dokonalimy gbokich zmian w innych subach specjalnych. Zostay one ukierunkowane na dziaania zwizane z interesami pastwa. Rozpoczlimy proces modernizacji Policji i innych sub mundurowych. Po raz pierwszy po 1989 roku przeznaczono znaczne rodki na podwyki pac, na inwestycje i nowy sprzt. Przeprowadzono take istotne zmiany personalne, ktre suyy usprawnieniu Policji i innych sub, zwaszcza w walce z przestpczoci i innymi formami naruszania prawa. Podjlimy budow Rzdowego Centrum Bezpieczestwa oraz zadbalimy o stworzenie procedury zarzdzania kryzysowego. We wszystkich urzdach wojewdzkich powstay wydziay bezpieczestwa i zarzdzania kryzysowego, bdce aparatem wojewody w dziedzinie zintegrowanego zarzdzania bezpieczestwem wewntrznym i akcjami ratowniczymi. W resorcie sprawiedliwoci dokonalimy zmian sucych zarwno zaostrzeniu walki z przestpczoci, jak i poprawie pracy sdw w sprawach cywilnych i gospodarczych. Zdecydowanie wzrosa efektywno pracy prokuratorw. Zerwalimy z niepisan zasad uprzywilejowanego traktowania przez organy cigania osb

22

WSTP
program
nalecych do najbardziej wpywowych grup. W uzasadnionych wypadkach organy te prowadziy zdecydowane dziaania take wobec ludzi z najwyszych szczebli polityki i biznesu. Wiele naszych dziaa zmierzao do zmiany charakteru Si Zbrojnych RP, ich unowoczenienia i ostatecznego zerwania z peerelowsk przeszoci. Systemowe zmiany w sprawach kadr administracji rzdowej prowadziy do podniesienia ich merytorycznego poziomu oraz zapewnienia przejrzystoci mechanizmu nominacji i awansw. Utworzony zosta Pastwowy Zasb Kadrowy, czyli grupa osb, ktre po przejciu trudnej procedury kwalifikacyjnej o zobiektywizowanym charakterze mog by powoywane na wysze stanowiska w administracji rzdowej. Zracjonalizowany zosta system suby cywilnej, w szczeglnoci zniesiono fikcyjny w istocie mechanizm konkursw. Suba ta przestaa by de facto dysfunkcjonaln wobec pastwa korporacj. Po raz pierwszy przy obsadzaniu stanowisk wojewodw i wicewojewodw stosowane byy kryteria merytoryczne i postpowanie kwalifikacyjne. Zadbalimy o przygotowanie i wdroenie infrastruktury prawnej i organizacyjnej, ktra umoliwia bezkolizyjne wejcie Polski do strefy Schengen. Naleyt wag przywizywalimy do zadania informatyzacji instytucji pastwowych wedug najnowoczeniejszych standardw. Przyjty zosta Plan informatyzacji pastwa w latach 20072010, pierwszy skonkretyzowany program w tej dziedzinie. Wiele naszych wysikw suyo poprawie zewntrznego bezpieczestwa Polski, umocnieniu jej statusu w strukturach midzynarodowych i poprawie pozycji w stosunkach z innymi pastwami. Energicznie prowadzilimy rokowania zmierzajce do umieszczenia na terytorium Polski elementw tzw. tarczy antyrakietowej i do zawarcia zwizanych z tym dodatkowych porozumie militarno-politycznych z USA. Udzia naszego kraju w akcjach ekspedycyjnych (Irak, Afganistan, Bliski Wschd) suy budowie wizi sojuszniczych oraz realnej solidarnoci pastw NATO i UE. Sukcesem zakoczyy si nasze starania o zapewnienie Polsce naleytego statusu w Unii Europejskiej. Wedug wynegocjowanego przez politykw Prawa i Sprawiedliwoci Traktatu z Lizbony metoda gosowania w Radzie UE wedug tzw. systemu nicejskiego zostaje utrzymana przez kolejne 10lat. Po tym terminie Polska bdzie mie instrumenty pozwalajce naszemu krajowi wpywa na odroczenie podjcia decyzji wikszoci gosw i renegocjacj jej projektu (tzw. kompromis z Joaniny). Przyczajc si do tzw. protokou brytyjskiego, Polska zostaa wyczona spod dziaania unijnej Karty praw podstawowych, ktrej niejasne sformuowania, w adnym punkcie niezwikszajce realnego poziomu ochrony wolnoci

23

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
i praw czowieka w porwnaniu z ju obowizujcymi dokumentami, mogyby by wykorzystywane do podwaania naszego porzdku prawnego. Zdecydowanie przeciwstawilimy si prbie narzucenia przez Rosj niepisanej zasady, e Polska nie jest traktowana jako penoprawny czonek Unii (to samo dotyczy krajw, ktre dawniej wchodziy w skad rosyjsko-sowieckiego imperium). Przyczynio si to take do umocnienia naszej pozycji w polityce wschodniej Unii. Innym wyrazem odrzucenia pozostaoci nierwnoprawnych stosunkw z Rosj bya nasza suwerenna decyzja o przekopie przez Mierzej Wilan. W polityce wobec naszego zachodniego ssiada przeciwstawialimy si posuniciom niekorzystnym dla Polski. Dotyczyo to budowy Gazocigu Pnocnego po dnie Batyku, a take niemieckich projektw w dziedzinie polityki historycznej (np. widzialnego znaku), ktre ignoruj polski punkt widzenia i nasz wraliwo. Zacienialimy polityczne i gospodarcze stosunki naszego kraju z ssiadami wschodnimi: Litw, otw i Estoni, a take Ukrain i Gruzj. Umacniao to nasz pozycj w naszym regionie geograficznym oraz w Unii Europejskiej. Podtrzymywalimy intensywne kontakty w ramach Grupy Wyszehradzkiej. Szczeglnie dobrze rozwijay si stosunki polsko-czeskie. Po wyborach we Francji zintensyfikowalimy relacje Polski z tym pastwem. Nasz kraj utrzymywa bliskie stosunki ze wszystkim waniejszymi pastwami europejskimi. Budowalimy dobre relacje z Komisj Europejsk, uzyskujc pomoc w wanych dla Polski sprawach. Rozpoczlimy proces reformy polskiej suby dyplomatycznej z myl o prowadzeniu polityki bardziej energicznej i samodzielnej. Sukcesem zakoczyy si starania o przyznanie Polsce i Ukrainie prawa organizowania mistrzostw pikarskich Euro 2012. Z powodzeniem zabiegano take o zorganizowanie w Polsce innych midzynarodowych imprez najwyszej rangi. Do najwikszych sukcesw dwch lat naszych rzdw naley zaliczy ponad 1,3 mln nowych miejsc pracy. Przez cay ten okres postpowa spadek bezrobocia, i to w sytuacji, w ktrej coraz mniej Polakw wyjedao z kraju, a coraz wicej osb powracao z zagranicy (w 2007 roku wracajcych byo ju wicej ni wyjedajcych). Zwikszenie liczby miejsc pracy wynikao z szybkiego wzrostu gospodarczego, ktry w cigu tych dwch lat osign poziom ok. 13% ponad 6% rocznie. Pace realne byy na koniec roku 2007 o 22% wysze w stosunku do roku 2005. Tylko w 2007 r. eksport wzrs o 19,3%. Systematycznie rosa konsumpcja. Inflacja bya niska, a deficyt budetowy utrzymywa si na bezpiecznym poziomie. Wszystkie te sukcesy osignito przy redniej koniunkturze w gospodarce wiatowej. Dziki energicznym dziaaniom aparatu pastwowego wymierzonym w praktyki monopolistyczne

24

WSTP
program
umocnia si pozycja konsumenta. Szczeglnie wyrana poprawa nastpia na rynku usug telekomunikacyjnych. W czasie naszych rzdw ceny usug dla konsumentw spady na tym rynku rednio o ok. jedn trzeci. Liczba uytkownikw telefonii komrkowej wzrosa o trzy czwarte, rednia cena za minut poczenia obniya si o ponad poow, niemal potroia si liczba pocze. Poprawio si poczucie bezpieczestwa obywateli, wzroso spoeczne zaufanie do Policji, zmniejszya si liczba przestpstw. W wyniku odrzucenia szkodliwej dla kraju polityki transakcyjnej okres rzdw Prawa i Sprawiedliwoci by czasem zej pogody dla posiadaczy fortun zdobytych wtpliwymi metodami i w niejasnych okolicznociach, ktrzy do 2005 roku panoszyli si na scenie politycznej. Za naszych rzdw niemal zniknli oni z ycia publicznego, przestali by pupilami mediw, wielu z nich wyjechao za granic. Mamy prawo mwi o sukcesie naszych dwuletnich rzdw, jakim nie moe si poszczyci aden z naszych poprzednikw. spoeczestwu, e nasz kraj spotkaa katastrofa. Dziao si to w latach 2006 i 2007, ktre wedug wszystkich obiektywnych wskanikw byy najlepszym okresem, jaki przeya Polska od bardzo dugiego czasu. Bilansujc dwa lata naszych rzdw, jako dojrzaa i odpowiedzialna parta polityczna dostrzegamy take saboci, ktrych nie zdoalimy si ustrzec. Z dowiadcze dwch lat rzdzenia wycigamy wnioski, ktre po wyborach pozwol nam na bardziej skuteczn realizacj naszego programu. Najwaniejszy wniosek jest taki, e program zmian w kraju mona realizowa tylko pod warunkiem, i dysponuje si stabiln i programowo spjn wikszoci sejmow. Bardzo wan rzecz jest spjno rzdu, zaczynajc od wicepremierw, a koczc na wiceministrach. Lojalno wobec programu rzdu nie moe ustpowa lojalnoci wobec partykularnych grup. Rada Ministrw musi dziaa pod kierunkiem premiera jako zesp majcy wsplne cele i wsplnie rozwizujcy kluczowe problemy kraju, nie za jako federacja resortw. Jednemu z wicepremierw naley powierzy koordynowanie dziaa rzdu w sprawach gospodarki i rozwoju. Wicepremier ten, dobrze wsppracujcy z szefem rzdu i nieograniczony resortowym sposobem mylenia, powinien stawia zadania poszczeglnym resortom i instytucjom rzdowym. W przypadkach ignorowania tych zada przez adresatw premier powinien wyciga konsekwencje personalne.

NASZE WNIOSKI Z RZDZENIA

Polityka Prawa i Sprawiedliwoci przyniosa korzystne rezultaty w wielu dziedzinach, mimo e bya prowadzona w skrajnie niekorzystnych warunkach. Z jednej bowiem strony bylimy zdani na bardzo trudn koalicj, a z drugiej strony bylimy obiektem agresywnego, cakowicie ignorujcego fakty ataku ze strony wczesnej opozycji i czci mediw. Wmawiano

25

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
Przy obsadzie stanowisk rzdowych na szczeblu centralnym i wojewdzkim musi by stosowany bardzo rygorystyczny mechanizm selekcji i oceny ryzyka, co wymaga zupenie nowej jakoci w porwnaniu z kryteriami praktykowanymi w Polsce po 1989 roku. Nie mona duej tolerowa obejmowania funkcji publicznych przez osoby niesprawdzone i niegodne zaufania. Konieczne jest przygotowanie wysoko kwalifikowanych, uczciwych i utosamiajcych si z interesem pastwa kadr gospodarczych. Chodzi o wystarczajc liczb sprawnych fachowcw, ktrym mona powierza odpowiedzialne funkcje zarwno w spkach Skarbu Pastwa, jak i w administracji gospodarczej. Wane znaczenie maj systematyczne kontakty politykw z przedstawicielami polskiej inteligencji reprezentujcymi rne dziedziny. Opinie rodowisk naukowych i twrczych musz by w szerokim zakresie brane pod uwag w programach i decyzjach rzdowych. Konieczne jest stosowanie rnych form intensywnego korzystania przez instytucje rzdowe z wiedzy i dowiadcze przedstawicieli tych rodowisk. W sprawach gospodarczych istotne znaczenie ma uzyskanie moliwoci oddziaywania przez wadze publiczne na procesy gospodarcze w celu optymalnego wykorzystania zasobw i przeciwdziaania zagroeniom, jeli wymaga tego bezpieczestwo pastwa, w tym bezpieczestwo energetyczne i bezpieczestwo obrotu gospodarczego. To samo dotyczy dekartelizacji gospodarki oraz usuwania innych czynnikw powodujcych sztuczne podbijanie cen. Stanowczo i konsekwencja aparatu cigania musi przejawia si w praktycznych dziaaniach, ktrym nie suy klimat medialnej ostentacji. W kadym resorcie musz powsta najwyszej jakoci suby prasowe, potrafice rzetelnie i profesjonalnie wyjania polityk rzdu. Konieczna jest weryfikacja i koordynacja dziaa zmierzajcych do oczyszczenia pastwa z obcie przeszoci (lustracja, dekomunizacja). W tej dziedzinie potrzebny jest spjny program, w miar moliwoci oparty na szerszym porozumieniu si parlamentarnych, oraz szybkie uchwalenie i wdroenie niezbdnych ustaw, tak aby sprawy te nie zatruway ycia publicznego przez nastpne dugie lata. Optymalnym rozwizaniem wydaje si pene ujawnienie akt osb nadal czynnych w yciu publicznym.

PRZECIW OGRANICZANIU DEMOKRACJI

Jak ju powiedzielimy, gwnym celem polityki Donalda Tuska i Platformy po wyborach 2007 roku jest obrona panowania establishmentu powstaego w wyniku ustrojowej transformacji. Oczywicie mona wskaza jeszcze inne wyznaczniki tej polityki. Wrd nich na pierwszy plan wysuwa si interes wasny, to znaczy interes czonkw ugrupowania i ich bezporedniego zaplecza, ze szczeglnym uwzgldnieniem prominentnych osb. Trzeba te zwrci uwag na skrajn niesprawno z punktu widzenia interesu oglnego. Wie si ona z powrotem do polityki transakcyjnej, odrzucajcej wszelkie dalekosine programy z wyjtkiem tych, ktre dotycz intere-

26

WSTP
program
sw szczeglnie chronionych, na rzecz prowadzenia doranej gry z wpywowymi grupami i wasnym zapleczem wyborczym. Premier powiedzia wprost: Interesuje nas tu i teraz. Towarzyszy temu nepotyzm i kolesiostwo oraz nieliczenie si z kosztami, zwaszcza jeli ich zawyanie ley w interesie wanych partnerw. Tak polityk mona prowadzi tylko w szczeglnych warunkach. Wymaga ona mianowicie wyczenia lub istotnego ograniczenia mechanizmw kontroli i zwizanej z nimi perspektywy wymiany rzdzcych. Inaczej mwic, wymaga ograniczenia mechanizmw demokracji. O przyczynach powiedzielimy ju na pocztku: cieszcy si nieuzasadnionymi i niepisanymi przywilejami establishment jest na tyle saby i uomny, e naruszenie lub zgoa podwaenie jego pozycji jest stosunkowo atwe, istnieje wic potrzeba prowadzenia takiej polityki i stosowania takiej socjotechniki, ktre za wszelk cen oddal perspektyw jego upadku. Spoeczne i moralne skutki takiej praktyki s fatalne, ale z przyjtego przez rzdzcych punktu widzenia jest ona poniekd racjonalna. Pierwszy kwestionowany przez rzdzcych mechanizm demokratycznej kontroli to nieskrpowane funkcjonowanie opozycji. W stosunku do Prawa i Sprawiedliwoci gwnej i waciwie jedynej realnej siy opozycyjnej stosuje si agresj werbaln o niezwykym nateniu. W czsto wulgarny, urgajcy dobrym obyczajom sposb odmawia si prawa do dziaania nie tylko opozycyjnej partii, lecz take jej wyborcom, czyli bardzo duej czci politycznie aktywnego spoeczestwa. Takie okrelenia jak bydo, hieny cmentarne czy dorzynanie watahy oraz insynuowanie choroby umysowej to przykady wykluczajcej kampanii wobec PiS i jego zwolennikw. Oprcz politykw PO bierze w niej udzia take niemaa cz tzw. celebrytw. Cel jest jasny: pozbawi du cz spoeczestwa i jej politycznych reprezentantw prawa do rwnoprawnego udziau w yciu publicznym i prawa do szacunku. Werbalna agresja to tylko jeden z przejaww podwaania demokratycznego mechanizmu kontroli. Inna posta tego samego zjawiska to prby delegalizowania dziaa zmierzajcych do ujawnienia przestpstw czonkw warstwy uprzywilejowanej lub osb korzystajcych z jej poparcia. Suyy temu liczne ledztwa, ktre miay doprowadzi nie tylko do kompromitacji Prawa i Sprawiedliwoci, lecz take do zastosowania sankcji karnych wobec czoowych dziaaczy partii, aby w ten sposb wyczy ich z polityki. Temu samemu celowi suyo powoanie sejmowych komisji ledczych z przyjtym z gry bezpodstawnie, a tym samym bezprawnie zaoeniem winy politykw Prawa i Sprawiedliwoci oraz funkcjonariuszy pastwa egzekwujcych prawo w okresie rzdw PiS. Sens tych odwetowych dziaa, inspirowanych i realizowanych przez parti obecnie rzdzc, jest jasny: chodzi o to, aby ci, ktrzy chc w praktyce realizowa zasad rwnoci obywateli wobec prawa, pamitali, e ich dziaania zostan przez PO potraktowane jako przestpstwo, krtko mwic e establishmentowi

27

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
przysuguje niepisany, pozakonstytucyjny, ale bdcy czci realnego porzdku ustrojowego immunitet, ktrego nie wolno narusza. W trakcie pracy tzw. komisji naciskowej wielokrotnie amano przepisy regulaminu Sejmu, dopuszczano si obraliwych, nieraz wrcz knajackich zachowa wobec posanek i posw Prawa i Sprawiedliwoci. Jednak ani sejmowe komisje ledcze powoane w celu dyskredytacji PiS, ani wsppracujca z nimi prokuratura nie byy w stanie przez ponad trzy lata zebra jakichkolwiek dowodw przestpstw. Mimo to praca owych komisji jest przeduana najwyraniej po to, aby na krtko przed wyborami mogy one sporzdzi propagandowe sprawozdania bezporednio na uytek kampanii. Sytuacja w komisjach ledczych stanowi poniekd modelowy przykad stanu panujcego w parlamencie. W stosunku do opozycji nagminnie amie si regulamin, a niekiedy nawet ustawy, w zachowaniach przedstawicieli PO (a take SLD jako jej faktycznego sojusznika w walce z Prawem i Sprawiedliwoci) nie obowizuje dobry obyczaj parlamentarny. Mwimy: jest nastpc Samoobrony Platforma. Rzdzcym i ich poplecznikom nie udao si rozbi opozycji ani spacyfikowa jej poprzez wewntrzn dekompozycj. Zadano jednak opozycji silne ciosy. W szczeglnoci polegaj one na deformowaniu jej obrazu w spoeczestwie. Dziaania, o ktrych mowa wyej, godz nie tylko w opozycj, lecz take w najdelikatniejsz tkank demokracji i cofaj nasz kraj do stanu amania standardw demokracji. Ta wymaga bowiem poszanowania praw mniejszoci i otwartej drogi do wymiany rzdzcych. Wymaga te cisego przestrzegania procedur i dobrych obyczajw. I wymaga przede wszystkim praworzdnoci oraz przestrzegania zasady rwnoci wobec prawa. Zasad t drastycznie naruszano m.in. poprzez polityczne sygnay wysyane do wymiaru sprawiedliwoci: nie wolno dotyka uprzywilejowanych, bo to si moe skoczy le dla stosujcych prawo. Oprcz opozycji elementem demokratycznej kontroli s niezalene od rzdu instytucje pastwa. Premier Tusk i inni politycy PO konsekwentnie dyli do ich spacyfikowania czy unieszkodliwienia. Gwnym celem tych dziaa byy, i to ju wkrtce po wyborach 2007 roku, urzd i osoba Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Dziaania prowadzone wobec p. Lecha Kaczyskiego miay dwojak natur. Po pierwsze, kontynuowano rozpoczt zaraz po wyborach prezydenckich w 2005 roku kampani obraania gowy pastwa, odzierania piastuna najwyszego w pastwie urzdu z prestiu i godnoci. Przykadw znamy bardzo wiele. Z dzisiejszej perspektywy szczeglnie bulwersujce jest to, e nawet tak powany incydent jak zatrzymanie w Gruzji przy uyciu broni kolumny samochodw, w ktrej jecha Lech Kaczyski, stao si przedmiotem obraliwych kpin i lekcewacych komentarzy ze strony marszaka Komorowskiego. Jego publicznie wypowiedziane wwczas sowa jaka wizyta, taki zamach, z 30 metrw lepy snaj-

28

WSTP
program
per by trafi oddaj klimat nie tylko cakowitego lekcewaenia zasad odnoszcych si do porzdku pastwowego, lecz take braku elementarnego szacunku dla drugiego czowieka, czyli braku tego, co stanowi wrcz fundament cywilizowanego wspycia spoecznego. Bez obawy bdu i bez adnej przesady mona stwierdzi, e systematyczna kampania przeciwko osobie sprawujcej urzd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zakoczya si smolesk katastrof, poniewa z kampani t by cile zwizany brak dbaoci o bezpieczestwo gowy pastwa. Inny byby take, mimo znanych pretensji Rosjan do Lecha Kaczyskiego, ich stosunek do wizyty 10 kwietnia, gdyby wiedzieli, e polski rzd dziaa w ramach konstytucji i odnosi si do osoby sprawujcej najwyszy urzd w pastwie choby tak, jak rzd AWS odnosi si do prezydenta Kwaniewskiego. Po drugie, podjto szereg sprzecznych z prawem i demokratycznymi obyczajami akcji zmierzajcych do podwaenia ustrojowej roli Prezydenta RP. Paraliowano posiedzenia Rady Gabinetowej, wbrew wyranemu przepisowi konstytucji nie uznajc, e przewodniczy im gowa pastwa. Odmwiono Lechowi Kaczyskiemu prawa do korzystania z samolotu w celu odbycia zagranicznej podry, mimo e konstytucyjnie prezydent jest najwyszym przedstawicielem RP i pierwsz osob w pastwie, a wic samolot naley mu si w pierwszej kolejnoci, przed wszystkimi innymi funkcjonariuszami. Po wygoszeniu prezydenckiego ordzia skierowanego do Sejmu przeprowadzono w izbie debat mimo zakazu wyranie zapisanego w ustawie zasadniczej. amano te inne ustawy, np. dokonujc nominacji bez oczekiwania na przewidzian w nich obligatoryjn opini gowy pastwa (powoanie nowego szefa Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego) czy odwoujc ze stanowiska przed upywem kadencji bez takiej opinii. Nie przestrzegano wynikajcej z konstytucji kolejnoci zabierania gosu, ktra wymaga, aby prezydent, jako najwaniejsza osoba w pastwie, przemawia przed premierem. Wbrew intencjom politykw PO praktyki te nie sparalioway zgodnych z konstytucj dziaa prezydenta Lecha Kaczyskiego w polityce wewntrznej i zagranicznej, natomiast oznaczay drastyczne zakwestionowanie podstaw porzdku w yciu publicznym: okazao si, e mona lekceway nawet jednoznacznie sformuowane przepisy konstytucji, e nikt nie poniesie za to odpowiedzialnoci, e prawo obowizuje tylko do granic okrelonych ad hoc przez wol grupy rzdzcej. Nie odnosimy tego stwierdzenia do caoci praktyki ycia publicznego, ale z pewnoci jest ono uprawnione w odniesieniu do wielu sfer zwizanych bezporednio z partyjnym lub osobistym interesem wpywowych politykw PO. Jawnie naruszano konstytucj i lekcewaono protesty przy braku jakiejkolwiek reakcji ze strony rodowisk i osb zwykle aktywnych w obronie prawa. W ten sposb doprowadzono do rozlegego kryzysu rzdw prawa: jeli mona bezkarnie je ama nawet w stosunku do gowy pastwa, to co moe zabezpieczy przecitnego obywatela przed amaniem jego praw przez wadze? Kolejn instytucj, ktrej kompetencje i aktywno wyranie przeszkadzay grupie rzdzcej, byo Central-

29

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
ne Biuro Antykorupcyjne. Poniewa zawiody prby skonienia jego szefa do rezygnacji za pomoc perswazji, wdroono cay zestaw innych rodkw. Pocztkowo ograniczano si do utrudniania pracy urzdu przez prokuratur, ktra wszczynaa ledztwa o przedmiocie skonstruowanym tak, aby wywoa poczucie niepewnoci u szefa CBA i jego podwadnych. Wraz z wybuchem afery hazardowej przystpiono do bardziej radykalnych dziaa: kiedy nie poskutkoway polityczne naciski na Mariusza Kamiskiego, postawiono mu zarzuty na podstawie kodeksu karnego w okolicznociach wyranie wskazujcych na wywieranie presji na prokuratorw. W efekcie premier Tusk pospiesznie odwoa M. Kamiskiego z funkcji szefa CBA, naruszajc przy tym ustawowe wymaganie uprzedniego zasignicia opinii Prezydenta RP. Nowy szef CBA cakowicie zmieni charakter tej instytucji, doprowadzajc do tego, e przestaa ona by kontrolerem rzdzcych i zmor warstwy uprzywilejowanej. Niemoliwa do przyjcia dla nowej wadzy bya te niezalena pozycja Najwyszej Izby Kontroli, instytucji powoanej do kontrolowania caej sfery publicznej, w tym rzdu. Wanie to, jak mona sdzi, skonio PO i jej sojusznika do znacznego ograniczenia kompetencji NIK. Wydarzenia ostatnich lat pokazuj, e operacja ta bya niestety skuteczna z punktu widzenia rzdzcych. Dalszym krokiem w tym kierunku jest zamiar powoania na zastpcw prezesa NIK osb cile zwizanych z rzdzc koalicj i cakowicie dyspozycyjnych, w tym kompletnie skompromitowanego sposobem kierowania tzw. komisj hazardow Mirosawa Sekuy, skdind w latach 20012007 prezesa NIK cieszcego si, agodnie mwic, nie najlepsz opini. Paradoksalnie potoczyy si losy prokuratury. W pierwszym okresie, obejmujcym wiksz cz kadencji rzdw PO, podlegaa ona jeszcze Ministrowi Sprawiedliwoci, ktry zgodnie z ustaw by jednoczenie Prokuratorem Generalnym. Pierwsza nominacja na to stanowisko bya atwym do odczytania sygnaem dla establishmentu, e oto wracaj czasy jego niepisanego immunitetu: ministrem zosta adwokat wielu prominentnych osb, w tym i takich, przeciw ktrym toczyy si postpowania karne. Sygna zosta odczytany waciwie umorzono rne gone ledztwa. Nie powioda si natomiast prba wytoczenia procesw karnych politykom Prawa i Sprawiedliwoci; skonstruowanie oskarenia bez jakichkolwiek dowodw przekraczao moliwoci aparatu cigania. Istotn rol odegraa tu uczciwo poszczeglnych prokuratorw, ale zapewne take przekonanie, e wczeniej czy pniej, w wyniku demokratycznych decyzji wyborcw, mona ponie odpowiedzialno za amanie prawa. W tej sytuacji, po wielu wahaniach, rzdzcy zdecydowali si na pseudoreform prokuratury uczynienie z niej kolejnej, w znacznej mierze niezalenej od rzdu korporacji. Paradoksalnie usuno to jedn z barier utrudniajcych dotychczas wykorzystywanie prokuratury do celw politycznych, tj. obaw przed wymian wikszoci parlamentarnej i ekipy rzdzcej, a take uatwio zmiany personalne, w tym pozbycie si niewygodnych prokuratorw. Rola prezydenta Lecha Kaczyskiego zostaa ustawowo ograniczona do wyboru

30

WSTP
program
jednego spord dwch kandydatw na stanowisko prokuratora generalnego, przedstawionych mu przez Krajow Rad Sdownictwa. Po niespena roku funkcjonowania nowego modelu prokuratury politycy PO doszli do przekonania, e potrzebna jest kolejna pseudoreforma tej instytucji. Najwidoczniej uznali, e polityczne cele zmiany wprowadzonej w roku 2010 nie zostay w peni osignite, i to mimo unikania przez obecnego prokuratora generalnego krokw kopotliwych dla rzdzcych oraz mimo obowizywania takiej konstrukcji niezalenoci i kadencyjnoci prokuratorw, ktra sprzyja wpywaniu przez politykw na funkcjonariuszy niszego szczebla. W marcu 2011 r. posowie PO zoyli do laski marszakowskiej projekt kolejnej nowelizacji ustawy o prokuraturze, ktra w istocie ma ograniczy wadz urzdu Prokuratora Generalnego poprzez rozbudowanie kompetencji Krajowej Rady Prokuratorw, w ktrej skad wchodz take politycy parlamentarni z wyczeniem Prawa i Sprawiedliwoci. Nowe uprawnienia czonkw KRP maj obejmowa nawet prawo dostpu do akt ledztw. Bez przesady mona powiedzie, e projekt PO zmierza do penego upartyjnienia prokuratury, a zarazem do obnienia sprawnoci jej dziaania poprzez stworzenie ukadu dwuwadzy: Prokurator Generalny KRP. W momencie przygotowywania niniejszego programu nie wiadomo, czy Platforma zdoa przeforsowa przed wyborami t skandaliczn ustaw, ale samo podjcie takiej inicjatywy wiadczy o nerwowoci i determinacji, aby pod hasami niezalenoci i samorzdnoci podporzdkowa sobie prokuratur w jeszcze wikszym stopniu. Najwyraniej umorzenie prokuratorskiego postpowania w sprawie afery hazardowej to jeszcze zbyt mao. Mona si domyla, e potrzeby w szeregach i zapleczu PO oraz obawy co do przyszoci s o wiele wiksze. Szczeglnego rodzaju instytucj kontroli jest (a raczej by) Instytut Pamici Narodowej. Cho jego prace dotycz przeszoci (m.in. lustracja i badanie zbrodni komunistycznych), maj one znaczenie dla jawnoci i uczciwoci wspczesnego ycia publicznego w naszym kraju. Dziaalno IPN wywoywaa silny opr rodowisk, ktrym przypominanie prawdy o PRL byo nie w smak ze wzgldu na ich obecne interesy. Dlatego wywierano nieustann presj na t instytucj oraz dono do unieszkodliwiajcych j zmian. Dla PO sytuacja bya o tyle nieatwa, e partia ta chtnie zapewnia o swym solidarnociowym rodowodzie i jeszcze do niedawna opowiadaa si za radykaln lustracj, a p. Janusz Kurtyka by jej kandydatem na prezesa IPN, jedynie popartym przez Prawo i Sprawiedliwo. Platforma zdecydowaa si jednak na wizerunkowo niewygodn, ale widocznie konieczn ze swojego punktu widzenia rozpraw z niezalenoci IPN, i to mimo wiadomoci, e prezydent Lech Kaczyski ustaw zawetuje albo skieruje do Trybunau Konstytucyjnego i e w celu przeamania ewentualnego weta prezydenckiego Platforma bdzie musiaa gosowa razem z SLD. Partia Donalda Tuska zdecydowaa si podj takie ryzyko, ktre stao si nieaktualne na skutek katastrofy smoleskiej (marszaek Sejmu B. Komorowski nie uszanowa woli tragicznie zmarego poprzednika

31

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
i skwapliwie skorzysta z okazji, by podpisa ustaw uchwalon gosami PO i SLD). Zasadnicz rol w wyanianiu Kolegium IPN ustawa powierza rodowiskom, ktre mocno kontestoway lustracj. Nie ma pewnoci, czy zreformowany IPN pozostanie instytucj suc jawnoci ycia publicznego, a w szczeglnoci czy bdzie ujawnia take fakty niewygodne dla establishmentu. Z osob nowego prezesa Instytutu wiemy jednak nadziej, e polityczne plany pozbawienia tej instytucji niezalenego charakteru nie powiod si. Swoist, ale bardzo wan instytucj kontroln jest te Gwny Urzd Statystyczny. Jego dane su jako podstawa oceny wielu aspektw dziaania wadzy. Kierownictwo GUS zostao powoane przez poprzedni rzd, a jego kwalifikacje byy bezdyskusyjne. Okazuje si jednak, e niezaleno GUS w zbieraniu i analizowaniu danych statystycznych stanowi dla rzdzcych zagroenie, zwaszcza w razie zych wynikw polskiej gospodarki lub pojawienia si innych, moliwych do ilociowego uchwycenia negatywnych zjawisk. Pod pozorem przeciwdziaania naduyciom, stosujc zupenie inne kryteria ni wobec wasnych ministrw, premier odwoa prezesa GUS, a w urzdzie dokonano istotnych zmian organizacyjnych. Nie oceniajc w tej chwili nowego kierownictwa GUS, chcemy tylko zwrci uwag na jeszcze jeden przykad eliminowania instrumentw kontroli nad dziaaniem rzdu. Operacja ograniczania i eliminowania kontroli nad rzdzcymi obja te nadzr nad subami specjalnymi. Odstpiono od przestrzeganej dotd zasady, e na czele sejmowej komisji ds. sub stoi przedstawiciel opozycji, i zastpiono j praktyk kolejnoci partii, za wszelk cen dc przy tym do tego, aby ograniczy przewodniczenie przez posa Prawa i Sprawiedliwoci. Praktykowano te selekcj kandydatw na czonkw komisji, uniemoliwiajc tej partii swobodny dobr jej przedstawicieli w komisji wyznaczenie do jej skadu osb najlepiej przygotowanych do penienia funkcji kontrolnych. Mona miao powiedzie, e kontrola sub ze strony opozycji zostaa cakowicie wyczona. W tym miejscu trzeba jeszcze raz nawiza do tragedii smoleskiej. Znienawidzony i niszczony przez rzd i politykw PO prof. Lech Kaczyski zgin, urzd Prezydenta RP przej (najpierw tymczasowo, a potem trwale) polityk PO. Wraz ze zmian osoby piastujcej najwyszy urzd w pastwie nastpiy zmiany personalne w prezydenckiej kancelarii i w Biurze Bezpieczestwa Narodowego. W katastrofie smoleskiej zginli take szefowie innych niezalenych od rzdu instytucji pastwowych: prezes Narodowego Banku Polskiego, rzecznik praw obywatelskich i prezes Instytutu Pamici Narodowej, ktrzy notabene nie byli czonkami PiS. Uatwio to partii rzdzcej obsadzenie tych stanowisk wedug wasnych preferencji. Nie mona wreszcie pomin faktu, e w zwizku z upywem kadencji poprzedniego prezesa Trybunau Konstytucyjnego ktry bynajmniej nie nalea do sympatykw PiS, a zosta powoany na to stanowisko przez prezydenta Lecha Kaczyskiego funkcj t z nominacji prezydenta Komorowskiego obj

32

WSTP
program
prawnik, ktrego koneksje z PO przed wyborem na sdziego TK byy powszechnie znane. Nie zakadajc niczego z gry, trudno nie zauway, e w wyniku takich dziaa krg funkcjonariuszy publicznych, ktrego zadaniem jest tak czy inaczej rozumiana kontrola rzdzcych lub dostarczanie wiarygodnych danych sucych tej kontroli, znalaz si w sferze, ktr cechuje, najogldniej ujmujc, daleko posunita yczliwo wobec Platformy. Nie mona powiedzie, aby w szczeglny sposb sprzyjao to wnikliwoci i obiektywizmowi. Dla demokracji i rzdw prawa jest to sytuacja niebezpieczna. Do opisanych wyej dochodz jeszcze dwa zjawiska. Pierwsze to postawa wielu sdw, ktre udzielaj bardzo daleko idcej ochrony czonkom establishmentu, a odmawiaj jej obywatelom nastawionym do krytycznie. Pod pozorem ochrony dbr osobistych czonkw establishmentu zapadaj wyroki godzce w wolno sowa, a zarazem oznaczajce w istocie konfiskat mienia osb korzystajcych z tej wolnoci. Drugim nienormalnym zjawiskiem, dotyczcym ju samych fundamentw demokracji, jest zanik krytyki dziennikarskiej i publicystycznej w obrbie tzw. gwnego nurtu mediw, ktry w naszym kraju obejmuje przytaczajc wikszo rynku. Media nalece do tego nurtu podchodz z wielk pobaliwoci do bdw i nieetycznych dziaa ludzi obozu wadzy (z wyjtkami wynikajcymi z niejasnych dla opinii publicznej rozgrywek wewntrz tego obozu), systematycznie za uczestnicz w akcji dyskredytowania opozycji. Szczeglnie pouczajcy jest sposb podejcia mediw do afery hazardowej. Przypomnijmy, e na jej ujawnienie media zareagoway najpierw zgodnie z obowizujcymi w demokratycznym wiecie reguami; wielka afera w krgach wadzy jest, poza wszystkimi innymi aspektami, przedmiotem szczeglnego zainteresowania odbiorcw, wydarzeniem, do ktrego choby ze wzgldu na konkurencj trzeba si ustosunkowa, unikajc przy tym konfliktu z powszechnymi odczuciami. Negatywny obraz wadzy w mediach spowodowa w tym momencie niemal natychmiast znaczny spadek spoecznego poparcia dla rzdzcych. Ich reakcja bya zgoa niestandardowa: premier owiadczy, e kryterium, od ktrego bdzie zaleaa utrata lub utrzymanie stanowiska przez osoby oskarane w mediach, bdzie przebieg konferencji prasowych. Politycy, dla ktrych konfrontacja ta wypada niepomylnie, zostali odwoani; dotyczyo to take osb, o ktrych udziale w aferze hazardowej nie byo powszechnie dostpnych informacji. Jednoczenie premier wypowiedzia wojn opozycji, uywajc wprost sowa wojna. I wanie w tym momencie nastpi w postawie mediw zwrot, ktrego mechanizm powinien zosta w interesie polskiej demokracji dokadniej zbadany. W krtkim czasie, najwyej dwch dni, okazao si, e sprawcami i negatywnymi bohaterami afery hazardowej s, mwic w skrcie, nie zodzieje, lecz policjanci, ktrzy ich zapali. Koncepcja ta bya nastpnie podtrzymywana przez posw rzdzcej koalicji w sejmowej komisji ledczej. Jej prace pokazay, e pod obecny-

33

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
mi rzdami rwnie ta instytucja peni rol zupenie przeciwn do tej, do ktrej zostaa powoana. Charakterystyczne jest przy tym, e w czasie prac komisji media nie oceniay wystpie kolejnych wiadkw i potencjalnych oskaronych pod ktem meritum sprawy, lecz wedug kryteriw zwanych wizerunkowymi. Istotne dla mediw byo pytanie: wypad le czy dobrze?, nie za pytanie: kama czy mwi prawd?, przestay liczy si fakty skadajce si na afer hazardow. Piarowski chwyt premiera okaza si bardzo skuteczny, media przyjy zasugerowany im sposb przedstawienia afery. Finaem by przyjty wikszoci gosw komisji raport zwalniajcy z odpowiedzialnoci gwnych uczestnikw afery hazardowej, a nastpnie umorzenie ledztwa przez prokuratur, bdce przykadem jej dyspozycyjnoci, o ktrej bya mowa wyej. Jak mawiaj socjologowie, mimo skandalicznej sytuacji skandal nie wybuch. Zadbay o to zarwno media, jak i wadze pastwowe. Obydwa czynniki zreszt wzajemnie si wspomagay; nie doszoby np. do odmowy wydania komisji bilingw Donalda Tuska i Grzegorza Schetyny bez pobaliwej postawy mediw, ktre z kolei nie mogyby by a tak wyrozumiae, gdyby organy pastwowe kieroway si determinacj w ustaleniu okolicznoci afery i egzekwowaniu prawa. Korzystajc z sytuacji spowodowanej katastrof smolesk, Platforma przeja wraz z SLD kontrol nad telewizj publiczn. W instytucji tej dokonano czystek, usunito wielu niezalenych dziennikarzy, zlikwidowano wiele programw. W ten sposb doszo do penej uniformizacji caego gwnego nurtu mediw. Rzd Donalda Tuska by pierwszym polskim rzdem po 1989 roku, ktry dopuci si niespotykanej w krajach o ugruntowanej demokracji ingerencji w badania naukowe. Byo tak w przypadku doskonale udokumentowanej ksiki historykw Sawomira Cenckiewicza i Piotra Gontarczyka oraz obronionej na Uniwersytecie Jagielloskim wyrniajcej si pracy magisterskiej Pawa Zyzaka. W tym drugim wypadku nie cofnito si przed bezprecedensowym zakwestionowaniem autonomii wyszych uczelni. Szefowa resortu nauki i szkolnictwa wyszego w rzdzie Donalda Tuska publicznie zapowiedziaa nasanie ministerialnej kontroli na Uniwersytet Jagielloski, najstarsz polsk uczelni. Gdyby po 1989 roku podobnego ataku na swobod bada naukowych i autonomi wyszych uczelni, zapisan w Konstytucji IIIRP i niepodwaaln w pastwach demokratycznych, dopuci si polski minister nauki niezwizany z PO i w innej intencji ni obrona faszywej legitymacji establishmentu, a nie zosta natychmiast zdymisjonowany, spotkaoby si to niewtpliwie z wielk fal protestw w mediach i rodowiskach opiniotwrczych; zmusioby to szefa rzdu do stanowczej reakcji i na pewno do przeproszenia caego rodowiska akademickiego. W tym wypadku nic takiego nie miao miejsca. Z pomysu ministerialnej kontroli poprawnoci procesu naukowo-dydaktycznego na UJ wprawdzie si wycofano (oznajmiajc to zreszt z podobn nonszalancj, z jak wczeniej zapowiedziano przeprowadzenie kontroli), ale ostrze-

34

WSTP
program
enie wobec wiata nauki, rodowiska akademickiego pozostao jasne. Fakty te to tylko dwa wybrane przykady ograniczania wolnoci nauki i wolnoci sowa w Polsce. To prawda, e w wielu krajach demokratycznych czynnikiem krpujcym swobod bada i wypowiedzi jest panujca poprawno polityczna, ale przecie nie obejmuje ona zakazu krytyki wadzy czy establishmentu, a tym samym, cho nie sposb bagatelizowa jej szkodliwoci dla demokracji, jest ona jednak mniej szkodliwa ni ograniczenia funkcjonujce w naszym kraju. Te su bowiem bezporednio ochronie konkretnych interesw politycznych. Najnowszym przykadem walki z wolnoci sowa jest najcie ABW na mieszkanie administratora strony internetowej wymiewajcej prezydenta Bronisawa Komorowskiego. Akcj t trzeba porwna z brutalnymi, urgajcymi nie tylko standardom szacunku dla gowy pastwa, ale wrcz elementarnym zasadom kultury atakami prominentnych politykw PO, w tym premiera oraz marszaka i wicemarszaka Sejmu, na osob p. prezydenta Lecha Kaczyskiego w czasie, gdy sprawowa on najwyszy urzd w pastwie. Porwnanie to ukazuje stopie hipokryzji i stosowania podwjnej miary przez rzdzcych dzi Polsk. Z przekroczeniem kolejnych granic, ktre dotychczas wydaway si nieprzekraczalne, mamy do czynienia w przypadku reakcji rzdzcych na katastrof smolesk i wywoan przez ni mobilizacj znaczcej czci spoeczestwa. Wielokrotnie wadze demonstroway brak szacunku dla zmarych, brutalnie naruszajc norm gboko zakorzenion w naszej kulturze. Dotyczyo to zarwno p. Prezydenta, jak i wielu innych osb, ktre zginy pod Smoleskiem. Okazao si, e interes polityczny rzdzcych stoi ponad wszelkimi zasadami. Potwierdzia to walka z krzyem pod Paacem Prezydenckim. Ostentacyjnie, na oczach funkcjonariuszy Policji i Stray Miejskiej, przy ich cakowicie biernej postawie, amano prawo, naruszano cze i nietykalno cielesn osb modlcych si pod krzyem, w tym osb starszych i kobiet, dopuszczano si take jego profanacji. Chuliganom, a nawet elementom kryminalnym pozwolono jawnie, permanentnie i bezkarnie dziaa w sercu stolicy, przed frontonem rezydencji gowy pastwa. Urzdujcy premier cynicznie okreli te wydarzenia jako Hyde Park. Ta skandaliczna wypowied i wiele innych faktw dowodzi, e nie mamy tu do czynienia z przypadkowym zaniedbaniem po stronie wadz, lecz z przemylanym komunikatem: cz spoeczestwa jest wykluczona i nie zasuguje na ochron ze strony pastwa nawet przed elementami kryminalnymi. Jednoczenie chodzio o realizacj innego, nie mniej wanego z punktu widzenia rzdzcych celu o niedopuszczenie do utrwalenia pamici Lecha i Marii Kaczyskich oraz tych, ktrzy wraz z nimi ponieli najwysz ofiar w drodze na uroczystoci w 70. rocznic mordu katyskiego. Obawiano si, e spoeczna pami o nich bdzie zagraa temu systemowi autorytetw, ktry jest podstaw swoistego

35

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
porzdku aksjologicznego, a w pewnej mierze take porzdku poznawczego w III RP. Musiaoby te stan na porzdku dziennym pytanie o odpowiedzialno konkretnych osb z obozu rzdzcego za katastrof smolesk. W sumie rne posunicia wadz wiadcz o istnieniu czego, co mona nazwa syndromem lku posmoleskiego. Poniewa celem obecnie rzdzcych jest petryfikacja istniejcych stosunkw zarwno w wymiarze interesw grupowych, jak i w wymiarze indywidualnej pozycji poszczeglnych osb mona powiedzie, e rugowanie pamici o Smolesku jest cile podporzdkowane politycznej strategii obozu, na ktrego czele stoi Donald Tusk. To, co wydarzyo si po Smolesku, nasuwa te pytania o etos grupy rzdzcej i jej kulturowe korzenie. Cho pochodzenie spoeczne jej czonkw jest zrnicowane, elementem spajajcym jest wybr tego samego w istocie sposobu obecnoci w yciu publicznym. Zademonstrowany w cigu ostatnich lat stopie pogardy dla wartoci kae sytuowa j pod tym wzgldem w sferze, w ktrej mieszcz si rodowiska cakowicie odrzucajce etyczne nakazy i ograniczenia. Mona wrcz mwi o zjawisku zlumpienia tej czci elity politycznej wspczesnej Polski. Jest ono niezwykle niebezpieczne, a jednoczenie bardzo wygodne dla tych si zewntrznych i wewntrznych, ktre maj interes w utrzymaniu naszego kraju w stanie bezsilnoci, imposybilizmu. Do praktyk znanych wczeniej doszy w ostatnim czasie decyzje, ktre metod administracyjnych zakazw lub tworzenia warunkw sprzyjajcych naduyciom maj zapewni, a w kadym razie uatwi Platformie osignicie sukcesu w najbliszych wyborach do Sejmu i Senatu. Chodzi tu o nowe na szczcie uznane przez Trybuna Konstytucyjny za niedopuszczalne przepisy, ktre zakazuj emitowania patnych spotw i stosowania duych billboardw w czasie kampanii wyborczej, a take dopuszczaj, e wybory trwa bd dwa dni, cho konstytucja mwi jasno o jednym dniu. Towarzyszy temu ograniczenie o poow dotacji dla partii politycznych. Cel tych posuni nie moe budzi adnych wtpliwoci. Dotychczasowe kampanie pokazay, e dostp do telewizji i reklama prowadzona na otwartej przestrzeni wyrwnuj nieco szanse formacji popieranych przez establishment oraz tych, ktre kwestionuj jego legitymacj. Wspomniane restrykcje administracyjne i finansowe uniemoliwiaj takie wyrwnanie szans, a przy tym daj formacjom finansowo silniejszym, bo wspieranym przez ludzi bardzo zamonych, dodatkow przewag. Z kolei dwudniowe wybory sprzyjaj prowadzeniu naruszajcych cisz wyborcz tzw. kampanii spoecznych, finansowanych przez wpywowe rodowiska; jeeli ustalone na podstawie bada socjologicznych wyniki z pierwszego dnia oka si niekorzystne, bdzie mona mobilizowa poparcie za pomoc SMS-w, e-maili itp. Nie mona te wykluczy naduy dalej idcych, zwizanych z ochron lokali wyborczych i dokumentacji gosowania. Zarwno nowe prawo wyborcze, jak struktura funkcjonujcego w Polsce

36

WSTP
program
aparatu wyborczego na szczeblu lokalnym bdzie sprzyja takim naduyciom. Wyniki ostatnich wyborw samorzdowych powinny dawa wiele do mylenia. Umacnianiu panujcego systemu ma dugofalowo suy polityka owiatowa oraz cile z ni powizana polityka historyczna i kulturalna. Przede wszystkim chodzi o takie ksztatowanie wiadomoci modych ludzi, aby byli izolowani od wartoci, ktre nie pozwalaj na akceptacj panujcego ukadu stosunkw w III RP. Ten aspekt polityki owiatowej mona streci w hasach: jak najmniej wiedzy historycznej i moliwie najdalej posunita jej dezintegracja, jak najmniej, a najlepiej w ogle brak wychowania patriotycznego, ograniczenie wiedzy humanistycznej i skrcenie cyklu nauczania historii. Towarzyszy temu dalsze osabianie pastwowego nadzoru pedagogicznego. Dua cz modziey, ktra w domu nie otrzymuje podstawowej wiedzy historycznej dotyczcej wasnego narodu ani zespou patriotycznych przewiadcze, nie otrzyma ich take w szkole. W polityce kulturalnej odrzucono cele stawiane jej przez rzd Prawa i Sprawiedliwoci. Takie programy jak Patriotyzm jutra zostay ograniczone i maj by zaniechane. Ograniczono program renowacji i ochrony zabytkw, nie podjto wielu inicjatyw na rzecz tworzenia instytucjonalnych podstaw polityki historycznej promujcej polskie racje i patriotyzm. Charakterystyczne jest, e Muzeum II Wojny wiatowej ma przedstawia histori z jakiej ponadnarodowej, trudnej do sprecyzowania perspektywy, a nie z perspektywy polskiej. Pomys ten musi szczeglnie niepokoi, jeli wemie si pod uwag, jak bardzo uomna i zafaszowana jest w wiecie wiedza na temat roli i sytuacji Polski w tym tragicznym okresie.

FIASKO POLITYKI PO-PSL

W pierwszych wypowiedziach Donalda Tuska jako premiera, podobnie jak w poprzedzajcej je kampanii wyborczej, panowa wielki optymizm. W jednej tylko sprawie Donald Tusk da do zrozumienia, e chce respektowa wymogi polityki transakcyjnej: owiadczy w swym expos, e nie bdzie pastwowego programu budowy mieszka. Lobby deweloperskie, dla ktrego taki program mgby by bardzo grony, mogo wic czu si usatysfakcjonowane. W innych sprawach miao by po prostu o wiele lepiej ni za rzdw Prawa i Sprawiedliwoci. Wszelkie za mankamenty tumaczono rzekomymi winami i bdami poprzednikw. Optymizm wymaga jednak konkretyzacji, czyli podjcia jakich dziaa. Pierwszym z nich byo powoanie nadzwyczajnej komisji sejmowej Przyjazne Pastwo, ktra miaa przygotowa projekty ustaw odblokowujcych gospodark. Na czele komisji postawiono, co jest wysoce charakterystyczne, osobnika najdalszego od pojmowania funkcji posa w kategoriach merytorycznych, odgrywajcego rol czoowego oszczercy, przodujcego w publicznym amaniu wszelkich zasad przyzwoitoci i kultury osobistej, nie mwic ju o kulturze politycznej. Charakterystyczne byo tu powizanie legislacji gospodarczej

37

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
z propagand. Oprcz motyww zwizanych z osobistymi zobowizaniami w gr wchodzi pomys poczenia propagandy sukcesu w sferze gospodarczej z ponianiem i wykluczeniem politycznego przeciwnika. W sprawach gospodarczych mielimy za do czynienia z laboratoryjnym wrcz poczeniem polityki transakcyjnej z zupen nieporadnoci w sferze legislacji, czego wiadectwem s mniej ni skromne efekty prac wspomnianej komisji. Cho dugo podtrzymywano jej dziaalno, okazay si potrzebne nowe pomysy propagandowe. Jednym z nich byo haso szybkiego wprowadzenia waluty euro. We wrzeniu 2008 r. premier Tusk ogosi nagle, e Polska wejdzie do strefy euro w 2011 roku. By to termin cakowicie nierealny ju choby ze wzgldu na obowizujce procedury (notabene na tym przykadzie mona zobaczy, e dominujce w otoczeniu Donalda Tuska struktury piarowskie dziaaj w zupenym oderwaniu od struktur merytorycznych, o ile te ostatnie w ogle istniej). Z ekonomicznego za punktu widzenia by to pomys w najwyszym stopniu kontrowersyjny, pozwala jednak rozwija szerok akcj propagandow i poprzez fikcj konsultacji wciga w ni take inne partie. Prawo i Sprawiedliwo to jedyna partia, ktra kierujc si realizmem i poczuciem odpowiedzialnoci, zaja jednoznacznie negatywne stanowisko w tej sprawie. Wkrtce rzdowi propagandyci zaczli lansowa nowy, rwnie nierealny termin: rok 2012, mimo e ju postpowa wiatowy kryzys. Pocztkowo goszono, e ominie on Polsk, jednoczenie jednak uruchomiono akcj oszczdnoci budetowych, budujc wizerunek Donalda Tuska jako dobrego gospodarza, ktry oczekuje oszczdnoci od swoich ministrw. Mieli oni przedstawi konkretne decyzje w terminach, ktre wykluczay jakkolwiek merytoryczn racjonalno. Jednoczenie do chwili wyborw europejskich w 2009 roku niezgodnie z prawd twierdzono, e budet jest wykonywany; jego spnionej korekty dokonano dopiero po wyborach. Kierowanie si w polityce finansowej wzgldami pozamerytorycznymi i wiadome wprowadzanie spoeczestwa w bd byo wic ewidentne. Kryzys wywoa spr o waciwy sposb reagowania na. Odrzucono projekt pakietu antykryzysowego przedstawiony przez opozycj, wspierany take przez p. prezydenta Lecha Kaczyskiego. Obowizywaa koncepcja udanej jazdy na gap, czyli korzystania przez polsk gospodark z innych pakietw, w szczeglnoci niemieckiego. Zwolennikw wasnych dziaa oskarono o denie do rujnowania finansw publicznych. Gdy okazao si, e w roku 2009 polski PKB wzrs o 1,5%, prbowano zatai przed opini publiczn, e jednoczenie spad o 2% inny wany wskanik stanu gospodarki, jakim jest dochd narodowy. rdem wzrostu PKB by wielki spadek importu, do czego przyczynia si przede wszystkim elastyczno zotwki. Rzdzcy ogosili, e Polska jest zielon wysp, sobie przypisujc zasug. Warto wic bliej przyjrze si rzeczywistoci, jaka krya si za t propagandow formu.

38

WSTP
program
Przede wszystkim naley wskaza takie czynniki utrzymania wzrostu PKB jak wspomniana ju elastyczno zotwki, duy impuls popytowy stworzony przez polityk Zyty Gilowskiej oraz niski stopie zaduenia przedsibiorstw, czyli skutki dziaa poprzednikw. Jednoczenie premier Tusk i minister Rostowski zastosowali duy pakiet stymulacyjny zwizany z ogromnym zaduaniem kraju. W tym ostatnim przypadku trudno mwi o polityce przemylanej, cho osaniano j intensywnie rozgaszanymi opowieciami o oszczdnociach; wiele wiadczy o tym, e doszo wrcz do utraty panowania nad sytuacj, spowodowanej nieumiejtnoci rzdzenia. O ile w okresie rzdw Prawa i Sprawiedliwoci Polska wysza z procedury nadmiernego deficytu budetowego, o tyle w okresie rzdw PO i PSL deficyt gwatownie wzrasta, a finanse publiczne zbliyy si do konstytucyjnych progw zaduenia; trudno tu o precyzyjne ustalenia, poniewa oficjalna wielko dugu publicznego jest prawdopodobnie zaniona. Zielona wyspa okazaa si wic kolejnym chwytem propagandowym. Realnym efektem polityki rzdu Donalda Tuska o dalekosinych konsekwencjach dla polskiej gospodarki, w tym dla gospodarstw domowych jest fiskalizacja kryzysu. Odrzucenie proponowanego przez opozycj pakietu antykryzysowego byo wielkim bdem. O wiele silniejsze oddziaywanie stymulacyjne miayby bowiem pakiety adresowane do przedsibiorcw, pracownikw itd., ni jest to w przypadku chaotycznie, bezplanowo zwikszanych wydatkw. Naley przyj, e za cz kwoty, o ktr zwikszyo si polskie zaduenie, uzyskano by nie tylko taki sam, ale wrcz lepszy efekt gospodarczy. Wymagao to jednak przyznania, e: po pierwsze mamy do czynienia z kryzysem, a po drugie prezydent Lech Kaczyski i opozycja proponuj trafn strategi walki z kryzysem. To za absolutnie nie miecio si w socjotechnice sprawowania wadzy, jak posuguje si PO. Polska gospodarka i polskie finanse publiczne stay si ofiar tej socjotechniki. Zamiast racjonalnych oszczdnoci mamy podniesienie stawki VAT do 23% i powszechn droyzn. Podwyka VAT to klasyczny przykad sigania do pytkich kieszeni. Z kolei zmniejszenie rodkw kierowanych do otwartych funduszy emerytalnych naley oceni jako dziaanie poowiczne, ktre dugofalowo nie rozwizuje adnego problemu. Odrzucono projekt Prawa i Sprawiedliwoci, ktry zakada wolno indywidualnego wyboru midzy ZUS a OFE, czyli odejcie od kuriozalnego rozwizania, w ktrym pastwo najpierw ciga danin publiczn w postaci skadki ubezpieczenia emerytalnego, traktowanej jako przymusowa oszczdno, a nastpnie j prywatyzuje, narzucajc obywatelowi taki sposb dysponowania jego pienidzmi. Tego rodzaju poowiczno decyzji to jeden z przejaww zalenoci grupy rzdzcej od establishmentu. Zaleno ta zmusza do szukania kompromisw midzy tym, co konieczne z punktu widzenia interesu ogu, a tym, co jest interesem establishmentu. W sprawie OFE rzd Donalda Tuska

39

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
zdecydowa si wystpi przeciw doranemu interesowi czci establishmentu, dbajc jednoczenie o nienaruszenie jego interesu dugofalowego. Polska gospodarka staa si te ofiar polityki transakcyjnej. W okresie rzdw PO mamy do czynienia z wyjtkowo jaskrawymi jej przejawami. Mona tu wskaza choby stadion w Warszawie, wybudowany za publiczne (w tym wypadku komunalne) pienidze, a nastpnie przekazany w uytkowanie za cakowicie nieadekwatn opat firmie, ktrej stacja telewizyjna zajmuje si intensywnym wspieraniem obecnego rzdu, po tym jak w poprzednim okresie rwnie intensywnie wspieraa Platform jako opozycj i bezpardonowo atakowaa rzd Prawa i Sprawiedliwoci. W Warszawie mamy te do czynienia z innym zjawiskiem charakterystycznym dla rzdw PO, a mianowicie z niebywale wysokimi kosztami inwestycji. Dziesiciokilometrowy odcinek autostrady, ktry zreszt ju dzi musi by naprawiany, kosztowa 2,2 mld z, czyli 220 mln za kilometr; w przeliczeniu walutowym jest to 55 mln euro za kilometr, a przy uwzgldnieniu realnej siy nabywczej euro ponad 70 mln. Koszt ten wielokrotnie przekracza poziom ekonomicznie uzasadniony, nawet jeli uwzgldni szczeglne warunki budowy. Polityka transakcyjna jest wic bardzo kosztowna i opnia rozwj. Jest ona uprawiana w interesie niewielkiej mniejszoci, wikszo za jest w jej efekcie ograbiana. Drastyczne przykady polityki transakcyjnej mona dostrzec take na poziomie ustawodawstwa, choby w uchwalonej w tej kadencji ustawie, ktra w niebyway sposb uprzywilejowuje banki, mimo e ich prawna pozycja w Polsce bya ju przedtem bardzo mocna. Mona je dostrzec take w mikroskali, np. w zjawiskach wystpujcych w Sopocie, wielokrotnie opisywanych w mediach. Korowd decyzji partyjnych, jakie podejmowano w PO w sprawie prezydenta tego miasta, Jacka Karnowskiego, dobitnie pokazuje, jak mocna jest w tej partii pozycja ludzi takiego pokroju i jak daleko musz siga tworzce j powizania. Szczegln domen polityki gospodarczej PO jest sfera Skarbu Pastwa i prywatyzacji. Partia ta odstpia od zasad ustanowionych przez Prawo i Sprawiedliwo, wedug ktrych ok. 100 spek o strategicznym znaczeniu powinno pozosta, w takiej czy innej postaci, pod kontrol pastwa, a prywatyzacja pozostaych spek moe nastpowa, po konsolidacji poszczeglnych gazi, poprzez gied lub (w przypadku mniejszych podmiotw) poprzez aukcje, przy jednoczesnym szybkim zbywaniu niewielkich udziaw w spkach, ktrych znaczenie z punktu widzenia Skarbu Pastwa polega wycznie na moliwoci mniejszociowego obsadzenia czci miejsc w radach nadzorczych. Za rzdw PO liczb spek strategicznych zmniejszono do ok. 20. Dzi ju wiadomo, e nie ma wrd nich nawet arcystrategicznej i niedawno doinwestowanej spki Lotos. PO forsuje wic prywatyzacj prawie caej wasnoci Skarbu Pastwa, i to na wyjtkowo dla niekorzystnych warunkach cenowych. Na przykad Lotos ma by sprzedany za cen nisz od wartoci poczy-

40

WSTP
program
nionych ostatnio inwestycji. Mona zatem mwi o prywatyzacji rabunkowej, cakowicie nieliczcej si z interesem oglnospoecznym. Zarwno wiatowy kryzys, jak i obecny stan finansw publicznych stanowi, z punktu widzenia ekonomicznej racjonalnoci, przeciwwskazania do prywatyzacji, gdy obydwa czynniki powoduj obnienie moliwych do uzyskania cen. Dla PO nie jest to jednak istotny argument. Podobnie jak nie stanowi istotnego argumentu to, e pastwo pozbawione wasnoci i niekontrolujce strategicznych elementw systemu gospodarczego jest po prostu pastwem bardzo sabym. Wysoce pouczajce jest tutaj dowiadczenie Wgier. Opisane wczeniej wyczenie mechanizmw kontroli dotyczy take a moe nawet przede wszystkim wanie procesu prywatyzacji. Opinia publiczna jest informowana jedynie o wydarzeniach najbardziej spektakularnych, takich jak kompromitacja w sprawie stoczni. Tymczasem ca sfer prywatyzacji otacza wiele niejasnoci. Ministra Aleksandra Grada najwyraniej chroni szczeglny polityczny immunitet, skoro zachowuje stanowisko, mimo e wczeniej zapowiadano jego dymisj w razie niepowodzenia operacji ratowania stoczni. Wiele wskazuje na to, e dla premiera Tuska prywatyzacja to sfera specjalnej ochrony, do ktrej nie ma dostpu opinia publiczna, nawet gdy w gr wchodz sprawy, jakie w krajach demokratycznych s przedmiotem szczeglnego zainteresowania zarwno instytucji kontrolnych, jak i mediw. Notabene w tej dziedzinie nigdy nie byo dobrze, jeli nie liczy okresu rzdw Prawa i Sprawiedliwoci, gdy prywatyzacja zostaa poddana weryfikacji i dlatego bya w duej mierze czasowo wstrzymana, a rzd znajdowa si pod wyjtkowo siln kontrol czy wrcz ostrzaem ze strony mediw. Nigdy jednak nie byo a tak le, jak jest obecnie. Sfera niejasnoci obejmuje tak wielkie operacje finansowe jak odzyskanie PZU. Sam cel by w najwyszym stopniu godny poparcia, ale cena, jak zapacono, budzi co najmniej powane wtpliwoci. O innych prywatyzacjach wiadomo naprawd bardzo niewiele. Wtpliwoci budzi take dziaalno rzdu Donalda Tuska w innej dziedzinie o wielkim znaczeniu, jak jest wykorzystanie rodkw europejskich. Szczeglnie tutaj bardzo intensywna jest rzdowa propaganda sukcesu. Tymczasem atwe do stwierdzenia fakty bynajmniej nie wiadcz o szczeglnych powodach do samozadowolenia rzdu. Z omawian sfer czy si te bardzo istotny spr merytoryczny, spr o model rozwoju Polski. Chodzi o pytanie, czy naley dy do moliwie szybkiego zmniejszenia rnicy midzy regionami, czy te postawi na regiony najbardziej rozwinite i tam koncentrowa rodki, liczc na to, e z czasem dojdzie do rozprzestrzeniania si zamonoci. Mwic krtko, jest to spr midzy koncepcj zrwnowaonego rozwoju kraju, reprezentowan przez Prawo i Sprawiedliwo, a koncepcj okrelon w dokumencie rzdowym przygotowanym przez ministra Michaa Boniego jako polaryzacyjno-dyfuzyjna. Konieczno przyjcia tej ostatniej uzasadnia si faktem koncen-

41

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
tracji rodkw w obrbie tzw. biegunw wzrostu, co ma miejsce np. w Hiszpanii. Wbrew zaoeniom zwolennikw tej koncepcji nie istnieje jednak aden determinizm gwarantujcy dziaanie mechanizmu dyfuzji. Jest wiele przykadw koncentracji bogactwa w jednym czy kilku orodkach (np. Moskwa w Rosji czy centrum miasta Meksyk w Meksyku), z ktr nie wie si perspektywa rozszerzenia si bogactwa na inne rejony w moliwym do przewidzenia czasie. Nie s dobrym przykadem Chiny, poniewa chodzi o pastwo, ktre startowao z bardzo niskiego poziomu wzrostu i powszechnej biedy, a przy tym od przeszo 30 lat odznacza si niezwykle wysokim tempem rozwoju; proces rozszerzania si bogactwa polega tam gwnie na przesuwaniu si ludnoci w stron wielkich centrw, a w znacznie mniejszym stopniu na rozszerzaniu si geograficznego obszaru zamonoci. Krytykowana koncepcja jest poniekd zaprzeczeniem goszonej przez premiera Tuska i PO zasady tu i teraz, gdy kae wikszoci spoeczestwa czeka nie wiadomo jak dugo na lepsze czasy. Powtrzmy: wikszoci spoeczestwa, bo niezalenie od iloci metropolii, ktre maj si rozwija (podaje s tu rne dane), i nawet przy znacznym wzrocie liczby ich mieszkacw przez bardzo dugi czas bdzie w nich y jedynie mniejszo polskiego spoeczestwa. Zreszt metropolie te s dzi cakowicie nieprzygotowane na przyjcie wielkiej fali migracji z innych obszarw kraju, a deklaracje Donalda Tuska w sprawach polityki mieszkaniowej, ktrym odpowiada bardzo maa ilo budowanych mieszka, wiadcz o tym, e mamy do czynienia albo z zamiarem tworzenia slumsw wok duych polskich miast, albo z czyst propagand. Mona przypuszcza, e chodzi o cakiem dorane cele, tzn. skoncentrowanie rodkw europejskich i uzupeniajcych je rodkw krajowych tam, gdzie PO ma najwiksze poparcie i jednoczenie wysoka jest, jak na polskie warunki, frekwencja wyborcza. Drug zalet krytykowanej tu koncepcji, z punktu widzenia rzdzcych, jest to, e pomaga ona uzasadni odrzucenie idei zrwnowaonego rozwoju kraju, czyli wzmacniania obszarw mniej rozwinitych, gdzie jednoczenie wiksze jest poparcie dla opozycji. Praktyka potwierdza to przypuszczenie. Pierwszy rok rzdw PO przynis zatrzymanie realizacji wynegocjowanych ju przez poprzedni rzd inwestycji, ktrych rozkad terytorialny, poza innymi przesankami, podporzdkowany by koncepcji zrwnowaonego rozwoju kraju. W roku 2008 wydano ze rodkw europejskich przypadajcych na lata 20072013 zaledwie miliard z, podczas gdy planowano wyda 2535 mld. Efektem byo m.in. znaczce zmniejszenie tempa rozwoju, ktre w tyme roku 2008, mimo e w Polsce nie by to jeszcze rok kryzysowy, wynioso 4,9% i byo wyranie sabsze ni w roku poprzednim. Gdyby realizowano plany p. Grayny Gsickiej, stopa wzrostu w roku 2008 z pewnoci przekroczyaby 5% i by moe byaby bliska 6%. Charakterystyczne jest, e poza przesuniciem inwestycji, zwizanym z rezygnacj z bardzo wanych zada w dziedzinie

42

WSTP
program
hydrologii, niektre z inwestycji demonstracyjnie wstrzymywano, by po roku czy dwch je przywrci, oczywicie dziki PO. W kolejnych latach wykonanie inwestycji w zakresie budowy autostrad i drg szybkiego ruchu ksztatowao si na poziomie 60% planowanych wielkoci, wskutek czego nie ma szans na dokoczenie cigw komunikacyjnych ani przed mistrzostwami Europy w pice nonej, ani nawet do 2015 roku. Inne dane s trudne do zweryfikowania, gdy w UE za wydane uznaje si te rodki, w ramach ktrych pobrano zaliczki, a poza tym min. Rostowski prowadzi dzi wielk operacj wymiany euro otrzymanych w ramach rodkw europejskich na zotwki. Stworzono te inne mechanizmy zaciemniajce obraz, jak np. specjalne konto w Banku Gospodarstwa Krajowego zaksigowane na nim kwoty ze rodkw europejskich, przeznaczone na realizacj programw regionalnych, traktowane s jako wydane. Osobliwy jest rozkad planowanych wydatkw, z ich ogromn koncentracj w roku 2011, a wic roku wyborczym. Z drugiej strony trudno jest w czasie kryzysu finansw publicznych wygospodarowa rodki uzupeniajce niezbdne do wykorzystania tego, co otrzymujemy z Unii. Nie ma wtpliwoci, e po piciu z 7 lat obecnej perspektywy finansowej UE zaawansowanie wykorzystania rodkw, rozumiane jako zakoczone, w peni wykonane inwestycje, bdzie dalece niewystarczajce, i to nawet przy uwzgldnieniu zasady n+2, tj. przedueniu okresu realizacji o dwa lata. Istotne jest te i to, e niewykorzystane rodki bd mocnym argumentem za przyznaniem Polsce mniejszych kwot w nowych ramach finansowych UE, na lata 20142020. Jeszcze inn spraw s ceny inwestycji. Take tutaj nie ma dokadnych danych, ale mona zaryzykowa twierdzenie, e s one zawyone, poniewa nie wida powaniejszych dziaa zmierzajcych do ich obnienia. Ministerstwo Gospodarki pod kierunkiem wicepremiera Waldemara Pawlaka nie przejawia wikszej aktywnoci, jeli nie liczy skrajnie niekorzystnej dla Polski umowy gazowej. Ministerstwo to wykazao, mimo deklaracji W. Pawlaka, bezradno w sprawie niekorzystnych dla polskich przedsibiorcw opcji walutowych, przygotowao mao przydatn ustaw antykryzysow, nie potrafio te skoni bogatych firm energetycznych do inwestowania w moce (jedyna wiksza inwestycja, w Bechatowie, zostaa przygotowana za poprzedniego rzdu). Ministerstwo Infrastruktury odpowiada za opieszao w realizacji inwestycji drogowych (jak ju wspomnielimy, plan budowy autostrad i drg ekspresowych wykonano zaledwie w ok. 60%), a jednoczenie czego ju nie da si ukry przed spoeczestwem poniekd patronuje rozkadowi polskich kolei, nie szczdzc dowodw cakowitej kompromitacji, zwizanej z udrk i w peni uzasadnion irytacj podrnych. Prba zrzucania na nich winy przez min. Grabarczyka to jeszcze jeden przykad oderwania rzdzcych od rzeczywistoci i ich obojtnoci wobec potrzeb obywateli nienalecych do establishmentu. Firmy wchodzce w skad grupy PKP, majce z reguy ujemne wyniki finansowe, coraz bardziej przegrywaj

43

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
z firmami zachodnimi. Zapowiada si prywatyzacj firm majcych stosunkowo najlepsze perspektywy, redukuje si sie pocze kolejowych. Nie posuwa si do przodu budowa szybkich linii kolejowych, ktra ma by sfinansowana z funduszy europejskich. Wszystko wskazuje na to, e w tym stanie rzeczy nasze pastwo w krtkim czasie straci kontrol nad kolejn strategiczn dziedzin ju nie tylko gospodarki, lecz wrcz caego organizmu spoecznego. W brany telekomunikacyjnej prowadzone s due przedsiwzicia prywatyzacyjne (Polkomtel), ale mimo dziaa pani prezes Urzdu Komunikacji Elektronicznej Anny Streyskiej kontrolowana przez kapita francuski Telekomunikacja Polska nadal korzysta z czciowo monopolistycznej pozycji. Powszechny dostp do szerokopasmowego Internetu pozostaje w sferze postulatw. Nic nie wiadomo o tym, aby rzd czyni przygotowania do zapobieenia ujemnym skutkom cyfryzacji telewizji, tymczasem proces ten moe doprowadzi do tego, e dua grupa niezamonych obywateli, zwaszcza starszych, zostanie pozbawiona dostpu do tego wanego medium. Nie ma adnej przemylanej polityki na rzecz rozwoju gospodarki jako caoci, a czstkowe dziaania rzdu s chaotyczne. W latach 20062007 PKB wzrs o ok. 13%. Mona przyj, e podobne rozmiary bdzie mia wzrost PKB w cigu caych czterech lat 20082011, przy czym wzrost dochodu narodowego w tym czasie bdzie o wiele mniejszy. Mgby kto powiedzie, e to niezy wynik jak na czas kryzysu, ale trzeba przypomnie, e stao si to kosztem potnego zaduenia gospodarki i e oznacza to po prostu odoenie kryzysu w czasie: obecna sytuacja dugo jeszcze bdzie ciy, w postaci droyzny, nad polsk gospodark i naszymi gospodarstwami domowymi. Struktura wzrostu cen wskazuje przy tym, e najbardziej ucierpi ta cz spoeczestwa, ktra osiga mniejsze i rednie dochody. Utrzymuje si, i miejscami wrcz pogbia, ustanowiony na pocztku transformacji ustrojowej podzia na tych, ktrzy ponosz ciar przemian ktrym skonfiskowano majtek lub pozbawiono dochodw poprzez inflacyjn konfiskat oszczdnoci i ksieczek mieszkaniowych, spadek wartoci oszczdnoci ulokowanych w walutach obcych, utrat praw do mieszka, utrat pracy, bankructwo maych firm i gospodarstw rolnych, oraz tych, ktrzy s beneficjentami transformacji. Podjta przez Prawo i Sprawiedliwo prba zniesienia tego podziau zostaa odrzucona przez rzdzcych dzi Polsk. Wida to rwnie w polityce spoecznej. Poza jednym wyjtkiem obniono rodki przeznaczane na cele socjalne, w tym rne formy pomocy spoecznej. Dzieje si to w sytuacji rosncego bezrobocia, ktre osigno poziom 13%, a w przypadku ludzi modych, w tym absolwentw wyszych uczelni, przybrao wrcz charakter klski spoecznej. Rzd Donalda Tuska cakowicie j lekceway i nie prbuje nawet przedstawi programu przeciwdziaania. W jego wyobrani mieci si waciwie tylko jedno rozwizanie emigracja wielkiej czci modego

44

WSTP
program
pokolenia. Chodzi przy tym o ludzi wyksztaconych, a wic o nasz spoeczny zasb, ktrego zgromadzenie jest bodaj najwikszym sukcesem minionych 22lat. Ludzie ci, zamiast sta si gwnym motorem rozwoju naszego kraju, s ze wypychani. Nie chodzi tu tylko o brak pracy; brakuje take mieszka dla nowych rodzin, brakuje niemal wszystkiego, co jest potrzebne do normalnego ycia i budowania przyszoci. Bariery wynikaj te z rnego rodzaju negatywnych zjawisk w lokalnych spoecznociach i instytucjach, w tym z dziaania w nich patologicznych, niekiedy wrcz kryminalnych klik. Jedn z barier jest system korporacyjny; wbrew swym dawnym zapowiedziom Platforma w minionych czterech latach nie tylko nie zrobia niczego w celu ograniczenia jego negatywnych wpyww, lecz wrcz dziaaa na rzecz jego umocnienia. Podjt przez Prawo i Sprawiedliwo walk z powyszymi patologiami uznano za polowanie na czarownice, niemal za przestpstwo. Skutki ponosi dzi pokolenie, ktre nie uczestniczyo w wyborach ani w roku 1989, ani w latach nastpnych, a zastao polsk rzeczywisto po transformacji ze wszystkimi jej patologiami i jednoczenie z rozbudowanym mechanizmem medialnego oddziaywania na wiadomo, czsto nastawionego na przykrywanie ujemnych zjawisk lub ich przyczyn oraz wirtualne sugerowanie hierarchii wanoci i obrazu rzeczywistoci, ktre nie odpowiadaj realnym dowiadczeniom i potrzebom. Pokolenie, o ktrym mowa, natrafia dzi na spoeczn cian, na sytuacj, w ktrej fakty i dowiadczenia z ycia codziennego nie zgadzaj z tym, w co nauczono je wierzy (bdzie dobrze) i w co nadal uczy si wierzy (w sumie jest dobrze, a gwnym problemem Polski s ci, ktrzy to podaj w wtpliwo); reaguje frustracj i do powszechnym poczuciem bezradnoci. Na og nie zdaje sobie sprawy z tego, e jego sytuacja brak perspektyw oraz niesprawiedliwe i nieprzejrzyste zasady awansu to w duej mierze rezultat tego ksztatu transformacji, jaki naday jej rne odmiany formacji liberalno-lewicowych i postkomunistycznych. Bardzo wan czci polityki spoecznej jest ochrona zdrowia. W tej dziedzinie przez cay czas rzdw PO trwa permanentny kryzys. Wedug koncepcji rzdzcych jego przeamanie miaa przynie komercjalizacja suby zdrowia, otwarta na prywatyzacj. Poniewa pojcie prywatyzacji ochrony zdrowia jest w wiadomoci spoecznej kojarzone z tym, co cztery lata temu mimo woli ujawnia b. posanka PO Beata Sawicka, unikano uywania tego pojcia wprost. Nie zmienia to faktu, e ostatecznym celem zmian w dziedzinie ochrony zdrowia, ktre chciano uruchomi, jest wanie prywatyzacja. Tego zreszt oczekuje przede wszystkim tak czy inaczej definiowane zaplecze PO. Dla wysoce niesprawnej, ale wci akomej nowych dbr warstwy duych i wielkich wacicieli prywatyzacja tej sfery to moliwo signicia do kolejnego publicznego zasobu. Platforma z uporem odrzuca dwie podstawowe prawdy, bez ktrych nie ma mowy o rzeczywistej naprawie systemu ochrony zdrowia. Pierwsz prawd

45

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
jest, e pienidzy na t sfer musi by wicej. Druga prawda gosi, e administrowanie ochron zdrowia poprzez dystrybucj pienidza w obecnej, stosowanej przez NFZ postaci jest samo w sobie rdem cikiej zapaci sytemu. Dzi, kiedy p. prezydent Lech Kaczyski ju nie przeszkadza, mona tylko wzgldami taktyki wyborczej wytumaczy odoenie zasadniczych decyzji, ktre sprowadzaj si do poddania prawom rynku ze wszystkimi fatalnymi tego skutkami dziedziny, ktra z natury rzeczy nie powinna im podlega. Rzdzca dzi formacja zawsze z wielk nieufnoci odnosia si do pastwa. Byo to zarwno wynikiem hodowania uproszczonej wersji liberalizmu, jak i reakcj na dowiadczenie skrajnie zetatyzowanego i scentralizowanego systemu komunistycznego. Sabo zakorzeniona w narodowej kulturze, do sceptyczna wobec wsplnoty narodowej, a w najlepszym wypadku traktujca j tylko jako jeden z istotnych punktw odniesienia tosamoci, pojmowanej mocno indywidualistycznie, formacja ta nie dostrzegaa te sensu pastwa jako instrumentu sucemu Narodowi i bdcego warunkiem jego pomylnego trwania i rozwoju. Wczesne koncepcje Kongresu Liberalno-Demokratycznego (partii, z ktrej wywodzi si dzisiejszy kierowniczy trzon PO), takie jak kanadyzacja Polski, czyli nadanie jej struktury federalnej, mimo braku jakichkolwiek kulturowych czy historycznych przesanek dla takiego rozwizania, dyskretne propozycje w istocie likwidacji Wojska Polskiego czy zaangaowanie w tworzenie na zachodzie kraju strefy szczeglnej wsppracy z Niemcami, a na wschodzie z ZSRS (pastwem istniejcym jeszcze za rzdw KLD w 1991 r.), to przykady sposobu mylenia, ktry najwyraniej pozosta trway. Zrealizowanie wspomnianych koncepcji doprowadzioby do bardzo daleko posunitego ograniczenia (jeli nie wrcz likwidacji) podmiotowoci polskiego pastwa, do jego oczywistej dezintegracji. Trudno oceni, na ile autorzy owych planw zdawali sobie z tego spraw, a na ile ich projekty byy wynikiem bezrefleksyjnego kopiowania obcych wzorw czy te nadziei na to, i w pewnych regionach kraju zdobd trwa przewag, czynic je swoimi bazami. Jedno jest pewne: na jesieni 2007 roku do wadzy w Polsce doszli ludzie, ktrym obcy by tradycyjny, wynikajcy z naszych dziejw pogld, e pastwo jest szczeglnym dobrem narodowym. Ju w pierwszym okresie rzdw Donalda Tuska powrcono do planw daleko idcej dezintegracji z pocztku lat dziewidziesitych, cho uywano nieco innego sownictwa. Wicepremier, zarazem minister spraw wewntrznych i administracji Grzegorz Schetyna twierdzi, e wojewoda powinien mie tylko kilkunastu urzdnikw; taki przedstawiciel rzdu w wojewdztwie nie byby w stanie wypenia nawet ograniczonych funkcji nadzorczych. Praktyka, przynajmniej na razie, nie posza tak daleko. Zwikszono wprawdzie wadz marszaka wojewdztwa kosztem wojewody, ale nie bya to zmiana o fundamentalnym charakterze. O wiele powaniejsze nastpstwa miay podjte w MSWiA decyzje dotyczce ograniczenia programu

46

WSTP
program
modernizacji Policji i innych sub mundurowych. Proces pozytywnych zmian w tych formacjach zatrzymano. Innym aspektem nowej sytuacji w resorcie byy liczne budzce wtpliwoci decyzje personalne, jak choby powierzenie stanowiska wiceministra nadzorujcego Policj generaowi, ktry odegra bardzo niejasn rol w sprawie Krzysztofa Olewnika. Wielu nowych komendantw wojewdzkich to osoby kojarzone z poszczeglnymi politykami PO. Nastpio wic upartyjnienie Policji. Mona te zauway, e klimat mobilizacji, ktry udao si stworzy w tej formacji za rzdw Prawa i Sprawiedliwoci, ustpi miejsca znanemu z przeszoci marazmowi. Od sytuacji tej prbuj odwrci uwag, jak zwykle pod rzdami Donalda Tuska i PO, kampanie propagandowe reklamujce poszczeglne sukcesy. Nie zmienia to jednak istoty rzeczy, zwaszcza e podobne sukcesy odnoszono nawet w czasach najwikszego panoszenia si przestpczoci. Propagandowy charakter maj drastyczne zapowiedzi w rodzaju chemicznej kastracji pedofilw; skoczyo si na nieznacznym zaostrzeniu przepisw karnych. Ogromn opraw propagandow nadano walce z dopalaczami. Nawet jeli uzna t akcj za skuteczn i pomin kontrowersje dotyczce prawnych aspektw jej przeprowadzenia, to nie ulega wtpliwoci, e w sprawie bardziej zasadniczej, jak jest walka z narkotykami, doszo do zmian, ktre uatwi handel nimi. Wpywowe rodowiska domagay si prawa do trawki i przed wyborami otrzymay to, czego chciay. Dla rzdzcych spoeczne skutki nie maj tu znaczenia. Ze rde zagranicznych (raport Departamentu Stanu USA) mona czerpa informacje o wzrocie korupcji. Nie moe by wtpliwoci, e wydatnie przyczyniy si do tego dziaania obecnych wadz delegalizujce w istocie walk z korupcj. Jednoznacznym sygnaem byy drakoskie sankcje finansowe, jakie spady na osob, ktra jako funkcjonariusz publiczny omielia si poinformowa opini publiczn o prokuratorskich zarzutach postawianych oskaronemu o korupcj lekarzowi. Wspomniane ju powoanie prof. wikalskiego na ministra sprawiedliwoci, a take awanse osb, ktrych nazwiska przejawiay si, w negatywnym wietle, w zwizku ze spraw Olewnika, te bez wtpienia byy czytelnym sygnaem. Liberalna doktryna w polityce karnej doprowadzia do odwrotu w walce z przestpczoci, w szczeglnoci aferow, wystpujc w uprzywilejowanych krgach spoeczestwa. Podjto te decyzje uniemoliwiajce reakcj na zagroenia w wikszej skali. Na czele obrony cywilnej stan przedstawiciel sub mundurowych niemajcy prawa wydawania polece wojewodom, ktre mia kierujcy poprzednio t sub wiceminister. Sfera sub specjalnych, wyjta, jak ju wspomniano wyej, spod jakiejkolwiek kontroli, jest otoczona dzisiaj mg tajemnicy. Umocnienie pozycji ABW i oddanie jej w rce czowieka zwizanego zarwno z wielkim biznesem, jak i z rzdzc parti tworzy sytuacj modelow, pokazujc istot obecnego systemu rzdzenia. Mamy tutaj do czynienia z jaskrawym konfliktem interesw: wysoki urzdnik pastwowy pobiera uposaenie od prywatnej firmy,

47

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
ktra moe si sta przedmiotem jego subowego zainteresowania. Sfera, ktra powinna by utrzymywana moliwie najdalej od jakichkolwiek interesw prywatnych, jest wanie ostentacyjnie prywatyzowana, a przy okazji tworzy si faktyczny immunitet potnej grupy biznesowej wobec dziaa operacyjnych sub, bez ktrych wykrycie np. przestpstwa aferowego jest niemoliwe. Nie sposb dzisiaj ustali, co kryje si za takimi instytucjami jak Centrum Antyterrorystyczne, nie s jasne powody dymisji i zmian personalnych w Rzdowym Centrum Bezpieczestwa. Wobec powstania zwizkw personalnych midzy subami a firmami telekomunikacyjnymi praktycznie poza kontrol znalazy si podsuchy telefoniczne. Informacje o podsuchiwaniu telefonu osoby sprawujcej najwyszy urzd w pastwie, p. prof. Lecha Kaczyskiego, zostay co prawda zdementowane, ale jest faktem, e podsuchiwano wysokich urzdnikw jego kancelarii. Bardzo ograniczony musi by stopie zaufania do prokuratury, ktrej zgoda jest wedug prawa potrzebna do zaoenia podsuchu (poza zgod sdu, ktra zwykle jest udzielana), skoro prokuratura pod oczywicie politycznym naciskiem niespodziewanie wycofuje si z podjtej wczeniej decyzji o postawieniu zarzutw szefowi jednej ze sub specjalnych (sprawa wiceministra Parafianowicza). W takich warunkach trudno nie podchodzi z rezerw do dementi w sprawie domniemanego podsuchiwania p. prezydenta Kaczyskiego. Czy Polska niepostrzeenie staje si pastwem policyjnym? Na stanowisko szefa Agencji Wywiadu powrci Andrzej Ananicz, mianowany poprzednio przez premiera Belk. Dziaalno AW pod jego kierownictwem budzia zasadnicze zastrzeenia poprzedniego rzdu i cho ich materia nie moe zosta publicznie ujawniona, mona przypuszcza, e wycofano si ze zmian dokonanych w latach 20062007 i powrcono do starych praktyk. CBA, o czym bya ju mowa, cakowicie oderwaa si od celw, do jakich zostaa powoana. Ujmujc rzecz najbardziej oglnie, naley skonstatowa, e sfera sub specjalnych zostaa w wysokim stopniu upartyjniona i jest dzi nie tyle narzdziem sucym do zapewnienia bezpieczestwa pastwa, ile instrumentem grupy uprzywilejowanej i jej ochrony. Szczeglnym elementem jest nadzr, jaki sprawuje nad caoci sub czowiek bezporednio zwizany z najwysz pk establishmentu ekonomicznego. Dowodem tragicznej niesprawnoci tak skonfigurowanego pastwa bya, obok katastrofy smoleskiej, wielka powd, a raczej dwie wielkie powodzie w minionym roku. Doszo do spektakularnej poraki pastwa zarwno w bezporedniej walce z powodzi, jak i pniej, gdy przyszo pomaga poszkodowanym. W niejednym przypadku publicznie zapowiedzi pomocy nie zostay spenione po dzi dzie. Caa polityka PO jest programowo pozbawiona dalekosinych celw, obowizuje w niej zasada tu i teraz. Dokumenty dotyczce przyszoci wyranie odwouj si do swoistego determinizmu tak bdzie, bo tak by musi. Bardzo istotn cech tej polityki, realizujcej dwa wspomniane cele gw-

48

WSTP
program
ny i rwnolegy, jest odrzucenie wzgldw merytorycznych przy podejmowaniu decyzji personalnych. W okresie rzdw Prawa i Sprawiedliwoci wyaniano wojewodw w specjalnych procedurach, Platforma za wymienia ich niemal w cigu jednego dnia na partyjnych dziaaczy. Rzuca to wiele wiata na istot polityki kadrowej PO. Podobnie jest ze spkami Skarbu Pastwa (a take komunalnymi). Za rzdw PiS poszukiwano osb z doktoratem z ekonomii lub prawa, organizowano grup samodzielnych pracownikw naukowych SGH w celu wprowadzenia ich do najwaniejszych spek. PO nie ma takich ambicji ani wymaga. Afera hazardowa pokazaa, jak funkcjonuj mechanizmy nominacji. Charakterystyczne jest te, e zrezygnowano, mimo cigego opowiadania o oszczdnociach, z planu likwidacji gabinetw politycznych otaczajcych wysokich funkcjonariuszy publicznych, ktre s miejscami pracy dla dziaaczy PO, a w wielu wypadkach take orodkami polityki kadrowej. Sprawy te znajduj si praktycznie poza zasigiem zainteresowania mediw gwnego nurtu, mimo e maj due znaczenie z punktu widzenia jakoci pastwa, ktrej kosztem zaspokajane s potrzeby aktywu PO i jego zaplecza. Rzecz jasna, rzdzcy nie formuuj tego celu wprost, tak samo jak nie mog wprost przyznawa, e powrcili do polityki transakcyjnej, ktrej wanym aspektem s decyzje personalne. Naleao wic zbudowa propagandow oson. Korzystano z niej zarwno w pierwszej fazie rzdw PO, jak i w drugiej, po wybuchu kryzysu. Mona powiedzie, e po 1989roku element propagandowy nigdy wczeniej nie by tak mocno eksponowany w polityce gospodarczej i w ogle w polityce wewntrznej i e propaganda rzdzcych nigdy dotd nie bya tak bardzo oderwana od realiw. Rzdy PO pokazay jeszcze raz, e istnieje fundamentalna sprzeczno midzy obecnym establishmentem a wikszoci spoeczestwa, w ktrej interesie jest szybko rozwijajca si, praworzdna, uczciwa, silna i liczca si na arenie midzynarodowej Polska. Cele te s niemoliwe do osignicia w obecnej sytuacji spoecznej kraju. Co wicej, utrzymanie panowania najwyszej warstwy beneficjentw transformacji wymaga coraz bardziej radykalnego odchodzenia od zasad praworzdnoci i demokracji oraz rezygnacji z wszelkiej efektywnej polityki gospodarczej i spoecznej, a take zagranicznej. Podstawowym warunkiem realizacji elementarnych interesw obywateli i Polski ojczyzny rozumianej jako ponadpokoleniowa wsplnota narodowa jest odsunicie od wadzy obecnej ekipy rzdzcej i zastpienie jej tak, ktra rozpocznie zasadnicz przebudow naszego kraju.

PRZECIW AUTODEGRADACJI POLSKIEJ POLITYKI

Polityka zagraniczna PO jest, jak wszystko wskazuje, podporzdkowana temu samemu celowi co polityka wewntrzna, czyli stabilizacji systemu. W jakiej mierze chodzi te o wyczenie efektywnych form demokratycznej kontroli w sprawach dotyczcych Unii Europejskiej. Znamienne s reakcje amerykaskie, np. zawarte w ostat-

49

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
nim raporcie Departamentu Stanu na temat demokracji w Polsce, w ktrym krytycznie oceniono stan wolnoci sowa i suwerennoci oraz zwrcono uwag na wzrost korupcji. Oceny takie s jednak przewanie ignorowane, poniewa wiadomo, e za sowami nie pjd czyny. Unia Europejska moe natomiast zastosowa dotkliwe sankcje, ktre w praktyce dotykaj najczciej tych pastw czonkowskich, ktre sprawiaj jakie kopoty wadzom unijnym, a zwaszcza najsilniejszym pastwom Unii. Deklaracje nowego rzdu w sprawach Unii Europejskiej przed czterema laty byy jasne: jeli bdziemy pyn z gwnym nurtem, przyniesie to Polsce korzyci. Fakty z ostatniego okresu wiadcz jednak o czym zupenie przeciwnym. Na czoo wysuwa si tu kilka spraw. Pierwsza to odmowa pocztkowo cakowita, wbrew racjonalnym propozycjom ze strony opozycji skorzystania z przykadu niemieckiego (decyzje tamtejszego parlamentu i sdu konstytucyjnego) w kwestii prawnego zabezpieczenia polskiej suwerennoci w zwizku z ratyfikacj Traktatu lizboskiego. Politycy PO odmawiali nawet dyskusji na ten temat, a Trybuna Konstytucyjny pod wtpliwym pretekstem formalnym umorzy postpowanie zainicjowane przez posw PiS. Dopiero z opnieniem (ju po wejciu traktatu w ycie) i bez przekonania Platforma bya skonna zgodzi si na uomne nawizanie do rozwiza niemieckich. Zrezygnowano jednak z penego i konsekwentnego wczenia ich do polskiego systemu prawnego, posugujc si brzmicym zabawnie w ustach przedstawicieli obecnego rzdu argumentem: Nie chcemy naladowa Niemiec, idziemy wasn drog. Faktem pozostaje, e Polska pod rzdami PO dobrowolnie zrezygnowaa z zapewnienia sobie, przynajmniej pod jednym wzgldem, statusu w Unii rwnego temu, jaki zagwarantowali sobie Niemcy. Sprawa druga to pakiet energetyczno-klimatyczny. Rzd przyj go mimo bijcej w oczy szkodliwoci dla rozwoju gospodarczego Polski. W rezultacie musimy liczy si nie tylko z obcieniem dodatkowymi opatami i wzrostem cen energii, ze wszystkimi tego skutkami, ale take z nieuniknionym przemieszczeniem si poza nasz wschodni granic wielu energochonnych rodzajw przemysu oraz ze zwizanym z tym bezporednim i porednim wzrostem bezrobocia. Donald Tusk nie tylko zrezygnowa ze skorzystania w sprawie pakietu klimatycznego z prawa weta, lecz take, z gry wyrzekajc si jego zastosowania, osabi pozycj negocjacyjn Polski. Syntetycznym wykadnikiem tej polityki bdzie spadek tempa wzrostu PKB co najmniej o 2%. Mamy ponie tak ofiar w imi celu, jakim wedug oficjalnych deklaracji jest globalna redukcja emisji dwutlenku wgla. Jednake nawet jeli uzna ten cel za suszny, jest on niemoliwy do zrealizowania: poniewa Chiny, USA, Indie, Brazylia i Rosja nie przyjy podobnych ogranicze, efekt unijnych zabiegw bdzie zerowy. Wszyscy wiedz, e naprawd chodzi o interes pastw dysponujcych zaawansowanymi technologiami, a wic pastw, ktrych rozwoju nie krpoway adne pakiety klimatyczne wtedy, gdy dominoway u nich technologie zblione do tych, jakimi nasz kraj dysponuje dzisiaj. Mona wic powiedzie, e ciary i restrykcje pakietu klimatycznego s dla nas podwjnie niesprawiedliwe. Polska, w ktrej gospodarce energetycznej

50

WSTP
program
z naturalnych wzgldw szczeglne miejsce zajmuje wgiel, znalaza si w najtrudniejszej sytuacji ze wszystkich pastw europejskich. Mimo to rzd PO i PSL ani nie skorzysta z prawa weta, ani nie zadba o rozwizania, ktre zniwelowayby szkodliwe nastpstwa pakietu dla naszego kraju. Podjcie takich krokw w interesie Polski z koniecznoci przeciwstawioby nas Niemcom, a tego rzd Tuska najwyraniej w ogle nie bierze pod uwag. Kolejn spraw jest pakt Euro Plus, czyli nowa posta starego pomysu Europy dwch prdkoci, uznawanego przez kompetentnych znawcw problemu za najgorszy, bardzo niebezpieczny z polskiego punktu widzenia wariant funkcjonowania Unii. Decyzj w sprawie Euro Plus podjto arbitralnie z inicjatywy Niemiec i za zgod Francji, nawet nie pytajc Polski o zdanie. Donald Tusk pocztkowo protestowa, pniej jednak przysta na nasz udzia w tym przedsiwziciu, notabene naruszajc polsk konstytucj: decyzja w tej sprawie wymagaaby co najmniej uchway Rady Ministrw lub nawet ze wzgldu na daleko idce zobowizania Polski zgody ustawodawcy w trybie obowizujcym przy ratyfikacji umw midzynarodowych. Skutki przyjcia Euro Plus s podobne jak w przypadku pakietu energetyczno-klimatycznego oznaczaj dalszy spadek tempa wzrostu. Tymczasem istniaa moliwo podjcia innej decyzji, choby takiej jak czeska czy wgierska, czyli nieprzystpowania do porozumienia. Z punktu widzenia rzdzcych oznaczaoby to jednak rezygnacj z polityki pynicia w gwnym nurcie, a tym samym naraenie si na utrat lub osabienie poparcia zewntrznego oraz na starcie z lobbystami dziaajcymi wewntrz kraju. Trzeba podkreli, e wykazywana przez Donalda Tuska i jego rzd ulego nie jest odwzajemniana przez drug stron. Przeciwnie, zgodnie ze znan prawidowoci w stosunkach midzynarodowych partnerzy korzystaj z polskiej saboci. Dowodem na to s choby decyzje personalne podjte na szczeblu unijnym w zwizku z wejciem w ycie Traktatu lizboskiego. Zapady one bez udziau Polski i posuyy wrcz do tego, aby po raz kolejny ostentacyjnie da do zrozumienia, kto w UE rzdzi, a kto si w ogle nie liczy. Z parytetw w obsadzeniu stanowisk w europejskiej dyplomacji Polska zrezygnowaa sama i minister Sikorski nawet nie wzi udziau w dotyczcym tej sprawy posiedzeniu Rady UE, wysyajc na nie swojego zastpc. Wczeniej, jeszcze po rzdami Traktatu nicejskiego, Polska, cho jest zdecydowanie najwikszym z nowych pastw czonkowskich Unii (drugi co do wielkoci kraj w tej grupie, Rumunia, ma prawie dwa razy mniej mieszkacw) otrzymaa przy obsadzie stanowisk najmniej z tego, co byo moliwe do uzyskania. Polak zosta tylko na dwa i p roku (poowa kadencji) przewodniczcym Parlamentu Europejskiego; jest to funkcja bardzo prestiowa, ale pozbawiona realnej wadzy, i to nawet w obrbie niezbyt wpywowej instytucji, jak jest Parlament Europejski. Otrzymalimy te stojce niewysoko w hierarchii stanowisko komisarza ds. budetu, ktre ostatnio zostao dodatkowo osabione przez to, e przewodniczcy Komisji Europejskiej zastrzeg sobie decydujc rol przy konstruowaniu tzw. wieloletnich ram finansowych na lata 20142020. Wane agencje, ktre bd regulowa obieg pienidza w Unii, maj, wbrew

51

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
wczeniejszym decyzjom, znale si na zachodzie Europy, a nie w Polsce i innych nowych pastwach czonkowskich. Nasz obecn pozycj w Unii Europejskiej symbolizuj dwa zdarzenia, ktre miay miejsce w ostatnim czasie. Pierwsze to zaklejenie napisw pod zdjciami na wystawie o katastrofie smoleskiej w siedzibie Parlamentu Europejskiego i twierdzenie polskiego przewodniczcego tej instytucji, e nie ma on na to adnego wpywu. Drugie zdarzenie to rozpoczynajca si wyranie w Unii akcja delegalizacji gazu upkowego, a wic bogactwa, ktre, jeli istniej moliwoci wydobycia na wielk skal, moe wyranie poprawi nasz sytuacj gospodarcz i strategiczn, ale te naruszy w Europie bardzo potne interesy. W tej ogromnie wanej dla Polski sprawie dochodzimy do wyjtkowo jasno widocznej sprzecznoci midzy polityk pynicia w gwnym nurcie a naszymi fundamentalnymi interesami. Ot nie da si wydobywa gazu upkowego na wielk skal i pyn w gwnym nurcie, gdy takie wydobycie uderzy w potne interesy, szczeglnie w Niemczech, i jeszcze bardziej w interesy dysponujcej wielkimi wpywami na Zachodzie Rosji. Mamy wic wybr: pyn w gwnym nurcie i traci w duszej perspektywie setki miliardw dolarw albo mie te dolary, ale w gwnym nurcie nie pyn. Jak na razie nie ma adnego przeciwdziaania ze strony polskiego rzdu prbom udaremnienia eksploatacji gazu upkowego. Jako fakt pozytywny mona natomiast odnotowa to, e wadze Unii wystpiy przeciwko skrajnie niekorzystnej dla Polski umowie gazowej z Rosj, co doprowadzio do poprawienia jej postanowie. Paradoksalnie interwencja Brukseli nastpia poniekd wbrew stanowisku polskiego rzdu, bya wobec niego swego rodzaju napomnieniem. Nie lepiej rzecz si ma w stosunkach z Niemcami. Rzd Donalda Tuska zgodzi si na Gazocig Pnocny. Zrezygnowa take z oporu w sprawie widocznego znaku instytucji, ktra eksponujc i utrwalajc pami tzw. wypdze jako niemieckiej krzywdy w II wojnie wiatowej, relatywizuje problem odpowiedzialnoci za jej rozptanie i skutki oraz dostarcza argumentw sucych dzi albo w przyszoci do kwestionowania powojennych zmian terytorialnych. Strona niemiecka bez dyskusji odrzucia wszystkie zgaszane przez premiera Tuska koncepcje kompromisowe. Erika Steinbach, ktra znw popisywaa si niebywaymi wypowiedziami o naszym kraju, cieszy si poparciem kanclerz Angeli Merkel, co zapewnia jej utrzymanie eksponowanej pozycji w yciu publicznym i rzdzcej partii. Nie ma wtpliwoci, e podobne wypowiedzi w stosunku do Francuzw czy ydw natychmiast zakoczyyby jej polityczn karier. Sabo i chwiejno rzdu w zasadniczych kwestiach relacji z Niemcami przynosi owoce, ktre nietrudno byo przewidzie. Gazocig Pnocny nie tylko bardzo osabia nasz pozycj strategiczn, ale take blokuje nasze porty, mimo e oczywicie mgby by budowany tak, aby tego unikn, Niemcy najwyraniej nie widz adnego powodu, by liczy si z polskimi interesami. Berlin nie udzieli poparcia polskiemu rzdowi w staraniach o umieszczenie Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii we Wrocawiu, popar natomiast Wgry, skdind

52

WSTP
program
rzdzone wwczas przez cakowicie skompromitowan lewic postkomunistyczn. W rezultacie Instytut bdzie mie siedzib w Budapeszcie, w ktrym i tak dziaa ju caa sie renomowanych instytucji midzynarodowych. W Unii Europejskiej Niemcy nale do grupy pastw dcych do ograniczenia wydatkw w latach 20142020, co jest rwnoznaczne ze zmniejszeniem rodkw dla Polski w porwnaniu z latami 20072013. Mona z ca odpowiedzialnoci stwierdzi, e wobec strony niemieckiej Donald Tusk dobrowolnie przyj postaw politycznego klienta, nie otrzymujc w zamian dosownie nic oprcz wsplnych zdj i filmowych kadrw z umiechnit pani kanclerz oraz niemieckiej Nagrody Karola Wielkiego. Przywdca PO zbiera w Niemczech pochway i komplementy w czasie, gdy ksztat stosunkw polsko-niemieckich jest tak bardzo asymetryczny na niekorzy naszego kraju. Mamy do czynienia z sytuacj godzc w presti Polski, obniajc nasz status i pozycj w relacjach midzynarodowych. Widocznej skrajnoci w klientystycznej postawie Donalda Tuska wobec naszego zachodniego ssiada nie mog nie zauwaa dyplomatyczne kancelarie i sztaby analitykw w rnych pastwach, ktre nie mog te nie stawia sobie pytania o przyczyny. S one zoone. Jedn z nich ale z pewnoci nie jedyn jest realizacja tego, co wyej okrelilimy jako gwny cel rzdzcych dzi Polsk. Podobne pytanie musi stan, gdy analizuje si stosunki polsko-rosyjskie. Premier Tusk wycofa si ze wszystkich decyzji swojego poprzednika, ktre miay skoni naszego wschodniego ssiada, aby uzna penoprawno uczestnictwa Polski w Unii Europejskiej (taki by sens sporu o nasz eksport misa do Rosji oraz polskiego weta w sprawie negocjowania nowego ukadu UERosja) i aby zerwa z polityk podtrzymywania pozostaoci dawnego zalenego statusu naszego kraju (spr o tarcz antyrakietow i, w mniejszej skali, sprawa przekopu przez Mierzej Wilan). W sprawie tarczy antyrakietowej rzd, pod naciskiem prezydenta Lecha Kaczyskiego, przynajmniej pozornie, na pewien czas, zmieni zdanie i podpisa umow z USA, nie wszcz jednak procedury ratyfikacyjnej. Oznaczao to otwarcie pola dla rosyjskiej gry, co wiadczy albo o braku po stronie rzdu Donalda Tuska elementarnego rozeznania, albo te o tym, e z gry zakada on, i Rosja rozpocznie licytacj. Dwa fakty nie ulegaj bowiem wtpliwoci. Po pierwsze, rzdzce Rosj pokolenie KGB-istw, uksztatowanych przez Zwizek Sowiecki, nigdy nie zaakceptuje podmiotowej i penoprawnej pozycji Polski, choby dlatego, e odbudowa strefy wpyww upadego imperium, nawet jeli nie jest bezporednim celem (inaczej ni w przypadku byych republik ZSRS), pozostaje co najmniej ich marzeniem i dugofalowym planem. Po drugie, jeszcze waniejsze jest to, e Rosja, bez wzgldu na to, kto ni rzdzi, nie bdzie mie interesu w umacnianiu pozycji Polski poprzez rozwj stosunkw dwustronnych, dopki nie uzna, e pozycja naszego kraju jest na tyle silna, i opaca si utrzymywa z nim dobre stosunki. Tak za pozycj moemy osign przede wszystkim w Europie rodkowo-Wschodniej dziki relacjom z pastwami postsowieckimi, a take

53

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
pooonymi na poudnie od naszego kraju. Rzd Tuska z aktywnej polityki wschodniej demonstracyjnie zrezygnowa, czego wyrazem by artyku ministra Sikorskiego o kocu polityki jagielloskiej; w istocie wic z gry zrezygnowa z zabiegw o partnerstwo. Rosyjska polityka licytacji w gr polegaa na stawianiu Polski w trudnych sytuacjach w zamian za gesty, ktre dla rzdu PO i PSL miay pewn warto propagandow, ale realnie suyy wycznie Rosji. Doskonaym przykadem bya wizyta Wadimira Putina na Westerplatte 1 wrzenia 2009r.: w tym symbolicznym miejscu i dniu w 70.rocznic wybuchu wojny wygosi on w obecnoci wadz RP przemwienie w istocie oferujce Niemcom porozumienie, ktre miaoby by podstaw nowego porzdku na kontynencie, a jednoczenie rozprawia o rzekomych niemieckich krzywdach po I wojnie wiatowej. W ten sposb Donald Tusk legitymizowa polityk, ktra godzi w najbardziej elementarne interesy naszego kraju, a w dniach poprzedzajcych wspomnian rocznic z pokor znosi rne upokarzajce gesty ze strony Rosjan, byle tylko zapewni obecno Putina na Westerplatte. Sukces rosyjskiego premiera okaza si poowiczny tylko dziki jednoznacznemu, zdecydowanemu przemwieniu, jakie wygosi na Westerplatte prezydent Lech Kaczyski. Donald Tusk nie mg temu przemwieniu zapobiec, nie mg te nie dopuci do udziau najwyszego przedstawiciela Rzeczypospolitej w uroczystociach na Westerplatte. Szef PO i rzdu podj kolejn wspln gr ze stron rosyjsk w zwizku z przygotowaniami do obchodw 70. rocznicy zbrodni katyskiej. Sprawa Katynia przez cay okres po 1989 roku znajdowaa si w centrum stosunkw polsko-rosyjskich. Mimo jej historycznego charakteru stosunek Rosjan do zbrodni katyskiej okrela zarazem ich stosunek do Polski wspczesnej, do statusu naszego Narodu. Pytanie jest proste: czy masowe mordowanie Polakw jest, tak jak w przypadku ydw czy Ormian, kwalifikowane jako ludobjstwo, czy te nie jest? Zgoda na odpowied przeczc, niezalenie od rodzaju uzasadnienia, oznacza przyjcie radykalnie niszego statusu Polakw w porwnaniu z innymi narodami. Okazao si jednak, e i w tej sprawie Donald Tusk jest skonny do ustpstw. By te gotw dziaa przeciwko gowie wasnego pastwa, odrzuci zasady elementarnej lojalnoci narodowej i pastwowej, tolerowa niesychane, godzce w elementarne normy dotyczce statusu dyplomatw zachowania ambasadora Rosji w Polsce, wreszcie wysa do Rosji samolot z Prezydentem, Pierwsz Dam i 94 innymi wybitnymi obywatelami naszego pastwa na pokadzie bez zapewnienia elementarnych warunkw bezpieczestwa. Skoczyo si to tragedi smolesk. Bynajmniej nie pooya ona kresu opisywanej polityce i nie staa si pocztkiem politycznego katharsis. Przeciwnie, okazaa si kolejnym progiem, po ktrego przekroczeniu serwilizm wobec Rosji osign poziom zgoa niesychany. Nawet gdyby zaoy, e nie byo adnych innych uwarunkowa, to i tak trzeba stwierdzi, e dyletantyzm i polityczny brak charakteru po stronie obecnego premiera spowodoway, e przez swoj gr z Rosj rozpoczt

54

WSTP
program
w dniu katastrofy znalaz si on a wraz z nim niestety nasz kraj w swoistej puapce Putina. Strona polska de facto natychmiast i cakowicie skapitulowaa wobec strony rosyjskiej. Zgodzono si na badanie przyczyn bezprecedensowej pod wzgldem okolicznoci i skutkw katastrofy, w ktrej zgina osoba penica najwyszy urzd w pastwie wraz z wieloma wysokimi funkcjonariuszami wadz cywilnych i caym dowdztwem si zbrojnych, wycznie przez obce mocarstwo, na ktrego terytorium wydarzya si ta katastrofa, i bez jakiejkolwiek realnej kontroli ze strony polskiej. W istocie dopuszczono do wyczenia dziaania prawa midzynarodowego w tej sprawie (nie zawarto adnego pisemnego porozumienia, co wyklucza moliwo osdzenia sprawy przez Midzynarodowy Trybuna Sprawiedliwoci), nie zadbano nawet o stworzenie podstaw do interwencji Midzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego, nie zwrcono si o pomoc do NATO, ktrej jestemy wszak penoprawnym czonkiem. Stworzono sytuacj, w ktrej dziaania Rosji s jednostronne i ze wzgldu na charakter MAK nie tworz nastpstw prawnych nawet w samej Rosji. Kolejne upokorzenia zwizane s z traktowaniem przez Rosjan wraku samolotu stanowicego wasno Rzeczypospolitej, z losem czarnych skrzynek czy ze zwodzeniem przedstawicieli polskiego pastwa przez ich rosyjskich odpowiednikw. Wszystko to jest skutkiem wcignicia Polski w puapk, w ktrej Donald Tusk i jego rzd najwyraniej nie maj ju adnego pola manewru. Wiedz oni zreszt, e gdyby prbowali w tej sprawie przeciwstawi si Rosji, to na pewno spotkaliby si z przypomnieniem przez Moskw wsplnej gry prowadzonej w czasie przygotowa do katyskiej rocznicy z udziaem Donalda Tuska, Radosawa Sikorskiego i innych prominentnych politykw PO gry przeciw p. Lechowi Kaczyskiemu, ktra bya obliczona na spowodowanie jego nieobecnoci w Katyniu, a gdy wariant ten okaza si nierealny, prowadzia do drastycznego obnienia rangi i bezpieczestwa prezydenckiej podry do Katynia. O tym, e strona rosyjska w kadej chwili moe uy tego kompromitujcego dla politykw PO argumentu, Rosjanie co jaki czas niemal wprost przypominaj. Take ze wzgldw czysto wewntrznych Platforma nie jest zainteresowana tym, aby prawda wysza na jaw. Donald Tusk najwyraniej nie chce wycofa si z polityki, ktrej wymownym symbolem byo zorganizowanie w stolicy naszego pastwa bezprecedensowej narady rosyjskiego ministra spraw zagranicznych z polskimi ambasadorami reprezentujcymi Rzeczpospolit w rnych pastwach; podobnej ostentacji unikano nawet w czasach zalenoci PRL od Zwizku Sowieckiego. Idc jeszcze dalej, obecny rzd jest gotw sprzeda Rosjanom Lotos niezwykle wan, strategiczn spk petrochemiczn; na taki krok nie zdecydowaa si adna inna ekipa rzdzca Polsk po 1989 roku, nawet w czasach rzdw SLD i prezydentury Aleksandra Kwaniewskiego. Decyduje si te na skrajnie niekorzystn umow gazow, poprawion w wyniku wspomnianej interwen-

55

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
cji Unii Europejskiej, ale i tak szkodliw dla naszych interesw. Przyjmuje wreszcie ustaw geologiczn, ktra umoliwi m.in. przejmowanie kontroli nad gazem upkowym przez Rosjan. Mamy wic do czynienia z czym, co mona okreli jako dobrowolne wchodzenie do rosyjskiej strefy wpyww. W najlepszym wypadku wpywy rosyjskie s rwnowaone przez wpywy zachodniego ssiada, przy czym jest wysoce prawdopodobne, e w sprawie Polski obie strony si porozumiej. Trzeba jeszcze doda, e serwilizm wadz centralnych skania do podobnych postaw wadze samorzdowe. Pytanie przez wadze Warszawy Rosjan o ich zgod na przeniesienie pomnikw z czasw komunistycznych czy odsonicie pod Ossowem pomnika bolszewikw, ktrych marsz na Warszaw zosta powstrzymany w roku 1920, to przykady takiej postawy. Jest ona take udziaem wielu popierajcych PO celebrytw. Polityka rzdu Donalda Tuska wobec USA jest najwyraniej pochodn szerzej rozumianej polityki europejskiej, obejmujcej take stosunki z Rosj. Wycofanie naszych wojsk z Iraku miao by sygnaem, e Polska podporzdkowuje si gwnemu nurtowi w Unii, czyli jak nam swego czasu radzono korzysta z okazji, by siedzie cicho. Rezerwa w sprawie koncepcji tarczy przeciwrakietowej, a w istocie negatywny do niej stosunek to wany sygna dla Rosji, a take i przede wszystkim dla tej czci Europy, ktra stawia na zblienie z Rosj. Dranice gesty, jak choby ogoszenie polskiego stanowiska w dniu wita narodowego Stanw Zjednoczonych (co spotkao si ze skdind aroganck i maostkow reakcj Waszyngtonu, ktry swe decyzje ogosi 17 wrzenia), miay dodatkowo zawiadcza o powrocie Warszawy na drog europejskiej poprawnoci. Reszta polityki wobec USA to tylko gra pozorw, suca jak to jest w zwyczaju rzdu Donalda Tuska budowaniu jego wizerunku. Strona amerykaska przystaje na tak gr, czego przykadem s wizyty w Polsce nieuzbrojonych baterii rakiet typu Patriot. Trudno w tym momencie orzec, czy wizyta prezydenta Obamy w Polsce bya tylko czci tej gry, czy te stanowia wyraz choby czciowej zmiany polityki. Nietrudno sobie wyobrazi przyczyny tej zmiany, takie jak niepowodzenie resetu polityki USA wobec Rosji czy iraska ofensywa na Bliskim Wschodzie, ktra moe przeksztaci arabsk Wiosn Ludw w skrajnie negatywn z punktu widzenia Zachodu zmian, jak byoby powstanie islamistycznych reimw o antyzachodnim ostrzu. Jeli jednak ze strony amerykaskiej mielimy do czynienia z jakim gbszym zamysem, co jest dalece niepewne, to nic nie wskazuje na to, eby nasze obecne wadze podjy gr. Oznacza to, e Polska pozostaa czonkiem NATO drugiej kategorii, a prba zmiany tej sytuacji, podjta przez rzd Prawa i Sprawiedliwoci, zostaa odrzucona. Nawet jeli rzd Donalda Tuska nie by bezporednio inicjatorem tego zwrotu, to na pewno mia w nim walny udzia. Nie mona zaprzeczy, e na obecny ksztat stosunkw polsko-amerykaskich pewien wpyw wywara reorientacja polityki USA dokonana przez prezydenta Baracka Obam, jednake posunicia obecnego

56

WSTP
program
polskiego rzdu wydatnie uatwiy Waszyngtonowi wycofanie si z i tak przecie niezbyt intensywnego zaangaowania w naszej czci Europy. W takim za zakresie, w jakim zaangaowanie to jest podtrzymywane, nasz dotychczasow rol przeja Rumunia. Zdecydowanie negatywnie trzeba ocenia polityk rzdu Donalda Tuska wobec krajw Europy rodkowej i Wschodniej. Nasze stosunki z pastwami, ktre odczyy si od ZSRS, ulegy osabieniu w imi doktrynersko pojmowanej rezygnacji z polityki jagielloskiej (notabene politycy PO bezpodstawnie uywaj tej historycznej nazwy po to, aby sugerowa faszyw alternatyw: powrt do przebrzmiaych koncepcji albo cakowita bierno polskiej polityki). W przypadku Litwy sprzyjao to uruchomieniu procesu, ktrego rezultatem jest bezprawny atak na polsk mniejszo w tym kraju i zaognienie wzajemnych stosunkw. Nie wykorzystuje si szansy na urealnienie wsppracy wyszehradzkiej, jak daj pozytywne zmiany w Republice Czeskiej, na Sowacji i na Wgrzech. W ocenie caoksztatu obecnej polityki zagranicznej naley uwzgldni jeszcze kilka innych elementw. Pierwszy to demonstracyjne lekcewaenie stosunkw z Francj na korzy stosunkw z Niemcami. Przykadem tej tendencji jest opuszczenie przez premiera Tuska gdaskiego spotkania grupy wyszehradzkiej przed jej spotkaniem z prezydentem Sarkozym po to, by osobicie oprowadzi po miecie Angel Merkel. Takie gesty wiadcz o rezygnacji z wykorzystania w dyplomatycznej grze konkurencji midzy obydwoma pastwami, ktre cile wsppracuj, ale jednoczenie rywalizuj midzy sob o pierwsze miejsce w Europie. Drugi element to brak jakichkolwiek powanych i przemylanych inicjatyw na rzecz cilejszych stosunkw politycznych i gospodarczych z nowymi mocarstwami azjatyckimi, szczeglnie Chinami i Indiami, a take z pastwami ASEAN. Kolejna sprawa to wycofywanie polskich kontyngentw z misji ONZ i redukcja sieci polskich ambasad w rnych krajach. Nie sposb wreszcie nie wspomnie o bardzo osobliwych prbach zdobycia wysokich stanowisk dla Polakw w celu uzyskania atutw w polityce wewntrznej. Wysunito kandydatury Radosawa Sikorskiego na stanowisko sekretarza generalnego NATO i Wodzimierza Cimoszewicza na stanowisko sekretarza generalnego Rady Europy. Przedsiwzicia te poniosy fiasko z rnych powodw, midzy innymi ze wzgldu na cakowicie nieprofesjonalny sposb ich realizacji. Minister Sikorski w ogle nie zabiega np. o poparcie mniejszych pastw europejskich, a to wanie ich kandydat wygra t konkurencj. Najwaciwszym sowem charakteryzujcym to, co dzieje si w polskiej polityce zagranicznej, jest autodegradacja. Raz jeszcze wypada zada pytanie o motywy tej polityki i raz jeszcze trzeba stwierdzi, e niezalenie od bdw, braku profesjonalizmu, atwoci wpadania w puapki oraz, by moe, nieznanych opinii publicznej atutw, jakimi dysponuj nasi partnerzy, odpowiada ona w istocie zapotrzebowaniu warstwy panujcej w naszym kraju. Propaganda rzdzcych roztacza przed spoeczestwem wizje

57

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
pozornych sukcesw. Chtnie siga do porwnania z sytuacj z czasw PRL, cho przecie takie skdind niewtpliwe zdobycze jak wolno podrowania naszych obywateli po wielkim obszarze Unii Europejskiej w najmniejszej mierze nie s zasug PO. Rzdzcy naszym krajem odpowiadaj natomiast za zmarnowanie atutw, jakimi dysponowaa Polska jeszcze cztery lata temu, i za niewykorzystanie szans. Autodegradacja polskiej polityki zagranicznej ma fatalne skutki w sferze politycznej i gospodarczej, i to zarwno w wymiarze doranym, jak i dugofalowym. Musimy odwrci t fataln tendencj. Tym samym sowem autodegradacja mona okreli polityk obronn, ktra idzie w parze z polityk zagraniczn. le przygotowane uzawodowienie armii oraz dokonana i nadal planowana redukcja liczebnoci si zbrojnych przywodz na pami dawne plany ludzi rzdzcych dzi Polsk. Przed dwudziestoma laty chcieli oni likwidowa Wojsko Polskie, co w wczesnych warunkach oznaczao w istocie przeksztacenie Polski w kraj neutralny, cho trudno odgadn, czy takie byy intencje autorw projektu. Znaczna redukcja liczebnoci armii, ograniczenie wydatkw, wyjtkowo nieudolne kierownictwo resortu obrony narodowej, mier czowki generalicji w katastrofach lotniczych prowadz do stanu bezbronnoci. Dzieje si tak w wiecie, w ktrym may Izrael, wytwarzajcy mniej wicej jedn trzeci polskiego PKB, jest mocarstwem militarnym, a znaczne zdolnoci obronne posiada te mniejsza od Izraela pod wzgldem liczby ludnoci Finlandia. Jej armia w proporcji do ludnoci jest o wiele liczniejsza ni polska, a przy tym dysponuje wielkimi moliwociami mobilizacyjnymi, du si ognia oraz lotnictwem, ktrego potencja jest zbliony do polskiego, jeli nie wikszy. Trudno obcia obecny rzd ca win za stan si zbrojnych, poniewa zoyy si na bdy ponad 20 lat, ale dzisiejsza sytuacja i obecna polityka jest z pewnoci szczeglna i wymaga szczeglnie wnikliwej analizy, obejmujcej take motywy tych, ktrzy do tego doprowadzili.

WNIOSKI ZE WIATOWEGO KRYZYSU

Ju jesieni 2008 r. byo jasne, e czne koszty obecnego kryzysu finansowego w skali globalnej wynios co najmniej kilka bilionw dolarw. Obciaj one nie tylko firmy prywatne, ktrych menederowie swymi zbyt ryzykownymi dziaaniami doprowadzili do niekontrolowanych reakcji acuchowych na rynku. Kryzys odbije si take na poziomie ycia konsumentw, a przede wszystkim na finansach publicznych, ktrych dochody odczuwalnie zmalej wskutek spadku wartoci wielu czynnikw decydujcych o ich poziomie i ktre ponadto zostay zaangaowane, na mocy nadzwyczajnych decyzji politycznych, do finansowania wielu akcji ratunkowych dla zagroonych firm. Ogromn pomoc wadz publicznych dla prywatnych instytucji gospodarczych uwaa si w dzisiejszym wiecie za co wrcz oczywistego, skoro ich upadek oznaczaby wstrzsy spoeczne i polityczne o niewyobraalnych

58

WSTP
program
rozmiarach. Jeeli firmy te staj si spraw publiczn numer jeden w czasie kryzysu, to nie mog by traktowane jako sprawa cile prywatna w czasie prosperity, ktra jak si okazywao wielokrotnie nie trwa wiecznie. Potwierdza si suszno naszych zaoe, e w polskich warunkach pastwo musi zachowa jako swoj wasno zarwno przedsibiorstwa o strategicznym znaczeniu z punktu widzenia jego bezpieczestwa, w tym bezpieczestwa energetycznego, jak rwnie mie istotny udzia wasnociowy w sektorze bankowo-ubezpieczeniowym, pozwalajcy na amortyzowanie kryzysowych wstrzsw. Jednoczenie polskie wadze publiczne powinny dysponowa takimi instrumentami prawnymi, ktre pozwol wpywa, w formach zgodnych z logik spoecznej gospodarki rynkowej i przy poszanowaniu prawa wasnoci, na wykorzystanie wszystkich narodowych zasobw take tych sprywatyzowanych w sposb uwzgldniajcy wymagania bezpieczestwa pastwa, w tym bezpieczestwa energetycznego i bezpieczestwa obrotu gospodarczego. Interes publiczny moe wymaga potraktowania, w granicach prawa, dokonanej prywatyzacji zasobw o strategicznym znaczeniu dla kraju jako odwracalnej. Kryzys finansowy obnay rwnie szkodliwo pewnego mitu spoecznego, ktremu ulega cz polskich elit. Mit ten gosi, e klucz do rozumienia skomplikowanych procesw zachodzcych we wspczesnym wiecie, a w konsekwencji do podejmowania decyzji w zasadniczych sprawach gospodarki, polityki, prawa i moralnoci tkwi w rkach nowoczesnych supermdrcw czy superfachowcw, wysoko wyrastajcych ponad wsplnoty i grupy, z ktrych si wywodz. Swoj pozycj zawdziczaj oni dokooptowaniu do wskiej elity wybranych i wtajemniczonych wedug kryteriw nie tylko niepodlegajcych demokratycznej dyskusji, lecz wrcz niepoznawalnych dla zwykych miertelnikw. Mit ten suy jako uzasadnienie wyczania wielu dziedzin ycia zbiorowego spod demokratycznej kontroli i poddawania istotnych decyzji organw przedstawicielskich swoistej cenzurze sprawowanej przez anonimow i nieodpowiedzialn przed nikim technokracj, a take jako uzasadnienie ogromnych nieuzasadnionych poziomem kwalifikacji ani nakadem pracy rnic dochodw midzy nieliczn elit a reszt. Osobisty sukces, przede wszystkim w wymiarze finansowym, uznano za naturalny i dominujcy motyw dziaania ludzi wyksztaconych. Mechanizm wycigu szczurw, egocentryzm, arogancja zwizana z posiadaniem majtku i opartej na nim wadzy, zredukowanie lojalnoci wobec wsplnoty do umiejtnoci bezpiecznego lawirowania wrd przepisw zostay praktycznie usankcjonowane jako normy spoecznego dziaania. Apatii i marginalizacji licznych rzesz dobrze wyksztaconych i uczciwych ludzi, ktrym niedostatek siy przebicia lub po prostu zmys moralny nie pozwoli uczestniczy w tego rodzaju grze o sukces, nie uwaano za cen zbyt wygrowan. Ile warte jest oparcie rozwoju spoeczestw na takiej grze, pokazuje anatomia obecnego kryzysu: najlepsi z najlepszych, doprowadziwszy przez swoje woluntarystyczne decyzje do krachu kierowanych przez

59

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
siebie firm, opuszczaj je w popiechu, bez zaenowania korzystajc z uprzednio przezornie stworzonych zotych spadochronw, aby za chwil szuka kolejnych podobnych okazji do autorealizacji. Goszona przez Prawo i Sprawiedliwo idea Polski solidarnej stoi w opozycji do rozwoju spoecznego opartego na indywidualnej grze o sukces, ktra zbyt czsto okazuje si gr o sumie zerowej. Opowiadamy si za oparciem profesjonalizmu i innowacyjnoci w gospodarce i instytucjach publicznych na etosie inteligenckim, w ktrym wan rol odgrywaj takie wartoci jak wysokie poczucie odpowiedzialnoci, intelektualna rzetelno, empatia, umiejtno wsppracy z innymi i wysuchiwania cudzych racji, lojalno wobec wasnego rodowiska, regionu i caego kraju, ambicja przyczynienia si swoj prac do ich awansu. Chcemy sprzyja take odrodzeniu etosu polskiego przedsibiorcy, czcego skonno do konkurencji i ryzyka z rzetelnoci i poczuciem patriotycznej misji budowania zasobnej Polski. rakich opresji, jakim obywatele Rzeczypospolitej podlegaj w swych rnych rolach spoecznych. Opnienia i przeszkody na drodze do realizacji tego celu maj charakter zbiorowy i wymagaj zbiorowych wysikw, stymulowanych i koordynowanych przez pastwo spjne w wymiarze narodowym i instytucjonalnym. Jednym z koniecznych warunkw takiej spjnoci jest nowoczesno w rnych dziedzinach. Spjno Polski wymaga nowoczesnej edukacji, dajcej poczucie narodowej wsplnoty i rozumienia polskiego interesu narodowego w dzisiejszym wiecie. Wymaga nowoczesnej sieci drg i pocze kolejowych, dziki ktrej moliwe bdzie szybsze poruszanie si po naszym kraju, a odlegoci przestan by barierami. Wymaga take nowoczesnych systemw telekomunikacyjnych i informatycznych, ktre umoliwi polskim instytucjom i obywatelom atwy dostp do zasobw informacji wanych dla funkcjonowania pastwa, rozwoju gospodarki narodowej i powszechnego udziau w kulturze. Abymy nie stali si na dugie lata europejsk prowincj, rozwj naszej sieci transportowej musi mie na wzgldzie potrzeby caego kraju, a nie tylko zapewnienie tranzytu wschd-zachd i pnoc-poudnie. Musimy posiada infrastruktur umoliwiajc poczenia lotnicze z gwnymi centrami na wiecie. Polskie media publiczne musz by zdolne wsptworzy i upowszechnia, take poza granicami naszego kraju, nowe wartoci kultury i atrakcyjny obraz naszego kraju. Polskie elity polityczne i kulturalne nie mog sprowadza

SPJNO I ROZWJ
Powtrzmy: dla Prawa i Sprawiedliwoci najwikszym wyzwaniem na najblisze lata jest poprawa jakoci ycia wszystkich polskich rodzin, zrealizowanie minimum cywilizacyjnego dla kadego. Skada si na nie posiadanie wasnego mieszkania, dostp do nowoczesnych urzdze komunalnych, infrastruktury i ochrony zdrowia, a take bezpieczestwo osobiste, bezpieczestwo mienia i bezpieczestwo obrotu prawnego. Chcemy zniesienia wielo-

60

WSTP
program
swojej roli do naladowania cudzych md i posusznego wykonywania koncepcji ustalonych przez obce autorytety, lecz powinny mie ambicj twrczego wpywania, w wymiarze globalnym i europejskim, na ksztat cywilizacji, polityk i kultur zgodnie z naszymi dowiadczeniami i interesem narodowym. Ambicj Polski powinno by zorganizowanie w naszym kraju igrzysk olimpijskich; jestemy jedynym duym krajem europejskim, ktry takich igrzysk jeszcze nie organizowa. Powinnimy wylansowa przynajmniej jeden polski znak firmowy, ktry bdzie rozpoznawalnym w wiecie symbolem naszej gospodarki. Polska powinna by take inicjatorem i aktywnym uczestnikiem politycznych, gospodarczych i kulturalnych przedsiwzi sucych zrozumieniu i wsppracy z naszymi najbliszymi ssiadami. Mwic najkrcej: aby nie sta si europejsk prowincj, musimy mie polityk stawiajc na spjno i rozwj. Polsce grozi depopulacja spadek liczby obywateli polskich zamieszkaych w kraju. Poziom dzietnoci w naszym spoeczestwie (stosunek liczby dzieci do liczby kobiet) naley do najniszych w Europie: obecnie wnosi 1,2, podczas gdy za poziom normalny uwaa si 2. Przeciwdziaanie temu wymaga dugofalowych i wielostronnych dziaa prorodzinnych. Nasze pastwo musi zrobi wszystko, aby zminimalizowa zagroenia w dziedzinie bezpieczestwa energetycznego oraz zaopatrzenia w wod, a take zapobiegania powodziom, ktre w roku 2010 jeszcze raz pokazay, jak wielkim s zagroeniem. Bezpieczestwo energetyczne Polski wymaga dywersyfikacji dostaw ropy naftowej i gazu ziemnego, aby ewentualne zakcenie czy przerwanie dostaw z jednego kierunku nie powodowao istotnych perturbacji w funkcjonowaniu naszej gospodarki. Wymaga take rozbudowy potencjau polskiej energetyki, w tym budowy elektrowni atomowych i wdroenia programu eksploatacji rodzimych zasobw gazu upkowego. Zdecydowanie trzeba przeciwstawi si tendencjom do osabiania spjnoci Narodu Polskiego i naszego pastwa, zagraajcym demokracji. Szczeglnej ochrony i pomocy wymagaj tradycyjne i nowe instytucje spajajce nard i zdolne rozbudza motywacje patriotyczne, takie jak polskie media publiczne, polska szkoa oraz instytucje edukacji historycznej. W sferach newralgicznych z punktu widzenia ksztatowania tosamoci obywateli Rzeczypospolitej mona dzi zaobserwowa nie tylko dziaania sprzyjajce dezintegracji narodowej, ale wrcz symptomy transferu lojalnoci. Zjawiska te nasilaj si w zwizku z kryzysem mediw publicznych, ktre przejmuj dzi rol, jak dotd peniy stacje prywatne, naladujc przy tym bardzo niski poziom tych ostatnich. Narodow dezintegracj pogbiaj take obserwowane ostatnio niekorzystne zjawiska w polskim szkolnictwie. Musimy wypracowa nowoczesne pojcie spoeczestwa obywatelskiego oraz mechanizmy sprzyjajce szerszemu ni dotychczas udziaowi obywateli w dziaaniach na rzecz dobra wsplnego. Do udziau w ksztatowaniu i realizacji nowoczesnej polityki spjnoci pragniemy pozyska wiksz ni dotychczas liczb przedstawicieli polskiej inteli-

61

PROGRAM PRAWA I SPRAWIEDLIWOCI

program
gencji wysoko wyksztaconych i patriotycznie nastawionych Polakw. Po 22 latach od odzyskania przez Polsk niepodlegoci i wolnoci potrzebna jest nowa mobilizacja inteligencji do pracy dla naszego pastwa, podobna do tej, jakiej dowiadczylimy w tamtym czasie. Od aktywnych uczestnikw ycia publicznego, zwaszcza politykw i funkcjonariuszy publicznych rnych szczebli, bdziemy wymaga spenienia wysokich standardw uczciwoci, kompetencji i lojalnoci wobec polskiej wsplnoty narodowej. -rzdowej. Jest take gwarantem powrotu polityki merytorycznej, uczciwej i ambitnej, polityki narodowej spjnoci i modernizacji kraju. W naszym programie przedstawiamy cele, ktrych osignicie bdzie moliwe w zasadzie dopiero po uzyskaniu przez Prawo i Sprawiedliwo wikszoci parlamentarnej, wygraniu wyborw na jesieni 2011 roku. Do zrealizowania niektrych naszych celw bdzie nawet konieczne stworzenie koalicji ad hoc dysponujcej wikszoci konstytucyjn. Wyraamy przy tym gotowo do wsppracy w rnych formach z innymi siami reprezentowanymi w przyszym Sejmie, jeeli bdzie to suy realizacji przynajmniej czci naszych zamierze programowych w interesie Polski.

***
Prawo i Sprawiedliwo nie jest tylko personaln alternatyw wobec obecnej koalicji parlamentarno-

62

I
NOWOCZESNA POLSKA

program

program

1. NOWOCZESNY NARD, WOLNI OBYWATELE

Pomylno naszego Narodu i jego godne miejsce wrd narodw wiata zaley od tego, czy bdzie on wyksztacony i wiadomy swej dawnej i obecnej roli, osadzony w tradycji, a zarazem zdolny do innowacji, czy bdzie przejawia poczucie wasnej podmiotowoci wobec innych narodw i gotowo do szlachetnej rywalizacji z nimi, czy pastwo bdzie chroni i promowa aktywno obywatelsk i przedsibiorczo. Prawo i Sprawiedliwo dostrzega wiele formalnych i nieformalnych blokad wolnoci i aktywnoci Polakw. Polegaj one, midzy innymi, na deprecjonowaniu Narodu jako wsplnoty, na krpowaniu prawdy w yciu publicznym oraz na tworzeniu nieuzasadnionych przywilejw i monopoli, do ktrych naley korporacjonizm. Czterolecie rzdw PO-PSL doprowadzio do ich nasilenia. Po wygranych wyborach bdziemy konsekwentnie usuwa te blokady.

USUWANIE OGRANICZE OBYWATELSKIEJ AKTYWNOCI

Za konieczne uwaamy odbudowanie znaczenia Narodu Polskiego jako punktu odniesienia polityki i zaangaowania w sprawy publiczne. Po 1989 roku w gwnym nurcie spoecznej pedagogiki zakwestio-

nowano sam sens tego pojcia, potrzeb odwoywania si do motywacji wynikajcych z afirmacji Narodu i poczucia przynalenoci do niego. Bezzasadnie stawiano znaki rwnoci midzy tak afirmacj, nacjonalizmem i ksenofobi. Negowano moralne roszczenia naszego Narodu wynikajce z wyrzdzonych nam w przeszoci krzywd, uznajc je za nieaktualne i dysfunkcjonalne wobec nowych celw polityki, a jednoczenie zaszczepiano poczucie winy i niszoci wobec innych. Polsko przeciwstawiano europejskoci, uznajc t pierwsz za kategori nalec do przeszoci, a t drug za jedyny wyznacznik nowoczesnoci naszego kraju. Dyskredytowano odniesienia polityki do wartoci obecnych m.in. w myli narodowej, chadeckiej, niepodlegociowo-socjalistycznej i ludowej. Poczucie przynalenoci do Narodu jako wielopokoleniowej wsplnoty dowiadcze, wartoci i celw zastpowano pustym aksjologicznie i osadzonym poza histori Polski pojciem obywatelskoci (przykadem jest zredukowanie w preambule konstytucji z 1997 r. pojcia Narodu Polskiego do sumy obywateli III RP). Uzasadnienie bezinteresownego, obywatelskiego dziaania publicznego zostao wyjaowione z motywacji odwoujcej si do dobra Narodu i Ojczyzny; aktywno obywatelska miaa by abstrakcyjnym ce-

64

NOWOCZESNY NARD, WOLNI OBYWATELE

program
lem samym w sobie. Rwnie religijna motywacja zaangaowania w sprawy publiczne nie bya dobrze widziana, poniewa stawiano znaki rwnoci midzy ni a klerykalizmem i nietolerancj. Zakwestionowano w istocie etos polskiej inteligencji, traktujc go instrumentalnie i selektywnie. Niefunkcjonalne z punktu widzenia uproszczonego liberalizmu oraz abstrakcyjnej europejskoci i obywatelskoci okazay si wane elementy tego etosu, takie jak wspczucie i solidarno ze sabszymi, duma narodowa, tradycje niepodlegociowe (w tym akowskie), uznawanie priorytetu kultury i edukacji nad wzgldami komercyjnymi. Za nieaktualny w dobie budowania spoeczestwa opartego na indywidualnym sukcesie uznano etos Solidarnoci bezinteresownej wsppracy dla Polski, z pobudek patriotycznych, ludzi nalecych do rnych warstw spoecznych i grup zawodowych. Aksjologiczna prnia, jaka w wyniku opisanych wyej zabiegw powstaa w szerokim obszarze komunikacji spoecznej i publicznego dziaania, jest wypeniana przez swoist antykultur, nacechowan wulgarnoci i nihilizmem. Przyjto take zaoenie, e waniejsz sfer wsplnych zainteresowa obywateli Rzeczypospolitej jest sfera ludyczna ni sprawy dotyczce dobra wsplnego. W ostatnich latach odwoywanie si do tej antykultury i ludzi przez ni uksztatowanych jest staym, bardzo wanym elementem socjotechniki wadzy. Bdziemy przyczynia si do poszerzenia informacji i debaty o merytorycznych aspektach polityki oraz zwikszenia udziau w niej obywateli, ktrzy nie wybieraj zawodu polityka. Po odzyskaniu moliwoci demokratycznego stanowienia przez Nard Polski o swoim losie po 1989 roku paradoksalnie nasiliy si w kulturze masowej i publicystyce treci zniechcajce Polakw do aktywnoci politycznej. Sowom polityka i polityk nadaje si pejoratywne zabarwienie. Sugeruje si obraz polityki jako czego podejrzanego i z istoty niemerytorycznego, czego, co nie jest godne uczciwego i rozsdnego obywatela, zwaszcza posiadajcego wysokie kwalifikacje zawodowe. Klasycznym przykadem takiego traktowanie polityki i jednoczenie instrumentalizacji jej dla celw wyborczych bya kampania samorzdowa PO w 2010 roku, kiedy to premier zapewnia, e nie zajmuje si polityk. Mona nawet powiedzie, e pod rzdami PO stao si to norm, jeli chodzi o praktyki tej partii. Zamiast tworzy warunki powanej debaty publicznej wok gwnych merytorycznych wyzwa polityki, przedstawia si j jako domen prestiowych walk lub wrcz bazestwa. Nie jest oczywicie tak, e w zachowaniach politykw nie ma sytuacji gorszcych. Powinny one by pitnowane, ale nie powinno to zastpowa informacji i refleksji o tych aspektach polityki, ktre odpowiadaj waciwemu sensowi tego pojcia jako rozumnej suby dobru wsplnemu. W krytykowanej przez Prawo i Sprawiedliwo wizji Polski liberalnej spoeczestwo obywatelskie traktowane jest jako alternatywa silnego pastwa narodowego. Zakadano, e jeli pastwo bdzie ograniczone i nie bdzie ingerowa, to obywatele, korzy-

65

NOWOCZESNA POLSKA
program
stajc z konstytucyjnie zagwarantowanych wolnoci, wezm sprawy w swoje rce i oddolnie stworz sie instytucji dziaajcych na rzecz dobra wsplnego w rnych wymiarach. Dowiadczenia dwch dekad pokazay jednak, e chocia w zasadzie nie ma formalnoprawnych zakazw, to sie instytucji, w ktrych obywatele dziaaj na rzecz dobra wsplnego, jest u nas o wiele skromniejsza i obejmuje o wiele mniejszy odsetek obywateli ni w pastwach o dobrze funkcjonujcej demokracji. Dotyczy to zwaszcza szczebla lokalnego, rejonw oddalonych od wielkich miast. Przyczyn tego stanu jest kilka. Oprcz wspomnianych ju prb degradacji znaczenia Narodu, lekcewaenia motywacji patriotycznej i karykaturalnego rozumienia polityki trzeba wspomnie o barierach natury materialnej, racej nierwnoci szans zwizanych z postkomunistycznym charakterem ewolucji stosunkw po 1989 roku. Jeli nie liczy upastwowienia szcztkowego majtku po PZPR, rodowiska i ugrupowania nalece do establishmentu PRL nie tylko zachoway aktywa majtkowe, ale wrcz korzystay z rnych form uwaszczenia (dopenieniem uwaszczenia nomenklatury w gospodarce byo np. korzystne uwaszczenie postpeerelowskich organizacji spoecznych na nieruchomociach, ktre otrzymay one od wadz PRL do uywania bez tytuu wasnoci). Moliwo dziaania nowych zrzesze obywateli zaleaa od posiadania rodkw finansowych. Dostp do nich mieli ci, ktrzy mogli liczy na wsparcie ze strony zasobnych instytucji zagranicznych, zainteresowanych okrelonym kierunkiem zmian w Polsce, lub sponsorw z krgu postkomunistycznego biznesu w kraju. Moliwo uzyskania przez organizacje spoeczne dostpu do wpywowych mediw, uatwiajcego pozyskiwanie poparcia spoecznego i finansowego, zaleaa gwnie od tego, czy dana inicjatywa bya uznawana przez dysponentw owych mediw za godn poparcia z punktu widzenia ich preferencji ideowo-politycznych. Osoby ze rodowisk antykomunistycznych, spoecznicy spoza ukadw itp. zniechcali si do dziaania z powodu braku rodkw finansowych. Niektre niezalene inicjatywy spotykay si z szykanami ze strony wadz lokalnych, a nawet centralnych. Znane s fakty uywania policji politycznej, przy udziale oficerw wywodzcych si z komunistycznych sub specjalnych, do dziaa przeciwko legalnym partiom politycznym. Na szczeblu lokalnym zdarzay si przypadki szykanowania, a nawet zastraszania dziennikarzy piszcych o naduyciach miejscowej wadzy i jej powizaniach z ludmi o wtpliwej reputacji. Bywao, e do zwalczania niezalenych inicjatyw uywano take sdw. W cigu ostatnich czterech lat zjawiska te mocno si nasiliy. Angaowaniu si w sprawy publiczne nie sprzyja te panujcy po 1989 roku klimat wsko ekonomicznej racjonalnoci, w ktrym podstawowym kryterium sensu wszelkiego dziaania bya moliwo uzyskania korzyci finansowej. Trudno byo zreszt oczekiwa obywatelskiego zaangaowania od ludzi, ktrzy tracili prac lub znajdowali si w bardzo trudnej sytuacji materialnej.

66

NOWOCZESNY NARD, WOLNI OBYWATELE

program
Zmianie tej sytuacji, rozbudzeniu obywatelskiej aktywnoci bdzie suy zesp dziaa, jakie Prawo i Sprawiedliwo podejmie po wygranych wyborach, aby poprawi warunki niezarobkowej aktywnoci obywateli na rzecz dobra wsplnego. Do dziaa tych nalee bdzie utworzenie Funduszu Obywatelskiego, zasilanego przez ustawowo okrelon cz dochodw z prywatyzacji. Z jego rodkw bd wspomagane inicjatywy spoeczne na szczeblu lokalnym, ktre z powodu barier finansowych dotychczas nie miay szans powodzenia. Szanse niezarobkowych instytucji spoeczestwa obywatelskiego zwiksz si take wskutek demonopolizacji rynku medialnego, o ktrej piszemy w innym rozdziale. Rzd Prawa i Sprawiedliwoci bdzie stanowczo zwalcza wszelkie przejawy ograniczania swobody dziaania tych instytucji przez wadze lokalne, grupy interesw i wpywowe osoby prywatne. cji publicznych. Du wag bdziemy przywizywa do nowoczesnych form jego realizacji. Bdzie o tym mowa w kilku innych miejscach programu. W utrzymywaniu narodowej spjnoci, ksztatowaniu wiadomoci nowoczesnego Narodu Polskiego i aktywnoci spoeczestwa obywatelskiego nieoceniona rola przypada publicznym mediom elektronicznym. Prawo i Sprawiedliwo stanowczo sprzeciwia si forsowanej przez PO-PSL polityce dezintegracji w tej dziedzinie. Doprowadzimy do przywrcenia pluralizmu politycznego w mediach publicznych i zobowiemy je do wykonywania zada zwizanych z rozwojem i propagowaniem narodowej kultury. Doprowadzimy do zerwania z blokowaniem dostpu obywateli do informacji o sprawach publicznych poprzez nieracjonalnie rozbudowany system tajemnic. Po wygraniu wyborw dokonamy przegldu przepisw ustanawiajcych zakres rnego rodzaju informacji niejawnych, a take przepisw utrudniajcych dostp obywateli do nieobjtych tajemnic informacji posiadanych przez instytucje publiczne, usuwajc wszelkie zbdne ograniczenia. Po 1989 roku swoist tajemnic pastwow i zmow milczenia prbuje si otoczy sfer wiedzy o mechanizmach zniewolenia Narodu i spoeczestwa przez komunizm oraz o ludziach, ktrzy w tym procederze uczestniczyli. Poprzez nieformaln cenzur, rodowiskowy ostracyzm i restrykcyjne dziaania niektrych organw pastwa doprowadzono do kuriozalnej sytuacji, w ktrej przez wiele lat z polskich mediw mona byo dowiedzie si o powi-

PRAWDA W YCIU PUBLICZNYM

Nard, ktry nie ma pamici, nie moe si normalnie rozwija. W mijajcym dwudziestoleciu dziaania na rzecz amputacji pamici Narodu Polskiego dotyczyy zarwno naszej powojennej historii, jak i okresw wczeniejszych. Aby odwrci te tendencje, po wygranych wyborach, nawizujc do dokona i projektw Prawa i Sprawiedliwoci z lat 20052007, powrcimy do nowoczesnej polityki historycznej i ksztatowania postaw patriotycznych. Zadanie to bdzie mie charakter ponadresortowy, wymagajcy zaangaowania wielu rnych instytu-

67

NOWOCZESNA POLSKA
program
zaniach z komunistycznymi subami specjalnymi niektrych osb czynnych w yciu publicznym III RP o wiele mniej ni z mediw zagranicznych czy Internetu. Przez dugi czas za normalny i wrcz wzorcowy uznawano stan z pierwszej poowy lat 90., w ktrym polskie media elektroniczne i wysokonakadowe gazety w ogle nie informoway o tych sprawach, aby chroni przed prawd rzekomo nieprzygotowanych do jej poznania obywateli. Od tamtego czasu trwa w Polsce niekoczca si walka o poszerzenie moliwoci poznania prawdy o mrocznych stronach PRL, ktre kad si cieniem na wspczesnych stosunkach w naszym kraju o zakres lustracji, warunki dziaania Instytutu Pamici Narodowej i dostp obywateli do zgromadzonych w nim dokumentw, o swobod prowadzenia powanych bada historycznych i publikowania ich wynikw. Zakazy i przeszkody tworzone przez swoisty front cenzury narodowej, zoony z wpywowych politykw, publicystw, prawnikw itd., a take niegodne sposoby dyskredytowania osb i instytucji dziaajcych na rzecz poznania prawdy nie maj odpowiednikw w innych pastwach naszego krgu kulturowego. Strach elit przed ujawnieniem prawdy o istotnych sprawach publicznych moe wystpowa, jak si okazuje, nie tylko w systemach totalitarnych. Zawsze jest on objawem nienormalnoci panujcych stosunkw, symptomem zniewolenia umysw i spoecznej opresji, przeszkod w normalnym rozwoju. Dziki postawie wielu wybitnych dziennikarzy, publicystw, uczonych i twrcw kultury wspomniany front cenzury narodowej utraci monopol ksztatowania opinii publicznej, ale nie skada broni. W ostatnich latach, dziki czynnemu poparciu przez PO i osobicie Donalda Tuska, wyranie kontratakuje. Coraz bardziej jasne jest to, e jego uczestnikom chodzi o obron nie wzniosych racji moralnych, lecz zupenie pragmatycznych i jak najbardziej aktualnych interesw jednostek i koterii. Odpowiedzi Prawa i Sprawiedliwoci bdzie projekt poprawki konstytucyjnej zmierzajcej do wyranego potwierdzenia, e prawo do wiedzy o wymierzonych w niepodlegociowe i demokratyczne denia Narodu dziaaniach partii komunistycznej i podporzdkowanego jej aparatu bezpieczestwa jest prawem kadego obywatela, realizowanym bezporednio na podstawie konstytucji. Ustawa nie moe tego prawa dozowa (jak jest w praktyce obecnie), lecz moe jedynie wyznacza ewentualne granice jego wykonywania, obowizujce tylko w cile okrelonych przez konstytucj sytuacjach. Ze stanowcz dezaprobat oceniamy zmiany dokonane przez koalicj PO-PSL w ustawie o Instytucie Pamici Narodowej. Po wygranych przez Prawo i Sprawiedliwo wyborach zostan one cofnite, tak aby IPN mg bez przeszkd realizowa sw misj. Opowiadamy si za takimi zmianami ustawowymi, ktre uczyni archiwa IPN powszechnie dostpnymi, z pewnymi minimalnymi ograniczeniami, ktre nie bd jednak dotyczy osb aktywnych w yciu publicznym. Wobec likwidatorskich pogrek niektrych politykw PO, PSL i lewicy pod adresem In-

68

NOWOCZESNY NARD, WOLNI OBYWATELE

program
stytutu postulujemy konstytucyjne umocowanie tej bardzo poytecznej instytucji. Do istotnych blokad krpujcych normalny rozwj i ograniczajcych wolno obywateli naley korporacjonizm, czyli formalna lub nieformalna wadza rnych zamknitych korporacji zawodowych. O ograniczaniu korporacjonizmu jest mowa niej. Nie sposb nie wspomnie o blokadzie, jak stanowi pozaprawne mechanizmy eliminowania lub ograniczania konkurencji w prowadzeniu dziaalnoci gospodarczej. Jednym z przykadw takich praktyk jest skandaliczna sprawa skoordynowanych dziaa przeciwko Romanowi Klusce, w ktrej do walki z dziaajcym legalnie, niepowizanym z brudnymi interesami przedsibiorc uyto organw pastwa od wymiaru sprawiedliwoci poprzez urzdy skarbowe a po wojsko. Drog do cakowitego wyrugowania takich praktyk z polskiego ycia Prawo i Sprawiedliwo upatruje w uszczelnieniu luk w przepisach, aby nie byo moliwoci dowolnej interpretacji, w bezwzgldnym zwalczaniu korupcji wrd funkcjonariuszy publicznych i w odseparowaniu organw pastwa od biznesu, zwaszcza w zniesieniu moliwoci angaowania si sub specjalnych w interesy o charakterze gospodarczym. O usuwaniu innych blokad przedsibiorczoci bdzie mowa w rozdziale powiconym polityce rozwoju. le anachroniczne formy korporacjonizmu. Polega on na tym, e bezporedni wadz nad pewnymi wanymi dla obywateli dziedzinami ycia spoecznego lub gospodarczego sprawuj nie organy pastwa dziaajce w imieniu ogu, lecz zainteresowane grupy zawodowe. Maj one w mniejszym lub wikszym stopniu charakter zamknity w tym sensie, e wejcie w skad korporacji nie jest wynikiem swobodnego wyboru zawodu, lecz odbywa si poprzez swoist kooptacj: w procedurach selekcji do zawodu istotny lub wrcz decydujcy gos maj ci, ktrzy ju s czonkami korporacji. W pastwie demokratycznym ustawodawstwo dopuszczajce elementy korporacjonizmu powinno by ksztatowane z rozwag i umiarem. Przyznanie wadczych kompetencji korporacjom musi by traktowane jako wyjtek od zasady sprawowania wadzy publicznej przez organy wybrane przez Nard w wyborach powszechnych lub powoywane i odwoywane przez takie organy. Dlatego powinno ono nastpowa najwyej w takim w zakresie i przy istnieniu takich zabezpiecze, take w postaci nadzoru pastwowego, ktre minimalizuj ryzyko naduywania wadzy korporacji w interesie partykularnym, niezgodnym z interesem pastwa i obywateli. Jak uczy dowiadczenie, realne niebezpieczestwo polega m.in. na moliwoci naduywania kompetencji korporacji do nieuzasadnionego blokowania dostpu do zawodu osb pragncych go wykonywa, a stanowicych konkurencj dla dotychczasowych czonkw korporacji, a take na osanianiu,

OGRANICZANIE KORPORACJONIZMU
Jak ju mwilimy we wstpnej czci programu, do czynnikw blokujcych rozwj naszego kraju na-

69

NOWOCZESNA POLSKA
program
w imi faszywie pojtej solidarnoci korporacyjnej, niezgodnych z prawem lub etyk zachowa poszczeglnych czonkw korporacji. W przypadku zawodw funkcjonujcych na rynku usug istnieje take ryzyko stosowania przez korporacj praktyk monopolistycznych, ograniczajcych dziaanie mechanizmu rynkowego, gdy chodzi o dostpno usug i ich ceny. Ustawodawcy III RP zabrako niestety rozwagi i umiaru, o ktrych mowa wyej. Z rnych form samorzdnoci zawodowej uczyniono niemal fetysz. W odniesieniu do wielu zawodw reglamentacja swobody wyboru zawodu i wadza samorzdu posza o wiele za daleko. Prawo i Sprawiedliwo nie jest przeciwnikiem wszelkich form samorzdnoci zawodowej. Dobrze zdaje ona egzamin na przykad w nauce. Specyfika tej dziedziny i etos rodowiska uczonych uzasadniaj autonomi pastwowych szk wyszych i instytucji naukowych. Jestemy natomiast zdecydowanie przeciwni temu, co jest wynaturzeniem idei samorzdnoci zawodowej. Wydawa by si mogo, e partia mienica si liberaln bdzie prowadzi polityk ograniczajc korporacjonizm przynajmniej o tyle, o ile godzi on w wolno wyboru zawodu i zmniejsza konkurencj na rynku. Oglnikowym zapowiedziom liberalizacji towarzysz jednak przeciwne dziaania. Pierwszym ministrem sprawiedliwoci w rzdzie Donalda Tuska zosta czonek korporacji, ktra najbardziej zaciekle sprzeciwia si wszelkim prbom ograniczenia jej wadzy oraz zwikszenia konkurencji na rynku usug prawniczych. Postaci korporacjonizmu wymagajcych weryfikacji jest w III RP kilka. Najbardziej klasyczn s samorzdy zawodowe osb wykonujcych tzw. zawody zaufania publicznego: architektw, inynierw budownictwa i urbanistw, psychologw, lekarzy, pielgniarek i poonych, lekarzy weterynarii, doradcw podatkowych, biegych rewidentw, rzecznikw patentowych, adwokatw, radcw prawnych, notariuszy, komornikw sdowych. W przypadku wielu innych zawodw regulowanych nie ma samorzdu zawodowego, ale osoby wykonujce dany zawd maj wpyw na indywidualne decyzje o dopuszczeniu do jego wykonywania. Inn form korporacjonizmu jest ustawowe uznanie funkcjonariuszy publicznych zatrudnionych w okrelonym segmencie organw pastwa za zorganizowan grup wspdecydujc o jego funkcjonowaniu, szczeglnie w sprawach kadrowych; w takim znaczeniu mona mwi np. o korporacji sdziw i prokuratorw. Mona wreszcie spotka nieformaln posta korporacjonizmu, z ktr mamy do czynienia wwczas, gdy podobn wadz uzurpuj sobie funkcjonariusze pewnego segmentu aparatu pastwowego mimo braku podstaw prawnych, wykorzystujc rne nieformalne moliwoci wywierania wpywu. Prawo i Sprawiedliwo pragnie uzyska wikszo mandatw parlamentarnych m.in. po to, aby poprzez zmiany ustawodawcze radykalnie ograni-

70

NOWOCZESNY NARD, WOLNI OBYWATELE

program
czy blokady wolnoci i rozwoju wynikajce z korporacjonizmu. Po wygranych wyborach dokonamy przegldu funkcjonowania wszystkich przepisw reglamentujcych wybr i wykonywanie zawodw, uzaleniajcych moliwo ich wykonywania od przynalenoci do korporacji, a dopuszczenie do zawodu od decyzji organw korporacji lub zapadajcych z jej udziaem. Wszystkie ustawowe ograniczenia wolnoci wyboru zawodu, ktre nie s niezbdne, zostan uchylone. Samorzdy zawodowe, zrzeszajce wszystkie osoby wykonujce zawd na zasadzie ustawowego przymusu, utrac prawo kooptacji, czyli decydowania w indywidualnych przypadkach o tym, kto moe podj dany zawd. Kompetencje w takich sprawach bd posiada wycznie organy pastwowe. W procedurach selekcji do zawodu zostanie zapewniony udzia czynnika fachowego, ale tak, aby wykluczone byo eliminowanie konkurentw przez osoby aktualnie wykonujce dany zawd. Szczegowe rozwizania zostan dostosowane do specyfiki kadego zawodu. Z przywilejem posiadania samorzdu zawodowego musi i w parze ustawowe zobowizanie izb samorzdowych do ksztacenia kandydatw do zawodu w liczbie odpowiadajcej co najmniej poowie aktualnych czonkw izby. Nieusprawiedliwiona odmowa udziau w przekazywaniu wiedzy i dowiadcze pretendentom do zawodu bdzie traktowana jako powane naruszenie regu jego wykonywania. Racjonalnej reglamentacji i kontroli zostan take poddane kwestie kosztw szkolenia adeptw i podziau dochodu z ich pracy wykonywanej w zwizku z przygotowaniem do zawodu. Czonkom istniejcych samorzdw zawodowych umoliwimy inicjowanie oddolnych przeksztace struktur korporacyjnych, dopuszczajc wiksz swobod i elastyczno ich ksztatowania. W dobie informatyzacji i nowoczesnego transportu nie ma powodu, aby struktura organizacyjna samorzdu zawodowego (sie izb) w przypadku kadego zawodu zaufania publicznego bya sztywno dostosowana do podziau terytorialnego, a o przynalenoci do tej a nie innej izby decydowaa rejonizacja. Osobom wykonujcym takie zawody naley umoliwi, co do zasady, czenie si w izby take wedug innych kryteriw, dotyczcych np. specjalizacji lub pewnych preferencji rodowiskowych, pod warunkiem posiadania przez nowo tworzon izb odpowiedniej liczby czonkw. W razie odczenia si od dotychczasowej izby co najmniej 10% jej czonkw w celu zaoenia nowej izby dotychczasowy majtek bdzie majtkiem wsplnym obu izb w odpowiednich proporcjach. Rozwizania te umoliwi swoist konkurencj midzy izbami. Skoro samorzd zawodowy bywa czony z przymusem przynalenoci do korporacji wszystkich osb wykonujcych okrelony zawd, nowo tworzone izby bd otwarte dla osb wykonujcych ten zawd. W sferze niektrych usug obecnie wykonywanych wycznie przez czonkw korporacji dopuci-

71

NOWOCZESNA POLSKA
program
my take funkcjonowanie, pod kontrol pastwa, zawodw regulowanych nieposiadajcych wasnego samorzdu, jeeli mona spodziewa si korzyci zwizanych z dopuszczeniem konkurencji. Rozwizanie to pozwoli wykonywa zawd osobom, ktre z takich czy innych powodw nie chc nalee do korporacji. Do usug, ktre bdzie mona wiadczy bez przymusu przynaleenia do korporacji, nale usugi prawnicze. W 2007 roku politycy Prawa i Sprawiedliwoci we wsppracy z ekspertami przygotowali projekt ustawy o licencjach prawniczych. Rozwizanie to umoliwi tysicom modych prawnikw prac zgodn z ich kwalifikacjami i ambicjami oraz spowoduje wiksz dostpno usug prawniczych i obnienie ich cen. Nowy zawd licencjonowanego prawnika bdzie funkcjonowa rwnolegle do zawodw adwokata i radcy prawnego, a regulacja tego pierwszego nie bdzie narusza kompetencji samorzdw obu dotychczasowych zawodw. Ich przedstawicielom zostanie pozostawiony indywidualny wybr pozostania w korporacji (ze wszystkimi tego konsekwencjami) albo przejcia do zawodu licencjonowanego doradcy bez adnych dodatkowych warunkw. Dowiadczeni adwokaci i radcy prawni uzyskaj moliwo udziau za wynagrodzeniem w ksztaceniu pretendentw do uzyskania licencji prawniczych. Wielu radcw prawnych pragnie poczenia swojego zawodu z zawodem adwokata, czemu sprzeciwia si lobby adwokackie. Prawo i Sprawiedliwo nie widzi potrzeby rozstrzygnicia tego sporu w sposb odgrny, proponuje natomiast ustawowe dopuszczenie stopniowej oddolnej integracji obu zawodw. Ustawa reformujca samorzdy prawnicze dopuci mianowicie tworzenie nowych izb wsplnie przez adwokatw i radcw prawnych jako izb adwokackich (pod warunkiem udziau w takiej inicjatywie okrelonej liczby adwokatw), z czym automatycznie bdzie zwizane przejcie uczestniczcych w takiej inicjatywie radcw w szeregi palestry. W ten sposb zostanie uszanowana wola starszych adwokatw, ktrzy nie chc poczenia si w jednej izbie z radcami prawnymi, a jednoczenie zostanie uruchomiony proces, ktry z czasem w sposb naturalny doprowadzi do zaniku odrbnoci obu korporacji. Z przyczyn zasadniczych Prawo i Sprawiedliwo opowiada si przeciwko korporacyjnej konstrukcji organw pastwa, w szczeglnoci w przypadku sdownictwa i prokuratury, a take przeciwko dotychczasowej konstrukcji korporacyjnego sdownictwa dyscyplinarnego. Bdzie o tym mowa w trzeciej czci programu. Jednoczenie z ograniczaniem korporacjonizmu bdziemy usuwa nieracjonalne ograniczenia przedsibiorczoci oraz podejmowa dziaania prowadzce do demonopolizacji w gospodarce. Bdzie o tym mowa w rozdziale dotyczcym polityki rozwoju.

UMOCNIENIE DEMOKRACJI
Jak wykazalimy, cztery lata rzdw PO i PSL doprowadziy do powanego naruszenia mechanizmw demokracji. Wymaga ona bezwzgldnie, aby

72

NOWOCZESNY NARD, WOLNI OBYWATELE

program
obywatele mieli rwne szanse wpywania na ycie publiczne. Poniewa mechanizm demokratyczny pozostaje w staym napiciu z innym, podstawowym dla nowoczesnego spoeczestwa mechanizmem, jakim jest rynek, gdzie decyduje przede wszystkim sia ekonomiczna, a midzy jednostkami s pod tym wzgldem ogromne rnice, nowoczesna demokracja musi zakada daleko posunite oddzielenie obu mechanizmw. Wymaga te, co cile wie si z pierwszym wymogiem, zapewnienia rwnych praw specjalnym instytucjom reprezentujcym obywateli w yciu publicznym, jakimi s partie polityczne. Dotychczasowe dowiadczenia na wiecie pokazuj, e wszelkie prby eliminacji konkurencji midzy partiami s nie do pogodzenia z demokracj i kocz si w najlepszym razie jak form agodnego autorytaryzmu. Rwno praw partii politycznych musi mie charakter faktyczny, nie tylko formalny. Na czoo wysuwaj si tu cztery warunki: dostp do mediw, pozwalajcy na komunikowanie si z opini publiczn; dostp do rodkw finansowych, umoliwiajcy prowadzenie akcji politycznych, w tym kampanii wyborczych; wolno od administracyjnych ogranicze stosowanych w interesie rzdzcych (czym innym s ograniczenia, ktre dla zapewnienia porzdku publicznego dotycz wszystkich obywateli); wreszcie wykluczenie nielegalnego oddziaywania sub specjalnych na ycie publiczne. Z punktu widzenia opozycyjnych ugrupowa parlamentarnych wana jest take taka organizacja pracy parlamentu, ktra ograniczy do minimum arbitralno decyzji wikszoci i jej reprezentantw w organach izb ustawodawczych, tak aby opozycja moga swobodnie przedstawia swoje pogldy, pyta rzdzcych o ich poszczeglne decyzje i sposb rzdzenia oraz wykazywa mankamenty i naduycia w sprawowaniu wadzy. We wspczesnych realiach bardzo wane jest jeszcze zabezpieczenie przed przemoc symboliczn. Wie si to z wielk potrzeb nowoczesnej demokracji, jak jest waciwy ksztat politycznego dyskursu, jego merytoryczny i zwizany z faktami charakter. Powinien on by wolny od elementw wykluczajcej i zniesawiajcej agresji sownej. Ogromnie wane jest wreszcie istnienie instytucjonalnej kontroli wadzy sprawowanej przez podmioty o prawnie zagwarantowanych, realnych kompetencjach. Waciwie aden z powyszych warunkw nie jest speniony w systemie wadzy stworzonym przez PO. Fundamentem jej politycznej socjotechniki jest podzia obywateli i ich politycznej reprezentacji na t cz, ktra ma prawa i ktrej opinie zasuguj na powan uwag, oraz cz w istocie wykluczon, ktrej opinie nie maj adnego znaczenia, gdy z gry przyjmuje si wobec nich zaoenie zej woli, niecnych intencji oraz braku kompetencji. Poniewa w dominujcym przekazie rzdzcy przeciwstawiaj si pono zu reprezentowanemu przez t cz spoeczestwa, ktrej symbolem jest moherowy beret, nie podlegaj oni krytycznej ocenie, gdy s z definicji dobrzy, a przynajmniej lepsi od swoich

73

NOWOCZESNA POLSKA
program
politycznych przeciwnikw. Jakakolwiek powana i rwnoprawna debata polityczna jest w tym stanie rzeczy niemoliwa. Z opozycj po prostu prowadzi si wojn, ktra zaostrza si za kadym razem, gdy dochodzi do szczeglnie spektakularnej kompromitacji wadzy. Jest to z reguy wojna niewypowiedziana, cho pamitamy, e wkrtce po wybuchu afery hazardowej Donald Tusk mwi o wojnie z PiS wprost i publicznie. Pytanie o to, jak przeciwdziaa tej sytuacji, wie si z dwiema sprawami. Pierwsza z nich sytuuje si w sferze polityki. Prawo i Sprawiedliwo deklaruje, e wygrawszy wybory nie bdzie nikomu poza przestpcami wypowiada wojny, nie bdzie szuka wrogw w Polsce i Polakach. Niedawny kongres Polska Wielki Projekt jest zapowiedzi powrotu do normalnych standardw dyskusji i jej wzorem. Druga sprawa odnosi si do sfery prawno-instytucjonalnej. Trzeba od razu stwierdzi, e rzecz nie jest atwa. Od dawna wybitni uczeni wykazywali, e system demokratyczny i praworzdny nie moe funkcjonowa bez elity, ktra przestrzega regu w sposb bezinteresowny, z powodw zasadniczych. Tak motywacj kierowaa si partia Prawo i Sprawiedliwo, decydujc si na stosowanie goszonych przez siebie zasad take wobec politykw z wasnych szeregw i koalicjantw (Lipiec, Lepper), mimo e wiedzielimy, i wie si z tym due ryzyko utraty wadzy. Mona wtpi, czy formacje rzdzce Polsk dzisiaj, drwice sobie z zasad s zdolne dojrze do takiej postawy. Pozostaj wic gwarancje instytucjonalne. Po wygraniu wyborw skorygujemy wszystkie szkodliwe decyzje politykw PO dotyczce NIK (powrt do poprzednich rozwiza), CBA (anulowanie decyzji o odwoaniu Mariusza Kamiskiego i, co za tym, cofnicie wszystkich decyzji personalnych podjtych przez szefa Biura mianowanego przez Donalda Tuska, jednoczenie umocnienie kadencyjnoci tej funkcji nieodwoalnoci penicej j osoby w trakcie kadencji), prokuratury (powrt do poprzednio obowizujcych rozwiza) oraz IPN (przywrcenie poprzedniego systemu organizacyjnego). Jeli chodzi o prokuratur, to uczynienie jej samodzieln korporacj uzasadniano potrzeb zapewnienia jej niezalenoci i, co za tym idzie, obiektywizmu. Tymczasem takie zdarzenia jak odsunicie modych prokuratorw zaangaowanych w walk z korupcj na najwyszych szczeblach, umorzenie afery hazardowej, sprawa Parafianowicza czy podporzdkowanie prokuratorw pozaprawnym reguom w trakcie ledztwa smoleskiego pokazuj, e owo uzasadnienie byo zupen fikcj. Mechanizm naciskw na prokuratur zwizany jest z politycznymi powizaniami poszczeglnych osb, a wyczenie spod kontroli i odpowiedzialnoci uatwia podejmowanie skandalicznych decyzji. Obecny system uwalnia od odpowiedzialnoci nie tylko prokuratora generalnego, ale take wielu innych prokuratorw penicych kierownicze funkcje. Nie ma w historii przypadkw, aby instytucje niepodlegajce formalnej kontroli dziaay dobrze, a przy braku takiej kontroli nie wyksztacay si pozaprawne mechanizmy kontroli nieformalnej. Sytuacja, w ktrej

74

NOWOCZESNY NARD, WOLNI OBYWATELE

program
prokurator generalny informuje, e jego obecno na posiedzeniu komisji sejmowej jest grzecznociowym gestem, a nie obowizkiem, w poczeniu ze wspomnianymi wyej przypadkami dobrze pokazuje istot rzeczy. A mimo to nawet obecna sytuacja to dla rzdzcych za mao, wic d oni do upartyjnienia prokuratury wprost. Nowa ustawa o nauce jednoznacznie zakae, pod grob sankcji karnych, wszelkich prb ograniczania wolnoci bada naukowych, z wyjtkiem ogranicze koniecznych w sferze bioetycznej oraz ustanawianych w celu zapobiegania szczeglnie cikim przestpstwom. Ustawa ta bdzie te chroni uczonych przed sankcjami wewntrzrodowiskowymi, stwarzajc moliwo alternatywnego uzyskiwania stopni i tytuw naukowych poza rodowiskami skonnymi kierowa si wzgldami pozamerytorycznymi (np. poprawnoci polityczn w jej polskiej czy europejskiej wersji), a przy tym w peni zachowujc wszystkie wymagania merytoryczne. W tym celu powstanie pastwowy instytut, ktrego zadaniem bdzie ochrona i realizacja wolnoci bada naukowych we wszystkich przypadkach, w ktrych dojdzie do jej ograniczenia lub zagroenia. Jednoczenie naukowcy uzyskaj zdecydowanie wikszy ni obecnie dostp do wszelkich informacji potrzebnych do prowadzenia bada. Zbadamy zasadno zmian dokonanych ostatnio w GUS. Jeli okae si, e zarzuty byy nieprawdziwe lub mao istotne, podjte przez politykw PO decyzje w sprawie odwoania kierownictwa tej instytucji zostan cofnite. Doprowadzimy do istotnej zmiany regulaminu Sejmu. Maksymalnie ograniczy ona arbitralno decyzji marszaka. Dotyczy to w szczeglnoci realizacji wnioskw poselskich, terminw dostarczania posom projektw ustawodawczych i innych dokumentw, praw i obowizkw klubw parlamentarnych oraz przebiegu dyskusji. Bez uszczerbku dla sprawnoci dziaania obu izb ustawodawczych lepiej ni dotychczas zagwarantowane bd prawa opozycji, w tym jej prawo odpowiedzi na zarzuty strony przeciwnej, nawet jeli stawia je premier lub inni czonkowie rzdu. Prawo ustosunkowania si do takich zarzutw bdzie mia przewodniczcy klubu lub osoba przeze wyznaczona. Premier raz na miesic bdzie musia odpowiada na pytania opozycji; zadawa mu pytania bd mogy, w iloci proporcjonalnej do liczebnoci, wszystkie kluby. Przywrcona zostanie powszechnie dostpna transmisja obrad Sejmu. Doprowadzimy do ustanowienia wyranego zakazu uywania w Sejmie i Senacie nieparlamentarnego jzyka. amanie tego zakazu, posugiwanie si wulgaryzmami, bdzie przestpstwem ciganym z oskarenia publicznego; w tym zakresie nie bdzie przysugiwa immunitet, nawet jeli nieparlamentarne sowa zostan wypowiedziane z sejmowej czy senackiej trybuny. W celu uniknicia naduy ustawa sprecyzuje kryteria rozgraniczenia karalnych wypowiedzi wulgarnych od wypowiedzi krytycznych i bardzo ostrych, ale niepodlegajcych sankcji karnej.

75

NOWOCZESNA POLSKA
program
Wobec negatywnych dowiadcze zwizanych z ograniczaniem wolnoci krytykowania dziaajcych publicznie osb i instytucji oraz wpywowych grup spoecznych, a wic wolnoci niezbdnej do normalnego funkcjonowania demokracji, ustawa zawiera bdzie przepisy precyzujce, e w takich przypadkach kady ma prawo do najostrzejszej nawet krytyki, o ile tylko nie przybiera wulgarnych form, i do przedstawiania wasnej interpretacji faktw, ktra nie musi si pokrywa z interpretacj przedstawian przez krytykowanych czy uznawan za trafn przez sdy. Krytykowane osoby i instytucje powinny mie realn moliwo publicznej odpowiedzi na publicznie sformuowan krytyk, ale nie na koszt osb krytykujcych. Odpowiednich zmian wymagaj w zwizku z tym przepisy o ochronie dbr osobistych. Wyroki reagujce na krytyk prowadzonych publicznie lub majcych publiczne skutki dziaa osb, instytucji i grup spoecznych, o ile nie zawiera ona treci wulgarnych, nie mog by ukryt form cenzury politycznej (nakaz odwoania krytycznych wypowiedzi i przeproszenia osoby dotknitej krytyk) ani konfiskaty mienia jako represji za korzystanie z wolnoci sowa (obcianie krytykw rujnujcymi kosztami publikacji nakazanych przez sd owiadcze). Obowizek opublikowania przeprosin wobec osb czy instytucji skrytykowanych w zwizku z ich dziaalnoci majc charakter publiczny lub wywierajc wpyw na ycie publiczne powinno by ograniczone do sytuacji, gdy inkryminowana wypowied miaa charakter wulgarny i zarazem obraliwy oraz powinno nastpowa bezpatnie w tym samym miejscu i w taki sam sposb, w jaki opublikowano ow wypowied. W sumie chodzi wic o to, aby publiczna debata o sprawach majcych znaczenie publiczne bya swobodna i moga przybiera nawet bardzo ostre formy, stanowice normalny koszt demokracji, ale nie bya wulgarna i nie prowadzia do lumpizacji ycia publicznego rwnoznacznej z jego degeneracj. Takiej lumpizacji, sprowadzenia Polakw do stanu prymitywnego plemienia, chcieli zawsze wrogowie Polski, w tym ci najokrutniejsi, hitlerowscy i stalinowscy. Najwysza ju pora przerwa rozpoczty przez Samoobron, a kontynuowany przez PO, nie bez wsparcia ze strony SLD, proces degeneracji debaty publicznej, i to nawet za cen przyjcia kazuistycznych rozwiza prawnych, bez ktrych obchodz si kraje o ustabilizowanej demokracji, poprzestajc na powszechnie respektowanych obyczajach politycznych. Po spenieniu swojej roli postulowane przepisy bd mogy zosta w znacznej czci uchylone. Wracajc jeszcze do potrzebnych zmian w regulaminie Sejmu, zapowiadamy zagwarantowanie prawa kadego klubu poselskiego do wyznaczenia do skadu komisji ds. sub specjalnych posw wedug wasnego uznania. Nie moe by tak, wycznie rzdzca wikszo wybiera sobie osoby, ktre bd kontrolowa t szczeglnie newralgiczn i podatn na polityczne naduycia sfer funkcjonowania wadzy. Regulamin Sejmu zagwarantuje take, e na czele wspomnianej komisji bdzie sta zawsze przedstawiciel opozycji.

76

NOWOCZESNY NARD, WOLNI OBYWATELE

program
Potrzebne s istotne zmiany w prawie wyborczym oraz w ustawie o partiach politycznych. Nie bd one ogranicza si do wyeliminowania tych rozwiza przeforsowanych w mijajcej kadencji Sejmu przez PO, ktre maj dodatkowo wzmocni pozycj formacji popieranych przez gwny nurt mediw. Trzeba dokona gbszych zmian, ktre bd realizowa zasad transparentnej i rwnoprawnej rywalizacji legalnie dziaajcych partii. Prawo i Sprawiedliwo nie kwestionuje obnienia poziomu finansowania partii z budetu. Skoro jednak zdecydowano si na takie cicia, musz temu towarzyszy dwie istotne zmiany, ktre zamierzamy wprowadzi. Pierwsza z nich to regua, e pastwo refunduje limitowane wydatki poniesione w trzech z czterech rodzajw wyborw, w ktrych uczestnicz partie polityczne: w wyborach parlamentarnych, prezydenckich i samorzdowych. Pozabudetowe wpaty na rzecz partii, poza skadkami czonkowskimi, ktrych wysoko nie moe przekroczy jednego procenta przecitnej pacy netto (z wyjtkami dotyczcymi parlamentarzystw i radnych), zostan natomiast zakazane. Rozwizanie to spowoduje w sumie wzrost wydatkw pastwa rzdu zaledwie dziesitej czci promila czteroletniego budetu pastwa, a korzyci z punktu widzenia walki z korupcj i przejrzystoci ycia politycznego w naszym kraju bd bardzo due. Nawiasem mwic, dwudniowe wybory, dopuszczone przez nowy Kodeks wyborczy (skdind w jawnej sprzecznoci z Konstytucj RP), byyby drosze. W wyborach samorzdowych podstaw obliczania kwoty zwrotu powinny by gosy zdobyte w gosowaniu do sejmikw wojewdzkich, a zwrot powinien wynosi np. 3z za jeden gos dla komitetw, ktre przekroczyy 3% w skali kraju albo 15% w skali jednego wojewdztwa. Limity wydatkw wyborczych powinny by wysze ni kwoty zwrotu i ustalane tak jak dotychczas, czyli wedug iloci zgoszonych kandydatw. Partie mogyby je pokrywa z odoonych pienidzy pochodzcych z dotacji budetowej lub skadek. Niepokojca skala rozbienoci midzy oficjalnymi wynikami ostatnich wyborw samorzdowych a wiarygodnymi szacunkami opartymi na pomiarach socjologicznych kae dokona wielu poprawek w prawie wyborczym, ktre utrudni ewentualne faszowanie wynikw gosowania. Nasz niepokj wzmaga dzi to, e wszystkie idce w tym kierunki poprawki proponowane przez Prawo i Sprawiedliwo (w sumie sze) zostay odrzucone. Trzeba cakowicie odej od unormowania, wedug ktrego wybory przeprowadzaj organy samorzdu, a wic instytucje, ktrych funkcjonariusze s w znacznej wikszoci zaangaowani politycznie i czsto ubiegaj si o reelekcj lub kandyduj w wyborach parlamentarnych. Konieczne jest te zapewnienie dotychczasowej opozycji penej kontroli nad przebiegiem liczenia i agregacji gosw na wszystkich szczeblach procesu wyborczego. Wielkim problemem naszej demokracji jest nieprzestrzeganie prawa przez rzdzcych, ktre w ostatnich latach przybrao charakter ostentacyjny, a w niektrych wypadkach uzyskao te poparcie

77

NOWOCZESNA POLSKA
program
mediw. W nowoczesnych spoeczestwach prawo ustanawia pewne automatyzmy, ktre dziaaj jednak tylko wtedy, kiedy funkcjonariusze publiczni nie maj wtpliwoci, e prawa naley przestrzega i e kady przypadek jego zamania spotka si ze stanowcz reakcj waciwych organw. Dzi funkcjonariusze publiczni w naszym kraju otrzymuj liczne sygnay, e tak nie jest. Cakowite zaradzenie temu zjawisku wymaga gbszej przebudowy pastwa, w tym sdownictwa. O niektrych z nich bdzie mowa w dalszych czciach programu. Warta przemylenia bdzie modyfikacja kompetencji i sposobu powoywania Rzecznika Praw Obywatelskich, ktry w nowym rozwizaniu staby si Rzecznikiem Praworzdnoci i Praw Obywatelskich. Jego pozycja ustrojowa zostaaby usytuowana bardzo wysoko zaraz po Prezydencie RP, marszakach Sejmu i Senatu oraz premierze. Rzecznika wybieraby Nard w gosowaniu powszechnym, odbywanym jednoczenie z wyborami prezydenckimi. O wybr mogyby si ubiega osoby majce odpowiednie przygotowanie prawnicze, a take osoby legitymujce si dowiadczeniem w pracy pastwowej i niezaprzeczalnymi zasugami w dziaalnoci na rzecz praworzdnoci i praw obywatelskich. Zgoszenie kandydata wymagaoby poparcia przez 100 tys. obywateli. Kady z kandydatw musiaby publicznie przedstawi swoj ocen stanu przestrzegania prawa w Polsce i swoje priorytety. Spoeczestwo powinno np. wiedzie, czy kandydat chce broni prawa Rzeczypospolitej i praw rzeczywicie krzywdzonych obywateli, czy te zajmowa si krzywdami byych funkcjonariuszy WSI oraz kampaniami na rzecz takich czy innych pomysw ze sfery politycznej poprawnoci. Rzecznik miaby daleko idce uprawnienia dotyczce dostpu do akt i dokumentw ronego rodzaju, a ewentualne ograniczenia mogyby dotyczy tylko spraw o szczeglnym znaczeniu ze wzgldu na bezpieczestwo pastwa, przy czym odmowa udostpnienia wymagaaby zgody Prezydenta RP. Rzecznik dysponowaby te nadzwyczajnymi rodkami zaskarenia orzecze i decyzji sdw, organw cigania oraz organw administracji rzdowej i samorzdowej. Miaby te prawo przedstawiania Radze Ministrw uwag i zalece w sprawach przestrzegania prawa.

78

2. EFEKTYWNY SYSTEM WADZY

program

Prawo i Sprawiedliwo chce budowa pastwo silne i nowoczesne, demokratyczne i praworzdne, zdolne do rozwizywania zbiorowych problemw, ktre s rdem opresji obywateli. Tak rozumiemy haso budowy IV Rzeczypospolitej, ktre jest wci aktualne. Jak ju stwierdzilimy we wstpnej czci programu, wiele ogranicze utrudniajcych prowadzenie polityki wychodzcej naprzeciw oczekiwaniom spoecznym, promujcej rozwj i wzmacniajcej midzynarodow rol Polski ma swe rdo w obowizujcej Konstytucji RP z 1997 r. Jej uchwalenie stanowio kompromis midzy siln wwczas lewic postkomunistyczn a Uni Wolnoci. Obydwie siy byy, cho z rnych powodw, zainteresowane utrwaleniem postkomunistycznego status quo, stworzeniem systemu instytucji, ktrych istotn funkcj jest konserwowanie tego stanu i blokowanie niezalenie od przyszych werdyktw wyborcw prb jego zmiany. Jednym z przejaww imposybilizmu jest krpowanie moliwoci dziaania wadzy wykonawczej, ktrej kompetencje zostay w nieracjonalny i nieprecyzyjny sposb rozdzielone, a jednoczenie przyznanie organom o kompetencjach negatywnych, takim jak Trybuna Konstytucyjny, moliwoci w praktyce dowolnego blokowania wadzy ustawodawczej i wy-

konawczej oraz kreatywnego definiowania zakresu swoich uprawnie. Chocia znaczenie obu wspomnianych si politycznych od tamtego czasu radykalnie zmalao, ufundowana przez nie konstrukcja ustrojowa trwa na zasadzie inercji, a take dlatego, e sabe pastwo ley w interesie wielu silnych grup. W tym rozdziale pragniemy skupi uwag na konstrukcji gowy pastwa, rzdu i parlamentu, stanowieniu prawa i jego kontroli oraz ustroju administracji publicznej. Problemom wadzy sdowniczej powicony jest osobny rozdzia w trzeciej czci programu.

PREZYDENT RZD PARLAMENT

Jednym z mankamentw obecnego ustroju jest rozszczepienie wadzy wykonawczej, ktr maj si dzieli gowa pastwa i rzd. Dotychczasowe dowiadczenia pokazuj, e jest to rozwizanie dysfunkcjonalne. Opowiadamy si za systemem parlamentarno-gabinetowym, w ktrym wadz wykonawcz sprawuje rzd kierowany przez premiera. Pozycja szefa rzdu w stosunku do ministrw zostanie wzmocniona o prawo udzielania ministrom wicych wytycznych co do kierunkw polityki.

79

NOWOCZESNA POLSKA
program
Jednoczenie jestemy za utrzymaniem urzdu Prezydenta RP i powszechnych wyborw prezydenckich, postulujc jednak istotn modyfikacj roli gowy pastwa. Urzd ten powinien by nie jednym z czonw wadzy wykonawczej, lecz czynnikiem realnie stojcym na stray caoci i spjnoci pastwa oraz realizacji jego konstytucyjnych zada przez wszystkie wadze publiczne. Chodzi o system, ktry jednoznacznie przypisuje premierowi i kierowanemu przeze rzdowi kompetencje do prowadzenia biecej polityki i odpowiedzialno za jej efekty, a zarazem pozwala na wspdziaanie Prezydenta RP i Prezesa Rady Ministrw dla dobra kraju, jeeli maj oni zbiene cele i zapatrywania. Polem takiego wspdziaania, umoliwiajcego osiganie efektu synergii, moe by np. wydawanie rozporzdze z moc ustawy, o ktrych bdzie mowa niej, a take polityka zagraniczna. Jeeli jednak zapatrywania obu czynnikw bd rozbiene, bieca polityka pastwa bdzie realizowana na wyczn odpowiedzialno wikszoci parlamentarno-rzdowej, natomiast rol Prezydenta RP bdzie czuwanie nad spjnoci pastwa i ewentualne i podejmowanie interwencji w granicach prawa, gdy jego zdaniem bdzie tego wymaga nadrzdny interes pastwa. W proponowanym przez nas systemie Prezydent zachowa cz dotychczasowych kompetencji, a take zostanie wyposaony w pewne nowe, adekwatne do powyszej roli instrumenty. Jednym z nich bdzie przedstawianie obu izbom parlamentu dorocznego ordzia o stanie Rzeczypospolitej, oceniajcego realizacj podstawowych zada pastwa przez wszystkie wadze publiczne. Konstytucja okreli katalog takich zada, dotyczcych bezpieczestwa zewntrznego i wewntrznego, ochrony wolnoci i praw obywateli, polityki spoecznej, polityki rozwoju itp. Ordzie Prezydenta bdzie wyraa ocen, czy zadania te s naleycie realizowane oraz w jakich sprawach istniej najwiksze problemy i braki, nie naruszajc kompetencji i odpowiedzialnoci innych organw wadzy publicznej. Aby mc formuowa ocen stanu pastwa, Prezydent bdzie mie zagwarantowany peny dostp do odpowiednich informacji bdcych w posiadaniu wszystkich organw wadzy publicznej. Prezydent bdzie z urzdu przewodniczcym Krajowej Rady Sdownictwa, odpowiedzialnej za organizacj i jako kadr wymiaru sprawiedliwoci, oraz bdzie powoywa cz jej czonkw. O przyszej konstrukcji i roli Rady piszemy w trzeciej czci programu. Do zada Prezydenta nalee bdzie take dbanie o waciwy poziom fachowy i etyczny czonkw korpusu suby cywilnej, ktry bdzie funkcjonowa nie tylko w administracji rzdowej, lecz take w Kancelarii Prezydenta i w administracji samorzdowej. Bdzie z tym zwizana kompetencja do powoywania szefa Suby Cywilnej. Do prerogatyw gowy pastwa bdzie nalee powoywanie, za zgod Senatu, prezesa Najwyszej Izby Kontroli. Prezydent bdzie mg zleca NIK prowadzenie kontroli we wszystkich sprawach o istotnym znaczeniu dla pastwa; kontrole na zlecenie

80

EFEKTYWNY SYSTEM WADZY

program
gowy pastwa bd przeprowadzane w pierwszej kolejnoci. Prawo zlecania kontroli zachowaj Sejm i Prezes Rady Ministrw, a otrzyma je take Senat. Rola gowy pastwa w kreowaniu rzdu bdzie zbliona do obecnej, odpowiadajcej logice systemu parlamentarno-gabinetowego. Prezydent uzyska jednak wyjtkowe prawo odmowy powoania premiera lub ministra, jeeli istnie bdzie uzasadnione podejrzenie, e proponowana osoba nie bdzie przestrzega prawa lub bdzie stanowi zagroenie dla bezpieczestwa pastwa. Ewentualna odmowa bdzie opiera si na udokumentowanych wiadomociach, jakimi dysponuj waciwe organy pastwa, i bdzie poprzedzona konsultacjami Prezydenta z marszakami Sejmu i Senatu. Zachowujc prerogatyw skrcenia kadencji Sejmu i rozpisania przedterminowych wyborw na dotychczasowych zasadach, zwizanych z niemonoci wyonienia parlamentarnej wikszoci rzdowej lub uchwalenia budetu, Prezydent bdzie mie tak prerogatyw take w dwch innych sytuacjach. Po pierwsze, bdzie on mg skrci kadencj Sejmu i rozpisa nowe wybory w cigu 6 miesicy od wyborw prezydenckich, jeeli od poprzednich wyborw do Sejmu upyno wicej czasu ni rok. Instrument taki suy w niektrych pastwach odnowieniu demokratycznej legitymacji parlamentu, gdy powszechne wybory prezydenckie wygrywa polityk reprezentujcy opcj przeciwn do aktualnej wikszoci parlamentarnej. Po drugie, Prezydent, zachowujc prawo weta ustawodawczego na dotychczasowych zasadach, bdzie mg take powstrzyma si od podpisania ustawy i zarzdzi w tej sprawie referendum pod rygorem moliwoci skrcenia kadencji Sejmu i rozpisania nowych wyborw w razie odrzucenia ustawy przez Nard. Ten nowy rodzaj weta bdzie mg by stosowany w zasadzie do kadej ustawy, z wyjtkiem ustawy budetowej i ustawy zmieniajcej konstytucj, o ile ta bdzie zatwierdzana w gosowaniu powszechnym. W praktyce bdzie to instrument swoistego wotum zaufania bd nieufnoci Narodu wobec parlamentu, ktry dy do wprowadzenia kontrowersyjnej politycznie ustawy. Jeeli takie referendum nie przyniesie rozstrzygnicia z powodu zbyt maej liczby gosujcych, ustawa bdzie podlega ponownemu rozpatrzeniu przez Sejm w trybie obowizujcym przy zwykym wecie prezydenckim. Pragniemy dowartociowania instytucji referendum take w innych sprawach. Prawo inicjatywy w sprawie referendum oglnokrajowego powinna uzyska grupa co najmniej 500 tys. obywateli. Odpowiednio dua grupa posw powinna mie prawo inicjowania referendum w sprawie ustawy, ktrej projekt odrzucia sejmowa wikszo. Podobnie naley zmniejszy prg dostpu obywateli do referendum na szczeblu lokalnym. Prawo i Sprawiedliwo opowiada si za zmniejszeniem skadu Sejmu do 360 posw, a Senatu do 50 senatorw (z moliwoci zasiadania w drugiej izbie take byych prezydentw RP, o czym niej). Absolutnie jednak jestemy przeciwni mechanicznemu

81

NOWOCZESNA POLSKA
program
ciciu liczby mandatw, ktremu nie towarzyszy gbsza reforma systemu w pastwie i racjonalizacja procesu ustawodawczego. Nasze propozycje dotyczce liczby parlamentarzystw s integralnym elementem takiej reformy. Rola Sejmu w postpowaniu ustawodawczym ulegnie pewnym modyfikacjom, o ktrych bdzie jeszcze mowa. Bd one suy racjonalizacji procesu ustawodawczego, nie naruszajc pozycji Sejmu jako organu zapewniajcego demokratyczn legitymizacj prawu stanowionemu przez Rzeczpospolit. Nie przewidujemy rwnie wikszych zmian w zasadach wyboru posw. Opowiadamy si za zachowaniem proporcjonalnego charakteru tych wyborw, z korekt premiujc dwie listy, na ktre oddano najwicej gosw. W bardziej istotny sposb zmieni si natomiast konstrukcja Senatu. Bdzie on izb zoon z osb dowiadczonych w dziaalnoci pastwowej lub samorzdowej takich, ktre co najmniej przez pi lat peniy funkcj publiczn z wyboru lub kierownicze stanowisko w pastwie. Senatorowie w liczbie 50 bd wybierani w jednoosobowych okrgach wyborczych. Ponadto w skad Senatu bd mogli wchodzi na wasne yczenie, bez koniecznoci poddania si procedurze wyboru byli prezydenci RP. Kadencja Senatu bdzie niezalena od kadencji Sejmu; ta pierwsza bdzie moga zosta skrcona jedynie w drodze samorozwizania izby. Senat zachowa sw dotychczasow rol w postpowaniu ustawodawczym, a ponadto przejmie od Sejmu niektre kompetencje dotyczce obsady stanowisk pastwowych poza sfer wadzy wykonawczej. Druga izba bdzie m.in. powoywa prezesa Najwyszej Izby Kontroli i jedn trzeci skadu Trybunau Konstytucyjnego oraz wyraa zgod na powoanie przez Prezydenta RP prezesa Narodowego Banku Polskiego. Pamitajc o poaowania godnych przypadkach, kiedy osoby powoywane na odpowiedzialne funkcje publiczne zatajay przed organami powoujcymi istotne informacje o swoich uwikaniach, Prawo i Sprawiedliwo doprowadzi do ustawowego uregulowania zakresu informacji, jakich od kandydatw mog da organy powoujce, pod rygorem odpowiedzialnoci karnej za wprowadzenie w bd. Na podstawie tej samej ustawy kady organ powoujcy od Prezydenta RP a do szczebla samorzdowego bdzie mg da od waciwych organw pastwowych udostpnienia informacji sucych zweryfikowaniu prawdziwoci owiadczenia kandydata, a take informacji o ewentualnych faktach wskazujcych na ryzyko, e kandydat nie bdzie przestrzega prawa lub bdzie stanowi zagroenie dla bezpieczestwa pastwa.

TWORZENIE I KONTROLA PRAWA

W Polsce wydaje si za duo przepisw, s one zbyt czsto zmieniane, a ich jako jest marna. W wikszoci s one niejasne dla obywateli, nawet prawnicy maj trudnoci z ich rozumieniem i stosowaniem. Wiele ustaw jest nadal pisanych pod wpywem ukrytych grup interesu, czemu sprzyja nieprzej-

82

EFEKTYWNY SYSTEM WADZY

program
rzysty tryb ustawodawczy. Jednoczenie w system stanowienia i kontroli prawa na szczeblu centralnym wpisane s mechanizmy przesadnie krpujce dostosowywanie prawa do nowych sytuacji zgodnie z interesem pastwa i potrzebami obywateli. Niektre ograniczenia pochodzce ze schykowego okresu PRL, ktre pierwotnie miay na celu ograniczenie arbitralnoci niedemokratycznej i niekontrolowanej wadzy, okazuj si dysfunkcjonalne w porzdku, w ktrym wadza opiera si na odnawianej legitymacji demokratycznej i podlega wielostronnej kontroli. Z kolei arbitralne w istocie, oparte na kreatywnej interpretacji konstytucji wyroki Trybunau Konstytucyjnego uchylajce przepisy ustaw, ktrych celem byy zmiany zgodne z zasadami jawnoci ycia publicznego i wolnoci obywateli (np. w sprawach lustracji czy zawodw prawniczych), ponownie postawiy na porzdku dziennym problem demokratycznej legitymacji orzecze tego organu i swobody ich ferowania. Usprawnieniu i poprawie jakoci legislacji bdzie suy kilka nowych rozwiza w sprawach kompetencji prawodawczych i trybu stanowienia prawa. Pierwszym bdzie wzmocnienie ochrony integralnoci projektu ustawy wniesionego do Sejmu przez Prezydenta RP lub Rad Ministrw przed poprawkami wypaczajcymi intencje wnioskodawcy. W obecnym stanie konstytucyjnym kady wnioskodawca moe wycofa projekt ustawy do czasu zakoczenia jego drugiego czytania. Proponujemy, aby w przypadku ustawy uchwalanej z inicjatywy gowy pastwa lub rzdu termin ten zosta wyduony do 7 dni od zakoczeniu drugiego czytania, tak aby wnioskodawca mg przeanalizowa skutki zmian, jakie mog wynika z dotychczasowych prac. Naley przy tym dopuci, aby wnioskodawca, jeli nie decyduje si na wycofanie projektu, mg zada, by w trzecim czytaniu pod gosowanie bya poddana ustawa w ksztacie proponowanym przez waciwe komisje cznie z poprawkami zgoszonymi do zakoczenia drugiego czytania albo z pominiciem wszystkich bd niektrych poprawek zgoszonych do zakoczenia drugiego czytania. Postulowane rozwizanie wymaga zmiany konstytucji i regulaminu Sejmu. Zasady postpowania z poprawkami Senatu, a take z projektami ustaw pochodzcymi od innych podmiotw ni Prezydent lub Rada Ministrw, proponujemy pozostawi bez wikszych zmian. Drugim rozwizaniem, wymagajcym zmiany konstytucji, bdzie instytucja rozporzdze z moc ustawy, funkcjonujca obok klasycznej (parlamentarnej) formy ustawodawstwa. Rozmiary korzystania z tej ostatniej ulegyby wwczas racjonalnej modyfikacji. Rozporzdzenia z moc ustawy bdzie wydawa Prezydent na wniosek Rady Ministrw, ale warunkiem ich wejcia w ycie bdzie uprzednie zatwierdzenie przez Sejm. Za tre i jako tak stanowionego prawa bdzie wic odpowiada rzd, natomiast rol Sejmu bdzie demokratyczne legitymizowanie aktu ustawodawczego. Oczywicie Sejm i Senat bd mogy w kadej chwili ustaw uchyli albo zmieni dowolne rozporzdzenie z moc usta-

83

NOWOCZESNA POLSKA
program
wy. Dodatkow zalet proponowanego rozwizania jest to, e bdzie ono sprzyja rzeczowej wsppracy rzdu i gowy pastwa w rozwizywaniu istotnych problemw kraju. Kolejn zmian, rwnie wymagajc nowelizacji konstytucji, bdzie umoliwienie wydawania rozporzdze wykonawczych (rozporzdze na podstawie ustaw w celu ich wykonania) w zakresie szerszym ni ten, jaki dopuszcza obecna pod tym wzgldem nadmiernie restrykcyjna konstytucja. Rozszerzeniu ulegnie krg centralnych organw pastwa, ktre bd mogy wydawa takie rozporzdzenia; znajd si wrd nich take Rada Polityki Pieninej i Prezes Narodowego Banku Polskiego. Wydawanie wszelkich rozporzdze wykonawczych bdzie wymaga podstawy ustawowej wskazujcej organ upowaniony do wydania rozporzdzenia oraz okrelajcej przedmiot i zakres upowanienia. Naley natomiast zrezygnowa z obowizujcego obecnie wymagania zawarcia w ustawie wytycznych dotyczcych treci rozporzdzenia, gdy praktyka pokazuje, e jest to wymaganie zbdne i nieefektywne. Oprcz wspomnianych rozporzdze wykonawczych centralnych organw pastwa konstytucja powinna dopuci take wydawanie wycznie przez Rad Ministrw, jedynie na podstawie odpowiednich oglnych upowanie ustawowych, rozporzdze, ktre mona nazwa dostosowawczymi. Chodzi o regulacje dostosowujce organizacj administracji rzdowej (take innych instytucji podlegajcych rzdowi) i waciwo jej organw w okrelonych kategoriach spraw do zmieniajcych si okolicznoci i zada. Od pewnego czasu forma rozporzdzenia (nie ustawy) wystarcza do modyfikowania podziau na resorty. Nie ma przeciwwskaza, aby podobny mechanizm dotyczy caej sfery organw i instytucji podlegych rzdowi. Dziki powyszym rozwizaniom odpowiedzialno za tre i jako prawa przestanie by rozproszona i anonimowa. Tworzenie prawa co z naley z ca moc podkreli pozostanie pod demokratyczn kontrol Sejmu. Pastwo uzyska moliwo elastycznego reagowania na nowe wyzwania w sposb zgodny z naszym interesem narodowym i potrzebami obywateli. Poprzez zmiany regulaminowe doprowadzimy take do zwikszenia znaczenia szczegowej oceny skutkw regulacji (OSR) we wszystkich pracach legislacyjnych na szczeblu centralnym zarwno parlamentarnych, jak i rzdowych. adna istotna nowa regulacja prawna na tym szczeblu nie bdzie stanowiona bez solidnej oceny jej skutkw, opracowanych przez projektodawc i zweryfikowanych przez niezalenych od niego ekspertw. O szczeglnych wymaganiach legislacji zwizanych z deregulacj gospodarki mowa bdzie w rozdziale powiconym polityce rozwoju. Uporzdkowania wymaga take kontrola zgodnoci prawa z konstytucj, z czym wi si kompetencje i tryb dziaania Trybunau Konstytucyjnego (TK). Chodzi tu przede wszystkim o zmiany trojakiego rodzaju.

84

EFEKTYWNY SYSTEM WADZY

program
Po pierwsze, badanie konstytucyjnoci prawa powinno by dokonywane gwnie przed jego wejciem w ycie. Liczne przypadki uchylania przez TK ju obowizujcych ustaw i rozporzdze czsto po wielu latach ich funkcjonowania powoduj powane komplikacje, niepewno i lekcewaenie prawa. Kontrola konstytucyjnoci ustaw ex post powinna zosta ograniczona do sytuacji, w ktrych niezgodno prawa z konstytucj ujawnia si w fazie jego stosowania przez organy wadzy sdowniczej (sdy i trybunay), gdy pytanie o zgodno przepisu prawa z konstytucj przedstawia Trybunaowi skad orzekajcy, ktry musiaby ten przepis zastosowa. Poza takimi przypadkami konstytucyjno ustaw (take rozporzdze z moc ustawy i umw midzynarodowych) powinna podlega jedynie kontroli prewencyjnej, inicjowanej przed ich wejciem w ycie. Obecnie prawo inicjowania takiej kontroli przysuguje tylko Prezydentowi RP; skierowanie przez gow pastwa wniosku do TK przed podpisaniem ustawy wstrzymuje procedur ustawodawcz. Opowiadamy si za utrzymaniem tej prerogatywy Prezydenta. Podobne uprawnienie uzyskaj: odpowiednio silna mniejszo posw, Senat oraz Prezes Rady Ministrw, z tym e zaskarenie ustawy przez jeden z tych trzech podmiotw bdzie mogo nastpi bezporednio po jej podpisaniu przez Prezydenta. W takim wypadku skierowanie wniosku do Trybunau nie bdzie automatycznie wstrzymywa wejcia ustawy ycie, natomiast bdzie mg o tym postanowi sam Trybuna. Proponujc zachowanie kontroli prewencyjnej ustaw i umw midzynarodowych w rkach Trybunau Konstytucyjnego, bdziemy otwarci na propozycje alternatywne, takie jak powierzenie tej funkcji nowemu organowi, jakim byaby np. Rada Stanu. Po drugie, uznanie prawa ustanowionego w demokratycznej procedurze za niezgodne z konstytucj nigdy nie powinno by wynikiem politycznych i rodowiskowych sympatii czci sdziw TK. Jego ingerencja w tre prawa ustanowionego przez waciwe organy powinna by ograniczona do sytuacji, gdy niezgodno z konstytucj jest ewidentna. Przypadki wtpliwe, co do ktrych opinie autorytetw prawniczych s podzielone, powinny by rozstrzygane na korzy swobody demokratycznego prawodawcy do stanowienia prawa zgodnego z celami okrelanymi przez organy pochodzce z demokratycznego wyboru. Wyeliminowaniu dowolnoci i subiektywizmu w praktyce orzeczniczej TK bdzie suy najpierw ustawowe unormowanie, wedug ktrego Trybuna bdzie mg uchyli przepis prawa jako niezgodny z konstytucj wycznie wwczas, gdy za takim wyrokiem gosuje co najmniej omiu sdziw (tj. wikszo penego skadu TK). Obecnie moliwe jest uchylenie demokratycznie przyjtej ustawy nawet gosami trzech sdziw przeciwko dwm (w przypadku aktw prawodawczych o randze niszej ni ustawa wystarczy stosunek 2:1). Po zmianie konstytucji wikszo wymagana do zakwestionowania jakiegokolwiek aktu prawodawczego powinna wynosi dwie trzecie oglnej liczby sdziw

85

NOWOCZESNA POLSKA
program
TK, czyli co najmniej 10 sdziw. Stosunek gosw w Trybunale powinien by w kadym przypadku podawany do wiadomoci opinii publicznej. Po trzecie, ustawa powinna wprowadzi wymg ogoszenia pisemnego uzasadnienia wyroku TK jednoczenie z ogoszeniem tego, tak jak to jest w wielu sdach konstytucyjnych. Skoro wyrok TK obowizuje od chwili ogoszenia, jego adresaci musz od razu zna jego oficjalne uzasadnienie, ktre czsto jest niezbdne do waciwego stosowania wyroku, a zawsze jest konieczne ze wzgldu na postulat transparentnoci. Prawo i Sprawiedliwo dostrzega problem tzw. wykonywania wyrokw TK. Wystpuje on w sytuacjach, kiedy po wydaniu wyroku Trybunau zmieniajcego stan prawny konieczne jest dopeniajce tak ingerencj dziaanie naprawcze waciwych organw prawodawczych, aby unikn luki lub sprzecznoci w prawie. Sposb rozwizywania tego problemu nie jest dotychczas zadowalajco uregulowany. Od pewnego czasu z inicjatywami ustawodawczymi w takich sytuacjach zwyk wystpowa Senat RP. Poniewa z reguy optymalnym rozwizaniem byaby jednak rzdowa inicjatywa ustawodawcza albo dziaanie poszczeglnych czonkw rzdu, opowiadamy si za ustawowym zobowizaniem Prezesa Rady Ministrw do inicjowania dziaa zmierzajcych do wykonania wyroku Trybunau. Wiele racji przemawia za poszerzeniem moliwoci wystpowania do TK przez obywateli w przypadkach indywidualnych narusze ich konstytucyjnych wolnoci i praw. Wymaga to odpowiedniej zmiany modelu instytucji skargi konstytucyjnej, w tym przyznania Trybunaowi kompetencji do uchylania orzecze sdw. W 2009 roku posowie Prawa i Sprawiedliwoci wnieli pod obrady Sejmu projekt nadania polskiemu TK kompetencji do badania zgodnoci przepisw prawnych stanowionych przez Uni Europejsk z polsk konstytucj. Jeeli zmiana ta nie zostanie uchwalona w obecnej kadencji, bdziemy o ni zabiega po wyborach.

ADMINISTRACJA PUBLICZNA
yjemy w pastwie biurokratycznym, w ktrym armia urzdnikw decyduje, czsto na zasadzie uznaniowoci, o bardzo wielu aspektach naszego ycia. Nadmiar biurokracji powoduje, e obywatele nie maj do niej zaufania, a zatem trac zaufanie do pastwa. Za rzdw Platformy Obywatelskiej upowszechnio si w spoeczestwie przekonanie o niskiej jakoci usug wiadczonych przez administracj, o oderwaniu wadzy i urzdnikw od obywateli, ktrzy nierzadko narzekaj na ignorancj, opieszao w podejmowaniu decyzji, a przede wszystkim brak dostatecznych informacji ze strony urzdnikw. Za rzdw PO-PSL zatrudniono ponad 70 tys. nowych urzdnikw administracji publicznej. Pomimo zapewnie o transparentnoci i konkurencyjnoci rozwino si zjawisko swoich na posadach urzdniczych. Spowodowao to, e biurokracja rozrosa si ro rozmiarw wczeniej niespotykanych i pochania olbrzymie rodki finansowe, obciajc znaczco

86

EFEKTYWNY SYSTEM WADZY

program
budet pastwa. Tanie pastwo w wydaniu Donalda Tuska oznacza, e budet rocznie wydaje na nowych urzdnikw od 3,5 do 5 mld z. Podjto dziaania, ktrych celem miao by odchudzenie administracji. Jednak przygotowana przez rzd ustawa o racjonalizacji zatrudnienia, ktra bez jasno okrelonych kryteriw miaa spowodowa zwolnienie 10% czonkw korpusu suby cywilnej, moga de facto posuy do usunicia z administracji osb niepewnych, kojarzonych z rzdami Prawa i Sprawiedliwoci. Na szczcie Trybuna Konstytucyjny uzna j za sprzeczn z konstytucj. Bezporednio po wygranych przez Prawo i Sprawiedliwo wyborach zostan dokonane w ramach obecnie obowizujcej konstytucji przeksztacenia w strukturach Rady Ministrw i urzdw centralnych w zakresie niezbdnym do realizacji polityki rozwoju, o ktrej bdzie mowa w nastpnym rozdziale. Tam te zostan szczegowo przedstawione planowane przez nas zmiany instytucjonalne. Jako nieodpowiedzialne i szkodliwe oceniamy odejcie przez koalicj PO-PSL od regulacji prawnych dotyczcych kadr administracji rzdowej i w istocie powrt do starych, skompromitowanych rozwiza. Uchwalona z inicjatywy rzdu Prawa i Sprawiedliwoci ustawa o subie cywilnej z 2006 roku otworzya korpus suby cywilnej dla ludzi modych i dobrze wyksztaconych. W miejsce konkursw na poszczeglne stanowiska urzdnicze, ktre sprzyjay manipulacjom o charakterze politycznym lub koteryjnym oraz fikcji, wprowadzono konkurs generalny, polegajcy na cile merytorycznym i obiektywnym sprawdzaniu przygotowania do pracy urzdnika przez Krajow Szko Administracji Publicznej (KSAP). Przez postpowanie kwalifikacyjne prowadzone w KSAP pomylnie przechodzio rednio niewiele ponad 50% kandydatw, co wiadczy o wysokich wymaganiach. Inn ciek dojcia do stanowiska urzdnika mianowanego jest ukoczenie ksztacenia w KSAP. Rwnie w 2006 roku wprowadzono Pastwowy Zasb Kadrowy (PZK), czyli zbir kandydatw na wysokie stanowiska w administracji publicznej, zwizane z realizacj polityki rzdu. Oprcz osb ju penicych takie stanowiska w skad PZK mogy wchodzi osoby, ktre zday egzamin (o ile nie miay stopnia naukowego co najmniej doktora) organizowany przez KSAP, sprawdzajcy zarwno przygotowanie profesjonalne, jak i znajomo jzykw Unii Europejskiej. Decydenci polityczni uzyskali swobod dobierania sobie najbliszych wsppracownikw spord osb wchodzcych w skad elity, jak stanowi PZK. W rozwizaniu tym kojarzone byy wysokie wymagania kompetencyjne z elastycznoci niezbdn w realizacji zada rzdu. Zerwalimy z fikcj stabilnoci zatrudnienia na wysokich stanowiskach w administracji rzdowej, z sytuacj, w ktrej poprzednie rzdy obchodziy przepisy poprzez reorganizacje urzdw oraz powoywanie nowych osb w randze p.o.. Koalicja PO-PSL postanowia natomiast zlikwidowa instytucj PZK i prowadzone przez KSAP postpowanie kwalifikacyjne w subie cywilnej oraz przywrci instytucj quasi-konkursw prowadzonych

87

NOWOCZESNA POLSKA
program
w poszczeglnych urzdach, czyli w istocie naboru na poszczeglne stanowiska pod kontrol politykw i zainteresowanych koterii. Wyrazem tej polityki jest ustawa z 21 listopada 2008 r. Co najmniej za przedwczesn naley uzna rzdow koncepcj utworzenia w caym kraju kilkunastu tzw. obszarw metropolitalnych. Polityka wspierania rozwoju wielkich miast kosztem miast mniejszych i obszarw wiejskich nie jest korzystna dla pastwa i spoeczestwa. W dobie informatyzacji i upowszechniania si pracy na odlego nieporozumieniem jest sprzyjanie migracjom ze wsi i mniejszych miast do metropolii. Takie migracje maj z reguy niekorzystne skutki uboczne, jak wzrost liczby przestpstw i wykrocze oraz osabienie wizi spoecznych. Prawo i Sprawiedliwo opowiada si za silnym i sprawnym samorzdem terytorialnym, o szerokich kompetencjach przyznanych zgodnie z zasad pomocniczoci (subsydiarnoci) i zagwarantowanych dochodach, ktre umoliwiaj realizacj powierzonych zada. Nie zgadzamy si natomiast na tak decentralizacj, ktra ma by w istocie landyzacj Polski (podzieleniem naszego pastwa na samodzielne czony na podobiestwo niemieckich krajw zwizkowych landw), ani na rnicowanie statusu bogatych metropolii i biedniejszej reszty. Za cakowicie nieakceptowalne naley uzna koncepcje tworzenia tzw. obszarw metropolitalnych, czyli prb realizacji tzw. polaryzacyjno-dyfuzujnego modelu rozwoju. Jest o tym mowa w kilku innych miejscach programu. Wedug konstytucji Polska jest dobrem wsplnym wszystkich obywateli, pastwem, w ktrym wadza naley do caego narodu, jednolitym i niepodzielnym. Projekty zmierzajce do przeksztacenia Rzeczypospolitej w federacj regionalnych i lokalnych ukadw polityczno-biznesowych, wobec ktrych krajowa wadza centralna peni jedynie funkcje usugowe, s sprzeczne z tymi zasadami. S one take dysfunkcjonalne w warunkach centralizacji istotnych decyzji publicznych na szczeblu Unii Europejskiej. Dalsza decentralizacja zada i kompetencji w Polsce nie moe by zatem celem samym w sobie, lecz musi dotyczy tych dziedzin, w ktrych samorzd mgby bez szkody dla interesu oglnego zrobi wicej ni dotychczas. Tak dziedzin jest na przykad kultura. Pomidzy sztandarowymi narodowymi instytucjami kultury, podlegymi Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a dziaalnoci komercyjn istnieje wielka przestrze dla instytucji wysokiej kultury zakadanych przez samorzd terytorialny. Rzd Prawa i Sprawiedliwoci nie bdzie przeszkadza tym samorzdom, ktre funkcjonuj dobrze. Powierzaniu samorzdom nowych zada i kompetencji bdzie towarzyszy zapewnienie rodkw na ich realizacj. Nie bdziemy rwnie pozostawia obywatela sam na sam wobec lokalnych sitw i satrapw. Dziaajc pod szyldem samorzdu, potrafi oni, dziki manipulacjom oraz koncentracji wadzy administracyjnej i gospodarczej, eliminowa mechanizmy oddolnej kontroli. Konieczne s w takich wypadkach efektywny nadzr rzdowy i skuteczne dziaanie in-

88

EFEKTYWNY SYSTEM WADZY

program
stytucji kontrolnych, tak aby byy likwidowane w zarodku patologie i usuwane blokady mechanizmu demokratycznej wymiany skadu organw samorzdu. Wadza lokalna dziaajca uczciwie bdzie mie poczucie stabilizacji i prawn ochron, natomiast wadza lokalna amica prawo i lekcewaca interes publiczny bdzie spotyka si z szybk i skuteczn ripost instytucji pastwowych. Osoby winne bd pocigane do odpowiedzialnoci. Jednoczenie, dziki stosowaniu instrumentw zarzdu komisarycznego i nowych wyborw, patogenne ukady bd zastpowane ludmi cieszcymi si zaufaniem wyborcw. Aby przeciwdziaa powstawaniu skostniaych lokalnych ukadw wadzy, doprowadzimy do ustawowego ograniczenia do dwch kadencji czasu penienia tej samej funkcji w organach wykonawczych samorzdu terytorialnego pochodzcej z wyborw powszechnych. Po wygranych przez Prawo i Sprawiedliwo wyborach parlamentarnych nastpi wzmocnienie roli wojewody, ktry bdzie rzeczywistym i efektywnym reprezentantem rzdu na terenie wojewdztwa, realizujcym konstytucyjn zasad jednolitoci pastwa. Wzmocnimy pozycj wojewody zarwno w sprawach nadzoru (nie zwierzchnictwa) nad samorzdem terytorialnym, jak i w sprawach porzdku publicznego i zarzdzania kryzysowego. W szczeglnoci wzronie rola wojewody jako organu nadzoru nad jednostkami samorzdu terytorialnego oraz organu wyszego stopnia w rozumieniu przepisw o postpowaniu administracyjnym. Nadzr wojewody nad wykonywaniem zada wasnych jednostek samorzdu terytorialnego sprawowany bdzie na podstawie kryterium zgodnoci z prawem decyzji wydawanych przez te jednostki, ale take z uwzgldnieniem zasady dobra wsplnego. Wszystkie skargi obywateli na decyzje administracji samorzdowej musz by rozpatrywane przez wojewod bez zbdnej zwoki. Istotn czci urzdw wojewdzkich bd wydziay bezpieczestwa, o ktrych bdzie mowa w trzeciej czci programu.

PROFESJONALIZM I ODPOWIEDZIALNO URZDNIKW

Nowoczesne, silne pastwo wymaga sprawnej administracji, ktra bdzie skutecznie i efektywnie realizowaa zadania publiczne na kadym szczeblu, a take na rzecz obywateli, gwarantujc ich kompetentn i przyjazn obsug. Po wygraniu wyborw uchwalimy now ustaw o pragmatyce subowej, ktra zastpi obecn ustaw o subie cywilnej i ustaw o pracownikach urzdw pastwowych. Taka ustawa obejmie tymi samymi zasadami, take z zakresu prawa pracy, korpus suby cywilnej i pozostaych urzdnikw pastwowych, prowadzc do ujednolicenia korpusu urzdniczego. Zadbamy o wytworzenie mechanizmw promocji i awansu najlepszych pracownikw administracji do grona urzdnikw mianowanych. Tym ostatnim zagwarantujemy nie tylko stabilno zatrudnienia, lecz take stworzymy jasne kryteria awansu preferujc ich szczeglnie przy obsadzie wyszych stano-

89

NOWOCZESNA POLSKA
program
wisk w subie cywilnej. Zatrudnienie w administracji, szczeglnie w przypadku urzdnikw mianowanych, powinno by szczeglnym rdem dumy i prestiu. Za niezwykle wane uwaamy sprawne podejmowanie optymalnych i zgodnych z prawem decyzji administracyjnych, ktre s sposobem ksztatowania spoeczno-gospodarczych stosunkw w spoeczestwie. Bdziemy inicjowa takie rozwizania prawne, ktre personalizuj odpowiedzialno urzdnikw za podejmowane decyzje administracyjne. Jeli urzdnik podejmie bdn decyzj, z racym naruszeniem prawa, powodujc powstanie szkd u obywateli lub przedsibiorcw, musi ponie za to odpowiedzialno majtkow i subow. Sprawno funkcjonowania administracji pastwowej mona te podnie przez urealnienie zarzdzania kadrami i procesami na szczeblu centralnym. W tym celu naley wzmocni w sensie ustrojowym i kompetencyjnym instytucj (urzd) odpowiedzialn za funkcjonowanie administracji publicznej i suby cywilnej. Dziki takiemu dziaaniu administracja bdzie bardziej jednolita i spjna, poszczeglne ministerstwa i urzdy przestan by udzielnymi ksistwami bez naleytego nadzoru, a realizowana przez nie polityka stanie si polityk pastwow, a nie polityk resortow, realizowan w sposb nieskoordynowany przez poszczeglnych ministrw i kierownikw urzdw.

90

3. POLITYKA ROZWOJU

program

Celem przedsiwzi okrelanych przez nas mianem polityki rozwoju jest osignicie stanu, w ktrym Polacy bd korzysta z takiego poziomu dobrobytu i szeroko rozumianej jakoci ycia, jaki jest udziaem krajw zaliczanych do najzamoniejszych w Unii Europejskiej. Nie chodzi przy tym o poziom, ktry kraje te odnotowuj obecnie, lecz o ten, ktrym bd cieszy si w momencie, gdy Polska do nich doczy. Cel, o ktrym tu mwimy, z natury rzeczy ma dugookresowy charakter. Nawet bowiem w sprzyjajcych warunkach doczenie Polski do najzamoniejszych krajw UE, choby tylko pod wzgldem wielkoci produktu krajowego brutto (PKB) na jednego mieszkaca nie moe nastpi z dnia na dzie. Sytuacj dodatkowo utrudnia fakt, e gospodarka wiatowa znajduje si obecnie w stanie powanego kryzysu. Wyrwnywanie poziomu rozwoju gospodarczego pastw czonkowskich naley do deklarowanych celw Unii Europejskiej. Program sucy jego zrealizowaniu w odniesieniu do Polski nie tylko powinien by traktowany jako cakowicie zgodny z zasadami Unii, lecz take zasuguje na daleko idce wsparcie z jej strony. Realizacja tego programu bdzie sprzyja umacnianiu naszej roli w UE, a w konsekwencji stabilizacji samej Unii i wzrostowi jej znaczenia w wiecie.

Cay nasz program przemian polskiego ycia narodowego i naprawy Rzeczypospolitej czy w sobie zaoenie wysokiej dynamiki rozwojowej, chci dorwnania najlepszym oraz wraliwo spoeczn. Zakada wyrwnanie szans i zrwnowaony rozwj, zarwno w odniesieniu do wszystkich grup spoecznych, jak i do wszystkich regionw naszego kraju. Jego zaoeniem jest rozwj pojty wszechstronnie. Nie chodzi tylko o rozwj gospodarki sensu stricto, lecz take rozwj nauki i nowoczesnych technologii, rozwj demograficzny, szanse dla polskiej rodziny itd. Wszelkie dziaania, ktre su szybkiemu rozwojowi kraju, zasuguj dzisiaj na miano nowoczesnego patriotyzmu gospodarczego.

ATUTY I ZAGROENIA
Polityce gospodarczej prowadzonej w latach 1989 2005, szczeglnie w pierwszym okresie, przywieca strategiczny cel zasadniczej przebudowy systemu gospodarczego, tj. przejcia od gospodarki socjalistycznej do gospodarki rynkowej. Cel ten zosta osignity, cho przy nadmiernych kosztach spoecznych i w sposb wysoce niedoskonay. Dziki aktywnoci i przedsibiorczoci Polakw gospodarka rynkowa mocno jednak zakorzenia si w naszym kraju i jest zdolna do podjcia wyzwa wynikajcych z polityki rozwoju. Mniej jedno-

91

NOWOCZESNA POLSKA
program
znacznie wypada natomiast ocena drugiej strony rzeczywistoci gospodarczej, jak jest regulacyjna i inwestycyjna dziaalno pastwa. Na przeomie minionej i obecnej dekady dokonano wielu, na og korzystnych zmian zwizanych z wejciem Polski do Unii Europejskiej. Nie byy one jednak na tyle istotne, aby cakowicie przezwyciy marazm, w ktrym utkna polska polityka gospodarcza po przeprowadzeniu pierwszego etapu transformacji. Niemae znaczenie miao pozostawienie starych, niekiedy stworzonych jeszcze w latach 50., struktur administracyjnych, zwaszcza w resorcie finansw. S one niezdolne do prowadzenia dziaa innych ni wynikajce z urzdniczej rutyny. Prba zmiany tej sytuacji podjta przez Prawo i Sprawiedliwo w latach 20052007 nie zostaa dokoczona ze wzgldu na skrcenie kadencji Sejmu. Nadal aktualna jest konieczno wprowadzenia nowych rozwiza. Nie ma tymczasem innej drogi do szybkiego rozwoju Polski ni wykorzystanie stale gromadzonego kapitau wyksztacenia oraz innych postaci kapitau kulturowego. Dlatego cay nasz plan polityki rozwoju jest w ostatecznym rachunku nastawiony na wykorzystanie tego najpowaniejszego atutu dzisiejszej Polski, na kolejne wielkie wyzwolenie energii Polakw nowoczesnej, ale take drzemicej w lokalnych tradycjach i strukturach, w przekazywanych z pokolenia na pokolenie umiejtnociach. Podstawowym atutem jest rosncy zasb kulturowy Polakw i waciwa im skonno do aktywnoci, w tym gospodarczej. Innym bardzo wanym atutem jest wielki i coraz bardziej dostpny rynek Unii Europejskiej, pozwalajcy, i to na wielk skal, na zakadanie nowych firm oraz na rozwijanie dziaalnoci firm ju istniejcych. Kolejnym atutem jest zasilanie zewntrzne w postaci rodkw europejskich, ktre umoliwiajc finansowanie tysicy rnych projektw, przyczynia si do aktywizacji grup i jednostek, w tym do gromadzenia przez nie wasnych zasobw. Trudnym do przecenienia atutem, zwaszcza w porwnaniu ze stanem z pocztku lat 90., jest gboka zmiana wiadomoci spoecznej zwizana z akceptacj zasad gospodarki rynkowej, a w duym stopniu take z przyswojeniem regu tej gospodarki i powstaniem obsugujcych j instytucji. Cenny kapita stanowi lokalne i rodowiskowe tradycje i umiejtnoci, ktre skadaj si na kultur produkcji i przedsibiorczoci w rnych dziedzinach. Dla polityki rozwoju wanym atutem jest potencja spoecznego poparcia. Przede wszystkim chodzi tu o miliony przyszych beneficjentw tej polityki. Cenny kapita stanowi rwnie kadry w samorzdzie terytorialnym, administracji rzdowej, organizacjach pozarzdowych, rodowiskach naukowych, zawodowych i gospodarczych itp. ludzie, ktrzy gotowi s czynnie uczestniczy w programowaniu i wdraaniu polityki rozwoju, wskazywa sposoby najlepszego wykorzystania rodkw publicznych, tworzy dokonania zachcajce innych, zwraca politykom uwag na przeszkody, ktre naley usuwa poprzez legislacj i inne dziaania pastwa. Mwic o atutach, nie moemy przemilcza przeszkd. Kul u nogi aktywnego spoeczestwa jest przede wszystkim niesprawne pastwo. Sabo wadzy publicznej w Polsce przejawia si m.in. w narastajcym chaosie prawnym, we fragmentaryzacji i niekonsekwentnej reali-

92

POLITYKA ROZWOJU
program
zacji koncepcji rozwoju naszego kraju, w nieumiejtnoci wspierania dziaalnoci gospodarczej obywateli. Administracja publiczna (rzdowa i samorzdowa) jest trudno sterowalna i nieefektywna. Dziaalno gospodarcza jest obciona wymaganiami natury biurokratycznej, hamowana lub wrcz blokowana przez rnego rodzaju procedury. Przeszkody te dotycz zwaszcza rozpoczynania dziaalnoci gospodarczej. Wysoce niezadowalajcy jest poziom bezpieczestwa obrotu gospodarczego, szczeglnie dla maych i rednich przedsibiorstw. Powan przeszkod, w duej mierze zwizan ze stanem aparatu pastwowego, s rne patologie, w tym przede wszystkim korupcja oraz pospolita przestpczo, powodujca tworzenie nielegalnych monopoli i sfer zastrzeonych, nakadanie prywatnych danin czy poddawanie caego niemal lokalnego ycia gospodarczego kontroli miejscowych grup trzymajcych wadz. Przeszkod innego rodzaju jest niedorozwj infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej. Zmniejsza on atrakcyjno Polski jako terenu inwestycji zagranicznych, a przede wszystkim ogromnie utrudnia aktywno gospodarcz Polakw. Ogranicza te moliwoci tworzenia si korzystnych powiza gospodarczych w skali caego kraju i hamuje rozwj wymiany midzynarodowej, szczeglnie z krajami pooonymi na poudnie i na pnoc od Polski. Powan barier jest luka kapitaowa, ktra utrudnia zakadanie, funkcjonowanie i unowoczenianie maych i rednich przedsibiorstw. Obok niej istnieje zjawisko, ktre mona nazwa luk innowacyjn: polskie przedsibiorstwa, take te wiksze, przejawiaj zbyt niskie zainteresowanie innowacjami. Zjawisko to jest szczeglnie grone w perspektywie nastpnych lat, poniewa rozwj bez innowacji ma swoj granic; wedug opinii wielu ekspertw nasz kraj, po kilku latach dobrego wzrostu, wanie si do niej zblia. Istotn przeszkod w rozwoju Polski s zjawiska, ktrych efektem jest bardzo szybki i ekonomicznie nieuzasadniony wzrost kosztw inwestycji, gwnie w wyniku zmw cenowych i innych form kartelizacji gospodarki. Szczeglnego rodzaju przeszkod jest rozbudowany korporacjonizm (panowanie korporacji zawodowych), o ktrym bya mowa w innym miejscu programu. Blokuje on aktywno i szanse rozwoju wielu zdolnych i energicznych jednostek, a take przyczynia si do nieracjonalnie wysokiego poziomu tzw. cen transakcyjnych. Problemem o znaczeniu politycznym jest niepene wykorzystanie moliwoci, jakie daje czonkostwo Polski w Unii Europejskiej. Po latach zabiegania o przyjcie do Unii, kiedy nasz kraj godzi si na wszystkie zasady unijnej polityki, nadszed czas, aby Polska przedstawia Unii wasn wizj rozwoju Europy, naszego interesu i naszej roli w tym procesie. Szczeglne znaczenie z punktu widzenia rozwoju naszego kraju ma prowadzona przez UE polityka klimatyczna, ktra moe stanowi istotn barier rozwoju infrastruktury i produkcji przedsibiorstw, powodujc obnienie poziomu ycia Polakw. Polityka ta sprzyja niekiedy swoistej patologizacji problemw ekologicznych. Zjawisko to wystpuje bd w postaci narzucania Polsce, na mocy ustale midzynarodowych, wymaga nadmiernie krepujcych wzrost, bd w postaci mnoenia przez rodowiska eko-

93

NOWOCZESNA POLSKA
program
logiczne nieracjonalnych da i stosowania bezprawnych metod wymuszania ich spenienia. Poniewa problem ten, cho w rnym stopniu i rnych konfiguracjach dotyczy wielu pastw, konieczne jest sformuowanie unijnego prawa do rozwoju albo, posugujc si unijnym jzykiem, paszczyzny obrony zasady spjnoci jako jednej z podstaw Unii Europejskiej. Przez wiele dziesicioleci by to rzeczywicie fundament polityki integracji, dzi ma by za zastpiony przez zasad dokadnie odwrotn to pastwa bogatsze, dysponujce nowoczesnymi technologiami, narzucaj metodami administracyjnymi ich przymusowy zakup, budujc sobie w ten sposb rynki zbytu. Jeli ta nowa regua bdzie rzeczywicie zrealizowana, skutkiem bdzie utrwalenie si roli takich pastw jak Polska jako dostarczycieli stosunkowo taniej siy roboczej, wepchnitych w zaklty krg niemoliwoci rozwizania najbardziej podstawowych egzystencjalnych potrzeb wasnych obywateli, takich jak potrzeba posiadania wasnego mieszkania, ycia rodzinnego czy posiadania dzieci, a wic potrzeba odtwarzania si spoeczestwa. Mamy tutaj do czynienia nawet z czym wicej ni godzeniem w polityk rozwoju planowan na jaki konkretny okres. Zagroenie dotyczy caej przyszoci kraju. Kolejna sprawa to gaz upkowy. Obrona prawa do jego wydobycia musi sta dzi w centrum polskiej polityki w Unii Europejskiej. Bdziemy tu szuka sojusznikw zarwno w krajach, ktre w przyszoci te mog ten gaz wydobywa, jak Bugaria, jak i w tych, ktre dziki polskim dostawom mog poprawi swoj sytuacj strategiczn (caa rodkowa Europa). Sprawa jest tak wana, e naley j traktowa w kategoriach dobra narodowego. Inicjatywy dotyczce nowego systemu budetowego UE naley oceni jako wysoce niekorzystne dla Polski. Dotyczy to zarwno koncepcji nowej polityki fiskalnej, w tym opodatkowania na rzecz UE wszystkich obywateli pastw czonkowskich i nowych zasad opodatkowania przedsibiorstw, jak i paktu Euro Plus. Prowadz one do wikszych obcie fiskalnych polskich obywateli oraz zmniejszaj konkurencyjno polskiej gospodarki na rynku europejskim. Polski rzd musi zdecydowanie broni zasady rwnej konkurencyjnoci dla wszystkich pastw czonkowskich UE. Rzd utworzony przez Prawo i Sprawiedliwo bdzie dy do weryfikacji polityki budetowej UE, z uwzgldnieniem zasady rwnomiernego rozoenia kosztw i wyrwnywania szans rozwoju. Postulujemy te zweryfikowanie kosztw funkcjonowania UE. Pod rzdami Prawa i Sprawiedliwoci Polska wycofa si z paktu Euro Plus. W obecnej sytuacji gospodarczej i finansowej angaowanie si naszego kraju w tego rodzaju inicjatywy nie ma adnego uzasadnienia. Pakt przewiduje midzy innymi ujednolicenie zasad polityki fiskalnej, systemu emerytalnego oraz zasad finansowania sfery budetowej w krajach UE uczestniczcych w tej inicjatywie. Nie ma adnych racjonalnych powodw, aby Polska, nie nalec do strefy euro, deklarowaa przyjcie takich ogranicze, z ktrymi wie si zmniejszenie konkurencyjnoci naszej gospodarki i wzrost kosztw utrzymania dla naszych obywateli. Z konsekwencji tych dobrze zdaway sobie spraw te pastwa

94

POLITYKA ROZWOJU
program
czonkowskie UE, ktre nie zadeklaroway przystpienia do strefy euro, m.in. Zjednoczone Krlestwo, Republika Czeska, Szwecja i Wgry. Zobowizania Polski zwizane z naszym czonkostwem w Unii Europejskiej nie narzucaj nam ani okrelonego momentu wejcia naszego kraju do strefy euro, ani popiechu. Podejmujc decyzj w tej sprawie, trzeba kierowa si interesem polskich obywateli i polskiej gospodarki. Ustrojowy wymiar tej decyzji oraz jej znaczenie dla przyszoci Narodu wymaga przeprowadzenia referendum. W dobie kryzysu przeniesienie decyzji w dziedzinie polityki monetarnej poza kraj oznaczaoby wyzbycie si przez nasze pastwo jednego z podstawowych instrumentw reagowania na zagroenia, a rezygnacja z wasnej waluty oznaczaaby likwidacj osony czciowo chronicej nas przed negatywnymi zjawiskami wystpujcych w innych krajach. W sytuacji braku takiej osony ewentualna reakcja polskiego pastwa z koniecznoci wymagaaby sigania po instrumenty fiskalne (podnoszenie podatkw) lub odnoszce si do rynku pracy (zmniejszanie wynagrodze, zwolnienia), czyli najbardziej bolesne dla gospodarstw domowych i pracownikw. Decyzja o wprowadzeniu w Polsce waluty europejskiej powinna nastpi w momencie, kiedy ustabilizuje si sytuacja na wiatowych rynkach finansowych, a polska gospodarka osignie poziom dorwnujcy najszybciej rozwijajcym si gospodarkom wiatowym. Nie mona lekceway zagroenia w sferze bezpieczestwa energetycznego. Wynikaj one zarwno z przyczyn technicznych (zuycie urzdze energetycznych), jak i z uwarunkowa politycznych, ktre zawieraj ryzyko zablokowania dostaw. Wreszcie bardzo powanym problemem moe by w przyszoci brak wody, ktrej w Polsce jest za mao, a przy tym stopie retencji wody w naszym kraju jest oceniany jako trzy razy mniejszy od optymalnego. Jednoczenie, co moe wydawa si paradoksem, bardzo wysokie jest w naszym kraju zagroenie powodziowe, o czym po raz kolejny bolenie przekonalimy si przed rokiem. Konieczne zatem jest opracowanie i wdroenie strategii gospodarki wodnej, uwzgldniajcej zarwno zabezpieczenie Polski przed brakiem wody, jak i zabezpieczenie przeciwpowodziowe. Przeszkody na drodze rozwoju trzeba usuwa rnymi metodami. Cz z nich, np. ograniczanie panowania korporacji zawodowych czy walka z przestpczoci, dotyczy naprawy pastwa i wykracza poza ramy polityki gospodarczej. Myl przewodni prowadzonej przez Prawo i Sprawiedliwo polityki rozwoju bdzie maksymalne wykorzystanie naszych atutw i konsekwentne usuwanie przeszkd. Polityka ta bdzie nastawiona na uwalnianie aktywnoci przedsibiorcw i zachcanie do samodzielnej dziaalnoci gospodarczej osb i grup, ktre dzi jej nie przejawiaj lub maj trudnoci z jej podjciem. Odrzucamy tez, e wzrost gospodarczy jest uzaleniony w istocie jedynie od osignicia dwch celw polityki finansowej i monetarnej: zrwnowaonych finansw publicznych przy niskich w stosunku do PKB wydatkach oraz stabilnej waluty. Nie lekcewac tych celw, zakadamy, e wzrost gospodarczy jest wynikiem dziaania rnych czynnikw i jego stymulowania

95

NOWOCZESNA POLSKA
program
nie mona redukowa do osignicia wspomnianych dwch celw makroekonomicznych. Zakadamy, e pierwszym etapem bdzie zatem stabilizacja systemu finansowego, systematyczne obnianie zaduenia pastwa przy maksymalizacji wydatkw prorozwojowych, co w efekcie doprowadzi do wyjcia na szybk ciek rozwojow. Nasze zaoenie oparte jest na zachowaniu zasady wywaenia stabilizowania finansw przy jednoczesnym zwikszaniu nakadw na szeroko pojmowane dziaania inwestycyjne. Zachowanie odpowiednich proporcji w wydatkach budetowych na zadania spoeczne i nakady inwestycyjne jest bezwzgldnym priorytetem. Polska potrzebuje swoistej rewolucji budetowej. Jest to plan ambitny, wymagajcy wysiku budetowego, a take waciwego instrumentarium finansowego, moliwy do osignicia przy zachowaniu konsekwencji i determinacji we wprowadzaniu zmian. Prawo i Sprawiedliwo jest przygotowane do podjcia takiego wyzwania, gdy tylko w ten sposb nasz kraj moe speni oczekiwania skoku cywilizacyjnego Polakw. Kryzys w naszych warunkach przejawia si przede wszystkim poprzez bardzo powane pogorszenie si stanu finansw publicznych, gwatownie narastajcy dug i wynikajce z tego trudnoci zarwno wewntrzne, jak i zwizane ze zobowizaniami unijnymi. Reakcja rzdu na t sytuacj to dzi z jednej strony dziaania realne, jak zmniejszenie dopat do OFE, podniesienie VAT czy ograniczenia moliwoci zacigania poyczek przez jednostki samorzdu terytorialnego, z drugiej za strony dziaania propagandowe o nowym, nieznanym dotd charakterze i skali. Fikcyjny budet na rok 2012, ktrego zaoenia tworzono, gdy nie byo jeszcze penych wynikw roku 2010, jest przeniesieniem w sfer propagandy najpowaniejszego aktu, jakiego dokonuj corocznie parlamenty w demokratycznych krajach. Jest jasne, e w ten sposb nie przeamie si kryzysu, a przy tym radykalnie ograniczy si moliwoci polityki rozwoju. Rzd PO-PSL nie potrafi wykorzysta dobrej sytuacji gospodarczej i finansowej, jak zasta w 2007 roku po okresie rzdw Prawa i Sprawiedliwoci. Roztrwoni w cigu czterech lat ten dorobek, a yjc na kredyt i niefrasobliwie podchodzc do problemw wiatowego kryzysu finansowego, z roku na rok pogarsza nasz sytuacj gospodarcz, tracc szans szybkiego rozwoju. Arogancja w stosunku do gosw mwicych o potrzebie dziaa antykryzysowych, pochodzcych nie tylko od opozycji, lecz take od analitykw i ekspertw, spowodowaa, e zamiast poszukiwania drg stabilizacji i wskazywania rozwiza chronicych polsk gospodark przed skutkiem wiatowych zawirowa, przedstawiono Polakom

KRYZYS FINANSOWY A POLITYKA RZDU PO-PSL

W naszych planach musimy jednak w pierwszej kolejnoci uwzgldni najwikszy obecnie problem rozwoju gospodarki, czyli wiatowy kryzys finansowy i jego konsekwencje dla rozwoju Polski. Dziaania podejmowane w ramach polityki rozwoju musz wyprzedza niekorzystne zdarzenia w gospodarce wiatowej, tak aby uchroni nasz kraj przed niekorzystnymi ich skutkami.

96

POLITYKA ROZWOJU
program
mira zielonej wyspy. Rzd nie wyciga te wnioskw z sytuacji innych krajw, ktre popaday w coraz wiksze kopoty przez niefrasobliwo rzdzcych. Nie korzysta rwnie z przykadu krajw, ktre w por zareagoway na negatywne zjawiska w gospodarce wiatowej. Od poowy 2008 roku eksperci ostrzegali, e kryzys finansowy, ktry zaczyna si w Stanach Zjednoczonych, bdzie mia powane konsekwencje dla wiatowej gospodarki, w tym europejskiej. Rwnie Prawo i Sprawiedliwo wskazywao na te zagroenia. W przedstawionym przez nas Pakiecie antykryzysowym postawilimy nie tylko trafn diagnoz sytuacji gospodarczej, ale przede wszystkim zaprezentowalimy katalog dziaa, ktre powinny by podjte, aby uchroni Polsk przed negatywnym wpywem wiatowego zaamania finansowego. W tym czasie PO z uporem godnym lepszej sprawy twierdzia, e w Polsce sytuacja jest doskonaa. Rzd propozycj PiS odrzuci, zarzucajc opozycji brak kompetencji. Naprawd zdecydoway o tym nie wzgldy merytoryczne, lecz wizerunkowe, ktrym rzd Donalda Tuska zwyk podporzdkowywa wszystkie, nawet najwaniejsze sprawy. Niestety, z gorzk satysfakcj naley stwierdzi, e to my mielimy racj. Do czasu wyborw do Parlamentu Europejskiego (czerwiec 2009 r.) zapewniano, e nie ma potrzeby nowelizowania budetu na rok 2009, ale ju w lipcu nowelizacji jednak dokonano. We wrzeniu 2009 r. Donald Tusk wystpi na konferencji prasowej na tle mapy kontynentu europejskiego, na ktrej kolorem czerwonym byy oznaczone wszystkie kraje oprcz dwch zielonych wysp Polski i Grecji. Wkrtce cay wiat pozna prawd o stanie greckiej gospodarki. Z dzisiejszej perspektywy wida, e rwnie Polska nie bya w tak doskonaej sytuacji, jak j przedstawia premier. Kierujc si filozofi ycia na kredyt, rzd przyj taktyk odsunicia w czasie zaamania finansw publicznych, aby mc przetrwa do koca kadencji, i by moe liczy na to, e sytuacja w jaki cudowny sposb si ustabilizuje. Aktem rozpaczy ekipy Donalda Tuska, niestety bolesnym dla wikszoci obywateli, byo podniesienie od stycznia 2011 r. stawki VAT i wprowadzenie chaotycznych zmian w systemie emerytalnym. Ponadto do 2010 roku hodowano skdind cakowicie nierealnemu celowi, ktrym byo jak najszybsze przyjcie waluty euro, co wizao si z koniecznoci podporzdkowania si zwizanym z tym wymaganiom unijnym. Upieranie si przy tym celu, mimo przestrg ze strony opozycji i ekspertw oraz coraz wikszego negatywnego wpywu wiatowego kryzysu gospodarczego, walnie przyczynio si do obecnej trudnej sytuacji polskich finansw publicznych i osabienia rozwoju gospodarczego kraju. Lekcewac coraz bardziej widoczne symptomy stagnacji, rzd nie podj dziaa osonowych. Przeciwnie, wydatki pastwa z roku na rok rosy, powodujc coraz wyszy deficyt i powikszajc dug publiczny. Wysoka dynamika wzrostu zaduenia utrzymuje si mimo podniesienia w 2011 roku podatkw, a take mimo zmian w systemie emerytalnym. Wida wyranie, e podjte dziaania nie przyniosy spodziewanego efektu antykryzysowego, a dodatkowo spowodoway wysokie koszty spoeczne. Niepokojce jest podnoszenie stp procentowych w pierwszym proczu 2011 roku a czterokrotnie. To niedobry sygna przede wszystkim dla inwestorw. W roku 2010 warto zagranicznych inwestycji zagranicznych

97

NOWOCZESNA POLSKA
program
w Polsce spada o poow w porwnaniu z rokiem 2007. W zwizku z niestabiln sytuacj walutow niewspmiernie rosy koszty obsugi polskiego zaduenia. Kolejne problemy komplikujce sytuacj spoeczno-gospodarcz w naszym kraju to wzrost bezrobocia i wysoka inflacja. W ten sposb Polska gospodarka stracia cztery lata, ktre wiele innych krajw spoytkowao na reformy i konsolidacj gospodarki. I kiedy inne gospodarki zaczynaj si stabilizowa, przed nasz staj coraz powaniejsze problemy. Rzd PO-PSL nie ma adnych powanych propozycji, ktre pozwalayby w perspektywie kilku lat powrci na ciek wysokiego wzrostu. Trzeba jasno powiedzie, e uporzdkowanie polskiej gospodarki i finansw publicznych po czterech latach rzdw PO-PSL bdzie, przynajmniej w pierwszym etapie, niezmiernie trudne i bdzie wymaga ogromnego wysiku. Jest to warunek powrotu Polski na drog rozwoju i zmniejszania dystansu dzielcego nas od najzamoniejszych krajw w Europie. W przeciwnym razie Polska zostanie zdegradowana do roli dostawcy taniej siy roboczej i miejsca, w ktrym inni bd budowa swoj koniunktur gospodarcz, traktujc nasz kraj jako atwy rynek zbytu i wypierajc polski przemys. ktrym maj by podporzdkowane instytucje prawa podatkowego i dziaania aparatu skarbowego. Polityka podatkowa jest prowadzona wycznie z perspektywy fiskalizmu, bez naleytego uwzgldnienia takich wartoci jak praworzdno, poszanowanie praw podatnikw, przejrzysto i jednoznaczno, efektywno, sprawiedliwo. Tymczasem polityka podatkowa pastwa musi by przewidywalna. Podatnicy nie mog by zaskakiwani cigymi czstkowymi zmianami i nie mog y w cigej niepewnoci. Powanie naruszane s zasady sprawiedliwoci podatkowej i rwnoci podatnikw. Takie same w istocie zdarzenia gospodarcze s opodatkowane w rny sposb zalenie od formy dziaalnoci. Szczeglnie jaskrawym przykadem jest dyskryminacyjne traktowanie przez prawo podatkowe umw o prac w porwnaniu z tzw. samozatrudnieniem i umowami cywilnoprawnymi. Olbrzymia jest skala niespjnoci interpretacji prawa podatkowego. Nagminne wydawanie przez organy skarbowe niezgodnych z prawem interpretacji doprowadzio do tego, e instytucja urzdowych interpretacji prawa podatkowego, z ktr wizano pocztkowe due nadzieje, zostaa zdyskredytowana i ulega marginalizacji. Bdy w konstrukcji prawa podatkowego oraz w jego interpretacji i stosowaniu s nie tylko uciliwe dla podatnika, lecz take zmniejszaj stopie pewnoci dochodw budetowych. Polskie pastwo przegrywa kolejne sprawy przed Trybunaem Sprawiedliwoci UE, co czwart spraw podatkow przed wojewdzkimi sdami administracyjnymi i co pit przed NSA, jest obciane sigajcymi miliardw zotych odszko-

RERORMA PODATKOWA I RZECZNIK PRAW PODATNIKW

Jednym z najwaniejszych dziaa, ktre podejmiemy w celu przezwycienia zapaci finansw publicznych, bdzie reforma podatkowa. W naszym kraju brakuje spjnej i dugofalowej polityki podatkowej. Nie zdefiniowano wartoci i zasad,

98

POLITYKA ROZWOJU
program
dowaniami na rzecz obywateli i przedsibiorstw, co dodatkowo destabilizuje trudn sytuacj sektora finansw publicznych. To jeden z efektw zagmatwania i niejednoznacznoci prawa podatkowego. Spadkowi efektywnoci poboru najwaniejszych podatkw, w tym zwaszcza podatku od towarw i usug (VAT) oraz podatkw dochodowych (od osb fizycznych i od osb prawnych) towarzyszy wzrost represyjnoci ich egzekwowania. amana jest zasada tanioci systemu podatkowego, zgodnie z ktr pobr podatkw nie powinien powodowa nadmiernych kosztw dla podatnikw i administracji publicznej. Niedostosowanie obowizujcego prawa podatkowego do realiw obrotu gospodarczego oraz nieumiejtno adekwatnego i efektywnego opodatkowania przez pastwo zyskw z dziaalnoci gospodarczej i majtku powoduj, e nadmiernie obciona podatkami i innymi daninami publicznymi jest praca (podatek dochodowy od osb fizycznych, skadki) oraz konsumpcja (VAT, akcyza). Mamy do czynienia z nadmiernym obcieniem podatkowym obywateli, zwaszcza osb najmniej zarabiajcych. Jednoczenie nieopodatkowana lub niewspmiernie nisko opodatkowana jest dua cz obrotu gospodarczego, zwaszcza prowadzonego w ramach grup midzynarodowych, w tym takich, ktre powstaj wycznie w celu optymalizacji podatkowej. Wiele jest ludzkich dramatw spowodowanych prawnymi puapkami lub bdnymi decyzjami organw podatkowych, a zarazem mona poda wiele przykadw omijania prawa podatkowego, korzystania z luk prawnych, nieuczciwego unikania pacenia podatkw. Podniesienie przez koalicj PO-PSL podatku VAT od 1 stycznia 2011 r. spowodowao odczuwalny wzrost kosztw utrzymania dla gospodarstw domowych oraz podniesienie kosztw ponoszonych przez przedsibiorcw, co jest jedn z przyczyn droyzny i spadku konkurencyjnoci polskich firm. Unijne dyrektywy dotyczce harmonizacji systemw podatkowych s wdraane do polskiego prawa krajowego w sposb nieefektywny i pogarszajcy konkurencyjno polskich przedsibiorcw na wsplnym rynku. Wobec powyszych wad dotychczasowego systemu trzeba zbudowa w Polsce nowy system podatkowy prosty, przejrzysty i przewidywalny, przyjazny dla podatnikw i jednoczenie zabezpieczajcy interesy budetowe pastwa oraz sprzyjajcy powszechnej aktywnoci gospodarczej. Nowe prawo podatkowe, ktre wprowadzimy, bdzie jednakowe dla wszystkich, jasno sprecyzowane i nie bdzie dopuszcza dowolnych interpretacji. Nasza reforma bdzie sprzyja poprawie cigalnoci podatkw. Bdzie te i w parze z szeroko zakrojon edukacj podatkow, ktra przyniesie korzyci zarwno budetowi pastwa, jak i podatnikom, zwaszcza przedsibiorcom. Jak podkrelono wyej, obecna polityka podatkowa jest prowadzona z perspektywy bardzo specyficznie rozumianego fiskalizmu. Prawo i Sprawiedliwo opowiada si za nowym podejciem do tego problemu. Naszym priorytetem bdzie nie obcianie kolejnymi daninami, lecz racjonalna i efektywna polityka

99

NOWOCZESNA POLSKA
program
podatkowa, oparta na zasadach solidaryzmu spoecznego i rwnoci podatnikw oraz skutecznym egzekwowaniu danin publicznych. Drog do sukcesu bdzie w szczeglnoci uproszczenie systemu podatkowego dla przedsibiorcw. Dowiadczenia wielu krajw pokazuj, e likwidujc bariery podatkowe, mona pobudzi rozwj gospodarczy i ta drog osign popraw warunkw ycia. Reforma bdzie oparta na dwch podstawowych zaoeniach. Pierwsze to rwno wszystkich obywateli zarwno w zakresie obowizkw podatkowych, jak i przede wszystkim w traktowaniu przez fiskusa; rwno nie tylko deklarowana, lecz urzeczywistniana w codziennej praktyce. Drugim zaoeniem reformy bdzie zastpienie obecnej represyjnoci wysok efektywnoci fiskaln. Podatek VAT, podatki dochodowe od osb fizycznych i osb prawnych oraz podatek akcyzowy pozostan najwaniejszym rdem finansowania wydatkw publicznych. Prawo podatkowe wymaga jednak gruntownej naprawy, uwalniajcej je od wskazanych wyej wad. Nie da si ich usun poprzez kolejne nowelizacje obecnie obowizujcych ustaw podatkowych, lecz konieczne jest uchwalenie nowych ustaw. Przedstawimy jednolit i czyteln ustaw o podatku od towarw i usug oraz jedn, przejrzyst ustaw o podatku dochodowym. Uprocimy procedury, zniesiemy nadmierny fiskalizm i biurokracj podatkow. Uszczelnimy system podatkowy w taki sposb, aby osign maksymaln cigalno podatkw. Jednoczenie bdziemy sprzyjajc upowszechnieniu wiadomoci obowizku pacenia podatkw, co stworzy szans wyjcia z obecnego kryzysu finansw publicznych bez potrzeby podwyszania stawek podatkowych. Podatnik, ktry w dobrej wierze, kierujc si rozsdn wykadni, bdzie postpowa wedug nowego prawa, musi mie pewno, e nikt nie pocignie go za to do odpowiedzialnoci. Ustawodawca z maksymaln precyzj okreli prawa i obowizki podatnikw, co ograniczy do minimum stan niepewnoci oraz wyeliminuje potrzeb tworzenia i posugiwania si dziesitkami tysicy urzdowych interpretacji. Nowe ustawy podatkowe cechowa bdzie precyzja rozwiza legislacyjnych. Celem jest taki stan, w ktrym obowizujce podatnikw zasady wynikaj wprost z przepisw ogoszonych w Dzienniku Ustaw, nie s za efektem interpretacji dokonywanej przez organy podatkowe. Jednoczenie wyeliminowane zostan przepisy kamuflujce faktyczne uchylanie si od pacenia podatkw i stwarzajce pozory legalnoci dziaania podmiotw unikajcych pacenia podatkw. Bezwzgldnie zerwiemy z dotychczasow praktyk tworzenia przepisw pod dyktando lobbystw, wystpujcych czsto jako niezaleni eksperci. Zmiany systemu podatkowego rozpoczniemy od podatku od towarw i usug (VAT) oraz podatku dochodowego. S to dwa zasadnicze elementy nowego systemu podatkowego, ktry chcemy wprowadzi. Podatek VAT traktujemy jako znaczce rdo dochodw budetowych pastwa i zarazem i instrument

100

POLITYKA ROZWOJU
program
sprawiedliwego rozoenia ciarw. Podatek dochodowy ma z kolei znaczenie systemowe i w rwnym stopniu dotyczy kadego obywatela. Nowa ustawa o podatku od towarw i usug zostanie uchwalona w 2012 roku, tak aby moga wej w ycie jeszcze w trakcie tego roku, po kilkumiesicznym okresie vacatio legis, dajcym podatnikom i organom podatkowym odpowiedni czas na przygotowanie si do stosowania nowych przepisw. Ustawa usunie bdy powstae w wyniku dotychczasowych kolejnych nowelizacji, ktre doprowadziy do utraty istotnej czci nalenych dochodw budetowych. Naprawa systemu moe pozwoli na rezygnacj z zaplanowanych na lata 2012 i 2013 dwch kolejnych podwyek stawek podatkowych. Zamiast dwch dotychczas odrbnych regulacji podatku dochodowego od osb fizycznych (PIT) i od osb prawnych (CIT) wprowadzimy jeden podatek dochodowy. Obydwie funkcjonujce od 20 lat regulacje wymagaj uchylenia i zastpienia nowym prawem. Potrzebna jest jedna ustawa, ktra w sposb precyzyjny i czytelny okreli zasady opodatkowania dochodw ogu podatnikw. Nowa ustawa o podatku dochodowym wejdzie w ycie 1 stycznia 2013 r. Wyeliminuje ona niezasadne zrnicowanie zasad opodatkowania dziaalnoci gospodarczej zalenie od formy prawnej jej prowadzenia. Pooy kres dyskryminacji osb osigajcych dochody ze stosunku pracy, a take dyskryminacji podatnikw, ktrzy inwestuj w majtek gospodarczy (wyczenie z podstawy opodatkowania dochodu przeznaczonego na cele inwestycyjne); tym samym usunie podatkowe bariery tworzenia nowych miejsc pracy i zatrudniania pracownikw na podstawie umw o prac. Ustawa przywrci rwno podatnikw take przez to, e wprowadzi obowizek podatkowy w tych dziedzinach, ktre dzi unikaj opodatkowania, korzystajc z nieuzasadnionych przywilejw przyznanych pod wpywem lobbingu i partykularnych interesw. Naley podkreli, e utrzymywanie i pogbianie obecnego stanu dyskryminacji podatkowej dochodw z pracy prowadzi do dalszego spadku efektywnoci fiskalnej tego podatku, a take przyczynia si do spadku dochodw Funduszu Ubezpiecze Spoecznych (skadki ZUS). Powoduje te masow ucieczk w tzw. samozatrudnienie, bo to umoliwia korzystniejsze opodatkowanie dochodw z pracy formalnie wykonywanej na wasny rachunek ni takiej samej pracy osb zatrudnionych na podstawie stosunku pracy. Nasza reforma pooy temu kres. Konieczne jest zwaszcza wprowadzenie rozwiza zbliajcych uprawnienia pracownikw w zakresie kosztw uzyskania przychodw do pozostaych podatnikw poprzez stworzenie ustawowej listy kosztw, jakie pracownicy bd mogli uwzgldni w rozliczeniu podatkowym. Z kolei wystpujca obecnie dyskryminacja podatkowa podmiotw prowadzcych dziaalno gospodarcz, ze wzgldu na form prawn jej prowadzenia, jest jedn z najistotniejszych wad obu obecnych podatkw dochodowych (PIT i CIT). Wyczenie opodat-

101

NOWOCZESNA POLSKA
program
kowania rodkw inwestycyjnych przeznaczanych na utworzenie oraz modernizacj rodkw trwaych nie tylko usunie bariery rozwoju, lecz take zwikszy popyt inwestycyjny na towary i usugi opodatkowane, przez co przyczyni si do poprawy efektywnoci systemu podatkowego jako caoci. Innym przykadem usuwania niejasnoci zwizanych z form prawn dziaalnoci gospodarczej jest objcie podatkiem spek osobowych jako takich zamiast poszczeglnych wsplnikw. Wszystkie jednostki zobowizane do prowadzenia tzw. penej rachunkowoci bd obligatoryjnie podatnikami podatku dochodowego. Ponadto osobowe spki handlowe, ktre nie prowadz penej rachunkowoci, uzyskaj moliwo wyboru: albo podatnikami podatku dochodowego pozostan ich wsplnicy, albo podatnikiem bdzie sama spka. Kolejna wana kwestia, ktr podejmujemy, dotyczy moliwoci zmiany wartoci pocztkowej rodkw trwaych. Nasze rozwizania ustawowe bd dopuszcza tak moliwo, jednoczenie zawierajc upowanienie do szczegowych uregulowa w rozporzdzeniu wykonawczym. W ustawie o podatku dochodowym nie zapomnimy o elementach prorodzinnych. Adresowane do osb fizycznych rozwizania bd sprzyja podatnikom utrzymujcym potomstwo oraz podatnikom decydujcym si na zaoenie rodziny. Rozwizania te musz mie charakter dugofalowy, a zakres przyznanych ulg bdzie uzaleniony od stanu finansw publicznych i od tempa przezwycienia ich kryzysu. Prawo i Sprawiedliwo doprowadzi ponadto do powstania urzdu Rzecznika Praw Podatnikw instytucji funkcjonujcej i sprawdzonej w najbardziej praworzdnych pastwach wiata. Rzecznik, wyposaony w odpowiednie kompetencje ustawowe i powoywany przez Sejm za zgodn Senatu, bdzie sta na stray podatnikw i wspiera ich w ich relacjach z aparatem fiskalnym, przyczyniajc si do jego praworzdnego i przyjaznego wobec podatnikw dziaania. Posowie PiS ju w tej kadencji zoyli w Sejmie odpowiedni projekt ustawy.

NAPRAWA SYSTEMU FINANSW PUBLICZNYCH

Sabo systemu podatkowego nie wyczerpuje caej problematyki polskich finansw publicznych w dobie kryzysu. Rzd utworzony przez Prawo i Sprawiedliwo bdzie traktowa jako swj priorytet jak najszybsze podjcie dziaa stabilizujcych i reformujcych polskie finanse publiczne. Oprcz opisanych wyej zmian systemu podatkowego reforma finansw publicznych przeprowadzona przez PiS bdzie obejmowa trzy kierunki. Po pierwsze: racjonalizacja wydatkw publicznych oparta na ich przejrzystoci i efektywnoci ich realizacji. Nowego podejcia wymaga budet pastwa. Nie chodzi tylko o ustaw budetow na rok 2012, przygotowan przez obecny rzd. Chodzi take o budet jako gwne narzdzie kreowania polityki finansowej pastwa o zasady jego tworzenia i przyjmowania, racjonalno wydatkw itd. Suy temu bdzie wprowadzenie budetu zadaniowego, budowanego

102

POLITYKA ROZWOJU
program
w oparciu o dokadnie okrelone cele i mierniki oraz weryfikacja funkcjonowania agencji i funduszy. Po drugie: odpowiednie pozyskanie i efektywne wykorzystywanie rodkw z funduszy UE. W centrum koniecznych dziaa znajdzie si optymalne wykorzystanie funduszy europejskich. Polska powinna domaga si, aby jeszcze co najmniej przez jeden okres planistyczny, czyli do roku 2020, Unia Europejska kontynuowaa swoj dotychczasow polityk spjnoci, dziki ktrej biedniejsze kraje otrzymuj rodki na inwestycje rozwojowe. Bardzo energicznie bdziemy zabiega co najmniej o utrzymanie poziomu rodkw europejskich przeznaczonych dla Polski w nowej perspektywie budetowej na poziomie lat 20072013, przy jednoczenie daleko idcej zmianie ich struktury, z preferencj dla rodkw na szeroko rozumiane badania naukowe, dziaalno innowacyjn i wynalazczo. Racjonalno takiego ukierunkowania rodkw bdzie zapewniona tylko wtedy, gdy poczymy je z odwan reform szkolnictwa wyszego i nauki. Niezalenie od samoistnej wartoci poznawczej bada, w odniesieniu do gospodarki chodzi o uruchomienie nowych zasobw rozwojowych w sytuacji, w ktrej siganie do wykorzystywanych dotd zasobw prostych wyczerpuje swoje moliwoci. Po trzecie: zmiana systemu emerytalnego, wprowadzajca swobod wyboru midzy OFE i ZUS. Kady Polak bdzie mia prawo zadecydowania, dokd chce odprowadza skadki na swoj emerytur do ZUS czy do OFE (piszemy o tym w dalszej czci programu) Reforma obejmie nie tylko sektor finansw publicznych, lecz take struktury Ministerstwa Finansw oraz sub skarbowych. Zmiany w administracji musz nastpi szybko, poniewa w przeciwnym razie reformy podejmowane w systemie finansw publicznych mog okaza si mao skuteczne.

ODNOWA ENERGETYKI
W kontekcie polityki finansowej warto zwrci uwag na znaczenie odnowy energetyki dla procesu wychodzenia z kryzysu, przez co rozumiemy nie tylko rekonstrukcj energetyki, ale rwnie signicie do nowych moliwoci, w tym wykorzystanie gazu upkowego. Poniewa jego obecno w wielkich ilociach jest dzi coraz bardziej prawdopodobna, mona podj powane badania nad skonstruowaniem wielkiej linii kredytowej zabezpieczonej antycypacj wykorzystania zasobw gazu i tak skonstruowanej, by nie zwikszaa dugu publicznego. Obok Banku wiatowego, ktry moe odegra tu pozytywn rol, naley wzi pod uwag wielkie fundusze inwestycyjne, jakimi dysponuj Chiny czy kraje arabskie.

GOSPODARKA BEZ ZBDNYCH REGULACJI

Potrzebny jest gruntowny audyt warunkw prowadzenia dziaalnoci gospodarczej w naszym kraju. Jego celem bdzie wyeliminowanie przepisw, ktre hamuj rozwj przedsibiorczoci, ale take opracowanie i wdroenie instrumentw pobudzajcych aktywno gospodarcz. Sukces gospodarczy Polski lat dziewidziesitych opiera si przede wszystkim na przedsibiorczoci Polakw. Dokonano wwczas deregulacji gospodarki, co sprzyjao podjciu przez wielu ludzi, szczeglnie mo-

103

NOWOCZESNA POLSKA
program
dych, ryzyka samodzielnej dziaalnoci gospodarczej. Pod koniec lat 90. i w minionej dekadzie powstay natomiast na rynku bariery wejcia, ktre maj charakter ekonomiczny i prawny. Obywatele i przedsibiorcy czsto nie s w stanie pozna zakresu swoich praw i obowizkw wynikajcych z obowizujcego prawa nawet z pomoc profesjonalistw, a sdy i organy administracji publicznej zajmuj si nazbyt czsto rozstrzyganiem spraw, ktre w ogle nie powinny mie miejsca i ktrych rdem jest wadliwo regulacji prawnych. Haso naprawy prawa, bdce jednym z filarw idei IV Rzeczypospolitej, pozostaje nadal aktualne. Bez stworzenia sprawiedliwych i czytelnych regu prawnych, bez deregulacji dziedzin, ktre absolutnie nie wymagaj regulacji prawnej, nasze ycie spoeczne i gospodarcze bdzie chore. Miejsca pracy, a za nimi modzi Polacy zaczn masowo przenosi si do krajw, w ktrych warunki dla przedsibiorczoci bd lepsze ni w naszym kraju. Podejmowane w cigu ostatnich 22 lat prby deregulacji gospodarki przynosiy nader skromne efekty. Ilo obowizkw nakadanych na przedsibiorcw oraz ogranicze swobody podejmowania dziaalnoci gospodarczej, zwaszcza dostpu do wiadczenia okrelonych usug i wykonywania kolejnych zawodw, rosa w tempie radykalnie przewyszajcym liczb zmian prawa zmierzajcych w kierunku deregulacji. Nakadanie wielu obowizkw bez uwzgldniania faktycznych moliwoci ich wykonywania przez przedsibiorcw oraz egzekwowania przez organy administracji doprowadzio do obnienia szacunku dla prawa i wadz pastwowych. Rosncy zakres uznaniowoci przyznawanej urzdnikom przez ustawodawc prowadzi do zwikszenia obcienia gospodarki najgorsz ze wszystkich danin tzw. podatkiem korupcyjnym. Zmiana tego stanu rzeczy jest szczeglnie palca w czasie, w ktrym polscy przedsibiorcy musz konkurowa na wsplnym rynku europejskim z przedsibiorcami dziaajcymi bardzo czsto w mniej uciliwym otoczeniu prawnym, a Polacy s zachcani na masow skal do pracy poza granicami kraju. Polska potrzebuje kompleksowego przegldu obowizujcego prawa w oparciu o dwa podstawowe kryteria. Pierwsze to formua UE plus zero. W oparciu o nie zbadamy, czy dany przepis nakadajcy obowizki lub ograniczenia na polskie przedsibiorstwa bd obywateli jest konieczny w wietle prawa unijnego. Jeli nie jest, zostanie uchylony, chyba e i to bdzie drugie kryterium przegldu jego utrzymanie jest niezbdne do ochrony dobra wsplnego w okrelonym wymiarze. Obecnie wikszo kosztownych regulacji dotyczcych gospodarki wynika z polityk unijnych. Bardzo czsto s one przyjmowane bez dokadnych oblicze dotyczcych ich kosztw i skutecznoci. Na przykad w grudniu 2008 roku rzd Donalda Tuska zaakceptowa pakiet energetyczno-klimatyczny, nie dysponujc wiarygodnymi danymi co do jego kosztw dla polskiej gospodarki. Aby nie powtrzya si taka sytuacja, minister waciwy do spraw gospodarki w rzdzie utworzonym przez Prawo i Sprawiedliwo wdroy system wsppracy z orodkami naukowymi i stowarzyszeniami gospodarczymi, aby w przypad-

104

POLITYKA ROZWOJU
program
ku propozycji Komisji Europejskiej dotyczcych kolejnych kosztownych regulacji Polska dysponowaa wiarygodnymi analizami ich wpywu na nasz gospodark. Wiele unijnych dyrektyw przyjtych 20 lub 30 lat temu nadal obowizuje, mimo e utraciy uzasadnienie gospodarcze. Bdziemy dy do wprowadzenia w prawie unijnym klauzuli automatycznego wyganicia dyrektywy po 10 latach (tzw. sunset clause), chyba e zostanie ponownie uchwalona przez organy Unii. Jak ju wspomnielimy, drugim kryterium deregulacji bdzie ocena zgodnoci obowizkw i ogranicze z zasad dobra wsplnego. Kada ustawa zostanie przeanalizowana pod ktem tego, czy suy ogowi obywateli i okrelonemu dobru konstytucyjnie chronionemu. Pomocniczym kryterium bdzie w tym zakresie zasada proporcjonalnoci: pytanie, czy dane ograniczenie wolnoci gospodarczej jest naprawd niezbdne do realizacji interesu publicznego i pozostaje w uzasadnionej proporcji do poytku publicznego, jaki realizuje to ograniczenie. Oprcz systemu nastawionego na usuwanie istniejcych regulacji, ktre oka si niepotrzebne lub szkodliwe, stworzymy mechanizm ochrony gospodarki przed nowymi zbdnymi regulacjami. W szczeglnoci obowizkowym elementem uzasadnienia projektw aktw normatywnych bdzie wprowadzana wysoko wystandaryzowana ocena kosztw regulacji, prezentujca wyliczenie szacunkowych kosztw ponoszonych w zwizku obowizywaniem danej ustawy przez administracj publiczn, poszczeglne dotknite regulacj podmioty i gospodark jako cao. Z problemem deregulacji wie si problem kontrolowania dziaalnoci gospodarczej przez powoane do tego organy kontrolne (inspekcje). Aby zmniejszy uciliwo ich dziaania dla przedsibiorcw, dokonamy ich konsolidacji, w wyniku ktrej zamiast istniejcych obecnie 15 inspekcji dziaa bdzie tylko sze. Inspekcja Bezpieczestwa ywnoci powstanie z poczenia Inspekcji Weterynaryjnej, Inspekcji Jakoci Handlowej Artykuw Rolno-Spoywczych oraz Pastwowej Inspekcji Ochrony Rolin i Nasiennictwa. Poczenie to czyni bdzie zado nowoczesnej zasadzie kontroli od pola do stou Pastwowa Inspekcja Sanitarna zachowa swoje dotychczasowe kompetencje i przejmie kompetencje kontrolne Pastwowej Inspekcji Farmaceutycznej, Inspekcji ds. Substancji i Preparatw Chemicznych oraz Urzdu Rejestracji Produktw Leczniczych, Wyrobw Medycznych i Produktw Biobjczych. Inspekcja Handlowa bdzie kontrolowa przede wszystkim jako wyrobw przemysowych i w tym zakresie przejmie kompetencje Inspekcji Ochrony rodowiska oraz Inspekcji Nadzoru Budowlanego. Do rozwaenia jest wczenie IH w struktury urzdw wojewdzkich, Inspekcja Ochrony rodowiska po odjciu kompetencji w zakresie kontroli odpadw z przetwrstwa wyrobw pochodzenia zwierzcego, ktre przejmie Inspekcja Bezpieczestwa ywnoci, oraz kompetencji z zakresu kontroli wyrobw, ktre przejd do Inspekcji Handlowej bdzie moga zosta wczona w struktury urzdw wojewdzkich.

105

NOWOCZESNA POLSKA
program
Kompetencje Pastwowej Inspekcji Pracy i Inspekcji Nadzoru Budowlanego pozostan bez wikszych zmian. Nie ulegnie rwnie zmianie status Urzdu Dozoru Technicznego, ktry samodzielnie finansuje swoj dziaalno. Ostatni, ale wcale nie najmniej wany aspekt deregulacji polskiej gospodarki to deregulacja na poziomie prawa unijnego. Wedug raportu zespou urzdnikw Komisji Europejskiej i zewntrznych ekspertw, zwanego raportem Mandelkerna, ju w roku 2001 wskanik przeregulowania (zbdnych regulacji) w prawodawstwie unijnym wynosi ok. 40%, a w cigu kolejnych dziesiciu lat sytuacja ulega dalszemu pogorszeniu. Po wygraniu wyborw przez Prawo i Sprawiedliwo Polska bdzie si domaga intensyfikacji unijnych prac nad przegldem ustawodawstwa unijnego i eliminacji z niego przepisw, ktre w istocie nie su realizacji zasady swobody przepywu kapitau, towarw, osb i usug, czyli budowaniu konkurencyjnej w wymiarze globalnym gospodarki europejskiej. W szczeglnoci bdziemy domaga si systemowego przegldu i analizy obowizujcego prawa europejskiego pod ktem celowoci zastosowanych mechanizmw prawnych i ich proporcjonalnoci wzgldem celw, jakie maj realizowa. Bdziemy rwnie domaga si, aby w unijnym procesie legislacyjnym w ramach oceny skutkw proponowanej regulacji szczegowo wykazywano, jakie bd dugofalowe koszty jej wprowadzenia nie tylko dla gospodarki unijnej jako caoci, lecz take dla gospodarek krajowych i poszczeglnych typw dziaalnoci w ramach danego pastwa czonkowskiego. Polski rzd bdzie rwnie dba o to, aby przedstawiciele naszego pastwa brali aktywny udzia w unijnych pracach legislacyjnych od samego pocztku. Polska opinia publiczna i partnerzy spoeczni bd informowani o stanie tych prac.

WALKA Z KORUPCJ
Trzeba pamita, e nieodzownym warunkiem waciwego funkcjonowania gospodarki jest oczyszczenie jej z wszelkiego rodzaju obcie korupcyjnych. Std te wielkie znaczenie dla przeamania kryzysu i skutecznego prowadzenia polityki rozwoju bdzie miao wznowienie walki z korupcj, przywrcenie wiadomoci, i nieuczciwo i amanie prawa bardzo drogo kosztowa.

ROK 2012 POCZTEK PRZEAMYWANIA KRYZYSU

Sytuacja kryzysu i daleko posunita niejasno co do naszej sytuacji gospodarczej wymagaj, aby rok 2012 potraktowa jako rok przejciowy, w ktrym trzeba bdzie wprowadzi urealniajce zmiany do budetu, uzyska pen wiedz na temat finansw publicznych, w tym wiarygodne dane o stanie agencji i funduszy, wycofa szkodliwe przepisy wprowadzone przez poprzednikw w rnych dziedzinach gospodarki i rozpocz zapowiadane w programie zmiany w prawie podatkowym i w sferze wolnoci gospodarczej. Konieczne bdzie take precyzyjne okrelenie poziomu i sposobu wydawania rodkw europejskich przy uwzgldnieniu zasadniczej korekty prowadzcej do przywrcenia polityki zrwnowaonego rozwo-

106

POLITYKA ROZWOJU
program
ju kraju. Pod koniec roku 2012 bdzie mona w peni oceni, jakimi rodkami bdziemy dysponowa w celu prowadzenia polityki rozwoju i podjcia dziaa, ktre okrelamy generalnie jako nowoczesny patriotyzm gospodarczy. Przeom w kierunku wychodzenia z kryzysu stanie si faktem. si na codzienne czynnoci ministerstw i innych urzdw, a z drugiej strony z dziaalnoci biec, polegajc na rutynowym administrowaniu sprawami, ktre wpywaj do urzdw. Natomiast operacyjne, konkretne programy obejmuj niewielk cz funkcjonowania administracji i wystpuj w niewielu dziedzinach. Najwiksze z nich to programy unijne. Program rozwoju kraju bdzie wskazywa poszczeglnym resortom i innym instytucjom rzdowym konkretne cele do zrealizowania, terminy i rodki. W celu realizacji Programu rozwoju kraju powoany zostanie Komitet Rady Ministrw ds. Rozwoju, ktry zastpi obecny KERM. Na czele nowego Komitetu stanie wicepremier minister ds. rozwoju. Oprcz niego w skad Komitetu bd wchodzi ministrowie biorcy udzia w realizacji PRK. Komitet bdzie korzysta z analiz eksperckich i opinii przedstawianych przez agendy rzdowe. Wicepremier ds. rozwoju bdzie wykonywa wadcze kompetencje Prezesa RM w spawach dotyczcych polityki rozwoju oraz sprawowa nadzr nad centrum monitoringu budetu pastwa. Zostanie wyposaony we wasny aparat legislacyjny oraz instrumenty usprawniajce proces przygotowania i uzgadniania projektw ustaw sucych realizacji PRK. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego zostanie przeksztacone w Ministerstwo Rozwoju, wyposaone w przekrojowe kompetencje dotyczce innych resortw gospodarczych w kwestiach objtych PRK. Bdzie ono regularnie korzysta z zaplecza tworzonego przez ekspertw i osoby legitymujce si dowiadczeniem w praktycznym wdraa-

ZMIANY W ADMINISTRACJI GOSPODARCZEJ

Efektywne prowadzenie polityki rozwoju wymaga zarwno koordynacji rnych dziaa, jak i co najwaniejsze przezwycienia strukturalnych czynnikw swoistego bezwadu administracji rzdowej. W nowej strukturze wyeksponowane zostan elementy decydujce o powodzeniu polityki rozwoju. Jej skuteczne i efektywne prowadzenie wymaga wsplnego, jednolitego i konsekwentnego zaangaowania struktur pastwa w realizacj celw rozwojowych. Potrzebna jest koordynacja intelektualna, koordynacja dziaania urzdw i koordynacja instrumentw finansowych. Ta pierwsza zostanie osignita poprzez programowanie rozwoju, druga przez odpowiedni konstrukcj rzdu, trzecia dziki budetowi zadaniowemu. Koordynacja intelektualna polega na ujednoliceniu celw, ich zrozumieniu i uznaniu za wasne przez wszystkie jednostki systemu. Politycy, urzdnicy i organizacje musz wiedzie, jaki jest ten cel, czego si od nich oczekuje i w jaki sposb bd rozliczane efekty. Koordynacj tego typu osigniemy poprzez opracowanie i wdroenie Programu rozwoju kraju (PRK). Dzi mamy do czynienia z jednej strony ze strategiami, ktre s dokumentami do oglnymi, sabo przekadajcymi

107

NOWOCZESNA POLSKA
program
niu rnych programw, reprezentujce samorzd, partnerw spoecznych i organizacje pozarzdowe. Bdziemy przy tym poszukiwa najlepszych rozwiza instytucjonalnych, aby intensywnie wykorzysta wiedz i umiejtnoci takich osb przy opracowywaniu koncepcji polityki rozwoju i kontroli jej wdraania. Ukad resortw w rzdzie odzwierciedla bdzie potrzeby tej polityki. Dziay administracji rzdowej zostan zdefiniowane i przyporzdkowane resortom w taki sposb, ktry zapewni najbardziej skuteczn realizacj PRK. Odtworzone zostan dwa resorty zlikwidowane w rzdzie PO-PSL: resort gospodarki morskiej i resort budownictwa. Powstanie rwnie Ministerstwo Energii, ktrego zadaniem bdzie realizacja polityki bezpieczestwa energetycznego i obrona naszego kraju przed przerostami regulacji energetyczno-klimatycznych. Wicepremier ds. rozwoju, Ministerstwo Rozwoju, Komitet Rady Ministrw ds. Rozwoju i nowy ukad resortowy bd tworzy silny kompleks koordynujcy wdraanie programw rozwojowych w rzdzie, umoliwiajcy skuteczn wspprac midzy poszczeglnymi ministrami i agendami rzdu oraz szybkie rozstrzyganie sporw kompetencyjnych i rnic zda midzy nimi. Wicepremier ds. rozwoju bdzie rwnie nadzorowa wdraanie instrumentw naprawy finansw publicznych. W modelu docelowym nastpi poczenie resortu Skarbu Pastwa z resortem gospodarki. Ministerstwo Skarbu Pastwa, ktre w istocie zostao uksztatowane i funkcjonuje jako ministerstwo prywatyzacji, zostanie zniesione. Skoro zakres prywatyzacji bdzie ograniczony (o czym niej), utrzymywanie takiej struktury straci sens. W okresie przejciowym do zada tego ministerstwa bdzie nalee przejcie nadzoru wacicielskiego nad przedsibiorstwami bdcymi obecnie w gestii Ministerstwa Gospodarki i nad czci przedsibiorstw, ktre znajduj si w gestii innych resortw. Zadania Prokuratorii Generalnej Skarbu Pastwa, oprcz sprawowanej dotychczas obsugi prawnej, docelowo obejmowa bd take sprawy z zakresu nadzoru wacicielskiego nad spkami Skarbu Pastwa. Prokuratoria bdzie zatrudnia osoby o wysokich kwalifikacjach ekonomicznych i prawniczych. Zostanie utworzony Urzd Regulacji Gospodarczej, ktry powstanie z poczenia trzech dotychczasowych urzdw: Komunikacji Elektronicznej, Regulacji Energetyki oraz Ochrony Konkurencji i Konsumentw. Dziki temu pastwo bdzie lepiej, sprawniej i w sposb bardziej skoordynowany sprawowa sw funkcj regulacyjn. Zmiany obejm take administracj fiskaln. Stanie si ona aparatem o przejrzystej strukturze, dziaajcym wedug formuy zadaniowej. Odpowiedniej przebudowie ulegnie Ministerstwo Finansw. Bardzo istotne bdzie przeniesienie audytu budetowego do KPRM, dziki czemu nastpi oddzielenie podmiotu wykonujcego zadania od podmiotu kontrolujcego. Zrealizowane zostanie przygotowane w okresie poprzednich rzdw Prawa i Sprawiedliwoci poczenie urzdw celnych i skarbowych. W urzdach tych zostan przeprowadzone (w niektrych wypadkach przywrcone) gbokie zmiany personalne, bez ktrych trudno bdzie mwi o nowej jakoci dzia-

108

POLITYKA ROZWOJU
program
ania administracji fiskalnej. Wprowadzimy czytelny system awansu zawodowego i konkurencyjne wynagrodzenia. O scaleniu niektrych inspekcji pisalimy wyej, w kontekcie deregulacji. Tworzenie nowych i znoszenie istniejcych ministerstw i urzdw nie bdzie celem samym w sobie, lecz bdzie podlega kryterium efektywnoci, w tym zwaszcza korzyci z punktu widzenia wzrostu gospodarczego, rozwoju przedsibiorczoci i zaspokajania zbiorowych potrzeb obywateli. Dobr personalny przy obsadzie kierowniczych stanowisk we wszystkich wspomnianych ministerstwach i centralnych urzdach bdzie oparty na kryteriach odwoujcych si przede wszystkim do umiejtnoci zgodnego dziaania na rzecz celw okrelonych w Programie rozwoju kraju ich rozumienia, zdolnoci do oderwania si od mylenia resortowego i partykularnego, lojalnoci wobec premiera i wicepremiera ds. rozwoju. Przeszkod w realizacji naszych planw nie mog sta si pozamerytoryczne spory na tle osobistym, charakterologicznym czy resortowym. re pozwol wydatkowa rodki na inwestycje sprawniej ni dotychczas, bez zbdnych przeszkd i formalnoci wynikajcych z nadmiernie dotd skomplikowanych przepisw dotyczcych finansowania i prowadzenia inwestycji publicznych. Koordynacja inwestowania rodkw publicznych poprzez cele zapisane w PRK i zadania finansowe okrelone w zadaniowym budecie pastwa doprowadzi do usunicia saboci i brakw stwierdzonych w dotychczasowej praktyce wykorzystania rodkw europejskich, takich jak brak koordynacji midzy programami europejskimi i sektorowymi. Do kompetencji koordynacyjnych Ministerstwa Rozwoju nalee bdzie moliwo korygowania programw sektorowych zgodnie z PRK. Wprowadzimy mechanizmy monitoringu antykorupcyjnego jako instrument kontroli realizacji programw. Dziaania w tej dziedzinie bd inicjowane przez Ministerstwo Rozwoju, natomiast wykonanie bdzie nalee gwnie do administracji skarbowej. Obowizywa bd nowe zasady oceny wnioskw. Bdzie w nich wyeksponowany element merytoryczny zgodno danej inwestycji ze Strategi rozwoju kraju i PRK, a take ze strategiami i programami wojewdztw. Powszechnie stosowan zasad bdzie penienie przez administracj usugowej funkcji wobec beneficjenta. Zamiast spotykanego dzisiaj do czsto czepialstwa pomoc prawna, pena informacja, wsparcie w wypenianiu wymogw formalnych. Niezbdne jest zapewnienie lepszej informacji o programach rozwojowych oraz wsparcia doradczego dla be-

NOWE ZASADY DZIAANIA

Ministerstwo Rozwoju zmieni dotychczasowy sposb wydatkowania rodkw publicznych. rodki przeznaczone na cele okrelone w PRK zostan zapisane w zadaniowym budecie pastwa. Ministerstwo Rozwoju bdzie take prowadzi prace legislacyjne nad projektami regulacji prawnych, kt-

109

NOWOCZESNA POLSKA
program
neficjentw w zakresie administracyjno-rachunkowej obsugi projektw. Brak umiejtnoci sprawozdawczych i rozliczeniowych i w ogle niska sprawno administracyjna wielu beneficjentw (organizacji pozarzdowych, gmin i innych podmiotw sektora finansw publicznych, ktre do tej pory nie korzystay ze rodkw rozwojowych) stanowi, i bdzie stanowi take w przyszoci, istotn barier wykorzystania rodkw rozwojowych. Zadania, o ktrych mowa, powinny by finansowane przez administracj publiczn, a wykonywane przez wyspecjalizowane instytucje. Wyeliminujemy upartyjnienie procedur i decyzji dotyczcych rozdziau rodkw. Szczegln wag bdziemy przywizywa do ochrony interesw tych jednostek samorzdu terytorialnego, w ktrych wadz sprawuje formacja opozycyjna wobec rzdu i miejscowych wadz wojewdzkich. Upowszechnimy zasad jawnoci procesu decyzyjnego w sprawach przyznawania rodkw. Urzd Regulacji Gospodarczej bdzie prowadzi zdecydowane dziaania przeciw zmowom powodujcym nieuzasadnione podnoszenie cen decydujcych o kosztach inwestycji. Trwanie tego procederu grozi niemoliwoci penego wykonania planowanych zamierze. Oznaczaoby to, e po raz kolejny po 1989 r. nieuczciwy biznes zagarnia cz wsplnego majtku Polakw. Administracyjne metody walki z nieuzasadnionym podnoszeniem cen s skuteczne, jeli s prowadzone z odpowiedni determinacj i konsekwencj. Dowodem tego jest skuteczno dziaa Urzdu Komunikacji Elektronicznej. Inn metod przeciwdziaania zawyaniu cen bdzie powierzanie wykonania inwestycji podmiotom zewntrznym. Alternatywnym rozwizaniem bdzie powoywanie spek Skarbu Pastwa, ktre bd wykonywa okrelone prace po niszych cenach. W docelowym modelu kierowania sektorem pastwowym w gospodarce zostanie rozdzielona funkcja nadzorcza, polegajca na czuwaniu nad przestrzeganiem obowizujcych regu i przeciwdziaaniu naduyciom, od funkcji kierowniczej; ta druga bdzie polega na prowadzeniu polityki personalnej i ewentualnym inicjowaniu dziaa w sprawach szczeglnie wanych dla interesw pastwa, podejmowaniu decyzji w sprawie czenia i dzielenia spek, stosowaniu wobec nich instrumentw sucych polityce rozwoju. Nadzr znajdzie si w gestii Prokuratorii Generalnej Skarbu Pastwa, ktrej zadania zostan rozszerzone o badanie dokumentw spek, rejestrowanie i ewentualne zapobieganie zawarciu umw o wikszej wartoci, w tym kontraktw menaderskich, a take zawiadamianie ministra ds. gospodarki i innych waciwych organw o stwierdzonych nieprawidowociach. Zadania zwizane z realizacj funkcji kierowniczej przejmie resort gospodarki. Do zada tego resortu bdzie nalee take ochrona i promocja polskich interesw gospodarczych na arenie midzynarodowej, a take stworzenie o wiele bardziej efektywnego ni obecny systemu wspierania maych i rednich przedsibiorstw oraz innowacji (we wsppracy z ministrem waciwym ds. nauki). Rol resortu bdzie ponadto regulacja poprzez strategie i programy sektorowe, cile zwizane z Programem rozwoju kraju. Program ten, a take strategie i programy sektorowe bd zawsze uzgadniane z regionalnymi programami operacyjnymi. Rzd bdzie prowadzi polityk gospo-

110

POLITYKA ROZWOJU
program
darcz skoncentrowan na wspieraniu bran najbardziej konkurencyjnych (take tych, ktre maj due szanse stania si takimi) oraz bran stanowicych polsk mark . Ogromne znaczenie bd mie zadania resortu gospodarki w sferze bezpieczestwa energetycznego. Obecnie zawiaduje on take pewn czci spek Skarbu Pastwa, w szczeglnoci kopalniami. Grnictwo zostanie potraktowane w sposb szczeglny, jako odrbny ukad gospodarczy, skadajcy si z istniejcych ju holdingw. Informatyzacja caej administracji, o ktrej jest mowa niej, ma kapitalne znaczenie dla sprawnego prowadzenia polityki rozwoju. Zadanie to naley dzi do resortu spraw wewntrznych i administracji, co jest logiczne z punktu widzenia jego obecnych kompetencji. Nie zmienia to jednak faktu, e informatyzacja ma tak silny zwizek z polityk rozwoju, i minister koordynujcy t polityk powinien mie wgld w projekty dotyczce informatyzacji, a przede wszystkim moliwo wyznaczania jej priorytetw. przez media, jak i o jeszcze waniejszy, cho rzadziej publicznie eksponowany problem braku realnego nadzoru wacicielskiego. Skutkiem tego drugiego jest swoista prywatyzacja wielu przedsibiorstw przez kierownictwo lub likwidatorw, wyprowadzanie majtku, powoywanie prywatnych firm, ktre w rnej formie przechwytuj rodki nalece do przedsibiorstwa, przejmowanie rynku itp. Naley uporzdkowa i zaktywizowa majtek Skarbu Pastwa, wykorzysta go do stabilizacji rnych sektorw rynku, a w pewnych wypadkach take do realizacji zada niemieszczcych si w czysto rynkowej logice, ale sucych bezpieczestwu kraju. Wymaga to licznych zmian w dotychczasowej praktyce, zwaszcza energicznego przeciwdziaania nieprzemylanemu wyzbywaniu si majtku pastwowego. Potrzebne s te zmiany systemowe, ktre przezwyci niemoc pastwa wobec wasnego majtku. O niezbdnych w tym celu zmianach w strukturach i funkcjach administracji rzdowej bya mowa wyej. Jedn z najwaniejszych powinnoci pastwa wobec obywateli jest zapewnienie bezpieczestwa energetycznego kraju. Problemowi bezpieczestwa energetycznego powicamy rozdzia w czci Bezpieczna Polska. Ju w tym miejscu naley jednak podkreli, e Skarb Pastwa powinien zachowa wan pozycj w szeroko pojtym sektorze energetycznym. Jego centrum decyzyjne musi znajdowa si w Polsce i by skonsolidowane. Podobnie jak w sektorze chemicznym czy finansowym, musz tu istnie kontrolowane przez Skarb Pastwa, silne i zdolne do konkurowania podmioty gospodarcze. Dlatego planujemy powoanie koncer-

SKARB PASTWA
Rzd Prawa i Sprawiedliwoci bdzie traktowa majtek Skarbu Pastwa jako istotny zasb sucy polityce rozwoju, a take polityce solidarnoci spoecznej. Zdecydowanie odrzucamy pogld, e jest on mas upadociow, ktrej pastwo powinno si jak najszybciej pozby. Jednoczenie dostrzegamy saboci dotychczasowego zarzdzania majtkiem publicznym. Chodzi zarwno o niemerytoryczne, w istocie partyjne kryteria powoywania kadr kierowniczych i rad nadzorczych, susznie krytykowane

111

NOWOCZESNA POLSKA
program
nu Polska Nafta i Gaz, w ktrej skad wejd PKNOrlen i PGNiG SA. Spki Skarbu Pastwa zostan podzielone na trzy kategorie. Pierwsz bd tzw. spki strategiczne, czyli spki o istotnym znaczeniu dla porzdku publicznego lub bezpieczestwa publicznego. Druga kategoria to spki wane dla energetyki, ktre take pozostan w rkach pastwa. Niektre z nich mog zosta zorganizowane w holdingi. Trzecia kategoria to spki przeznaczone do prywatyzacji; bdzie to zbir spek o stosunkowo niewielkiej wartoci i niemajcych wikszego znaczenia dla gospodarki. W przypadku tych spord nich, ktre speniaj warunki spki giedowej, prywatyzacja bdzie nastpowa przez gied; w przypadku pozostaych w drodze przetargu. Decyzje o prywatyzacji bd podejmowane z uwzgldnieniem kryterium maksymalizacji dochodu ze sprzeday, po przeprowadzeniu analizy uwarunkowa gospodarczych. Rwnie szybko zostan sprzedane, na podstawie specjalnych przepisw, mniejszociowe pakiety akcji Skarbu Pastwa w spkach, na ktre pastwo nie ma istotnego wpywu. W razie braku nabywcw wspomniane udziay i akcje zostan umorzone. Cz majtku pastwowego (a take komunalnego) zostanie wykorzystana do celw zwizanych z polityk spoeczn. Dotyczy to bdzie w szczeglnoci zasobw ziemi bdcych obecnie w gestii Agencji Nieruchomoci Rolnych, Agencji Mienia Wojskowego oraz spek kolejowych. Specjalna ustawa pozwoli na nieodpatne przekazywanie czci tych zasobw pod budow tanich mieszka przeznaczonych do wynajmu, o czym bdzie mowa w drugiej czci programu. Prawo i Sprawiedliwo opowiada si za ustawowym wykluczeniem wszelkich form prywatyzacji gruntw i innych skadnikw mienia Lasw Pastwowych. Doprowadzimy ponadto do ostatecznego uporzdkowania statusu portw morskich i innej infrastruktury koniecznej do zabezpieczenia interesw pastwa, a take do skutecznego egzekwowania obowizkw samorzdw w tej dziedzinie. Porzdkujc i racjonalizujc wykorzystanie mienia Skarbu Pastwa, nie zapomnimy o wasnoci komunalnej. Interwencji ustawodawcy wymaga wasno powiatw i gmin, ktrej stan jest dzi w wielu wypadkach niejasny lub wrcz trudny do ustalenia. Odpowiednie rozwizania ustawowe poo take kres prywatyzacji mienia komunalnego dokonywanej ze szkod dla mieszkacw. wiatowe i polskie dowiadczenie pokazuje, e prywatyzacja dostaw wody, ciepa i gazu przynosi na og negatywne skutki spoeczne. Zagadnienia przemysu stoczniowego omawiamy niej.

WSPIERANIE INNOWACJI
Do najpowaniejszych i w duszej perspektywie najgroniejszych przeszkd w rozwoju naszego kraju naley zdecydowanie za may popyt na innowacje. Usunicie tej bariery jest wic zadaniem ogromnej wagi. Dotychczasowe prby nie przynosiy rezultatw. Opory tkwi po czci w wiadomoci przedsibiorcw, po czci wi si z trudnoci zdobycia potrzebnego

112

POLITYKA ROZWOJU
program
kapitau, po czci wreszcie z wadliwie skonstruowan i le funkcjonujc regulacj ochrony wynalazkw. Niskiemu popytowi odpowiada niska poda, co jest zwizane ze stanem polskiej nauki, w tym zaplecza badawczo-rozwojowego polskich przedsibiorstw i bran, oraz gospodarki narodowej jako caoci. Nasz odpowiedzi na t sytuacj bdzie prba zmiany tego stanu rzeczy w wybranych, najbardziej newralgicznych punktach. Chodzi o stworzenie swego rodzaju przyczkw innowacyjnoci, ktre bd stanowi przykad i zacht dla caej nauki i gospodarki. Takie dziaania zostan uwzgldnione w Programie rozwoju kraju i bd prowadzone przy cisej wsppracy ministrw waciwych ds. gospodarki oraz nauki i szkolnictwa wyszego, prowadzonej pod nadzorem wicepremiera ds. rozwoju. Wychodzimy z zaoenia, e nie sposb szybko zmieni status polskiej nauki w caoci; taka zmiana moe by dopiero efektem skomplikowanego, kosztownego i niewolnego od konfliktw procesu, zwizanego m.in. z przezwycianiem pewnych przyzwyczaje. Radykalne podniesienie zdolnoci czci polskich naukowcw do prowadzenia prac majcych zastosowania gospodarcze bdzie natomiast moliwe stosunkowo szybko dziki utworzeniu nowych instytucji. Wkrtce po wygranych przez Prawo i Sprawiedliwo wyborach zostan stworzone podstawy prawne dla oddolnego tworzenia sieci pastwowych instytutw naukowych na nowych zasadach. Efektywne dziaanie wedug nowych regu bdzie stanowi tytu do korzystania w szerokim zakresie ze rodkw publicznych. Dotyczy to bdzie nie tylko okresu od 2014 roku, kiedy to w ramach nowej unijnej perspektywy finansowej rodki na innowacj maj ulec znacznemu zwikszeniu, lecz take okresu wczeniejszego, kiedy zostan uruchomione dodatkowe rodki w ramach programu innowacyjnej gospodarki. Instytuty, o ktrych mowa, bd mogy powstawa z inicjatywy bd zainteresowanych grup uczonych, bd dotychczasowych placwek. Instytuty te bd prowadzi dziaalno badawcz i aplikacyjn; dodatkowo mog prowadzi dziaalno dydaktyczn. Samodzielne stanowiska naukowe bd w nich mogy obejmowa osoby majce ju ustalony dorobek badawczy. Procedury awansowania bd obejmowa ocen sukcesw w badaniach podstawowych i we wdraaniu projektw aplikacyjnych. Podstaw ocen bd obiektywne i nowoczesne kryteria, w tym miejsce w rankingach midzynarodowych (z wyjtkami uwzgldniajcymi specyfik niektrych bada). Przy awansowaniu bdzie stosowany iloczyn ocen uzyskanych w kadej z obu dziedzin; jeeli ocena choby w jednej z nich bdzie wynosi 0, to czny wynik te bdzie zerowy. Osoby uzyskujce sukcesy tylko w pracach aplikacyjnych bd mogy przechodzi do pracy w instytucjach badawczych sieci wspierania innowacji. Prawa wasnoci intelektualnej do wynikw bada aplikacyjnych przeprowadzonych bez zamwienia bd przysugiwa instytutowi. Wyniki te bd oferowane instytucji o nazwie Centrum Innowacji, ktra, dysponujc odpowiednimi rodkami, nabywaaby te wyniki, nastpnie oferujc je przedsibiorstwom lub innym zainteresowanym podmiotom. Za zgod Centrum wyniki, o ktrych mowa, bd mogy by take sprzedane bezporednio podmiotom zaintere-

113

NOWOCZESNA POLSKA
program
sowanym ich wdroeniem do praktyki. Jeeli nie bdzie zainteresowanych nabywcw, do wdroenia danego projektu bdzie moga zosta powoana spka z udziaem twrcy oraz instytutu dysponujcego prawami do projektu. Centrum Innowacji bdzie mie moliwo wspfinansowania projektw, a w przypadku innowacji przeomowych nawet penego finansowania. Projekty wszystkich innowacji bd podlega skutecznej i nowoczesnej ochronie prawnej, co bdzie wymaga zmian w prawie materialnym oraz odpowiednich zmian strukturalnych, proceduralnych i personalnych. W promowanie innowacji bdzie zaangaowany cay instytucjonalny system wspierania przedsibiorczoci. Dotyczy do zwaszcza dziaa informacyjnych. to bezradno i marazm, i to mimo dostpu do rodkw europejskich. Ich przezwycienie nie tylko w postaci zmian w prawie, lecz take poprzez naoczne fakty jest wrcz warunkiem powodzenia caego projektu rozwoju. W tym celu potrzebne jest radykalne usprawnienie procesu inwestycyjnego, zwaszcza budowlanego, od projektu poprzez uzyskiwanie zezwole na jego realizacj a do rozliczenia. Potrzebny jest pakiet ustaw porzdkujcych i wprowadzajcych spjno i usprawnienia w zakresie zagospodarowania przestrzennego, regulacji rodowiskowych, prawa wasnoci, zamwie publicznych. W tym celu przyjmiemy postulowany od kilku lat Kodeks budowlany. Nowe regulacje prawne istotnie wpyn na uproszczenie procedur zwizanych z przygotowaniem i realizacj inwestycji budowlanych. Nastpi ujednolicenie przepisw definiujcych takie pojcia jak dziaka budowlana, budynek, budowla, itp. ktre w obecnym stanie prawnym definiowane s w rnych ustawach oraz rozporzdzeniach wykonawczych. Inwestorzy zostan zwolnieni z obowizku przedkadania dokumentw do wniosku o pozwolenie na budow, ktre s w dyspozycji i zasobach instytucji wydajcych pozwolenie lub przyjmujcych zgoszenie oraz z obowizku zaczania do wniosku o pozwolenie na budow inwestycji mieszkaniowych decyzji o wyczeniu gruntw z produkcji rolnej na terenach wiejskich. Operaty zwizane z okreleniem terenu pod budow powyszych inwestycji bd z urzdu wykonywane przez organy administracji, w oparciu o dokumenty zoone przez inwestorw do wniosku o wydanie pozwolenia na budow. Organ administracji bdzie prawnie zobo-

KONIEC NIEMOCY W SPRAWACH INFRASTRUKTURY

Inwestycje w sferze infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej stanowi bardzo wan cz polityki rozwoju. Niedorozwj infrastruktury, zwaszcza drogowej, jest najbardziej rzucajc si w oczy rnic cywilizacyjn midzy Polsk a krajami starej Unii. Nasze zapnienie w tej dziedzinie, szczeglnie w porwnaniu z Niemcami, mierzy si kilkoma dziesicioleciami. Sprawa autostrad jest przy tym jednym z najjaskrawszych przykadw niezdolnoci III RP do podejmowania wielkich dziaa na rzecz zaspokajania zbiorowych potrzeb, dowodem swoistej niemocy po stronie pastwa. Podobnie rzecz ma si z sieci kolejow, lotniskami, budownictwem mieszkaniowym dla obywateli o przecitnych dochodach czy gospodark morsk. Ostatnie cztery lata

114

POLITYKA ROZWOJU
program
wizany do wydawania decyzji o pozwoleniu na budow w cigu 45 dni. Dotychczasowy 65-dniowy termin do wydania decyzji o pozwoleniu na budow w odniesieniu do obiektw budowlanych jest zbyt dugi, nadmiernie przedua procedury zwizane z uzyskaniem pozwolenia na budow. W stosunku do budownictwa mieszkaniowego i infrastruktury towarzyszcej w Kodeksie budowlanym zawarte bd przepisy upraszczajce wydawanie decyzji o warunkach zabudowy w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W przypadku rozbudowy, przebudowy lub nadbudowy istniejcych budynkw mieszkalnych zastpimy decyzj o warunkach zabudowy informacj urbanistyczno-architektoniczn. Umoliwimy wikszy dostp do wykonywania zawodu w budownictwie. Dotyczy to bdzie osb, ktre posiadaj wymagane wyksztacenie techniczne i praktyk zawodow. Inynierowie budownictwa po odbyciu trzyletniej praktyki bd mogli si ubiega o uzyskanie uprawnie budowlanych wykonawczych w odpowiedniej specjalnoci bez ogranicze. Dodatkowo przewidujemy, e technicy budowlani bd mogli si ubiega o uzyskanie uprawnie budowlanych wykonawczych, w cile ograniczonym zakresie, po odbyciu picioletniej praktyki. Prawo i Sprawiedliwo wprowadzi na szerok skal informatyzacj urzdw administracji wydajcych decyzje w procesie inwestowania, tak aby na kadym kroku urzdnicy zaangaowani w spraw mieli dostp do penej informacji o przebiegu postpowa i decyzji zwizanej z dan inwestycj, a beneficjenci mogli zaatwia swoje sprawy za pomoc Internetu lub innych sieci elektronicznych. Obecnie wikszo postpowa administracyjnych w sprawach budowlanych, rodowiskowych, podatkowych itd., a take postpowa sdowych odbywa si w Polsce w sposb tradycyjny poprzez wymian korespondencji papierowej i osobiste wizyty w urzdach i sdach, angaujc czas i pienidze zainteresowanych. Przy wielu elementach programu poprawy stanu polskiej administracji publicznej, o ktrych bya mowa wyej, w kontekcie infrastruktury doprowadzimy do zwikszenia umiejtnoci zarzdzania projektami i procesami wrd urzdnikw oraz ich ukierunkowania na realizacj celw. Obecnie powszechn postaw urzdnikw w Polsce jest tradycyjne podejcie biurokratyczne administrowanie biece, a nie zarzdzanie procesem z myl o osigniciu wyznaczonego celu w szybkim czasie i przy moliwie niskich kosztach. Istotn i nierozwizan dotychczas kwesti s restrykcyjne przepisy zwizane z realizacj programu obszarw chronionych Natura 2000. Obszary te czsto nakadaj si terytorialnie na miejsca prowadzenia inwestycji, z czym wi si przeszkody dla inwestorw. Jednoczenie problemem jest niejasna i dyskrecjonalna polityka Komisji Europejskiej w zakresie okrelania rodowiskowych warunkw inwestowania. Polska powinna domaga si ustalenia jasnych, przejrzystych regu prowadzenia tej polityki przez Komisj oraz uznania przez UE, e reguy ochrony nie mog by identyczne dla starych krajw czonkowskich, ktre ju dawniej poczyniy najwaniejsze inwestycje, i nowych krajw czonkowskich, ktre takie inwestycje dopiero musz zrealizowa.

115

NOWOCZESNA POLSKA
program
W programie Prawa i Sprawiedliwoci chodzi o moliwie szybkie wybudowanie infrastruktury rnych typw. Konieczne jest tu ustalenie priorytetw, poniewa rodki, cho bardzo due, s jednak ograniczone. Zdecydowanie na pierwszym miejscu stawiamy budow autostrad i drg ekspresowych (mwic dalej o autostradach, bdziemy mie na myli obydwa rodzaje inwestycji). S one bowiem niezbdne do zwikszenia bezpieczestwa ruchu drogowego, zapewnienia spjnoci kraju, w tym nowoczesnego poczenia Ziem Zachodnich i Pnocnych z innymi czciami Polski oraz spojenia regionw centralnych, poudniowych i wschodnich, aktywizacji gospodarczej poszczeglnych regionw, wzmocnienia osi pnoc-poudnie, a przede wszystkim zapewnienia wikszego komfortu ycia milionom Polakw. Na drugim miejscu stawiamy telekomunikacj. Cho jest to dziedzina, w ktr inwestuje przede wszystkim kapita prywatny, to jednak powinna by ona przedmiotem wsparcia ze strony pastwa, a take przemylanych dziaa regulacyjnych. Bdziemy kontynuowa zapocztkowan w latach 2006 i 2007 polityk demonopolizacji tej sfery. W dziedzinie transportu lotniczego priorytetowo traktujemy zadanie budowy wielkiego midzynarodowego portu lotniczego. W sprawach kolei priorytetowe znaczenie ma restrukturyzacja holdingu PKP i modernizacja niektrych odcinkw. Do zagadnie szeroko rozumianej infrastruktury naley te gospodarka morska i budownictwo mieszkaniowe. Te dwie dziedziny, na pierwszy rzut oka bardzo od siebie odlege, czy pewna wsplna cecha: regres po 1989 roku. Polska gospodarka morska upada niemal zupenie, za budownictwo mieszkaniowe jako przedsiwzicie zbiorowe, suce budowie mieszka dla obywateli o przecitnych dochodach, zaniko cakowicie. Jedn z najwaniejszych decyzji, jakie podejmiemy w ramach polityki rozwoju, bdzie odbudowa obydwu dziedzin. Jest ona bowiem bezwzgldnie potrzebna zarwno ze wzgldw spoecznych i gospodarczych, jak i narodowych. Brak mieszka jest jedn z najbardziej dolegliwych opresji dotykajcych obywateli Rzeczypospolitej. Z kolei upadek portw, stoczni i przedsibiorstw eglugowych nie tylko godzi w ycie gospodarcze pnocnej czci Polski, ale take przyczynia si do prowincjonalizacji caego naszego kraju. Dlatego po wygranych przez Prawo i Sprawiedliwo wyborach zostan odtworzone istniejce do 2007 roku resorty budownictwa i gospodarki morskiej, ktrych zadaniem bdzie odbudowa obydwu dziedzin. Niej omawiamy proponowane dziaania w dziedzinie infrastruktury transportowej i gospodarki morskiej. O niektrych aspektach budownictwa mieszkaniowego bdzie mowa w drugiej czci programu.

AUTOSTRADY, DROGI EKSPRESOWE I INNE DROGI PUBLICZNE

Dowiadczenia zagraniczne ucz, e podstawowym warunkiem powodzenia planu budowy autostrad i innych drg wysokiej klasy jest wprowadzenie takiego systemu finansowania i realizacji inwestycji, ktry umoliwia biece kontrolowanie ich kosztw oraz jakoci prac budowlanych.

116

POLITYKA ROZWOJU
program
Wiemy ju, e do jesieni 2011 r. stan budowy autostrad nie bdzie dostatecznie zaawansowany. Jest to rezultat dotychczasowej postawy rzdu PO, ktry utraci kontrol nawet nad realizacj rozpocztych inwestycji. Niezalenie od tego, e po wyborach trzeba bdzie dokoczy budowane odcinki autostrad i wykonywa zawarte umowy (chyba e ich warunki bd zasadniczo odbiegay od naszych zaoe), do zrobienia pozostanie bardzo wiele, szczeglnie w odniesieniu do zaniedbanych przez rzd PO planw dotyczcych drg ekspresowych. Naley z caym naciskiem podkreli: program budowy drg krajowych przyjty w 2007 roku przez rzd PiS wymaga kontynuacji. Musimy do niego wrci, sigajc po nowoczesne, pierwotnie przewidziane narzdzia. Bdzie on realizowany przede wszystkim przy udziale drogowych spek specjalnego przeznaczenia, ktrych formua zostanie stopniowo rozwinita, aby zwikszy ich moliwoci samodzielnego pozyskiwania rodkw na rynkach finansowych. Po wyborach przeprowadzimy reform Krajowego Funduszu Drogowego, co umoliwi finansowanie take zada zarzdcw drg samorzdowych, szczeglnie w zakresie proponowanego programu ich rozwoju. W ramach kompleksowej reformy instytucjonalnej ograniczymy rol Generalnej Dyrekcji Drg Krajowych i Autostrad w obecnym ksztacie, a w zamian za to doprowadzimy do rozwoju dziaalnoci drogowych spek specjalnego przeznaczenia. Docelowo KFD zakoczy swoj dziaalno po wypracowaniu planu spaty dotychczasowego zaduenia w oparciu o stabilne rodki finansowe, takie jak opata paliwowa. Wtedy te zostanie utworzona Krajowa Agencja Drogowa, ktra bdzie instytucj odpowiedzialn za aktywne planowanie i zarzdzanie finansowe rodkami zwizanymi z utrzymaniem, eksploatacj i rozwojem sieci drg. Przy Agencji bdzie funkcjonowa staa rada forum przedstawicieli rnych grup uytkownikw drg. W ten sposb uzyskaj oni realny wpyw na zasady planowania modernizacji i rozwoju sieci drogowej. W takim ksztacie Krajowa Agencja Drogowa bdzie aktywnie wykorzystywa moliwoci wsplnego finansowania zada z budetu pastwa oraz z budetw samorzdw, take przy wykorzystaniu ich zdolnoci gwarancyjnych. Podstaw stabilnej dziaalnoci KAD bdzie wieloletni plan rosncego stopniowo odpisu z akcyzy paliwowej. Obecnie odpis ten jest ustawowo ustalony w wysokoci nieodpowiadajcej realnym potrzebom rozwojowym. Uruchomione bd take inne rda finansowania KAD, ktrymi dotychczas dysponuje KFD: opata paliwowa, tzw. e-myto oraz wpaty od koncesjonariuszy autostradowych. Stabilizacja i przewidywalno wymienionych rde finansowania umoliwi pozyskiwanie dodatkowych rodkw na rozwj i budow drg poprzez rne instrumenty dostpne na rynku finansowym. Naley podkreli, e nie bdziemy powiela bdu obecnego rzdu, ktry opar finansowanie drogownictwa na instrumentach dunych, nie zapewniajc wczeniej realnego planu ich spaty, a teraz prbuje przerzuci ten ciar na uytkownikw drg, zaskakujc ich bardzo wysokimi stawkami e-myta. W ten sposb rzd Donalda Tuska postawi przewonikw drogowych w bardzo trudnej sytuacji, mimo i brana ta ma bardzo duy udzia w wytwarzaniu dochodu narodowego.

117

NOWOCZESNA POLSKA
program
Szczeglnie teraz, gdy dotyka nas kryzys gospodarczy, tak wana jest rozbudowa infrastruktury drogowej i wsparcie przedsibiorstw brany transportu drogowego. System finansowania drg publicznych znalaz si w ostatnich trzech latach w stanie ostrego kryzysu, na co skada si midzy innymi niedofinansowanie utrzymania i rozwoju drg samorzdowych. Nie zmieniaj tego obrazu dorane, motywowane politycznie dziaania dotyczce tzw. drg lokalnych. Rzd utworzony przez Prawo i Sprawiedliwo we wsppracy z samorzdem terytorialnym przygotuje i bdzie realizowa spjny program rozwoju sieci okoo 20 tys. drg wysokiej klasy, sucych stymulowaniu rwnomiernego rozwoju regionalnego. Powstanie swego rodzaju siatka pocze drogowych, ktra nie moe ogranicza si tylko do sieci tzw. drg krajowych. Z Elektronicznego Systemu Poboru Opat musz by wyczone obwodnice miast oraz lokalny transport pasaerski. Kierujc si przesankami dotyczcymi potrzeby aktywizacji portw, ostatecznego pokonania linii Wisy dziki budowie duej liczby mostw (take poza trasami autostrad) itp., opowiadamy si za realizacj inwestycji infrastruktury drogowej w pewnym porzdku, jeli chodzi o ich kolejno. W pierwszej kolejnoci budowa (dokoczenie) pocze: Warszawy z Wrocawiem, Warszawy z Poznaniem i Szczecinem oraz Poznania z Gdaskiem i Wrocawiem. W drugiej kolejnoci dokoczenie tras: od granicy zachodniej przez Pozna i Warszaw a do granicy wschodniej; od granicy zachodniej przez Wrocaw, Katowice, Krakw i Rzeszw a do granicy wschodniej; od Gdaska przez d do Katowic. W trzeciej kolejnoci zostan wybudowane dodatkowe mosty na Wile oraz zrealizowane trasy: od Suwak przez Biaystok, Lublin i Rzeszw a do granicy poudniowej oraz od granicy wschodniej przez Olsztyn, Ek, Warmi i Mazury a do granicy zachodniej. Pozostae poczenia zostan zrealizowane w dalszej kolejnoci.

POLSKIE KOLEJE
Wobec koniecznoci wyeliminowania wjazdu samochodw do centrw duych miast i unikania zatorw na drogach oraz w celu poprawy ochrony rodowiska i bezpieczestwa podrnych naley systematycznie rozwija polskie kolejnictwo. Obecnie codziennie korzysta z usug przewozu kolejami ok. 900 tys. osb, z czego ok. 700 tys. to osoby dojedajce do pracy, na uczelnie lub do szk, a 200 tys. to pasaerowie okazjonalni. Liczby te powinny ulec co najmniej podwojeniu. Po wygranych wyborach Prawo i Sprawiedliwo zadba o podniesienie jakoci usug kolejowych. Przy zachowaniu zasady wikszociowego udziau pastwa w spkach kolejowych doprowadzimy do emisji akcji tych spek na giedzie, tak aby rodki finansowe uzyskane z tego tytuu wzmocniy je kapitaowo. Zwikszymy rol Urzdu Transportu Kolejowego, ktry bdzie sta na stray spjnego, sprawnie funkcjonujcego rynku przewozw kolejowych oraz nadzorowa coroczne przygotowania, z odpowiednim wyprzedzeniem, nowego rozkadu jazdy. Umoliwimy Funduszowi Kolejowemu wydatkowanie czci jego rodkw na modernizacj i zakup nowych wagonw do przewozw pasaerskich. Zwikszymy take

118

POLITYKA ROZWOJU
program
roczn ilo remontw dworcw kolejowych. Skandaliczne zaamanie funkcjonowania kolei, jakiego dowiadczyli podrni w grudniu 2010 r., nie moe si powtrzy. Organizacja spki PKP Polskie Linie Kolejowe SA zostanie dostosowana do potrzeb i do jej dominujcej pozycji w grupie. W spce tej bdzie skoncentrowany cay majtek potrzebny do zapewnienia obsugi przejazdu pocigw poszczeglnych przewonikw oraz do samodzielnego wykonywania przegldw i utrzymania linii kolejowych. Doprowadzimy do penej integracji kapitaowej spek nalecych do PKP PLK, tak aby Skarb Pastwa by wycznym wacicielem, a wymieniona spka nie miaa udziaw w innych spkach. Ponadto zostan podjte wszechstronne dziaania usprawniajce. W przewozach towarowych jako cel priorytetowy potraktujemy rozpoczcie wdraania zasady tiry na tory. Konieczne jest unowoczenienie wielu linii kolejowych. Przyspieszymy realizacj inwestycji modernizujcych linie kolejowe, w tym take linii lokalnych. Przystosujemy je do wikszych prdkoci, aby pocigi jedziy szybciej i punktualnie. W latach 20142020, po przeprowadzeniu analizy opacalnoci, zostan podjte prace przygotowawcze do budowy tzw. kolei duych prdkoci. Ich wybudowanie przyczynioby si do znacznego zwikszenia komfortu podrowania po kraju, ale trzeba te bra pod uwag, e chodzi o inwestycj bardzo drog, a tym samym wobec ograniczonej puli rodkw konkurujc z takimi jak budowa lotnisk regionalnych i lokalnych. Due znaczenie w komunikacji lokalnej, szczeglnie w sprawnym i wygodnym dowozie ludzi do pracy, uczelni i szk, ma spka Przewozy Regionalne. W porozumieniu z marszakami wojewdztw umoliwimy jej pozyskanie rodkw finansowych na zakup nowoczesnych pasaerskich pocigw elektrycznych i popraw obsugi pasaerw na dworcach kolejowych. Podstaw ochrony rynku kolejowego w Polsce jest wprowadzenie niezbdnych przepisw chronicych rynek wewntrzny, dopuszczonych przez prawo UE. Chodzi tu przede wszystkim o przywrcenie tzw. prawa wycznego, dotyczcego przewozw dotowanych ze rodkw publicznych. Prawo i Sprawiedliwo chce odbudowa spoeczny presti zawodu kolejarza i szacunek dla polskich kolejarzy. Po czterech latach zaniedbywania kolei przez rzd PO-PSL przywrcimy przewozom kolejowym nalene miejsce w polskiej gospodarce.

TRANSPORT LOTNICZY
Nasz kraj, majcy tak korzystne pooenie geograficzne i tak atrakcyjny, rosncy rynek w sektorze transportu lotniczego, marnotrawi ten potencja, zupenie go nie wykorzystujc i zgadzajc si na jego darmow eksploatacj przez innych, jeszcze im za to pacc. Ta sytuacja musi ulec zmianie. Obecny rzd nie posiada adnej strategii rozwoju polskiego lotnictwa. Z brakiem spjnej wizji czy si nieistnienie struktur pastwa, ktre dysponowayby odpowiednimi narzdziami, aby tak strategi stworzy, ogarniajc cao zagadnienia. Nie moemy zaprzepaci szansy na zbudowanie silnej w regionie pozycji Polski w brany lotniczej. Droga do tego celu prowadzi

119

NOWOCZESNA POLSKA
program
zarwno przez rozwj narodowego przewonika, jak przez rozwj infrastruktury lotniskowej. Polska, jako duy kraj dysponujcy znaczcym potencjaem i aspirujcy do roli jednego z europejskich centrw, moe si nim sta w dziedzinie transportu lotniczego, jeeli bdziemy posiada, jak wszystkie wiksze i niektre mniejsze kraje europejskie, due lotnisko midzynarodowe. Poniewa warszawskie lotnisko Okcie z obiektywnych wzgldw nie jest w stanie peni takiej funkcji, konieczna jest budowa nowego portu lotniczego. Powstanie on midzy Warszaw a odzi, aby mg obsugiwa bezporednio te dwa miasta, a zarazem by portem dolotowym dla pasaerw polskich i z innych krajw naszej czci Europy, z ktrego bd oni odlatywa na wszystkie kontynenty. Odrzucamy argument mwicy o braku takiej moliwoci ze wzgldu na istnienie konkurencji. Dopki nie bdzie portu, nikt nie bdzie bra pod uwag ewentualnoci pocze przez Warszaw. Powstanie portu zmieni t sytuacj. W nastpnej kolejnoci zainicjujemy budow lub rozbudow lotnisk sieci TNT. Na wsparcie publiczne bd mogy take liczy te wszystkie inicjatywy lokalne, z ktrymi wie si nadzieja opacalnoci. Przedsiwzicia takie mog zosta wczone do PRK i by realizowane przy wspfinansowaniu ze rodkw europejskich na lata 20142020. Odrbnym zagadnieniem jest sprawa polskiego przewonika narodowego. Dzieje PLL LOT po 1989 roku to wymowny przykad bdw i zaniedba. Po wygranych wyborach Prawo i Sprawiedliwo zainicjuje prace nad odrbn ustaw, ktra umoliwi uzdrowienie sytuacji w tej firmie i stworzy podstawy jej rozwoju. Obecna koalicja rzdzca skompromitowaa si w ostatnim czasie przyjciem nowego prawa lotniczego. Jest ono bardzo niejasne i wywouje do powszechny sprzeciw w rodowiskach lotniczych. Przy najbliszej sposobnoci doprowadzimy do zmiany tej niekorzystnej ustawy.

ODBUDOWA GOSPODARKI MORSKIEJ I AKTYWIZACJA TRANSPORTU WODNEGO

Prawo i Sprawiedliwo traktuje gospodark morsk jako bardzo wany element naszej gospodarki narodowej. Do priorytetw PiS naley odbudowanie polskiego przemysu stoczniowego. Przemys ten jest kluczowym elementem gospodarki morskiej. Powoanie nowoczesnego pastwowego konsorcjum stoczniowego pozwoli w znacznym stopniu naprawi destrukcyjne skutki czteroletnich rzdw PO. Rwnie stworzenie systemu organizacyjno-finansowego (powiza kapitaowych) zachcajcego do budowy statkw dla polskich przedsibiorstw eglugowych przez polskie stocznie bdzie jednym z priorytetw przyszego rzdu PiS. Rozwj portw oraz transport morski i rdldowy to cz szerszej strategii zmierzajcej do przywrcenia morskiego charakteru naszego kraju. Niezwykle istotn dziedzin jest ponadto szeroko pojte rybowstwo oraz eksploatacja morskich zasobw naturalnych. Pierwszym krokiem rzdu utworzonego przez Prawo i Sprawiedliwo na drodze do odbudowy polskiej gospodarki morskiej bdzie ponowne ustanowienie

120

POLITYKA ROZWOJU
program
urzdu Ministra Gospodarki Morskiej. Bdzie on organizowa i nadzorowa cay zesp posuni zmierzajcych do przygotowania pakietu aktw prawnych zgodnych ze strategi rozwoju gospodarki morskiej, jak rwnie inne przedsiwzicia, ktre skadaj si na nowoczesn polityk morsk. Zainicjujemy zmiany organizacyjne i finansowe w celu stworzenia przyjaznych warunkw rozwoju przedsibiorstw eglugowych, przemysu okrtowego i rybowstwa. Zapewnimy szczegln koordynacj planw infrastrukturalnych na rzecz rozwoju gospodarki morskiej. Nasz rzd przygotuje, we wsppracy z przedstawicielami bran zwizanych z morzem, Strategi rozwoju gospodarki morskiej. Bdzie ona stanowi podstaw do opracowania projektw ustaw i innych aktw. Przede wszystkim chodzi o zapewnienie konkurencyjnoci polskich przedsibiorstw eglugowych, co wymaga m.in. zmian w regulacjach dotyczcych rodkw pomocowych oraz zmniejszenia fiskalnych obcie armatorw i marynarzy. Konieczne jest take znowelizowanie przepisw o hipotece morskiej i postpowaniu cywilnym w zakresie zwizanym z zakupami i budow statkw, a take wdroenie programw UE w dziedzinie eglugi morskiej bliskiego zasigu i autostrad morskich obejmujcych poczenia intermodalne midzy Polsk a innymi krajami europejskimi. Nie moemy zgodzi si na zmarginalizowanie polskiego rybowstwa w wyniku dziaa pastw nadbatyckich starej Unii. Przeciwdziaajc tym tendencjom, doprowadzimy do uaktualnienia systemu bada jako podstawy do weryfikacji kwot poowowych, zainicjowania na forum UE rzetelnej dyskusji na temat faktycznego stanu zasobw, co pozwoli na zracjonalizowanie zarzdzania zasobami ryb (przewidujemy m.in. powoanie grupy doradczo-lobbingowej przy Komisji Europejskiej), do ustanowienia ekonomicznych kwot poowowych na wzr republik batyckich, wreszcie do nowelizacji ustawy o rybowstwie morskim. W polityce Prawa i Sprawiedliwoci wodny transport rdldowy bdzie traktowany jako uzupenienie innych rodzajw transportu. Szczeglne znaczenie w tej dziedzinie przypada Odrze i Wile. Nasz plan aktywizacji tej dziedziny transportu rozoony jest na kilka lat. Najpierw usprawnimy administracj wodn, a take bdziemy kontynuowa inwestycje w ramach Programu dla Odry 2006. Nastpnie zajmiemy si modernizacj drogi wodnej na Wile i drogi wodnej czcej Wis z Odr, a take powizaniami krajowych drg wodnych ze wschodnioeuropejsk i poudniowoeuropejsk sieci takich drg. Doprowadzimy take do handlowego i turystycznego udronienia Zalewu Wilanego poprzez przekopanie Mierzei Wilanej. Wspieranie wodnego transportu rdldowego bdzie czy si z odpowiedni polityk retencyjn.

POCZTA
Mimo rozwoju najnowszych technik i technologii telekomunikacyjnych klasyczna poczta pozostaje nieodzown usug cywilizacyjn i bdzie ni jeszcze przez dugi czas. Na dezaprobat zasuguje chaos, jaki od kilku lat panuje na polskim rynku usug pocztowych przy braku skutecznego przeciwdziaania ze strony rzdu PO-PSL.

121

NOWOCZESNA POLSKA
program
Przedsibiorstwo Poczta Polska SA zlikwidowao cz i planuje dalsz likwidacj placwek pocztowych w gminach wiejskich, w tym take w niektrych siedzibach gmin. Rzd prbuje tumaczy ten stan wejciem w ycie tzw. III dyrektywy pocztowej UE z 2008 roku. Tumaczenie takie jest zason dymn, poniewa dyrektywa ma na celu otwarcie rynku usug pocztowych dla nowych operatorw i jako taka nie ma zwizku z zamykaniem placwek pocztowych. Gwn barier dla operatorw zainteresowanych wejciem na rynek jest tzw. obszar zastrzeony dla operatora narodowego, kojarzony z pastwowym monopolem. Ustanowienie takiego obszaru to swego rodzaju ekwiwalent za obowizek wiadczenia przez wyznaczonego operatora narodowego deficytowych usug powszechnych zapewnienia obywatelom swobodnego dostpu do pewnego katalogu usug (listy, paczki, przekazy pocztowe). Maj one by wiadczone, po przystpnych cenach, przez pi dni w tygodniu, a sie placwek pocztowych i innych urzdze (skrzynki nadawcze) powinna zosta tak zlokalizowana, aby wszyscy obywatele mieli do nich atwy dostp. Za zapewnienie dostpu do usug powszechnych, o czym wyranie mwi unijne dyrektywy pocztowe, odpowiedzialne jest pastwo. III dyrektywa pocztowa zmierza do likwidacji obszaru zastrzeonego jako rodka finansowania usug powszechnych. W dalszym cigu jednak potwierdza obowizek pastwa zapewnienia obywatelom dostpu do takich usug. Z projektowanym przez obecn koalicj nowym prawem pocztowym, ktre ma wej w ycie najpniej 1 stycznia 2013 r., wie si niebezpieczestwo liberalizacji naruszajcej zasady rwnoci i odpowiedzialnoci pastwa. Zakada ono gorsze warunki funkcjonowania operatora wyznaczonego w stosunku do podmiotw niepublicznych, a w konsekwencji traktowanie klientw obszarw deficytowych, w tym obszarw wiejskich, de facto jako zbdnych. Doprowadzi to do znacznego pogorszenia warunkw ycia i prowadzenia rnego rodzaju dziaalnoci na tych obszarach. Prawo i Sprawiedliwo absolutnie si nie zgadza na taki kierunek zmian. Po wygraniu wyborw nadamy Poczcie Polskiej status operatora wyznaczonego do wiadczenia usug powszechnych, co jest zgodne z przepisami unijnymi. Poprzez odpowiednie rozwizania prawne ustalajce zasady finansowania spowodujemy normalne funkcjonowanie tego przedsibiorstwa, co zapobiegnie dyskryminacji mieszkacw wsi i maych miast oraz degradacji tych miejscowoci.

NOWOCZESNE SPOECZESTWO INFORMACYJNE

Przyspieszenie rozwoju cywilizacyjnego i gospodarczego poprzez jak najszersz informatyzacj pastwa, suc budowaniu nowoczesnego spoeczestwa informacyjnego, jest jednym z najwaniejszych polskich wyzwa. Polska nowoczesna to kraj, w ktrym jak najwicej obywateli odnosi maksymalne korzyci z jak najefektywniejszego wykorzystania moliwie najbardziej dostpnych narzdzi teleinformatycznych. Nowoczesno, w tym rozumieniu, to przede wszystkim kultura nowoczesnoci, czyli otwarto na informacj, umiejtno jej

122

POLITYKA ROZWOJU
program
rozumienia i przetwarzania; kultura nowoczesnoci, ktra usprawnia proces wytwarzania informacji oraz uatwia odbiorcom informacji dotarcie do niej i jej prezentacj w sposb zrozumiay dla jak najwikszej liczby obywateli. Budowa tak pojmowanego spoeczestwa informacyjnego wywiera realne i pozytywne skutki w rnych sferach. W gospodarce nastpuje rozwj oparty na wiedzy, w sferze spoecznej zwiksza si poziom wyksztacenia i aktywizacji spoeczestwa, wyrwnuj si szanse rozwojowe wielkich miast, miasteczek i obszarw wiejskich. Nie bez znaczenia jest tu rwnie zwikszanie dostpu do dbr kultury globalnej i zwizane z tym poszerzanie horyzontw kulturalnych. Spoeczestwo informacyjne kreuje kultur nowoczesnoci w sposb samoistny, naturalny, dostosowany do swojej kulturowej odrbnoci. W tym aspekcie warto zwrci uwag na to, e spoeczestwa tak kulturowo od siebie odlege jak amerykaskie i japoskie s nowoczesne, cho kade na swj wasny, specyficzny kulturowo sposb. Chcemy, aby i nasze spoeczestwo, stajc si coraz bardziej nowoczesne, zachowao odrbno kulturow i tosamo narodow. Jednym z istotnych warunkw ksztatowania nowoczesnego spoeczestwa poprzez wzbudzenie popytu na usugi internetowe jest udostpnienie w Internecie scyfryzowanych, a wic chronionych przed zniszczeniem i zapomnieniem, zasobw historycznych, kulturowych i dotyczcych narodowej spucizny. Zasoby te powinny by udostpniane nieodpatnie obywatelom do ich wasnego uytku, a odpatnie przedsibiorcom do celw komercyjnych. Udostpnienie tych zasobw wie si rozwojem cyfrowych mediw, w tym mediw publicznych, interaktywnych, korzystajcych z rnych platform technicznych, realizujcych obywatelskie prawo do informacji i komunikacji, a take prawo do bycia twrczym oraz dzielenia si swoimi pogldami i dzieami z innymi czonkami spoeczestwa za pomoc nowoczesnych technologii. Bd mogy aktywnie uczestniczy w tym procesie take osoby starsze, ktre uzyskaj moliwo dzielenia si z modszymi swoim dowiadczeniem i wiedz. Proces informatyzacji pastwa postrzegamy tak w szerszym, jak w wszym rozumieniu tych sw. W ramach informatyzacji pastwa chcemy zarwno stworzy realne podstawy do zwikszenia technicznych i mentalnych moliwoci w zakresie wytwarzania, przetwarzania i przyjmowania informacji, jak i przyczyni si do usprawnienia e-administracji przyjaznej obywatelom. Kluczowe znaczenie ma infrastruktura informatyczna i korzystanie z narzdzi teleinformatycznych. Nie budzi wtpliwoci stwierdzenie, e budowa drg musi by finansowana przez pastwo. Podobnie istnieje powszechna zgoda co do tego, e rozwj kolei i powstawanie nowych lotnisk powinny by finansowo wspomagane przez pastwo. Tymczasem finansowanie infrastruktury teleinformatycznej zazwyczaj pozostawia si prywatnemu biznesowi. W spoeczestwie informacyjnym i gospodarce opartej na wiedzy infrastruktura teleinformatyczna ma jednak jeszcze wiksze znaczenie ni koleje czy remonty drg. Dlatego uwaamy, e rola naszego pastwa, na wzr innych krajw europejskich, nie powinna si ogranicza do biernego obserwowania rynku.

123

NOWOCZESNA POLSKA
program
Chocia w ostatnich latach mielimy w Polsce do czynienia z szybkim spadkiem cen szerokopasmowego dostpu do Internetu (tj. dostpu, ktry daje pene moliwoci korzystania z sieci), s one u nas wci o wiele wysze ni w krajach starej Unii Europejskiej, nie wspominajc ju o USA czy Japonii. Problemem naszego kraju jest jednak przede wszystkim niedorozwj infrastruktury szerokopasmowej, szczeglnie na obszarach o maej gstoci zaludnienia i, co za tym idzie, niskiej opacalnoci inwestycji. Tam za, gdzie jest infrastruktura, czsto ma ona ograniczone moliwoci techniczne, co wpywa na zakres wiadczonych usug, zniechcajc do korzystania z Internetu. Biorc pod uwag relatywnie niszy poziom zarobkw Polakw, konieczne jest intensywne promowanie przez pastwo rozwoju infostrad infrastruktury umoliwiajcej znacznie szybsze ni obecnie przesyanie danych. Dlatego jednym z najwaniejszych celw jest podjcie dziaa wspierajcych rozwj sieci wysokich przepywnoci, zarwno wiatowodowych, jak i w innych technologiach, w tym sieci ruchomych, a szczeglnie wspieranie przez pastwo wprowadzania nowoczesnych rozwiza na wie oraz do orodkw innowacyjnoci i przedsibiorczoci. Pastwo i samorzd terytorialny powinny w miar moliwoci aktywnie zaangaowa si, rwnie kapitaowo, w tworzenie nowoczesnej infrastruktury teleinformatycznej. Dziki temu dostp do nowoczesnych usug telekomunikacyjnych bdzie bardziej powszechny, co ma szczeglne znaczenie zwaszcza dla maych miast i wsi. Aktywno inwestycyjna wadz publicznych niezakcajca funkcjonowania wolnego rynku, podejmowana w celu wspierania konkurencji i dostarczania fizycznych zasobw sieci, wypeniajca nisze, w ktrych dziaalno biznesowa nie byaby opacalna, moe da w rezultacie istotne obnienie kosztw korzystania z szerokopasmowego dostpu do Internetu. Pewne znaczenie maj w tym przypadku zachty do inwestowania w postaci udostpniania nieruchomoci publicznych, miarkowania podatkw i opat czy upraszczania procedur inwestycyjnych w urzdach administracji. Celem naszych dziaa bdzie take wspieranie biznesu, ze szczeglnym uwzgldnieniem mikro- i maych przedsibiorcw aspirujcych do wykorzystania rodkw unijnych w obszarze IT i telekomunikacji. Uproszenie dostpu do tych rodkw, szczeglnie w unijnych ramach finansowych na lata 20142020, dodatnio wpynie na rozwj innowacyjnego biznesu w Polsce. Wane bdzie take ograniczenie obcie administracyjnych do naprawd niezbdnych, a zarazem efektywnych. Szerokopasmowy dostp do Internetu w szkoach, na uczelniach, w bibliotekach publicznych oraz w orodkach, w ktrych skupia si ycie spoeczne na wsi, powinien by finansowany przez pastwo i samorzdy. Dostp do Internetu w tych miejscach powinien by usug uytecznoci publicznej w rozumieniu art. 3 ustawy o wspieraniu rozwoju usug i sieci telekomunikacyjnych. Konieczne jest doskonalenie przepisw tej ustawy z myl o aktywnoci administracji publicznej na rzecz stwarzania obywatelom warunkw dostpu do sieci i usug telekomunikacyjnych, a przedsibiorcom sprzyjajcych

124

POLITYKA ROZWOJU
program
warunkw inwestowania i wsppracy z wadz publiczn w rnych dopuszczalnych prawnie formach partnerstwa. Pastwo musi zapewni rozbudow sieci szkieletowej. Przyznane Polsce rodki unijne na ten cel oraz na infrastruktur dostpow musz zosta maksymalnie wykorzystane. Polska ma tutaj unikaln szans spoytkowania naprawd pokanych rodkw, ktrej nie mona zaprzepaci. Wykorzysta trzeba jednak take lokalne warunki i szanse budowy sieci w oparciu o istniejc inn ni telekomunikacyjna infrastruktur publiczn. Budowa czy remont kadej drogi musi wiza si z poprowadzeniem wzdu niej kabla wiatowodowego. Tego rodzaju urzdzenia mog by pniej wykorzystywane przez lokaln administracj lub wydzierawiane lokalnym operatorom. Infrastruktura telekomunikacyjna powinna powstawa take w oparciu o infrastruktur przedsibiorstw uytecznoci publicznej. Monopolistyczny rynek telekomunikacyjny oczywicie nie sprzyja obnianiu kosztw dostpu do Internetu. Potrzebne jest zatem dalsze ksztatowanie tego rynku, przeciwdziaanie wystpujcym na nim praktykom antykonkurencyjnym i antykonsumenckim, obnianie kosztw wejcia na ten rynek. Wan spraw jest egzekwowanie od dziaajcych na nim przedsibiorstw zasad uczciwoci kupieckiej wzgldem klientw i zapewnienie ochrony konsumentw przed naduyciami i oszustwami zwizanymi z usugami telekomunikacyjnymi oraz wiadczonymi droga elektroniczn. Bardzo wanym segmentem rynku jest rynek telekomunikacji ruchomej, ktry zapewnia czno zarwno gosow, jak i internetow osobom najbardziej aktywnym w zwizku z prac, pobieraniem nauki, podrowaniem czy wykonywaniem zawodu wymagajcego przemieszczania si. Zapewnienie rwnomiernego pokrycia kraju infrastruktur sieci komrkowych, z poszanowaniem interesw spoecznoci lokalnych, stanowi wany cel rozwojowy. Z rozwojem infrastruktury komrkowej wi si take kwestie dotyczce kosztw korzystania z telefonw i komputerw przenonych poza granicami kraju. Bdziemy wspiera szybki spadek cen roamingu midzynarodowego w usugach gosowych, SMS-ach i transmisji danych. Jako uczestnicy jednolitego rynku europejskiego mamy prawo do umiarkowanych, opartych na rzeczywistych kosztach cen usug. Na nic zdadz si wysiki podejmowane przez pastwo, jeli obywatele sami nie bd zainteresowani poszerzaniem wasnych horyzontw i dzieleniem si wiedz z innymi, jeli nie bd znali i rozumieli korzyci pyncych z wykorzystania nowoczesnych narzdzi teleinformatycznych. Jest to jeden z kluczowych problemw, ktre powinny by rozwizane poprzez edukacj i przemylane zachty ze strony pastwa. Wszystkie realizowane zadania powinny zmierza do ukazania uczcym si licznych korzyci, jakie wynikaj z korzystania z narzdzi teleinformatycznych. I tak, w ramach edukacji szkolnej nastpi zmiana zasad nauczania informatyki zamiast (lub obok) odrbnych lekcji informatyki trzeba wprowadzi elementy praktycznego wykorzystania narzdzi teleinformatycznych do programw nauczania poszczeglnych przedmiotw (jzyk polski, historia, matematyka). Natomiast w ramach

125

NOWOCZESNA POLSKA
program
szkole finansowanych ze rodkw unijnych wdroymy program kursw internetowych (e-learning) dostpnych dla bezrobotnych oraz mieszkacw gmin i miejscowoci zagroonych zacofaniem cywilizacyjnym. Internet powinien pomaga w aktywizacji osb, ktre wczeniej nie miay do czynienia z komputerami, informatyk czy Internetem, tak aby na rwnych prawach mogy one korzysta z dobrodziejstw e-usug i e-administracji, a take z dostpnej w sieci informacji i szeroko rozumianej oferty kulturalnej. Internet powinien przyczynia si do integracji lokalnych spoecznoci; moe to nastpowa np. wok lokalnego radia internetowego, portalu czy programw edukacyjnych, a take dziki wykorzystaniu telefonii internetowej (taszej ni tradycyjna), z ktrej powinny korzysta rwnie urzdy administracji publicznej. Wskazane jest ponadto promowanie moliwoci Internetu w korzystaniu z usug publicznych, takich jak zapisy do lekarza czy zaatwianie spraw urzdowych. Nawet najlepiej skonstruowany system zacht nie przyniesie wikszych efektw, jeeli osb zainteresowanych korzystaniem z narzdzi teleinformatycznych nie bdzie sta na zakup komputera czy dostp do Internetu. W cigu ostatnich kilkunastu lat wdraano w krajach Unii Europejskiej kilkanacie rnych programw, ktrych celem byo zwikszenie poziomu zinformatyzowania spoeczestwa. Programy realizowane w UE s najczciej kierowane do najbardziej aktywnych grup spoecznych do uczniw, studentw i pracownikw, co gwarantuje efektywne wykorzystanie zakupionego sprztu, a po upywie pewnego czasu suy informatyzacji innych grup bezrobotnych, osb starszych itd. Dzieje si tak dlatego, e nowy sprzt informatyczny, ktry jest nabywany w ramach programw rzdowych przez osoby aktywne i czsto mode, po roku lub dwch latach zazwyczaj trafia do czonkw rodzin adresatw programu. W procesie informatyzacji nauczania powinna by przestrzegana zasada: jeden ucze jeden komputer. Bdziemy zmierza do sytuacji, w ktrej kady ucze bdzie dysponowa wasnym laptopem, umoliwiajcym korzystanie z podstawowych usug, takich jak e-mail czy przegldanie Internetu. Wprowadzanie Internetu i komputerw do szkolnej codziennoci powinno nastpowa w sposb odpowiedni do wieku oraz moliwoci rozwojowych i psychicznych dzieci i modziey, a zarazem w zgodzie z podstaw programow nauczania, tak aby nie stpi zdolnoci poznawania wiata take bez uycia rodkw technicznych, za pomoc bezporedniego dowiadczenia, oraz nie naruszy naturalnych relacji dziecka z jego rodowiskiem. Dla studentw wprowadzimy kupony rabatowe na zakup komputera, aby mogli oni, dziki udziaowi w programie brany informatycznej, nabywa dobry sprzt komputerowy na bardzo korzystnych warunkach finansowych. Ponadto konieczny jest rozwj infrastruktury teleinformatycznej w szkoach, na uczelniach i w akademikach. Komputery przyczone do sieci internetowej powinny by dostpne we wszystkich biurach porednictwa pracy, suc jako narzdzie uatwiajce znalezienie zatrudnienia. Powszechna dostpno Internetu powoduje istotne obnienie kosztw eksploatacji komputera. Programy kierowane do pracownikw bd oparte na ulgach podatkowych. Na przykad jeden z programw

126

POLITYKA ROZWOJU
program
zrealizowanych w Szwecji polega na moliwoci zaliczenia przez pracodawc do swoich kosztw uzyskania przychodw wydatkw na zakup komputerw dla pracownikw, a zarazem na nieuwzgldnianiu wartoci otrzymanego komputera przy ustalaniu dochodu pracownika. Program ten odnis spektakularny sukces. W polskich warunkach podobne rozwizanie powinno przynie dobre rezultaty. Nowoczesne spoeczestwo informacyjne wymusza rwnie stworzenie nowoczesnej e-administracji przyjaznej dla obywateli, uatwiajcej szybkie i kompetentne zaatwianie spraw na odlego oraz gwarantujcej powszechnie dostpne usugi. Budowa systemu e-administracji wymaga kompleksowej informatyzacji pastwa na poziomie centralnym, regionalnym i lokalnym, zmiany sposobu funkcjonowania urzdw administracji publicznej z uwzgldnieniem moliwoci teleinformatycznych w kontaktach z obywatelami i przedsibiorstwami oraz sprawnego przepywu dokumentw elektronicznych. Wymaga take tworzenia zintegrowanych i kompatybilnych baz danych na wszystkich poziomach funkcjonowania administracji, poprawy jakoci usug oferowanych przez Internet, zapewnienia powszechnego obiegu dokumentw w systemach teleinformatycznych oraz organizacyjnego i finansowego wspierania administracji samorzdowej w celu zapewnienia kompatybilnoci wykorzystywanych przez ni systemw informatycznych, gwarantujcej sprawn wymian informacji i dokumentw pomidzy wszystkimi podmiotami sfery publicznej w caym kraju, w tym midzy organami i urzdami administracji rzdowej i samorzdowej oraz midzy poszczeglnymi jednostki administracji samorzdowej. Konieczne jest ponadto realne wprowadzenie w ycie moliwoci posugiwania si podpisem elektronicznym w administracji rzdowej i samorzdowej oraz w relacjach midzy obywatelami i przedsibiorstwami a administracj publiczn. Naley w zwizku z tym wprowadzi nowy dowd osobisty wyposaony nie tylko w dodatkowe informacje, ktre s nieodzowne ze wzgldw bezpieczestwa, ale take w certyfikat podpisu elektronicznego. Tylko w ten sposb bdziemy w stanie upowszechni posugiwanie si podpisem elektronicznym. Posiadania i uywania tego podpisu wymaga take korzystanie z administracyjnych platform cyfrowych. Pozostawiajc zadania w dziedzinie informatyzacji w resorcie spraw wewntrznych i administracji, Prawo i Sprawiedliwo wyposay go w instrumenty, ktre zapewni funkcjonalno wielkich systemw i rejestrw teleinformatycznych sucych caemu pastwu.

127

program

4. OCHRONA RODOWISKA

Po 1989 roku Polska osigna znaczcy postp w dziedzinie ochrony rodowiska. Niekwestionowany sukces naszego kraju to zwaszcza zmniejszenie iloci i szkodliwoci zanieczyszcze odprowadzanych do powietrza, co jest skutkiem zamknicia niektrych uciliwych zakadw produkcyjnych, zrealizowania licznych inwestycji proekologicznych oraz wprowadzenia restrykcyjnych przepisw i bardziej skutecznego ich egzekwowania. Poprawa stanu rodowiska przyczynia si do zwikszenia przecitnej dugoci ycia Polakw. Za jeden z dwch najwaniejszych problemw uwaamy obecnie zbyt du energochonno polskiej gospodarki, stanowic obcienie rodowiska (niezalenie od zagroenia z punktu widzenia bezpieczestwa energetycznego), a przy tym zbyt mae wykorzystanie ekologicznie przyjaznych sposobw pozyskiwania energii. Drugi, rwnie wany problem to niedobr zasobw wody, zwaszcza wody pitnej, z ktrym wie si ryzyko przyszych zakce w jej dostawach. Coraz wiksza cz zada wadz publicznych dotyczcych ochrony rodowiska wynika ze zobowiza midzynarodowych. Dotycz one w szczeglnoci: wyznaczenia i utrzymania na terytorium RP czci

oglnoeuropejskiej sieci obszarw chronionych Natura 2000; limitw korzystania z zasobw naturalnych i obciania rodowiska naturalnego, w tym limitw emisji gazw cieplarnianych i innych zanieczyszcze oraz rybackiego korzystania z wd; doprowadzenia wyodrbnionych czci wd do stanu zgodnego z normami jakoci; limitw haasu na terenach zurbanizowanych. Pomimo kosztw, jakie musi ponosi nasza gospodarka, aby sprosta midzynarodowym standardom, udzia w globalnej i europejskiej wsppracy ekologicznej jest dla naszego kraju korzystny ze wzgldu na moliwo pozyskiwania rodkw unijnych oraz wspksztatowania treci wspomnianych zobowiza i ewentualnego modyfikowania tych, ktre stanowi nieracjonaln barier rozwoju. Musimy przekonywa take naszych zagranicznych partnerw, e na dusz met szybki rozwj Polski jest warunkiem i gwarancj spenienia przez nasz kraj wysokich standardw ekologicznych. Z tych powodw kwestionujemy zasadno pakietu energetyczno-klimatycznego w obecnym ksztacie. Dugofalowo nie ma konfliktu midzy wymaganiami ekologii a deniem Polakw do szybkiego wzrostu gospodarczego i dobrobytu. Rol dbajcego

128

OCHRONA RODOWISKA
program
o narodow spjno pastwa jest godzenie polityki rozwoju z ochron ojczystej przyrody i polskiego krajobrazu, z zachowaniem wysokiej jakoci zasobw naturalnych. Prawo i Sprawiedliwo odrzuca zarwno rabunkowe podejcie do rodowiska, ktre byo charakterystyczne dla ekstensywnej gospodarki komunistycznej, jak i skrajny ekologizm, ktry idealistycznie rozumiane cele ekologiczne stawia zawsze i wszdzie przed wymaganiami cywilizacji. Odrzucamy rwnie instrumentalne wykorzystywanie spraw ochrony przyrody do realizacji partykularnych interesw. Nasze dziaania pragniemy prowadzi we wsppracy z niezalenymi organizacjami pozarzdowymi i rodowiskami naukowymi, ktre dziki wiedzy i obywatelskiemu zaangaowaniu pomagaj wypracowywa rozwizania optymalne z punktu widzenia ekologii. Stanowisko organizacji i rodowisk ekologicznych ma szczeglne znaczenie dla powodzenia procesw inwestycyjnych wanych dla polityki rozwoju. Dialog z tymi organizacjami i rodowiskami nie zawsze jest atwy, jednak przyszy rzd Prawa i Sprawiedliwoci bdzie musia poszuka paszczyzn konstruktywnego porozumienia. rda energii. Musimy natomiast zadba o mniejsz uciliwo elektrowni wglowych, przede wszystkim wprowadzajc nowoczesne filtry i podobne proste rozwizania techniczne. Potrzebne s rwnie wiksze inwestycje proekologiczne, zarazem zwikszajce wydajno energetyki, takie jak instalacja nowych typw kotw, modernizacja linii przesyowych czy budowa elektrowni atomowych. Pastwo musi take stymulowa wprowadzanie energooszczdnych technologii opartych na wglu, np. nowych metod spalania. Prawo i Sprawiedliwo bdzie w sposb przemylany prowadzi polityk sprzyjajc racjonalnemu pozyskiwaniu coraz wikszej czci energii ze rde odnawialnych. Naley jednak pamita, e wykorzystywanie tych rde moe mie take niekorzystne skutki, i to zarwno ekonomiczne, jak i rodowiskowe. Na przykad rozwj energetyki wiatrowej wie si z koniecznoci zabezpieczenia, przy wykorzystaniu tradycyjnych rde energii, mocy uzyskiwanej z wiatru, a ponadto niesie ze sob zeszpecenie krajobrazu oraz stwarza zagroenie dla przelatujcych ptakw i nietoperzy. Rwnie wykorzystanie biomasy na skal przemysow moe wiza si z wysokimi kosztami i obcieniami rodowiska. Niedoceniany jest u nas potencja hydroenergetyki, mimo bogatych tradycji naszego kraju w tej dziedzinie. Bdziemy sprzyja remontom i ponownemu wykorzystaniu maych elektrowni wodnych pooonych na rzekach o szybkim przepywie, zwaszcza w grach, na terenach podgrskich i na Pomorzu. Nie

ENERGETYKA A EKOLOGIA. PAKIET ENERGETYCZNO-KLIMATYCZNY

Polska energetyka w znacznej mierze jest oparta na wglu kamiennym i brunatnym. Ze wzgldu na jego znaczenie dla bezpieczestwa energetycznego nie moemy sobie pozwoli na rezygnacj z tego

129

NOWOCZESNA POLSKA
program
mona te lekceway szans, jakie wi si z geotermik, ktra wymaga poszukiwania rentownych rozwiza technicznych. Temu celowi winien suy pakiet energetyczno-klimatyczny. Niestety, obecny rzd PO-PSL zrezygnowa z osigni naszego kraju w zakresie redukcji gazw cieplarnianych, doprowadzajc do blokady wasnych, unikatowych w skali UE, zasobw energetycznych (wgiel kamienny, wgiel brunatny, gaz, geotermia) i do uzalenienia si od zewntrznych dostaw energii. Dlatego po wyborach konieczne bdzie renegocjowanie pakietu klimatyczno-energetycznego, ktry w obecnym ksztacie jest take z tego powodu szkodliwy dla polskiej gospodarki. Bdziemy przeciwstawia si przywoeniu do Polski szkodliwych przedmiotw i substancji z zagranicy. Dotyczy to nie tylko rnego rodzaju odpadw, czyli problemu, ktrego rozwizywanie polega przede wszystkim na skutecznym egzekwowaniu obowizujcych przepisw. Niebahym problemem jest take sprowadzanie do Polski starych samochodw, ktre s mniej bezpieczne w ruchu drogowym oraz zuywaj wicej paliwa i emituj wicej szkodliwych substancji ni nowe pojazdy. Prba rozwizania tego problemu za pomoc instrumentw polskiego prawa podatkowego zostaa w 2006 roku podwaona przez Europejski Trybuna Sprawiedliwoci, ktry przyj niekorzystn dla ochrony rodowiska w Polsce, a zarazem korzystn dla najbogatszych pastw UE interpretacj wsplnotowej zasady swobodnego przepywu towarw. Musimy wykorzysta nasz status i nasz pozycj w Unii, aby stworzy regulacje wsplnotowe kadce kres traktowaniu Polski jako atwego rynku zbytu jedcego zomu.

PROBLEM ODPADW
Rzd Prawa i Sprawiedliwoci bdzie pracowa na rzecz radykalnego zmniejszenia dystansu dzielcego Polsk od krajw europejskich przodujcych w dziedzinie usuwania i wtrnego wykorzystania odpadw. Czynniki ograniczajce w tej dziedzinie maj zarwno charakter ekonomiczny, jak i kulturowo-psychologiczny. Nasze spoeczestwo wyrabia w sobie, powoli i nie bez trudnoci, nawyki segregowania mieci i ich usuwania w sposb oszczdzajcy rodowisko. Jednoczenie mamy czsto do czynienia z du aktywnoci lokalnych spoecznoci, jeli chodzi o opr wobec lokalizacji mietnisk i spalarni. Ze strony wadz publicznych i organizacji pozarzdowych potrzebna jest w tych sprawach szeroka i rzetelna akcja informacyjna.

WSPIERANIE EKOLOGICZNYCH FUNKCJI POLSKIEJ WSI

Prawo i Sprawiedliwo bdzie zabiega o docenienie wkadu polskich rolnikw na rzecz zachowania przestrzeni w stanie korzystnym z punktu widzenia wymaga ekologii, o czym piszemy w drugiej czci programu. Nauka zwraca uwag na zwizek zaniku niektrych gatunkw zwierzt i rolin w zachodniej czci Europy z intensyfikacj produkcji rolnej, do ktrej swego czasu wydatnie przyczynia si wsplna po-

130

OCHRONA RODOWISKA
program
lityka rolna prowadzona w ramach EWG. Zjawisko to, z rnych powodw, w zasadzie omino nasz kraj. Polska wie musi by zatem doceniona nie tylko jako przestrze produkcji ywnoci, lecz take ze wzgldu na warte zachowania walory rodowiska. W zwizku z tym wiksza cz dopat powinna by kierowana do tradycyjnych, niewielkich gospodarstw, ale prowadzcych przyjazny naturze sposb gospodarowania. Zadbamy o promocj produkcji rolin bioenergetycznych w celu wykorzystania bioenergii w skali lokalnej. Przynajmniej na pocztku celowe bdzie wprowadzenie taryf preferencyjnych dla tak pozyskiwanej energii. Produkcja rolin bioenergetycznych powinna by zarazem przez pastwo regulowana i kontrolowana z trosk o to, aby nie powstaway olbrzymie, nieprzyjazne dla rodowiska monokultury. Pastwo pod rzdami Prawa i Sprawiedliwoci bdzie promowa rozwj agroturystyki oraz rne dziaania na rzecz schludnego i dostosowanego do naturalnego krajobrazu wygldu wsi, a take proekologicznych zachowa jej mieszkacw. nia bdzie suy przekazanie Lasom Pastwowym gruntw zalesionych i przeznaczonych do zalesienia, ktre znajduj si w gestii Agencji Nieruchomoci Rolnych. Naley sadzi przede wszystkim lasy mieszane, poniewa monokultura iglasta jest podatna na choroby i poary oraz nie w peni odpowiada funkcji klimatycznej. Pewn cz trwaych odogw naley pozostawi jako miejsce sukcesji spontanicznej i nie prowadzi na nich zalesie. Prawo i Sprawiedliwo bdzie sta na stray integralnoci polskich Lasw Pastwowych, bronic ich przed wszelkimi prbami pozyskiwania na cele nielene lub prywatyzacji. Zadbamy rwnie o zwikszenie efektywnoci ochrony Lasw Pastwowych przed kusownictwem i kradzie drzewa.

OCHRONA PRZYRODY. NATURA 2000

Celem programu europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000 jest zachowanie dziedzictwa przyrodniczego Europy. Polska naley do krajw Unii Europejskiej posiadajcych najlepiej zachowan przyrod i szczyccych si chlubnymi tradycjami jej ochrony, a mimo to realizacji wspomnianego programu w naszym kraju towarzysz pewne napicia. Obszary Natura 2000 pokrywaj ponad 23% kraju. Wprowadzenie w ycie sieci Natury 2000 przez rzd PO-PSL spowodowao wiele trudnoci w zarzdzaniu i gospodarowaniu przestrzeni zarwno na szczeblu krajowym, jak i samorzdu terytorialnego, nadlenictw i Parkw Narodowych. W skrajnych przypadkach doprowadzio do paraliu nie tylko

LASY
Bdziemy sprzyja dalszemu wzrostowi udziau lasw w powierzchni kraju. Cel ten osigany jest przez planowe zalesianie gruntw o niskiej przydatnoci rolniczej. Proponujemy intensyfikacj programu zwikszenia lesistoci, tak aby w 2015 roku wzrosa ona do 30% (w Niemczech wskanik ten wynosi 31%). Oznacza to konieczno zalesiania po 50 tys. hektarw rocznie. Przyspieszeniu procesu zalesia-

131

NOWOCZESNA POLSKA
program
inwestycyjnego, ale i konserwacyjnego w stosunku do istniejcych urzdze, np. melioracyjnych. Z tych powodw Prawo i Sprawiedliwo zadba o urealnienie prawa tak, aby Natura 2000 bya stymulatorem, a nie barier rozwoju gospodarczego terenw, szczeglnie wiejskich. Po wygraniu wyborw przywrcimy sprawny system finansowania polskich parkw narodowych, zrujnowany cakowicie przez rzd PO-PSL. rwno budowy zbiornikw wikszych, jak i wsparcia pastwa dla maej energetyki wodnej, uruchamianej przede wszystkim w oparciu o wci jeszcze istniejce, cho zdekapitalizowane urzdzenia, zwaszcza na poudniu kraju oraz na Pomorzu, Warmii i Mazurach. Dziaania te musz sta si przedmiotem nowej strategii, ktr przygotuje resort gospodarki w porozumieniu z (utworzonym zgodnie z nasz propozycj) resortem ds. rozwoju. Stosunkowo najatwiejszym zdaniem, jakie chcemy podj, jest wspieranie drobnej retencji w krajobrazie rolniczym zachowanie niewielkich staww i oczek wodnych, a nawet ich odtwarzanie w miejscach, w ktrych je zniszczono. Takie prace powinny zosta zwielokrotnione zwaszcza w Wielkopolsce, ktra jest szczeglnie naraona na susz. Bdziemy rwnie dba o to, aby ochrona przeciwpowodziowa nie naruszaa przyrodniczych walorw rzek. Polska zwizana jest dyrektyw Unii zakadajc osignicie dobrego stanu wd do 2015 roku. Szczeglnego wysiku wymagaj zadania dotyczce: ochrony wszystkich typw wd rzek, jezior, wd przybrzenych i wd podziemnych; ustanowienia systemu zarzdzania zlewniowego (o charakterze transgranicznym); wsppracy przygranicznej ssiadujcych pastw, w tym wszystkich pastw batyckich; dalszej redukcji i kontroli zanieczyszcze pochodzcych ze wszystkich rde.

GOSPODARKA WODNA
Polska naley do krajw europejskich o najwikszym deficycie wody. Jej zasoby w przeliczeniu na jednego mieszkaca, ktre w Europie wynosz ok. 64% redniej wiatowej, w naszym kraju ksztatuj si przecitnie na poziomie 23% tej redniej. Zdolno retencyjna polskich zbiornikw wynosi zaledwie 56% redniego rocznego odpywu wody. Bdziemy konsekwentnie broni zlewniowego zarzdzania gospodark wodn. W czasie rzdw Prawa i Sprawiedliwoci problem ten zosta dostrzeony i uwzgldniony w programach operacyjnych. Rzd Donalda Tuska niestety zmieni nasze decyzje. W zwizku z tym prawdopodobnie nie bdzie mona do nich wrci w cigu obecnej perspektywy finansowej UE, tj. do 2013 roku. Sprawa zbiornikw wodnych moe by natomiast w szerokim zakresie uwzgldniona w ramach nastpnej perspektywy finansowej. Bdzie to dotyczy za-

132

5. EDUKACJA

program

Edukacja szkolna naley do filarw rozwoju kadego kraju i narodu. Dla nowoczesnych pastw jest ona najlepsz inwestycj. Jest to zarazem dziedzina, dziki ktrej moliwe jest formowanie cnt obywatelskich i patriotycznych modego pokolenia i poczucia odpowiedzialnoci za wsplnot pastwow. Pod rzdami Prawa i Sprawiedliwoci polski system edukacji bdzie realizowa trzy cele: stwarza dobre szanse edukacyjne wszystkim modym obywatelom bez wzgldu na miejsce zamieszkania oraz stan majtkowy i wyksztacenie rodzicw, dawa solidne wyksztacenie i przygotowanie do ycia w nowoczesnym spoeczestwie, sprzyja rozwojowi ponadprzecitnych talentw. Wymaga tego zarwno rola wyksztacenia w rozwoju kraju, jak i zasada solidarnoci spoecznej. Dobra polska szkoa to szkoa, ktra w nowoczesny sposb przekazuje wiedz i umiejtnoci niezbdne we wspczesnym wiecie, umiejtnie czc funkcj dydaktyczn z funkcj wychowawcz i opiekucz. To szkoa, ktrej celem jest wszechstronny rozwj uczniw, w tym wychowanie ich na prawych ludzi i dobrych Polakw; ktrej uczniowie, bezpieczni od przemocy i ponienia, odczuwaj satysfakcj z uczszczania do niej. Dobra szkoa to take szkoa, w ktrej nauczyciele s doceniani i naleycie wynagradzani.

Po dziesiciu latach wdraania reformy strukturalno-programowej czas dokona krytycznej oceny jej skutkw. Reforma ta miaa przede wszystkim zerwa z PRL-owskim modelem owiaty, ktry kreowa szkodliwe rozwarstwienie spoeczestwa (petryfikacja nierwnoci szans edukacyjnych midzy miastem a wsi i midzy grupami spoecznymi), upowszechni wrd modziey wyksztacenie rednie oraz umoliwi jej szeroki dostp do studiw wyszych. Cele te zostay zrealizowane tylko poowicznie. Podstawowy cel wyrwnanie szans i osigni edukacyjnych modziey realizowany jest raczej poprzez systematyczne rwnanie w d. Reakcj na to jest proces wyodrbniania si coraz bardziej elitarnych szk, grupujcych modzie z coraz bardziej zamknitych, uprzywilejowanych enklaw spoecznych. Przyczyn niskiego poziomu edukacji publicznej jest wiele. Do najwaniejszych nale: wadliwa podstawa programowa, chaos autorskich programw nauczania, nadmiar i niska jako podrcznikw, przez lata beztrosko dopuszczanych do uytku w imi interesw autorw i wydawcw. Z programw szkolnych prawie znikny treci wychowawcze. Realnym czynnikiem programotwrczym sta si nowy system egzaminw zewntrznych, zaniajcy wymagania,

133

NOWOCZESNA POLSKA
program
mechaniczny i wymuszajcy nieprzydatne dla rozwoju intelektualnego modziey uczenie si pod testy. Niepokojca jest skala zachowa patologicznych i agresywnych wrd uczniw. Rzd Jarosawa Kaczyskiego przystpi do energicznego przeciwdziaania temu zjawisku, ktre przez obecny rzd jest niestety znw lekcewaone. Wysiki wyrniajcych si pracownikw owiaty i samorzdw sprawiaj, e w dzisiejszym obrazie polskiej szkoy znajdujemy wiele pozytywnych przykadw. Przewanie s one indywidualn zasug poszczeglnych rodowisk i osb, podczas gdy oddziaywanie ustanowionych przed dziesicioma laty rozwiza systemowych jest na og niezadowalajce, a w wielu wypadkach wrcz szkodliwe. Reforma stworzya swoist kast podmiotw (edukatorw, ewaluatorw, ekspertw, urzdnikw, wydawcw), ktre czerpi z niej okrelone korzyci i s zainteresowane trwaniem obecnego systemu. Interesy tych grup, ktrych eksponentem jest obecnie PO, a zwaszcza kierownictwo resortu edukacji, s bardzo czsto sprzeczne z dobrem pastwa. Widocznemu zdeprecjonowaniu ulegy natomiast pozycja zawodu nauczycielskiego i spoeczny presti nauczyciela. szkoy przekonanie, e jej jedynym zadaniem jest dydaktyka, czyli przekazywanie uczniom pewnego zasobu wiedzy i umiejtnoci. Nie mona ignorowa tego, e szkoa wprowadza ucznia w pewien zesp wizi spoecznych, oddziaujc na niego przez wiele lat, i to w okresie, w ktrym ksztatuj si postawy i przekonania czowieka. Nie zaniedbujc swoich zada dydaktycznych, szkoa powinna rwnie dawa uczniowi wzory dobrego zachowania, kultury jzyka, yczliwoci i taktu. Chocia istnieje wiele szk dobrze radzcych sobie z problemami wychowawczymi, nie mona zamyka oczu na rozpowszechnienie niepokojcych i wrcz patologicznych zjawisk, takich jak agresja i przemoc wrd dzieci i modziey oraz inicjacja alkoholowa, narkotykowa i nikotynowa w szkoach. W stopniu o wiele mniejszym ni dawniej funkcjonuje wsppraca nauczycieli z rodzicami. Z powodu odstpienia od priorytetw rzdu Jarosawa Kaczyskiego, od 2008 roku nastpuje zauwaalne nasilenie zachowa patologicznych. Z bada przeprowadzonych w roku szkolnym 2008/2009 wynika, e co trzeci ucze jest w szkole bity przez rwienikw, a co pity lony lub poniany. Ronie wrd uczniw odsetek inicjacji nikotynowej, alkoholowej i narkotykowej. Nie zabraknie nam woli dziaania na rzecz wykorzenienia patologii z polskich szk, kontynuowania kursu zapocztkowanego w latach 2006 i 2007. Po wygranych wyborach powrcimy do programu Zero tolerancji dla przemocy w szkole, w tym do stosowania monitoringu wizyjnego i podobnych dziaa.

PRZYWRCENIE FUNKCJI WYCHOWAWCZEJ, OPIEKUCZEJ I PROFILAKTYCZNEJ SZKOY

Edukacyjne dowiadczenia na wiecie i w Polsce dowodz, e bdna i szkodliwa jest skrajnie liberalna koncepcja tzw. neutralnoci wychowawczej

134

EDUKACJA
program
Szczegln uwag wadze owiatowe, dyrektorzy szk i nauczyciele powic uczniom zakcajcym warunki spokojnej nauki innych uczniw i prac nauczycieli. W przypadkach, w ktrych jednostkowa patologia nie zostanie opanowana za pomoc agodniejszych rodkw wychowawczych, ucze stwarzajcy tego rodzaju trudnoci zostanie umieszczony w szkole dla modziey trudnej, o zaostrzonym rygorze porzdkowo-wychowawczym. Nie bdziemy ustpowa przed demagogi, ktra towarzyszya walce z mundurkami szkolnymi. W istocie bya to walka nie z uniformizacj ubioru szkolnego, lecz z koncepcj szkoy wychowujcej do poszanowania regu wspycia w zbiorowoci, do solidarnoci z innymi, do identyfikacji ze swoj wsplnot (szkoln, lokaln, narodow) walka prowadzona w imi wizji spoeczestwa skrajnie zatomizowanego, zoonego z indywidualistw nastawionych wycznie na rywalizacj z innymi. Doprowadzimy do nadania zdecydowanie wyszej rangi ocenie z zachowania. Bdzie ona wliczana do redniej ocen szkolnych, a take bdzie warunkiem promocji ucznia do wyszej klasy i ukoczenia szkoy. Zapewnimy wiksz dostpno form pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniw i nauczycieli; temu celowi bdzie suy utworzenie rodkw wsparcia wychowawczego, zajmujcych si uczniami zakcajcymi proces dydaktyczno-wychowawczy. Polityka owiatowa Prawa i Sprawiedliwoci bdzie stymulowa poszerzanie przez szkoy oferty zaj pozalekcyjnych. Szczeglnie wane s tu, dostpne dla kadego ucznia, zajcia sportowe, artystyczne, informatyczne i jzykowe. Bdziemy sprzyja wsppracy szk z organizacjami harcerskimi, sokolimi i sportowymi. Doprowadzimy do utworzenia Narodowego Instytutu Wychowania. Opracowany przez Prawo i Sprawiedliwo projekt zosta, niestety, odrzucony przez PO i SLD bez gbszej merytorycznej dyskusji. Tymczasem wobec kryzysu wychowania w szkole i rodzinie potrzebna jest oglnopolska jednostka organizacyjna o funkcjach badawczych, koncepcyjnych, metodycznych, doradczych i popularyzatorsko-wydawniczych w sferze szeroko rozumianych spraw wychowania modziey.

WYCHOWANIE PATRIOTYCZNE
Prawo i Sprawiedliwo bdzie z pen determinacj dziaa na rzecz przywrcenia wychowania patriotycznego. Polski system edukacji ju od przedszkola powinien formowa wartoci i postawy patriotyczne modego pokolenia. Oprcz uwzgldniania treci patriotycznych w programach przedmiotw takich jak historia, jzyk polski i wiedza o spoeczestwie, polityka owiatowa bdzie stymulowa stosowanie przez szkoy pogldowych form wychowania patriotycznego. Chodzi o takie formy jak: staa opieka uczniw danej szkoy nad jednym z pobliskich miejsc pamici narodowej, dofinansowywane przez resort edukacji wycieczek modziey do miejsc pamici narodowej w kraju i na terenie b. Zwizku Sowieckiego, udzia modziey w tzw. rekonstrukcjach

135

NOWOCZESNA POLSKA
program
historycznych (odtwarzanie bitew i innych wydarze z przeszoci). W wychowaniu patriotycznym w wikszym stopniu bd wykorzystywane edukacyjne strony internetowe tworzone przez Instytut Pamici Narodowej, Muzeum Historii Polski i odpowiednie instytucje owiatowe. Opracowywaniem nowoczesnych propozycji programowych i metodycznych w dziedzinie wychowania patriotycznego zajmie si wspomniany wyej Narodowy Instytut Wychowania. Kady ucze wybitnie zdolny bdzie objty indywidualn opiek dydaktyczn, aby mg zdobywa ponadprogramow wiedz w wybranych dziedzinach i ksztaci si w wyszych klasach lub na wyszych poziomach edukacyjnych. Wysze bd stypendia Prezesa Rady Ministrw i Ministra Edukacji Narodowej. Pobieranie stypendium socjalnego zostanie uzalenione od zadowalajcych wynikw nauczania i zachowania ucznia. Zwikszeniu ulegn rodki finansowe na zakup podrcznikw dla uczniw rozpoczynajcych nauk szkoln w ramach tzw. wyprawki szkolnej.

RWNO SZANS, WZROST WYMAGA, ROZWJ TALENTW

Reasumujc: polski system edukacji bdzie stwarza dobre szanse edukacyjne wszystkim modym obywatelom, dawa solidne wyksztacenie i sprzyja rozwojowi ponadprzecitnych talentw. Wymaga tego zarwno rola wyksztacenia w rozwoju kraju, jak i zasada solidarnoci spoecznej. Po wygranych przez Prawo i Sprawiedliwo wyborach zostanie opracowany system wsparcia szk na wsi i w maych miastach, tak aby ich poziom nauczania nie odbiega w istotny sposb od szk w orodkach wielkomiejskich. Wyeliminujemy mechanizm zaniania wymaga, prowadzcy do fikcji wyksztacenia. Zniesiemy ocen dopuszczajcy. Stworzymy mechanizm szczeglnej pomocy dla uczniw majcych trudnoci z naleytym opanowaniem materiau nauczania. W kadym wojewdztwie dziaa bdzie regionalny system pracy z modzie szczeglnie uzdolnion.

PODSTAWA PROGRAMOWA I EGZAMINY ZEWNTRZNE

W zreformowanym systemie edukacji na ksztat faktycznie realizowanych programw szkolnych zasadniczy wpyw ma z jednej strony podstawa programowa, ustalana na szczeblu ministerstwa dla poszczeglnych przedmiotw, a z drugiej strony system egzaminw zewntrznych. W praktyce ten ostatni wpywa deformujco na realizacj podstawy programowej. Aby przygotowa uczniw do uzyskania podanych wynikw egzaminacyjnych, szkoy koncentruj si na rozwijaniu umiejtnoci rozwizywania testw, ze szkod dla celw wynikajcych z podstawy programowej. Matura w latach 20082010 zwrcia uwag opinii publicznej na problem nadmiernego schematyzmu, a nawet bdw w zadaniach egzaminacyjnych. Po wygranych przez Prawo i Sprawiedliwo wyborach zostanie ustalona spjna podstawa progra-

136

EDUKACJA
program
mowa od przedszkola do szkoy ponadgimnazjalnej. Bdzie ona uwzgldnia wnioski wynikajce dla Polski z bada PISA, prowadzonych w krajach OECD. Wynika z nich, e istotnym mankamentem polskiego systemu edukacji jest sabe rozwijanie umiejtnoci samodzielnego mylenia, rozwizywania problemw, korzystania z informacji itp. W zwizku z tym powrcimy do zapocztkowanych przez rzd Prawa i Sprawiedliwoci prac nad modelem powszechnej szkoy redniej dajcej wyksztacenie moliwie wszechstronne, odpowiadajce wzorom kulturalnego informatyka i zinformatyzowanego humanisty. Program nauczania nie moe by zbyt szczegowo podporzdkowany merytorycznym wymaganiom stawianym kandydatom na poszczeglne kierunki studiw. Program przedmiotw humanistycznych bdzie skonstruowany tak, aby zdobywana przez ucznia wiedza stanowia intelektualn podbudow jego osobowoci spoecznej, polskiej tosamoci narodowej i cnt obywatelskich. Przywrcimy nauczanie historii w penym wymiarze, poczwszy od szkoy podstawowej a do ostatniej klasy liceum. Przedmioty humanistyczne bd stanowi osnow wychowania patriotycznego. Podstawa programowa zostanie skonstruowana tak, aby wynikay z niej precyzyjne kryteria tworzenia i oceny podrcznikw szkolnych. Wolna konkurencja na rynku podrcznikw musi i w parze ze zwikszeniem wymaga stawianych dopuszczanym do uytku podrcznikom. Dobra szkolna ksika do take ksika lejsza i ciesza, niezwikszajca ciaru uczniowskich tornistrw ponad niezbdn potrzeb. Obecny system egzaminw zewntrznych jest chaotyczny. W zasadzie wszystkie akty prawne dotyczce tej dziedziny wymagaj zmian. Nie bdziemy tolerowa sytuacji, e Minister Edukacji Narodowej lub Centralna Komisja Egzaminacyjna co p roku odwouje swoje wczeniejsze decyzje, jak byo np. z matur z matematyki. Decyzja o jej wprowadzeniu od 2009 roku zapada we wrzeniu 2006 roku, i ustalenie to powinno by ostateczne. Podobny, niczym nieuzasadniony zamt ministerstwo wywoao w zwizku z kwestionowaniem egzaminu maturalnego z religii jako przedmiotu nadobowizkowego, uzgodnionego z zainteresowanymi kocioami w 2006 roku. Testy egzaminacyjne bd formuowane tak, aby daway uczniom wicej swobody wypowiedzi i wasnej inwencji. Poniechane zostan procedury oceny prac egzaminacyjnych wedug klucza odpowiedzi, eliminujcego oryginalno i ponadprzecitno. W egzaminach bd uwzgldniane rozwizania premiujce uczniw wybitnych i szczeglnie uzdolnionych (matura midzynarodowa). Zostanie wprowadzona zasada osobistej odpowiedzialnoci za bdy w arkuszach egzaminacyjnych, niezalenie od tego, e bd one bardzo wnikliwie sprawdzane przed uyciem. Zwikszeniu odpowiedzialnoci bdzie towarzyszy podniesienie wynagrodze egzaminatorw i weryfikatorw. Kontynuujc dziaania zapocztkowane przez pierwszy rzd Prawa i Sprawiedliwoci, bdziemy

137

NOWOCZESNA POLSKA
program
nadal przywizywa du wag do nauczania informatyki oraz jzyka angielskiego od pierwszej klasy szkoy podstawowej. Przekazywanie kultury i umiejtnoci informatycznych bdzie uwzgldniane w nauczaniu wielu przedmiotw. Bdziemy ponadto upowszechnia nauczanie drugiego nowoytnego jzyka obcego od pierwszej klasy gimnazjum. wraliwych o uczniach z drastycznym naruszeniem prawa do prywatnoci i praw rodzicw. Po wyborach doprowadzimy do natychmiastowego uchylenia tej ustawy. Nieporozumieniem jest absolutyzowanie wynikw egzaminw zewntrznych jako wskanika dobrej bd zej pracy szkoy. Oceny formuowane na tej podstawie s czsto krzywdzce dla szk. Pracuj one bowiem w rnych warunkach i w rnych rodowiskach spoecznych. Czynnikiem ograniczajcym autonomi szk jest mechanizm ich finansowania przez samorzdy jako organy prowadzce. Coraz czciej najbiedniejsze jednostki samorzdu terytorialnego podejmuj, ze wzgldw ekonomicznych, decyzje o likwidacji szk, co rodzi konflikty z rodzicami i nauczycielami. Przeforsowane przez koalicj PO-PSL w ustawie owiatowej w 2009 roku pozbawienie kuratora owiaty prawa sprzeciwu wobec decyzji jednostki samorzdu terytorialnego o likwidacji szkoy doprowadzio do masowej likwidacji szk w roku szkolnym 2010/2011. Zlekcewaono przestrogi Prawa i Sprawiedliwoci, e takie zmiany s lekkomylne, nieodpowiedzialne i niebezpieczne dla uczniw, rodzicw, nauczycieli i caych spoecznoci lokalnych. Szko mona zamkn bardzo szybko, ale znacznie duej trwa proces jej odtworzenia. Ni demograficzny, z ktrym mamy do czynienia od kilku lat, koczy si. Ju niedugo, 1 wrzenia 2012 r., okae si, e ze wzgldu na wejcie w ycie nowelizacji narzucajcej obowizkowe obnienie wieku szkol-

STATUS SZK
W sprawach statusu prawno-organizacyjnego szkoy panuje spory chaos. Podstawowe akty ustawowe byy nowelizowane w ostatnich latach wielokrotnie, a rozporzdzenia wydawane przez ministrw edukacji byway zmieniane po kilka razy w roku. Dyrektorzy i nauczyciele gubi si w gszczu niepotrzebnych i niejasno sformuowanych przepisw. Zbdna biurokracja w szkoach to take wymg tworzenia coraz wikszej liczby sprawozda, informacji, formularzy itd. Dyrektorzy i nauczyciele ton w dokumentach i koncentruj si na tworzeniu nikomu niepotrzebnych sprawozda, zamiast powica wicej czasu na wasny rozwj i prac z uczniami. Ocena pracy szkoy dokonywana jest gwnie na podstawie faktw istniejcych czsto tylko na papierze, a przez to nie moe by adekwatna i stanowi przesanki trafnych decyzji. Biurokratyzacja, podobnie jak chaos, jest zaprzeczeniem adu. Na domiar zego rzd Donalda Tuska doprowadzi do uchwalenia ustawy o systemie informacji owiatowej, ktra pozwala na gromadzenie w systemie informatycznym jednostkowych danych

138

EDUKACJA
program
nego szeciolatkw powszechna stanie si szkolna dwuzmianowo, gdy szk nam brakuje. Aby temu zapobiec, Klub Parlamentarny PiS w 2010 roku zoy do laski marszakowskiej projekt nowelizacji ustawy przywracajcej kuratorowi owiaty prawo weta wobec decyzji jednostki samorzdu terytorialnego o likwidacji szkoy. Poniewa marszaek Sejmu nie nada jej dalszego biegu, powrcimy do tej sprawy natychmiast po wyborach. Pod rzdami Prawa i Sprawiedliwoci zacht dla organw prowadzcych do priorytetowego traktowania spraw szk, w tym utrzymywania bazy szkolnej w dobrym stanie, bdzie dodatkowa kwota przeznaczona z budetu pastwa dla samorzdu jako forma nagrody (rekompensaty) za dziaania podejmowane na rzecz owiaty. W procedurze decydowania o ewentualnej likwidacji szkoy zostanie utrzymana rwnowaga midzy kompetencjami organu prowadzcego i organu nadzoru pedagogicznego (kuratora owiaty). Opinia tego drugiego bdzie nadal wica. Prawo i Sprawiedliwo stanowczo sprzeciwia si lansowanej przez obecny rzd koncepcji dopuszczenia, a nawet stymulowania, przekazywania szk przez jednostki samorzdu terytorialnego osobom fizycznym i prawnym. Jest to propozycja szkodliwa z punktu widzenia systemu edukacji oraz poziomu nauczania i wychowania. Wyzbycie si przez wadze publiczne odpowiedzialnoci za prowadzenie szk spowoduje powikszenie si dysproporcji w dostpie do edukacji i narastanie segregacji uczniw ze wzgldu na status majtkowy rodzicw. Jego skutkiem bdzie take degradacja statusu i destabilizacja zatrudnienia nauczycieli, choby dlatego, e w szkoach przejtych przez podmioty prywatne nie bdzie obowizywa Karta nauczyciela. Jestemy zdecydowani zatrzyma te szkodliwe dla edukacji zmiany. Pod rzdami Prawa i Sprawiedliwoci nastpi wzmocnienie pozycji dyrektora szkoy wobec organu prowadzcego i organu nadzoru, przy jednoczesnym podniesieniu wymaga i odpowiedzialnoci. Dyrektor jest najbardziej predestynowany do dziaa na rzecz poprawy jakoci pracy kierowanej przez siebie placwki. Przepisy prawne i decyzje organu prowadzcego oraz organu nadzoru powinny ogranicza si do spraw naprawd niezbdnych i pozostawia dyrektorowi szerokie pole wasnej inicjatywy. Rozwaymy moliwo powierzenia dyrektorom dysponowania budetem szkoy, take w zakresie remontw i zakupw sprztu komputerowego. Dyrektor szkoy, ktry obecnie jest pracownikiem samorzdowym, otrzyma status urzdnika pastwowego. Ponosi on bowiem odpowiedzialno za realizacj podstawowej funkcji szkoy i jest gwarantem realizacji polityki owiatowej pastwa. To samo dotyczy statusu nauczycieli.

RACJONALIZACJA STRUKTURY SZKOLNICTWA

Ustrj szkolny nie jest celem samym w sobie, lecz musi by oceniany przez pryzmat efektywnoci

139

NOWOCZESNA POLSKA
program
wypeniania przez szkoy i placwki owiatowe ich funkcji, a take przez pryzmat rwnoci szans edukacyjnych. Od 1999 roku polskie szkolnictwo oparte jest na czterostopniowym podziale, obejmujcym: wychowanie przedszkolne, szko podstawow, gimnazjum oraz szkoy ponadgimnazjalne. Wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci w wieku 36 lat. Jest ono nieobowizkowe, z wyjtkiem szeciolatkw. Tymczasem podstawy funkcjonowania intelektualnego i emocjonalnego dziecka, w tym jego zdolnoci spoecznych, ksztatuj si w pierwszych latach jego ycia. Dlatego ten pierwszy etap jest szczeglnie wany z punktu widzenia rwnoci szans edukacyjnych polskich dzieci. Za sukces rzdu Prawa i Sprawiedliwoci trzeba uzna to, e w roku szkolnym 2005/2006 i 2006/2007, mimo cigle zmniejszajcej si liczby dzieci, po raz pierwszy od wielu lat nastpi wzrost o blisko 31 tys. liczby dzieci objtych wychowaniem przedszkolnym. Prawo i Sprawiedliwo dostrzega, e koncepcja obnienia wieku szkolnego spotyka si ze sprzeciwem zarwno w czci rodowisk profesjonalnych, jak i w niektrych rodowiskach eksponujcych znaczenie rodziny w procesie socjalizacji dzieci. Z drugiej strony znane s argumenty za obnieniem wieku szkolnego, tak aby obowizkowa edukacja szkolna obja ju szeciolatkw, przy odpowiednim obnieniu wieku obowizkowego wychowania przedszkolnego. Rzd PO-PSL z wielk determinacj forsowa t zmian, mimo e nie bya ona dostatecznie przygotowana ani organizacyjnie, ani pod wzgldem spoecznej akceptacji. Poniewa szkolnictwo publiczne nie jest obecnie w stanie dobrze wykona tego zadania, mona przypuszcza, e jednym z motyww determinacji rzdu bya ch poszerzenia pola dziaania szk niepublicznych, ktrych interesy reprezentuje obecne kierownictwo resortu edukacji. W ostatniej chwili, pod naciskiem spoecznym, rzdzca koalicja zdecydowaa si na rozwizanie kompromisowe, ktre wydaje si chaotyczne i tymczasowe, skoro obowizuje jedynie do 31 sierpnia 2012 r. Klub Parlamentarny PiS, widzc nieporadno rzdu w tej sprawie i nie chcc naraa dzieci i rodzicw na nieprzygotowane eksperymenty oraz zbdny stres w 2010 roku, zoy do laski marszakowskiej projekt nowelizacji ustawy owiatowej, w ktrym proponuje odroczenie obowizku szkolnego szeciolatkw o osiem lat, do 1 wrzenia 2020 r., pod warunkiem przejcia przez rzd znacznej czci sfinansowania poprawy bazy szkolnej, a nie pozostawiania z tym samorzdw samym sobie. Tak jak wikszo projektw PiS, i ten nie doczeka si uchwalenia. Wrcimy do niego natychmiast po wyborach. Rozbiene opinie dotycz gimnazjum szkoy gromadzcej modzie w tak zwanym trudnym wieku. Krytycy wskazuj, e gimnazja, wyrywajc modzie w wieku dojrzewania z dotychczasowego rodowiska wychowawczego, sprzyjaj zaostrzeniu problemw wychowawczych. Take wyniki nauczania nie s zadowalajce. Wytworzy si podzia na gimnazja elitarne i sabsze, przypominajcy sytuacj

140

EDUKACJA
program
segregacji owiatowej modziey na poziomie ponadpodstawowym. Z ca pewnoci potrzebne s badania nad rol gimnazjw oraz fachowa dyskusja nad ich przyszoci. Alternatyw dla obecnego systemu 6+3+3 jest proponowany przez niektrych specjalistw system 3+5+4, w ktrym szkoa podstawowa obejmowaaby tylko dzieci najmodsze, objte nauczaniem zintegrowanym. Ewentualna korekta bdzie jednak wymaga dogbnej dyskusji i starannego przygotowania, nie moe wic nastpi szybko. Tymczasem polityka owiatowa musi rozwizywa problemy dotyczce istniejcych gimnazjw i nie moe tworzy wok nich klimatu tymczasowoci. Jednym z problemw polskiej owiaty jest przepenienie gimnazjw. Rozwizaniem tego problemu bdzie wprowadzenie jednolitych standardw edukacyjnych. Prawo i Sprawiedliwo chce doprowadzi do sytuacji, w ktrej liczba uczniw jednego gimnazjum bdzie wynosi maksymalnie 400, a liczba uczniw w jednym oddziale gimnazjalnym 20. Bdziemy zdecydowanie dy do wyeliminowania przypadkw faktycznego poczenia szkoy podstawowej i gimnazjum przez korzystanie z tych samych obiektw. Taka praktyka jest niezgodna z zaoeniami reformy zwizanymi z psychofizycznym rozwojem modziey, na ktrych opierao si wyczenie ze szk podstawowych klas sidmej i smej. Jednoczenie stworzymy warunki prawne, organizacyjne i finansowe sprzyjajce powstawaniu zespow obejmujcych gimnazjum i liceum oglnoksztacce. Potrzebne jest tu zwaszcza przeamanie barier wynikajcych z tego, e organem prowadzcym dla gimnazjum jest gmina, a dla liceum oglnoksztaccego powiat. Na poziomie ponadgimnazjalnym reforma z 1999 roku zakadaa upowszechnienie ksztacenia oglnego i ograniczenie szkolnictwa stricte zawodowego. Na tej idei opiera si nowy typ szk licea profilowane, oferujce ksztacenie o profilu oglno-zawodowym. Rzeczywisto przeczy jednak zaoeniom. Absolwenci szk tego typu nie s dobrze przygotowani ani do studiowania, ani do podjcia pracy w konkretnym zawodzie. Pozostaje im jedynie ksztacenie w szkoach policealnych. W stanie zapaci znajduj si szkoy stricte zawodowe technika i zasadnicze szkoy zawodowe. Po wygranych przez Prawo i Sprawiedliwo wyborach zostanie wdroony proces porzdkowania ksztacenia zawodowego. Rozwj ekonomiczny Polski w cigu dziesiciu lat od reformy owiaty wykaza, e zapotrzebowanie rynku pracy na absolwentw przygotowanych do wykonywania zawodw technicznych nie tylko nie wygaso, ale wrcz wzroso. W dziedzinie szkolnictwa zawodowego nie mona pozostawia samorzdw samym sobie. Koniecznych jest wiele dziaa; niej zostan wymienione najwaniejsze z nich. Bdziemy dostosowywa szkolnictwo zawodowe do potrzeb nowoczesnego spoeczestwa. Kwalifikowanym doradztwem zawodowym zostan objci wszyscy uczniowie gimnazjw.

141

NOWOCZESNA POLSKA
program
Doprowadzimy do wypracowania systemu realnej, staej wsppracy podmiotw gospodarczych z placwkami edukacji zawodowej. W ksztaceniu zawodowym najbardziej efektywny jest bowiem system dualistyczny, czcy teoretyczn nauk zawodu z zajciami praktycznymi. Jednym z mechanizmw powizania z rynkiem pracy bdzie kontraktowanie przez pastwo, na szczeblu kuratorw owiaty, praktyk zawodowych u pracodawcw ze sfery przemysu, rzemiosa, handlu i usug. Doprowadzimy do sytuacji, w ktrej ukoczenie szkoy zawodowej lub technikum bdzie dawao uprawnienia pastwowe do wykonywania zawodu. Absolwent bdzie przygotowany do funkcjonowania na rynku pracy, np. szkoa ksztacca w zawodzie elektryka da rwnie absolwentowi uprawnienia elektryczne rwnowane certyfikatom Stowarzyszenia Elektrykw Polskich. Skoczy si fikcja, ktra sprawiaa, e absolwent po czterech latach edukacji nie mg wykonywa zawodu, poniewa w toku ksztacenia nie zosta przeprowadzony egzamin dajcy formalne prawo wykonywania zawodu. Przygotowanie do egzaminu oraz egzamin bd wkomponowane w ciek edukacyjn. Zostanie uelastyczniony system nabywania pierwszych i kolejnych kwalifikacji zawodowych przez osoby dorose. Temu celowi bdzie suy skoordynowanie prowadzonych w centrach ksztacenia ustawicznego kierunkw ksztacenia, rwnie w formach pozaszkolnych, z wojewdzkimi i powiatowymi urzdami pracy, ktre dysponuj rodkami na aktywne formy przeciwdziaania bezrobociu. Efektywne wsparcie uzyska system ksztacenia ustawicznego, ktry jest szans na szybkie przekwalifikowanie zawodowe i podnoszenie oglnego poziomu wyksztacenia.

WZMOCNIENIE PASTWOWEGO NADZORU PEDAGOGICZNEGO

Za nieodpowiedzialnymi zapowiedziami obecnego rzdu, e pastwo wycofa si ze swojej dotychczasowej funkcji, jak jest nadzr pedagogiczny sprawowany przez kuratorw owiaty, kryj si dezintegracyjne zamysy PO oraz partykularne interesy rnych grup lobbystycznych, pod ktrych wpywem dziaa obecne kierownictwo resortu edukacji narodowej. Zapowiedzi te powoduj dezorientacj wrd kadry pedagogicznej i niepewno wrd pracownikw kuratoriw. Zapowiadane umiejscowienie szcztkowego nadzoru pedagogicznego w samorzdach grozi doprowadzeniem do stanu, w ktrym nie bdzie spjnej polityki pastwa w jednej z najbardziej newralgicznych dziedzin, jak jest edukacja narodowa. Pastwo w istocie zostanie zwolnione z odpowiedzialnoci za t dziedzin. W razie zniesienia nadzoru pastwowego szkoy i dyrektorzy wcale nie uzyskaj wikszej autonomii; przeciwnie wzronie uzalenienie szkoy od lokalnych ukadw politycznych i nieformalnych interesw. Szkodliwy jest rzdowy projekt zmiany ustawy o systemie owiaty zakadajcy midzy innymi likwidacj kuratoriw owiaty, Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i okrgowych komisji egzaminacyjnych,

142

EDUKACJA
program
a zastpienie ich regionalnymi orodkami jakoci edukacji (ROJE). Zmiana ta w krtkim czasie doprowadzi de facto do cakowitego ustania nadzoru pedagogicznego nad procesem nauczania. Jeli koalicja PO-PSL zdy j uchwali, po wygranych przez Prawo i Sprawiedliwo wyborach powrcimy do poprzedniego stanu prawnego. Nieodpowiedzialny i szkodliwy jest pomys zastpienia kuratoriw w dziedzinie bada diagnostycznych przez zewntrzne firmy prywatne. Dziaajce poza kontrol prywatne grupy eksperckie bd mie ambicj faktycznego sprawowania wadzy nad systemem owiaty. Trudny do zaakceptowania jest take pomys przekazania czci zada nadzoru pedagogicznego centralnej i okrgowym komisjom egzaminacyjnym. Instytucje te nie powinny bowiem traci atrybutu cakowitej odrbnoci wzgldem biecego funkcjonowania szk. Prawo i Sprawiedliwo wykorzysta wszystkie legalne rodki, aby zablokowa realizacj koncepcji dezintegracji pastwowego nadzoru pedagogicznego. Jeeli mimo to dojdzie do jej wdroenia, to po wygraniu wyborw odbudujemy pastwowy nadzr pedagogiczny. Doprowadzimy wrcz do jego wzmocnienia. Nastpi przede wszystkim zmiana statusu kuratorw owiaty. Obecnie wchodz oni w skad rzdowej administracji zespolonej w wojewdztwie; s powoywani przez wojewodw i bezporednio im podlegaj. Zostan oni podporzdkowani bezporednio ministrowi. Takie usytuowanie zwikszy rang kuratoriw i ich odpowiedzialno za podejmowane decyzje, przyczyni si do podniesienia poziomu ich profesjonalizmu. Pod rzdami Prawa i Sprawiedliwoci nadzr pedagogiczny bdzie sprawnym instrumentem realizacji polityki owiatowej pastwa. Odejdziemy od nadzoru biurokratycznego, ktry koncentruje si na dokumentacji szkolnej i sprawach administracyjnych. Podstawowym zadaniem nadzoru pedagogicznego bdzie skuteczne egzekwowanie w stosunku do samorzdw i szk wymaga dotyczcych jakoci ksztacenia oraz warunkw nauczania i wychowania. Kurator owiaty bdzie odpowiedzialny za narodowy charakter edukacji. Koncepcja usytuowania odpowiedzialnoci za ksztatowanie programw szkolnych na poziomie samorzdu terytorialnego i szk jest w naszej ocenie szkodliwa; grozi ona dezintegracj i dezorganizacj narodowej edukacji, powstaniem zamiast jednej wielu odrbnych polityk owiatowych. Czste kwestionowanie przez rodzicw kompetencji nauczycieli poszczeglnych przedmiotw skania do wzmocnienia nadzoru nad ich nauczaniem. Wymaga to bdzie zatrudnienia wizytatorw przedmiotowych specjalistw w poszczeglnych dziedzinach oraz zwikszenia liczby doradcw metodycznych. Taki kierunek doskonalenia nadzoru bdzie uzasadnia przywrcenie wpywu kuratorw na tworzenie regionalnych systemw doradztwa metodycznego, we wsppracy z samorzdem wojewdztwa. Wzmocniony zostanie take nadzr wspierajcy nad procesem wychowania i programami wychowawczymi.

143

NOWOCZESNA POLSKA
program
Jednym z nowych zada kuratoriw bd diagnostyczne badania w wymiarze regionalnym wybranych problemw zwizanych z funkcjonowaniem szk i placwek owiatowych, a take kompleksowe badania poszczeglnych szk. Twierdzenie, e kuratoria nie s w stanie organizowa i prowadzi takich bada, nie ma merytorycznego uzasadnienia, suy natomiast wspieraniu tezy o potrzebie likwidacji tych instytucji. Wie si to zapewne z chci przejcia zlece pastwowych przez firmy komercyjne. Zrobimy to natychmiast po powrocie takiego wzrostu gospodarczego, jaki mia miejsce za naszych rzdw w latach 20052007. W przypadku nauczycieli legitymujcych si wysokimi kwalifikacjami i dokonaniami miesiczne wynagrodzenie powinno wzrosn w stosunku do obecnego stanu nawet o 2500 z brutto. Wzrosn take znacznie, w stosunku do obecnego poziomu, minimalne stawki dodatkw: funkcyjnego, za wychowawstwo i motywacyjnego. W ramach systemowego rozwizania problemu wysokoci zarobkw zostanie powizany wzrost kwoty bazowej ze wskanikiem wzrostu gospodarczego i inflacji. Doprowadzimy do zdecydowanego odbiurokratyzowania szkolnej codziennoci oraz drogi awansu zawodowego nauczyciela. Dotychczasowy system, zamiast motywowa do lepszej i bardziej kreatywnej pracy, jest duym obcieniem dla nauczycieli, poniewa zmusza ich do wyboru: koncentrowa si albo na pracy z uczniem, albo na tworzeniu dokumentw wymaganych do awansowania. Uzyskanie wyszego stopnia awansu zawodowego bdzie wiza si z odczuwaln popraw statusu materialnego. Opowiadamy si za zmian znaczenia tytuu profesora owiaty. Obecnie jest on jedynie tytuem honorowym. Cz nauczycieli po osigniciu ostatniego realnego stopnia awansu zawodowego, jakim jest nauczyciel dyplomowany, nie podejmuje dalszego ksztacenia i doskonalenia zawodowego, poniewa brakuje czynnika motywacyjnego. Z uzyskaniem tytuu profesora owiaty bd wiza si szczeglne wymagania, ale take zachty finansowe.

AWANS MATERIALNY I ZAWODOWY NAUCZYCIELI

Brak rozwizania podstawowych problemw nauczycieli w szkoach publicznych jest jedn z gwnych przyczyn kryzysu polskiej szkoy, negatywnej selekcji do zawodu nauczyciela i odpywu wartociowych kadr do innych zawodw. Po wygranych przez Prawo i Sprawiedliwo wyborach zostan przygotowane i wdroone regulacje gwarantujce awans materialny wysoko kwalifikowanych i rzetelnie pracujcych nauczycieli oraz przewidujce wzmocnienie pozycji szeregowego nauczyciela w stosunku do administracji i rodzicw. Nauczyciel uzyska prawne instrumenty egzekwowania dyscypliny na swoich lekcjach i gwarancj trwaoci wystawianych przez siebie ocen. Nie bd one podlega negocjacjom z dyrekcj szkoy i rodzicami. Rzd Prawa i Sprawiedliwoci znacznie podwyszy wynagrodzenia nauczycieli szk publicznych.

144

EDUKACJA
program
Na zmiany czeka system ksztacenia nauczycieli. Obecnie gwny nacisk kadzie si w nim na wiedz wsko przedmiotow, a nie ksztaci si wychowawcw. Drog wyjcia upatrujemy w stworzeniu systemu kontraktowania przez pastwo studiw na wyszych uczelniach, ktre absolwentowi dadz peni przygotowania merytorycznego, dydaktycznego i pedagogicznego do penienia roli nauczyciela i wychowawcy. Wobec gwatownego rozwoju rnych dziedzin wiedzy i ogromnego przyrostu informacji Prawo i Sprawiedliwo zapewni rozwj systemu doradztwa metodycznego dla nauczycieli oraz ich doskonalenia i doksztacania.

145

program

6. SZKOLNICTWO WYSZE I NAUKA

W dobie spoeczestwa opartego na wiedzy wysoko wykwalifikowane kadry i suce innowacyjnoci badania naukowe s kluczem do szybkiego rozwoju Polski. Nie uda si tego osign bez zwikszenia nakadw budetowych na nauk i szkolnictwo wysze. Dalekie miejsce polskich uczelni w midzynarodowych rankingach wynika z ich niedofinansowania. Sukcesem naszego kraju jest uzyskanie wrd pastw wiata wysokiej lokaty pod wzgldem odsetka modziey studiujcej w szkoach wyszych. Do zjawisk ujemnych naley natomiast zaliczy: nierwny poziom polskich uczelni i w konsekwencji rzeczywistej wartoci wydawanych przez nie dyplomw, brak konkurencji midzy uczelniami i mobilnoci kadry naukowej, znikomy stopie zastosowa wynikw krajowych bada naukowych w polskiej gospodarce, zbyt may wkad naszej nauki do wiatowego dorobku wiedzy, inercyjne struktury i reguy funkcjonowania nauki, odziedziczone w duej mierze po PRL, brak mechanizmw zapewniajcych racjonalne i efektywne wykorzystanie ponoszonych nakadw. Polski system szkolnictwa wyszego i nauki z jednej strony nie tworzy optymalnych warunkw rozwoju naukowego wybitnych uczonych i studentw, ktrzy

powinni stanowi elit nadajc ton swoim rodowiskom, a z drugiej strony nie rozwizuje problemu nierwnoci szans edukacyjnych modziey, ktry wie si ze zrnicowaniem dochodw, poziomu wyksztacenia i miejsca zamieszkania, nie potrafi dotychczas sprosta wyzwaniu, jakim jest pogodzenie niezbdnej dla rozwoju nauki elitarnoci z waciwie pojtym egalitaryzmem dostpu do edukacji na poziomie wyszym. Uznajemy, e w nauce zasada samorzdnoci, w tym autonomia szk wyszych, sprawdza si w praktyce i powinna by utrzymana. Nie moe to jednak oznacza petryfikacji wszystkich istniejcych struktur czy niemonoci zgodnego z prawem oddziaywania pastwa na t wan dziedzin ycia zbiorowego w celu jej modernizacji i dostosowania do nowych potrzeb. Akcentujc konieczno szerszego uwzgldniania w dydaktyce i badaniach potrzeb gospodarki, naley zarazem podkreli, e roli szk wyszych nie mona redukowa do ksztacenia kadr z myl o rozwoju materialnym. Zadaniem szkolnictwa wyszego, podobnie jak innych instytucji nauki, jest bowiem take troska o kultur narodow i rozwj spoeczny w jego pozamaterialnych wymiarach. Jeden z nich

146

SZKOLNICTWO WYSZE I NAUKA

program
stanowi rozwj samej nauki, oparty na deniu do prawdy i uznaniu etycznych zobowiza nauki. Wprowadzona ostatnio nowelizacja ustawy o szkolnictwie wyszym zawiera wiele bdnych i szkodliwych decyzji. Obnia wymagania stawiane szkoom wyszym, ogranicza tradycyjn autonomi uczelni, zagraa dalszemu funkcjonowaniu pastwowych wyszych szk zawodowych, deprecjonuje habilitacje, rwnoczenie komplikujc zasady ich uzyskiwania, ogranicza stypendia za wyniki w nauce dla studentw. W tych wszystkich kwestiach, ktre pogarszaj i tak ju dramatyczn sytuacj polskiej nauki oraz szkolnictwa wyszego, Prawo i Sprawiedliwo deklaruje stanowczo, e przede wszystkim doprowadzi do zmiany niekorzystnych przepisw ustaw przygotowanych przez rzd PO-PSL. latach przez tych, ktrzy ten okres uznaliby za wystarczajcy ze wzgldu na swoje potrzeby lub moliwoci. Wymagania dotyczce uzyskania tytuu doktora pozostayby na niezmienionym poziomie. Liczba i nazwy kierunkw studiw wymagaj rewizji. Obecnie ich katalog jest zbyt rozbudowany, a zakres poszczeglnych kierunkw nadmiernie zawony, co zmniejsza szanse absolwentw na rynku pracy. Doszo do niekorzystnego osabienia podstawowych kierunkw uniwersyteckich przez wykreowanie nadmiernej iloci studiw o zbyt wskim zakresie lub zrodzonych przez krtkotrwae mody edukacyjne, co odbio si niekorzystnie na jakoci ksztacenia. Doszo te do nadmiernego rozrostu kierunkw humanistycznych i spoecznych, niekiedy o wtpliwym statusie, kosztem kierunkw cisych, przyrodniczych i technicznych. Takie dysproporcje wymagaj stopniowych korekt. Z ograniczeniem iloci kierunkw studiw bdzie i w parze zwikszenie swobody tworzenia programw nauczania przez same uczelnie. Wadze centralne bd okrela jedynie minimum programowe dla poszczeglnych kierunkw studiw magisterskich i licencjackich oraz wymagania dotyczce stosunku samodzielnych pracownikw nauki do liczby studiujcych. Przy ogromnych rnicach w poziomie uczelni nie jest realne oczekiwanie, e zostanie osignity jednolity standard ksztacenia. W przypadku koniecznoci zapewnienia okrelonego zasobu wiedzy i umiejtnoci ze wzgldu na dobro osb trzecich lub interes publiczny, np. w odniesieniu do lekarzy

KSZTACENIE STUDENTW I ORGANIZACJA UCZELNI

Ksztacenie na poziomie wyszym zostao dostosowane do zaoe Deklaracji boloskiej z 1999 roku. W konsekwencji model polskiego szkolnictwa wyszego zosta oparty na trzech etapach ksztacenia: trzyletnich studiach I stopnia, pozwalajcych uzyska dyplom licencjata; dwuletnich studiach II stopnia, umoliwiajcych zdobycie tytuu magistra lub magistra inyniera; czteroletnich studiach III stopnia, koczcych si doktoratem. Obecnie w wielu krajach i na wielu uczelniach model ten jest krytykowany. Naley rozway tak jego modyfikacj, ktra zakadaaby picioletnie studia magisterskie, z moliwoci zakoczenia ich po trzech

147

NOWOCZESNA POLSKA
program
i prawnikw, posiadanie wystarczajcych kwalifikacji do wykonywania danego zawodu bdzie sprawdzane w drodze egzaminu pastwowego. Dyplom wyszej uczelni stanie si jednym z warunkw dopuszczenia do takiego egzaminu, nie bdzie natomiast wystarczajcym dowodem kwalifikacji zawodowych. Szkoy wysze, take pastwowe, uzyskaj wiksz swobod w sprawach oceny, awansowania i wynagradzania kadr akademickich, oczywicie w ramach posiadanych rodkw. Swoboda ta nie bdzie jednak oznacza, e w uczelniach dotowanych przez pastwo rodki publiczne mog by przeznaczane na pacenie za sam fakt bycia naukowcem, na zasadzie zasiedzenia etatu. Warunkiem finansowania wynagrodze z budetu pastwa stanie si istnienie w danej uczelni systemu obiektywnej oceny dorobku pracownikw naukowo-dydaktycznych i mechanizmw utraty zatrudnienia w razie nieuzyskiwania zadowalajcych wynikw. Wprowadzimy regulacje stymulujce wiksz mobilno kadr akademickich, sprzyjajc przenikaniu si rnych szk naukowych oraz innowacyjnoci w badaniach i dydaktyce. Jednym z takich rozwiza bdzie umoliwienie na warunkach uzgodnionych przez wszystkie zainteresowane strony delegowania pracownika naukowo-dydaktycznego midzy uczelniami na okrelony czas, z prawem powrotu na dotychczasowe stanowisko. Niektrzy uczeni proponuj ponadto wprowadzenie wzorem rozwiza znanych za granic ustawowej reguy, e kandydaci na samodzielne stanowisko naukowo-dydaktyczne nie mog rekrutowa si spord osb aktualnie lub w ostatnim czasie zatrudnionych w danej uczelni. Wydaje si, e powszechne obowizywanie takiego wymagania byoby w dzisiejszych polskich warunkach co najmniej przedwczesne. Ustanowimy natomiast zachty finansowe dla uczelni, ktre zdecyduj si wprowadzi takie wymaganie w ramach swej autonomii. Rzd Prawa i Sprawiedliwoci, szanujc autonomi szk wyszych, bdzie stymulowa i wspiera oddolne reformy ich struktur i systemw zarzdzania. Zgodnie z tendencjami wiatowymi nowoczesne kierowanie uczelni powinno by oparte na priorytetach strategicznych oraz profesjonalnym zarzdzaniu zasobami ludzkimi i inwestycjami. Bdziemy oczekiwa przezwyciania anachronicznych podziaw wewntrz uczelni oraz tworzenia mechanizmw wsplnego koncentrowania wysikw na realizacji priorytetw w zakresie bada naukowych, nauczania i usug. Uczelnie powinny te wzmc starania o pozyskiwanie rodkw finansowych na ksztacenie i badania ze rde pozabudetowych, w tym od podmiotw gospodarczych. Pastwo za zapewni, e regulacje prawne i system finansowy bd sprzyjay rozwijaniu wsppracy badawczej midzy uczelniami (take innymi instytucjami nauki) a partnerami gospodarczymi. Niezbdne jest wprowadzenie i utrzymanie adu pacowego, postulowanego przez naukowcw na poziomie 3-2-1-1 w stosunku do redniej pacy w gospodarce, jako koniecznego minimum, warunkujcego jakikolwiek rozwj. Praca nauczycieli akademic-

148

SZKOLNICTWO WYSZE I NAUKA

program
kich na wielu etatach wpywa na obnienie poziomu ksztacenia, jednak przeciwdziaa temu zjawisku mona nie poprzez ograniczenia administracyjne, lecz przez podniesienie pac. towarzyszy rygorystyczne przestrzeganie ustawowych wymaga odnonie do ich poziomu. Krytycznie oceniamy dotychczasowy model studiw doktoranckich w szkoach wyszych z jednej strony ich uniformizacj, z drugiej strony swoist dyskryminacj doktorantw, ktrzy czsto wykonuj prac zblion do pracy asystentw, a nie maj statusu pracownikw. Pod rzdami Prawa i Sprawiedliwoci doktoranci zwizani z dziaalnoci naukowo-dydaktyczn uczelni uzyskaj status asystentw zatrudnionych na podstawie umowy o prac na czas okrelony, wykonujcych za wynagrodzeniem, lecz w limitowanym zakresie prace w ramach procesu badawczego i dydaktycznego, z obowizkiem udziau w seminariach doktorskich i przygotowywania dysertacji. Zatrudnienie asystenta-doktoranta powinno trwa osiem semestrw (cztery lata), z moliwoci wczeniejszego rozwizania stosunku pracy w razie braku postpw. Po upywie szeciu semestrw (wyjtkowo wczeniej) asystent-doktorant bdzie mia prawo do semestru wolnego od pracy na rzecz uczelni, ktry bdzie przeznaczony na dokoczenie rozprawy doktorskiej. W smym semestrze bdzie wraca do pracy, czekajc na recenzje i obron. Prawo i Sprawiedliwo opowiada si za utrzymaniem stopnia naukowego doktora habilitowanego, upowaniajcego do wykonywania samodzielnych funkcji naukowo-dydaktycznych. Solidna, publikowana rozprawa habilitacyjna powinna te pozosta podstawow drog do uzyskania tego stopnia, szczeglnie w naukach humanistycznych i spoecznych.

DYPLOMY UKOCZENIA STUDIW, STOPNIE NAUKOWE, TYTU PROFESORA

Z poszerzeniem swobody uczelni w okrelaniu wymaga programowych powiemy zastrzeenie, e jednym z warunkw uzyskania dyplomu ukoczenia uczelni na poziomie licencjackim lub magisterskim jest przedstawienie przez kandydata samodzielnej pracy pisemnej, ktra musi by powszechnie dostpna w Internecie przez okrelony czas przed terminem promocji, tak aby zmniejszy ryzyko braku samodzielnoci i oryginalnoci pracy. Analogiczne wymaganie bdzie obowizywa w przypadku rozpraw doktorskich i innych dzie bdcych podstaw promocji naukowej. Wdroymy zesp dziaa legislacyjnych i praktycznych, ktre umoliwi pene egzekwowanie zasady, e jeeli dzieo bdce podstaw promocji naukowej zostao napisane przez osob trzeci lub jest plagiatem, nastpuje zakoczenie procedury zmierzajcej do promocji lub jej uniewanienie, a osoba winna, oprcz poniesienia kary za przestpstwo, zwraca koszty wyoone przez uczelni lub inn instytucj w zwizku z t procedur. Tytuy i stopnie od licencjata a po profesora nauk uzyskane nieuczciw drog bd anulowane. W interesie rozwoju nauki ley znaczce zwikszenie liczby prac doktorskich; musi temu jednak

149

NOWOCZESNA POLSKA
program
W szerszym ni dotychczas zakresie naley jednak dopuci rwnowane formy stwierdzania znacznych osigni w okrelonej dziedzinie nauki, predestynujcych do stopnia doktora habilitowanego. W celu zwikszenia wymaga i wyeliminowania kumoterstwa naley ustanowi zakaz nadania stopnia doktora habilitowanego przez uczelni, na ktrej kandydat jest zatrudniony aktualnie lub by zatrudniony w okresie ostatnich piciu lat. Na kilka miesicy przed kolokwium habilitacyjnym informacja o jego terminie, dokadna informacja o dorobku kandydata oraz teksty recenzji powinny by publikowane na specjalnej stronie internetowej. Opowiadamy si za utrzymaniem pastwowego tytuu profesorskiego, nadawanego za wybitny dorobek naukowy lub artystyczny przez gow pastwa. rodowisko profesorskie jest podzielone w kwestii oceny dotychczasowych procedur prowadzcych do uzyskania tytuu. Prawo i Sprawiedliwo przychyla si do opinii, e powinny by one stosowane z rygoryzmem wikszym ni do tej pory. Sprecyzowanie takich zmian bdzie wymaga zgody rodowiska i powanych konsultacji. Kadra profesorska stanowi niezwykle wan cz elity polskiej kultury i dlatego zasuguje na szczeglne uznanie ze strony pastwa. Doprowadzimy do tego, e osoby posiadajce tytu profesora nadany przez gow pastwa i legitymujce si okrelonym staem samodzielnej pracy naukowej bd miay ustawowo zagwarantowane prawo do stanu spoczynku po osigniciu wieku emerytalnego, na zasadach podobnych do tych, jakie obecnie dotycz sdziw i prokuratorw.

UPORZDKOWANIE OPAT ZA STUDIA. STYPENDIA

Problem nierwnoci szans edukacyjnych, wystpujcy take na szczeblu podstawowym i rednim, w nie mniejszym stopniu dotyczy wyksztacenia akademickiego. Im wyszy jest poziom wyksztacenia i zamonoci rodzicw, tym wiksze s szanse dostania si na bezpatne studia w renomowanych uczelniach pastwowych. Publiczne szkoy wysze nie realizuj w penym zakresie zasady zapisanej w Konstytucji RP, e Nauka w szkoach publicznych jest nieodpatna. Chocia ustawa zasadnicza wyjtkowo dopuszcza wiadczenie przez publiczne szkoy wysze jedynie niektrych usug edukacyjnych, praktyka posza w stron rozwijania w pastwowych uczelniach patnych studiw, ktre w praktyce s czsto gwnym rdem ich finansowania. Mimo e orzecznictwo Trybunau Konstytucyjnego dopuszcza pobieranie przez pastwowe szkoy wysze opat za studia w zakresie szerszym, ni wynika to z brzmienia ustawy zasadniczej i intencji jej twrcw, uwaamy, e przy okazji gruntownej nowelizacji konstytucji sprawa ta powinna by przedmiotem publicznej debaty i e przepisy powinny zosta sformuowane w taki sposb, aby nie byo rozbienoci midzy gwarancjami konstytucyjnymi a praktyk. W kadym razie ewentualne opaty za studia, jeli wyranie dopuci je konstytucja, powinny by w pastwowych

150

SZKOLNICTWO WYSZE I NAUKA

program
uczelniach rzeczywistym wyjtkiem od zasady nieodpatnoci, nie za regu, jak bywa obecnie. Przyjta ostatnio, z inicjatywy rzdu Donalda Tuska, ustawa nakada na uczelnie obowizek pobierania opat za studia na drugim kierunku. Ma ona antyrozwojowy charakter i uderza w najbardziej ambitn i aktywn cz spoecznoci studenckiej, pragnc pogbia swoj wiedz i podnosi kwalifikacje. Prawo i Sprawiedliwo uwaa, e rzd premiera Tuska naruszy w ten sposb konstytucyjne prawo do nauki, ktre nie pozwala na ustanowienie odpatnoci za studia w ramach podstawowej dziaalnoci uczelni. Dlatego posowie PiS zaskaryli t ustaw do Trybunau Konstytucyjnego. Po wygranych przez Prawo i Sprawiedliwo wyborach sposb kalkulowania czesnego za studia magisterskie i licencjackie na uczelniach pastwowych, w relacji do rzeczywistych kosztw tych studiw, zostanie precyzyjnie uregulowany ustawowo, aby nie byo dowolnoci w praktyce. Wyjtkowo ustawa dopuci opaty obciajce rwnie osoby studiujce w systemie bezpatnym, na przykad za egzaminy poprawkowe czy repetowanie przedmiotw objtych programem studiw, precyzujc zasady ich ustalania. W cigu roku od wygranych przez Prawo i Sprawiedliwo wyborw rzd skieruje do Sejmu projekt nowego systemu pomocy kredytowej i stypendialnej dla modziey studiujcej, w tym doktorantw niezatrudnionych w instytucji prowadzcej przewd doktorski. Jego zaoeniami bd: wyrwnywanie szans edukacyjnych, premiowanie ponadprzecitnych osigni, preferencje dla podejmowania studiw w dziedzinach, w ktrych brakuje specjalistw oraz dla podejmowania zatrudnienia zgodnie z priorytetami polityki rozwoju. Nowy system stypendialny bdzie zakada kojarzenie rodkw rzdowych, samorzdowych i europejskich oraz fundowanie stypendiw przez przyszych pracodawcw. Zaproponujemy take wprowadzenie rozwizania polegajcego na fundowaniu przez uczelni (lub inn jednostk badawcz) ze rodkw pozabudetowych stypendiw naukowych na okrelony cel badawczy lub studyjny zwizany z funkcjonowaniem uczelni, np. przygotowanie pracy doktorskiej czy wykonanie pracochonnego opracowania. Istotna cz takiego stypendium bdzie po odpowiedniej weryfikacji formalnej dofinansowywana ze rodkw budetowych. Mechanizm ten bdzie sprzyja oferowaniu przez uczelnie zdolnym studentom i modym naukowcom korzystnych warunkw realizacji ambitnych projektw, a jednoczenie bdzie je skania do roztaczania efektywnej opieki nad ich realizacj i do egzekwowania zobowiza stypendystw.

151

program

7. KULTURA I MEDIA

Prawo i Sprawiedliwo jest emanacj rodowiska politycznego, ktre w III RP najwczeniej i najgoniej mwio o ogromnym znaczeniu, jakie dla spjnoci Narodu, poziomu cywilizacyjnego i jakoci ycia w Polsce ma rozwj kultury, pami narodowa, polityka historyczna i uczestnictwo obywateli w rnych formach kultury, podkrelajc zadania pastwa jako mecenasa i inicjatora najwaniejszych przedsiwzi. Zawsze docenialimy te potrzeb umacniania publicznych mediw elektronicznych, pogbiania ich roli w pielgnowaniu polskiej wiadomoci narodowej i kultury. W okresie naszych rzdw konsekwentnie wywizalimy si z zapowiedzi zoonych przed wyborami w 2005 roku. Wobec dezintegracyjnych dziaa koalicji PO-PSL, ktra odstpia od priorytetw i inicjatyw Prawa i Sprawiedliwoci, a w polityce dotyczcej mediw publicznych dy w istocie do ich stopniowej likwidacji, zdecydowanie potwierdzamy wol kontynuowania tego, co zapocztkowalimy w latach 20052007. Im szybciej zostanie przerwana obecna polityka w sferze kultury i mediw, tym lepiej dla Polski. Prawo i Sprawiedliwo niezmiennie gosi, e wydatki na kultur i ochron dziedzictwa narodowego, szczeglnie po wejciu Polski do Unii Europejskiej, powinny znajdowa si pod szczegln

ochron. Ich wzrost powinien towarzyszy wzrostowi gospodarczemu. Raz jeszcze potwierdzamy zasad, e kultura jest dziedzin, w ktrej inwestuje si w kapita ludzki i ktra nie moe by traktowana jako sfera socjalna. Dlatego doprowadzimy do realnego wzrostu wydatkw na kultur co najmniej do poziomu 1% wydatkw budetu pastwa.

AKTYWNY MECENAT I POLITYKA HISTORYCZNA

Nawizujc do dokona z lat 20052007, przywrcimy priorytetowe znaczenie polityce historycznej i ksztatowaniu postaw patriotycznych. Bdzie to zadanie ponadresortowe, realizowane przez rne instytucje publiczne. Wiodca rola przypada bdzie Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jednym ze rodkw budowania dumy Polakw z wasnej historii oraz dokona w sferze duchowej i materialnej bd kampanie spoeczne projektowane na wzr programu edukacyjnego Patriotyzm jutra, adresowane do modych Polakw i oparte na pozytywnym przekazie (podobnie jak robi to inne pastwa). W ich ramach bdzie m.in. upowszechniana wiedza o przeomowych wydarzeniach w dziejach

152

KULTURA I MEDIA
program
Polski oraz wybitnych polskich postaciach XX wieku. Kampanie takie bd adresowane rwnie do tych modych Polakw, ktrzy wyjechali za granic. Dopilnujemy, aby dokoczone zostay rozpoczte wczeniej najwaniejsze inwestycje w sferze kultury i dziedzictwa narodowego. Dotyczy to w szczeglnoci: Muzeum Historii Polski, Europejskiego Centrum Solidarnoci, Muzeum Ziem Zachodnich, Muzeum Westerplatte, Muzeum Historii ydw Polskich, Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Zaniedbana przez rzd PO budowa Muzeum Historii Polski uzyska natychmiast gwarancje finansowe w ramach specjalnego programu rzdowego. Powstrzymamy kryzys w sferze ochrony zabytkw poprzez powrt do finansowania prac na poziomie ponad 100 mln z rocznie, zgodnie z decyzjami podjtymi przez rzd PiS w latach 20052007. Redukcj wydatkw na konserwacj zabytkw uznajemy za wyraz lekcewaenia konstytucyjnych zobowiza do opieki nad dziedzictwem kulturowym. Powrcimy take do przedstawionego w 2007 roku przez premiera Jarosawa Kaczyskiego projektu unowoczenienia administracji konserwatorskiej, nadania jej specjalnego statusu i wprowadzenia jednolitych w skali kraju standardw ochrony zabytkw. W ramach mecenatu bdziemy stymulowa dziaania na rzecz rozwoju materialnej bazy kultury. Powinny w nich uczestniczy przede wszystkim samorzdy wspierane przez pastwo, take ze rodkw unijnych, oraz przez sponsorw prywatnych. Zaniedbania w tej dziedzinie s bardzo powane: w 40-milionowym kraju, w ktrym jest prawie 400 miast powiatowych, mamy zaledwie 80 teatrw i 25 filharmonii, z ktrych wikszo mieci si w 16 miastach wojewdzkich. Bdziemy dy do tego, aby w miar moliwoci do koca kadencji nastpujcej po wygranych przez Prawo i Sprawiedliwo wyborach, najpniej za do koca drugiej dekady XXI wieku, osign nastpujce cele: sala kinowo-teatralna w kadym miecie powyej 40 tys. mieszkacw, sala operowa (koncertowa) w kadym miecie powyej 100 tys. mieszkacw, wielofunkcyjna sala widowiskowa w kadym miecie powyej 200 tys. mieszkacw. Zrealizowanie tych zamierze, poprzez budow nowych i przebudow istniejcych obiektw, pozwoli na wdraanie programw powszechnego uczestnictwa w wysokiej kulturze. Na przykad w kadym miecie powiatowym moliwe bd wizyty dobrych zespow teatralnych i maych orkiestr. Powstanie przestrze dla dziaalnoci i podwyszania poziomu lokalnych zespow artystycznych, a take poznawania oferty kulturalnej pochodzcej z innych orodkw w kraju i za granic. Pod rzdami Prawa i Sprawiedliwoci wiksze wsparcie uzyska polska kinematografia, stajc si jedn z najwaniejszych dziedzin kultury wspieranej przez pastwo. Bez dofinansowania ze rodkw publicznych nie powstan powane produkcje fabularne, nie bdzie te moliwe budowanie kariery modych talentw rynku kinematograficznego reyserw, scenarzystw, operatorw. Powrcimy do porzuconego przez rzd PO projektu utworzenia

153

NOWOCZESNA POLSKA
program
w Polsce miasteczka filmowego. Zdecydowanie poprawi ono warunki produkcji polskich filmw, a take umoliwi krcenie w naszym kraju filmw przez producentw zagranicznych lub w systemie koprodukcji. Jedn z podstawowych drg nabycia kompetencji kulturowej jest nadal czytelnictwo, mimo ekspansji komunikacji audiowizualnej. Dlatego bdziemy prowadzi rnorodne akcje wspierajce i promujce czytelnictwo, szczeglnie wrd modych i najmodszych odbiorcw kultury. Opowiadamy si za wzrostem wydatkw na zakup nowoci bibliotecznych. Jest to najlepszy rodek wsparcia ksiki ambitnej wobec podwyszenia stawki VAT na ksiki, ktre nastpio 1 stycznia 2011 r. Priorytetowo potraktujemy take sprawy: budowy Wideoteki Narodowej, upowszechnienia zasobw audiowizualnych, wprowadzenia penego i bezpatnego dostpu do narodowych zbiorw archiwalnych. Wanym zadaniem jest promocja polskiej kultury i naszego jzyka za granic. Bdziemy wspiera dziaania rnych instytucji suce temu celowi. Szczeglna rola bdzie przypada w tej dziedzinie Instytutowi Adama Mickiewicza, ktry powinien sta si prnym odpowiednikiem podobnych placwek istniejcych np. w Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech i Szwecji. Doprowadzimy do uchwalenia odrbnej ustawy, ktra ureguluje status tej instytucji, rda jej finansowania i formy cisej wsppracy z polskimi placwkami zagranicznymi. Bdziemy systematycznie wspiera przekady na jzyki obce dzie zarwno klasykw polskiej literatury, jak i wspczesnych polskich twrcw. Prawo i Sprawiedliwo dostrzega potrzeb nowego okrelenia podstaw prawnych oraz warunkw organizacji i finansowania instytucji kultury. Zmiany te powinny zwiksza ich samodzielno, m.in. przez upowszechnienie formy rad powierniczych. Jednoczenie pooymy nacisk na wiksz dostpno dzie kultury dla rnych krgw publicznoci, podwyszenie frekwencji w instytucjach kultury i intensyfikacj ich dziaa popularyzatorskich. Stworzymy systemowe mechanizmy znaczcego wzrostu wynagrodze pracownikw instytucji kultury, powizanego z efektywn realizacj ich funkcji. Nie godzimy si na proponowane przez rzd PO wyczenie gwarancji wynikajcych z Kodeksu pracy, co uderzaoby szczeglnie w modych artystw. Doprowadzimy do uporzdkowana regulacji sponsoringu kultury, tak aby zwikszy atrakcyjno sponsorowania wartociowych projektw kulturalnych. Jednym z instrumentw stymulujcych aktywno instytucji kultury w pozyskiwaniu rodkw finansowych ze rde pozabudetowych bdzie mechanizm wspfinansowania wartociowych projektw ze rodkw publicznych i prywatnych.

AD MEDIALNY
Prawo i Sprawiedliwo uznaje publiczne media elektroniczne za instytucje o fundamentalnym znaczeniu dla spjnoci Narodu i pastwa. Niezbywaln rol publicznej radiofonii i telewizji jest wypenianie misji publicznej w sposb niezaleny zarwno od partii politycznych i organw wadzy, jak i grup

154

KULTURA I MEDIA
program
biznesowych. Priorytetami tej misji powinny by: upowszechnianie tradycji narodowej, wartoci patriotycznych oraz dorobku polskiej i wiatowej kultury i nauki, promowanie wspczesnej twrczoci artystycznej, kultywowanie poprawnej polszczyzny, zapewnienie dostpu do rzetelnej informacji, tworzenie warunkw pluralistycznej debaty w sprawach publicznych. Misj t mog realizowa tylko samodzielne media publiczne zakorzenione w tradycji danej instytucji i dziaajce w sposb cigy, oparte na zespoach dziennikarskich o najwyszym poziomie profesjonalnym, majce ustawowo zagwarantowane, pozabudetowe rda finansowania. Mrzonk jest twierdzenie, e podobne efekty moe przynie polityka grantw doranie przyznawanych mediom komercyjnym na realizacj okrelonych projektw. Polityka wobec mediw publicznych stanowi na og czytelny wykadnik podejcia rzdzcych do spraw pastwa, demokracji i szeroko rozumianej kultury narodowej. Polityka koalicji PO-PSL, a od niedawna koalicji medialnej PO-SLD-PSL wynika z niechci do silnego pastwa narodowego i z lekcewaenia polskiej kultury. Dziaania prowadzce do ograniczenia zasigu i potencjau mediw publicznych Prawo i Sprawiedliwo traktuje jako zamach na dobro wsplne, godzcy w fundamenty polskiej racji stanu. Wykorzystamy wszystkie prawnie dostpne rodki, aby doprowadzi do uniewanienia ewentualnych skutkw tej polityki oraz rozliczenia jej promotorw i beneficjentw. Bronic zasady silnych i niezalenych mediw publicznych, przeanalizujemy rne zgaszane postulaty dotyczce modyfikacji struktury tych instytucji w oparciu o ich dotychczasowe kadry, aktywa majtkowe i dorobek programowy. rda finansowania mediw publicznych musz by niezalene od dyspozycji wadzy wykonawczej i samorzdw. Z tego punktu widzenia powszechny abonament radiowy i telewizyjny jest dobrym instrumentem, a przy tym jedynie w bardzo niewielkim stopniu obcia poszczeglnych wacicieli odbiornikw radiowych i telewizyjnych. Problemem jest natomiast niepacenie abonamentu, co wymaga poprawienia regulacji prawnej, a take zaprzestania przez rzdzcych politykw nieodpowiedzialnego kwestionowania sensu opat abonamentowych. Bez abonamentu nie mogyby istnie renomowane polskie zespoy twrcze, nie powstayby wartociowe suchowiska, reportae, spektakle, filmy i koncerty. Rzd Prawa i Sprawiedliwoci wsplnie z Krajow Rad Radiofonii i Telewizji przeanalizuje moliwe metody staego finansowania publicznej radiofonii i telewizji zarwno abonament, jak i rozwizania alternatywne. Zrobimy wszystko, aby doprowadzi do maksymalnej realizacji ustawowo zagwarantowanych dochodw mediw publicznych. Prawo i Sprawiedliwo nie traktuje Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w obecnym ksztacie jako jedynego moliwego organu regulacyjnego w sferze mediw elektronicznych (publicznych i prywatnych). Do czasu zmiany konstytucji opowiadamy si jednak przeciwko ustawowemu uszczuplaniu kompetencji

155

NOWOCZESNA POLSKA
program
Rady na rzecz administracji rzdowej. W przyszoci bdziemy natomiast dy do powoania jednego organu pastwowego regulujcego sfer mediw elektronicznych i telekomunikacji. W polskich mediach elektronicznych, zwaszcza prywatnych, nadal wystpuje nurt propagujcy brutaln przemoc i wulgarno. Dc do wyeliminowania tego zjawiska, Prawo i Sprawiedliwo doprowadzi do ustanowienia i egzekwowania odpowiednich regulacji prawnych, ktrych celem bdzie ochrona modego pokolenia przed demoralizacj. Obowizujce prawo prasowe pochodzi z roku 1984 i, mimo wielokrotnych nowelizacji, nie jest dostosowane do potrzeb zwizanych ze wspczesnymi zjawiskami na rynku medialnym, takimi jak polityczny pluralizm i prywatny charakter wielu mediw oraz stosowanie nowych technik. Polska potrzebuje nowoczesnego prawa prasowego. Rzd utworzony przez Prawo i Sprawiedliwo przygotuje kompleksowy projekt odpowiedniej ustawy. Za celowe uwaamy ustawowe wzmocnienie w redakcjach wszystkich mediw niezalenie od charakteru waciciela pozycji dziennikarzy o duszym stau pracy i ugruntowanej pozycji zawodowej. Zaufanie publicznoci do takich dziennikarzy jest dobrem spoecznym, ktre zasuguje na ochron take przed koniunkturalnymi decyzjami wacicielskimi. Osobom tym zostanie zapewniona moliwo udziau w ksztatowaniu programu danego pisma lub danej stacji, take poprzez udzia w przeksztaceniach wasnociowych. Zostanie im zagwarantowana wiksza stabilizacja zatrudnienia. Szczegowe rozwizania prawne zaproponujemy we wsppracy z przedstawicielami rodowiska dziennikarskiego. Uporzdkowania i weryfikacji wymaga system wzajemnych praw i obowizkw redakcji, osb korzystajcych z wolnoci wypowiedzi za porednictwem mediw oraz osb, ktrych dobra osobiste s naruszane wskutek naduycia tej wolnoci. Oczekuje si wikszej precyzji i bardziej sprawiedliwego wywaenia kolidujcych dbr. Osoba, ktrej bezporednio dotyczy opublikowany materia, powinna mie prawo dania niezwocznego bezpatnego opublikowania odpowiedzi odnoszcej si do faktw podanych w tym materiale lub do zawartych w nim ocen; rol ustawy jest precyzyjne uregulowanie warunkw korzystania z tego prawa. Z drugiej strony rodki ochrony dbr osobistych osb, ktrych dotycz publikacje w mediach, nie mog by wykorzystywane do zamykania ust redakcjom i wsppracujcym z nimi osobom za pomoc niewspmiernych ciarw finansowych. Po wygranych wyborach podejmiemy problem demonopolizacji rynku mediw, zarwno elektronicznych, jak i drukowanych. Celem nowych rozwiza prawnych bdzie nie tyle konkurencja rozumiana w sposb komercyjny, ile pluralizm opinii. Wymaga to ujcia tej problematyki w prawie prasowym i prawie mediw elektronicznych, a nie w prawie ochrony konkurencji. W sferze mediw elektronicznych tak rozumian demonopolizacj poczymy z regulacj rynku cyfrowego, ktrego rozwj bdzie okazj do szerszego otwarcia rynku.

156

KULTURA I MEDIA
program
Cyfryzacja daje moliwo technologiczn zniesienia koncesjonowania radiowo-telewizyjnej dziaalnoci nadawczej po prostu zamiast ograniczonej liczby czstotliwoci pojawi si kilkadziesit pasm nadawania na multipleksach. Dlatego zniesiemy koncesjonowanie i zastpimy je zwyk rejestracj, tak jak jest obecnie w odniesieniu do telewizji kablowej. W procesie cyfryzacji mediw niezbdne jest jednak zagwarantowanie przez pastwo pomocy sucej sfinansowaniu zakupu dekoderw na potrzeby gospodarstw domowych, ktre nie bd w stanie naby dekodera z wasnych rodkw. Taka pomoc ze strony pastwa, zastosowana (z zagwarantowaniem zasady neutralnoci technologicznej, czyli bez zakcania konkurencji pomidzy poszczeglnymi rodzajami platform technicznych) jedynie wobec osb potrzebujcych, z wykorzystaniem istniejcych ju kryteriw pomocy spoecznej, powinna przyczyni si do wyeliminowania zjawiska tzw. wykluczenia cyfrowego i zapewni kademu obywatelowi realizacj jego prawa do informacji. rdem finansowania tej pomocy powinny by rodki pozyskiwane przez budet z tytuu opat za czstotliwoci, a take rodki gromadzone na specjalnym funduszu tworzonym z obowizkowych wpat nadawcw na ten cel. Zgromadzone w ten sposb rodki powinny zosta przeznaczone na udzielenie wsparcia dla najuboszych grup spoecznych przy zakupie dekoderw, a ponadto wspfinansowanie kampanii informacyjno-promocyjnej dotyczcej przechodzenia z nadawania analogowego na cyfrowe oraz wsparcie techniczne dla osb niemajcych technicznych kompetencji w sprawach wyboru odpowiedniego sprztu i jego instalacji.

157

program

8. SPORT

We wspczesnym wiecie sport jest wan wartoci cywilizacyjn, kulturow i spoeczn. W rozwinitych spoeczestwach sport sta si gwarancj dobrego zdrowia i kondycji, sposobem na spdzanie wolnego czasu, a wic dobrem powszechnym, ktre powinno by dostpne w rnych formach dostosowanych do moliwoci i zainteresowa obywateli. W Polsce wci jeszcze odczuwamy zupenie elementarne niedostatki i ograniczenia w uprawianiu sportu. Brak nawyku traktowania sportu i kultury fizycznej jako elementu podnoszcego jako ycia i wynikajcy z tego niski poziom aktywnoci fizycznej zarwno wrd dzieci i modziey, jak i wrd dorosych, saba jako infrastruktury sportowej i rekreacyjnej przy duym zrnicowaniu jej dostpnoci, brak nowoczesnych systemw i programw szkolenia, wieloletnie niedofinansowanie to jedynie najwaniejsze trudnoci, z ktrymi przychodzi nam si zmierzy. Nie mona take przemilcze przypadkw korupcji i sytuacji korupcjogennych w niektrych rodowiskach zwizanych ze sportem. Prawo i Sprawiedliwo postrzega sport jako wany element budowania w naszym kraju spoeczestwa zdrowego, aktywnego, nowoczesnego.

W okresie naszych rzdw przedstawilimy Strategi rozwoju sportu w Polsce do roku 2015. Wskazujemy w niej trzy priorytety: popularyzacj sportu dla wszystkich, rozwj infrastruktury sportowo-rekreacyjnej iwzrost poziomu wynikw sportowych. A zatem zasad rozwoju polskiego sportu powinna by swoista piramida: aktywno sportowo-rekreacyjna o charakterze masowym, nastpnie sport szkolny i modzieowy, wreszcie sport wyczynowy. Sport jest i powinien by dla ludzi, dla kibicw, dla zawodnikw i trenerw, a nie dla wskiej grupy zawodowych dziaaczy, czsto bez sukcesw. Nie mona go sobie wyobrazi bez kibicw s integraln czci sportu. Nie ma reformy polskiego sportu i nie ma walki z korupcj bez kibicw. Prowadzenie wojen z kibicami to tylko jedno z wielu propagandowych dziaa premiera Tuska, ktre nie zapewnia spokoju na trybunach. Spowodujemy skuteczn egzekucj prawa, aby zachowane byo w peni bezpieczestwo kibicw, czsto caych rodzin pragncych uczestniczy w wydarzeniach sportowych. Wzmocnimy jednoczenie status zrzesze i stowarzysze kibicw, ktre powinny sta si rzeczywistymi partnerami wadz klubw sportowych w zwalczaniu chuligastwa na stadionach.

158

SPORT
SPORT DLA WSZYSTKICH
Sport powszechny i szkolny stanowi podstaw, bez ktrej nie sposb oczekiwa wielu sukcesw naszych sportowcw na arenie midzynarodowej. Dzieciom i modziey pragniemy stworzy lepsze warunki do uprawiania sportu i rekreacji. W tym celu umoliwimy szkoom wprowadzenie atrakcyjnych form wychowania fizycznego i uprawiania sportu szkolnego oraz dodatkowej godziny wychowania fizycznego, ktra bdzie realizowana w godzinach popoudniowych, jako zajcia pozalekcyjne umoliwiajce uczniom korzystanie z sal gimnastycznych i boisk szkolnych. W ten sposb zapobiegniemy niezwykle szkodliwej spadkowej tendencji aktywnego udziau uczniw w zajciach wychowania fizycznego. Zainteresujemy te trenerw sportowych moliwoci atrakcyjnej pracy w szkoach, w tym prowadzeniem w nich zaj pozalekcyjnych. Zmienimy system sportowego wspzawodnictwa w szkoach w taki sposb, aby nabrao ono charakteru masowego i w zawodach startowaa jak najwiksza cz modziey. Wan rol maj tu do spenienia szkolne zwizki sportowe. Natomiast funkcj cznika pomidzy sportem szkolnym a wyczynowym wyznaczamy szkoom mistrzostwa sportowego i klasom sportowym oraz orodkom szkolenia sportowego. Bdziemy promowa wszelkie dziaania aktywizujce ludzi do uprawiania sportu, rekreacji i turystyki. Chcemy nimi zainteresowa Polakw w kadym wieku, nalecych do rnych rodowisk i grup zawodowych, uwzgldniajc take potrzeby osb z pro-

program

blemami zdrowotnymi, w szczeglnoci z otyoci i nadwag. Za niezwykle atrakcyjn form aktywnoci fizycznej uznajemy turystyk aktywn. Kojarzona z czasem wolnym, a jednoczenie zwizana z rnymi dyscyplinami sportu, takimi jak narciarstwo, ywiarstwo, sporty rowerowe, eglarstwo, kajakarstwo czy jogging, pozwala ona propagowa aktywny styl ycia.

ROZBUDOWA INFRASTRUKTURY SPORTOWO-REKREACYJNEJ

Brak infrastruktury sportowej jest czsto gwn przeszkod w upowszechnianiu sportowej aktywnoci Polakw. Stworzenie moliwoci regularnego uprawiania sportu przez szerokie rzesze spoeczestwa wie si z koniecznoci rozbudowy infrastruktury sportowej zarzdzanej przez samorzdy i przeznaczonej do masowego uytku. W swoich dziaaniach pooymy nacisk na rozwj podstawowej bazy sportowej w gminach wiejskich, powiatach oraz zaniedbanych miejskich osiedlach. Wsplnie z wadzami samorzdowymi doprowadzimy do stanu, w ktrym w kadym gimnazjum, a docelowo w kadej szkole bdzie istnie sala gimnastyczna, a w kadym powiecie pywalnia. Zaley nam na kontynuowaniu rozpocztego w okresie rzdw Prawa i Sprawiedliwoci programu budowy oglnodostpnych, wielofunkcyjnych boisk o sztucznej nawierzchni. Nieustannym problemem jest brak jakiejkolwiek koncepcji rozbudowy infrastruktury sportowej w Polsce. Trwaj prace zwizane z przygotowaniami

159

NOWOCZESNA POLSKA
program
do organizacji Euro 2012. Budowa stadionw i kompleksw sportowo-rekreacyjnych, ktre powstan w naszym kraju dziki organizacji Mistrzostw Europy w Pice Nonej, znaczco poprawi stan naszej bazy sportowej. Nie zmienia to faktu, e poza tym buduje si u nas chaotycznie, czsto za ogromne pienidze. Cige zmniejszanie przez obecny rzd wykazu niezbdnych przedsiwzi potrzebnych do przeprowadzenia Euro 2012 nie rokuje przeprowadzenia tych mistrzostw na odpowiednim poziomie. Ju dzi wiemy, e autostrady i drogi szybkiego ruchu budowane tylko w formie niepoczonych ze sob odcinkw oraz stan lotnisk i kolei nie speniaj podstawowego warunku szybkiej i bezpiecznej komunikacji kibicw pomidzy sportowymi arenami mistrzostw. Szansa skoku cywilizacyjnego, jak dawao przyznanie Polsce organizacji tej wielkiej imprezy sportowej, zostaa bezpowrotnie zmarnowana przez rzd PO-PSL. Przeprowadzimy analiz liczby oraz stopnia wykorzystania istniejcych obiektw sportowych w Polsce i na tej podstawie opracujemy spjny plan budowy nowych. Zaley nam na tym, aby powstaway obiekty zwizane z konkretnymi projektami imprez, a zarazem dostosowane do moliwoci finansowych swoich pniejszych gospodarzy. wodnikami. Zbyt czsto zdarza si, e dobrzy juniorzy przestaj osiga sukcesy wraz z wejciem w wiek seniorski. Wynika to z faktu, e trenerzy eksploatuj mode talenty ponad miar. Radykalnie zmienimy zatem modzieowy system wspzawodnictwa sportowego, ktry obecnie nagradza kluby, trenerw i zawodnikw wycznie za dorane wyniki. Kariera zawodnika musi by planowana tak, aby najlepsze wyniki osiga on w okresie peni rozwoju biologicznego. Jednoczenie istotne bdzie wprowadzenie obowizku systematycznego podnoszenia kwalifikacji przez trenerw, instruktorw i menederw. Zaley nam na poprawie statusu trenera. Pragniemy powoa systematycznie dziaajc Akademi Trenersk, ktrej zadaniem bdzie ksztacenie kadr o najwyszym poziomie. Ponadto uwaamy, e w akademiach wychowania fizycznego musi pojawi si kierunek sport. Wspczesny sport wyczynowy musi opiera si na najnowszych zdobyczach nauki, m.in. w dziedzinie fizjologii ywienia i biochemii wysiku. Doprowadzimy zatem do scalenia Instytutu Sportu oraz Centralnego Orodka Medycyny Sportowej, co umoliwi, w poczeniu z potencjaem wyszych szk wychowania fizycznego, stworzenie nowoczesnego orodka naukowego wspierajcego rozwj sportu. Zaoferujemy trenerom system stay i szkole dajcy szans zapoznania si z najnowszymi osigniciami medycyny sportowej. Do priorytetw nalee bdzie take dbanie o czysto i uczciwo wspzawodnictwa. Zakoczymy budow, speniajcego najwysze standardy, systemu zapobiegania dopingowi w sporcie.

SPORT WYCZYNOWY
Na sabe wyniki polskich sportowcw na arenach midzynarodowych, obok fatalnej bazy sportowej, wpywa poziom umiejtnoci i wyksztacenia naszych trenerw oraz brak zaplecza naukowego w pracy z za-

160

SPORT
program
Jeeli chodzi o struktur szkolenia, uwaamy, e niezwykle istotne jest tworzenie wieloletnich cieek kariery dla utalentowanych zawodnikw i zapewnienie kontynuacji szkolenia w trybie: junior modzieowiec senior. Temu celowi suy maj akademickie centra szkole sportowych. Sportowcy musz by objci klarownym, silnie motywujcym systemem nagrd i stypendiw. Wprowadzimy program rwnolegych karier, aby kady sportowiec mg po zakoczeniu wyczynowego uprawiania swojej dyscypliny bez przeszkd znale prac i swoje miejsce w spoeczestwie. W tym celu stworzymy sie centrw szkoleniowych, ktre bd sprawoway opiek nad zawodnikami ju od pocztku ich karier sportowych, profilujc ich wyksztacenie oraz oferujc szkolenia uzupeniajce, aktualizujce wiedz i umiejtnoci. Zadbamy, aby baza sportowa Centralnego Orodka Sportu moga dalej suy najbardziej zdolnym sportowcom kadry narodowej, i uchronimy jej majtek przed wyprzeda i degradacj materialn. nowego sportu bez obawy, istniejcej obecnie, kwestionowania takich dziaa przez NIK i regionalne izby obrachunkowe. Rzd PO-PSL powrci do naszych koncepcji, jednak z powodu zaniechania stracilimy kilka lat. Zmianie powinien podlega take system dotowania klubw i stowarzysze sportowych. Z jednej strony moemy wprowadzi odpisy podatkowe dla firm sponsorujcych sport (przykad Turcji), z drugiej strony rodki z budetu pastwa powinny trafia tylko do klubw i stowarzysze speniajcych ustalone warunki, np. prowadzenie zespow juniorskich i modzieowych oraz zgaszanie ich do rozgrywek ligowych (wzorem Francji). Cennym uzupenieniem tych zmian bdzie rozwizanie umoliwiajce przekazywanie 1% podatku na szkolne kluby niebdce spkami. Dziki temu lokalna spoeczno bdzie moga cilej wiza si ze szkolnymi klubami, mie wpyw na ich dziaalno, wspiera inicjatywy. Oczywicie, dotowanie sportu musi odbywa si take z wpyww z Totalizatora Sportowego i Polskiego Monopolu Loteryjnego. Wanym rdem finansowania sportu powinny by take opaty wnoszone przez reklamujcych napoje alkoholowe.

FINANSOWANIE
Nie moemy oczekiwa istotnej poprawy sytuacji w sporcie wyczynowym, jeeli nie rozszerzymy modelu jego finansowania. W okresie rzdw Prawa i Sprawiedliwoci przygotowalimy projekt ustawy, ktry integrowa prawo sportowe, a jednoczenie otwiera moliwoci funkcjonowania nowych mechanizmw finansowania sportu. Przede wszystkim dawa on samorzdom prawo finansowania wyczy-

NIEPENOSPRAWNI W SPORCIE
Pena integracja spoeczna osb niepenosprawnych to rwnie szerszy ich dostp do uprawiania rnych dyscyplin sportowych. Sukcesy polskich sportowcw w paraolimpiadach i podobnych zawo-

161

NOWOCZESNA POLSKA
program
dach midzynarodowych to istotna zachta dla niepenosprawnych do sportowej aktywnoci fizycznej. Ich zwikszone zainteresowanie uprawianiem sportu napotyka powane utrudnienia. Chcemy zlikwidowa bariery organizacyjne i proceduralne, na jakie natrafiaj te osoby, oraz zbudowa system sportu i rekreacji jako form rehabilitacji zdrowotnej i integracji. W szczeglnoci pragniemy, aby niepenosprawni mogli podejmowa studia sportowe. informacyjnego, dziedzin, w ktrej przepyw informacji i efektywny dostp do baz danych bdzie wrcz niezbdny w realizacji wszystkich strategicznych celw jego rozwoju. Istniejc w dotychczasowych dziaaniach na rzecz sportu luk w zakresie infrastruktury informacyjnej wypeni nowoczenie zorganizowany system informacji sportowej. Jego beneficjentami bd przede wszystkim sportowcy, trenerzy oraz przedstawiciele klubw i zwizkw. Prace nad uruchomieniem systemu, rozpoczte pod koniec kadencji naszego rzdu, zostay zaniechane przez rzd PO-PSL. Wznowimy je natychmiast po powrocie do wadzy Prawa i Sprawiedliwoci.

SYSTEM INFORMACJI SPORTOWEJ

Sport we wspczesnym wiecie jest cile zwizany z technikami informacyjnymi i medialnymi. Staje si czci powstajcego spoeczestwa

162

II
SOLIDARNA POLSKA

program

program

1. SOLIDARNI Z RODZINAMI

Polska rodzina przeywa kryzys. Coraz gorzej spenia swoje podstawowe funkcje. Przestaje by miejscem, w ktrym si wychowujemy, uspoeczniamy i stajemy wraliwi moralnie. Przewaajca cz polskich rodzin potrzebuje wsparcia, a niektre z nich wymagaj go w sposb szczeglny. Rodziny wielodzietne, w ktrych najczciej tylko jedno z rodzicw pracuje, maj bardzo skromne rodki na utrzymanie. Mode rodziny w swej zdecydowanej wikszoci nie maj perspektywy posiadania wasnego mieszkania oraz czsto nie znajduj moliwoci pogodzenia roli matki i ojca z innymi rolami spoecznymi. Na domiar zego, w naszym kraju przychodzi na wiat coraz mniej dzieci. A to oznacza, e za 20 lat bdziemy spoeczestwem znacznie starszym ni obecnie; mwic wprost bdzie mniej osb czynnych zawodowo, opacajcych skadki emerytalno-rentowe, co ograniczy moliwo finansowania systemu emerytalnego lub zagrozi krachem finansw publicznych. Prawo i Sprawiedliwo proponuje nowoczesn polityk rodzinn nastawion na popraw jakoci ycia i bezpieczestwa ekonomicznego rodzin, na tworzenie przyjaznego klimatu dla rodzicielstwa, na budowanie kultury ycia. Aby nakady pastwa na rodzin, w tym na wspieranie rodzin wielodzietnych, w ktrych wychowuje

si jedna trzecia polskich dzieci, a ktrych sytuacja jest najtrudniejsza, osigny redni poziom w Unii Europejskiej, bdziemy je sukcesywnie zwiksza.

PIERWSZE EFEKTY
Rzd Jarosawa Kaczyskiego przygotowa obszerny program polityki rodzinnej, bardzo przychylnie przyjty przez rodowiska polityczne, pracodawcw, zwizki zawodowe i inne organizacje pozarzdowe. Program sta si podstaw do tworzenia pakietu ustaw. Jedn z pierwszych bya tzw. ustawa rodzinna. Jej projekt zosta przyjty przez rzd Prawa i Sprawiedliwoci, jednak przyspieszone wybory uniemoliwiy jej uchwalenie przez wczesny parlament. Z du satysfakcj przyjmujemy podjcie naszego projektu przez rzd PO-PSL i przedstawienie go Sejmowi w zasadzie w niezmienionym ksztacie jako wasnego. Wspomniana ustawa ju wesza w ycie. Zwiksza ona finansowanie z budetu skadek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe rodzicw korzystajcych z urlopw wychowawczych. W ten sposb chronimy rodzicw decydujcych si na urlop wychowawczy przed dyskryminacj pod wzgldem wysokoci przyszej emerytury. Ponadto matka, ktra nie korzysta z urlopu wychowawczego, ale chce pracowa w niepenym wymiarze ze

164

SOLIDARNI Z RODZINAMI
wzgldu na opiek nad dzieckiem, otrzymuje ochron prawn. Ustawa zapewnia moliwo wykorzystania rodkw zakadowego funduszu wiadcze socjalnych do tworzenia przyzakadowych obkw i przedszkoli, jak rwnie finansowania z tego funduszu opieki nad dziemi w przedszkolach i obkach. Wan zmian, zwaszcza z punktu widzenia modych rodzicw, jest zwolnienie pracodawcy przez trzy lata z obowizku pacenia skadek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych wiadcze Pracowniczych za pracownikw powracajcych z urlopu wychowawczego i urlopu macierzyskiego. Niestety, postulowana przez nas zmiana dugoci urlopu macierzyskiego nie uzyskaa poparcia w obecnym Sejmie. Zamiast 26 tygodni urlopu macierzyskiego z tytuu urodzenia jednego dziecka oraz 39tygodni z tytuu urodzenia wicej ni jednego dziecka przy jednym porodzie mamy odpowiednio 20 tygodni i 31tygodni. Jednoczenie ostatnich 6 tygodni jest traktowanych jako urlop nieobowizkowy, co w istocie oznacza, e pracodawca bdzie mg sugerowa rodzicowi wczeniejszy powrt do pracy. Uwaamy, e przepisy te naley zmieni zgodnie z naszymi propozycjami. Obecno matki przy dziecku w pierwszych miesicach ycia jest niezbdna dla prawidowego rozwoju. Wyduenie urlopu macierzyskiego o 8tygodni oznacza jedynie powrt do sytuacji prawnej sprzed roku 2001. Natomiast fakultatywno korzystania z niego stawia pracownika-rodzica w niedogodnej sytuacji wzgldem pracodawcy. Cay urlop powinien by zatem obligatoryjny.

RODZINY POD SZCZEGLN OPIEK

Obecnie dostp do wiadcze rodzinnych ma kada rodzina, w ktrej dochd netto na osob nie przekracza 504 z (583 z w przypadku wychowywania dziecka niepenosprawnego). Korzysta z tego rozwizania wiele rodzin, jednak sztywno okrelona granica dostpu do wiadczenia powoduje, e wystarczy przekroczy j o kilka zotych, by straci prawo do tych pienidzy. Moe to niekiedy skania do ucieczki w szar stref, aby ukry rzeczywiste dochody, lub do rezygnacji z pracy zawodowej, jeli pobieranie wiadcze oznacza dla rodziny wicej pienidzy ni pensja. Niedopuszczalna jest sytuacja, gdy przez wiele lat kryterium uprawniajce do wiadcze rodzinnych nie jest waloryzowane. Spowodowao to wyeliminowanie z systemu ponad dwch milionw dzieci. Konieczne jest opracowanie mechanizmu skutecznej waloryzacji progw dochodowych wiadcze rodzinnych. Proponujemy obligatoryjno waloryzacji oraz zmian sposobu okrelania kryterium dochodowego. Bdzie ono odwoywa si do minimalnego wynagrodzenia. Stopniowo, w cigu kilku lat, zwikszymy kwoty wiadcze, tak aby rodziny najbardziej potrzebujce wsparcia otrzymyway ju nie symboliczn, ale realn pomoc. Ten system wsparcia jest najbardziej oczekiwany przez rodziny wielodzietne, wrd ktrych skala ubstwa jest cigle najwysza. Podwyszony od 1 stycznia 2012 r. podatek VAT na ubranka i obuwie dziecice zwikszy i tak cigle rosnce koszty utrzymania dzieci. Wiele rodzin, zwaszcza wielodzietnych, znajduje si w takiej sytuacji materialnej, e udwignicie kosztw opie-

program

165

SOLIDARNA POLSKA
program
ki nad dzieckiem jest praktycznie niewykonalne bez pomocy z zewntrz. Obecnie a 85% rodzin wielodzietnych ma na tyle sab kondycj finansow, e musi korzysta z ronych form pomocy. Jeeli chcemy, aby Polacy decydowali si na powikszanie swoich rodzin, to musimy zrobi wszystko, aby z wielodzietnoci nie szed w parze gorszy standard ycia i trudniejszy dostp do edukacji czy opieki zdrowotnej. Dlatego oprcz rozwiza ju przyjtych w ustawie rodzinnej oraz tzw. emerytur maeskich proponujemy kart rodziny wielodzietnej, wprowadzan na poziomie samorzdowym, w cisej wsppracy z rzdem. Gminy bd wydawa taki dokument rodzinom wychowujcym co najmniej trjk dzieci. Bdzie on uprawnia do zniek m.in. w rodkach komunikacji, obiektach sportowych, kinach, teatrach i muzeach. Podmioty gospodarcze uczestniczce w tej akcji bd promowane w mediach. Chcemy sprzyja rozmaitym rozwizaniom przyjaznym macierzystwu. W miejscach publicznych przewijaki i punkty do karmienia dzieci; na parkingach specjalne miejsca dla osb z maymi dziemi; w urzdach oraz punktach usugowych i handlowych pierwszestwo osb z maymi dziemi i kobiet ciarnych. Kobiety karmice mae dzieci powinny mie moliwo elastycznego, ruchomego czasu pracy z moliwoci wykonywania czci pracy w domu. Umoliwimy okresowe czenie dochodw z pracy ze wiadczeniami spoecznymi dla rodzin o najniszych dochodach. gmin i powiatw musi by oparty na sprawiedliwych, zobiektywizowanych, a nie na politycznych kryteriach. Przenoszenie uprawnie z administracji rzdowej na samorzd bdzie natomiast moliwe tylko przy penym zabezpieczeniu rodkw przez budet pastwa. Niezbdny jest rwnie nowoczesny system informacyjny jako podstawa prawidowego zarzdzania pomoc spoeczn. Wanym czynnikiem jest zwikszenie efektywnoci pomocy spoecznej poprzez zwikszenie roli kontraktu socjalnego. Instytut Spraw Publicznych przeprowadzi kilka lat temu badania, ktre nie pozostawiaj adnej wtpliwoci, e w Polsce dziecko jest nie podmiotem, lecz jedynie przedmiotem systemu opieki. Aby odwrci t tendencj, w instytucjach takich jak orodki pomocy spoecznej czy powiatowe centra pomocy rodzinie dokonamy koniecznych zmian. Jednoczenie musimy stworzy nowe formy wspierania rodzin, np. wietlice socjoterapeutyczne i centra usug socjalnych. Praca orodkw pomocy spoecznej wymaga zasadniczych zmian. Pracownicy socjalni maj pod opiek zbyt wiele rodzin, a ich zarobki nie przekraczaj zwykle pacy minimalnej. Aby mc dobrze wykonywa swoje zadania, pracownik socjalny musi by o wiele lepiej opacany i mie pod opiek zdecydowanie mniej rodzin. Zwikszymy rodki na realizacj programu doywiania, szczeglnie dzieci. Przywrcimy odpowiedni wysoko rodkw na aktywne formy przeciwdziaania bezrobociu (szczeglnie ludzi modych) z Funduszu Pracy, w tym na stae, prace interwencyjne, dotacje na uruchomienie wasnej dziaalnoci gospodarczej.

SYSTEM OPIEKI NAD DZIECKIEM

Konieczna jest poprawa systemu pomocy spoecznej, w tym jakoci pracy socjalnej. Podzia rodkw dla

166

SOLIDARNI Z RODZINAMI
program
Wzmocnimy kadr powiatowych centrw pomocy rodzinie, aby moga waciwie realizowa zadania wynikajce z ustawy o pomocy spoecznej. Twrcy reformy samorzdowej deklarowali, e powiatowe centra pomocy spoecznej bd zatrudnia od 20 do 40 osb, a w rzeczywistoci pracuje w nich od 3 do 15 osb. Brakuje wrd nich prawnikw, psychologw, pedagogw i socjologw, ktrzy mogliby, jak zakadano, wspiera pracownikw socjalnych w gminach i doradza osobom korzystajcym z pomocy spoecznej. Uruchomimy rzdowo-samorzdowy program tworzenia wietlic socjoterapeutycznych. wietlice te w istotny sposb wspieraj dzieci z rodzin dysfunkcjonalnych, pomagajc im w nauce i wyrwnywaniu zalegoci, organizuj zajcia logopedyczne i konsultacje psychologiczne, ukazuj pozytywne wzorce spoeczne. Tylko 3050% gmin prowadzi takie wietlice, mimo e a ok. 20% dzieci z rodzin korzystajcych z pomocy spoecznej wychowuje si w rodzinach dysfunkcjonalnych lub zagroonych patologi. Bez pomocy z zewntrz nie bd one mogy wydosta si z kulturowej zapaci. Takie wietlice powinny dziaa w kadej gminie, co najmniej jedna na 5 tys. mieszkacw. Poniewa zakres zamierzonych przez nas zmian jest znaczny, powoamy w gminach centra usug socjalnych, ktre bd si zajmowa obsug wiadcze rodzinnych, integracj spoeczn, pomoc spoeczn i innymi uzupeniajcymi wiadczeniami z zakresu zabezpieczenia spoecznego. Rozwizanie to spowoduje ograniczenie biurokracji dziki zasadzie, e przyznanie rnych form pomocy bdzie poprzedzone tylko jednym wywiadem rodowiskowym. Zyskaj na tym przede wszystkim uczciwi klienci, ktrzy nie bd musieli, tak jak obecnie, przedstawia w rnych instytucjach, w celu korzystania z rnych formy wsparcia, czsto tych samych, powielanych dokumentw. Efektem bdzie take ograniczenie naduywania pomocy z rnych rde, ktrego przyczyn obecnie jest m.in. brak koordynacji midzy rnego rodzaju gestorami wiadcze socjalnych. Zmienimy ustaw o przeciwdziaaniu przemocy w rodzinie, ktra w drastyczny sposb zwiksza ingerencj pastwa w ycie rodzin i wychowywanie dzieci, pozwalajc na niemal nieograniczon inwigilacj przez urzdnikw, poza systemem wymiaru sprawiedliwoci. Rodzina musi by w peni odpowiedzialna za wychowanie dzieci.

WSPARCIE OSB NIEPENOSPRAWNYCH

Dwa podstawowe problemy, ktre dzi s nie do pokonania dla rodzicw niepenosprawnych dzieci, to niewystarczajcy dostp do staej rehabilitacji (np. ruchowej, logopedycznej) oraz brak jakiegokolwiek zabezpieczenia emerytalnego dla rodzica, ktry zrezygnowa z pracy zawodowej, aby zapewni sta opiek swojemu ciko choremu dziecku. Potrzebne s zmiany na licie kontraktowanych usug medycznych, tak aby zagwarantowa m.in. sta rehabilitacj. Obecnie Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) pokrywa zaledwie 25% rzeczywistych potrzeb i od zamonoci rodzicw zaley, czy dziecko ma szans poradzi sobie z dysfunkcjami, czy te nie.

167

SOLIDARNA POLSKA
program
W sposb szczeglny powinno si traktowa rodzica, ktry rezygnuje z pracy zawodowej, aby opiekowa si gboko upoledzonym dzieckiem. Mechanizm pomocy musi tu by identyczny jak w przypadku urlopw wychowawczych, kiedy budet pastwa opaca za rodzica skadki emerytalno-rentowe i zdrowotne. Prawo do takiej pomocy powinno, oczywicie, by zagwarantowane w najtrudniejszych przypadkach, wymagajcych nieustannej opieki, na podstawie orzeczenia komisji lekarskiej. Ponadto ujednolicimy, poprzez powoanie jednej instytucji, system orzekania o niepenosprawnoci (obecnie funkcjonuje pi systemw orzeczniczych). Uruchomimy take sie bezpatnych wypoyczalni sprztu rehabilitacyjnego dla najuboszych. dob. Taka moliwo zaistnieje w momencie wyodrbnienia jednostek realizujcych wycznie wiadczenia na rzecz dzieci, na wzr funkcjonujcych dawniej zespow opieki zdrowotnej nad matk i dzieckiem. W dziedzinie podstawowej opieki zdrowotnej rozszerzymy moliwoci efektywnego korzystania z porady pediatry w miejscu zamieszkania. W zakresie opieki specjalistycznej zagwarantujemy uzyskanie skierowania w cile okrelonym czasie. Rodzice wychowujcy dzieci do szstego roku ycia bd, po uzyskaniu skierowania od lekarza rodzinnego, traktowani priorytetowo. Do szk podstawowych powrc regularne kontrole dentystyczne. Zwikszymy moliwo korzystania z recept powtarzalnych dla dzieci przewlekle chorych, np. alergicznych. Koszty opieki nad kobiet ciarn oraz porodu ponosz bezporednio zainteresowani. Formalnie kobieta ma zagwarantowane bezpatne wiadczenia medyczne zwizane z ci i porodem, ale dostp do nich jest utrudniony. Za wiele wiadcze zwizanych z porodem faktycznie musi paci; dotyczy to m.in. znieczulenia zewntrzoponowego (nawet w przypadkach, w ktrych istnieje wskazanie lekarskie) oraz tzw. porodu rodzinnego. Pod rzdami Prawa i Sprawiedliwoci zostanie urealniona gwarancja penego finansowania ze rodkw publicznych opieki medycznej nad kobiet ciarn oraz porodu, w tym szk rodzenia dla kobiet bdcych w ciy po raz pierwszy. Zostanie przy tym okrelony i podany do publicznej wiadomoci standard gwarantowanych wiadcze w ramach porodu. Standard ten bdzie obejmowa porody rodzinne

OPIEKA ZDROWOTNA NAD DZIEMI I KOBIETAMI W CIY

Teoretycznie pastwo zapewnia bezpatn opiek pediatryczn nad dzieckiem, i to zarwno na poziomie podstawowym, jak i specjalistycznym. W praktyce jednak prawo do darmowego leczenia jest iluzoryczne, zwaszcza na poziomie specjalistycznym. Uzyskanie bezpatnych wiadcze wie si zwykle z czekaniem w kolejkach, dojazdem do oddalonego orodka zdrowia, a take obcieniami biurokratycznymi w postaci wymagania rnego rodzaju zawiadcze i skierowa. Obowizujcy obecnie system nie przewiduje w ramach podstawowej opieki zdrowotnej dostpu do pediatry nawet w porze dziennej, nie mwic ju o proponowanej przez nas dostpnoci pediatry przez ca

168

SOLIDARNI Z RODZINAMI
program
oraz znieczulenie zewntrzoponowe, jeeli bdzie go sobie yczy zainteresowana matka po konsultacji z lekarzem i nie bdzie przeciwwskaza medycznych. Miar dojrzaoci spoeczestw jest ich umiejtno dbania o najsabszych. Dlatego proponujemy automatyczne wyduenie urlopw macierzyskich dla rodzicw, ktrych dziecko musi by hospitalizowane tu po urodzeniu. Przewanie dotyczy to wczeniakw, ktre po urodzeniu trafiaj do inkubatorw, ale bywaj te inne zdarzenia losowe wymuszajce pobyt w szpitalu, takie jak niska punktacja w skali Apgar czy dziecice poraenie mzgowe. Urlop powinien ulega wydueniu o czas pobytu dziecka w szpitalu, nie duej jednak ni 8 tygodni. k cakowicie bezpatnie, przy czym naley ustawowo zdefiniowa zasady przyjmowania dzieci do takich przedszkoli. Natomiast wysoko dotacji na dziecko, ktre nie kwalifikuje si do cakowicie bezpatnego korzystania z przedszkola, powinna by taka sama w przedszkolach publicznych i niepublicznych. Ograniczymy prawne rygory funkcjonowania alternatywnych form edukacji przedszkolnej, np. mikroprzedszkoli czy grup edukacyjnych. Ustalimy przejrzyste zasady ich tworzenia w oparciu o sprawdzone wzorce krajw Unii Europejskiej. Przygotowalimy ju projekt odpowiedniej ustawy. Stworzymy wreszcie specjaln ciek ksztacenia i zdobywania kwalifikacji dla osb, ktre bd prowadzi inne formy edukacji przedszkolnej. Problem z zapewnieniem dziecku caorocznej opieki pedagogicznej nie koczy si wraz z wiekiem przedszkolnym. Ustawowo zapewnimy opiek pedagogiczn w szkoach podstawowych, co najmniej dla dzieci w klasach 13. Ucze musi mie moliwo uzyskania pomocy w odrabianiu lekcji w swojej szkole, nie za przez pobieranie drogich korepetycji, ktre staj si obecnie plag. Rwnie wszelkiego rodzaju dodatkowe zajcia (kka zainteresowa, sport, harcerstwo itd.) powinny by dostpne w obrbie szkoy w jej wietlicy, sali gimnastycznej, na boisku sportowym.

OBKI, PRZEDSZKOLA I SZKOY

obki do niedawna traktowane byy jako zakady opieki zdrowotnej i podlegay rygorystycznym, uciliwym wymogom formalnym, ktre w praktyce blokoway ich powstawanie. Dlatego obecnie mamy ich o wiele za mao. Ale sama zmiana i rozszerzenie formy opieki nad dzieckiem do lat trzech nie rozwie problemu brakujcych miejsc w obku. Tu konieczne jest finansowe zaangaowanie si budetu pastwa na poziomie zachcajcym samorzdy do zakadania nowych obkw, inaczej bdzie to martwe prawo. W wielu miastach brakuje w publicznych przedszkolach miejsc dla dzieci, dlatego nawet mniej zamoni rodzice musz niekiedy korzysta z o wiele droszych przedszkoli prywatnych. Publiczne przedszkola w penym wymiarze godzin powinny wiadczy opie-

MIESZKANIA
Jedn z barier utrudniajcych decyzj o zaoeniu rodziny i posiadaniu dzieci jest brak perspektywy wsplnego zamieszkania w godziwych warunkach.

169

SOLIDARNA POLSKA
program
Pod wzgldem liczby mieszka na tysic mieszkacw jestemy na jednym z ostatnich miejsc w caej Europie. Poprawa stanu budownictwa mieszkaniowego to dla kadego kolejnego rzdu wielkie wyzwanie. W styczniu 2007 r. rzd Jarosawa Kaczyskiego przystpi do wdraania programu Rodzina na swoim, dziki ktremu rodziny chcce kupi pierwsze mieszkanie mog zacign kredyt mieszkaniowy wspomagany ze rodkw publicznych (dopata do odsetek). Nieodzownym uzupenieniem tego projektu sta si, opracowany w padzierniku 2007 r., Rzdowy program dziaa na rzecz rozwoju mieszkalnictwa, w ktrym przyjto wiele nowoczesnych, odwanych rozwiza. Zakada on, e w perspektywie 810 lat uda si zapewni ofert samodzielnego mieszkania dla kadej rodziny. Niestety, by to kocowy okres sprawowania wadzy przez Prawo i Sprawiedliwo. Po przejciu wadzy przez PO program Rodzina na swoim jest systematycznie wygaszany, wbrew oczekiwaniom duej czci spoeczestwa. Zmiany przyjte przez koalicj PO-PSL w czerwcu 2011 r. oznaczaj ostateczn likwidacj programu. Uwaamy, e to za decyzja obecnego rzdu. Po wyborach przywrcimy program Rodzina na swoim, uwzgldniajc konieczno dalszego rozszerzenia krgu osb, ktre mog korzysta z pomocy pastwa przy nabyciu wasnego mieszkania, szczeglnie w przypadku rodzin wielodzietnych i rodzin o najniszych dochodach. W cigu ostatnich trzech lat ceny mieszka spady. W miar pogarszania si sytuacji gospodarczej na wiecie i w Polsce naley si spodziewa dalszych spadkw. Wbrew pozorom, w dzisiejszych warunkach nie jest to trend korzystny. Spadek cen jest bowiem nastpstwem spadku popytu i oglnego pogorszenia warunkw gospodarczych. Spadek popytu wywoany jest dwoma czynnikami: ostronoci potencjalnych nabywcw wobec niepewnej przyszoci oraz co jeszcze bardziej istotne zwikszeniem kosztu kredytu hipotecznego (wysze oprocentowanie). W efekcie coraz mniej osb sta na zacignicie kredytu. W tej sytuacji deweloperzy zmuszeni bd do ograniczania swojej dziaalnoci. Gdy skoczy si okres wyprzeday mieszka po obnionych cenach, rynek deweloperski popadnie w stagnacj. Tym samym poziom zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych Polakw bdzie coraz bardziej odstawa od poziomu krajw starej Unii. Spadek wartoci mieszka ma jeszcze jeden negatywny aspekt. W 2008 roku blisko poowa zaciganych kredytw hipotecznych przewyszaa dzisiejsz warto rynkow nieruchomoci. Ludzie, ktrzy brali wysokie kredyty, s zatem obcieni spat zobowiza kredytowych, jednak warto ich majtku jest obecnie nisza ni warto zobowizania. W razie wzrostu bezrobocia grozi to powanymi problemami spoecznymi. Nasz projekt bdziemy realizowa w kadej sytuacji rynkowej, ale w okresie kryzysu jest on szczeglnie potrzebny. Konieczny jest impuls popytowy. Biorc pod uwag olbrzymie braki w zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych, a obecnie take obnienie zdolnoci kredytowych osb aspirujcych do wasnego mieszkania, dla bardzo wielu polskich rodzin, zwaszcza modych, jedyn mo-

170

SOLIDARNI Z RODZINAMI
program
liwoci pozostaje najem. Tymczasem rynek wynajmu mieszka, gwnie z powodu ryzyka prawnego zwizanego z ustaw o ochronie lokatorw, funkcjonuje gwnie w szarej strefie. Likwidacja wspomnianego ryzyka spowoduje przeznaczenie miliardw zotych na inwestycje w zakresie budowy mieszka pod wynajem i w efekcie poprawi koniunktur w caej brany budowlanej. W pakiecie naszych propozycji wskazujemy alternatywne rozwizanie, w ktrym najem moe sta si atrakcyjn drog dojcia do posiadania wasnego mieszkania. Przewiduje ono cztery etapy. W pierwszym etapie grunty stanowice wasno Skarbu Pastwa lub jednostek samorzdu terytorialnego zostan nieodpatnie wniesione jako aport do specjalnie tworzonych spek akcyjnych. Jednoczenie nastpi konsekwentna deregulacja w sferze przepisw dotyczcych procesu inwestycyjnego, a take ustanowienie proinwestycyjnego wsparcia w sferze podatku dochodowego, o czym bya mowa w pierwszej czci programu. W drugim etapie nastpi wyonienie, w drodze otwartego przetargu, prywatnych inwestorw, ktrzy postanowi zaangaowa swj kapita w powyszych spkach. Wygra ten, kto zadeklaruje najnisz oczekiwan stop zwrotu z zainwestowanego kapitau, co oczywicie bdzie si przekada na niszy czynsz obciajcy przyszych lokatorw. W trzecim etapie spka publiczno-prywatna wzniesie budynki mieszkalne. rdem finansowania inwestycji bdzie w ok. 20% kapita spki, a w pozostaej czci kredyt bankowy. W czwartym etapie, po zakoczeniu budowy, mieszkania bd wynajmowane, na 2030 lat, lokatorom, ktrzy po upywie tego okresu bd mogli je naby na wasno za symboliczn cen. Elementem kalkulacji czynszu bdzie spata kosztw budowy. W okresie, na ktry zostanie zawarta umowa najmu, wacicielem lokalu bdzie pozostawa spka publiczno-prywatna. Prawa lokatorw bdcych beneficjentami powyszego programu bd zbywalne i dziedziczne. Raty czynszu pacone przez zbywc lub spadkodawc bd zaliczane take na korzy jego nastpcw prawnych. Mobilnoci lokatorw sprzyja bdzie wtrny rynek praw do lokali. Natomiast w celu zapobieenia wyprowadzaniu mieszka z majtku spki w celach spekulacyjnych obowizywa bdzie zakaz zbywania nieruchomoci przez spk, poza przypadkami okrelonymi w umowie z lokatorem. Dziki oparciu proponowanego modelu na umowie najmu, o pewnych cechach szczeglnych, moliwe stanie si zapewnienie wasnego mieszkania wielu rodzinom, ktre nie maj moliwoci sfinansowania jego budowy lub kupna, ale dysponuj rodkami finansowymi wystarczajcymi do zapaty miesicznej raty czynszu. Zaoenie, e proponowane inwestycje bd w ok. 80% finansowane ze rde zewntrznych, oznacza, i konieczne s rozwizania suce udronieniu przepywu kapitau, zwaszcza umoliwienie dokonywania sekurytyzacji, wprowadzenie instytucji dugu gruntowego i umoliwienie bankom uniwersalnym emisji listw zastawnych. Do wspieranych przez Prawo i Sprawiedliwo dziaa pobudzajcych rynek i inwestycje nalee

171

SOLIDARNA POLSKA
program
bdzie take powoanie kas oszczdnociowo-budowlanych wzorowanych na niemieckich Bausparkassen, znanych jako tzw. trzecia grupa bankw. S to samodzielne banki o specyficznym charakterze. Ich podstawowym celem jest oszczdzanie i finansowanie budownictwa mieszkaniowego dla osb mniej zamonych, w tym zwaszcza ludzi modych, ktrzy dziki temu systemowi nie s naraeni na ryzyko gwatownego wzrostu oprocentowania i dodatkowych kosztw bankowych kredytw hipotecznych. Oszczdzajcy w polskich kasach oszczdnociowo-budowlanych nie bd te naraeni na ryzyko kursowe wystpujce w przypadku hipotecznych kredytw walutowych ani na konieczno ponoszenia kosztw zwizanych z tzw. spreadami walutowymi. Kasy te bd dziaay w oparciu o systematyczne oszczdzanie, ktre gwarantuje ich czonkom do szybkie zgromadzenie odpowiedniego kapitau wasnego, w oparciu o ktry mona zacign nisko oprocentowany i niezmienny w cigu caego okresu spaty, korzystny kredyt mieszkaniowy. W krtkim czasie kasy oszczdnociowo-budowlane stayby si wanym elementem systemu kredytowego i finansowego opartego wycznie na kapitale krajowym. rednio w tym okresie taki kredyt wynosi 14 tys. zotych. Kredyty konsumenckie zacigane s przede wszystkim na biece potrzeby. Wzrost liczby osb, ktre nie mog sobie poradzi z ich spat, jest bardzo niepokojcy. W tej grupie najwicej osb popada te w tzw. spiral zaduenia. Plag staj si szybkie kredyty, tzw. chwilwki, kredyty dostarczane do domw etc. Ten rosncy problem mona rozwiza poprzez zmian przepisw o kredycie konsumenckim. Ukrcimy ze praktyki instytucji finansowych, ktre wykorzystuj luki prawne i proponuj kolejne produkty bez ponoszenia odpowiedzialnoci i naleytego zabezpieczenia swoich klientw. Takie praktyki, ktre mona okreli jako wspczesn form lichwiarstwa, musz by bezwzgldnie zwalczane. Kolejnym powanym problemem staje si wzrost kredytw zaciganych w obcych walutach. Sytuacja jest bardzo powana, gdy dotyczy przede wszystkim rynku nieruchomoci. I w tym przypadku mamy wielorakie przykady niesolidnego traktowania klientw przez instytucje finansowe. Z drugiej za strony rosnce koszty tych kredytw wynikaj z zawirowa na rynku walutowym. Poza uregulowaniem sprawy tzw. spreadw konieczne jest zaostrzenie zasad, ktre powinny stosowa instytucje finansowe oferujce okrelone produkty swoim klientom. Odpowiedzialno za kredyt nie moe dotyczy tylko kredytobiorcy, ale rwnie tego, kto kredytu udziela. Takie zasady s te okrelone w dyrektywach unijnych, a przede wszystkim powinny wynika z etyki bankowej. Proponujemy wprowadzenie rozwiza zabez-

WZRASTAJCE ZADUENIE RODZIN

Coraz groniejszym problemem dla wielu polskich rodzin jest ich wzrastajce zaduenie. W pierwszym kwartale 2011 roku ok. 2 mln osb miao problemy ze spat swoich zobowiza. Dotyczy to przede wszystkim osb, ktre zacigny kredyty konsumenckie.

172

SOLIDARNI Z RODZINAMI
pieczajcych kredytobiorcw poprzez zmian prawa bankowego. Po pierwsze, dajemy moliwo spaty kredytu w walucie, w ktrej by on zacignity. Po drugie, w celu zapobieenia spekulacjom na rynku walut dopuszczamy, e kredyty te mogyby by spacane w zotwkach, euro, dolarach, funtach brytyjskich i frankach szwajcarskich. Po trzecie, klient miaby prawo przewalutowania kredytu co 6 miesicy, przy staej opacie za t operacj. I wreszcie proponujemy wprowadzenie nowego instrumentu finansowego tzw. korytarza walutowego, okrelajcego grn i doln granic waha kursu walutowego, co oznacza rozoenie odpowiedzialnoci za zacignity kredyt w rwnym stopniu pomidzy kredytobiorcw i banki. Pozwoli to take na rozwizanie problemu tzw. spreadw. Rozwizaniem problemu zaduenia konsumenckiego miaa by ustawa wprowadzajca do systemu polskiego prawa instytucj upadoci osb fizycznych nieprowadzcych dziaalnoci gospodarczej (tzw. upado konsumenck). Okazaa si ona jednak dalece niewystarczajca, poniewa przewiduje moliwo odduenia tylko tych konsumentw, ktrych niewypacalno powstaa w wyniku wyjtkowych i niezalenych od nich okolicznoci. W efekcie z prawa tego korzysta w Polsce zdecydowanie mniej osb ni w Niemczech czy Wielkiej Brytanii, gdzie obowizuje podobna ustawa. Wprowadzimy kompleksow regulacj, ktra umoliwi ogoszenie upadoci take tym dunikom, ktrzy stali si niewypacalni wskutek okolicznoci innych ni wyjtkowe.

OPIEKA NAD OSOBAMI STARSZYMI

Chcemy poprawi sytuacj osb starszych poprzez uruchomienie dziennych orodkw wsparcia jako domw dziennego pobytu oraz domw seniora. Potrzebna jest poprawa dostpnoci i jakoci usug opiekuczych i specjalistycznych, co pozwoli osobom starszym samodzielnie funkcjonowa w rodowisku. Prawo i Sprawiedliwo opowiada si za wspieraniem przez pastwo rnych form opieki nad osobami starszymi, wrd ktrych pierwszestwo powinna mie opieka domowa, sprawowana w warunkach rodzinnych. Rozwj usug socjalnych i sposb ich finansowania powinien by ukierunkowany na to, aby potrzeba umieszczenia osoby wymagajcej staej opieki osoby trzeciej w domu pomocy spoecznej bya naprawd ostatecznoci. Ponadto reaktywujemy Fundusz Kombatancki, sucy zabezpieczeniu odpowiedniego poziomu ycia tym kombatantom, ktrzy yj dzi na skraju ubstwa. Bdziemy zgodnie z przyjtymi ustawami systematycznie waloryzowa progi dochodowe i zasiki pomocy spoecznej oraz wiadcze rodzinnych. Uruchomimy wieloletni program wychodzenia z bezdomnoci i bdziemy wspiera organizacje pozarzdowe zajmujce si osobami bezdomnymi lub zagroonymi bezdomnoci.

program

ZMIANY W SYSTEMIE EMERYTALNYM

Przywrcimy Polakom zagwarantowane przez konstytucj prawo do rwnoci i wolnoci, ktrego zostali pozbawieni w wyniku uchwalenia przed laty reformy emerytalnej. Damy kademu Polakowi prawo

173

SOLIDARNA POLSKA
program
decydowania, gdzie chce lokowa skadki na swoj emerytur w ZUS czy w OFE. Prawo to przyznamy osobom, ktre kierujc si zudnymi reklamami zachcajcymi do oszczdzania w systemie kapitaowym, podjy, ich zdaniem, z decyzj. Swobod wyboru damy take osobom, ktre zostay pozbawione prawa decydowania, w ktrym systemie chc oszczdza na swoj emerytur. Tak sam swobod wyboru bdzie mie kada osoba wkraczajca na rynek pracy. Rozszerzymy katalog produktw emerytalnych w systemie kapitaowym, dodajc do doywotniej emerytury kapitaowej take emerytur maesk. Uwaamy, e to rozwizanie jest potrzebne, bo pozwala zabezpieczy finansowo niepracujce kobiety, ktre powiciy si wychowaniu dzieci. W celu dodatkowego zabezpieczenia niepracujcego maonka (w praktyce chodzi przede wszystkim o kobiety) wprowadzimy w I filarze systemu emerytalnego rozwizanie wzorowane na kontach emerytalnych w OFE, polegajce na tym, e kapita w ZUS jest majtkiem wsplnym maonkw. Takie rozwizanie jest sprawiedliwe, poniewa maonek pozostajcy w domu i powicajcy si wychowaniu dziecka uatwia drugiemu maonkowi rozwj zawodowy. Jeli maonkowie bd si rozwodzi przed uzyskaniem wieku emerytalnego, bd musieli odpowiednio rozliczy si midzy sob ze skadek emerytalnych zgromadzonych w ZUS w czasie ich maestwa. Na przykad pracujcy m musiaby dzieli si czci pienidzy zgromadzonych w ZUS na emerytur z niepracujc on. W tej chwili rodzic powicajcy si wychowaniu dzieci jest cakowicie wykluczony z nowego systemu emerytalnego (nie opaca skadek do ZUS i OFE). Osoby te, wychowujc dzieci, ktre w przyszoci bd pracoway na emerytury take tych osb, ktre nie wychowuj naturalnych lub adoptowanych dzieci, s dyskryminowane przez system emerytalny. Pomimo stosowania waloryzacji dua grupa emerytw uzyskuje wiadczenia na bardzo niskim poziomie. Niestety grupa ta take najmniej zyskuje na waloryzacji. Dlatego zaproponujemy ustaw wprowadzajc dodatek dla emerytw i rencistw, ktrych wiadczenia s nisze ni 1300 z.

AKSJOLOGICZNY FUNDAMENT
Nard rozwija si poprzez rodzin. Fundament silnej moralnie rodziny upatrujemy w wartociach chrzecijaskich, ktre tworz podstawy aksjologiczne naszego krgu kulturowego. Niezmiennie opowiadamy si przeciwko aborcji i eutanazji. Jestemy za zakazem klonowania i wykorzystywania w badaniach naukowych komrek macierzystych pobranych z cia dzieci pocztych. Oparta na aksjologii polityka rodzinna powinna polega na ksztatowaniu etyki ycia rodzinnego i uwraliwianiu na wystpujce w rodzinach zjawiska patologiczne. To zadania dla autorw programw wychowawczych w szkoach, dla organizacji pozarzdowych i mediw.

174

2. SOLIDARNI Z PACJENTAMI

program

Pacjenci krytycznie oceniaj funkcjonowanie opieki zdrowotnej w Polsce. Niezadowolenie budz kopoty z dotarciem do lekarza pierwszego kontaktu, odlege terminy przyj przez specjalistw, wyduajce si kolejki do szpitali na zabiegi planowe, jak rwnie pojawiajce si problemy z uzyskaniem pomocy w sytuacjach zagroenia zdrowia i ycia. Dziaania promujce zdrowie i programy profilaktyczne nie stay si codziennym dowiadczeniem Polakw; maj raczej charakter dorywczych i chaotycznych akcji. Polityka lekowa cigle nie doprowadzia do obnienia rachunkw za medykamenty. Coraz dotkliwiej odczuwany jest brak fachowej kadry medycznej lekarzy i pielgniarek. Narasta przewiadczenie, e czowiek chory pozostawiony jest sam ze swoim nieszczciem, gdy wadze publiczne nie interesuj si w sposb dostateczny jego problemami zdrowotnymi. Podobne odczucia pojawiaj si wrd pracownikw ochrony zdrowia, ktrzy w swojej misji niesienia pomocy napotykaj szereg przeszkd organizacyjnych, prawnych i finansowych. Sytuacj pogorszaj dodatkowo poczynania rzdu PO-PSL. Przyjty przez Sejm pakiet ustaw zdrowotnych powoduje, e najwaniejszy staje si wynik

finansowy kosztem efektw zdrowotnych i leczniczych. Podstawow zasad instytucji zdrowotnej staje si zysk, ktremu podporzdkowane zostaje dobro chorego. Pacjenci s selekcjonowani na tych bardziej i tych mniej opacalnych, wybiera si lepiej finansowane sposoby leczenia, podejmuje si ryzykowne dziaania, aby zmniejszy koszty, kreuje si dokumentacj medyczn w celu korzystniejszego sprzedania procedury. Prawo i Sprawiedliwo stoi na stanowisku, e w systemie ochrony zdrowia powinien dominowa sektor publiczny. Takie rozwizanie podpowiadaj dowiadczenia innych pastw europejskich. Apelujemy stale do opinii publicznej o przeciwstawianie si prywatyzacji polskich szpitali. Jestemy zdecydowani odwoa si do woli Narodu, ktry w tak wanej sprawie, jak jest wasno szpitali, powinien wypowiedzie si w oglnokrajowym referendum. Program Prawa i Sprawiedliwoci ukierunkowany jest na stworzenie przyjaznego i godnego zaufania systemu ochrony zdrowia, ktry zapewni rwny i sprawiedliwy dostp do wiadcze opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych oraz zwikszy poziom bezpieczestwa zdrowotnego pacjentw i poprawi stan zdrowotnoci Polakw.

175

SOLIDARNA POLSKA
program
Skala problemw ochrony zdrowia stawia przed nami zadanie dokonania szeregu powanych zmian. Planujemy wprowadza je tak, aby unikn chaosu organizacyjnego i choby tylko przejciowego pogorszenia dostpu do wiadcze zdrowotnych. Zamierzamy kontynuowa program naprawy systemu rozpoczty przez p. prof. Zbigniewa Relig, ministra zdrowia w rzdzie Prawa i Sprawiedliwoci. Program ten wymaga niezbdnych korekt, ktre wynikaj z potrzeby naprawienia ewidentnych bdw i zaniecha rzdu PO-PSL. wprowadzimy zasad finansowania liczby pacjentw objtych opiek lekarza specjalisty. Dziki zastosowaniu finansowania kapitacyjnego do ambulatoryjnej specjalistycznej opieki zdrowotnej zwikszymy dostpno tej formy i wydatnie skrcimy czas oczekiwania pacjentw w kolejce. Polskie spoeczestwo starzeje si i naley spodziewa si znacznego wzrostu popytu na opiek dugoterminow. Dlatego tak wane jest staranne przeanalizowanie wzrastajcych potrzeb w tym zakresie i rozwaenie wprowadzenia w przyszoci dodatkowych rodkw na usugi pielgnacyjne, tak aby zwikszy ich dostpno. Niezwykle szkodliwa, ze wzgldu na grob drastycznego ograniczenia dostpu pacjentw do powszechnej opieki zdrowotnej, jest przyjta gosami PO-PSL ustawa o dziaalnoci leczniczej, ktra umoliwia komercjalizacj jednostek opieki zdrowotnej, co w niedalekiej przyszoci doprowadzi wiele z nich do prywatyzacji, a do likwidacji te, ktre nie przynios dobrego wyniku finansowego. Jestemy wiadomi wielu zagroe, ktre regulacja ta wprowadza. Przede wszystkim przeksztaca szpitale, majce za zadanie ratowanie ycia i zdrowia ludzkiego, w spki handlowe, nastawione z natury na zysk. Jest to sprzeczno nie do pogodzenia. Tak zaprojektowana komercjalizacja szpitali rodzi rwnie zdaniem wielu ekspertw niebezpieczestwo zaduania szpitali, a nastpnie wyprzedawania publicznego majtku po zanionych cenach. Ponadto komercjalizacja, ktra ma polega na cakowitym

DOSTP PACJENTW DO OPIEKI ZDROWOTNEJ

Prawo i Sprawiedliwo podziela opini wielu naukowcw, zgodnie z ktr fundamentem systemu ochrony zdrowia powinna by podstawowa opieka zdrowotna. Zapewnimy powszechn dostpno wiadcze podstawowej opieki zdrowotnej, w poczeniu z zasad uzyskania wiadczenia w dniu zgoszenia, oraz wolny wybr lekarza, pielgniarki i poonej podstawowej opieki zdrowotnej. Problemy zdrowotne obywateli powinny by w wikszoci rozwizywane przez lekarza rodzinnego. Aby zrealizowa te zaoenia, rozszerzymy zakres zada i uprawnie lekarzy rodzinnych, pielgniarek oraz poonych rodowiskowych. Pacjenci niezwykle bolenie odczuwaj kolejki do lekarzy specjalistycznej opieki zdrowotnej. Zamiast obowizujcych obecnie limitowanych wiadcze

176

SOLIDARNI Z PACJENTAMI
program
przekazaniu majtku szpitali w rce podmiotw niepublicznych, rodzi zagroenia w postaci znacznego ograniczenia lub wrcz braku dostpu do wiadcze zdrowotnych w razie upadoci prywatnej placwki. Sytuacja taka mogaby oznacza, e caa infrastruktura techniczna jednostki oraz jej baza lokalowa staje si czci masy upadociowej bankrutujcej spki. Stawiaoby to w trudnej sytuacji zarwno pacjentw, jak i jednostki samorzdu terytorialnego, konstytucyjnie zobowizane do gwarantowania dostpu do wiadcze zdrowotnych. Nigdy nie bylimy przeciwnikami powstawania szpitali prywatnych. Zdecydowanie nie zgadzamy si jednak na jakkolwiek form prywatyzacji szpitali publicznych. Prawo i Sprawiedliwo wprowadzi ustaw o sieci szpitali publicznych. Wskae ona te jednostki, ktre bd finansowane z budetu i stworz system szpitali, w ktrych wiadczenia medyczne gwarantowane ze rodkw publicznych bd udzielane wszystkim Polakom. W wyniku wprowadzonych zmian dojdzie do lepszego wykorzystania majtku i pracy personelu zakadw opieki zdrowotnej. Przy tworzeniu sieci publicznych szpitali podstawowym kryterium uczynimy dostpno ich wiadcze dla pacjentw. Sie publicznych szpitali ustalona zostanie take w oparciu o wskazania medyczne poprzez okrelenie dziedzin medycyny, ktre maj charakter podstawowy dla zapewnienia bezpieczestwa Polakw, a take rozmieszczenie geograficzne placwek. Niezalenie od udzielania wiadcze zdrowotnych na oglnych zasadach, szpitale nalece do sieci bd stanowi podstaw organizacyjn udzielania wiadcze na poziomie szpitalnym w sytuacjach wystpienia zdarze nagych, klsk ywioowych, atake epidemii lub w razie koniecznoci czasowego przejcia zada innych publicznych zakadw opieki zdrowotnej. Dziki ustaleniu sieci szpitali bd one dziaa w sposb nowoczesny, wiadczc usugi na wysokim poziomie. Bdzie to gwarancj bezpieczestwa i dostpnoci dla pacjentw. Powstanie moliwo wieloletniego planowania rozwoju szpitali, w tym stabilnego zatrudnienia. Wprowadzenie sieci szpitali uporzdkuje ich struktur i w znacznym stopniu poprawi gospodarowanie rodkami publicznymi. Organem zaoycielskim szpitala publicznego bdzie wycznie waciwy urzd marszakowski. Kolejne rozwizanie prawne wprowadzone przez rzd PO-PSL, dotyczce refundacji lekw, spowoduje likwidacj resztek przemysu farmaceutycznego w Polsce, likwidacj wielu aptek i podwyszenie cen oraz ograniczy dostp do lekw. A przecie i bez tego ceny lekw dla wielu chorych s niezwykle wysokie. Prawo i Sprawiedliwo doprowadzi do tego, e polityka lekowa bdzie racjonalnie przejrzysta i przyjazna dla pacjentw. Udzia pacjentw w wydatkach na leki wynosi w Polsce ponad 60% i jest jednym z najwyszych w Europie. Konieczne jest zmniejszenie tych obcie przez wikszy udzia lekw generycznych na listach lekw refundowanych. Lista ta

177

SOLIDARNA POLSKA
program
bdzie szeroko otwarta na sprawdzone, nowoczesne leki innowacyjne. Musz by rwnie jasno okrelone zasady wykrelania lekw z listy. Nowoczesna medycyna, medycyna XXI wieku, jest coraz drosza. Nowe leki i technologie medyczne s doskonalsze, skuteczniejsze, ale rwnie niezwykle kosztowne. Bez zwikszenia finansowania opieki zdrowotnej polski pacjent nie bdzie mia dostpu do medycyny na europejskim i wiatowym poziomie. Ponadto polityka zdrowotna powinna ka znacznie wikszy nacisk na promocj zdrowia i profilaktyk. Mimo zoonej sytuacji demograficznej i epidemiologicznej programy polityki zdrowotnej maj obecnie wycinkowy charakter i nie obejmuj caociowo potrzeb w zakresie profilaktycznej opieki zdrowotnej i promocji zdrowia. Wdroymy pakiet narodowych programw obejmujcych podstawowe problemy zdrowotne, ktrych fundamentem bdzie promocja szeroko rozumianego, zdrowego stylu ycia. Niezbdne bdzie wzmocnienie tych programw poprzez ustawowe zabezpieczenie rodkw finansowych. Gwnym wykonawc powinni by lekarze rodzinni oraz samorzdy terytorialne i zawodowe, ze szczeglnym uwzgldnieniem pielgniarek i poonych. W oparciu o instytuty naukowo-badawcze bdziemy tworzy baz eksperck i metodyczn suc promocji zdrowia w kraju. Stan zdrowia dzieci i modziey jest niepokojcy. Konieczny jest wzmoony monitoring tej sytuacji. Po praktycznej likwidacji medycyny szkolnej, co byo skutkiem wprowadzenia ustawy o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym z 1997 roku, pod rzdami Prawa i Sprawiedliwoci nastpi odbudowa medycyny szkolnej. W tym celu zapewnione bdzie funkcjonowanie gabinetw profilaktycznych w kadej szkole ze sta obecnoci pielgniarek i dostpnoci opieki lekarskiej, w tym stomatologicznej.

ORGANIZACJA SYSTEMU OCHRONY ZDROWIA

Jednym z filarw sprawnie funkcjonujcej opieki zdrowotnej jest dobrze wykwalifikowana i odpowiednio liczna kadra pracownikw medycznych. Na tle innych krajw Unii Europejskiej liczba zatrudnionych lekarzy jest w Polsce dramatycznie maa. A biorc pod uwag wysok redni wieku lekarzy, jak rwnie emigracj, w niedugim czasie moemy mie w naszym kraju do czynienia z olbrzymi luk pokoleniow. Prawo i Sprawiedliwo uwaa, e pastwo musi zadba z naleyt trosk o ksztacenie lekarzy, pielgniarek, poonych i innych zawodw medycznych. Dlatego zadbamy o stopniowe zwikszanie naboru studentw na studia medyczne. Modym lekarzom trzeba maksymalnie uatwi zdobywanie specjalizacji; w peni popieramy uproszczenie zasad ich uzyskiwania. Bdziemy dy do poprawy dostpnoci rnych form ksztacenia podyplomowego i nabywania umiejtnoci medycznych przez lekarzy. Jednoczenie sprzeciwiamy si likwidacji stau podyplomowego. Przywrcimy podyplomowe stae dla lekarzy i lekarzy dentystw. Rwnie niepokojco niska jest liczba pielgniarek i poonych. W tym zawodzie ju wida pierwsze

178

SOLIDARNI Z PACJENTAMI
program
symptomy luki pokoleniowej. Tylko bardzo energiczne dziaania mog zatrzyma ten niepokojcy proces. Naley przede wszystkim zwikszy liczb osb ksztaccych si w zawodzie pielgniarki i poonej oraz wpywa na atrakcyjno zawodu, podnoszc wynagrodzenia, a take zwikszajc rol pielgniarki i poonej w systemie ochrony zdrowia. Musimy dy do ujednolicenia i wzmocnienia ksztacenia take w pozostaych zawodach medycznych przy zachowaniu coraz wyszych standardw. Dotyczy to szczeglnie ratownikw medycznych i diagnostw laboratoryjnych. Wprowadzimy odrzucon przez koalicj PO-PSL ustaw regulujc funkcjonowanie innych zawodw medycznych. Poziom wynagrodze pracownikw ochrony zdrowia nie odpowiada jej spoecznej randze. Wzrost wynagrodze bdzie nastpowa dziki zwikszonym wydatkom publicznym na sfer ochrony zdrowia. Wprowadzone zostan rwnie dodatkowe gwarancje w postaci okrelenia minimalnego wynagrodzenia dla poszczeglnych poziomw kwalifikacyjnych w zawodach medycznych, ewentualnie nastpi przyjcie gwarancji w ponadzakadowym ukadzie zbiorowym pracy dla pracownikw medycznych. Po wprowadzeniu sieci szpitali oddzielimy wiadczeniodawcw prywatnych od pastwowych. Obowizywa bdzie zasada, e mona prowadzi praktyk albo w publicznej, albo w niepublicznej subie zdrowia. czenie sprzyja natomiast wykorzystywaniu rodkw publicznych do celw prywatnych oraz prowadzi do powstawania niekontrolowanych kominw pacowych uzyskiwanych przez niewielk liczb pracownikw ochrony zdrowia. Zakaz czenia pracy w publicznym i prywatnym sektorze obowizuje ju w wielu krajach europejskich, m.in. w Niemczech. Istotnym elementem systemu ochrony zdrowia bdzie Krajowy Rejestr wiadcze Opieki Zdrowotnej. Obejmie on wiadczenia finansowane ze rodkw publicznych i bdzie oparty na zindywidualizowanej osobowo informacji medycznej oraz bazie zagregowanych danych medycznych. Rejestr umoliwi ocen i kontrol dostpnoci wiadcze i wyeliminuje nakadanie si procedur medycznych. Nowoczesne rozwizania informatyczne pozwol na znaczce obnienie kosztw funkcjonowania caego systemu. Bardzo wane jest ustalenie algorytmw oraz standardw diagnostyki i leczenia poszczeglnych jednostek chorobowych. Pozwoli to na ujednolicenie procedur, istotne ograniczenie kosztw oraz miarodajne porwnywanie wynikw postpowania. Chcc poprawi stan zdrowotnoci polskiego spoeczestwa, musimy prowadzi stay monitoring gwnych problemw zdrowotnych. Posiadanie aktualnych w tym zakresie informacji jakociowych i ilociowych pozwala na biece modyfikowanie polityki zdrowotnej. Takie zadanie biecego i staego zasilania informacj realizowa bdzie Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego Pastwowy Zakad Higieny, podlegy Ministrowi Zdrowia, jako wiodcy krajowy orodek naukowo-badawczy w zakresie polityki zdrowotnej pastwa.

179

SOLIDARNA POLSKA
program
Wanym regulatorem systemu ochrony zdrowia stanie si ustawa o ochronie zdrowia publicznego, ktra okreli zakres obowizkw wadz publicznych w tej dziedzinie i zastpi dotychczasow ustaw o Pastwowej Inspekcji Sanitarnej, inaczej okreli rwnie zadania Gwnego Inspektora Farmaceutycznego. Naszym celem jest stworzenie pastwowej instytucji, ktra bdzie czuwa nad bezpieczestwem zdrowotnym obywateli. W realizacji naszych reform konieczna bdzie wsppraca ze wszystkimi partnerami dziaajcymi w obszarze ochrony zdrowia w Polsce: samorzdem terytorialnym, samorzdami zawodowymi, zwizkami zawodowymi, organizacjami pozarzdowymi. W tym celu stworzona zostanie staa paszczyzna dialogu spoecznego, ktr bdzie Forum dla Zdrowia, organizowana przez Ministra Zdrowia. Forum bdzie zbiera si regularnie w celu przedstawienia propozycji i opinii na temat problemw ochrony zdrowia w Polsce oraz wypracowania wsplnych stanowisk. jest zatem stopniowe dojcie do poziomu 6% wydatkowania rodkw publicznych na ochron zdrowia w PKB. W tym celu w odpowiednim akcie prawnym zaproponujemy przepisy o sztywnym poziomie wydatkw z budetu pastwa na ochron zdrowia. Sektor publicznej opieki zdrowotnej powinien mie zagwarantowane trwae i stabilne finansowanie na wystarczajcym poziomie. Utrzymamy finansowanie ochrony zdrowia z budetu pastwa w zakresie: ksztacenia kadr medycznych, bada w dziedzinie nauk medycznych, inwestycji centralnych, wprowadzania nowych technologii w medycynie, oglnopolskich programw zdrowotnych, procedur wysokospecjalistycznych i ratownictwa medycznego. Poniewa dotychczasowy system finansowania opieki zdrowotnej nie sprawdzi si, Prawo i Sprawiedliwo przeprowadzi zmian finansowania z systemu ubezpieczeniowego na budetowy. Zlikwidujemy Narodowy Fundusz Zdrowia. Finansowanie jednostek opieki zdrowotnej odbywa si bdzie za porednictwem urzdw wojewdzkich, co uproci i obniy koszty przepywu rodkw. To wojewoda stanie si odpowiedzialny za stan bezpieczestwa zdrowotnego mieszkacw danego wojewdztwa. wiadczenia bd finansowane w systemie pay for service, co oznacza, e paci si bdzie za faktycznie wykonane wiadczenie zdrowotne, bez limitw. Niezbdnym fundamentem systemu ochrony zdrowia, ktry pragniemy wypracowa, jest koszyk gwarantowanych wiadcze opieki zdrowotnej wraz

FINANSOWANIE SYSTEMU OCHRONY ZDROWIA

Wydatki na opiek zdrowotn w naszym kraju nale do najniszych w Unii Europejskiej. W przeliczeniu na gow ludnoci s one o blisko dwie trzecie nisze od redniej w krajach Unii. Procentowy udzia wydatkw publicznych na ochron zdrowia w produkcie krajowym brutto (PKB) ksztatuje si na poziomie 44,5%, podczas, gdy w Unii Europejskiej wynosi on rednio ok. 6%. Konieczne

180

SOLIDARNI Z PACJENTAMI
program
z realn ocen skutkw finansowych. Wielkim osigniciem rzdu Prawa i Sprawiedliwoci z prof. Zbigniewem Relig jako ministrem zdrowia byo stworzenie takiego koszyka wiadcze gwarantowanych. Ponad 500 wybitnych polskich specjalistw wykonao ogromn prac, opisujc ponad 18,5 tys. procedur medycznych, dziki czemu przystpiono do ich wyceny. Niestety, rzd PO-PSL zaprzepaci ten dorobek i z niewiadomych przyczyn odstpi od prac nad wycen wiadcze gwarantowanych. To olbrzymia i niepowetowana szkoda. Prawo i Sprawiedliwo powrci do prac nad koszykiem wiadcze gwarantowanych, co doprowadzi do okrelenia kosztu kadego wiadczenia medycznego. Aby mechanizm koszyka funkcjonowa prawidowo, musi mie miejsce staa, regularna ocena wiadcze zdrowotnych pod wzgldem ich skutecznoci i efektywnoci kosztowej, a take wynikajce z tych analiz eliminowanie wiadcze nieskutecznych. Wane jest rwnie wprowadzenie nowoczesnych wiadcze zdrowotnych opartych na wskazaniach wiedzy medycznej. Takie zadanie postawimy przed Agencj Oceny Technologii Medycznych, ktr przeksztacimy w instytut naukowo-badawczy podlegy Ministerstwu Zdrowia. Jednym z najpowaniejszych obecnie problemw, z ktrymi nie potrafi upora si publiczna opieka zdrowotna, jest zaduenie. Uwaamy, e naley w tej sytuacji utworzy Fundusz Restrukturyzacji Publicznych Zakadw Opieki Zdrowotnej, ktry powstanie na okres przejciowy w celu rozwizania problemu najbardziej zaduonych publicznych ZOZ-w, niebdcych w stanie spaci zaduenia z wasnych przychodw. Fundusz przejmie na okres przejciowy zarzdzanie tymi zakadami oraz ich zobowizania i wprowadzi dziaania restrukturyzacyjne w celu doprowadzenia do zbilansowania przychodw i wydatkw. W tym czasie Fundusz zasilany bdzie obowizkowym odpisem od skadki ubezpieczenia zdrowotnego, a z chwil likwidacji NFZ z budetu pastwa. Po dokonaniu odduenia, aby umocni sprawne funkcjonowanie publicznej opieki zdrowotnej, wprowadzimy odpowiedzialno wacicielsk (pastwa, wojewdztwa, powiatu, gminy) za ewentualne ponowne zaduenie publicznych zakadw opieki zdrowotnej, ustanawiajc obowizek spacenia dugu z budetu waciciela. Po wielu latach wyrzecze i obcie zwizanych z transformacj Polacy maj prawo do nowoczesnej, sprawnej i niezawodnej opieki zdrowotnej na najwyszym europejskim poziomie, a lekarze, pielgniarki, poone i inne grupy zawodowe zatrudnione w jednostkach medycznych zasuguj wreszcie na godziwe warunki pracy i pacy.

181

program

3. SOLIDARNI Z PRACOWNIKAMI, PRACODAWCAMI I OSOBAMI SZUKAJCYMI PRACY

Polska musi doczeka si nowoczesnych rozwiza dotyczcych rynku pracy. Potrzebne s instrumenty zachcajce do duszej aktywnoci zawodowej oraz agencje zatrudnienia z prawdziwego zdarzenia, bardziej skuteczne ni dzisiejsze urzdy pracy. Trudny czas, kiedy bezrobocie sigao 20%, mamy za sob, jednak wiatowy kryzys kae zweryfikowa dotychczasowy optymizm i przygotowa si na trudniejsze sytuacje. dla jakoci ycia obywateli i swobody przedsibiorczoci. Stabilizujca rola instytucji publicznych pozwala ywi nadziej, e w duszej perspektywie warunki prawne i ekonomiczne prowadzenia dziaalnoci gospodarczej bd ewoluowa w przewidywanym kierunku. Przyjcie roli orodka zaufania przez pastwo, w przypadku podpisania paktu spoecznego, zmienioby radykalnie praktyczn rol administracji i rzdu w Polsce. Duga tradycja nieufnoci wobec instytucji publicznych, nieprzewidywalno decyzji i dziaa politykw oraz urzdnikw, niska jako rzdzenia, a take traktowanie instytucji publicznych w kategoriach zagroenia i przeszkody wskazuj, jak wielk zmian moe by dla Polakw budowa orodka zaufania. Dotychczasowy model wsppracy rzdu z partnerami zewntrznymi nie zda egzaminu. Dorane porozumienia zawierane w sprawach poszczeglnych ustaw nie przeoyy si na ambitny projekt gbokiej zmiany warunkw ekonomicznych w Polsce. Dlatego konieczne jest odwoanie si do dowiadcze zachodnioeuropejskich i zawarcie nadzwyczajnego paktu spoecznego. Jednym z warunkw sukcesu paktu jest zapewnienie moliwie szerokiego udziau organizacji

PAKT SPOECZNY
Potrzebny jest odpowiedni pakt spoeczny umowa midzy partnerami spoecznymi i rzdem, wzorowana na sprawdzonych dowiadczeniach Zachodu. Samo rozpoczcie prac nad przygotowaniem paktu spoecznego opartego na zasadach przejrzystoci, spoecznej inkluzji oraz partycypacji otworzy przestrze do debaty publicznej nad celami i priorytetami polityki spoeczno-gospodarczej. Umowa spoeczna moe wzmocni pastwo jako orodek zaufania. Dobra jako instytucji publicznych determinuje sukces pastw i gospodarek krajowych w globalnej konkurencji. Zaufanie jako kapita spoeczny, przesdzajcy o sukcesach bd porakach spoeczestw, ma bezporednie konsekwencje

182

SOLIDARNI Z PRACOWNIKAMI, PRACODAWCAMI...

program
pracowniczych i organizacji pracodawcw, a take struktur samorzdu terytorialnego. W wietle tak zakrelonego kryterium do negocjacji naleaoby zaprosi NSZZ Solidarno, OPZZ, Zwizek Zawodowy Forum, ZNP, Konfederacj Pracodawcw Polskich, Konfederacj Pracodawcw Prywatnych Lewiatan, Business Center Club, Zwizek Wojewdztw RP, Zwizek Miast Polskich, Zwizek Gmin Wiejskich RP, Zwizek Powiatw Polskich, Krajowe Stowarzyszenie Sotysw. Umowa spoeczna powinna okrela wszystkie najwaniejsze dziedziny ycia spoecznego, w tym: 1) polityk rynku pracy i ochrony pracy; 2) konsekwentne wprowadzenie budetu zadaniowego i ustalenie podstawowych parametrw budetu; 3) redukcj obowizkw zwizanych z wypenianiem ustaw podatkowych; 4) wypracowanie efektywnego modelu wynagradzania pracownikw administracji publicznej i caej budetwki z uwzgldnieniem zarobkw sfery prywatnej; taki mechanizm znaczco zwikszy szanse na konkurencyjno sfery publicznej i wysok jako wykonywanej pracy; 5) wyrwnanie rnic cywilizacyjnych i kulturowych pomidzy regionami Polski; 6) polepszenie jakoci ycia Polakw, zwaszcza emerytw i innych sabszych grup spoecznych. Debata publiczna o najwaniejszych sprawach Polakw, z udziaem najpowaniejszych podmiotw ycia spoecznego, gospodarczego i politycznego, jest potrzebna w kadych warunkach, ale szczeglnie wana jest wwczas, gdy spoeczestwo musi odpowiedzie na nowe wyzwania (np. wejcie polskiej gospodarki do strefy euro) lub zmierzy si z zewntrznymi i wewntrznymi zagroeniami. W przeciwiestwie do wielu innych krajw Unii Europejskiej jako i zakres dialogu spoecznego s w Polsce cigle jeszcze dalece niewystarczajce. Zmienimy zatem zasady reprezentatywnoci organizacji pracownikw oraz organizacji pracodawcw, tworzc moliwo zawierania ukadw zbiorowych pracy zarwno na szczeblach zakadowych, jak i ponadzakadowych.

PRACOWNICY I PRACODAWCY ROZSDNA RWNOWAGA

Z perspektywy pracownikw najpowaniejsze problemy to wci niedostateczny poziom ochrony pracy oraz zdarzajce si przypadki niepacenia wynagrodzenia za wykonan prac. Chocia wyposaylimy w 2007 roku Pastwow Inspekcj Pracy m.in. w kompetencje kontroli zatrudnienia, to jednak nadal mao zdecydowanie reaguje ona na przypadki amania praw pracowniczych. Ten stan musi si zmieni. Zaproponujemy zmiany przepisw prawa pracy, ktre wzmocni ochron wypaty wynagrodze pracownikom. Chcemy ograniczy liczb i wymiary czasowe zawieranych umw na czas okrelony do dwch kolejnych umw zawieranych w sumie nie duej ni na 18 miesicy.

183

SOLIDARNA POLSKA
program
Usprawnienia wymagaj take sdy pracy, w ktrych procesy o przywrcenie do pracy cign si latami. Chcemy wprowadzi obligatoryjne terminy rozstrzygania spraw. Z perspektywy pracodawcw w sprawach dotyczcych pracownikw powanym problemem jest zarwno prawo ubezpieczeniowe, jak i sama dziaalno Zakadu Ubezpiecze Spoecznych. Przepisy regulujce sposb opacania skadek do ZUS oraz wypat wiadcze s zawie i trudne. Wiele osb i firm ma z nimi kopoty. Czsto uciekaj wic w szar stref. Powoduje to take dodatkowe koszty ze wzgldu na konieczno ponoszenia opat za porady prawnikw. W celu zmniejszenia stanu niepewnoci i zwizanych z nim kosztw ZUS bdzie zobowizany do wydawania wzorem urzdw skarbowych wicych interpretacji, aby firmy opacajce skadki oraz osoby otrzymujce i starajce si o wiadczenia dysponoway pewn informacj dotyczc ich obowizkw i praw. Poza tym do powszechne skargi na dziaalno ZUS, nie tylko ze strony pracodawcw, wynikaj z faktu, e instytucja ta nie jest wystarczajco przyjazna dla obywateli. Konieczne jest zatem m.in. stworzenie wikszej liczby placwek obsugi klienta oraz dostosowanie godzin ich pracy do potrzeb ubezpieczonych i przedsibiorcw. Naley take stworzy platform internetow dla przedsibiorcw, ubezpieczonych i wiadczeniobiorcw, na ktrej bd mogli na bieco kontrolowa stan swojego konta emerytalnego, rozliczenia z ZUS, dane identyfikacyjne.

DLA ZAKADAJCYCH WASNE FIRMY

Wprowadzimy szeroki dostp do preferencyjnych kredytw dla osb podejmujcych dziaalno gospodarcz. Kryterium przyznawania kredytw powinien by nie tylko dochd, ale take dobry pomys na biznes. Trzeba te uniezaleni prawo do dotacji z urzdu pracy od statusu bezrobotnego. Mona na przykad wprowadzi przepis, e do takiej dotacji maj rwnie prawo osoby do 25. roku ycia i po 55. roku ycia. Jeli ich firma bdzie dziaa przez rok, a oni bd w tym czasie regulowa nalenoci, to dotacja bdzie bezzwrotna. Dla studentw prowadzcych firmy zniesiemy obowizek opacania skadek do ZUS. Dzisiaj barier w zakadaniu firm jest te to, e student prowadzcy dziaalno gospodarcz musi opaca skadki na ubezpieczenia spoeczne, natomiast jeli pracuje na podstawie umowy zlecenia, nie ma takiego obowizku. Spodziewamy si, e efektem proponowanej zmiany bdzie wiksza liczba osb prowadzcych firmy, wicej miejsc pracy, lepsze przygotowanie modych ludzi do wyzwa rynku pracy.

DOWIADCZONY PRACOWNIK BEZCENNY

Prognozy nie pozostawiaj zudze. Jeeli nie bdziemy, w imi solidarnoci midzypokoleniowej, duej aktywni na rynku pracy, nie bdzie komu pracowa na nasze emerytury. Wymiern strat dla caej gospodarki jest przy tym ucieczka na wiadczenia przez stosunkowo modych ludzi. W tej sytuacji negatywnego znaczenia zaczyna nabiera take emigracja zarobkowa Polakw. Dzisiaj w naszym kraju aktyw-

184

SOLIDARNI Z PRACOWNIKAMI, PRACODAWCAMI...

program
no zawodow wykazuje jedynie nieco ponad 45% kobiet i 55% mczyzn. Odchodzimy na emerytur niemal najwczeniej w krajach Unii Europejskiej. To niewybaczalne marnotrawstwo i czsto skazywanie starszych osb na konieczno ycia za niskie wiadczenia spoeczne. Potrzebujemy stworzenia przyjaznej atmosfery do podejmowania pracy przez ludzi w wieku przedemerytalnym. Proponujemy uruchomienie programu aktywizujcego osoby po 50. roku ycia, dajcego moliwo poprawy jakoci ycia ludziom, ktrzy utrzymuj si ze wiadcze spoecznych. Jeli zastosujemy rwnolegle zachty dla pracodawcw, aby zatrudniali pracownikw po 50. roku ycia, a dla nich samych, aby podejmowali prac lub nie odchodzili zbyt wczenie z rynku pracy, zyskaj na tym wszyscy. Osoby w wieku przedemerytalnym osign dodatkowe dochody, umiejtnoci i wysze emerytury, firmy zdobd pracownikw, a budet, czyli wszyscy podatnicy dodatkowe wpywy i oszczdnoci. Program taki jest konieczny take po to, aby da wyrany i czytelny sygna osobom po 50. roku ycia, e s potrzebni. Czsto osoby takie czuj si odsunite i zmarginalizowane. Ich powrt na rynek pracy lub zatrzymanie ich na nim pozwoli zrealizowa ten cel. Pracodawcom proponujemy uatwiony dostp do pienidzy z Funduszu Pracy, jeli podejm si szkoli lub przekwalifikowywa pracownikw po 50. roku ycia. Bd musieli zobowiza si, e jeli wykorzystaj na ten cel rodki z FP, nie zwolni takich pracownikw co najmniej przez dwa lata. Pracodawcom umoliwimy take tworzenie funduszu szkoleniowego w firmie w zamian za obnienie o 1,45 pkt. proc. skadki na Fundusz Pracy. To zachta do prowadzenia w firmie staych szkole majcych na celu podnoszenie kwalifikacji pracownikw, a zarazem wiksza elastyczno i moliwoci ksztatowania kadry w firmie. Pracownika, ktry osign wiek emerytalny, chcemy zachci do pozostania na rynku pracy, zwikszajc jego przysz emerytur. Obecnie kady emeryt paci skadk rentow, cho nie daje mu ona prawa do adnych wiadcze. Proponujemy, by kwota dzisiaj zasilajca fundusz rentowy miaa wpyw na zwikszenie emerytury. Uwaamy, e najwyszy ju czas na zniesienie limitw dorabiania dla osb majcych prawo do emerytury. Limity te powoduj dezaktywizacj osb otrzymujcych emerytury, ktre boj si przekroczenia dopuszczalnych kwot i utraty caoci lub czci wiadczenia. Obawiaj si take czsto mitrgi biurokratycznej przy rozliczeniach z ZUS i wol nie podejmowa pracy. Cz z nich, jeli j podejmuje, pracuje w szarej strefie. Proponujemy te zniesienie limitw dorabiania dla osb otrzymujcych zasiki i wiadczenia przedemerytalne. Wprowadzone limity i sposb zmniejszania wiadcze dla tych osb s tak restrykcyjne, e bez groby utraty wiadczenia mog one dorobi zaledwie 100300 z. Powoduje to, e bardzo czsto nie podejmuj legalnej pracy i albo si dezaktywizuj, albo dorabiaj w szarej strefie.

185

SOLIDARNA POLSKA
program
Wane byoby umoliwienie otrzymywania dotacji z Funduszu Pracy na podjcie dziaalnoci gospodarczej osobom po 50. roku ycia bez koniecznoci posiadania statusu bezrobotnego (pod warunkiem, e nie uzyskuj dochodw z pracy lub prowadzonej dziaalnoci). Obecne przepisy uzaleniaj prawo do dotacji na zaoenie wasnej firmy od posiadania takiego statusu. Powoduje to, e wiele osb, ktre nie s zarejestrowane w urzdzie pracy i ukoczyy 50lat, nie moe skorzysta z dotacji. Wreszcie emerytura powinna by prawem pracownika, wypracowanym przez lata, a nie obowizkiem odejcia z rynku pracy. Obecnie pracodawcy zwalniaj pracownikw tylko ze wzgldu na nabycie przez nich praw emerytalnych. Chcemy do Kodeksu pracy wprowadzi ustawowy zakaz zwalniania pracownika tylko z tego powodu, e ukoczy wiek emerytalny. Musimy przeama obawy 50-latkw przed podejmowaniem nowych wyzwa oraz skruszy niech pracodawcw do zatrudniania takich osb. Dowiadczony pracownik jest po prostu bezcenny. wysokich rodkw finansowych przekazywanych podmiotom prywatnym otwartego rynku pracy czy zakadom pracy chronionej. Sytuacj osb niepenosprawnych na rynku pracy pogorszyy dodatkowo zmiany prawa dokonane przez koalicj PO-PSL. Spowodoway one, e co smy pracownik z lekkim i umiarkowanym stopniem niepenosprawnoci oraz co dziesita firma zatrudniajca takie osoby musiay poegna si z systemem. Dlatego stopniowo przywrcimy, odpowiednio do potrzeb, sposb finansowania integracji spoeczno-zawodowej ze rodkw PFRON. Ponadto dokonamy przewartociowania obszarw, na ktrych dziaania mog skutecznie doprowadzi do zwikszenia zatrudnienia osb niepenosprawnych. Uwaamy, e dobrym rozwizaniem jest szerokie otwarcie sektora publicznego na zatrudnianie takich osb. Zniesiemy obowizek przeprowadzania konkursw w przypadku zatrudniania osb niepenosprawnych. W zwizku z koniecznoci osignicia ustawowego wskanika poziomu zatrudnienia takich osb, do czasu jego osignicia pracodawca bdzie mg pomin procedur konkursow w przypadku zatrudnienia osoby niepenosprawnej. Dla wielu pracodawcw publicznych takie uproszczenie i przyspieszenie procedur naboru moe stanowi zacht do zatrudniania osb niepenosprawnych. Umoliwi take wczeniejsz rekrutacj specjalistw, ju na etapie stay czy praktyk dla niepenosprawnych studentw.

ZATRUDNIANIE OSB NIEPENOSPRAWNYCH

Poziom aktywnoci zawodowej osb niepenosprawnych wci pozostaje bardzo niski. Naley zatem uzna, e dotychczasowe dziaania Pastwowego Funduszu Rehabilitacji Osb Niepenosprawnych oraz cay system rehabilitacji zawodowej przynosz efekty niewspmiernie mae w stosunku do bardzo

186

SOLIDARNI Z PRACOWNIKAMI, PRACODAWCAMI...

program
W zakresie tworzenia i adaptacji stanowisk pracy, dostosowania pomieszcze, zakupu urzdze przystosowanych do potrzeb osb niepenosprawnych oraz refundacji kosztw zatrudnienia obejmiemy pracodawcw sektora publicznego tymi samymi instrumentami wsparcia finansowego PFRON, z ktrych korzystaj prywatne czy pozarzdowe firmy otwartego rynku pracy. Ponadto wszelkie formy szkole zwizanych z podnoszeniem kwalifikacji przez ju zatrudnionych pracownikw bd dofinansowane przez PFRON. Naley bowiem uzna, e ksztacenie ustawiczne w przypadku osb niepenosprawnych ma szczeglne znaczenie, zwikszajce ich szanse na rynku pracy. Gwn przeszkod w rozbudzaniu aktywnoci zawodowej osb niepenosprawnych jest ich lk przed utrat rda dochodw. Renty z tytuu niezdolnoci do pracy przyznawane s na czas okrelony; osoba niepenosprawna boi si, e w razie podjcia zatrudnienia renta zostanie jej odebrana. Nie majc pewnoci utrzymania swojego miejsca pracy, w sytuacji do niepewnego rynku pracy, woli pozosta przy rencie, uzupeniajc jej nisk kwot dorywczymi dochodami. Pracodawca publiczny jest postrzegany jako o wiele bardziej stabilny i w peni przestrzegajcy przepisw prawa pracy, std nasze przekonanie, e przedstawi on atrakcyjn ofert dla osb niepenosprawnych. aniu bezrobociu. Skandalem jest ograniczenie w 2011roku przez rzd PO-PSL o 54% rodkw na aktywne formy przeciwdziaania bezrobociu z 7 mldz w roku poprzednim do 3,225 mld z. Uwaamy, e konieczny jest stopniowy wzrost nakadw na aktywn pomoc dla bezrobotnych, ktra powinna by skutecznym i efektywnym sposobem walki z bezrobociem. Pragniemy przy tym, aby dzielenie pienidzy z Funduszu Pracy zostao uspoecznione poprzez wprowadzenie trybu konsultacyjnego. Wci wiele do yczenia pozostawia system szkolenia i aktywizacji osb pozostajcych bez pracy. Spora ilo bezrobotnych wystpujcych o zasiek chce pracowa, ale to nie wystarcza, gdy oprcz chci trzeba mie moliwo staego podnoszenia kwalifikacji i dostp do rzetelnej informacji o ofertach pracy. Ludzie szukajcy pracy szybko nabywaj smutnego dowiadczenia wynikajcego z nieudanych prb, std pojawia si przekonanie, e otrzymanie pracy jest czym, czego nie potrafi osign. Zaczyna brakowa im wytrwaoci, umiejtnoci i wrcz wiary w swoje moliwoci. Trzeba zaoferowa tym ludziom pomoc, system zacht i szkole, aby z powodzeniem mogli podj now prac. Jeeli s ludzie, ktrzy chc pracowa, ale nie potrafi przekona do siebie pracodawcw, trzeba zapewni im pomoc, ktra zwikszy ich atrakcyjno w oczach pracodawcy. Jeeli s ludzie, ktrzy zaczli ba si zabiega o prac, naley da im poczucie pewnoci siebie w drodze powrotnej na rynek pracy.

OTWARTY RYNEK PRACY

Fundusz Pracy jako fundusz celowy powinien finansowa aktywne i pasywne formy przeciwdzia-

187

SOLIDARNA POLSKA
program
W pierwszej kolejnoci naley wprowadzi instrumenty, ktre wska osoby autentycznie zainteresowane podjciem pracy. Posuymy si tu mechanizmem stosowanym od 1997 roku w Australii, ktry ma na celu szybk ocen wszystkich osb wystpujcych o zasiki, dokonywan w cigu dwch dni od ich pierwszego zgoszenia. Wynik tzw. instrumentu klasyfikacji osb poszukujcych pracy, ktry jest regularnie uaktualniany, determinuje, jaki typ pracy bdzie adekwatny dla poszczeglnych pretendentw, jakie szkolenia bd potrzebne i ile czasu potrzebuj poszczeglni bezrobotni na powrt na rynek pracy. I tu konieczna jest kolejna zmiana. Naley uruchomi alternatywne wobec urzdw pracy formy porednictwa. Niepubliczne formy porednictwa pracy, ktre funkcjonuj ju w innych krajach, pokazuj, e potrafi dziaa szybko i tanio. Dzieje si tak dlatego, e otrzymuj mocny bodziec. Proponujemy wprowadzenie bonw przedsibiorczoci. Osoba zarejestrowana jako poszukujca pracy zostanie wyposaona przez urzd pracy w specjalny bon, ktrego warto uzaleniona jest od wysiku, jaki trzeba bdzie woy w jej skuteczny powrt do pracy. Od samego zainteresowanego bdzie zaleao, czy skorzysta z usug urzdu pracy, czy te prywatnej agencji zatrudnienia. Kolejne kwoty ulokowane w bonie bd uwalniane po przejciu kolejnych etapw szkolenia. Uwzgldnione bd take okresy prbne i prace tymczasowe. W caoci bon bdzie rozliczony dopiero wtedy, gdy osoba pozostajca pod opiek agencji czy urzdu przepracuje co najmniej rok. Agencje zatrudnienia bd prowadzone przez organizacje pozarzdowe lub inne podmioty prawne. Ustawa okreli warunki, na jakich bd mogy wykonywa ten rodzaj dziaalnoci, jak bdzie wygldaa wsppraca midzy nimi i urzdami pracy, na jakich zasadach bd mogy liczy na wsparcie finansowe pastwa. Dowiadczenia wielu krajw, w tym Wielkiej Brytanii, Danii, Holandii i Nowej Zelandii, pokazuj e ten rodzaj kooperacji pomidzy publicznymi subami zatrudnienia i prywatnymi agencjami zatrudnienia bardzo dobrze si sprawdza. Tak wic proponujemy wprowadzenie nowoczesnego systemu wspierania osb poszukujcych pracy, atrakcyjnego take dla pracodawcw, ktrzy dzi nie pokadaj zbyt wielkich nadziei w publicznych subach zatrudnienia. Pamitajmy, e do roku 2013 mamy do wykorzystania na ten cel ponad 11 mld euro w ramach pomocy unijnej. Nie moemy zmarnowa tej szansy. Pomoc bdziemy take chcieli obj osoby zagroone utrat pracy. Ze rodkw Funduszu Pracy uruchomimy stypendia szkoleniowe dla osb zagroonych utrat pracy oraz tych, ktre j wanie straciy. Wane jest, aby takie osoby nie traciy kontaktu z rynkiem pracy. Stypendium powinno by na tyle wysokie, aby mona byo przey za nie w okresie nauki, a szkolenia musz by konkretne, intensywne i dawa niemal pewno zatrudnienia. W tym celu urzdy pracy powinny wsppracowa z lokalnymi

188

SOLIDARNI Z PRACOWNIKAMI, PRACODAWCAMI...

program
przedsibiorcami w sprawie ofert pracy. Jeli firma potrzebuje np. operatora wzka widowego, urzd szkoli pracownika w tym kierunku i wysya do konkretnego pracodawcy. Czas najwyszy take na nowoczesny internetowy urzd pracy. Poprzez Internet mona kojarzy obie strony poszukujcego pracy i firm poszukujc pracownikw. Caa procedura prezentacja, weryfikacja ofert, rozmowa kwalifikacyjna moe odbywa si przez Internet. To szczeglnie cenna inicjatywa dla Polakw pracujcych za granic i chccych wrci do kraju. Odpowiednia strona internetowa powinna by przygotowana i administrowana przez Ministerstwo Pracy i Polityki Spoecznej.

189

program

4. SOLIDARNI Z MIESZKACAMI WSZYSTKICH REGIONW KRAJU

Problemem naszego kraju jest nie tylko oglnie niski poziom rozwoju, ale take jego zrnicowanie wewntrzne gospodarcze, spoeczne i regionalne. W sferze gospodarczej zrnicowanie wyraa si w koncentracji podmiotw gospodarczych, nakadw inwestycyjnych przedsibiorcw, inwestycji zagranicznych, instytucji otoczenia biznesu, ludnoci o znacznym potencjale zawodowym i duej sile nabywczej wok niewielu orodkw metropolitalnych. W sferze spoecznej mamy do czynienia z ogromnym zrnicowaniem dochodw i poziomu ycia obywateli, z pozostawaniem duych grup spoecznych na skraju lub w obrbie wykluczenia spoecznego, z dziedziczeniem niekorzystnych elementw statusu spoecznego biedy, niskiego wyksztacenia, braku nie tylko moliwoci, ale i ambicji i woli zmiany swojego pooenia wrd duej czci mieszkacw naszego kraju. Pod wzgldem rozwoju regionalnego wystpuje zrnicowanie terytorialne, przejawiajce si zwaszcza w niszym poziomie rozwoju i niewielkich moliwociach inwestycyjnych wojewdztw wschodniej Polski (warmisko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego, podkarpackiego i witokrzyskiego) oraz w istnieniu znacznej liczby spoecznoci lokalnych oddalonych od centrw rozwoju, niezdolnych do wykorzystania szans cywilizacyjnych.

DWA PROGRAMY ROZWOJU POLSKI

Rzd Donalda Tuska realizuje obecnie neoliberaln koncepcj rozwoju, ktra wypacza stosunki rynkowe. Wykorzystuje ona bowiem ideay gospodarki liberalnej, takie zasady jak wolno, demokracja, prywatna wasno i konkurencja, wycznie do tego, aby poprawia sytuacj materialn nielicznych kosztem wikszoci. Sprzeciwiamy si takiej polityce, wedle ktrej gmina, powiat i wojewdztwo jako jednostki samorzdu terytorialnego czsto faworyzuj interesy podmiotw zewntrznych, szczeglnie zagranicznych. Nie zgadzamy si na zawenie roli jednostek samorzdu terytorialnego do kategorii usugowo-ekonomicznej. Sprzeciwiamy si koncepcji ksztatowania rozwoju w oparciu o model polaryzacyjno-dyfuzyjny i koncepcj lokowania rodkw w tak zwanych biegunach wzrostu, ktrych rozwj nie przekada si na wyrwnywanie poziomu ycia na wielu obszarach Polski, szczeglnie na obszarach wiejskich. Model ten zakada, e pastwo wspiera na wielk skal wybrane orodki wzrostu, a te po jakim czasie promieniuj

190

SOLIDARNI Z MIESZKACAMI WSZYSTKICH REGIONW KRAJU

program
napozostae obszary, w tym obszary wiejskie, i je aktywizuj. Prawo i Sprawiedliwo postuluje polityk zrwnowaonego rozwoju Polski, w ktrym wszystkie sektory maj rwnie wan rol do spenienia. Istotny jest dynamicznie rozwijajcy si sektor prywatny, ale konieczna jest take pastwowa wasno, szczeglnie w sektorach wraliwych. Dalsze wyzbywanie si przez Skarb Pastwa kolejnych dziedzin gospodarki oznacza bdzie brak narzdzi do realizacji polskich interesw. Zrwnowaony rozwj Polski to take rozwj regionalny oparty na zasadzie solidarnoci. Rozwojowi wielkich miast powinien towarzyszy rozwj rednich i maych miast oraz wsi. Metropolie nie mog by przeciwstawiane reszcie kraju. Polacy niezalenie od miejsca zamieszkania powinni mie takie same szanse yciowe, taki sam dostp do usug publicznych: opieki zdrowotnej, owiaty, kultury, urzdw publicznych. Niezbdna jest sie transportowa pozwalajca bez trudu porusza si po gminie i powiecie oraz dojecha do wielkiego miasta. Prawo i Sprawiedliwo przywizuje due znaczenie do utrzymania spoistoci i spjnoci gospodarczej i spoecznej kraju. Celem naszej polityki regionalnej cile zwizanej z polityk rozwoju, o ktrej bya mowa w pierwszej czci programu bdzie wyrwnanie szans rozwojowych tych obszarw, ktre bez pomocy pastwa skazane s na marginalizacj lub dugotrwae problemy strukturalne. Chcemy, aby kady polski region charakteryzowa si wysokimi parametrami wzrostu, a kady mieszkaniec Polski, niezalenie od miejsca zamieszkania, mg korzysta z infrastruktury technicznej na wysokim poziomie oraz mia dobre warunkami ycia i duy wybr dobrze patnych miejsc pracy, oferowanych przez miejscowych przedsibiorcw. Ze rodkw publicznych naley wspiera wszystkie regiony naszego kraju, a przy tym wicej rodkw trzeba przeznacza dla regionw biedniejszych. Szczeglnego wsparcia wymagaj zwaszcza obszary wiejskie oraz cay obszar Polski wschodniej.

STRATEGIA I JEJ REALIZACJA

Strategiczne cele polityki rozwoju regionalnego na najblisze lata wytyczone w Strategii rozwoju kraju 20072015, opracowanej w 2006 r. w kierowanym przez Prawo i Sprawiedliwo resorcie polityki regionalnej, nadal pozostaj naszymi priorytetami w tej dziedzinie. Zasadniczym celem polityki regionalnej pastwa w najbliszych latach powinno by tworzenie warunkw wzrostu konkurencyjnoci wszystkich regionw w taki sposb, aby sprzyja spjnoci spoecznej, ekonomicznej i terytorialnej oraz dy do wyrwnywania szans rozwojowych wojewdztw. Temu celowi jest podporzdkowane tworzenie przez pastwo warunkw: zwikszania konkurencyjnoci i innowacyjnoci gospodarki, zasadniczej poprawy stanu infrastruktury technicznej i spoecznej, wzrostu zatrudnienia i podniesienia jakoci pracy, budowania zintegrowanej wsplnoty spoecznej i zapewnienia bezpieczestwa, rozwoju obszarw wiejskich oraz rozwoju regionw i podniesienia spjnoci terytorialnej kraju.

191

SOLIDARNA POLSKA
program
Pod rzdami Prawa i Sprawiedliwoci pastwo bdzie prowadzi polityk regionaln na dwch poziomach: wojewdzkim i krajowym. Odpowiednio do tego najwaniejsze decyzje bd zapada bd na poziomie samorzdu wojewdztwa, bd na szczeblu rzdowym. W polityce regionalnej wojewdztw konieczne jest uwzgldnienie polityki lokalnej prowadzonej przez gminy i powiaty. Wanym kierunkiem bdzie wspieranie rozwoju sieci osadniczej i miejskiej w regionach o niszym poziomie rozwoju, w tym tworzenie warunkw rozwoju silnych orodkw miejskich pozostajcych w naturalnych zwizkach funkcjonalnych z otaczajcymi obszarami rolniczymi i mniejszymi miastami. Zadaniem polityki regionalnej bdzie budowanie potencjau regionalnych biegunw wzrostu przy jednoczesnym wzmocnieniu powiza dominujcego orodka miejskiego z jego otoczeniem. Istotnym kierunkiem polityki regionalnej jest wspieranie rozwoju mieszkalnictwa. Bezporednio z tym zwizana jest rozbudowa infrastruktury mieszkalnictwa i wprowadzenie polityki mieszkaniowej na poziom regionalny. Sprzyja to bdzie rozwojowi miast i poprawie sytuacji na rynku pracy poprzez zatrudnienie osb bezrobotnych i osb o stosunkowo niskich kwalifikacjach przy pracach budowlanych. Inwestycje w mieszkalnictwo powinny si rwnie przyczyni do zwikszenia mobilnoci pracownikw. O niektrych instrumentach zwikszania poday mieszka dla rodzin o przecitnych dochodach piszemy w rozdziale powieconym polityce rodzinnej. Sia konkurencyjna regionw opiera si bdzie na wewntrznych czynnikach wzrostu, rozwizywaniu strukturalnych problemw gospodarczych i spoecznych wojewdztw oraz pobudzaniu aktywnoci spoecznej i sprawnoci dziaania administracji publicznej w wojewdztwach. Rozwj regionalny bazowa bdzie na programowaniu i dugofalowych strategiach, a nie na uywaniu instrumentw polityki regionalnej w sposb podporzdkowany doranym lub partykularnym interesom. Instrumenty polityki regionalnej i innych publicznych polityk rozwojowych powinny by skoordynowane. Konieczne jest dziaanie wielopaszczyznowe, midzysektorowe, nakierowane na gbokie zmiany strukturalne, konsekwentnie realizowane na przestrzeni wielu lat, powizanie dziaa na rzecz rozwoju regionalnego midzy poszczeglnymi szczeblami samorzdu terytorialnego. Niezbdna jest koordynacja dziaa midzy rnymi wojewdztwami, a take midzy podmiotami administracyjnymi, instytucjami otoczenia biznesowego, organizacjami pozarzdowymi oraz przedsibiorstwami prywatnymi. Koordynacji wymagaj rwnie instrumenty europejskiej i krajowej polityki rozwoju regionalnego. Obecnie mamy czsto do czynienia z brakiem koordynacji midzy programami gminnymi, powiatowymi i regionalnymi. Niektre inwestycje dubluj si, suc w istocie temu samemu celowi. Saboci jest te nadmierne ujednolicenie programw regionalnych (wojewdzkich) oraz brak mobilizacji miejscowych elit na rzecz inicjowania, przygotowania

192

SOLIDARNI Z MIESZKACAMI WSZYSTKICH REGIONW KRAJU

program
i kontrolowania programw. Rozlege s braki kompetencyjne i bardzo niskie standardy pracy czci administracji samorzdowej zajmujcej si przygotowywaniem i wdraaniem programw. Zdarza si zbyt formalne traktowanie projektw, oderwane od ich merytorycznego znaczenia. O niektrych sposobach przeciwdziaania tym negatywnym zjawiskom bya mowa w pierwszej czci programu, w rozdziale powiconym polityce rozwoju. Strategia rozwoju regionalnego nie ogranicza si tylko do terytorium naszego kraju. Obejmuje rwnie obszary przygraniczne i wspprac z otaczajcymi nas pastwami. Budowanie dobrych relacji ssiedzkich, podejmowanie wsplnych inicjatyw kulturalnych i naukowych, planowanie przedsiwzi infrastrukturalnych i chronicych rodowisko naturalne, czcych polskie regiony przygraniczne z ssiedzkimi to wany element programu Prawa i Sprawiedliwoci. Po wygranych wyborach bdziemy promowa cis wspprac z otaczajcymi nas pastwami czonkowskimi UE: Republik Czesk, Sowacj, Litw i Niemcami, a take z innymi pastwami basenu Morza Batyckiego i Ukrain. W sprawach, w ktrych bdzie tego wymaga oboplny interes, bdziemy prowadzi wspprac przygraniczn z Rosj i Biaorusi. i prowadzeniu. Prawo i Sprawiedliwo deklaruje wol kontynuowania dotychczasowego podziau kompetencji oraz wsppracy midzy rzdem i samorzdem. Przyszy rzd Prawa i Sprawiedliwoci bdzie traktowa samorzdowe wadze wojewdztw jako reprezentantw regionalnych spoecznoci, a nie jako przedstawicieli partii politycznych. W sprawach polityki regionalnej rzd jest naturalnym partnerem samorzdu gmin i powiatw. To one s najwikszymi beneficjentami rodkw publicznych przeznaczonych na rozwj regionalny. Przydzia rodkw dla poszczeglnych jednostek samorzdu terytorialnego obu szczebli powinien opiera si na kryteriach merytorycznych oraz pozostawa w cisym zwizku z Programem rozwoju kraju i koncepcj rozwoju wojewdztwa. Nie wolno dopuszcza do politycznego rozdziau rodkw, ktry jest niesprawiedliwy i nie suy dobrze rozwojowi spoecznoci lokalnych, wojewdztwa i caego kraju. Dua cz publicznych rodkw rozwojowych bdzie wykorzystywana przez organizacje pozarzdowe, dziki ktrym realizowanych jest wiele poytecznych inicjatyw. Maj one wielki wpyw na realizacj wanych zada publicznych, spoecznych i edukacyjnych. Od roku 2004 olbrzymia cz rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego trafia do organizacji pozarzdowych, ktre nastpnie wykorzystuj je na rzecz potrzebujcych. S one wane na etapie zarwno programowania, jak realizacji i oceny efektw dziaa finansowanych ze rodkw publicz-

POTENCJA SPOECZNY
Polityka rozwoju, w tym zwaszcza polityka rozwoju regionalnego, wymaga wsppracy rzdu z samorzdem oraz szerokiego udziau partnerw spoecznych i gospodarczych w jej programowaniu

193

SOLIDARNA POLSKA
program
nych. W programowaniu dziaa w ramach perspektywy finansowej 20072015 wzio udzia wiele tysicy przedstawicieli tych organizacji. Wanymi partnerami w prowadzeniu polityki regionalnej s zwizki zawodowe oraz przedsibiorcy i ich organizacje. Podmioty te uczestnicz w programowaniu rozwoju, s i bd autorami projektw rozwojowych i beneficjentami wsparcia publicznego. Pochodzi od nich wiele wnioskw dotyczcych odbiurokratyzowania realizacji projektw inwestycyjnych. Rzd Prawa i Sprawiedliwoci bdzie w szerokim zakresie korzysta z tych sugestii.

194

5. SOLIDARNI Z ROLNIKAMI, Z MIESZKACAMI OBSZARW WIEJSKICH

program

Polska jest krajem o bardzo duym potencjale rolnictwa, zarwno pod wzgldem iloci, jak i jakoci produkcji rolniczej. Wikszo polskich gospodarstw rolnych, co wyrnia je na tle innych krajw europejskich, ma charakter tradycyjnego gospodarstwa rodzinnego. Czsto utrzymuje si z niego wielopokoleniowa rodzina, ktra nie ma innych moliwoci egzystencji. Polskie rolnictwo wci jeszcze konkuruje swym potencjaem z czoowymi krajami europejskimi. Ostatnio sytuacja pogarsza si jednak z roku na rok, gdy rzd koalicji PO-PSL nie stworzy spjnej polityki rolnej i zaniedba wiele wanych obszarw negocjacji w ramach Wsplnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej. Bierna polityka wobec rolnictwa i obszarw wiejskich pogbia rnice w poziomie ycia midzy miastem a wsi. Brak koncepcji i dziaa ze strony rzdu PO-PSL powoduje dalsze narastajce zaniechania i zaniedbania. Ceny rodkw produkcji rosn, a rozwaana w Unii Europejskiej transformacja Wsplnej Polityki Rolnej w kierunku jej liberalizacji oraz zniesienia niektrych dotacji i patnoci korzystnych dla nowych krajw moe tylko pogorszy sytuacj polskich rolnikw i mieszkacw wsi.

Pastwa dominujce w Unii Europejskiej d w ten sposb do realizacji wasnych celw, tworzc narodowe polityki wobec rolnictwa i chronic wraliwe sektory. W tych warunkach w peni uzasadnione jest kreowanie i prowadzenie, rwnie przez Polsk, wasnej polityki narodowej w odniesieniu do rolnictwa i obszarw wiejskich. Gwne dziaania powinny obj sfery produkcyjne i spoeczne rolnictwa, rozbudow i modernizacj infrastruktury technicznej, wspieranie przedsibiorczoci i tworzenia miejsc pracy na obszarach wiejskich oraz ich zrwnowaonego rozwoju. Prawo i Sprawiedliwo potrafi uczyni polskie rolnictwo ekonomicznie, spoecznie i ekologicznie stabilnym, a nowoczenie zagospodarowane obszary wiejskie atrakcyjnym miejscem zamieszkania, pracy i rekreacji. Naszym celem jest wyrwnanie poziomu ycia i wskanikw cywilizacyjnych w miecie i na wsi oraz doprowadzenie do maksymalnego zblienia sytuacji spoeczno-gospodarczej rolnictwa w Polsce i krajach wysoko rozwinitych. Osigniciu tego celu bd suy zarwno rodki krajowe, jak i instrumenty Wsplnej Polityki Rolnej (WPR).

195

SOLIDARNA POLSKA
program PRODUKCJA ROLNA I GOSPODARKA YWNOCIOWA
Struktura polskiego rolnictwa jest bardzo zrnicowana. Dominuj w niej gospodarstwa mae, o powierzchni 15 ha. Stanowi one ponad poow oglnej liczby gospodarstw. Niski jest nadal stopie specjalizacji gospodarstw rolnych. To utrudnia postp technologiczny i zmniejsza efektywno gospodarowania. W polskim rolnictwie brakuje kapitau na niezbdne inwestycje. Popraw konkurencyjnoci rolnictwa chcemy osign przede wszystkim poprzez ekonomiczne wzmocnienie gospodarstw rolnych ich modernizacj, ukierunkowanie produkcji na rynek, aktywne wdraanie inwestycji prorozwojowych. Pomoc inwestycyjna jest tu niezwykle istotna take ze wzgldu na konieczno dostosowywania produkcji rolnej do standardw UE, poprawy jakoci produktw rolnych, wprowadzenia nowoczesnych technologii oraz dostosowania procesw produkcyjnych do wymogw ochrony rodowiska. Kluczowe znaczenie bdzie miao przede wszystkim zapewnienie rozwoju zrwnowaonej produkcji rolnej oraz przemysu rolno-spoywczego. Sektor zrwnowaonej produkcji rolnej obejmuje swym zakresem produkcj ekologiczn, produkcj integrowan, produkty lokalne i regionalne, produkty o wysokiej, potwierdzonej jakoci i specyfice. Produkty tego sektora, jako na og drosze, nie s jeszcze konkurencyjne na rynkach spoeczestw uboszych, wymagaj wic istotnego wsparcia na rynku krajowym i na rynkach zagranicznych. S one jednak poszukiwane ze wzgldu na zdrowie i bezpieczestwo. Zbudujemy siln instytucj, ktra zajmuje si rozwojem produktw regionalnych i tradycyjnych, bdzie wspomaga ich rejestracj, marketing i ekspansj na wszelkie moliwe rynki. Aby by opacalna, produkcja ta musi by prowadzona na odpowiedni skal i obejmowa maksymalny zakres koordynacji w cyklu od pola do stou. Mona to osign przede wszystkim przez czenie wysikw oraz integracj uczestnikw tego cyklu, przy zachowaniu zasady sprawiedliwego podziau dochodw i partnerstwa w tych procesach. Producenci rolni, aby funkcjonowa bardziej efektywnie, musz czy swoje dziaania w tych sferach, w ktrych samodzielnie nie mog by konkurencyjni na rynku. Ich wsppraca moe obejmowa zarwno przygotowanie podw rolnych do sprzeday i ich przechowywanie, jak i wstpne ich przetwarzanie, a nawet pakowanie i dystrybucj. Bdziemy sprzyja tym procesom. Grupy producenckie musz mie warunki do okrzepnicia, a nastpnie do ewoluowania w kierunku zarzdzanych i kontrolowanych przez rolnikw, silnych organizmw gospodarczych. Poprzez zmiany prawa stworzymy moliwoci istnienia, obok obecnych form organizacyjnych, takich jak grupy producenckie czy spdzielnie, bardziej elastycznych form, dziaajcych na zasadzie zrzeszania si w celu wykonania okrelonego zadania, jak np. klastry czy sieci zakupowe.

196

SOLIDARNI Z ROLNIKAMI, Z MIESZKACAMI OBSZARW WIEJSKICH

program
W ten sposb zrwnowaony rozwj produkcji rolnej, poza aspektami ekologicznymi, jakoci i bezpieczestwa ywnoci dla konsumenta, zapewni rwnie warunki ekonomicznej opacalnoci dla producentw. Przemys rolno-spoywczy zalicza si w Polsce do najwaniejszych dziedzin gospodarki narodowej. Polski rynek ywnoci ma nadal duy potencja rozwojowy. Korzystnym zmianom w przetwrstwie, tj. systematycznemu wzrostowi produkcji, wprowadzaniu nowych technologii i coraz wyszej jakoci produktw, towarzysz zjawiska negatywne, hamujce jego dynamik rozwojow. Nadal wystpuj niedobory kapitau krajowego, przy wystpujcej w wielu branach (np. cukrowniczej, piwowarskiej, tuszczowej) monopolistycznej pozycji koncernw globalnych. Wiele zakadw nie ma dobrych powiza kontraktacyjnych z dostawcami surowca i dziaa w warunkach niestabilnej bazy surowcowej. Wyeliminowanie tych czynnikw, a jednoczenie dalsza poprawa jakoci produktw oraz intensyfikacja dziaa marketingowych i promocyjnych przyczyni si do osignicia zdecydowanie lepszych efektw. Chcemy, aby pomoc krajowa dla rolnictwa i przetwrstwa produktw rolnych nadal bya udzielana w formie dotacji przedmiotowych, dopat do oprocentowania kredytw lub czciowej spaty kapitau kredytw, gwarancji i porcze kredytw bankowych, dopat do skadek ubezpieczeniowych czy zwrotu podatku akcyzowego. Bdziemy z wiksz determinacj wystpowa do Unii Europejskiej o zgod na pomoc publiczn w rnych dziedzinach i poszukiwa jej form dostosowanych do potrzeb polskiego rolnictwa. rodki unijne wspierajce przetwrstwo produktw rolnych kierowane bd przede wszystkim do maych i rednich przedsibiorstw. Wsparcie wikszych zakadw bdzie przyczynia si do poprawy ich pozycji konkurencyjnej na rynkach globalnych. Pomoc udzielona w ten sposb wpynie rwnie na sytuacj producentw rolnych, ktrzy dziki powizaniom kontraktacyjnym z zakadami przetwrczymi lub podmiotami prowadzcymi handel hurtowy uzyskaj stabilizacj zbytu produktw rolnych. Od kilku lat nasze produkty rolno-spoywcze s artykuami poszukiwanymi na europejskim rynku. Konieczne bd zatem dziaania w sferze profesjonalnego marketingu, ktre podnios konkurencyjno naszej ywnoci i bd j skutecznie promowa. Zamierzamy, poprzez skuteczne instrumenty marketingowe, zbudowa mark polskiej ywnoci oraz pokaza unikalne atuty naszych artykuw rolno-spoywczych. Opracujemy strategi promocji eksportu, uchwalimy ustaw o promocji eksportu.

WARUNKI KONKUROWANIA NA RYNKU EUROPEJSKIM

Istniej co najmniej trzy warunki, ktre musimy speni, aby polskie rolnictwo byo konkurencyjne: wyrwnanie poziomu dopat bezporednich w nowych i starych krajach czonkowskich, obnienie kosztw krajowej produkcji rolniczej, poprawa bezpieczestwa zdrowotnego ywnoci.

197

SOLIDARNA POLSKA
program
Wyrwnanie poziomu dopat w starych i nowych krajach czonkowskich nie nastpi w roku 2013, cho polscy rolnicy maj wwczas otrzymywa ju 100% wynegocjowanych dopat bezporednich. Jednake w naszym kraju dopaty te bd wynosiy ok. 190 euro na hektar, podczas gdy w ssiednich Niemczech a 340euro na hektar. Jednoczenie trudno si spodziewa wzrostu wielkoci rodkw przeznaczonych na rolnictwo w perspektywie finansowej Unii Europejskiej na lata 20142020. Musimy wic dy do urednienia dopat w ramach rodkw przeznaczonych na finansowanie I filara WPR. rednia wielko dopaty na hektar w caej Unii Europejskiej wynosiaby wwczas ok.260 euro, a wiec w przypadku Polski kwota przypadajca na jeden hektar uytkw byaby wysza o ok. 70 euro w stosunku do dotychczasowej. Skoro Polska wykorzystuje rolniczo okoo 16mlnha, kwota dopat w ramach I filara byaby wysza o okoo 1,1 mld euro rocznie i wynosiaby blisko 4,2 mld euro. Tylko skierowanie takich rodkw do rolnikw daje szans na skuteczne konkurowanie polskich gospodarstw na unijnym rynku. Obnienie kosztw krajowej produkcji rolniczej jest drugim z warunkw wzrostu konkurencyjnoci polskiego rolnictwa. Przyczynia si do tego czciowy zwrot podatku akcyzowego od oleju napdowego zakupionego na cele rolnicze przez posiadaczy gospodarstw rolnych. Niezwykle istotne jest kontynuowanie tej formy wsparcia, wprowadzonej przez rzd Prawa i Sprawiedliwoci. Jeli chcemy rozwija polskie rolnictwo i czyni je konkurencyjnym na rynkach europejskich i wiatowych, musimy utrzyma dotychczasowe formy jego opodatkowania. Nie naley zwiksza obcie fiskalnych gospodarstw rolnych, ktre pac przecie podatki porednie VAT od zakupionych towarw i usug czy podatek akcyzowy, ktre wzrosy znaczco w 2011 roku. Rolnicy obcieni s take skadkami na ubezpieczenie spoeczne i skadkami ubezpiecze od ryzyka i strat z tytuu klsk. Naley wprowadza rozwizania fiskalne wspomagajce system inwestowania, kredytowania i wczania gospodarstw rolnych w aktywizowanie rynku zarwno po stronie producentw, jak i nabywcw. Naley take, przynajmniej obecnie, zrezygnowa z pomysu wprowadzania obligatoryjnego podatku dochodowego w rolnictwie. Okrelanie dochodowoci gospodarstw rolnych wymaga radykalnych zmian, a przede wszystkim ujednolicenia pojcia dochodu gospodarstwa rolnego. Niezbdne jest wypracowanie nowych standardw przez specjalistw w dziedzinie ekonomiki rolnictwa. Naley te kontynuowa renty strukturalne i wspieranie gospodarstw niskotowarowych. Te pierwsze maj na celu popraw struktury agrarnej, przypieszenie procesu wymiany pokoleniowej wrd osb prowadzcych gospodarstwa rolne, a take popraw ich rentownoci i konkurencyjnoci poprzez ich przejmowanie przez osoby modsze, dobrze przygotowane do zawodu rolnika. Pomoc dla gospodarstw niskotowarowych ma natomiast polega nadal na wypacie premii przez okres 5 lat w wy-

198

SOLIDARNI Z ROLNIKAMI, Z MIESZKACAMI OBSZARW WIEJSKICH

program
sokoci stanowicej rwnowarto 1250 euro rocznie, co wiksza ich moliwoci inwestycyjne. Trzecim podstawowym warunkiem konkurowania na rynku europejskim jest poprawa bezpieczestwa zdrowotnego ywnoci. Stanowi to cigle aktualne wyzwanie dla polskiego sektora ywnociowego. Podstawowym warunkiem funkcjonowania przedsibiorstw i gospodarstw rolnych na wsplnym rynku, obok wysokiej jakoci produktw, jest dostosowanie warunkw produkcji, przetwrstwa i dystrybucji do standardw zapewniajcych bezpieczestwo ywnoci. Niezbdne s zatem inwestycje zmierzajce do poprawy standardw higienicznych, sanitarnych i jakociowych w acuchu ywnociowym, a take dziaania nakierowane na ochron rodowiska i popraw warunkw utrzymania zwierzt. Do zada Urzdu Zdrowia Publicznego, ktrego powoanie postulujemy w przedstawionym wyej programie polityki rozwoju, nalee bdzie konsolidacja i integracja systemu kontroli bezpieczestwa i jakoci ywnoci na wszystkich etapach acucha ywnociowego. Ponadto wdroymy uregulowania weterynaryjne UE dotyczce bezpieczestwa ywnoci, w tym kontroli przemieszczania zwierzt (system IRZ) oraz kontroli pasz. Ze wzgldu na zagroenia zdrowotne i rodowiskowe naley take dy do: utrzymania zakazu produkcji i wprowadzania na rynek ywnoci modyfikowanej genetycznie (GMO); ogranicze w zakresie tuczu wielkoprzemysowego zwierzt; racjonalizacji gospodarki nawozowej, w tym kontroli obrotu nawozami oraz ich jakoci; wdroenia strategii zrwnowaonego stosowania rodkw ochrony rolin i pestycydw w rolnictwie; konsolidacji systemu dopuszczania do obrotu rodkw ochrony rolin.

ATRAKCYJNE OBSZARY WIEJSKIE

Chcemy, aby obszary wiejskie mogy konkurowa z miastami jako podane przez Polakw miejsce zamieszkania i prowadzenia dziaalnoci gospodarczej. Konkurencyjno w tym przypadku oznacza podan, ze wzgldw gospodarczych i spoecznych, nowoczesn infrastruktur oraz atrakcyjne warunki rozwoju przedsibiorczoci. Nowoczesna i sprawna infrastruktura techniczna i spoeczna, wspomagajca rozwj obszarw wiejskich, to zadanie o kluczowym znaczeniu. Niedostateczny stopie rozwoju infrastruktury na wsi nie tylko obnia standard ycia i gospodarowania, lecz take decyduje o niskiej efektywnoci produkcji i mniejszej atrakcyjnoci obszarw wiejskich dla potencjalnych inwestorw i mieszkacw. Potrzebne jest bardziej ofensywne inwestowanie w infrastruktur techniczn na obszarach wiejskich, w szczeglnoci w popraw infrastruktury drogowej i tworzenie infrastruktury transportowej, we wspieranie inwestycji w zakresie gospodarki wodnej i ciekowej oraz zaopatrzenia w wod, w tworzenie systemu zbioru, segregacji, wywozu i utylizacji odpadw komunalnych, w procesy elektryfikacji i reelektryfikacji wsi, we wspieranie rozwoju infrastruktury teleinformatycznej oraz w pomoc logistyczn i organizacyjn dla lokalnych i regionalnych przedsiwzi w tym zakresie.

199

SOLIDARNA POLSKA
program
W dziedzinie budowy infrastruktury spoecznej wikszo gmin nie jest w stanie wygospodarowa ze swoich budetw rodkw na tworzenie, odnawianie i modernizowanie placwek owiatowo-kulturalnych, opieki zdrowotnej, obiektw sportowych i rekreacyjnych. Niezbdne jest w tej sytuacji utworzenie funduszy samopomocowych dla gmin, ktre chc realizowa tego typu inwestycje. Fundusze te powinny zosta utworzone w oparciu o rodki budetu pastwa, krajowe fundusze pomocowe oraz niewielkie skadki gmin wiejskich. Bdziemy take doskonali ju istniejce instrumenty wsparcia, ktre pozwalaj na podjcie prac inwestycyjnych zwizanych z obiektami penicymi funkcje publiczne, promujcymi tereny wiejskie czy propagujcymi ich dziedzictwo historyczne, tradycj, sztuk i kultur. Aby podnie atrakcyjno obszarw wiejskich, musimy wspiera na nich rozwj mieszkalnictwa. Podejmiemy dziaania majce na celu pozyskiwanie terenw przeznaczonych pod zabudow mieszkaniow oraz budownictwo socjalne. Na te cele naley przekaza gminom grunty Skarbu Pastwa. Proinwestycyjne zagospodarowanie obszarw wiejskich wymaga bdzie take szeregu dziaa o charakterze oglnym, takich jak wsparcie planowania strategicznego gmin i przyspieszenie procesw jego realizacji, uporzdkowanie rozwoju przestrzennego wsi i obszarw wiejskich oraz przygotowanie ich jako miejsca inwestycji. Przedstawimy rozwizania prawne w zakresie planowania przestrzennego, uwzgldniajce moliwoci wprowadzania nowych funkcji wsi. Istotne bdzie take prowadzenie szerokiej akcji informacyjno-szkoleniowej wrd samorzdw lokalnych oraz mieszkacw wsi w zakresie wprowadzania zmian w zagospodarowaniu przestrzennym wsi. W rozwoju obszarw wiejskich szczegln rol odgrywaj mae miasta. Od najdawniejszych czasw w miastach dokonywano wymiany dbr uzyskanych w produkcji rolniczej na inne. W ostatnich latach w Polsce nastpia wyrana stagnacja gospodarcza maych miast. W wyniku przyjtego przez rzd PO-PSL modelu polaryzacyjno-dyfuzyjnego rozwoju przestrzennego kraju dua cz maych miast, zwaszcza tych pooonych poza obszarami metropolitalnymi i na obszarach wiejskich, zagroona jest trwa degradacj spoeczno-ekonomiczn. Nastpuj due straty spoeczne i gospodarcze. Lokalne centra rozwoju przestaj peni swoje funkcje, co z kolei blokuje rozwj rolnictwa i lokalnej przedsibiorczoci, a w konsekwencji stanowi strukturaln barier rozwoju gospodarki lokalnej. Pragniemy uruchomi program oywiania maych miast i wsparcia ich rozwoju, m.in. jako lokalnych centrw rynku rolnego. Proponowany kierunek oywienia to nie tylko budowa targowisk. Opiera si on na idei rewitalizacji funkcji rynkowych maych miast w odniesieniu do caego acucha ywnociowego, wraz z rozwojem niezbdnej infrastruktury gospodarczej i spoecznej oraz doradczym, finansowym i szkoleniowym wsparciem lokalnej przedsibiorczoci w tym zakresie.

200

SOLIDARNI Z ROLNIKAMI, Z MIESZKACAMI OBSZARW WIEJSKICH

ROZWJ PRZEDSIBIORCZOCI
Atrakcyjne warunki rozwoju przedsibiorczoci to, obok dobrej infrastruktury, drugi konieczny kierunek zmian na obszarach wiejskich. Powszechne staje si przewiadczenie o kluczowej roli przedsibiorczoci, o znaczeniu maych i rednich firm w rozwoju gospodarczym i w tworzeniu nowych, trwaych miejsc pracy. Stopniowo odchodzi si od dominujcego przez lata pogldu, e wystarcz inwestycje infrastrukturalne, poprawiajce warunki lokalizacyjne dla przedsibiorstw, a system ulg i pomocy zmobilizuje inwestorw do dziaalnoci na danym terenie. Coraz waniejsze staj si formy aktywizacji gospodarczej lokalnych rodowisk, motywowanie i inspirowanie ludzi do brania losu we wasne rce. W tym celu bdziemy wspiera odradzanie si autentycznej spdzielczoci wiejskiej przez zapewnienie jej stabilnego rozwoju. Spdzielcza dziaalno gospodarcza w rolnictwie ma sprzyja aktywnoci lokalnych spoecznoci, agodzi konflikty, a przede wszystkim ksztatowa spoeczny charakter gospodarki rynkowej. Rozwj przedsibiorczoci i samozatrudnienia pozwala przeama apati, krg niemonoci w regionach opnionych gospodarczo lub dotknitych kryzysem strukturalnym. Dlatego bdziemy wspiera powstawanie na obszarach wiejskich firm zdolnych do konkurencji, w szczeglnoci poprzez: stworzenie prawnych i organizacyjnych warunkw rozwoju przedsibiorczoci i pozarolniczych rde dochodw na terenach wiejskich; wprowadzenie uatwie formalnych w prowadzeniu maych i rednich przed-

program

sibiorstw na obszarach wiejskich (m.in. uproszczenie procedur rejestracji firm, stworzenie systemu doradztwa w zakresie przedsibiorczoci i tworzenia miejsc pracy, w tym uruchomienie centrum usug doradczych i pracy na poziomie gmin); stworzenie systemu informacji gospodarczej dla maych i rednich przedsibiorstw dziaajcych na obszarach wiejskich. Ponadto wprowadzimy rozwizania umoliwiajce powstawanie na wsi przedsibiorstw spoecznych z prawdziwego zdarzenia. Jest to te odpowied na rozszerzanie si obszarw biedy. Funkcjonowanie tych przedsibiorstw powinno by kompatybilne z innymi dziaaniami w zakresie przedsibiorczoci, np. agroturystyk czy obsug grup producenckich. Ich powstawanie bdziemy wspiera w ramach strategii rozwoju lokalnego i kontraktw samorzdowych.

NIE TYLKO YWNO

Oywienie gospodarcze obszarw wiejskich jest moliwe gwnie dziki maym przedsibiorstwom. Jednak ograniczony dostp do rodkw finansowych powoduje, e pozarolnicza aktywno gospodarcza na obszarach wiejskich jest wci zbyt sabo rozwinita. Pomoc winna zosta skierowana przede wszystkim do podmiotw realizujcych inwestycje zwizane z tworzeniem lub rozwojem mikro- i maych przedsibiorstw w sektorze usug, w tym turystycznych. Turystyka wiejska i jej aktywna forma specyficzna dla obszarw wiejskich agroturystyka daj realn szans rozwoju tych obszarw, zwaszcza na terenach o niskiej towarowoci produkcji rolnej. Tworz

201

SOLIDARNA POLSKA
program
one nowe miejsca pracy przy obsudze ruchu turystycznego (pracownik biura podry, przewodnik i pilot wycieczek, pracownik hotelu itd.) oraz kolejne miejsca pracy w infrastrukturze towarzyszcej turystyce (produkcja ywnoci, transport, budownictwo). Udzielimy wsparcia turystyce wiejskiej poprzez pomoc w tworzeniu programw regionalnych i lokalnych organizacji turystycznych czy tzw. produktw turystycznych, czcych walory specyficzne dla danego obszaru, zwizane z okrelonym miejscem, regionem, wydarzeniem itd. Chcemy, aby pomoc dla wiejskich przedsiwzi turystycznych funkcjonowaa poczwszy od programw edukacyjnych poprzez profesjonalne doradztwo a do udzielania wsparcia finansowego projektom i ochrony prawnej unikalnym produktom. Wan szans rozwoju obszarw wiejskich stanowi zarwno wzrost wykorzystania biomasy na cele energetyczne, jak i rozwj zasobw i technologii wykorzystujcych odnawialne rda energii. Rozwizania przyjte w latach 20052007 poprawiay opacalno ekonomiczn caego procesu wykorzystania biomasy od pozyskania surowcw rolniczych przez wytwarzanie biokomponentw produkcj biopaliw ciekych i paliw z dodatkiem biokomponentw a po uycie tego paliwa. Powinny rwnie gwarantowa stabilno warunkw funkcjonowania dla wszystkich podmiotw zwizanych z rynkiem biokomponentw i biopaliw ciekych, co jest niezbdne do tworzenia dugookresowych planw gospodarczych oraz pozyskiwania przez przedsibiorcw rodkw finansowania inwestycji. Uruchomiony system finansowania inwestycji nie sprawdzi si ze wzgldu na ze rozwizania strukturalne i niedocignicia organizacyjne w instytucjach podlegajcych rzdowi PO-PSL. Midzy innymi zaniechano wprowadzenia na stae paliwa rolniczego wolnego od akcyzy i opaty drogowej, zmniejszono dopaty do paliwa rolniczego, nie wspiera si ju produkcji biopaliw. Wrd instrumentw wsparcia finansowego niezbdne jest wprowadzenie systemu dopat dla rolnikw uprawiajcych roliny energetyczne, wsparcia inwestycyjnego ze rodkw unijnych oraz zwolnienia podmiotw stosujcych biopaliwa cieke w pojazdach z opat za wprowadzanie zanieczyszcze do powietrza. Biopaliwa wytwarzane na bazie surowcw rolniczych nie stanowi w obecnych warunkach rynku ywnociowego jedynej moliwoci wykorzystania odnawialnych rde energii. Dlatego coraz wikszego znaczenia nabiera bdzie rozwj zasobw i technologii wykorzystujcych inne odnawialne rda energii, zwaszcza biomas. Oznacza to konieczno rozwoju zasobw i potencjau technicznego w celu wykorzystania innych alternatywnych rde energii, wspierania wytwarzania paliw i energii z alternatywnych rde, rozwoju technologii wytwarzania biogazu dla potrzeb gospodarstw rolnych i energetyki lokalnej oraz opracowania programw i rozwiza technicznych dla maej energetyki wodnej i energetyki wiatrowej, produkujcych energi dla gospodarstw rolnych i maych miejscowoci. W zakresie produkcji energii ze

202

SOLIDARNI Z ROLNIKAMI, Z MIESZKACAMI OBSZARW WIEJSKICH

program
rde rolniczych wsparcia wymagaj przede wszystkim technologie drugiej generacji. Chcemy tworzy warunki i moliwoci rozwoju innych alternatywnych rde energii, obejmujcych energi elektryczn oraz ciepo z odnawialnych rde energii. Wprowadzony system wspierania, oparty na formule zielonych certyfikatw, jest mechanizmem rynkowym sprzyjajcym optymalnemu rozwojowi i konkurencji. Uzupenieniem jest obowizek zakupu caej energii elektrycznej wytworzonej ze rde odnawialnych przyczonych do sieci znajdujcych si w obszarze dziaania danego sprzedawcy. W Polsce istnieje take obowizek zakupu ciepa ze rde odnawialnych. Przewiduje si wykorzystanie do produkcji ciepa biomasy, zasobw geotermalnych i ewentualnie energii sonecznej. mocy spoecznej wspomagane bd nowoczesne dziaania adresowane do grup spoecznych zagroonych trwaym wykluczeniem. Wdraanie aktywnej polityki spoecznej realizowa chcemy poprzez rozwj centrw integracji spoecznej, klubw integracji spoecznej oraz spdzielni socjalnych, w tym inwalidzkich. We wszystkich rodowiskach lokalnych powinny funkcjonowa gminne centra informacji. Powinny one dysponowa informacjami o ofertach pracy, o zawodach, szkoach i instytucjach szkolcych, o warunkach i procedurach uruchomienia wasnej dziaalnoci gospodarczej. Centra te powinny by wyspecjalizowanymi jednostkami wyposaonymi w nowoczesne stanowiska komputerowe. Funkcjonujc w istniejcych gminnych domach kultury, szkoach czy innych miejscach skupiajcych spoecznoci lokalne, wiadczy maj bezpatn pomoc osobom zainteresowanym, w tym bezrobotnym. We wsppracy z organizacjami pozarzdowymi pomoemy w uruchomieniu w rodowiskach wiejskich centrw informacji modzieowej, ktre bd zapewnia rwno w dostpie do informacji dla wszystkich modych ludzi. Podejmiemy dziaania na rzecz wzrostu liczby doradcw zawodowych oraz porednikw w poszukiwaniu pracy. Zapewnimy powszechny dostp do sieci teleinformatycznych na obszarach wiejskich poprzez tworzenie kawiarenek internetowych, gminnych centrw informacji elektronicznej i internetowej. Niezbdnym dziaaniem, ktre podejmiemy po wygraniu wyborw, jest opracowanie i wdroenie spe-

AKTYWNA POLITYKA SPOECZNA

Zachodzce przemiany cywilizacyjne stanowi nowe wyzwanie dla polityki spoecznej na obszarach wiejskich. Wprowadzimy ustawowe rozwizania, ktre uatwi mieszkacom tych obszarw dostp do pomocy spoecznej i odbiurokratyzuj zasady jej udzielania. Zmian wymaga funkcjonowanie w gminach orodkw pomocy rodzinie, ktre powinny w wikszym stopniu peni funkcje analityczno-planistyczne. Wdraaniem pomocy powinny zaj si rwnie rady soeckie we wspdziaaniu z organizacjami pozarzdowymi. Poza wprowadzeniem rozwiza usprawniajcych udzielanie wiadcze i podnoszcych efektywno po-

203

SOLIDARNA POLSKA
program
cjalnego rzdowego programu spoecznej odnowy terenw popegerowskich. Problem ten nie by dotychczas przedmiotem naleytego zainteresowania ani tym bardziej nie znalaz rozwizania w polityce rzdu PO-PSL. Dotychczasowe dowiadczenia i badania naukowe dowodz, e naley poszuka nowych instrumentw wsparcia, aby zahamowa pogbianie si negatywnych procesw spoecznych na tych zagroonych wykluczeniem terenach. Istotnym i wci ywo dyskutowanym tematem jest poprawa zabezpieczenia emerytalnego rolnikw i ich rodzin. W wikszoci krajw UE istniej szczeglne zasady ubezpieczenia spoecznego rolnikw, ich rodzin oraz pracownikw zatrudnionych w gospodarstwach rolnych. Uwaamy, e naley zachowa odrbny system ubezpieczenia spoecznego rolnikw, obejmujcy ubezpieczenia emerytalne, chorobowe, macierzyskie oraz od wypadkw przy pracy. Ten szczeglny system bdzie nadal otrzymywa niezbdne wsparcie z budetu krajowego. Ubezpieczenia spoeczne w rolnictwie winny stanowi istotny element systemowego oddziaywania pastwa na sytuacj spoeczn i ekonomiczn rolnictwa. Doskonalenie KRUS powinno uwzgldnia szczeglnie ten aspekt. ktre powinny by dostpne na poziomie gminy, czyli podstawowej opieki lekarskiej, opieki stomatologicznej i rehabilitacji. Zaley nam na stworzeniu systemu zachcajcego lekarzy rodzinnych do podejmowania pracy na wsi i w maych miastach. Doprowadzi trzeba do sytuacji zapewniajcej dostp do lekarza rodzinnego w miejscu zamieszkania. Pielgniarka i poona rodowiskowa powinna znacznie wicej czasu przeznacza na prac w rodowisku i peni funkcj edukacyjn w zakresie systemu opieki zdrowotnej. Narodowy Fundusz Zdrowia powinien przeznacza wicej rodkw na kontraktowanie porad specjalistycznych i wiadcze rehabilitacyjnych dla mieszkacw wsi. Przygotujemy odpowiednie rozwizania organizacyjne umoliwiajce dotarcie lekarza specjalisty do rolnika i jego rodziny. Wymaga to koordynacji i zaangaowania rzeczywistych gospodarzy danego terenu wjtw i burmistrzw, a take lekarzy rodzinnych i dyrektorw szpitali. Poprawimy dostpno bada profilaktycznych. Rozszerzeniu ulegnie zakres programw profilaktycznych nastawionych na ograniczenie gwnych problemw zdrowotnych (choroby ukadu krenia, nowotworowe, metaboliczne i inne), realizowanych przez Ministra Zdrowia i Narodowy Fundusz Zdrowia. Poprawa sprawnoci systemu zgosze do programw oparta zostanie na dziaaniach pielgniarek podstawowej opieki zdrowotnej. Wprowadzimy bezpatne badania profilaktyczne dla rolnikw po ukoczeniu 50 lat, wykonywane przez wojewdzkie

DOSTP DO OPIEKI ZDROWOTNEJ

Wci jeszcze nie zosta rozwizany problem mieszkacw wsi i maych miast polegajcy na utrudnionym dostpie do wiadcze opieki zdrowotnej, i to nie tylko specjalistycznych, ale take tych,

204

SOLIDARNI Z ROLNIKAMI, Z MIESZKACAMI OBSZARW WIEJSKICH

program
orodki medycyny pracy, a ukierunkowane na zagroenia zdrowotne wynikajce ze specyfiki warunkw pracy w rolnictwie. szarw wiejskich stanowi wany cel o charakterze uzupeniajcym. Rozszerzenie moliwoci korzystania ze szk o rnym poziomie, profilu i formach prawnych oraz stworzenie warunkw sprzyjajcych ksztaceniu we wszystkich typach i rodzajach szk stanowi podstaw dostpnoci wiedzy na terenach wiejskich. Niezbdne jest rwnie ukierunkowanie sektora edukacji na poziomie szkolnictwa wyszego, szczeglnie pastwowych wyszych szk zawodowych, na dziedziny wiedzy szczeglnie przydatne w rozwoju obszarw wiejskich i rolnictwa. Modzie pochodzca z obszarw wiejskich cigle jeszcze stanowi zdecydowan mniejszo wrd uczniw szk rednich oraz studentw publicznych uczelni. Wymaga to opracowania programu stypendialnego dla tej modziey. rodki na ten cel powinny by wyodrbnione w postaci specjalnego funduszu i corocznie waloryzowane o wskaniki inflacji. Jako nowy sposb finansowania proponujemy wprowadzenie zasady pokrywania kosztw ksztacenia studentw, w formie dotacji celowej, na wybranych, preferowanych przez pastwo kierunkach studiw. Koordynacja dziaa w zakresie doradztwa i upowszechniania wiedzy rolniczej wymaga nowych ram organizacyjnych i programowych, ktre umoliwi reagowanie na zmiany zwizane z rozwojem nauki, nowoczesnych technologii i nowych technik oraz form nauczania, w tym nauczania na odlego i e-learningu. System wiedzy rolniczej chcemy oprze na szkoach rolniczych (jako cen-

EDUKACJA CZYNNIKIEM ROZWOJU

Nowoczesna edukacja oraz upowszechnianie wiedzy i innowacji stanowi klucz do rozwoju rolnictwa i obszarw wiejskich w warunkach wyzwa gospodarki rynkowej. Pierwszym krokiem w tym kierunku bdzie odnowienie i wdroenie Narodowego programu edukacji modziey wiejskiej, stworzenie systemu cigego zdobywania wiedzy i doksztacania mieszkacw wsi oraz wspomaganie pozytywnych tendencji w nasyceniu obszarw wiejskich infrastruktur edukacyjn, szczeglnie w zakresie e-learningu. Wymaga to zapewnienia nowoczesnej infrastruktury owiatowej, poprawy jakoci procesu nauczania w wiejskich szkoach, podniesienia kwalifikacji nauczycieli. Niezbdne bdzie take rozszerzenie oferty edukacyjnej dla osb dorosych i wspieranie ksztacenia ustawicznego, w powizaniu z poszukiwaniem alternatywnych kierunkw ksztacenia na odlego oraz wykorzystaniem e-lerningu i Internetu jako rodowiska nauczania. Naley dy do pokrycia jak najwikszej czci Polski zasigiem bezprzewodowych sieci komputerowych, ktre umoliwi korzystanie z darmowego dostpu do Internetu i dadz moliwo korzystania z telefonw komrkowych w technologii Wi-Fi. Zwikszenie dostpnoci edukacji i wiedzy na poziomie rednim i wyszym dla mieszkacw ob-

205

SOLIDARNA POLSKA
program
trach lokalnych) w powizaniu ze zmodernizowanym Krajowym Centrum Edukacji Rolniczej (jako centrum krajowym) oraz rolniczymi jednostkami badawczo-rozwojowymi (jako centrach wiedzy). Tak zintegrowana wiedza, edukacja i doradztwo rolnicze stanowi powinny kompleksowy system ksztacenia, wdraania wiedzy rolniczej oraz doskonalenia zawodowego i praktycznego uczestnikw wszystkich tych procesw, w szczeglnoci rolnikw. Dziaalno agencji rolnych wymaga natychmiastowych dziaa naprawczych. Bdc podmiotami niezalenymi od budetu pastwa, generuj one procesy korupcyjne i w coraz mniejszym stopniu speniaj powierzone im funkcje wspierania rolnictwa i obszarw wiejskich. Stay si orodkami towarzysko-politycznych ukadw i grup interesu. Nieuchronne jest powoanie, w drodze konsolidacji dotychczasowych agencji rzdowych i pozbawionego w nowych warunkach prawnych znaczenia Centrum Doradztwa Rolniczego, jednolitej Agencji Rozwoju Obszarw Wiejskich z rozbudowan funkcj doradztwa. Ju w 2006 roku rzd PiS uzyska aprobat Komisji Europejskiej dla takich przeksztace. Dziaalno nowej Agencji skoncentruje si na realizacji polityki pomocowej i infrastrukturalnej z udziaem Skarbu Pastwa, funkcjach patniczych, interwencjach na rynku oraz administrowaniu mieniem rolnym Skarbu Pastwa zarwno gruntw rolnych, jak i udziaw w spkach zwizanych z rolnictwem. Podstawow misj Agencji bdzie dziaanie na rzecz rozwoju obszarw wiejskich oraz terminowe i dokadne wypenianie zada zwizanych z WPR, a take realizacja zada finansowanych z budetu krajowego w ramach krajowych instrumentw wsparcia. Konsolidacja dotychczasowych agencji doprowadzi te do znacznych oszczdnoci oraz usprawni dziaalno tego wanego obszaru instytucjonalnego sektora ywnociowego. Instytucje finansowe to obecnie niezbdny element rynku rolnego i otoczenia rolnictwa. Komer-

URZDY I INSTYTUCJE
Administracja rzdowa i samorzdowa oraz instytucje i organizacje dziaajce na rzecz wsi i rolnictwa powinny by sprawne, uczciwe i efektywne. Afery zwizane ze skupem towarw rolnych i wdroeniem systemu IACS pozwalaj sformuowa wnioski, e obecny, upartyjniony przez PSL system, oparty na Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, podlegych mu inspekcjach oraz kilku niezalenie dziaajcych agencjach, nie spenia swej roli. Funkcjonowanie polskiego rolnictwa i obszarw wiejskich w warunkach WPR i nowych wyzwa rynku nie znajduje wsparcia ze strony instytucji, ktre utworzono przecie w innym okresie i ze wzgldu na inne potrzeby. Za celowe uwaamy powoanie Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki ywnociowej, jako odnowionej jednostki administracji centralnej o szerokich kompetencjach. Niezbdnych zmian wymaga te caa sfera instytucjonalna podlega Ministerstwu, czyli agencje, inspekcje kontrolne i fundacje.

206

SOLIDARNI Z ROLNIKAMI, Z MIESZKACAMI OBSZARW WIEJSKICH

program
cjalizacja produkcji rolniczej skania do korzystania z usug bankw i towarzystw ubezpieczeniowych. Wikszo instytucji finansowych otoczenia rolnictwa zostaa przejta przez kapita zagraniczny, dlatego niezbdne bdzie wsparcie polskich instytucji finansowych dziaajcych na rzecz rozwoju rolnictwa i obszarw wiejskich, w szczeglnoci bankw spdzielczych i spdzielczych kas oszczdnociowych oraz Banku Gospodarstwa Krajowego i Banku Ochrony rodowiska. Waciwie funkcjonujcy system ubezpiecze gospodarczych w rolnictwie stanowi wany element ochrony rozwoju produkcji rolniczej, obarczonej naturalnym, wysokim ryzykiem z racji zmiennych warunkw pogodowych i atmosferycznych oraz podatnej na zagroenia o charakterze klskowym. Podstawowe znaczenie dla poczucia bezpieczestwa rolnikw i mieszkacw wsi maj obowizkowe ubezpieczenia, ktre ze wzgldu na nisk dochodowo wielu gospodarstw wymagaj wsparcia z budetu pastwa, polegajcego, zgodnie z zaoeniami WPR, na czciowej refundacji kosztw ubezpieczenia odpowiednio do rentownoci gospodarstwa. Ubezpieczenia obowizkowe obejmowa bd swoim zakresem szkody o charakterze katastroficznym. Niezbdne stanie si te utworzenie Krajowej Izby Towarzystw Ubezpiecze Wzajemnych i skoordynowanie dziaalnoci zrzeszonych w niej podmiotw. Program pomocy rolnikom w sytuacji ryzyk gospodarczych, wdraany na podstawie ustawy z 7 lipca 2007 o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierzt gospodarskich, stanowi niezbdne dziaanie osonowe produkcji rolniczej. Wprowadzenie obowizku tego typu ubezpieczenia, konieczne w zwizku z prawem unijnym, wymaga wsparcia z budetu krajowego w przypadku wystpienia klsk. Bdziemy dy do przeniesienia kosztw zarzdzania ryzykiem w rolnictwie na budet UE. Wsparcie dla sfery instytucjonalnej rynku rolno-spoywczego, poza dziaaniem na rzecz podniesienia konkurencyjnoci produkcji rolniczej oraz podniesienia dochodowoci i stabilizacji tej produkcji, musi by nastawione na usprawnienia tej sfery sektora ywnociowego. Bdziemy take wspiera rozwj rynkw hurtowych i systemw logistycznych oraz organizacji grup producenckich. Niezbdne bdzie take nowe dziaanie, polegajce na wdroeniu systemu informacyjnego o zasobach, cenach i dynamice rynkw surowcw i produktw rolnych w skali kraju i regionw. System bdzie dostpny dla wszystkich uczestnikw rynku rolnego. Uzupenieniem tego dziaania bdzie rozwj bada rynkowych dla potrzeb wszystkich uczestnikw rynku rolnego oraz krajowej i midzynarodowej promocji polskiej ywnoci.

RODKI FINANSOWE
Udzia wydatkw na rolnictwo i rozwj obszarw wiejskich po 2007 roku stale spada. Skala degradacji znaczenia wsi w budecie pastwa jest zatrwaajca. To wymaga zmiany, szczeglnie wobec potrzeb wynikajcych z aktywnej polityki rolnej wobec rolnic-

207

SOLIDARNA POLSKA
program
twa oraz wymogw wkadu publicznego do programw UE. Osigniciu zakadanych w programie celw narodowej polityki rolnej bdzie suy przyjcie dugookresowej ustawy rolnej, uzgodnionej z partnerami spoecznymi, ktra okreli wieloletni polityk roln i przeznaczy odpowiedni ilo rodkw na jej realizacj. Szczeglnie wane jest wspfinansowanie z budetu pastwa dopat bezporednich dla rolnikw, wkadu publicznego niezbdnego do realizacji Programu rozwoju obszarw wiejskich oraz regionalnych i sektorowych programw operacyjnych na lata 20072013, dopat do paliwa rolniczego, KRUS, wdraania przepisw z zakresu bezpieczestwa ywnoci i ochrony zdrowia zwierzt oraz aktywnej polityki spoecznej i owiaty rolniczej. Aktywne uczestnictwo w ksztatowaniu Wsplnej Polityki Rolnej ma kluczowe znaczenie dla rozwoju rolnictwa i obszarw wiejskich w Polsce, z uwagi na podstawowy charakter rodkw unijnych w finansowaniu tego rozwoju. Zadbamy o ochron naszych interesw w biecej pracy instytucji Unii Europejskiej, szczeglnie w odniesieniu do tworzenia warunkw finansowych i prawnych oraz organizacji rynkw rolnych. Niezbdna jest szczeglnie odbudowa ochrony takich wraliwych rynkw jak rynek owocw mikkich i rynek tytoniu, ktre zostay zdegradowane w ostatnich latach w wyniku ustpstw polskiego rzdu, oraz wiksza aktywno na kluczowych dla polskiego rolnika rynkach zb, mleka, misa i cukru, zagroonych w wyniku zaniedba obecnego ministra rolnictwa. Przy negocjacjach reformy rynku mleka po roku 2013 naley wykorzysta dowiadczenia i skutki reformy rynku cukru po 2007 roku. Zapewnienie mechanizmw umoliwiajcych efektywne wykorzystanie rodkw WPR na lata 20072013 zdecyduje o warunkach realizacji tej polityki w kraju. rodki unijne stanowi szans na przypieszenie modernizacji rolnictwa, wzmocnienie dziaa rolnorodowiskowych, przypieszenie zmian strukturalnych na wsi oraz na zwikszenie dochodw mieszkacw wsi. Bdziemy dy do zachowania w jak najwikszym stopniu wsparcia w ramach pierwszego filaru WPR, co pociga za sob konieczno wdroenia w gospodarstwach towarowych zasady wspzalenoci i standardw z tym zwizanych. Niezbdne bdzie w tym zakresie zorganizowanie sprawnej i skutecznej pracy agencji patniczych oraz zapewnienie rodkw budetowych na wspfinansowanie, a take wsparcie rolnikw ze strony systemu doradztwa rolniczego. Przed polskim rzdem stoi niezwykle wane zadanie wynegocjowania dobrych warunkw WPR po 2013 roku. Polska powinna przygotowa kompleksow propozycj, akcentujc specyfik polskiego rolnictwa, prezentujc nasze priorytety. Bdziemy konsekwentnie przedkada wasne koncepcje w sprawie ksztatu WPR i poszukiwa trwaych sojuszy w ramach UE z pastwami o podobnych priorytetach. Niestety, poparcie przez rzd PO-PSL konkluzji prezydencji wgierskiej w sprawie WPR utrudni wprowadzenie rnych dopat.

208

SOLIDARNI Z ROLNIKAMI, Z MIESZKACAMI OBSZARW WIEJSKICH

program
Szczeglnie wane bdzie zapewnienie na wszystkich rynkach rolnych rwnych warunkw konkurencji oraz utrzymanie finansowania WPR z budetu UE, a take skuteczne przeprowadzenie negocjacji w ramach WTO, prowadzenie efektywnej kontroli i dziaa ochronnych wobec produktw spoywczych, zagwarantowanie polskim przedsibiorcom dostpu do rynkw zagranicznych oraz wspieranie promocji polskich produktw. To ostatnie zadanie wymaga uaktywnienia systemu promocji polskiej ywnoci za granic poprzez wykorzystanie administracji rzdowej i polskich placwek dyplomatycznych.

209

program

6. SOLIDARNI Z RODAKAMI ZA GRANIC

Polacy rozsiani po caym wiecie stanowi cz naszej wielkiej wsplnoty narodowej. S dla naszej polityki zarwno cennym kapitaem, jak i zobowizaniem. Podejmiemy szereg dziaa, aby ten kapita wzmocni, a zobowizanie wypeni. Uwaamy, e Polska powinna zapewni swoim obywatelom zamieszkaym poza krajem reprezentacj w Senacie. Bdzie to wyraz szacunku dla dorobku i wspczesnego znaczenia Polonii oraz potwierdzenie przekonania, e Polska jest nade wszystko solidarn wsplnot kultury. Szczeglna reprezentacja w Senacie pozwoli na silniejsz ni dotd obecno w pracach parlamentarnych wspczesnych problemw tych, ktrzy mieszkajc poza krajem zachowali poczucie odpowiedzialnoci za sprawy Polski. Dlatego w pracach konstytucyjnych nad now formu Senatu zadbamy o uwzgldnienie w konstrukcji izby 5 mandatw reprezentujcych obywateli zamieszkaych poza krajem i zaproponujemy, wzorem Woch, ich wybr w okrgach jednomandatowych w ujciu terytorialnym. Jednoczenie musimy zadba o sprawne wdroenie ustawy o Karcie Polaka z 2007 r., ktra zostaa uchwalona dziki staraniom Prawa i Sprawiedliwoci. Umoliwia ona, przynajmniej symboliczne, zado-

uczynienie Polakom, ktrzy nie z wasnej winy znaleli si poza dzisiejszymi granicami Polski. W najbliszych latach jednym z najwaniejszych zada bdzie aktywne wspieranie polskiej mniejszoci na Biaorusi, Litwie, Ukrainie i w Niemczech. Uwaamy, e od wadz biaoruskich Polska powinna stanowczo domaga si przestrzegania praw polskiej mniejszoci, w szczeglnoci uznania legalnoci Zwizku Polakw na Biaorusi, pooeniu kresu represjom wobec polskojzycznej owiaty i szykanom wobec Polakw w tym kraju, w tym wobec dziaaczy ZPB, zwrotu instytucji i obiektw bezprawnie odebranych polskiej mniejszoci oraz zaprzestania dziaa majcych na celu uniemoliwienie wydawania Karty Polaka na terytorium Biaorusi. Zerwiemy z polityk dezintegracji rodowiska polskiego na Biaorusi i niereagowania na represje wobec tamtejszych Polakw. Wrcimy do aktywnej polityki wspierania Polakw na Litwie. Opracujemy program systemowego wsparcia polskiej owiaty w tym kraju. Wykorzystujc moliwoci stwarzane przez Uni Europejsk i umowy bilateralne, bdziemy domaga si wycofania niekorzystnych dla polskiej mniejszoci zmian w litewskiej ustawie owiatowej, zwrotu ziemi naszym rodakom na Wileszczynie oraz prawa do

210

SOLIDARNI Z RODAKAMI ZA GRANIC

program
uywania dwujzycznych nazw i polskiej pisowni nazwisk. Doprowadzimy do zawarcia z Ukrain umowy zabezpieczajcej owiat polskojzyczn oraz bdziemy rozwija system szk i punktw nauczania jzyka polskiego w tym kraju. Wsppracujc z organizacjami pozarzdowymi, bdziemy zabiega o zabezpieczenie polskiego dziedzictwa kulturowego poza granicami kraju, w szczeglnoci na Wschodzie. Bdziemy si domaga oficjalnego uznania Polakw w Niemczech za mniejszo narodow. Osoby, ktre zwizay swoje losy z pastwem niemieckim wiele lat temu, maj prawo domaga si traktowania ich jako rwnoprawnych obywateli Niemiec i poszanowania ich prawa do kultywowania swoich zwyczajw i jzyka, zwaszcza e przewiduje to polsko-niemiecki traktat o dobrym ssiedztwie. Wan spraw bdzie wsppraca z najwikszymi organizacjami Polakw i Polonii za granic, skupionymi m.in. w Radzie Polonii wiata. Bdziemy kontynuowa stae konsultacje z najwaniejszymi organizacjami Polonii w USA, szczeglnie z Kongresem Polonii Amerykaskiej. Bd one suy inicjatywom, ktre mog by podejmowane jako wsplne projekty polskich wadz i amerykaskiej Polonii. Dokonamy oceny sytuacji tzw. nowej emigracji, czyli Polakw zmieniajcych miejsce pobytu w ramach Unii Europejskiej, szczeglnie mieszkajcych w najwikszych nowych skupiskach polskich w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Woszech, Niemczech itd. Doranym celem polskiej polityki powinno by organizowanie, z myl o ich potrzebach, moliwie najlepszej obsugi konsularnej i prowadzenie nowoczesnych dziaa informacyjnych. Bdziemy kontynuowa dziaania zapocztkowane przez rzd Jarosawa Kaczyskiego w ramach programu Bliej pracy, bliej Polski, ktrego celem jest zapewnienie opieki Polakom wyjedajcym z Polski do pracy w innych krajach UE. Wymaga to rozbudowania sieci placwek konsularnych oraz dostosowania ich struktur i funkcji do potrzeb zwizanych z migracj zarobkow naszych obywateli zarwno z ich pobytem za granic, jak i z powrotami do kraju. Polskie wadze i suby konsularne nie mog uchyla si od obowizku obrony praw pracowniczych naszych obywateli za granic i zabiegania, aby w szczeglnie duych skupiskach polskich na obszarze UE poza naszymi granicami jzyk polski by wprowadzany do szk jako przedmiot lub zajcia fakultatywne. Szczeglnego wsparcia udzielimy placwkom i organizacjom prowadzcym nauczanie jzyka polskiego za granic. Zachowaniu polskiej wiadomoci i polskiego jzyka przez naszych modych rodakw mieszkajcych stale w innych krajach suy bd wspomagane przez nasze pastwo programy ich ksztacenia w polskich szkoach i uczelniach. Rzeczpospolita nie moe zapomina o sprawie polskich placwek owiatowych za granic. Dobro polskich dzieci i polski interes narodowy przemawiaj za tym, aby nasze pastwo z jednej strony sprzyjao podejmowaniu nauki w szkoach krajw

211

SOLIDARNA POLSKA
program
goszczcych, a z drugiej strony dziaao na rzecz standaryzacji procesu dydaktycznego w polskich tzw. szkoach niedzielnych, uzupeniajcego wiedz zdobywan w pastwie goszczcym o treci specyficznie polskie. Edukacja w polskich szkoach niedzielnych jest obecnie oparta na entuzjazmie i zaangaowaniu rodowisk polonijnych, ktre stanowi niezastpion warto. Problemem jest natomiast brak dostatecznych kwalifikacji u czci osb zaangaowanych w t dziaalno, brak jednolitych programw nauczania oraz nierwny poziom stosowanych materiaw dydaktycznych. Polskie wadze owiatowe powinny wic wypracowa i promowa standardy dla szk niedzielnych. Dobrym rozwizaniem bdzie system ich akredytacji, powizany z ich dofinansowaniem z polskiego budetu pod warunkiem spenienia okrelonych kryteriw. System ten powinien stymulowa stosowanie przez szkoy niedzielne materiaw dydaktycznych wysokiej jakoci, wytworzonych w Polsce w ramach specjalnych projektw wspieranych przez nasze wadze owiatowe. Pod rzdami Prawa i Sprawiedliwoci polskie wadze i polska dyplomacja bd energicznie wywiera wpyw na kraje goszczce, aby uatwiay Polakom dostp do nauki ojczystego jzyka. Chodzi zwaszcza o egzekwowanie zasady unijnej polityki jzykowej, zgodnie z ktr imigrant powinien opanowa jzyk kraju, w ktrym przebywa, a z kolei ten kraj jest obowizany zagwarantowa imigrantowi moliwo nauki jzyka ojczystego. Doprowadzimy do maksymalnego usprawnienia systemu uznawania wyksztacenia zdobytego za granic. Uatwi to kontynuacj edukacji w Polsce na kolejnych poziomach. Ponadto bdziemy zabiega, aby polscy uczniowie zdobywajcy wyksztacenie w systemach obcych mogli zdawa, na zasadach dobrowolnoci, polski egzamin maturalny.

212

III
BEZPIECZNA POLSKA

program

program

1. POLSKA W EUROPIE I WIECIE

Cele polskiej polityki zagranicznej odnosz si do trzech sfer: szeroko rozumianego bezpieczestwa pastwa, jego statusu w stosunkach midzynarodowych i wreszcie pozycji. Te trzy sfery s wzajemnie powizane, czsto si zazbiaj, ale ich wyrnienie suy uporzdkowaniu analizy. Bezpieczestwo pastwa w nowoczesnym rozumieniu obejmuje nie tylko aspekt militarny, zwizany z zabezpieczeniem si przed atakiem zbrojnym, ale take minimalizowanie ryzyka zakce funkcjonowania gospodarki i instytucji publicznych. rdem tych zakce mog by takie dziaania jak blokady energetyczne czy ataki informatyczne. Status pastwa to wszystkie elementy instytucjonalne skadajce si na trwae relacje z innymi pastwami, organizacjami midzynarodowymi i innymi ponadnarodowymi orodkami decyzyjnymi. Obejmuje on formalny aspekt suwerennoci, podmiotowo w relacjach midzynarodowych, zinstytucjonalizowan rol pastwa w wanych gremiach midzynarodowych oraz inne formalne, a take nieformalne, ale stae elementy okrelajce sytuacj pastwa wobec czynnikw zewntrznych. Pozycja pastwa to wszystko, co okrela, jakie s w danym momencie moliwoci realizacji interesw

danego pastwa na arenie midzynarodowej, na ile licz si z nim inni uczestnicy nieustannie toczcej si gry. Tak rozumiana pozycja nie jest pastwu trwale zagwarantowana, lecz jest wypadkow wielu dynamicznych czynnikw. Osignicie i utrzymanie optymalnej w danych warunkach pozycji pastwa wymaga przemylanych i skoordynowanych dziaa.

BEZPIECZESTWO
Wydarzenia ostatnich lat pokazay, e sama przynaleno do NATO i do Unii Europejskiej nie gwarantuje peni bezpieczestwa. Kryzysy gazowe oraz wojna gruziska dowodz, e wbrew optymistycznym przewiadczeniom take w naszej czci wiata moemy by konfrontowani z rnymi postaciami agresji i imperialnej polityki. Koncepcja polityki zagranicznej, ktrej hoduje PO-PSL, przyczynia si do wzrostu zagroenia co najmniej w dwch dziedzinach. Po pierwsze, Polska nie wykorzystaa moliwoci zapobieenia budowie Gazocigu Pnocnego, ktra dzi, po czterech latach rzdu Donalda Tuska, znajduje si ju w fazie finalizacji. Po drugie, osabieniu uleg transatlantycki wymiar naszej polityki, czyli relacje z USA. W tym drugim wypadku chodzi przede wszystkim o spraw tarczy an-

214

POLSKA W EUROPIE I WIECIE

program
tyrakietowej: odstpienie od podpisanych ju umw nastpio wprawdzie z inicjatywy amerykaskiej, ale dziaania polskiego rzdu, ogldnie mwic, bynajmniej jej nie utrudniay. Jeli chodzi o bezpieczestwo energetyczne, to nie tylko zgodzono si na Gazocig Pnocny, lecz take w istocie zrezygnowano z aktywnej polityki dywersyfikacji dostaw gazu i ropy. Spowolniono budow gazoportu, zawarto te niekorzystn umow z Rosjanami, stwarzajc przesanki dla przekonania, e inne rda gazu bd zbdne. Prawo i Sprawiedliwo zdecydowanie zerwie z t polityk. Nie jestemy ju w stanie przeciwstawi si uruchomieniu Gazocigu Pnocnego, ale moemy podj inne dziaania. W krtkim okresie chodzi przede wszystkim o przyspieszenie budowy gazoportu, stworzenie warunkw do zwikszenia wydobycia wasnego gazu ziemnego oraz powrt do inicjatyw zmierzajcych do umoliwienia dostaw ropy z Zakaukazia i ewentualnie take z Azji rodkowej. Nawiemy do wszystkich inicjatyw p. prezydenta Lecha Kaczyskiego, najpierw sondujc aktualne moliwoci, a nastpnie podejmujc konkretne kroki dyplomatyczne. W nieco duszym, ale liczonym w latach, a nie dziesicioleciach czasie ogromne znaczenie bdzie miao rozpoczcie wydobycia w naszym kraju gazu upkowego. Sprawie tej powicony jest oddzielny punkt naszego programu, w tym za miejscu trzeba jedynie podkreli, e nie chcemy zaostrzenia stosunkw z Rosj na tle sprzecznych interesw w sprawach wydobycia gazu, ale z ca moc sprzeciwimy si wszelkim deniom do uniemoliwienia Polsce eksploatacji wasnych zasobw. Stawk s tu ywotne interesy gospodarcze naszego kraju, nasze bezpieczestwo, a take status Polski. Pastwo, ktre nie moe swobodnie korzysta ze swoich znaczcych czy wrcz wielkich zasobw naturalnych, nie jest w istocie pastwem suwerennym. Poniewa ju dzi mona zauway w Unii Europejskiej zabiegi zmierzajce do uniemoliwienia wydobywania gazu upkowego, z caym naciskiem stwierdzamy, e udaremnianie takich zabiegw bdzie elementem nie tylko naszej polityki gospodarczej, lecz take naszej polityki bezpieczestwa i polityki dotyczcej statusu Polski. Prawo i Sprawiedliwo dostrzega take te aspekty wykorzystania gazu upkowego, ktre odnosz si do bezpieczestwa naszych bezporednich ssiadw. Dysponujc w przyszoci gazem upkowym, naley doprowadzi do sytuacji, w ktrej obrotem tym surowcem bd rzdzi wzgldy rynkowe, niekorygowane przez czynnik polityczny. Bdzie to oznacza osignicie wielokrotnie deklarowanych, ujtych w oficjalnych dokumentach celw Unii Europejskiej. Prawo i Sprawiedliwo nie godzi si na sprzeda strategicznych spek Skarbu Pastwa, zwaszcza Lotosu, gdy sprawowanie kontroli nad nimi przez polskie pastwo jest dzisiaj bardzo istotnym elementem naszego bezpieczestwa. Z Grup Lotos zwizany jest Naftoport, czyli jedyny port, przez ktry Polska moe transportowa rop zakupion na rynkach wiatowych, a w razie dojcia do skutku planw

215

BEZPIECZNA POLSKA
program
zwizanych z dostawami ropy z Zakaukazia take umoliwi jej sprzeda na tych rynkach. Gdyby jednak doszo do sprzeday Lotosu jeszcze przed wyborami, po utworzeniu rzdu podejmiemy niezbdne dziaania zmierzajce do jego odzyskania. W sferze polityczno-militarnej gwnym naszym celem jest utrzymanie i rozwijanie zdolnoci Sojuszu Pnocnoatlantyckiego do skutecznego dziaania. Postrzegamy NATO jako gwarancj integralnoci terytorialnej wszystkich pastw czonkowskich i ich zabezpieczenie przed atakiem. Silny nacisk pooymy na sprecyzowanie tzw. planw ewentualnociowych, tzn. skonkretyzowanych projektw sojuszniczej reakcji na ewentualn agresj. Jest to szczeglnie istotne w zmieniajcej si sytuacji militarnej, ktrej podstawowym wyznacznikiem s plany zbrojeniowe Rosji, majcej przeznaczy do roku 2020 na zakup broni kwoty rzdu 600 mld dolarw. Wielkie znaczenie ma te podjcie wszelkiego rodzaju dziaa zmierzajcych do odnowy naszych relacji ze Stanami Zjednoczonymi. Wymaga to bdzie prawdopodobnie zredefiniowania zaangaowania naszego kraju na rnych kierunkach w taki sposb, aby wizao si ono z wikszym zaangaowaniem USA w naszej czci Europy. W tym kontekcie naley take podj starania o aktualizacj programu rozszerzenia NATO, ze szczeglnym uwzgldnieniem Gruzji. Polska musi wystrzega si jakichkolwiek realnych posuni czy symbolicznych gestw, ktre osabiaj euroatlantycki wymiar naszej polityki i wprowadzaj dezorientacj co do naszych strategicznych opcji (negatywnym przykadem moe tu by zaproszenie przez prezydenta Komorowskiego na obchody rocznicy BBN szefa rosyjskiego odpowiednika tej instytucji gest trudny do zrozumienia dla naszych partnerw, a przy tym niedajcy Polsce adnych korzyci). Przede wszystkim za konieczne jest zintensyfikowanie dziaa na rzecz umieszczenia na terytorium Polski instalacji militarnych USA i NATO, wzmacniajcych bezpieczestwo zarwno naszego kraju, jak i caego Sojuszu.

STATUS
Kwestia midzynarodowego statusu Polski obejmuje co najmniej dwa odrbne wyzwania. Pierwsze to ostateczne uporanie si z pozostaociami sytuacji, w ktrej nasz kraj by czci sowieckiej strefy wpyww. Naley do nich swoiste niepisane i niezgodne z zasadami prawa midzynarodowego, ale si przyzwyczajenia respektowane prawo weta Rosji w odniesieniu do planw natowskich czy amerykaskich instalacji na terytorium Polski. Podobne relikty zej przeszoci daj o sobie zna take w niektrych innych sprawach, np. w sprawie przekopu przez Mierzej Wilan. W okresie naszych poprzednich rzdw zajmowalimy si ju t spraw i powrcimy do niej po wygraniu tegorocznych wyborw. Chodzi zarwno o interes regionu warmisko-mazurskiego, jak i o absolutn konieczno przestrzegania zasady, e na terytorium Rzeczypospolitej decyzje podejmuj wycznie wadze polskie, chyba e co innego prze-

216

POLSKA W EUROPIE I WIECIE

program
widuje, na zasadach wzajemnoci, zawarta przez Polsk umowa midzynarodowa. Takiej umowy w przypadku Mierzei Wilanej nie ma. Drugie wyzwanie dotyczy naszego statusu w Unii Europejskiej. Chodzi tu o problemy wielkiej wagi, o moliwo realizacji naszego interesu narodowego. W jednym punkcie sprawa naszego statusu w UE styka si z kwestiami dotyczcymi naszych stosunkw z Rosj, ktra wyranie dya do uzyskania milczcej zgody wadz Unii na specjalny, gorszy w porwnaniu z pastwami starej UE status naszego kraju w relacjach Unia-Rosja. Mwic najkrcej, porozumienie Unii z Rosj miaoby obowizywa w odniesieniu do naszego kraju tylko w takim zakresie, jaki w danym momencie jest akceptowany przez Rosj. Zaley nam na rzeczywistej poprawie stosunkw z Rosj, ale bdziemy te z cakowit determinacj broni penoprawnego charakteru czonkostwa Polski w Unii Europejskiej w tym wypadku takiego, ktre polega na przestrzeganiu przez Rosj wszystkich zobowiza wynikajcych z jej umowy z Uni. Najistotniejszym zagadnieniem zwizanym z przynalenoci do Unii Europejskiej jest suwerenno Polski. Prawo i Sprawiedliwo niezmiennie opowiada si za tym, aby Unia pozostaa zwizkiem suwerennych pastw, i stanowczo przeciwstawia si tendencji federalistycznej. Zdecydowanie bdziemy dy do takich zmian w Konstytucji RP, ktre jednoznacznie okrel jej nadrzdny charakter wobec wszystkich regulacji obowizujcych w naszym pastwie, a wic take wobec pierwotnego i pochodnego prawa europejskiego, oraz umoliwi efektywn kontrol zgodnoci stosowanego w Polsce prawa unijnego z nasz ustaw zasadnicz. Bdziemy si zdecydowanie przeciwstawia podejmowaniu decyzji, ktre pogbiaj nasz zaleno od regulacji stanowionych na szczeblu Unii w tych dziedzinach, ktre nie byy dotd przez ni regulowane. Dotyczy to zarwno sfery ekonomicznej (np. pakt Euro Plus), jak i sfery kultury i obyczajowoci. Ostatecznym wykadnikiem dobrowolnego charakteru czonkostwa w Unii Europejskiej jest przysugujce kademu pastwu czonkowskiemu prawo wystpienia z niej. Zostao ono potwierdzone w Traktacie lizboskim, ale konieczne jest take ustanowienie odpowiednich procedur wewntrznych. Nie chodzi o to, aby dzi czy w dajcej si przewidzie przyszoci skorzysta z moliwoci wystpienia Prawo i Sprawiedliwo jednoznacznie opowiada si za trwaym uczestnictwem Polski w UE ale o to, by potwierdzi w polskich przepisach rangi konstytucyjnej i ustawowej niepodwaaln zasad suwerennoci, z ktrej wynika nasze prawo do jednostronnej decyzji o wystpieniu z Unii. Politycy Prawa i Sprawiedliwoci, w przeciwiestwie do politykw Platformy, byli zawsze dalecy od fetyszyzowania Traktatu lizboskiego i dostrzegali jego mankamenty. Widzc w nim trudny, ale jednak moliwy do zaakceptowania w danej sytuacji kompromis, p. prezydent Lech Kaczyski i rzd Prawa i Sprawiedliwoci, w poczuciu odpowiedzialnoci za Polsk i jej nadrzdny interes, uznali za celowe

217

BEZPIECZNA POLSKA
program
wyraenie zgody na ten dokument. Ich zasug jest przy tym to, e osabienie w pewnych dziedzinach statusu, ktry gwarantowa nam Traktat nicejski, zostao w nowym traktacie zrwnowaone za pomoc innych rozwiza. Naley do nich przeduenie okresu obowizywania nicejskiego systemu gosowania oraz zmodyfikowana posta procedury umoliwiajcej odkadanie, w istocie kwestionowanie, nieakceptowanych przez Polsk decyzji unijnych, czyli tzw. mechanizm z Joaniny. Istotne znaczenie ma rwnie okrelone w tzw. protokole polsko-brytyjskim wyczenie obowizywania w naszym kraju pewnych postanowie prawa unijnego, o ile s niezgodne z polskim ustawodawstwem. O wiele gorsz alternatyw w 2007 roku byby brak zgody Polski na traktat reformujcy Uni; doszoby wwczas bd do jego zawarcia przez pastwa UE z pominiciem Polski (jak sugerowaa kanclerz Merkel), bd te do pniejszej akceptacji traktatu przez rzd PO-PSL bez tych zastrzee, jakie wynegocjowali politycy PiS. Nie oznacza to, e Polska powinna trwale pogodzi si z realnymi skutkami Traktatu lizboskiego w takim zakresie, w jakim pogbia on istniejc ju przedtem sytuacj, e decyzj podejmuj czsto de facto dwa, trzy albo cztery pastwa europejskie, a procedura jej zatwierdzenia przez inne pastwa ma ju charakter czysto formalny. Sytuacja ta jest dla naszego kraju niekorzystna i sprzyja podejmowaniu takich decyzji jak przyjcie skrajnie szkodliwego dla Polski pakietu energetyczno-klimatycznego, stworzenie strefy Euro Plus czy narzucenie obsady personalnej nowych instytucji unijnych przez najwiksze pastwa. Polska jest ywotnie i bezporednio zainteresowana tym, aby stosunki wewntrz wsplnoty byy uregulowane w sposb sprawiedliwy i przejrzysty. Nie ley w interesie Polski trwae utrzymanie jej obecnego statusu w systemie podejmowania unijnych decyzji. Spokojnie, ale stanowczo bdziemy dziaa na rzecz zmiany tej sytuacji. Wzgldy historyczne i geopolityczne powoduj, e status Polski jest okrelany take przez nasze relacje z Niemcami i Rosj. Wobec naszego zachodniego ssiada, jak ju wskazywalimy, rzd Donalda Tuska przyj postaw klientystyczn, co przejawia si przede wszystkim w licznych zaniechaniach (bierno wobec budowy Gazocigu Pnocnego, dorozumiana zgoda na tzw. widoczny znak, ostatnio za tolerowanie niemieckich ingerencji w wewntrzne sprawy Polski zwizane z etniczn specyfik lzakw i Kaszubw). Prawo i Sprawiedliwo nie akceptuje takiej sytuacji i zdecydowanie odrzuca klientystyczny status Polski w relacjach z Niemcami. Po wygraniu wyborw, unikajc zadranie i niepotrzebnych sporw, przywrcimy partnerski charakter stosunkw z naszym zachodnim ssiadem, tak aby ich rozwj oparty by na zasadach podmiotowoci, rwnoci i symetrii korzyci obu stron. Stoimy niezmiennie na stanowisku, i Rzeczpospolita Polska ma prawo do suwerennego regulowania stosunkw majtkowych na swoim terytorium, a prowokacyjne roszczenia majtkowe wysuwane przeciwko Polsce lub jej obywatelom, zwaszcza przez

218

POLSKA W EUROPIE I WIECIE

program
niektrych obywateli niemieckich, nie maj adnych podstaw ani w ustawodawstwie polskim, ani w prawie midzynarodowym czy unijnym. Polscy obywatele i polskie instytucje, wobec ktrych owe roszczenia bd zgaszane, maj prawo do kwalifikowanej, bezpatnej pomocy prawnej ze strony polskiego pastwa, ktr im ustawowo zagwarantujemy. Okrelenia klientyzm uywa si niekiedy rwnie do charakterystyki stanu stosunkw polsko-rosyjskich pod rzdami PO-PSL. Nie wydaje si to trafne, gdy relacja midzy klientem a silniejszym partnerem (patronem) jest zwizana przynajmniej z oczekiwaniem jakiego wsparcia z jego strony, choby oczekiwanie to nie byo spenione. W przypadku stosunkw z Rosj moemy dzi mwi jednie o gbokiej asymetrii i cakowicie jednostronnych ustpstwach, ju nie tylko bez jakiejkolwiek wzajemnoci, ale nawet bez jej oczekiwania. Rzd Donalda Tuska wycofa si ze wszystkich dziaa poprzednikw, ktre ostatecznie zryway z pozostaociami wasalnej zalenoci z okresu PRL. Niechtny stosunek do tarczy przeciwrakietowej i w istocie rezygnacja z niej, unikanie okrelenia ludobjstwo w odniesieniu do mordu katyskiego, rezygnacja z przekopu przez Mierzej Wilan, a take cakowite wycofanie si z tzw. polityki jagielloskiej, czyli aktywnoci na wschodzie Europy, w tzw. krajach postsowieckich, wycofanie si z weta wobec ukadu Unia-Rosja, umoliwienie Wadimirowi Putinowi wygoszenia na Westerplatte, w 70. rocznic II wojny wiatowej, przemwienia ewidentnie godzcego w nasze interesy, brak reakcji na ataki i upokorzenia, jakie spotykaj nas ze strony Moskwy te i inne fakty skadaj si na degradacj statusu Polski w relacjach z Rosj. Do tego wszystkiego dochodzi od 10 kwietnia 2010 r. skandaliczna postawa rzdu Donalda Tuska wobec katastrofy smoleskiej, de facto jego abdykacja w sprawie rzetelnego wyjanienia przyczyn katastrofy i efektywnego prowadzenia przez Polsk ledztwa dotyczcego tragicznej mierci wasnych obywateli, w tym Prezydenta Rzeczypospolitej, szefw wanych instytucji pastwowych i formacji wojskowych oraz wielu innych wybitnych przedstawicieli szerokiego spektrum ycia politycznego i spoecznego. Zadaniem rzdu utworzonego przez Prawo i Sprawiedliwo bdzie zasadnicza zmiana tej sytuacji. Bdziemy dy do uczciwego dialogu i unika niepotrzebnych zadranie, ale zarazem bdziemy konsekwentnie przyjmowa jako podstaw dziaania istniejcy stan faktyczny i obowizujce prawo, odrzucajc charakterystyczne dla obecnego rzdu mylenie yczeniowe i gotowo do jednostronnych ustpstw. Tym, ktrzy twierdz, e taka polityka jest niewaciwa, przypominamy dzieje Litwy, otwy i Estonii. Gdyby ich spoeczestwa i elity przyjy ten sposb mylenia, ktry prezentuje dzi Platforma i wspierajcy j establishment, ich kraje nie tylko nie wybiyby si na niepodlego i nie byyby dzisiaj w NATO i UE, ale najprawdopodobniej nie miayby nawet statusu autonomicznych republik wewntrz Federacji Rosyjskiej. Prawo i Sprawiedliwo odrnia polityk rozsdn i obliczaln od polityki tchrzliwej czy uwarunkowanej niejasnymi dla opinii publicznej zalenociami.

219

BEZPIECZNA POLSKA
program
W sprawie katastrofy smoleskiej rzd utworzony przez Prawo i Sprawiedliwo podejmie wszelkie konieczne dziaania zarwno w relacjach z Rosj, jak i na arenie midzynarodowej aby doprowadzi do rzetelnego i wszechstronnego wyjanienia przyczyn tej tragedii, niemajcej precedensu w nowoczesnych dziejach politycznych wiata. Polska suba dyplomatyczna bdzie energicznie i efektywnie przeciwdziaa skutkom propagandy MAK. Wewntrz kraju zostan wdroone wszystkie przedsiwzicia niezbdne do tego, aby rzetelnie ustali przyczyny katastrofy i kwestie prawnej odpowiedzialnoci. Jeszcze raz powtrzmy: W interesie Polski ley rzeczywista poprawa stosunkw z Rosj. Byaby ona bardzo pozytywnym faktem i naley do niej cierpliwie dy. Wydarzenia ostatnich lat i miesicy umacniaj nas jednak w wyrobionym ju przedtem realistycznym przekonaniu, e istotna poprawa stosunkw polsko-rosyjskich moliwa jest tylko w duszej perspektywie. Szanse tego procesu zale od postpw w demokratyzacji Rosji, cho te nie bd samoistn gwarancj podanej zmiany w stosunkach polsko-rosyjskich. Bdzie ona tym bardziej prawdopodobna, im silniejsza bdzie pozycja naszego kraju. Bardzo istotnym warunkiem umocnienia midzynarodowego statusu Polski jest poszanowanie autorytetu prawa midzynarodowego w stosunkach miedzy pastwami oraz w dziaaniu organizacji midzynarodowych, w tym Unii Europejskiej. Polska jest dzi czonkiem wszystkich powaniejszych organizacji midzynarodowych, w szczeglnoci naley do grona czonkw pierwotnych ONZ. Wiksza aktywno naszego pastwa w tych organizacjach, zwaszcza w ONZ, powinna by nastawiona wanie na umacnianie autorytetu prawa midzynarodowego. Praktyka jego lekcewaenia daje dodatkowe moliwoci pozaprawnego dziaania pastwom majcym pozycj mocarstwow, do ktrych nie naleymy. Wszystkim pozostaym pastwom stan ten szkodzi. Naley wic czyni wszystko, aby urealni mechanizmy egzekwowania prawa midzynarodowego take wobec najsilniejszych pastw.

POZYCJA
Pozycja naszego kraju zostaa nadszarpnita przez minimalizm czy wrcz mikromani, jak bez trudu mona zaobserwowa w polityce zagranicznej uprawianej przez politykw PO. Przejawia si ona zarwno we wspomnianej ju rezygnacji z tych kierunkw politycznego dziaania, ktre mogyby nasz pozycj wzmocni, jak i w innych szkodliwych posuniciach w sferze politycznej i gospodarczej. Wycofanie polskich wojsk z wielu misji zagranicznych, w tym opacanych przez ONZ, czy redukcja aparatu dyplomatycznego to posunicia prowadzce do obnienia naszej pozycji. Zadaniem rzdu utworzonego przez Prawo i Sprawiedliwo bdzie zdecydowana zmiana tej polityki. Oprcz posuni o charakterze organizacyjnym, przywracajcych nasz obecno w rnych rejonach wiata, podejmiemy wysiki w okrelonych niej kierunkach. Zdecydowanie wystpimy w obronie naszych interesw w Unii Europejskiej, dc do stworzenia staych podstaw wsppracy pastw zainteresowa-

220

POLSKA W EUROPIE I WIECIE

program
nych obron polityki spjnoci. Konkretnym celem tych dziaa bdzie przede wszystkim odpowiedni ksztat ram finansowych na lata 20142020, a zarazem uchylenie tych regulacji, ktre krpuj i spowalniaj rozwj gospodarczy. Chodzi przede wszystkim o radykaln rewizj pakietu energetyczno-klimatycznego. Chodzi take wycofanie si Polski z Paktu Euro Plus, poniewa nie ma adnego sensu uczestniczenie w przedsiwziciach ograniczajcych nasz swobod gospodarcz i zmierzajcych do obrony bardzo zagroonej dzi waluty, tym bardziej e nie ma ani moliwoci, ani racjonalnych powodw jej szybkiego wprowadzenia w naszym kraju. Skutkiem bdnych posuni rzdu Donalda Tuska moe by nie tylko udzia Polski we wspieraniu bankrutujcych pastw, i to bogatszych od naszego kraju (nawet najbiedniejsza z nich Portugalia ma wyranie wyszy PKB w przeliczeniu na gow ludnoci), ale take, mimo odroczenia decyzji w tej sprawie, ujednolicenie polityki podatkowej wobec przedsibiorstw, co pozbawi nas atutw konkurencyjnoci w dziedzinie opodatkowania, w szczeglnoci zmniejszajc atrakcyjno naszego kraju z punktu widzenia inwestowania. Konieczne jest te przeciwstawienie si takim regulacjom, ktre zwiksz koszt budownictwa mieszkaniowego lub bd w istocie paraliowa nasze inwestycje drogowe czy kolejowe. Pozycja Polski w Unii Europejskiej jest wypadkow kilku czynnikw: naszego formalnego statusu w tej organizacji (o czym bya mowa wyej) i naszych stosunkw z innymi pastwami czonkowskimi, ale w nie mniejszym stopniu take relacji rzdu RP z instytucjami Unii, zwaszcza z Komisj Europejsk. Szczeglnie do relacji z KE rzd utworzony przez Prawo i Sprawiedliwo bdzie przywizywa wielk wag. W interesie naszego kraju ley moliwie najdalej posunita samodzielno tego orodka decyzyjnego, jego odporno na naciski ze strony najsilniejszych europejskich graczy. Bdziemy sprzyja umocnieniu takiej pozycji Komisji, jednoczenie dc do osigania konkretnych celw. Jednym z najwaniejszych bdzie wyrwnanie dopat rolniczych do poziomu uzyskiwanego obecnie przez rolnikw w krajach starej Unii. Kierunkiem dziaania, ktry uwaamy za bardzo obiecujcy, jest aktywizacja Grupy Wyszehradzkiej. Po zmianach politycznych, ktre nastpiy u naszych partnerw, szanse na cilejsz wspprac wydaj si o wiele wiksze ni dawniej. Zintensyfikujemy wspprac z pastwami skandynawskimi. Podejmiemy inicjatywy zmierzajce do zacieni wsppracy z Rumuni: bdziemy sondowa moliwo jej wejcia do Grupy Wyszehradzkiej, a kolejn paszczyzn naszej wsppracy z Bukaresztem moe by region karpacki. Potrzebna jest te nasza aktywna polityka wobec pastw zachodnich Bakanw, ktre aspiruj do czonkostwa w Unii Europejskiej. Bardzo powanym wyzwaniem dla tej linii polskiej polityki, do ktrej pragniemy powrci mimo obecnych trudnoci, a po czci wanie ze wzgldu na nie, s nasze relacje z Litw, otw i Estoni,

221

BEZPIECZNA POLSKA
program
z Ukrain, a take nie zapominajc o potrzebie szczeglnego podejcia ze wzgldu na niedemokratyczny charakter panujcego tam reimu z Biaorusi. aden z celw, ktre deklarowalimy przed szeciu laty, tj. wejcie Ukrainy do NATO i Unii Europejskiej oraz demokratyzacja Biaorusi, nie bdzie przez nas traktowany jako nieaktualny. Dzi doda do tego trzeba jeszcze uregulowanie stosunkw z Litw, co obejmuje take rozwizanie problemu polskiej mniejszoci w tym kraju. Zdajemy sobie spraw z tego, e sukces w stosunkach z naszymi wschodnimi ssiadami wymaga czasu, liczenia si z realiami oraz tego, co mona okreli jako polityczny refleks, tj. wykorzystywania okazji do posuwania naprzd spraw, ktre uznajemy za wane. Wspomniane ju wzgldy polityki bezpieczestwa nakazuj nam powrci do budowania bliskich relacji z Gruzj i Azerbejdanem. Zabiegi o pozycj Polski oraz wzgldy ekonomiczne, a niekiedy take wzgldy historyczne ka nam pooy wikszy nacisk na stosunki z niektrymi krajami poudniowej i wschodniej Azji, Bliskiego Wschodu, Ameryki aciskiej i Czarnej Afryki. W Azji chodzi zarwno o kraje najpotniejsze, jak Chiny, Japonia czy Indie, jak i te mniejsze, ale dysponujce ju bardzo nowoczesnym potencjaem, jak Korea Poudniowa czy Singapur, albo majce wielkie moliwoci rozwojowe, jak kraje poudniowoazjatyckie oraz Indonezja. Bdziemy tutaj kontynuowa polityk zainicjowan przez p. prezydenta Lecha Kaczyskiego. Pod znakiem kontynuacji tej polityki sta bd nasze starania o utrzymywanie bardzo dobrych stosunkw z Izraelem. Jednym z naszych celw, ktry w latach 20062010 znakomicie udawao si realizowa Prezydentowi, bdzie zaniechanie wysuwania przez niektre rodowiska ydowskie da majtkowych wobec Polski. Jednoczenie dba bdziemy o dobre stosunki z krajami arabskimi. Wykorzystamy szanse pozytywnego zaangaowania si w procesy demokratyzacji, jakie rozpoczy si tam w ostatnim czasie. Nie bd uchodzi uwadze naszej polityki zagranicznej procesy zachodzce w Afryce i Ameryce aciskiej. W szczeglnoci podejmiemy dziaania zmierzajce do zacienienia naszych stosunkw z Brazyli i Argentyn.

222

2. BEZPIECZESTWO MILITARNE I OBRONNO

program

Polityka bezpieczestwa kadego pastwa, dla ktrego suwerenno i integralno terytorialna jest najwysza wartoci, musi zakada ewentualno czarnych scenariuszy i by na nie przygotowana. Dotyczy to take Polski. Zakadajc takie scenariusze, w adnym wypadku nie uchybiamy podstawowemu celowi polityki zagranicznej Rzeczypospolitej, jakim pozostaje wiatowy pokj, stabilizacja w Europie oraz wsppraca ze wszystkimi pastwami naszego kontynentu i wieloma pastwami na caym wiecie. Rzeczpospolita musi powanie liczy si zwaszcza z zagroeniami zwizanymi z naszym pooeniem geograficznym i ukadem si w pobliu naszych granic. Nie moemy lekceway sygnaw, e niebezpieczestwo konfliktu konwencjonalnego w ssiedztwie Polski, cho odlege, nie jest cakiem nierealne. wiadcz o tym choby niedawne dziaania wojskowe w Gruzji czy odtwarzanie gotowoci bojowej rosyjskich jednostek stacjonujcych w obwodzie kaliningradzkim i na Biaorusi. Niepokoi odtwarzanie infrastruktury umoliwiajcej szybkie rozmieszczenia cikich jednostek ldowych w pobliu polskich granic. Moliwe s ataki terroryzujce przy uyciu rodkw napadu powietrznego, rakiet taktycznych i taktyczno-operacyjnych, marynarki wojennej i si

specjalnych bez wtargnicia na polskie terytorium na ldzie. Trudno wyobrazi sobie frontaln inwazj obliczon na pozbawienie Polski niepodlegoci, jednak konwencjonalnych dziaa wojskowych przeciwko naszemu pastwu nie mona cakowicie wykluczy. Gwnym zadaniem polityki obronnej RP jest wic zdolno do samodzielnej obrony integralnoci granic pastwa oraz ochrona obywateli. Aby je wypeni, konieczne s zmiany w Siach Zbrojnych RP ukierunkowane na zwikszanie potencjau militarnego i zdolnoci operacyjnych, modernizacj techniczn umoliwiajc przeciwstawienie si znacznie wikszej armii w ramach strategii smart war oraz inwestycje w szkolenia. Polityka bezpieczestwa narodowego i obronnoci RP spoczywa na trzech gwnych filarach: wsppracy w ramach Unii Europejskiej, zobowizaniach wynikajcych z czonkostwa w NATO i strategicznego partnerstwa ze Stanami Zjednoczonymi oraz racjonalnej ocenie zagroe i uwarunkowa wynikajcych z ukadu si w naszym regionie geograficznym. Unia Europejska stwarza ramy wsppracy w dziedzinie pozyskiwania zdolnoci obronnych i konsolidacji przemysu obronnego. Pod rzdami Prawa i Sprawiedliwoci Polska jako czonek Unii bdzie sprzyja

223

BEZPIECZNA POLSKA
program
europejskim inicjatywom zwikszajcym nasze bezpieczestwo militarne, w tym utworzeniu z czasem wsplnej armii pastw UE. Czonkostwo w NATO i strategiczne partnerstwo ze Stanami Zjednoczonymi, gwny spord zewntrznych filarw polityki bezpieczestwa, nie zwalnia Si Zbrojnych RP z obowizku osignicia standardw, ktre pozwol na harmonijn wspprac z armiami pastw NATO zarwno podczas wsplnego udziau w midzynarodowych wiczeniach i misjach, jak i w sytuacji ewentualnej koniecznoci obrony jednego z sojusznikw. Nowa koncepcja strategiczna NATO przyjta w Lizbonie przygotowaa grunt pod implementacj reform w strukturze organizacyjnej Sojuszu. W ocenie Polski musi on zachowa charakter organizacji przede wszystkim obronnej, przy czym obrona kolektywna musi pozosta jego podstawow i priorytetow funkcj. Istnieje take potrzeba znalezienia odpowiedniej rwnowagi midzy podtrzymywaniem gotowoci do obrony pastw czonkowskich a dziaaniami operacyjnymi (stabilizacyjnymi) out-of-area. Obie te misje NATO powinny si wzajemnie uzupenia. Udzia naszego pastwa w prowadzonych przez NATO operacjach jest wyrazem sojuszniczej solidarnoci oraz zaangaowania w kluczowe obszary wsppracy wojskowej Sojuszu. Prawo i Sprawiedliwo popiera wszelkie zmiany suce dostosowaniu NATO do wspczesnych zagroe, jednoczenie majc na uwadze, e Rzeczpospolita nie moe przymyka oczu na zagroenia wynikajce z naszego pooenia geograficznego i ukadu si w pobliu naszych granic. Nie moemy lekceway sygnaw, e niebezpieczestwo konfliktu konwencjonalnego w ssiedztwie Polski jest cakiem realne. Dlatego tak wane byo zaktualizowanie planowania ewentualnociowego NATO w ostatnim czasie. Polska powinna uzalenia swoje poparcie dziaa zmierzajcych do uczynienia z Sojuszu narzdzia operacji ekspedycyjnych od uznania naszych postulatw dotyczcych utrzymania skutecznych mechanizmw obrony kolektywnej. Naley przy tym pamita, e warunkiem naszego efektywnego uczestnictwa w NATO jest odpowiedni poziom naszego wkadu w bezpieczestwo innych czonkw Sojuszu i w realizacj celw uznanych za wsplne. Polska jest postrzegana jako kraj posiadajcy potencja i mas krytyczn do uczynienia ze swych si zbrojnych jednego z gwnych atutw swej polityki zagranicznej, przy jedynie niewielkim wzrocie wydatkw obronnych. Powinnimy wic uczyni przynajmniej cz tych si zdoln do przerzutu i operacji ekspedycyjnych. W niczym nie uchybiajc swej roli wartociowego czonka Sojuszu i Unii Europejskiej, Polska powinna zacieni wspprac wojskow z tymi pastwami, ktrych interesy geopolityczne i podejcie do kwestii bezpieczestwa s bliskie naszemu. W tym kontekcie wane jest utrzymanie i pogbianie bliskiej wsppracy w dziedzinie bezpieczestwa i obronnoci ze Stanami Zjednoczonymi. Strategiczne znaczenie ma obecno na terytorium Polski, na partner-

224

BEZPIECZESTWO MILITARNE I OBRONNO

program
skich warunkach, elementw amerykaskiej tarczy przeciwrakietowej. W interesie Polski ley ponadto potwierdzenie moliwoci udziau USA w projekcie modernizacji polskiej armii. Odpowiednio do ewolucji NATO oraz tempa nabierania realnych ksztatw przez polityk bezpieczestwa i obronnoci Unii Europejskiej Polska musi powanie rozwaa swj udzia w komplementarnym ksztatowaniu ukadu si w naszym regionie geograficznym. Jedn z moliwoci jest zacienienie wsppracy wojskowej i wywiadowczej z pastwami nordyckimi i batyckimi, Grup Wyszehradzk oraz Rumuni. Do pastw pooonych poza obszarem wsppracy regionalnej, z ktrymi warto pogbia dwustronne relacje w dziedzinie militarnej i wywiadowczej, naley Zjednoczone Krlestwo. Polska powinna wspiera pronatowskie tendencje na Ukrainie, nasze kraje czy bowiem wiele wsplnych interesw. Powysze wyzwania wymagaj w naszym kraju wielu zmian zarwno w mentalnoci, jak i organizacji. Jeszcze 22 lata temu cele i zaoenia obrony narodowej PRL byy okrelane w Moskwie i suyy obcym interesom. III Rzeczpospolita odziedziczya po PRL jej potencja wojskowy, a w zwizku z tym inaczej ni np. w pastwach batyckich zaniechano u nas gbszej refleksji, do czego potrzebujemy Si Zbrojnych RP i jak maj one wyglda. Takiej refleksji nie sprzyja te optymistyczny klimat lat 90., kiedy ulegano zudzeniu, e wobec bliskiego wstpienia do NATO nie musimy posiada wasnych koncepcji w dziedzinie polityki bezpieczestwa i obronnoci. Szo z tym w parze obnianie wydatkw na obron narodow. Do nowych warunkw zostaa przeniesiona kultura wojskowa Ukadu Warszawskiego i kultura urzdnicza PRL. Przejawiao si to np. w paradoksalnym oczekiwaniu nowej koncepcji strategicznej NATO, aby dopiero na jej podstawie okreli wasn polityk bezpieczestwa i obronnoci. Innym przejawem tego samego zjawiska jest brak mylenia ponadresortowego o tej sferze (co jest charakterystyczne i dla wielu innych dziedzin polityki naszego pastwa). Negatywnym elementem spucizny po PRL jest take brak grupy cywilnych ekspertw i urzdnikw wyspecjalizowanych w sprawach polityki bezpieczestwa i obronnoci, z czym wie si dominacja w tej sferze kadr generalskich wywodzcych si jeszcze z PRL. Idea cywilnej kontroli i merytorycznego nadzoru nad Siami Zbrojnymi, ktra zreszt nie zostaa jeszcze do koca urzeczywistniona, jest u nas rozumiana w sposb jednostronny jako gwarancja, e wojsko nie zostanie uyte w sposb niezgodny z jego konstytucyjn rol. Tymczasem nie mniej wane jest zagwarantowanie, e jego ksztatowanie i wykorzystanie bdzie zgodne z interesem pastwa. Na obecnej strukturze Si Zbrojnych RP w pewnym stopniu wci jeszcze ciy ich dawne podporzdkowanie poprzedniemu systemowi politycznemu oraz zdefiniowanie zagroe militarnych w jego ramach. Dysfunkcjonalno organizacji Ministerstwa Obrony Narodowej jest widoczna przede wszystkim w okreleniu pozycji i znaczenia struktur wojskowych

225

BEZPIECZNA POLSKA
program
w ramach tego ministerstwa oraz zakresu kompetencji poszczeglnych jednostek organizacyjnych resortu. Jednoczenie Sztab Generalny Wojska Polskiego wykazuje skonno do faktycznego osabiania swego podporzdkowania cywilnemu kierownictwu MON i do zawaszczania funkcji w dziedzinie polityki obronnej, dowodzenia operacyjnego i zarzdzania zasobami, nie wywizujc si dobrze z adnej z tych rl. Powoduje to istnienie dwch rwnolegych cieek procesu decyzyjnego i rozproszenie odpowiedzialnoci, co utrudnia podejmowanie optymalnych decyzji. W obliczu niewtpliwego kryzysu w polskich Siach Zbrojnych, Prawo i Sprawiedliwo uwaa za konieczne stworzenie nowoczesnego, zintegrowanego, ponadresortowego systemu zarzadzania bezpieczestwem narodowym. System ten umoliwi Prezydentowi, Radzie Ministrw i szefowi rzdu sprawne kierowanie i zapewnienie skutecznego funkcjonowania systemu w czasie szczeglnych zagroe. Nie mona duej tolerowa sytuacji, z jak mamy do czynienia obecnie zmniejszenia potencjau obronnego kraju. W opinii PiS naley zwikszy potencja militarny polskich Si Zbrojnych oraz Narodowych Si Rezerwy cznie do 150 tys. onierzy. Polski rzd powinien ponadto dooy wszelkich stara, aby Siy Zbrojne RP osigny standardy i moliwoci techniczne, ktre pozwol na obron integralnoci terytorialnej w razie ataku potencjalnego agresora, a take harmonijn wspprac z armiami pastw NATO zarwno podczas wsplnego udziau w midzynarodowych wiczeniach i misjach, jak i w sytuacji ewentualnej koniecznoci obrony jednego z sojusznikw. Bdziemy dy do penego urzeczywistnienia cywilnej kontroli nad Siami Zbrojnymi. Wymaga to zmiany struktury i podporzdkowania Sztabu Generalnego WP. Organowi temu zostan powierzone, zgodnie ze sprawdzonymi dowiadczeniami pastw zachodnioeuropejskich, zadania o charakterze planistycznym i doradczym wobec Ministra Obrony Narodowej, a nie o charakterze dowdczym. Zadania szkoleniowe zostan powierzone dowdztwom poszczeglnych rodzajw si zbrojnych, a kompetencje operacyjne dowdztwom poczonych operacji. Struktury dowdcze bd podlega bezporednio ministrowi. W 2003 roku polscy onierze po raz pierwszy od zakoczenia II wojny wiatowej uczestniczyli w dziaaniach wojennych. Dowiadczenia zebrane w trakcie misji w Iraku i Afganistanie doprowadziy do przeomowych zmian w sprawach wyposaenia i wyszkolenia naszej armii, a take w podejciu do suby wojskowej. Jednoczenie z ca moc obnaone zostay istniejce od kilkudziesiciu lat wady i niedostatki. Z dowiadcze tych wycigniemy wszelkie praktyczne wnioski na przyszo. Aby sprosta stojcym przed Siami Zbrojnymi wyzwaniom modernizacyjnym, doprowadzimy do zwikszenia ustawowego wskanika procentowego udziau rodkw budetowych przeznaczanych na obron narodow. Obecnie wynosi on 1,95% PKB z roku po-

226

BEZPIECZESTWO MILITARNE I OBRONNO

program
przedniego i jest o wiele niszy ni u naszych sojusznikw. Umoliwia on biece funkcjonowanie wojska, ale nie pozwala na systematyczne zakupy nowoczesnego uzbrojenia. Wzrostowi nakadw bdzie towarzyszy racjonalizacja wydatkw. W celu zapewnienia samodzielnoci obronnej, wzorem pastw takich jak np. Finlandia, Turcja czy Izrael, Polska powinna zwikszy budet obronny do 2% PKB. Na przykad w strategii obronnej Finlandii zakda si w przypadku ewentualnego konfliktu zbrojnego zdolno do samodzielnego powstrzymania przeciwnika przed dotarciem do strategicznych obiektw i rejonw kraju w czasie pierwszej fazy konfliktu. Dalsze dziaania obronne maj by oparte o wsparcie pastw sojuszniczych bezporedni reakcj pastw NATO. Podstaw samodzielnoci obronnej Finlandii jest moliwo zmobilizowania a 350 tys. onierzy (onierze w rezerwie) w razie konfliktu oraz due inwestycje w najbardziej zaawansowany technologicznie sprzt wojskowy. Turcja przeznacza ponad dwukrotnie wiksze rodki na zbrojenia, ni wynosi rednia wiatowa (2% PKB), w stosunku do swojego dochodu narodowego. Dysponuje take przeszo pmilionow armi, piciokrotnie liczebniejsz od polskiej, co gwarantuje jej pen samodzielno w przypadku jakiegokolwiek konfliktu o charakterze konwencjonalnym z pastwami regionu. Warto zauway, e Turcja oraz Polska ze wzgldu na sw wielko i relatywn sabo bezporednich ssiadw s uwaane za pastwa, ktre w najbliszej przyszoci mog przyj rol regionalnych liderw: Polska we wschodnioeuropejskim, a Turcja w bliskowschodnim systemie bezpieczestwa. Jednake w przeciwiestwie do Turcji Polska nie rozbudowuje adekwatnego do swoich moliwoci potencjau obronnego. Siy Powietrzne i Marynarka Wojenna oraz system cznoci i dowodzenia czy logistyka to dziay, w ktrych najbardziej brakowao pienidzy. Wskutek niedofinansowania zatrzymano proces szkolenia armii, co okazao si brzemienne w skutki i doprowadzio do najwikszych katastrof w historii polskich Si Zbrojnych. Ponadto narzucone przez resort obrony ograniczenia finansowania potrzeb obronnych spowodoway opnienia w osiganiu przez Siy Zbrojne Rzeczypospolitej standardw NATO w zakresie uzbrojenia, wyposaenia, mobilnoci i moliwoci prowadzenia dziaa. Na wypadek zaostrzenia polityczno-wojskowej sytuacji w pobliu Polski musimy liczy si ze znacznym zwikszeniem wydatkw obronnych. Przyjty w ustawie o modernizacji technicznej Si Zbrojnych puap ich liczebnoci, okrelony na poziomie 150 tys. onierzy, naley uzna za wystarczajcy w czasie pokoju. W ramach tej wielkoci niezbdne jest okrelenie liczebnoci poszczeglnych korpusw, ze szczeglnym uwzgldnieniem szeregowych zawodowych i nadterminowych. Pod rzdami Prawa i Sprawiedliwoci zostanie przeprowadzony profesjonalny audyt w polskich Siach Zbrojnych, wzorowany na podobnych dziaa-

227

BEZPIECZNA POLSKA
program
niach w najnowoczeniejszych armiach NATO. Przyniesie on obiektywn odpowied na pytanie, jakie s optymalne proporcje midzy jednostkami bojowymi a szeroko rozumianymi komponentami wsparcia i logistyki. Dowiadczenia z operacji poza granicami kraju uwidaczniaj bowiem brak wystarczajcej iloci oddziaw przygotowanych do realizacji tego typu zada, co powoduje, e w misjach zagranicznych wci bior udzia te same pododdziay Wojsk Ldowych. Przyszoci Si Zbrojnych RP jest ich pene uzawodowienie (profesjonalizacja). Politycy powinni jednak podchodzi do tego problemu z poczuciem odpowiedzialnoci za stan naszej armii, nie szukajc okazji do atwego zdobycia popularnoci, a tym bya rezygnacja z zasadniczej suby wojskowej od 2010 roku. Posunicie to powanie osabio zdolno obronn Polski. Plany utworzenia Narodowych Si Rezerwy, ktre miay zastpi poborowych, okazay si dla obecnych wadz ponad siy. W grudniu 2010 r. miao by 10 tys. rezerwistw, w roku 2011 stan rezerwistw mia zwikszy si do 20 tys. Tymczasem do marca 2011 r. NSR liczyy jedynie 5 tys. osb. Prawo i Sprawiedliwo doprowadzi do uatrakcyjnienia suby w NSR oraz uzupenienia ich stanu osobowego w krtkim czasie. Pod rzdami Prawa i Sprawiedliwoci w polityce awansowania onierzy zawodowych preferowane bd osoby mode, zwaszcza takie, ktre ukoczyy zachodnie uczelnie i bray udzia w misjach zagranicznych. Bdziemy rwnie dba o atrakcyjno wynagrodze w wojsku. Poniewa nie ma ono moliwoci konkurowania z cywilnym rynkiem pracy sam wysokoci wynagrodzenia, utrzymamy inne zachty, takie jak odrbny system emerytalny, moliwo planowania cieki kariery, wzgldna stao i pewno suby, zachty i pomoc finansowa dla oficerw i podoficerw podnoszcych swoje kwalifikacje zawodowe i akademickie. Do ksztatu i wielkoci Si Zbrojnych dostosujemy koncepcj reformy wojskowego szkolnictwa wyszego. Bdziemy kontynuowa reform wojskowych sub specjalnych, zapocztkowan ustaw o likwidacji Wojskowych Sub Informacyjnych z 2006 roku. Tylko oparcie nowych sub na rzetelnie zweryfikowanych kadrach, w zdecydowanej wikszoci wywodzcych si z modego pokolenia oficerw, daje rkojmi, e suby te bd wiernie suy wolnej i demokratycznej Polsce. Rzd Prawa i Sprawiedliwoci bdzie kontynuowa i rozwija profesjonalne dziaania na rzecz spoecznego poparcia dla Si Zbrojnych. Budowaniu poczucia dumy z faktu bycia polskim onierzem oraz utrwalaniu i pogbianiu szacunku dla polskiego munduru bdzie suy w szczeglnoci nawizywanie do chlubnych tradycji naszego ora. Dziaania te bd stanowi element polityki historycznej. Istnienie w Polsce przemysowego potencjau zbrojeniowego ma dwojakie uzasadnienie. Po pierwsze, ze wzgldw strategicznych niektre elementy uzbrojenia i wyposaenia musz by produkowane w Polsce. Po drugie, opanowanie technologii o znaczeniu strategicznym, osigalnych jedynie

228

BEZPIECZESTWO MILITARNE I OBRONNO

program
w niewielu pastwach, staje si istotnym narzdziem umacniania midzynarodowej pozycji pastwa. Wspczenie technologia specjalna nie jest ju w tak duym stopniu jak dawniej motorem rozwoju technologii cywilnej; czsto ta pierwsza siga po technologie cywilne. Produkcja uzbrojenia w kraju ma natomiast znaczenie ekonomiczne ze wzgldu na systematyczny wzrost w budecie MON wydatkw na zakupy. Celem polityki rzdu Prawa i Sprawiedliwoci wobec przemysu zbrojeniowego bdzie posiadanie przeze zdolnoci wytwrczych i badawczo-rozwojowych, ktre umoliwi realizacj dugookresowego planu zakupw dla Si Zbrojnych oraz zapewni zdolno do kooperacji i wystpowania z konkurencyjnymi ofertami na rynku zachodnioeuropejskim i innych rynkach, z uwzgldnieniem kryteriw opacalnoci.

229

program

3. BEZPIECZESTWO ENERGETYCZNE

Sprawy zwizane z polityk energetyczn s obecnie jednym z waniejszych tematw w midzynarodowych stosunkach politycznych i gospodarczych. Splataj si tu interesy duych midzynarodowych i narodowych koncernw z interesami narodowymi i geopolitycznymi poszczeglnych krajw. Dlatego musimy uwanie obserwowa wiatowe debaty i trendy dotyczce energii, a przede wszystkim aktywnie broni narodowego interesu w procesach wypracowywania decyzji dotyczcych energii, ktrych konsekwencje zarwno dotycz bezpieczestwa gospodarki, jak i wpywaj na ceny, jakie pac obywatele korzystajcy z rnych nonikw energii.

Istotne jest tutaj zatem przygotowanie dziaa zmierzajcych do liberalizacji krajowego rynku gazu ziemnego. Zasadniczym jednak wyzwaniem i ogromn szans Polski bdzie uruchomienie wydobycia gazu upkowego.

GAZ ZE Z UPKOWYCH
Odkrycie i realna perspektywa opacalnego wydobycia gazu ziemnego ze z upkowych w Polsce nie tylko daje naszemu krajowi historyczn szans wyjcia z zalenoci od warunkowanego politycznie importu gazu z Rosji, ale take radykalnie poprawia geoekonomiczn i w konsekwencji geopolityczn pozycj Polski w Europie. Amerykascy eksperci w raporcie dla rzdu USA weryfikuj w gr oceny wielkoci polskich z do ponad 5 bln metrw szeciennych i przewiduj, e eksploatacja moe si rozpocz ju za pi lat. Projekt uruchomienia eksploatacji gazu upkowego jest w wymiarze politycznym porwnywalny z czonkostwem naszego kraju w NATO, a moe nawet waniejszy. Polska stajca si w perspektywie dekady eksporterem gazu, zdolna do powstrzymania narastajcego i spaty istniejcego zaduenia, Polska dysponujca nadwykami w budecie umoliwiaj-

GAZ ZIEMNY I JEGO KRAJOWE WYDOBYCIE

Najwaniejszym wyzwaniem w dziedzinie eksploatacji gazu ziemnego jest stworzenie konkurencyjnego rynku poprzez wdroenie regulacji wynikajcych z tzw. III pakietu energetycznego UE. Warunkiem powodzenia tego projektu jest umoliwienie dywersyfikacji dostaw, w tym pomylne zakoczenie budowy terminala LNG w winoujciu oraz wzmocnienie infrastruktury gazu ziemnego m.in. poprzez rozwj i realizacj programu inwestycyjnego spki zarzdzajcej krajowym przesyem gazu OGP Gaz-System SA.

230

BEZPIECZESTWO ENERGETYCZNE
program
cymi strategiczne inwestycje i rozwj to Polska bezpieczna, ktra bdzie wanym partnerem na forum midzynarodowym. Mamy wielk, historyczn szans, by uczyni Polsk krajem nie tylko bezpiecznym w zakresie zaopatrzenia w energi, ale te podanym partnerem dla sojusznikw, ktrzy czsto zarzucaj nam, e jestemy tylko konsumentem bezpieczestwa. Powodzenie strategicznego projektu uruchomienia wydobycia gazu upkowego z korzyci dla polskiego pastwa wymaga zrozumienia i wsppracy ze strony wszystkich rodowisk politycznych w kraju i, moe przede wszystkim, poparcia ze strony wikszoci Polakw. Tak byo wtedy, gdy staralimy si o wejcie do NATO; podobnej mobilizacji potrzebujemy teraz. Tak si skada, e podobnie jak w NATO naszym gwnym sojusznikiem pozostaj Stany Zjednoczone, tak i niezbdne do eksploatacji gazu upkowego nowe technologie opracowane zostay w USA. Tak jak kolejne rzdy w Polsce zabiegay o nasze przystpienie do NATO, tak obecnie kolejne rzdy powinny zabiega o inwestycje firm amerykaskich w Polsce. Prawo i Sprawiedliwo bdzie te inwestycje wspiera i wyjania zwizane z nimi korzyci. Jednoczenie musimy stale pamita o trwaym zabezpieczeniu interesw polskiego pastwa w tym przedsiwziciu. W przyszym Sejmie PiS bdzie postulowa utworzenie specjalnej Komisji ds. Zagospodarowania i Wykorzystania Z Gazu w Polsce. Stworzone w ten sposb forum bdzie miejscem, gdzie niezbdne ustawy regulujce wydobycie gazu bd mogy uzyska ostateczny ksztat a rwnoczenie cay proces eksploatacji z bdzie monitorowany przez Sejm. Skoro moglimy podobnie postpowa w sprawie czonkostwa w UE, moemy powtrzy to take w tej, nie mniej wanej sprawie.

OPATY ZA WYDOBYCIE GAZU

Polska posiada prawdopodobnie duy potencja wydobywczy, ale nie posiada systemu zarzdzania wydobyciem na wzr wiodcych krajw producentw, takich jak np. Norwegia, ktry z jednej strony gwarantowaby Polsce stabilne przychody z elementami oszczdzania i odkadania funduszy dla przyszych pokole Polakw, a z drugiej strony stanowiby stabilne i przewidywalne ramy prawne dla inwestorw zarwno zagranicznych, jak i krajowych. Naley rwnie rozway wprowadzenie obowizku mniejszociowego udziau pastwa w projektach wydobywczych, co pozwoli zadba o zrwnowaon intensywno wyczerpywania krajowych z gazu upkowego i ochrony rodowiska naturalnego podczas wydobycia. Popierajc inwestycje w zagospodarowanie krajowych zasobw gazu ze z upkowych, bdziemy pamita o pilnej potrzebie nowoczesnych uregulowa prawnych i fiskalnych w tej dziedzinie. Uporzdkowanie powyszych kwestii i w konsekwencji uwolnienie cen gazu w redniej perspektywie spowoduje obnienie cen dla wszystkich odbiorcw w kraju oraz poprawi bezpieczestwo dostaw. Wysokie ceny oraz zakcenia w dostawach gazu, ktre niemal

231

BEZPIECZNA POLSKA
program
corocznie nkaj polsk gospodark, powoduj wymierne straty dla gospodarki oraz paraliuj inwestycje w tych branach, ktre opieraj si na gazie ziemnym. Recept jest dywersyfikacja dostaw, liberalizacja rynku, zapewnienie jasnej i stabilnej bazy regulacyjnej z utrzymaniem kontroli pastwa nad infrastruktur przesyow. W 2011 roku Sejm przyj prawo geologiczne i grnicze opracowane przez rzd Platformy. Ustawa ta nie chroni naleycie interesw waciciela surowcw naturalnych, czyli Skarbu Pastwa. Przede wszystkim nie ustalono powszechnie obowizujcych stawek opat za grnicze uytkowanie zoa stawki bd ustala urzdnicy odrbnie w kadej decyzji, co pozwala na zbyt du dowolno w ich ksztatowaniu. Taki sposb ustalania opat moe prowadzi do zaniania dochodw budetu pastwa lub do zarzutu nierwnego traktowania podmiotw ubiegajcych si o ustanowienie uytkowania grniczego. Za konieczne uwaamy pilne znowelizowanie powyszej regulacji, co umoliwi rzetelne wywaenie uprawnie podmiotw prywatnych i korzyci Skarbu Pastwa jako waciciela z, a przede wszystkim wprowadzi jasne zasady wyceny koncesji wydobywczych, obrotu tymi koncesjami oraz opat za uytkowanie zoa. Stworzenie jasnych i przejrzystych ram okrelania wysokoci wynagrodzenia nalenego budetowi pastwa z tytuu opat za uytkowanie grnicze z gazu ziemnego jest po prostu konieczne w zwizku z moliwymi nowymi odkryciami z gazu ziemnego w Polsce. Sposb naliczania i pobierania opat za uytkowanie grnicze, w tym wydobycie gazu ziemnego, jest rozwizywany wedug rnych modeli w rnych krajach (Norwegia, Dania, W. Brytania), jednak zawsze inwestor musi w znaczcym stopniu podzieli si zyskami z pastwem. Zachowana musi by przy tym rwnowaga midzy korzyci inwestora i pastwa oraz moliwo kontroli caego procesu ze strony pastwowego waciciela zoa. W Norwegii wszystkie zyski z dziaalnoci wydobywczej s opodatkowane standardowym podatkiem dochodowym od osb prawnych w wysokoci 28%. Ponadto dziaalno wydobywcza opodatkowana jest dodatkowym, specjalnym podatkiem w wysokoci 50%. Jednoczenie Norwegia bierze udzia w dziaalnoci wydobywczej jako inwestor, majc bezporednie udziay w poszczeglnych licencjach. W tym celu powoana zostaa specjalna spka, ktra zarzdza portfelem inwestycji wydobywczych pastwa. Wydaje si, e norweski model moe by dobrym wzorem dla odpowiedniej regulacji w Polsce. Take norweski pomys Funduszu Przyszych Pokole, zasilanego czci wpyww pastwa z eksploatacji z gazu i ropy naftowej, wart jest przeanalizowania i ewentualnie zastosowania w Polsce.

ROPA NAFTOWA I PALIWA

Najwaniejszym zadaniem jest wzmocnienie krajowego potencjau wytwrczego paliw pynnych oraz zapewnienie bezpieczestwa dostaw surowca do polskich rafinerii poprzez przemylan polityk

232

BEZPIECZESTWO ENERGETYCZNE
program
wacicielsk prowadzon w stosunku do krajowych koncernw paliwowych PKN Orlen i Grupy Lotos oraz otwarcie nowych drg dostaw ropy naftowej. W ramach prowadzonej polityki wacicielskiej naley zrezygnowa z nieprzemylanej i podyktowanej jedynie doranymi potrzebami budetu pastwa prywatyzacji Grupy Lotos. Polskie rafinerie musz uzyska dostp do z surowca, stanowicych o ich bezpieczestwie i zwikszajcych ich warto rynkow. Niezbdne jest przypieszenie realizacji projektu budowy rurocigu OdessaBrodyPockGdask oraz wsparcie polskich przedsibiorstw w procesie uzyskiwania dostpu do z surowca. Infrastruktura do przesyu oraz magazynowania ropy naftowej i paliw powinna pozosta pod kontrol pastwa. Niezbdne jest takie przeksztacenie modelu dziaania logistyki paliwowej, ktre zapewni rwny dostp wszystkim zainteresowanym podmiotom do rurocigw i baz paliwowych, realizowany na zasadach rynkowych. Konieczna jest rozbudowa potencjau magazynowego, umoliwiajcego realizacj potrzeb komercyjnych i skadowanie zapasw strategicznych nie tylko dla Polski, ale i krajw ociennych (np. krajw nadbatyckich czy krajw Grupy Wyszehradzkiej), w tym budowy nowych podziemnych magazynw ropy naftowej i paliw. Dziaaniem zmierzajcym do polepszenia warunkw funkcjonowania podmiotw dziaajcych na rynku ropy naftowej i paliw bdzie dokoczenie reformy systemu zapasw interwencyjnych ropy naftowej i paliw pynnych zapocztkowanej w 2007 roku, zmierzajcej do szybkiego utworzenia systemu utrzymywania zapasw przez agencj rzdow finansowan ze skadek przedsibiorcw, ktrzy do tej pory musieli utrzymywa zapasy sami. Osobn kwesti pozostaje konieczno weryfikacji celw polityki fiskalnej wobec sektora naftowego. Uwaamy, e obcienia fiskalne tej wanej dziedziny gospodarki powinny by na minimalnym poziomie nie wyszym ni ten, ktrego wymaga prawo unijne. rodki uzyskiwane z opodatkowania paliw nie s ukierunkowane na budow drg, tasze przejazdy autostradami czy inne dziaania uatwiajce ycie uytkownikom polskiej infrastruktury drogowej.

ELEKTROENERGETYKA I POLITYKA KLIMATYCZNA

Najwikszym wyzwaniem w obszarze produkcji energii elektrycznej w Polsce jest prowadzona obecnie przez Uni Europejsk polityka klimatyczna, ktra obejmuje obowizek redukcji emisji dwutlenku wgla do atmosfery. Ustalone na 20% cele redukcyjne podlegaj obecnie weryfikacji w gr, co powinno bardzo niepokoi kady rzd w Polsce. Zwikszenie zobowiza w tym zakresie stwarza bardzo powane ryzyko nie tylko obnienia PKB i wzrostu bezrobocia, ale rwnie zaburze w wytwarzaniu energii elektrycznej. Porednio zwikszenie zobowiza klimatycznych moe doprowadzi do stopniowej likwidacji wielu gazi przemysu i upadku polskiego grnictwa. Postanowienia pakietu energetyczno-klimatycznego z grudnia 2008 r. dopuciy, aby nowe elektrow-

233

BEZPIECZNA POLSKA
program
nie, ktrych budowa rozpocza si przed rokiem 2009, zostay zwolnione z obowizku zakupu praw do emisji CO2. Jednak to zobowizanie do tej pory nie zostao ucilone przez KE, co od przeszo dwch lat blokuje budow tak potrzebnych Polsce nowych elektrowni wglowych. Wynika std jeden z najpilniejszych polskich postulatw do zrealizowania w Brukseli. Ze wzgldu na postpujc dekapitalizacj majtku przesyowego i dystrybucyjnego spraw kluczow staje si zapewnienie konsumentom penego i niezakconego dostpu do energii elektrycznej. Konieczne s systemowe inwestycje w budow nowych linii wysokiego napicia i niezbdnego osprztu oraz wzmocnienie przestarzaej sieci dystrybucyjnej, zbudowanej gwnie w latach 40. i 50. ubiegego wieku. Polska gospodarka jest bardzo bogata w wgiel kamienny i brunatny, a elektrownie pracujce woparciu o te surowce pokrywaj ponad 90% zapotrzebowania naszej gospodarki na energi elektryczn. Nie ley w polskim interesie znaczca zmiana tego stanu rzeczy, ktra po pierwsze wizaaby si zdodatkowymi duymi kosztami zwizanymi z przestawieniem produkcji energii z wgla na inne paliwo, a po drugie spowodowaaby uzalenienie gospodarki od zewntrznych dostaw surowcw energetycznych. W polskim interesie ley rozwijanie nowych technologii wytwarzania energii elektrycznej w oparciu o wgiel, jak rwnie pozyskanie technologii produkcji prdu z energii atomowej poprzez wybudowanie elektrowni atomowych w kraju. Zdajc sobie spraw z obaw czci spoeczestwa, konkretne decyzje poprzedza bdziemy akcjami informacyjno-wyjaniajcymi, a w przypadkach budzcych kontrowersje bdziemy odwoywa si do woli wikszoci wyraonej w referendum. Energia atomowa nie moe stanowi konkurencji dla polskiego wgla, ktry mimo jej rozwoju nie straci na znaczeniu. Oczywicie podstawym warunkiem rozwoju energetyki atomowej musi by bezpieczestwo ludzi i rodowiska w oparciu o najwysze, sprawdzone w innych krajach standardy. Kolejnym bardzo powanym problemem w dziedzinie wytwarzania prdu elektrycznego jest polityka zwizana z tzw. odnawialnymi rdami energii (OZE). Zarwno w praktyce, jak dowodz przykady Danii, Niemiec czy Hiszpanii, jak i w badaniach statystycznych (Eurostat) intensywne promowanie OZE oznacza de facto rozwj energetyki wykorzystujcej si wiatru. Systemy wsparcia tego typu inwestycji, ktre bez zacht inwestycyjnych nie obroniyby si na rynku, tworz presj w kierunku wzrostu cen energii elektrycznej. Ponadto podczenie duej liczby elektrowni wiatrowych do krajowego systemu przesyowego stwarza bardzo powane ryzyko zaburze w jego pracy, z utrat funkcjonalnoci wcznie. Praktyka wspomnianych krajw pokazuje, e inwestycje w energi wiatrow wymuszaj rwnie rwnolege budowanie elektrowni gazowych, ktre w bardzo szybkim tempie potrafi wypeni luk w produkcji prdu w przypadku niesprzyjajcej pogody. W praktyce wic powstaj dwa rwnolege systemy

234

BEZPIECZESTWO ENERGETYCZNE
program
produkcji energii elektrycznej, ktre dodatkowo powikszaj koszty jednostkowe prdu oraz zwikszaj uzalenienie od dostaw paliwa z importu (np. gazu ziemnego). Taka polityka na dusza met nie zdaje egzaminu. Dlatego naley zaproponowa nowy system wsparcia rozwoju OZE, oparty na rachunku ekonomicznym oraz wykorzystaniu krajowych rde odnawialnych, takich jak biomasa, odpady komunalne czy hydroenergetyka. Polityka klimatyczna prowadzona przez Polsk nie moe polega na biernym uleganiu lobby przeciwnikw CO2, ktrzy za wszelk cen prbuj wdroy nie do koca potwierdzone teorie o dominujcym wpywie dziaalnoci czowieka na wzrost zawartoci dwutlenku wgla w atmosferze i zmiany klimatu. Polska powinna przedstawia wasne sukcesy w redukcji emisji gazw cieplarnianych (np. w stosunku do postanowie Protokou z Kyoto) oraz podejmowa dziaania zmierzajce do promowania zrwnowaonej i opartej na twardych przesankach redukcji emisji szkodliwych substancji. Nie powinno si to wiza z popadaniem w uzalenienie od importowanych surowcw energetycznych (gaz ziemny zastpujcy wgiel). Nie ma naszej zgody na dalsze narzucanie ogranicze emisji CO2 w ramach UE. Uwaamy, e poziom uzyskanych redukcji powinien by odnoszony do stanu z roku 1988, a nie 2005, za celem polskiej polityki energetycznej powinna by ochrona konkurencyjnoci polskiej gospodarki zarwno wobec partnerw wewntrz UE, jak i partnerw zewntrznych. Proces konsolidacji sektora wytwarzania energii elektrycznej i utworzenie zintegrowanych pionowo grup energetycznych (PGE, ENERGA, TAURON, ENEA) mia na celu umoliwienie sfinansowania niezbdnych inwestycji odtworzeniowych oraz inwestycji w nowe moce wytwrcze w kontekcie liberalizacji rynku energii w UE. Nawet po przeprowadzeniu konsolidacji polskie grupy energetyczne s mniejsze ni ich konkurencja z krajw ociennych. Z punktu widzenia formy wasnoci zachodnioeuropejskie koncerny energetyczne w sposb bezporedni lub poredni s kontrolowane przez wadze publiczne krajw pochodzenia. Transakcje majce na celu zbycie udziaw, a nastpnie utrat efektywnej kontroli nad polskimi podmiotami przez Skarb Pastwa oznaczayby wic transfer uprawnie wacicielskich na rzecz obcych rzdw, a zarazem sprzeda rynku, ktry obejmuje polskie gospodarstwa domowe i przedsibiorstwa jako konsumentw energii elektrycznej. Nie wykluczajc upublicznienia spek energetycznych, opowiadamy si za utrzymaniem przez Skarb Pastwa efektywnej kontroli wacicielskiej, najlepiej poprzez utrzymanie wikszociowych udziaw. Ze wzgldu na oligopoliczn struktur rynku istnieje ryzyko realizacji przez przedsibiorstwa energetyczne dyskryminacyjnej polityki cenowej i transferowania wygenerowanych zyskw za granic, co przysparza dodatkowych dochodw de facto budetom potencjalnych wacicieli. Wszystkie dostpne obecnie symulacje wskazuj, e ceny energii elektrycznej bd

235

BEZPIECZNA POLSKA
program
wzrasta, dlatego niezbdne jest zachowanie kontroli nad tym procesem, a najlepsz form kontroli jest w tym wypadku wasno. getycznego czsto s najwaniejszymi tematami podejmowanymi w stosunkach midzynarodowych. Bezpieczestwo energetyczne jest bardzo wanym aspektem bezpieczetwa w ogle, traktowanym na rwni z kwestiami militarnymi czy handlowymi. Konieczna wsppraca w szukaniu dostpu do surowcw, produkcji energii, przesyaniu surowcw, energii elektrycznej i paliw czy te opracowywaniu nowych technologii wymaga wsparcia ze strony MSZ i wszystkich czci administracji utrzymujcych kontakty z zagranicznymi partnerami. Dziaania polskich specjalistw od energii powinny by skoordynowane z polityk zagraniczn naszego pastwa. Nalene miejsce bd mie w niej stosunki z krajami pooonymi w Europie rodkowo-Wschodniej, ktrych polityka w dziedzinie energii jest zbiena lub komplementarna z nasz (kraje batyckie, kraje Grupy Wyszechradzkiej, Rumunia). Jednym z gwnych p wsppracy moe by zadanie odwrcenia postpujcego zaostrzania polityki klimatycznej wewntrz UE. Naley myle o wykorzystaniu mechanizmu pogbionej wsppracy zawartego w Traktacie lizboskim i stworzeniu grupy pastw zainteresowanych realizacj tego celu. Istotna jest rwnie wsppraca z odleglejszymi krajami bogatymi w zasoby wglowodorw, jak Azerbejdan, Kazachstan czy Turkmenistan. Nawizane przez prezydenta Lecha Kaczyskiego bliskie kontakty z wikszoci tych krajw wymagaj podtrzymania i rozwijania. Szczeglna jest tu rola Gruzji jako kraju tranzytowego dla Poudniowo-Wschodnie-

WGIEL
Wystpujce w Polsce zasoby wgla kamiennego i brunatnego stanowi niezaprzeczalny atut naszego kraju w dziaaniach zmierzajcych do zapewnienia konkurencyjnoci polskiej gospodarki. Przedstawianie ich jako surowcw schodzcych nie ma uzasadnienia. Warto rozwija dotychczasowe metody ich wykorzystania oraz poszukiwa nowych, szczeglnie w dziedzinie czystych technologii wglowych. Naley kontynuowa dziaania wzmagajce urynkowienie wydobycia wgla, szczeglnie kamiennego, np. poprzez poszerzanie ram wsppracy zaplecza surowcowego z wytwrcami energii, dziaania restrukturyzacyjne w grnictwie wgla kamiennego oraz zabezpieczanie nowych z i frontw wydobywczych. Wskazane jest rwnie dopuszczanie inwestorw kapitaowych i branowych do grnictwa. Polskie grnictwo wglowe wymaga duych i rozsdnych inwestycji. Nie bdzie to moliwe, jeli nasz kraj zaakceptuje bez dyskusji i modyfikacji ograniczenia wynikajce z poszerzanego cigle unijnego pakietu energetyczno-klimatycznego.

WSPPRACA MIDZYNARODOWA
W dzisiejszych czasach kwestie zwizane z dostpem do rde energii, produkcj prdu elektrycznego i paliw, nowymi technologiami dla sektora ener-

236

BEZPIECZESTWO ENERGETYCZNE
program
go Korytarza Transportowego surowcw energetycznych. Idea budowy tego szlaku, tak mocno wspierana przez Lecha Kaczyskiego, warta jest kontynuacji. Owocna wsppraca w dziedzinie dostaw surowcw i energii moe sta si przesank szerszego strategicznego porozumienia. W ten sposb polityka energetyczna w Polsce stanie si wanym elementem polskiej polityki zagranicznej. Na zakoczenie warto przypomnie konkretne projekty, ktre powinny by zrealizowane we wsppracy z zagranic: Interkonektor Baltic Pipe midzy Polsk a Dani, stworzenie gazowego korytarza transportowego PnocPoudnie midzy Batykiem a Adriatykiem i utrzymanie go jako alternatywy dla gazpromowskiego systemu przesyowego w Centralnej Europie, udzia Polski w budowie elektrowni atomowej na Litwie, gdy jedynie to uzasadnia budow mostu energetycznego midzy Ekiem a Olit na Litwie, zrealizowanie budowy ropocigu OdessaBrodyPock (warto tu wspomnie, e azerska ropa naftowa jest ju przesyana zOdessy do Brodw i dalej... do rafinerii na Biaorusi!). Na forum Unii Europejskiej bdziemy wspierali te dziaania i inicjatywy, ktre zwikszaj szans solidarnej wsppracy i reakcji w przypadku kryzysw w dostawach surowcw czy energii, w tym prace nowej agencji regulatorw rynku ACER. Bdziemy te aktywnie szukali wyjcia z puapki le pomylanego i wprowadzanego na dyskryminujcych Polsk zasadach pakietu energetyczno-klimatycznego. Prba zastpienia skadek pastw czonkowskich w UE podatkami bezporednimi wymaga polskiego sprzeciwu zarwno co do zasady, jak i dlatego, e jestemy przeciwni wprowadzeniu wrd proponowanych nowych podatkw podatku od emisji CO2. Takie rozwizanie jeszcze raz uderzy przede wszystkim w Polsk, ktra zuywa duo wgla w celach energetycznych. Ochrony dyplomatycznej bdzie rwnie wymaga rozwj wydobycia gazu upkowego w Polsce. Jak ju wspomniano, moemy si spodziewa utrudnie w tej kwestii ze strony dotychczasowych dostawcw gazu do Europy, obawiajcych si nowej konkurencji. Wsparcia dyplomatycznego ze strony rzdu powinny te oczekiwa wane dla kraju polskie firmy dziaajce za granic (np. Orlen na Litwie). Sprawy zwizane z energi, ochrona rodowiska i racjonalna polityka klimatyczna maj we wspczesnym wiecie bardzo due znaczenie i wymagaj staej, skutecznej koordynacji. Na tej konstatacji opiera si, sygnalizowany wyej i w pierwszej czci programu, nasz zamiar powoania Ministerstwa Energii.

237

program

4. ZERO TOLERANCJI

Do najwaniejszych zada pastwa naley ochrona obywateli przed bezprawnymi zamachami na ich ycie, zdrowie, wolno i mienie oraz ochrona porzdku publicznego. Kady, kto chciaby naruszy jedno z tych dbr, choby nawet tylko w stosunkowo niewielkim zakresie, musi liczy si ze stanowcz i niezwoczn reakcj wadz publicznych. W centrum troski organw pastwowych i samorzdowych powinni sta obywatele, ktrzy padli ofiar przestpstw i wykrocze lub s na nie naraeni. Nasze pastwo musi take z pen determinacj walczy z chorob trawic od lat nasze ycie publiczne, jak jest korupcja. Kiedy polityk, funkcjonariusz publiczny lub osoba, ktrej pieczy powierzono czyje dobro, kieruje si w swoich dziaaniach ukrywanymi motywami zwizanymi z realizacj prywatnych interesw, mamy wwczas do czynienia z bardzo niebezpieczn postaci faszu w yciu zbiorowym. Jest to destrukcyjne dla spjnoci Narodu i mniejszych wsplnot, uniemoliwia zdrowy rozwj, wprowadza do stosunkw spoecznych klimat nieufnoci i cynizmu, oznacza pasoytowanie zdeprawowanych jednostek na cudzej pracy. Wykrywanie wszelkich postaci korupcji, przykadne karanie uczestnikw tego procederu i odsuwanie ich od

odpowiedzialnych funkcji jest wrcz warunkiem normalnego rozwoju naszego kraju. W cigu dwch lat rzdw Prawa i Sprawiedliwoci, po raz pierwszy w dziejach Rzeczypospolitej po roku 1989, istniaa zdecydowana wola polityczna walki z lekcewaeniem prawa i korupcj. Znajdowaa ona praktyczne potwierdzenie w licznych aktach i projektach ustawodawczych (cz z nich nie zdya przej przez tryb ustawodawczy z powodu skrcenia kadencji Sejmu w 2007 roku), w powoaniu do ycia Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz w konkretnych dziaaniach podlegych rzdowi organw cigania. Dziaania te byy podejmowane bez wzgldu na przynaleno partyjn, wpywy i si finansow osb podejrzanych, a take mimo atakw ze strony zwolennikw liberalnego podejcia do przestpczoci i patologii spoecznych. Koalicja PO-PSL faktycznie odesza od tamtej polityki. Pustej retoryce PO w sprawie walki z przestpczoci i korupcj towarzysz decyzje wskazujce na przeciwn intencj, ktre wpywaj demobilizujaco na aparat cigania. Powoano sejmow komisj ledcz, ktra ma rozliczy politykw PiS i funkcjonariuszy pastwa, ktrzy omielili si walczy z korupcj. Tworzono niczym nieuzasadniony klimat niechci i po-

238

ZERO TOLERANCJI
program
dejrze wobec Centralnego Biura Antykorupcyjnego kierowanego przez Mariusza Kamiskiego, by wreszcie przystpi do operacji odwoania go z penionej funkcji i ukrcenia gowy, niemal na oczach opinii publicznej, wykrytej przez CBA aferze hazardowej z udziaem politykw PO i osb zwizanych z t parti. Liberaline podejcie koalicji PO-PSL do przestpczoci i patologii spoecznych sprzyjao znacznemu wzrostowi przestpczoci. W 2010 roku odnotowano wzrost o 25% przypadkw amania prawa na terenie placwek edukacyjnych. Ze statystyk wynika, e kadego dnia w jakiej polskiej szkole zostaje pobity nauczyciel. O blisko 60% wzrs odsetek cikich przestpstw uczniw, takich jak wymuszenia rozbjnicze. Zasadniczym powodem tego katastrofalnego stanu jest wycofanie si rzdu Donalda Tuska z programu Zero tolerancji dla przemocy w szkole. Po wygranych wyborach Prawo i Sprawiedliwo bdzie prowadzi polityk ochrony obywateli i porzdku publicznego przed wszelkimi aktami bezprawia oraz pomocy ich ofiarom. Naleyt wag bdziemy przywizywa zarwno do dziaa prewencyjnych, jak do rychego i sprawiedliwego karania sprawcw oraz egzekwowania od nich obowizku naprawienia szkody. Bdziemy kontynuowa przyjty i wdroony przez rzd Prawa i Sprawiedliwoci program Razem bezpieczniej. Najwaniejszymi obszarami wymagajcymi zdecydowanych dziaa s: bezpieczestwo w miejscach publicznych i w miejscu zamieszkania, przemoc w rodzinie, bezpieczestwo w szkole, bezpieczestwo w rodkach komunikacji publicznej, bezpieczestwo w ruchu drogowym, bezpieczestwo w dziaalnoci gospodarczej, ochrona dbr kultury. Program ma charakter zintegrowany, a w jego realizacji ma uczestniczy, oprcz MSWiA i polegych mu formacji, kilka innych resortw. Samorzd terytorialny moe w nim uczestniczy na zasadzie dobrowolnoci, przy czym kluczow rol odgrywaj starostowie, prezydenci miast, burmistrzowie i wjtowie, a take komisje rad miast, powiatw i gmin dziaajce na rzecz bezpieczestwa. Partnerami administracji rzdowej w realizacji programu mog by take organizacje spoeczne, kocioy i zwizki wyznaniowe. Do rozpowszechnionych w naszym kraju zjawisk kryminogennych naley przebywanie w niebezpiecznych miejscach publicznych osb maoletnich w porze nocnej bez wiedzy przedstawicieli ustawowych i bez pieczy dorosych. Takie sytuacje sprzyjaj rnym formom demoralizacji modziey szkolnej, w tym jej przestpczej inicjacji, a jednoczenie naraaj modych ludzi na ataki ze strony przestpcw. Opracujemy regulacj ustawow zobowizujc Policj i strae miejskie do interesowania si przypadkami niebezpiecznych nocnych eskapad osb maoletnich bez opieki i oddawania takich osb pod piecz ich przedstawicieli ustawowych, a gdy to nie bdzie moliwe odpowiednich placwek opiekuczych. W latach 90. podobne projekty byy inicjowane przez samorzdy lokalne, ale na skutek histerycznej kampanii w niektrych mediach, w ktrej odwoywano si do opacznego rozumienia wolnoci obywatelskich, od

239

BEZPIECZNA POLSKA
program
projektw tych szybko odstpiono. Trudno dokadnie ustali, ilu modych ludzi mona byoby od tamtego czasu uchroni przed atakami przestpcw albo przed stoczeniem si w pijastwo, narkomani i popenianie przestpstw, gdyby zamiast niefrasobliwych obrocw wolnoci posuchano wtedy odpowiedzialnych pedagogw i specjalistw w sprawach porzdku publicznego. Prawo i Sprawiedliwo zadba o to, aby postulowana regulacja bya nowoczesna, profesjonalna i przemylana pod wzgldem prawnym i wychowawczym oraz bya sprawnie realizowana. Wdroymy kompleksowy program poprawy bezpieczestwa komunikacyjnego, obejmujcy m.in. zmian przepisw o ruchu drogowym, wzmocnienie nadzoru Policji w tej dziedzinie i stworzenie automatycznego systemu nadzoru, w tym centralnego orodka teleinformatycznego, oraz administracyjnego trybu egzekucyjnego, a take szeroko zakrojon edukacj spoeczn na rzecz bezpieczestwa na drogach. Wprowadzone zostan skuteczne mechanizmy egzekwowania kar za wykroczenia popeniane na polskich drogach przez cudzoziemcw. W celu wyeliminowania niebezpiecznego zjawiska noszenia tzw. biaej broni w miejscach publicznych doprowadzimy do ustanowienia odpowiedniego zakazu obwarowanego sankcj karn i do jego rygorystycznego egzekwowania. W sposb kompleksowy i merytoryczny, a nie dorany i propagandowy bdziemy podchodzi do problemu bezpieczestwa imprez masowych, w tym bezpieczestwa na stadionach. W naszej ocenie nadal zbyt maa jest pomoc pastwa dla bezporednich ofiar przestpstw i ich rodzin. Doprowadzimy do utworzenia Funduszu Pomocy Ofiarom Przestpstw. Bdzie on zasilany przez rodki pochodzce z przepadku mienia przestpcw oraz z czci paconych przez nich grzywien. rodki Funduszu bd przeznaczane na pokrywanie kosztw leczenia, rehabilitacji i pomocy prawnej dla osb pokrzywdzonych oraz ich najbliszych. Wzmocnimy rodki szczeglnej ochrony osb naraonych na niektre kategorie przestpstw. Dotyczy to np. sytuacji, kiedy czonkowie rodziny sprawcy przemocy domowej, czekajc na prawomocny wyrok eksmisyjny, a nastpnie na jego wykonanie, s szczeglnie naraeni na nowe akty przemocy. Inny problem to ochrona osb trzecich, zwaszcza dzieci, przed osobnikami niebezpiecznymi ze wzgldu na dewiacje seksualne. Spowodujemy wprowadzenie w naszym kraju, wzorem innych pastw, publicznie dostpnego (take w Internecie) rejestru niebezpiecznych przestpcw seksualnych, obejmujcego m.in. ich wizerunki. Jestemy take za poddawaniem takich osb przymusowym dziaaniom medycznym minimalizujcym zagroenie dla otoczenia. Dziaania te bd realizowane pod kontrol sdu i przy zachowaniu procedur wykluczajcych wszelkie naduycia. Szczegln uwag powicimy prewencji i ciganiu przestpczoci pedofilskiej. Tragedia molestowanego lub zgwaconego dziecka rzutuje na cae jego ycie. Ofiary przestpstw pedofilskich nie s w stanie upora si z doznanym w dziecistwie urazem i czsto

240

ZERO TOLERANCJI
program
kocz samobjstwem, popadaj w chorob psychiczn lub staczaj si w narkomani. Rzd utworzony przez Prawo i Sprawiedliwo opracuje i wdroy kompleksowy program zwalczania pedofilii i ochrony dzieci przed t patologi. Obejmowa on bdzie, midzy innymi, zaostrzenie sankcji karnych i praktyki ich egzekwowania. Podniesiona zostanie dolna granica kar za czyny pedofilskie. Organizowanie tzw. seksturystyki o charakterze pedofilskim do Polski karane bdzie pozbawieniem wolnoci do 25lat. Zniesiemy moliwo skracania wymierzonych kar i warunkowych zwolnie dla skazanych pedofilw. Sprawcy przestpstw o charakterze pedofilskim bd take karani wysokimi grzywnami. W celu zapobiegania nawizywania przez pedofilw kontaktw z dziemi przez Internet lub za porednictwem innych narzdzi telekomunikacyjnych wprowadzony zostanie specjalny monitoring zewntrzny i wewntrzny sieci. Elementem edukacji szkolnej bd sposoby waciwego reagowania dziecka na sytuacje zagroenia ze strony pedofilw w sieci oraz w miejscach publicznych. Po wygraniu wyborw Prawo i Sprawiedliwo powrci do prac nad nowelizacj Kodeksu karnego, nawizujc do projektu przygotowanego w Ministerstwie Sprawiedliwoci w 2007 roku. Zaostrzone zostan kary za najcisze przestpstwa przeciwko yciu i zdrowiu. Prawo do obrony koniecznej ulegnie rozszerzeniu. Zwikszony zostanie katalog przestpstw, za ktre odpowiedzialno karn moe ponosi nieletni po ukoczeniu 15. roku ycia. W kodeksie znajd si nowe typy przestpstw, w tym: przyjcie zlecenia zabjstwa, przygotowanie do przestpstwa obcowania pciowego z maoletnim, publiczne propagowanie zachowa o charakterze pedofilskim, wszczynanie faszywych alarmw bombowych. Katalog rodkw karnych zostanie poszerzony m.in. o zakaz wstpu na imprezy masowe i opublikowanie wizerunku sprawcy. W podobnym kierunku zostanie zmienione prawo wykrocze. Zmiany w procedurze karnej bd zmierza do przyspieszenia postpowania, przy zachowaniu gwarancji dla stron, oraz do zwikszenia uprawnie pokrzywdzonego. Istotne znaczenie bdzie mie moliwo utrwalania w szerokim zakresie przebiegu czynnoci procesowych za pomoc nowoczesnych urzdze technicznych. Usprawni to postpowanie i ograniczy przypadki kwestionowania jego przebiegu przez oskaronych i ich obrocw. Dokonamy oceny funkcjonowania przepisw o postpowaniu przyspieszonym (tzw. sdw 24-godzinnych), odpowiadajc na pytanie, dlaczego nie s one wykorzystywane w takim zakresie, na jaki liczono przy ich wprowadzaniu, dlaczego pod rzdami PO-PSL doszo do zdeprecjonowania tej potrzebnej instytucji. Wdroone zostan dziaania organizacyjne i szkoleniowe suce jej reaktywowaniu i efektywnemu stosowaniu. Jeeli okae si to celowe, dotyczce jej przepisy zostan poprawione. Zadbamy o bardziej efektywn regulacj przepadku mienia pochodzcego z przestpstwa. Jest to wane nie tylko ze wzgldu na oczywisty z punktu widzenia sprawiedliwoci postulat, aby sprawca nie

241

BEZPIECZNA POLSKA
program
mg czerpa korzyci z przestpstwa, lecz take po to, aby wiat przestpczy zosta pozbawiony zaplecza ekonomicznego, uatwiajcego popenianie nowych przestpstw. Podstawowa trudno, na jak wymiar sprawiedliwoci natrafia przy orzekaniu przepadku mienia, dotyczy udowodnienia, e dany przedmiot majtkowy pochodzi z konkretnego czynu. Problem ten ujawnia si m.in. w przypadku czonkw zorganizowanych grup przestpczych. Podobne trudnoci mog powstawa wwczas, gdy chodzi o przepadek rodkw sucych do prowadzenia dziaa terrorystycznych. Korzystajc z dowiadcze zagranicznych, wprowadzimy przepisy usprawniajce dziaanie pastwa w tej dziedzinie, m.in. ustanawiajc domniemania prawne. Prawo i Sprawiedliwo opowiada si za zmianami usprawniajcymi wykonywanie kar, zwaszcza kary pozbawienia wolnoci. Obecnie problemem jest przede wszystkim zbyt maa ilo miejsc w zakadach karnych w stosunku do liczby skazanych. Proponujemy upowszechnienie systemu tzw. wizie weekendowych, polegajcego na odbywaniu przez skazanych za stosunkowo drobne przestpstwa, ktrzy nie stwarzaj istotnego zagroenia dla otoczenia, kary na przemian z pobytem na wolnoci. System ten przyczyni si do zmniejszenia ponoszonych przez pastwo kosztw odbycia kary, a skazanemu umoliwi kontynuowanie pracy lub nauki, zachowujc realn dolegliwo kary. Rwnie inne elementy procedury wykonywania kar wymagaj usprawnienia. Jedn ze zmian, ktre zamierzamy wprowadzi, bdzie odstpienie od zasady zaskaralnoci wszystkich postanowie zapadajcych w postpowaniu wykonawczym, czsto naduywanej przez skazanych; moliwo zaskarenia bdzie dotyczy tylko orzecze najbardziej istotnych. Z kolei usprawnieniu i zwikszeniu efektywnoci wykonywania kary grzywny bdzie suy powierzenie wielu czynnoci urzdom skarbowym, ktre w sprawach finansowych maj lepsze moliwoci dziaania ni sdy.

242

5. SDY I PROKURATURA

program

Niemal kady obywatel, ktry poszukuje ochrony swoich praw przed polskimi sdami, dowiadcza panujcego tam niedowadu, zwaszcza katastrofalnej przewlekoci w zaatwianiu najprostszych nawet spraw, przesadnego formalizmu i organizacyjnej niesprawnoci. Przyczyny tego stanu rzeczy s zoone i wymagaj wielokierunkowych dziaa. Jednym z warunkw dogbnego uzdrowienia wymiaru sprawiedliwoci jest odejcie od forsowanego po 1989 roku korporacyjnego modelu polskiego sdownictwa. W modelu tym korporacja sdziowska jest traktowana jako struktura niemal autonomiczna wobec pastwa, odnawiana na zasadzie kooptacji i niepodlegajca demokratycznej kontroli. Wszystkie niemiae prby naprawy sdownictwa podejmowane przez politykw w III RP okazyway si prodkami, a najczciej byy zgoa nieskuteczne, poniewa nie naruszay fundamentw tego modelu. Utrzymujcy si stan jest niekorzystny nie tylko dla obywateli, lecz take dla tych licznych sdziw, ktrzy swj urzd traktuj jako sub pastwu i obywatelom. Prawo i Sprawiedliwo szanuje sdziowsk niezawiso jako wielk warto. Bez waciwie rozumianej niezawisoci nie jest moliwe rzetelne wykonywanie przez sdziego obowizkw, ktre

spoczywaj na nim w demokratycznym pastwie prawnym, nie jest moliwa realizacja prawa obywateli do rwnego dla wszystkich dostpu do bezstronnego i rzetelnego sdu. Jeli jednak niezawiso jest pojmowana jako cel sam w sobie, to atwo si degeneruje, stajc si parawanem dla nieudolnoci, dowolnoci, bezkarnego lekcewaenia prawa, a nawet korupcji. Kluczem do przywrcenia sdownictwa pastwu i obywatelom bdzie zmiana konstrukcji Krajowej Rady Sdownictwa (KRS) organu decydujcego o sdziowskich nominacjach i awansach oraz inicjujcego zmiany organizacyjne w sdownictwie. Naley odej od konstrukcji zakadajcej, e KRS jest w istocie reprezentacj korporacji sdziowskiej wobec pastwa. Rada stanie si w peni organem pastwowym, poprzez ktry Rzeczpospolita w interesie ogu obywateli ksztatuje optymaln organizacj sdownictwa i zapewnia wysok pod wzgldem profesjonalnym i etycznym jako kadr sdziowskich. Prawo i Sprawiedliwo proponuje, aby na czele KRS sta Prezydent Rzeczypospolitej, a jego zastpcami byli: Pierwszy Prezes Sdu Najwyszego, Prezes Naczelnego Sdu Administracyjnego i Minister Sprawiedliwoci. Pozostaych czonkw KRS bd powoywa:

243

BEZPIECZNA POLSKA
program
Prezydent, Sejm i Senat spord wybitnych znawcw wymiaru sprawiedliwoci oraz Minister Sprawiedliwoci spord sdziw posiadajcych due dowiadczenie zawodowe. Krajowa Rada Sdownictwa w odmienionym skadzie zaproponuje niezbdne reformy w sdownictwie. Ich celem bdzie promowanie karier sdziw sprawnych, dobrze przygotowanych zawodowo i bezwzgldnie uczciwych oraz radykalne usprawnienie pracy sdw. Dopki nie uda si wprowadzi powyszych zmian, wymagajcych nowelizacji Konstytucji RP, bdziemy dy przynajmniej do usprawnienia organizacji sdw za pomoc regulacji ustawowych i wykonawczych, w tym poprzez wzmocnienie roli Ministra Sprawiedliwoci oraz zwikszenie kompetencji prezesw wszystkich sdw w sprawach organizacyjnych. Prawo i Sprawiedliwo opowiada si za zniesieniem immunitetu sdziowskiego lub przynajmniej jego ograniczeniem do czynw zwizanych ze sprawowaniem urzdu sdziowskiego (analogicznie zmian wymaga ustawowa regulacja immunitetu prokuratorskiego). W sprawach nieobjtych immunitetem formalnym obowizywa bd szczeglne unormowania dotyczce prowadzenia postpowania przygotowawczego przeciwko sdziom, eliminujce ryzyko naduycia postpowania karnego do ograniczenia sdziowskiej niezawisoci. Jednoczenie wyczona bdzie osobista odpowiedzialno cywilna sdziego za skutki wydawanych przeze orzecze, przy utrzymaniu odpowiedzialnoci Skarbu Pastwa na dotychczasowych zasadach. Wprowadzimy nowy system wynagradzania sdziw i prokuratorw, obejmujcy m.in. cilejsze powizanie tzw. kwoty bazowej ze wzrostem pac w gospodarce narodowej. Bdzie on zapewnia awanse pacowe proporcjonalnie do dowiadczenia w zawodzie. Jednoczenie obowizywa bd mechanizmy eliminujce faktyczne rnice w obcieniu sdziw i prokuratorw tego samego szczebla, mimo pobierania takiego samego wynagrodzenia; w tym celu m.in. zostan kadrowo wzmocnione przecione jednostki organizacyjne. Uposaenia sdziw sdw powszechnych bd stopniowe wyrwnywane w celu zniwelowania nieuzasadnionych rnic midzy tymi sdami a sdami administracyjnymi. Prawo i Sprawiedliwo krytycznie ocenia przygotowany w resorcie sprawiedliwoci rzdowy projekt zmian w organizacji sdw powszechnych. Cho niektre propozycje mog by przedmiotem dyskusji, nie do przyjcia jest przede wszystkim pomys likwidacji sdw rodzinnych czy te dopuszczenie ich istnienia jedynie na zasadzie fakultatywnoci. Propozycja ta pozbawiona jest merytorycznego uzasadnienia, nie uwzgldnia dorobku sdw rodzinnych, lekceway szczeglne dowiadczenie i umiejtnoci wyspecjalizowanej kadry sdziw i kuratorw rodzinnych. Jeeli obecna koalicja przeforsuje zmiany ustawodawcze zawierajce t zmian, po wyborach Prawo i Sprawiedliwo doprowadzi do przywrcenia sprawdzonych rozwiza.

244

SDY I PROKURATURA
program
Szczeglnie dramatyczna sytuacja wystpuje w sdach majcych siedzib w Warszawie. Jej skutkw dowiadczaj w niektrych kategoriach spraw osoby majce miejsce zamieszkania lub siedzib w rnych stronach kraju, nie tylko w stolicy. Dlatego jednym z najpilniejszych zada rzdu Prawa i Sprawiedliwoci bdzie wdroenie programu poprawiajcego funkcjonowanie warszawskich sdw, obejmujcego zesp dziaa legislacyjnych i organizacyjnych. W ramach tego programu przepisy Kodeksu postpowania cywilnego o waciwoci miejscowej zostan zmienione w taki sposb, aby pozwy przeciwko duym osobom prawnym byy obligatoryjnie kierowane do sdu waciwego dla siedziby oddziau, z ktrego dziaalnoci wie si dana sprawa (obecnie s one kierowane przewanie wedug gwnej siedziby osoby prawnej). Sd Ochrony Konkurencji i Konsumentw, ktry obecnie ma status jednego z wydziaw Sdu Apelacyjnego w Warszawie, zostanie przeniesiony do sdu apelacyjnego w innym miecie, mniej obcionego ni sd warszawski. Dokonamy zmian zwikszajcych fachowy poziom i odpowiedzialno biegych sdowych i tumaczy przysigych. Zmiany dotyczce biegych bd polega na szczegowym okreleniu warunkw, jakim musi odpowiada kandydat do penienia tej funkcji, powoaniu komisji kwalifikacyjnej ds. biegych sdowych przy Ministrze Sprawiedliwoci i utworzeniu oglnokrajowej listy biegych. Zadbamy o wzmocnienie Instytutu Ekspertyz Sdowych oraz uregulowanie zasad sporzdzania opinii przez instytucje naukowe i specjalistyczne. Polskie sdy uzyskaj moliwo korzystania z opinii biegych zagranicznych i elastycznego ustalania ich honorariw. Rzeczywistej, a nie tylko formalnej realizacji obywatelskiego prawa do sdu bdzie suy m.in. racjonalne uproszczenie procedur sdowych przy zapewnieniu racjonalnych gwarancji praw stron. Rzd Prawa i Sprawiedliwoci opracuje take program stopniowego odcienia sdw od niektrych czynnoci rejestrowych i ewidencyjnych, ktre mog wykonywa organy administracji, a take pod nadzorem pastwa prywatne kancelarie osb wykonujcych prawnicze zawody zaufania publicznego. W takich wypadkach czynnoci rejestrowe i ewidencyjne bd poddane kontroli sdowej. Poprzez zmiany legislacyjne i organizacyjne bdziemy sprzyja polubownemu (mediacyjnemu) zaatwianiu rnych kategorii potencjalnych sporw sdowych, zwaszcza w sprawach majtkowych, gospodarczych, pracowniczych i rodzinnych. Mediacja nie moe by stosowana tylko w sprawach drobnych i prostych, lecz powinna dotyczy take spraw trudnych. Mediatorami nie mog by osoby niedowiadczone i sabo opacane; zadanie to bdzie powierzane prawnikom o bogatym dowiadczeniu sdowym, po specjalistycznym przeszkoleniu. Decydujc si na mediacj, obywatel powinien uzyska satysfakcjonujc ochron swoich praw w moliwie najprostszy sposb i w rozsdnym terminie, bez koniecznoci przejcia dugiej i kosztownej drogi sdowej.

245

BEZPIECZNA POLSKA
program
Budowaniu wymiaru sprawiedliwoci sprawnego i przyjaznego dla osb poszukujcych ochrony swoich praw towarzyszy bdzie tworzenie systemu profesjonalnej i dostpnej dla kadego obywatela pomocy prawnej, wiadczonej przez kwalifikowanych prawnikw w rnych formach organizacyjnych. Obok adwokatw i radcw prawnych bd jej udziela licencjonowani doradcy prawni, o ktrych bya mowa w pierwszej czci programu. Pastwo bdzie te sprzyja tworzeniu sieci kwalifikowanej pomocy prawnej dla mniej zamonych obywateli, wiadczonej zarwno przez kancelarie prawnicze, jak i przez rne struktury spoeczestwa obywatelskiego. Doprowadzimy do usprawnienia i uproszczenia egzekucji orzecze sdowych w sprawach cywilnych. Zostan zniesione zbdne ograniczenia proceduralne, ktre utrudniaj sprawne prowadzenie postpowa egzekucyjnych, ale bez uszczerbku dla praw dunika. Zostanie wprowadzony wymg publikowania informacji o licytacjach take w Internecie. W celu wprowadzenia konkurencji komornikw Minister Sprawiedliwoci dopuci do dziaania w jednym rewirze wikszej liczby komornikw; pozwala na to znowelizowana w 2007 r. ustawa o komornikach. Dobrze znane jest, od samego pocztku, zdecydowanie negatywne stanowisko Prawa i Sprawiedliwoci wobec rozdzielenia funkcji Ministra Sprawiedliwoci i Prokuratora Generalnego oraz nadania prokuraturze quasi-korporacyjnego charakteru (Krajowa Rada Prokuratury). Mimo zastrzee opozycji i niektrych specjalistw koalicja PO-PSL jednak przeforsowaa t nieprzemylan i nieodpowiedzialn pseudoreform, a wniesiony w tym roku przez posw PO projekt kolejnej nowelizacji ustawy o prokuraturze zmierza do dodatkowego wzmocnienia elementu korporacyjnego. Jak wskazywalimy w innych miejscach tego programu, mamy do czynienia z widocznym osabieniem sprawnoci i bezstronnoci prokuratury, z jej otwarciem na niekontrolowane wpywy i naciski polityczne. Jeeli rzd, zgodnie z obowizujc konstytucj, ma ponosi odpowiedzialno za walk z przestpczoci, to nie moe nie odpowiada za sytuacj w prokuraturze. Po wygraniu wyborw Prawo i Sprawidiedliwoc zainicjuje zmian ustawy o prokuraturze przywracajc jej podporzdkowanie Ministrowi Sprawiedliwoci. Praworzdno i ochrona praw obywateli wymaga zmian organizacyjnych w prokuraturze, ale powinny one zmierza w zgoa innym kierunku ni ten, ktry przyja koalicja PO-PSL. Utworzony przez Prawo i Sprawiedliwo rzd zadba o wyodrbnienie w prokuraturze jednostki organizacyjnej wyspecjalizowanej w zwalczaniu przestpczoci zorganizowanej oraz przestpczoci wewntrz aparatu cigania. Jej szef bdzie mie rang zastpcy prokuratura generalnego. Wydziay do spraw przestpczoci gospodarczej zostan umieszczone w prokuraturach apelacyjnych. Doprowadzimy do poczenia maych prokuratur rejonowych w wiksze jednostki, tak aby w jednej prokuraturze rejonowej pracowao co najmniej 15 prokuratorw. Nastpi take wzrost wyna-

246

SDY I PROKURATURA
program
grodze prokuratorw, gwnie poprzez powizanie kwoty bazowej ze rednim wynagrodzeniem w gospodarce. Aby mc w penym zakresie nadzorowa wszystkie czynnoci operacyjne Policji i innych sub, prokuratorzy uzyskaj dostp do ich materiaw operacyjnych. Naszym zdaniem nie ma uzasadnienia dalsze utrzymywanie odrbnych sdw i prokuratur wojskowych, skoro zmalaa liczebno armii, a ponadto coraz wicej rodzajw przestpstw jest ciganych na zasadach oglnych. Rewizji wymaga instytucja korporacyjnych sdw dyscyplinarnych. Sdownictwo dyscyplinarne, w ktrym oskaryciel, obwiniony i wszyscy sdziowie to koledzy wykonujcy ten sam zawd, stanowi zaprzeczenie obiektywizmu i bezstronnoci; sprzyja pobaliwoci wobec nagannych praktyk, cieszcych si cichym przyzwoleniem rodowiska, i szkodliwej ochronie jego partykularnego interesu. Po wygranych wyborach doprowadzimy do powstania wydziaw dyscyplinarnych przy sdach powszechnych lub odrbnych sdw dyscyplinarnych. Korporacje zachowaj swoich rzecznikw dyscyplinarnych, ktrym jednak nie moe przysugiwa wyczno inicjowania postpowa dyscyplinarnych; prawo inicjatywy bdzie mie take prokuratura oraz waciwy organ pastwowego nadzoru nad korporacj. W orzekaniu o sprawach dyscyplinarnych zostanie zapewniony udzia czynnika fachowego (przedstawicieli danego rodowiska zawodowego), jednak nie na zasadzie wycznoci ani wikszoci. Dziki tym rozwizaniom odpowiedzialno dyscyplinarna stanie si instrumentem rzetelnej walki z patologiami, poniewa zostanie wyeliminowany czynnik le pojtej solidarnoci grupowej.

247

program

6. ZARZDZANIE BEZPIECZESTWEM WEWNTRZNYM

Obowizkiem pastwa jest zapewnienie porzdku publicznego i bezpieczestwa obywateli. Pastwo nie moe wyzbywa si odpowiedzialnoci za bezpieczestwo wewntrzne i przerzuca jej na inne instytucje, np. jednostki samorzdu terytorialnego. Nie moe te rezygnowa z przysugujcej mu wycznoci stosowania rodkw przymusu w sytuacjach szczeglnych, precyzyjnie okrelonych w przepisach prawa. Siganie po te rodki musi pozostawa pod cis kontrol, aby nie dochodzio do naruszania konstytucyjnie zagwarantowanych praw i swobd obywatelskich, z czym mamy niestety coraz czciej do czynienia w ostatnim czasie pod rzdami koalicji PO-PSL. Za nieodpowiedzialne i szkodliwe trzeba uzna zarwno koncepcje nadmiernej decentralizacji zarzdzania bezpieczestwem i przenoszenia odpowiedzialnoci za t dziedzin na inne instytucje, jak i pozostawienie sub dysponujcych instrumentami przemocy bez odpowiedniej kontroli i nadzoru. W dobie wspczesnych zagroe, o rnych rdach i charakterze, wyjtkowe znaczenie przypada zintegrowanemu zarzdzaniu sprawami bezpieczestwa. Efektywno w tej sferze wymaga waciwej koordynacji dziaa wszystkich sub odpowiedzialnych za bezpieczestwo, zarwno instytucji cywilnych, jak i formacji umundurowanych oraz sub specjalnych. Pena wiedza o zagroeniach, szybki i uporzdkowany przepyw informacji oraz wyranie okrelony sposb podejmowania i wykonywania decyzji s czynnikami gwarantujcymi nie tylko szybk reakcj na zagroenia i zwalczanie ich skutkw, lecz take moliwo dziaa profilaktycznych i prewencyjnych. Uchwalona w okresie rzdw Prawa i Sprawiedliwoci ustawa o zarzdzaniu kryzysowym przewidywaa utworzenie Rzdowego Centrum Bezpieczestwa (RCB) jako ponadresortowej struktury majcej na celu skoordynowanie dziaa wszystkich podmiotw odpowiedzialnych za przeciwdziaanie zagroeniom wymagajcym mobilizacji si caego pastwa w celu ochrony ycia, zdrowia i mienia obywateli. Z niezrozumiaych przyczyn rzd Donalda Tuska najpierw dugo zwleka z utworzeniem RCB, ignorujc w ten sposb nie tylko obowizek wynikajcy z polskiej ustawy i prawa wsplnotowego, lecz take nakaz troski o polskie bezpieczestwo. Gdy RCB zostao wreszcie utworzone, byo i jest nadal niefunkcjonaln, papierow struktur. Nie zostao wyposaone w realne instrumenty skutecznego dziaania, czego tragiczne w skutkach dowody mielimy w czasie kilku ostatnich powo-

248

ZARZDZANIE BEZPIECZESTWEM WEWNTRZNYM

program
dzi i innych zdarze spowodowanych siami natury i awariami sieci infrastruktury krytycznej. Jednym z zada pastwa jest wyznaczenie obiektw infrastruktury krytycznej i przygotowanie planu skutecznej ich ochrony. Mimo upywu czasu nie zostay stworzone odpowiednie mechanizmy ochrony sieci energetycznych, transportowych, bankowych i teleinformatycznych oraz obiektw ochrony zdrowia i administracji. W przypadku sieci telekomunikacyjnej doszo nawet do sytuacji, w ktrej pastwo pozbyo si w stosunku do niej przywileju ochrony prawnej, w wyniku czego doszo ju do sprzeday jednej ze spek posiadajcej obiekty infrastruktury krytycznej. Konieczna jest wic zmiana ustawy z 18 marca 2010 r. o spkach strategicznych, tak aby spki telekomunikacyjne zajy w niej waciwe dla nich miejsce. Nie moe te by tak, e spki administrujce sieciami bezpieczestwa pastwa nie s pod ochron prawn. Zamiast zbudowa system przeciwdziaania zagroeniom oraz system reagowania oparty na sprawnym dziaaniu odpowiedzialnych osb cznikowych pozostajcych w bezporednim kontakcie z RCB, dziki czemu Prezes Rady Ministrw otrzymywaby wszystkie niezbdne informacje o zabezpieczeniach i zagroeniach instalacji kluczowych dla funkcjonowania i bezpieczestwa pastwa, rzd Donalda Tuska doprowadzi jedynie do niekontrolowanego zwikszenia wpyww sub specjalnych (ABW) w tej dziedzinie. Rozwizania te nie zapewniaj bezpieczestwa najwaniejszym instytucjom pastwa oraz obiektom i sieciom infrastruktury krytycznej, gro natomiast zwikszeniem wadzy sub specjalnych oraz inwigilacji obywateli, przedsibiorcw i funkcjonariuszy instytucji rzdowych i samorzdowych. Coraz pilniejsz potrzeb staje si przygotowanie i uchwalenie, wzorem innych krajw, specjalnej ustawy o przeciwdziaaniu zagroeniom terrorystycznym. Efektywny nadzr i realna moliwo strategicznego kierowania mundurowymi subami porzdku publicznego wymaga odpowiedniego usytuowania kompetencyjnego Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji w systemie wadzy publicznej. Suby te, a w jeszcze wikszym stopniu suby specjalne, dysponujc szerokim instrumentarium uprawnie i rodkw przymusu, mog przejawia tendencj do autonomizacji. Nadzr nad subami specjalnymi musi sprawowa w imieniu premiera powoywany obligatoryjnie minister koordynator ds. sub specjalnych, ktrego kompetencje w stosunku do nadzorowanych sub musz ulec wyranemu zwikszeniu. Cywilna kontrola parlamentarna nad subami specjalnymi naley do sejmowej Komisji ds. Sub Specjalnych. Zakres uprawnie tej komisji w stosunku do sub oraz sposb jej funkcjonowania musi ulec daleko idcej zmianie. Obecnie, za spraw wikszoci parlamentarnej PO-PSL-SLD, komisja ta peni gwnie rol parasola ochronnego nad subami, zamiast sprawowa nad nimi realn kontrol. W celu skutecznego wykonywania nadzoru nad Policj zostan stworzone podstawy prawne daj-

249

BEZPIECZNA POLSKA
program
ce Ministrowi Spraw Wewntrznych i Administracji uprawnienia do gbszej i bezporedniej kontroli funkcjonowania Komendanta Gwnego i podlegych mu struktur policyjnych. Odnosi si to bdzie m.in. do podporzdkowania ministrowi Biura Spraw Wewntrznych Komendy Gwnej Policji, ktrego kompetencje zostan rozszerzone na wszystkie suby mundurowe podlege MSWiA, oraz przyznania uprawnie do rzeczywistego nadzoru nad prawidowoci prowadzonych czynnoci operacyjno-rozpoznawczych i dochodzeniowo-ledczych cznie z prawem wgldu do wszystkich dokumentw. Rozwj przestpczoci wysoko zorganizowanej, dysponujcej najnowoczeniejszym sprztem i wyspecjalizowanymi technologiami, uzasadnia wzmocnienie funkcji Centralnego Biura ledczego i wyposaenie go w wiksze moliwoci samodzielnego dziaania. Dalej idce zmiany w tej dziedzinie, np. wyodrbnienie osobnej formacji policyjnej ds. przestpczoci zorganizowanej zagraajcej istotnym interesom pastwa, wymagaj gbszych analiz. W okresie rzdw Prawa i Sprawiedliwoci funkcj szefa Obrony Cywilnej Kraju peni przedstawiciel rzdu wyznaczony wiceminister spraw wewntrznych i administracji. Przeniesienie przez rzd PO-PSL tej funkcji na szczebel Komendanta Gwnego Pastwowej Stray Poarnej przynosi negatywne konsekwencje. Takie rozwizanie zawa funkcjonalnie zakres ustawowych zada w dziedzinie obrony cywilnej oraz utrudnia ich wykonywanie pod wzgldem kompetencyjnym i organizacyjnym. Zadania te w wojewdztwach realizowane s przez wojewodw przy pomocy utworzonych przez rzd premiera Jarosawa Kaczyskiego wydziaw bezpieczestwa publicznego i zarzdzania kryzysowego, a take przez starostw, prezydentw miast, burmistrzw i wjtw. Komendant Gwny PSP nie jest zwierzchnikiem wojewodw i nie moe wydawa im polece; tym bardziej dotyczy to komendantw wojewdzkich. Raz jeszcze naley podkreli, e zarzdzanie bezpieczestwem musi mie charakter rzdowy, a nie branowy, a tym bardziej nie moe by przypisane jednej spord wielu sub funkcjonujcych w systemie bezpieczestwa pastwa. Prawo i Sprawiedliwo opowiada si za wzmocnieniem roli wojewody jako organu koordynujcego dziaania wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rzdowej i samorzdowej na obszarze wojewdztwa w dziedzinie zapobiegania zagroeniom dla ycia, zdrowia lub mienia, ochrony bezpieczestwa pastwa i utrzymania porzdku publicznego, zapobiegania klskom ywioowym i innym nadzwyczajnym zagroeniom. Wojewoda powinien zachowa take wpyw na powoywanie komendanta wojewdzkiego Policji. W okresie rzdw Prawa i Sprawiedliwoci we wszystkich urzdach wojewdzkich zostay powoane wydziay bezpieczestwa i zarzdzania kryzysowego, majce stanowi cz aparatu pomocniczego wojewody realizujcego w sposb zintegrowany zadania z zakresu bezpieczestwa wewntrznego, zarzdzania kryzysowego i ratownictwa. Musz one zosta wzmocnione tak, aby mogy spenia funk-

250

ZARZDZANIE BEZPIECZESTWEM WEWNTRZNYM

program
cj obsugi wojewody w sprawowaniu skutecznej kontroli na dziaalnoci Policji i innych instytucji odpowiedzialnych za bezpieczestwo i zarzdzanie kryzysowe w wojewdztwie. Trzeba stworzy organizacyjne i materialne warunki pozwalajce na to, aby wydziay te dysponoway wysoko wykwalifikowan i mobiln w skali caego kraju kadr. Uchwalona z inicjatywy rzdu Prawa i Sprawiedliwoci w styczniu 2007 r. ustawa okrelajca program modernizacji Policji, Stray Granicznej, Pastwowej Stray Poarnej i Biura Ochrony Rzdu zakadaa przeznaczenie w latach 20072009, oprcz corocznych nakadw budetowych na finansowanie formacji bezpieczestwa i porzdku publicznego, dodatkowej kwoty 6 mld 301 mln z oraz okrelaa zakres i kierunki modernizacji tych sub. Program obejmowa wymian i unowoczenienie uzbrojenia, sprztu specjalistycznego i transportowego oraz wyposaenia funkcjonariuszy, a take budow i modernizacj obiektw i systemw teleinformatycznych oraz zakup niezbdnego wyposaenia. Zakada take wzmocnienie motywacyjnego systemu uposae i zastpienie czci funkcjonariuszy w pionach logistycznych pracownikami cywilnymi. Moliwe do uzyskania efekty realizacji tego programu zostay przez rzd Donalda Tuska w znacznym stopniu zmarnowane, co potwierdzaj raporty Najwyszej Izby Kontroli. Program zosta przez koalicj PO-PSL wyduony o dwa lata (pierwotnie obejmowa okres 20052007, a zosta przeduony na lata 20072011), przy czym kwot przeznaczon na jego realizacj zmniejszono o prawie 500 mln zotych. Na pocztku 2011 roku Klub Parlamentarny PiS, zgodnie z wczeniejszymi zapowiedziami, wnis projekt nowej ustawy modernizacyjnej na lata 20122015, obejmujcej oprcz Policji, Stray Granicznej, Pastwowej Stray Poarnej i Biura Ochrony Rzdu rwnie Ochotnicz Stra Poarn, ze wzgldu na plany zwizane z jej rol w przyszym Krajowym Systemie Ratowniczym. Realizacja tej koncepcji bdzie uwzgldniaa dowiadczenia wynikajce z dotychczasowego programu modernizacji sub mundurowych. Istnieje potrzeba wzmocnienia sub i funkcji prewencyjnych Policji we wsppracy ze spoecznociami lokalnymi oraz przyblienie Policji do obywatela. Zostanie praktycznie doceniona i wzmocniona instytucja dzielnicowego. Poprawimy warunki i usprawnimy instrumenty realizacji jego zada, podniesiemy jego pozycj w hierarchii policyjnej oraz pooymy nacisk na waciwy dobr kandydatw do tej funkcji, czemu towarzyszy bdzie wyrana podwyka uposae policjantw wykonujcych funkcj dzielnicowych. Zostanie powstrzymana szkodliwa tendencja do likwidacji posterunkw i komisariatw Policji w mniejszych miejscowociach i koncentracji si i rodkw policyjnych w duych miastach. Policja musi funkcjonowa na co dzie blisko obywatela, aby mc szybko i skutecznie przeciwdziaa drobnej, ale uciliwej przestpczoci. W zmienionym systemie wynagrodze funkcjonariuszy Policji szczeglnego dowartociowania wymagaj uposaenia policjantw realizujcych za-

251

BEZPIECZNA POLSKA
program
dania najbliej zdarze i najbardziej naraonych na rnego rodzaju niebezpieczestwa, zwaszcza funkcjonariuszy prewencji. System wynagrodze bdzie mia w duo wikszym stopniu charakter motywacyjny. By to jeden z niezrealizowanych celw programu modernizacji na lata 20072009. Dokoczymy tworzenie profesjonalnego zasobu kadrowego Policji. Od stanowisk kierowniczych zostan ostatecznie odsunite osoby wywodzce si z komunistycznych formacji bezpieczestwa. Cz z nich zostaa przywrcona do wanych funkcji w Policji lub nawet uzyskaa awans w okresie rzdu Donalda Tuska. Decyzje kadrowe podejmowane w cigu ostatnich czterech lat w Policji i innych formacjach mundurowych wymagaj wic przegldu i oceny. Zostan przywrcone przejrzyste, merytoryczne zasady awansu subowego, sprzyjajce obejmowaniu stanowisk kierowniczych i dowdczych przez wyksztaconych i dobrze przygotowanych oficerw, ktrzy rozpoczli sub po roku 1989, zamiast awansowania i utrzymywania wpyww funkcjonariuszy dawnego PRL-owskiego aparatu. Zwikszymy wymagania dotyczce odpowiedzialnoci i dyscypliny suby policjantw. Zostan ustanowione nowe, skuteczne i sprawiedliwe zasady kontroli wewntrznej i zewntrznej w Policji oraz odpowiedzialnoci subowej i dyscyplinarnej funkcjonariuszy. Reform Komendy Gwnej Policji oprzemy na zaoeniu, ze ta jednostka organizacyjna powinna by wycznie sprawnym sztabem Komendanta Gwnego. W zwizku z tym zadania z zakresu planowania i kierowania strategicznego zostan przeniesione do Ministerstwa Spraw Wewntrznych i Administracji. Zmiana struktury i funkcji Komendy Gwnej umoliwi przesunicie zwolnionych etatw do Centralnego Biura ledczego i komend terenowych Policji. W zwizku z przystpieniem Polski do strefy Schengen istotnej zmianie ulegy zadania Stray Granicznej. Wymaga to ich nowego ustawowego zdefiniowania, ktre umoliwi pene wykorzystanie potencjau osobowego i technicznego tej formacji do zwalczania przestpczoci nie tylko na granicach, lecz na caym terytorium kraju. Stray Granicznej zostan przydzielone waciwe w stosunku do jej moliwoci zadania i kompetencje w ramach zintegrowanego systemu bezpieczestwa pastwa. W nowym programie modernizacji sub mundurowych naley przewidzie zakup dla SG nowych migowcw i wikszych jednostek morskich. Statki powietrzne Stray Granicznej musz by racjonalnie rozmieszczone na terytorium kraju. Przynaleno Polski do Unii Europejskiej i strefy Schengen oznacza zniesienie kontroli na granicach, ale nie oznacza zniesienia granic. Za szkodliwe i wymierzone w interesy pastwa polskiego naley uzna pojawiajce si w obecnym obozie rzdowym koncepcje rozformowania SG i wczenia jej do struktur Policji. Stra Graniczna ma zadania innego typu ni Policja i musi cile wsppracowa z jednej strony z innymi instytucjami bezpieczestwa wewntrznego, z drugiej za strony, zwaszcza w sytuacjach nadzwyczajnych,

252

ZARZDZANIE BEZPIECZESTWEM WEWNTRZNYM

program
z Siami Zbrojnymi Rzeczypospolitej. Prawo i Sprawiedliwo bdzie konsekwentnie przeciwstawia si nieodpowiedzialnym projektom dotyczcym tej suby. Stra Graniczna jest obecnie nowoczesn, dobrze wyposaon formacj, speniajc w sposb skuteczny wyznaczone jej zadania, z powodzeniem wsppracujc i konkurujc z podobnymi subami w innych pastwach Unii Europejskiej. W parze z utrzymywaniem wysokiego poziomu Stray Granicznej musi i usprawnianie przej na polskich granicach bdcych jednoczenie zewntrznymi granicami UE. Nie mog ju nigdy zdarzy si takie sytuacje, jakie miay miejsce na przejciach granicznych z Ukrain w pierwszym okresie rzdw Platformy Obywatelskiej (protest suby celnej). Dodatkowym wyzwaniem bdzie organizacja funkcjonowania przej dla ruchu osobowego po ratyfikowaniu przez ssiednie pastwa umw o maym ruchu granicznym. Wikszego zaangaowania polskich wadz wymaga te pomoc w przekraczaniu naszej granicy tym, ktrzy legitymuj si Kart Polaka wydawan na podstawie przepisw uchwalonych w poprzedniej kadencji Sejmu. Istotnym elementem systemu bezpieczestwa wewntrznego jest Pastwowa Stra Poarna (PSP). Stanowi ona filar krajowego systemu ratowniczo-ganiczego (KSRG). Jako publiczna suba ratunkowa musi ona zachowa pastwowy charakter i by nadal finansowana z budetu pastwa. Prawo i Sprawiedliwo jest przeciwne planom jej podporzdkowania samorzdowi terytorialnemu. Wiele zagroe, jakim musi przeciwdziaa ta suba, przekracza granice podziau administracyjnego. Dziki centralnemu zarzdzaniu moliwe jest utrzymanie wysokich i jednakowych w caym kraju standardw dyspozycyjnoci, wyszkolenia i wyposaenia straakw w sprzt ratowniczy. Postulowane przez nasz konkurencj polityczn podporzdkowanie struktur zawodowej stray poarnej powiatom mogoby spowodowa, e kondycja ekonomiczna biednego powiatu uniemoliwiaaby sprawne funkcjonowanie tej suby w ramach systemu ratowniczego. Czym innym s moliwoci prawne dofinansowania PSP przez samorzd terytorialny w sytuacji, gdy zechce on zapewni na swoim terenie wyszy poziom bezpieczestwa ni standardowy, finansowany z budetu pastwa. W celu usprawnienia PSP i KSRG potrzebne s take inne zmiany prawno-organizacyjne. Nale do nich uregulowania dotyczce czasu suby straaka ratownika umoliwiajce pen rekompensat finansow za wypracowane godziny poza obowizkowym czasem suby; wprowadzone w obecnej kadencji regulacje rozwizay ten problem tylko czciowo, a przedstawiony przez PiS projekt ustawy przyznajcej straakom 100% wynagrodzenia za nadgodziny zosta przez koalicj PO-PSL odrzucony. Naley take unowoczeni programy nauczania w szkolnictwie PSP oraz zweryfikowa zasady naboru do suby (szk). Uzasadnionym i racjonalnym rozwizaniem, ktre mogoby spenia funkcj rekompensacyjn i motywacyjn, jest ustanowienie dodatku do emerytury

253

BEZPIECZNA POLSKA
program
lub renty dla straakw ochotnikw za wieloletni sub w jednostkach Ochotniczej Stray Poarnej. Projekt odpowiedniej ustawy zosta zoony w Sejmie przez Prawo i Sprawiedliwo. Pilnych decyzji wymaga utworzenie penowymiarowego szpitala polowego, ktry spenia niezwykle wan funkcj w czasie klsk ywioowych i innych sytuacjach kryzysowych. Konieczne jest zbudowanie powszechnego, pastwowego systemu ratowniczego, ktry bdzie integrowa wszystkie dziedziny ratownictwa Krajowego Systemu Ratowniczego. Obecne regulacje prawne dotyczce ochrony obywateli przed zagroeniami cywilizacyjnymi i siami natury nie s wystarczajce. Nie zostay take dostatecznie uporzdkowane wzajemne relacje midzy subami ratowniczymi oraz kompetencje w sprawach dowodzenia dziaaniami ratowniczymi w poszczeglnych dziedzinach ratownictwa. Koordynacja i koncentracja rozproszonych kompetencji rnych organw wadzy publicznej bdzie punktem wyjcia do stworzenia ustawowej podstawy dla jednolitego systemu ratowniczego w Rzeczypospolitej.

254

program

255

program

256

www.pis.org.pl
Prawo i Sprawiedliwo
ul. Nowogrodzka 84/86, 02-018 Warszawa tel. (+48) 22 6215035, faks (+48) 22 6216767