ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY W SZCZECINIE

Wydzia Inynierii Mechanicznej i Mechatroniki

Kierunek i rodzaj studiw: Mechanika i Budowa Maszyn, studia stacjonarne I stopnia Specjalnod: Komputerowo Wspomagane Projektowanie i Wytwarzanie Maszyn

Imi i nazwisko

Maciej Borucioski
Tytu pracy

Projekt ultralekkiej konstrukcji wytwarzanej technikami SLS i SLM

Prowadzcy prac Dr in. Marcin Krlikowski

Strona |1

Spis treci
1 2 3 4 5 Wstp ................................................................................................................................................ 2 Cel pracy............................................................................................................................................ 3 Zakres pracy ...................................................................................................................................... 4 Omwienie technologii SLM ............................................................................................................. 5 Konstrukcje ultralekkie ..................................................................................................................... 6 5.1 Definicja konstrukcji ultralekkiej .............................................................................................. 6 5.2 Specyfika konstrukcji ultralekkich ............................................................................................ 6 5.3 Przegld konstrukcji ultralekkich w budowie maszyn ............................................................. 7 5.3.1 5.3.2 5.3.3 6 7 8 9 Wytwarzane z laminatw .................................................................................... 7 Metalowe ............................................................................................................. 8 Inne rozwizania .................................................................................................. 9

Projekt mechanizmu z elementami o strukturze komrkowej....................................................... 10 Wykonanie modelu ......................................................................................................................... 11 Wnioski ........................................................................................................................................... 12 Literatura ........................................................................................................................................ 13

2|Strona

1 Wstp

Strona |3

2 Cel pracy

4|Strona

3 Zakres pracy

Strona |5

4 Omwienie technologii SLM

6|Strona

5 Konstrukcje ultralekkie
Konstrukcje ultralekkie to kategoria w budowie maszyn poniekd wymykajca si cisej definicji. Zdecydowanie najwaniejsz cech takiej konstrukcji powinna byd zminimalizowana masa, przy zachowaniu penej funkcjonalnoci przy przenoszeniu obcieo. Dlatego zalicza si do nich mechanizmy i czci maszyn wykonane ze szczeglnie lekkich materiaw (gwnie kompozytw, ceramiki oraz ultralekkich stopw), jak rwnie konstrukcje w dod wyrafinowany sposb zoptymalizowane pod ktem oszczdzania masy. Ta ostatnia kategoria zawiera w szczeglnoci elementy o strukturze komrkowej, porowate lub bioniczne i jest domen programw komputerowo wspomaganej optymalizacji CAO.

5.1 Definicja konstrukcji ultralekkiej

Aby formalnociom stao si zadod, przedstawi oficjalnie przyjt definicj konstrukcji ultralekkiej, jednak dla peni jej zrozumienia musi najpierw zostad podana definicja konstrukcji lekkiej: Konstrukcja lekka to konstrukcja zoptymalizowana pod ktem masy i wydatku materiau i ostatecznie: Konstrukcja ultralekka to konstrukcja lejsza (o niszej masie) ni konstrukcja lekka Wychodzi zatem caa przewrotnod i efemerycznod tego rodzaju konstrukcji. Granica midzy konstrukcj lekk i ultralekk jest bowiem skutecznie rozmyta. Z punktu widzenia innowacji to dobrze, poniewa z zasady konstrukcja ultralekka jest najczciej efektem mylenia poza utartymi schematami. Dlatego te bardziej sprecyzowana definicja byd moe wygldaaby adniej i czytelniej, jednak mijaa si z ide projektowania konstrukcji ultralekkich. Przetumaczmy to na jzyk organizacji pracy: Konstrukcja lekka to rozwizanie optymalne pod wzgldem masy, powstae przez doskonalenie (np. wariantowanie) rozwizania otrzymanego z zastosowaniem metody algorytmicznej dla oglnie uznanego algorytmu projektowania danego elementu. Konstrukcja ultralekka to rozwizanie genialne pod wzgldem masy, powstae przez zastosowanie heurystycznej metody rozwizania tego samego problemu, prowadzce do powstania odpowiadajcego elementu; cechowad j bdzie nietypowod. Innymi sowy: aby zaprojektowad konstrukcj ultralekk naley nastawid si na pomysy z angielska nazywane out of the box.

5.2 Specyfika konstrukcji ultralekkich

Naley przy tym wspomnied, e konstrukcje ultralekkie znajduj zastosowania w specyficznych gaziach przemysu, takich jak: lotnictwo przemys kosmiczny przemys motoryzacyjny przemys zbrojeniowy

Strona |7 Do tego zestawienia naley rwnie doliczyd konstrukcje przeznaczone do uprawiania sportw, w ktrych minimalizacja masy sprztu pozwala na uzyskiwanie lepszych rezultatw. W pogoni za bezpieczeostwem, wikszymi moliwociami, chci wyprzedzenia konkurencji, prestiem lub prbujc signd gwiazd, koszty odsuwa si na dalszy plan. Przykadem moe byd pojazd formuy 1: poza silnikiem, skrzyni biegw i koami skada si prawie wycznie z materiaw na bazie wkien wglowych i innych ultralekkich kompozytw. W efekcie masa kompletnego, niedocionego pojazdu moe wynosid tak niewiele, jak 440 kilogramw, ale koszt jego wytworzenia szacuje si na okoo siedem milionw dolarw. Po podliczeniu wszystkich kosztw zwizanych z jego zaprojektowaniem kwota ta ulega zwielokrotnieniu. Wikszod konstrukcji ultralekkich nie bdzie zatem dostpna dla przecitnego Kowalskiego ani nawet jego redniozamonej firmy. Poza tym zastosowanie takich rozwizao nie uatwioby im w jaki znaczcy sposb funkcjonowania. Wie si to z kolejn cecha konstrukcji ultralekkich: ich wysoka specjalizacja. Skutkiem niskiego rozpowszechnienia konstrukcji ultralekkich oraz stosowania ich w dod hermetycznych branach jest to, e informacje o stosowanych rozwizaniach z zakresu minimalizacji masy i stosowania elementw ultralekkich nie s powszechnie dostpne lub ograniczaj si do bardzo zdawkowych materiaw promocyjnych. Czasem wrcz informacje te objte s tajemnic wojskow.

5.3 Przegld konstrukcji ultralekkich w budowie maszyn

Chod twierdz, e w celu stworzenia konstrukcji ultralekkich konieczne jest wyjcie poza schemat, mona wskazad dwie gwne cieki, ktrymi id konstruktorzy przy ich tworzeniu. Bdzie to mianowicie poszukiwanie najlejszego moliwego materiau konstrukcyjnego lub optymalizowanie sposobu, w jaki konstrukcja przenosi naprenia. Oczywicie natknd si mona rwnie na pomysy zupenie unikalne i niepoddajce si jakiejkolwiek kwalifikacji. 5.3.1 Wytwarzane z laminatw Grup materiaw najpowszechniej stosowanych w konstrukcjach ultralekkich s laminaty na bazie wkien wglowych lub polimerowych z lepiszczem w postaci ywic epoksydowych. Maj one bardzo dobre wasnoci mechaniczne przy niewielkiej gstoci, co powoduje, i chtnie zastpuje si nimi bardziej tradycyjne materiay konstrukcyjne. Wasnoci wybranych laminatw w zestawieniu ze stal przedstawia tabela 1. Jak widad zestawione materiay teoretycznie pod kadym wzgldem przewyszaj stal. Z punktu widzenia lekkoci konstrukcji nie maj sobie rwnych: pozwalaj na minimalizacj wydatku materiau, ktrego masa wasna jest dodatkowo bardzo niska. Nie s one jednak pozbawione wad. Przede wszystkim mona z nich wykonywad jedynie elementy skorupowe, co ogranicza ich stosowanie. Dodatkowo technologia wykonywania elementw z laminatw wci nie jest doskonaa i uzyskanie dobrej jednorodnoci materiau wci moe przysparzad problemy. Kolejnym ograniczeniem jest stosunkowo niska maksymalna dopuszczalna temperatura pracy materiaw z tej grupy. Wyzwaniem dla inyniera moe byd te izotropowod wasnoci mechanicznych konieczne jest dokadne przewidywanie kierunkw napreo, jakim

8|Strona poddawana bdzie konstrukcja i dopasowywaniem do nich kierunkw uoenia wkien w poszczeglnych warstwach. Warto jednak ponownie zaznaczyd, e s one stosowane coraz powszechniej. I to pomimo wysokiej ceny, ktra przebija wielokrotnie praktycznie wszystkie metalowe stopy konstrukcyjne. Laminaty s take grup materiaw nad ktr prowadzone s bodaje najbardziej burzliwe prace rozwojowe. Ju teraz zaczynaj byd te dostpne specjalne pokrycia, ktre maj umoliwiad laminatom polimerowym prac w wyszych temperaturach. Wkno wglowe 5.3.2 Metalowe Wydawaoby si, e konstrukcje metalowe znajduj si w wiecie konstrukcji ultralekkich na straconej pozycji: nie s w stanie zaoferowad tak korzystnego stosunku wytrzymaoci i niskiej gstoci jak na przykad kompozyty wzmacniane wknami wglowymi. Mimo to s niezastpione w niektrych zastosowaniach midzy innymi dziki niszej sztywnoci oraz moliwoci pracy w trudniejszych warunkach. Nie zmienia to faktu, e opracowanie metalowej konstrukcji, ktra mogaby byd uznana za ultralekk, nie jest zadaniem prostym. W sukurs przychodz opracowane na przestrzeni ostatnich trzech dziesicioleci rapid technologie oraz programy komputerowo wspomaganej optymalizacji konstrukcji. Czsto uywa si rwnie metalowych materiaw porowatych pian aluminiowych lub pustych struktur komrkowych. Poczenie tych rozwizao pozwala ograniczyd wydatek materiau do absolutnego minimum. W tej dziedzinie wielki potencja przedstawiaj wanie rapid technologie jak SLM i SLS. Pozwalaj one na budowanie elementw zawierajcych puste przestrzenie, np. posiadajce wntrze o strukturze przypominajcej kratownic. Konstrukcje ultralekkie powstaj te czasem z materiaw typu Sandwich, w ktrych rdzeniem jest piana aluminiowa lub wykonana z aluminium struktura plastra miodu. W niektrych zastosowaniach uywa si rwnie bardzo lekkich stopw magnezu. Metal ten w poczeniu np. z litem tworzy stopy o gstoci 1,2 g/cm3, czyli jednostkowo lejsze nawet od laminatw ar amidowych (Kevlar, Twaron). Niestety stopy magnezu sprawiaj problemy natury technologicznej (trujce opary przy pracy z ciekym metalem) i eksploatacyjnej (w wielu stopach niska odpornod na korozj, wysoka palnod), co ogranicza jego stosowanie. Tym niemniej w przemyle kosmicznym i lotniczym wykorzystuje si je w zastpstwie ciszych stopw aluminium i tytanu. W szczeglnoci elementy satelitw dla minimalizacji masy, a co za tym idzie take kosztw wyniesienia na orbit, s powszechnie wykonywane ze stopw magnezu. Od lat 20. XX wieku magnez jest rwnie stosowany w sporcie samochodowym, a w cywilnych samochodach zawita w 1945 wraz z rozpoczciem produkcji VW Garbusa. Szacuje si, e dziki stosowaniu stopw magnezu, a nie aluminium, korpusy lotniczych przekadni i samochodowych skrzyo biegw s o 20 - 25% lejsze. Mercedes Bionic Car, GM bioniczne zawieszenie silnika Realizer (demo technologiczne) Materiay typu Sandwich z rdzeniem w postaci pian aluminiowych

Strona |9 5.3.3 ??? Inne rozwizania

Laminowane piany PE

10 | S t r o n a

6 Projekt mechanizmu z elementami o strukturze komrkowej

S t r o n a | 11

7 Wykonanie modelu

12 | S t r o n a

8 Wnioski

S t r o n a | 13

9 Literatura