Algorytmy i struktury danych

Pojęcia wstępne

Wykład 1

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 1

 Pojęcie algorytmu
Algorytmem jest pewna ściśle określona procedura
obliczeniowa, która
dla właściwych danych wejściowych
„produkuje” żądane dane wyjściowe
zwane
wynikiem działania algorytmu .

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 2

 Pojęcie algorytmu
Algorytmem jest pewna ściśle określona procedura
obliczeniowa, która
dla właściwych danych wejściowych
„produkuje” żądane dane wyjściowe
zwane
wynikiem działania algorytmu .
1 2 3

Dane Algorytm Dane

wejściowe wyjściowe

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 3

Źródłosłów:

Perski pisarz – matematyk Abu Jafar Mohammed

ibn Musa al-Khowarizmi ( IXw n.e.).

Podał regułę wyjaśniającą krok po kroku zasady

operacji arytmetycznych na liczbach dziesiętnych.

Po łacinie jego nazwisko brzmi: Algorismus.

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 4

 Słowo algorytm często jest również kojarzone z
greckim matematykiem Euklidesem (365-300 p.n.e.),
który przedstawił m.in. sformalizowane algorytmy:
• badania identyczności dwóch kątów;
• dzielenia kąta na połowy;
• obliczania Największego Wspólnego Podzielnika
tzw. NWP dwóch liczb naturalnych.

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 5

 Algorytmy muszą wykorzystywać w swoich
działaniach wyłącznie elementarne operacje, które
mogły być wykonane w sposób jednoznaczny, tzn.

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 6

 Algorytmy muszą wykorzystywać w swoich
działaniach wyłącznie elementarne operacje, które
mogły być wykonane w sposób jednoznaczny, tzn.
dla algorytmów geometrycznych
operacje typu prosta – okrąg,
wykonywane przy pomocy cyrkla i linijki;

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 7

 Algorytmy muszą wykorzystywać w swoich
działaniach wyłącznie elementarne operacje, które
mogły być wykonane w sposób jednoznaczny, tzn.
dla algorytmów geometrycznych
operacje typu prosta – okrąg,
wykonywane przy pomocy cyrkla i linijki;

dla algorytmów obliczeniowych

operacje arytmetyczne: +, -, *, /
oraz operatory porównywania.

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 8

 Algorytmy muszą wykorzystywać w swoich
działaniach wyłącznie elementarne operacje, które
mogły być wykonane w sposób jednoznaczny, tzn.

dla algorytmów sortowania

operacje typu :
porównaj dwa elementy,
wymień miejscami dwa elementy

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 9

 Cechy algorytmu informatycznego:

‰ posiada dane wejściowe,

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 10

 Cechy algorytmu informatycznego:

‰ posiada dane wejściowe,

‰ produkuje pewien wynik
(niekoniecznie numeryczny);

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 11

 Cechy algorytmu informatycznego:

‰ posiada dane wejściowe,

‰ produkuje pewien wynik
(niekoniecznie numeryczny);
‰ jest precyzyjnie zdefiniowany,

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 12

 Cechy algorytmu informatycznego:

‰ posiada dane wejściowe,

‰ produkuje pewien wynik
(niekoniecznie numeryczny);
‰ jest precyzyjnie zdefiniowany,
‰ jest skończony,

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 13

 Cechy algorytmu informatycznego:

‰ posiada dane wejściowe,

‰ produkuje pewien wynik
(niekoniecznie numeryczny);
‰ jest precyzyjnie zdefiniowany,
‰ jest skończony,
‰ jest jednoznaczny

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 14

 Cechy algorytmu informatycznego:

‰ posiada dane wejściowe,

‰ produkuje pewien wynik
(niekoniecznie numeryczny);
‰ jest precyzyjnie zdefiniowany,
‰ jest skończony,
‰ jest jednoznaczny
‰ jest kompletny;

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 15

 Cechy algorytmu informatycznego:

‰ posiada dane wejściowe,

‰ produkuje pewien wynik
(niekoniecznie numeryczny);
‰ jest precyzyjnie zdefiniowany,
‰ jest skończony,
‰ jest jednoznaczny
‰ jest kompletny;
‰ jest uniwersalny,

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 16

 posiada dane wejściowe,
ciowe

dane pochodzą z dokładnie określonego zbioru,

np. ze zbioru liczb naturalnych N,

ze zbioru liczb rzeczywistych R;

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 17

 jest precyzyjnie zdefiniowany,
zdefiniowany

tzn. każdy jego krok jest jednoznacznie

określony i obejmuje wyłącznie
operacje elementarne;

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 18

 jest skończony,

tzn. w skończonym czasie wyprodukuje wynik;

czas jego działania powinien być możliwie

precyzyjnie określony;

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 19

 jest jednoznaczny ( powtarzalny),

tzn. jego wielokrotne wykonywanie dla

identycznych danych wejściowych daje
zawsze taki sam wynik;

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 20

 jest kompletny,

tzn. uwzględnia wszystkie możliwe

przypadki, jakie mogą wystąpić
podczas jego wykonywania;

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 21

 jest uniwersalny,

tzn. umożliwia rozwiązanie całej klasy zadań,

a nie tylko pojedynczego, ustalonego
zadania.

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 22

Formy przedstawiania algorytmu informatycznego:

‰ opis słowny, zazwyczaj z formułami matematycznymi

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 23

Formy przedstawiania algorytmu informatycznego:

‰ opis słowny, zazwyczaj z formułami matematycznymi

‰ schemat graficzny
schematy blokowe
strukturogramy zwarte NS (Nassi-Shneidermana)

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 24

Formy przedstawiania algorytmu informatycznego:

‰ opis słowny, zazwyczaj z formułami matematycznymi

‰ schemat graficzny
schematy blokowe
strukturogramy zwarte NS (Nassi-Shneidermana)

‰ specjalne języki matematyczne zwane pseudokodami

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 25

Formy przedstawiania algorytmu informatycznego:

‰ opis słowny, zazwyczaj z formułami matematycznymi

‰ schemat graficzny
schematy blokowe
strukturogramy zwarte NS (Nassi-Shneidermana)

‰ specjalne języki matematyczne zwane pseudokodami

‰ języki programowania wyższego poziomu np. PASCAL,

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 26

 Strukturogramy zwarte NS
Blok WEJŚCIA
- zawiera wykaz danych wprowadzanych z zewnątrz

Lista wejścia

Przykład:

a, b, c

gdzie a, b, c są współczynnikami trójmianu

kwadratowego
2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 27
 Strukturogramy zwarte NS
Blok WYJŚCIA
- zawiera wykaz wyprowadzanych wyników

Lista wyjścia

Przykład:

pole, obwód

Gdzie pole, obwód są zmiennymi wynikowymi

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 28
 Strukturogramy zwarte NS
Blok WYJŚCIA
- zawiera wykaz wyprowadzanych wyników

Lista wyjścia

Przykład:

„Jest to trójkąt równoboczny”

Wynik jest tekstem.

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 29
 Strukturogramy zwarte NS
Blok WYJŚCIA
- zawiera wykaz wyprowadzanych wyników

Lista wyjścia

Przykład:
x1, x2

Gdzie x1, x2 są obliczonymi pierwiastkami

trójmianu kwadratowego, np.
x1=23 x2= 34
2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 30
 Strukturogramy zwarte NS
Blok WYJŚCIA
- zawiera wykaz wyprowadzanych wyników

Lista wyjścia

Przykład:
a*b, 2*a+2*b

pole= 123.20 obwód= 200

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 31
 Strukturogramy zwarte NS
Blok OPERACYJNY
- zawiera czynność obliczeniową (numeryczna, logiczna)

Operacja

Przykład:

delta:= b2-4*a*c

Oblicza wartość wyrażenia arytmetycznego

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 32
 Strukturogramy zwarte NS
Blok OPERACYJNY
- zawiera czynność obliczeniową (numeryczna, logiczna)

Operacja

Przykład:

zakres:= a>3 i b<3

Oblicza wartość wyrażenia logicznego

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 33
 Strukturogramy zwarte NS
Blok OPERACYJNY
- zawiera czynność obliczeniową (numeryczna, logiczna)

Operacja

Przykład:

zakres:= a>3 ∧ b<3

Oblicza wartość wyrażenia logicznego

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 34
 Strukturogramy zwarte NS
Blok DECYZYJNY
- zawiera pytanie i wybór jednej z dwóch możliwych instrukcji

Tak Warunek
Nie
Instrukcja 1 Instrukcja 2

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 35

 Strukturogramy zwarte NS
Blok DECYZYJNY
- zawiera pytanie i wybór jednej z dwóch możliwych instrukcji

Tak Warunek
Nie
Instrukcja 1 Instrukcja 2

Przykład:
Tak a>b
Nie
max:= a max:= b
Oblicza wartość maksimum z dwóch zmiennych: a, b
2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 36
 Strukturogramy zwarte NS
Blok DECYZYJNY
-
Przykład:
Tak a>b
Nie
fun1:=a*b-3 fun1:=3*b+2+a
fun2:=a+b-a/b fun2:=a+b
fun3:=1
fun3
fun1, fun2

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 37

 Strukturogramy zwarte NS
Blok DECYZYJNY
-
Przykład:
Tak a>b Nie

Min:= b Min:= a
Max:= a Max:= b
Min, Max

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 38

 Strukturogramy zwarte NS

Blok pętli typu: DLA (FOR)

licznik:= początek, koniec, krok

Blok treści pętli

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 39

 Strukturogramy zwarte NS

Przykład pętli typu: DLA (FOR)

suma:= 0
i := 1, 100, 1

suma := suma+ i

suma

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 40

 Strukturogramy zwarte NS

Przykład pętli typu: DLA (FOR)

suma:= 0
i := 1, 100

suma := suma+ i

suma

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 41

 Strukturogramy zwarte NS

Przykład pętli typu: DLA (FOR)

„Podaj liczbę naturalną n=" , n
suma:= 0 , iloczyn:=1
i := 1, n
suma := suma + i
Iloczyn:= iloczyn * i

suma, iloczyn
2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 42
 Strukturogramy zwarte NS

Blok pętli typu: DOPÓKI ( WHILE )

warunek

Blok treści pętli

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 43

 Strukturogramy zwarte NS

Blok pętli typu: DOPÓKI ( WHILE )

warunek

Blok treści pętli

Ilość wykonań: DOPÓKI warunek ma wartość PRAWDA

Zakończenie : warunek ma wartość FAŁSZ
UWAGA:
2008-02-16
Blok pętli możeAlgorytmy
nie wykonać
MŁ 2008
się ANI RAZU44
 Strukturogramy zwarte NS

Przykład pętli typu: DOPÓKI ( WHILE )

licznik <= 10
liczba
suma:= suma+ liczba
licznik:= licznik + 1

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 45

 Strukturogramy zwarte NS

Przykład pętli typu: DOPÓKI ( WHILE )

suma:= 0
licznik:= 1
licznik <= 10
liczba
suma:= suma+ liczba
licznik:= licznik + 1
suma
2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 46
 Strukturogramy zwarte NS
Przykład pętli typu: DOPÓKI ( WHILE )
‘Podaj liczbę n=" , n
suma:= 0
licznik:= 1
licznik <= n
liczba
suma:= suma+ liczba
licznik:= licznik + 1
n, suma
2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 47
 Strukturogramy zwarte NS

Blok pętli typu: POWTARZAJ ( REPEAT)

Blok treści pętli

warunek

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 48

 Strukturogramy zwarte NS

Blok pętli typu: POWTARZAJ ( REPEAT)

Blok treści pętli

warunek

Ilość wykonań: GDY warunek ma wartość FAŁSZ

Zakończenie : warunek ma wartość PRAWDA
UWAGA: Blok pętli wykona się ZAWSZE co najmniej
JEDEN RAZ
2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 49
 Strukturogramy zwarte NS

Przykład pętli typu: POWTARZAJ

liczba
suma:= suma+ liczba
licznik:= licznik + 1
licznik > 10

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 50

 Strukturogramy zwarte NS

Przykład pętli typu: POWTARZAJ

licznik:= 0
suma:= 0
liczba
suma:= suma+ liczba
licznik:= licznik + 1
licznik > 10

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 51

 Strukturogramy zwarte NS
Przykład pętli typu: POWTARZAJ
n
licznik:= 0
suma:= 0
liczba
suma:= suma+ liczba
licznik:= licznik + 1
licznik > n
2008-02-16
n, suma
Algorytmy MŁ 2008 52
 Typy algorytmów
Z punktu widzenia organizacji wykonywanych
czynności (obliczenia, rysowanie, porównywanie)
rozróżniamy trzy podstawowe typy algorytmów:

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 53

 Typy algorytmów
Z punktu widzenia organizacji wykonywanych
czynności (obliczenia, rysowanie, porównywanie)
rozróżniamy trzy podstawowe typy algorytmów:

‰ liniowy (sekwencyjny)

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 54

 Typy algorytmów
Z punktu widzenia organizacji wykonywanych
czynności (obliczenia, rysowanie, porównywanie)
rozróżniamy trzy podstawowe typy algorytmów:

‰ liniowy (sekwencyjny)
‰ z rozgałęzieniami (selekcja)

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 55

 Typy algorytmów
Z punktu widzenia organizacji wykonywanych
czynności (obliczenia, rysowanie, porównywanie)
rozróżniamy trzy podstawowe typy algorytmów:

‰ liniowy (sekwencyjny)
‰ z rozgałęzieniami (selekcja)
‰ iteracyjny (pętla).
2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 56
 Typ: liniowy (sekwencyjny):

wszystkie czynności są wykonywane w ściśle

określonej kolejności, jedna za drugą

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 57

 Typ: z rozgałęzieniami (selekcja):

kolejność i zakres wykonywanych czynności

zależy od warunków, których spełnienie (lub
niespełnienie) zależy od danych wejściowych
oraz pewnych wyników pośrednich;

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 58

 Typ: iteracyjny (pętla):

pewien ciąg identycznych czynności

(tzw. cykl lub pętla) jest powtarzany
wielokrotnie dla różnych danych.

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 59

 Schematy blokowe zorientowane

Blok STARTOWY

Start

Wskazuje miejsce rozpoczęcia pracy algorytmu.

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 60
 Schematy blokowe zorientowane

Blok KOŃCOWY

Koniec

Wskazuje miejsce zakończenia pracy algorytmu.

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 61
 Schematy blokowe zorientowane
Blok WEJŚCIA
- zawiera wykaz danych wprowadzanych z zewnątrz

Lista wejścia

Przykład:
a,b,c

Gdzie a, b, c są współczynnikami trójmianu

kwadratowego
2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 62
 Schematy blokowe zorientowane
Blok WYJŚCIA
- zawiera wykaz wyprowadzanych wyników

Lista wyjścia

Przykład:

pole, obwód

Gdzie pole, obwód są zmiennymi wynikowymi

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 63
 Schematy blokowe zorientowane
Blok WYJŚCIA
- zawiera wykaz wyprowadzanych wyników

Lista wyjścia

Przykład:
a*b, 2*a+2*b

Listę tworzą dwa wyrażenia arytmetyczne

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 64
 Schematy blokowe zorientowane
Blok OPERACYJNY
- zawiera czynność obliczeniową

Operacja

Przykład:

delta:= b2-4*a*c

Oblicza wartość wyrażenia arytmetycznego

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 65
 Schematy blokowe zorientowane
Blok DECYZYJNY
- zawiera pytanie i wybór jednej z dwóch możliwych instrukcji

Tak warunek
Nie

: Instrukcje_1 Instrukcje_2

. . . . . . .

Instrukcje wspólne
2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 66
 Schematy blokowe zorientowane
Blok DECYZYJNY
Przykład:

Tak Nie
a>b

: Min:=b Min:=a
Max:=a Max:=b

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 67

 Schematy blokowe zorientowane

Blok pętli typu: DLA

licznik:=początek, koniec,krok

Instrukcje 1

Instrukcje dalsze

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 68

 Schematy blokowe zorientowane
Przykład pętli typu: DLA

Suma:=0

i:=1,100,2

Suma:=suma+i
Instrukcje dalsze

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 69

 Schematy blokowe zorientowane
Blok pętli typu: DOPÓKI ( WHILE )

Nie
warunek

Tak

Blok pętli

Dalsze operacje

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 70

 Schematy blokowe zorientowane

Blok pętli typu: POWTARZAJ ( REPEAT )

Blok pętli

Nie
warunek

Tak

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 71

Przykłady różnych form zapisu
TEGO SAMEGO
algorytmu

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 72

 Zagadnienie:
Problem: Oblicz wartość funkcji:
x
f(x) = -----
|x|
Dane: dowolna liczba rzeczywista x
Wynik: wartość funkcji f(x) określona jest wzorem:

-1 dla x < 0
f(x) = 0 dla x=0
1 dla x > 0
2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 73
 Opis słowny

krok 0: Podaj wartość danej x

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 74

 Opis słowny

krok 0: Podaj wartość danej x

krok 1: Jeśli x>0, to f(x)=1 i zakończ algorytm.

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 75

 Opis słowny

krok 0: Podaj wartość danej x

krok 1: Jeśli x>0, to f(x)=1 i zakończ algorytm.

krok 2: Jeśli x=0, to f(x)=0 i zakończ algorytm.

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 76

 Opis słowny

krok 0: Podaj wartość danej x

krok 1: Jeśli x>0, to f(x)=1 i zakończ algorytm.

krok 2: Jeśli x=0, to f(x)=0 i zakończ algorytm.

krok 3: Mamy f(x)= -1 i zakończ algorytm.

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 77

 Schemat zwarty:

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 78

 Schemat zwarty:

x
x <0
Tak Nie

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 79

 Schemat zwarty:

x
x <0
Tak Nie
-1

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 80

 Schemat zwarty:

x
x <0
Tak Nie
-1 Tak x=0 Nie

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 81

 Schemat zwarty:

x
x <0
Tak Nie
-1 Tak x=0 Nie
0

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 82

 Schemat zwarty:

x
x <0
Tak Nie
-1 Tak x=0 Nie
0 1

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 83

 Schemat blokowy
start

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 84

 Schemat blokowy
start

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 85

 Schemat blokowy
start

Tak Nie
X<0

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 86

 Schemat blokowy
start

Tak Nie
X<0
-1

koniec

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 87

 Schemat blokowy
start

Tak Nie
X<0
-1 Tak Nie
X=0

koniec

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 88

 Schemat blokowy
start

Tak Nie
X<0
-1 Tak Nie
X=0

koniec 0

koniec

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 89

 Schemat blokowy
start

Tak Nie
X<0
-1 Tak Nie
X=0

koniec 0 1

koniec koniec

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 90

 Zapis w pseudokodzie :

Funkcja f(x)
początek
wczytanie x
jeżeli x>0 to pisz (1)
w przeciwnym razie
jeżeli x=0 to pisz(0)
w przeciwnym razie pisz(-1)
koniec

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 91

 Program w języku Turbo Pascal

PROGRAM funkcja;
VAR x: Real;
BEGIN
READ (x);
IF x>0 THEN WRITE(1)
ELSE IF x=0 THEN WRITE(0)
ELSE WRITE(-1);
END.

2008-02-16 Algorytmy MŁ 2008 92