mgr in. Pawe LASKI mgr in.

Andrzej GIGA Instytut Logistyki Systemw Dowodzenia i Wsparcia Wojskowa Akademia Techniczna

ZARZDZANIE PROCESAMI LOGISTYCZNYMI W ACUCHU DOSTAW

W artykule przedstawiono istot zarzdzania acuchem dostaw. Dokonano analizy procesw logistycznych w acuchu dostaw oraz przedstawiono moliwo ich optymalizowania z punktu widzenia minimalizacji cznych kosztw logistycznych i zachowania standardw obsugi odbiorcy.

1. Wstp
Wedug Maego Sownika Jzyka Polskiego: acuch to szereg poczonych ze sob ogniw majcy rne zastosowania. Analiza acucha dostaw w oparciu o powysz definicj jest klasycznym bdem popenianym przez niektrych specjalistw. Nie jest on zatem szeregiem, czy te liniow struktur poczonych ze sob elementw, lecz sieci organizacji zaangaowanych, poprzez powizania z dostawcami i odbiorcami, w rne procesy i dziaania, ktre tworz warto w postaci produktw i usug dostarczonych ostatecznym konsumentom1. W artykule2 prof. Rutkowski przedstawia rne szkoy mylowe odnoszce si do acucha dostaw oraz zarzdzania nim. S to szkoy: wiadomoci funkcjonalnej acucha dostaw, ktr reprezentuje J. Houlihan, Zarzdzania punktami styku, J. Turnera, Przepywu informacji, L. Johanssona, Integracyjna, sformuowana przez The Global Supply Chain Forum. Do dalszych analiz zostaa przyjta definicja integracyjnego zarzdzania acuchem dostaw wg M. Christophera, tj. : Zarzdzanie acuchem dostaw to zarzdzanie relacjami z dostawcami i klientami w gr i w d acucha w celu dostarczenia najwyszej jakoci dla klientw i przy kosztach niszych z punktu widzenia acucha dostaw jako caoci. W rozwaaniach dotyczcych zarzdzania acuchem dostaw naley uwzgldni rwnie pozostae wymienione szkoy, choby w zakresie zarzdzania punktami styku, w ktrej logistyka i transport s gwnymi parametrami determinujcymi osignicie przewagi konkurencyjnej, czy te podejcie wertykalne, a wic
Krzysztof Rutkowski, Zarzdzanie acuchem dostaw prba sprecyzowania terminu i okrelenia zwizkw z logistyk, GMil nr 12/2004r; Martin Christopher, Logistyka i zarzdzanie acuchem dostaw, strategie obniki kosztw i poprawy poziomu usug, wydanie II, PCDL 2000
2 1

tame

przeniesienie punktu cikoci na zarzdzanie funkcjami, a nie procesami w acuchu dostaw3. Zarzdzanie acuchem dostaw zwizane jest z nastpujcymi problemami: Utrzymania standardw obsugi klienta, Kompleksowej analizy kosztw, Zarzdzania czasem dziaania. Bez wzgldu na sposb podejcia do zarzdzania acuchem dostaw naley pamita o dominujcej roli klienta. To wanie klient stanowi najwaniejsze ogniwo (podmiot) w acuchu dostaw, a zapewnienie standardw jego obsugi, staje si nadrzdnym celem zarzdzania. Martin Christopher w ksice4 uwaa, e gwnym standardem do jakiego naley dy jest stuprocentowa zgodno z oczekiwaniami klienta. Zwraca on rwnie uwag na inne, nie mniej wane obszary dotyczce poziomu obsugi klienta, tj. na: Czas cyklu uzupenienia zapasu (zamwienia), Dostpno towarw (zapasw), Ograniczenia wielkoci zamwienia, Wygod skadania zamwienia, Czstotliwo dostawy, Niezawodno dostawy, Jako dokumentacji, Procedury dotyczce reklamacji, Kompletno zamwienia, Wsparcie techniczne, Informacje na temat stanu realizacji zamwienia. W niniejszym artykule ,analizie poddane zostan wybrane obszary zwizane z poziomem obsugi klienta, gwnie te, ktre maj zwizek z zarzdzaniem procesami logistycznymi, a wic: Czas cyklu uzupenienia zapasu, ktry jest sekwencj wielu zdarze, tj.: Wystpienie potrzeby uzupenienia zapasu (fakt obiektywny), Stwierdzenie wystpienia tej potrzeby, Przygotowanie zamwienia, Przyjcie zamwienia przez dostawc, Kompletacja lub produkcja zgodnie z zamwieniem, Przygotowanie dostawy do wysyki, Transport dostawy, Przyjcie dostawy (kontrola jakoci), Zoenie w magazynie, Udostpnienie do zuycia5. Dostpno towarw (zapasw) w cyklu uzupenienia zapasu. Wg autora6 ze wzgldu na braki towaru w cyklu uzupeniania, przedsibiorstwa detaliczne trac ok. 50% potencjalnych przychodw ze sprzeday brakujcych towarw. Analiza tego obszaru polega m.in. na uwzgldnieniu prawdopodobiestwa wystpienia brakw w cyklu uzupenienia zapasw,

3 4

tame tame 5 Stanisaw Krzyaniak, Podstawy zarzdzania zapasami w przykadach, Biblioteka logistyka, Pozna 2002r. 6 Martin Christopher, Logistyka i zarzdzanie

Ograniczenia wielkoci zamwienia, zwizane s m.in. z: minimalizacj utrzymywanych zapasw oraz okreleniem optymalnej (ekonomicznej) wielkoci dostawy, przy minimalnych kosztach zapasu. Standard ten odnosi si do realizacji zamwie dokadnie i na czas (Just in Time), Czsto dostawy zwizana jest z szybk reakcj na potrzeby klienta. Analiza tego obszaru wymaga uwzgldnienia waha w terminach realizacji zamwienia, Niezawodno dostawy dotyczy zgodnoci dostawy ze specyfikacj zamwienia klienta, dostpnoci towaru oraz jakoci i sposobem realizacji zamwienia. Rozpatrujc poziom obsugi klienta naley stwierdzi, e im jest on wyszy, tym wysze s koszty realizacji tej obsugi. Koncepcja kompleksowej analizy kosztw jest kolejnym problemem, rozpatrywanym w analizach zarzdzania acuchem dostaw oraz zarzdzania procesami logistycznymi. Ze wzgldu na fakt, i celem zarzdzania procesami logistycznymi jest integracja zasobw wzdu acucha dostaw, konieczne jest zastosowanie takich kryteriw pomiaru, dziki ktrym mona bdzie okreli koszty i wyniki funkcjonowania kadego z ogniw tego acucha7. Martin Christopher w pracy8 przedstawia trzy podstawowe metody analizy kosztw logistycznych oraz zarzdzania acuchem dostaw, ktrych istot jest denie systemu do osignicia zaoonego poziomu obsugi klienta w warunkach konkretnego rynku i dla okrelonego produktu lub usugi, tj. : Analiza kosztw misji, Bezporednia rentowno produktu (DDP direct product profitability), Analiza w oparciu o rachunek kosztw dziaa ( ABC Activity Based Costing). Analiza kosztw misji polega na okreleniu: Centrum dziaalnoci zwizanego z dan misj, Cakowitych kosztw zaoonych celw dziaania, Sprecyzowania dla kadego centrum dziaalnoci kosztw kracowych. Koszty kracowe (tzw. przypisywalne) to koszty, ktrych mona by unikn, gdyby cakowicie zaniecha realizacji danej funkcji, np. magazynowania w procesie dystrybucji. Koszty, ktre w zwizku z tym nie s generowane, to rzeczywiste koszty kracowe obsugi. W pracy 9 autor okrela bezporedni rentowno produktu (DDP) jako wkad w zyski firmy, jakie przynosi okrelony towar. Po skorygowaniu mary brutto produktu oraz okreleniu kosztw, ktre mona przypisa konkretnemu towarowi, naley zbada, czy bardziej opacalna z punktu widzenia obnienia kosztw obsugi jest zmiana cechy produktu ( rodzaju opakowania, jednostki adunkowej, itp.), czy np. zwikszenie czstoci dostaw lub usprawnienie niektrych procesw logistycznych. Istot metody ABC Activity Based Costing jest okrelenie kosztw waciwych dla poszczeglnych towarw, usug oraz procesw logistycznych. W ksice10 autor7 8

tame tame 9 tame 10 Radziejewska G. Logistyka w przedsibiorstwie. Przewodnik do wicze cz 1i 2. Politechnika lska Gliwice 2000r

ka prezentuje metodyk bada, dziki ktrej mona obliczy koszty realizacji poszczeglnych czynnoci, ktre powstaj w przykadowej komrce organizacyjnej. Metodyka rachunku kosztw na bazie elementarnych procesw (ABC) przedstawiona jest w omiu etapach. W pierwszym kroku naley zdefiniowa miejsca ( w zalenoci od stopnia organizacji rozpatrywanego przedsibiorstwa), w ktrych realizowane s czynnoci zwizane z funkcjonowaniem okrelonego dziau. Etap drugi, to okrelenie schematu obiegu informacji zwizanych z procesami realizowanymi w rozpatrywanym dziale. W trzecim kroku naley wybra z ukadu rodzajowego te koszty, ktre s zwizane z funkcjonowaniem analizowanego dziau. Etap czwarty, to ustalenie i wyodrbnienie z analizowanego procesu tych czynnoci, ktre maj wpyw na sprawno procesw logistycznych. Krok pity zwizany jest z ustaleniem nonikw kosztw, ktre su do wyznaczenia poszczeglnych czynnoci na podstawie danych o kosztach poniesionych na realizacj tych czynnoci ( nonik I rzdu) oraz pozwalaj wyznaczy koszty towarw i usug na podstawie kosztw czynnoci (nonik II rzdu). W kroku szstym ustala si koszty czynnoci na podstawie zestawienia przychodw i rozchodw. Wedug autora11 naley utworzy grup kosztw, w ktrej mona gromadzi wszystkie koszty zwizane z realizacj danej czynnoci. Krok sidmy zwizany jest z okreleniem kosztw jednostkowych, jako ilorazu sumy kosztw poniesionych dla wykonania danej czynnoci przez liczb tych czynnoci. Analiza kosztw jednostkowych czynnoci (krok smy), umoliwia wyodrbnienie najwyszych kosztw i pozwala porwna je z wynikami okrelonych dziaa. Niezalenie od metody zastosowanej w kompleksowym zarzdzaniu kosztami, na pierwszy plan wysuwa si potrzeba minimalizowania wszelkich kosztw nie przynoszcych wartoci dodanej w przedsibiorstwie (acuchu dostaw), przy zachowaniu odpowiedniego poziomu obsugi klienta. Kluczem do obnienia kosztw w caym acuchu dostaw jest wg autora12 m.in. optymalne zarzdzanie czasem dziaania. Gwnymi parametrami waciwego sterowania czasem s m.in.: Minimalizacja czasu cyklu realizacji zamwienia, Optymalizacja zapasw, Stosowanie skutecznych metod prognozowania uwzgldniajcych zmienno rynku. Jak ju wspomniano czas cyklu realizacji zamwienia (uzupenienia zapasu) jest sekwencj zdarze od momentu wystpienia potrzeby uzupenienia zapasu (fakt obiektywny), do udostpnienia do zuycia poprzez: przygotowanie zamwienia, przyjcie zamwienia przez dostawc, kompletacj lub produkcj zgodnie z zamwieniem, przygotowanie dostawy do wysyki, transport dostawy oraz przyjcie dostawy (kontrola jakoci). Kontrola caoci zdarze, to faktyczny zakres zarzdzania logistycznym czasem realizacji zamwienia. Autor w pracy13 uwaa, e poprawa jakoci procesw logistycznych tkwi w podejciu do optymalizowania czasu realizacji jako caoci, a nie skupianiu si na jego elementach skadowych. Zwraca przy tym uwag, e sukcesem w optymalizacji moe by m.in. redukcja zapasw w caym acuchu dostaw.

tame Martin Christopher, Logistyka i zarzdzanie acuchem dostaw, strategie obniki kosztw i poprawy poziomu usug, wydanie II, PCDL 2000.
12 13

11

tame

2. Zarzdzanie procesami logistycznymi w acuchu dostaw

Zgodnie z przyjt definicj zarzdzania acuchem dostaw na pierwszy plan wysuwa si poziomy ukad organizacyjny ukierunkowany na zarzdzanie procesami, skoncentrowany na wynikach oraz skierowany na potrzeby rynku14. Zgodnie z prac15, zarzdzanie zorientowane na procesy powinno by cile zwizane z logistyk. Gospodarka rynkowa wymusza konieczno integracji procesw w gr i w d acucha dostaw, a logistyka ma by w tym ukadzie platform spinajc potrzeby klientw (konsumentw) z moliwociami (dostawcw) producentw. Analizujc zarzdzanie acuchem dostaw w ukadzie poziomym, naley okreli definicj procesu oraz jego powizanie z logistyk. Wedug autora16, podstawow definicj logistyki podaje midzynarodowa rada Zarzdzania Logistycznego (Council of Logistics Management, CLM), zgodnie z ktr logistyka to proces planowania, realizacji i kontrolowania sprawnoci i ekonomicznej efektywnoci przepywu surowcw, produkcji nie zakoczonej i wyrobw gotowych oraz zwizanych z tym informacji od miejsca pochodzenia do miejsc konsumpcji w celu zaspokojenia wymaga klientw. Pojcie procesu autor w pracy17 definiuje jako: sekwencj lub czciowo uporzdkowany zbir powizanych ze sob dziaa, zintegrowanych przez: Czas, Koszty, czn ocen wykonania i realizowanych, aby osign okrelony cel organizacji. Z kolei proces jest logistycznym wwczas, gdy: Rozmieszczenie, Stan, Przepywy jego skadowych, a wic ludzi, dbr materialnych, informacji i rodkw finansowych, wymagaj koordynacji z innymi procesami ze wzgldu na kryteria lokalizacji, czasu, kosztw i efektywnoci speniania podanych celw organizacji 18. Do podstawowych procesw logistycznych opisywanych przez autorw w pracach19 naley zaliczy: Procesy zaopatrzenia, Procesy produkcji, Procesy dystrybucji, Procesy utylizacji. Wg autorw prac20 procesy tworz warto dla klientw. Naley zatem opracowa takie metody zarzdzania nimi, aby nastpia integracja acucha dostaw
14 15

tame Stanisaw Krawczyk, Zarzdzanie procesami logistycznymi, PWE, Warszawa 2001r. 16 tame 17 tame 18 tame 19 Stanisaw Krawczyk, Zarzdzanie procesami logistycznymi, PWE, Warszawa 2001r, Martin Christopher, Logistyka i zarzdzanie acuchem dostaw, strategie obniki kosztw i poprawy poziomu usug, wydanie II, PCDL 2000, Radziejewska G. Logistyka w przedsibiorstwie. Przewodnik do wicze cz 1i 2. Politechnika lska Gliwice 2000r.

midzy dostawcami i odbiorcami ,dziki ktrej towary i usugi dostarczane byyby do klienta: W odpowiedniej iloci, jakoci, zgodnie ze specyfikacj, W okrelonym czasie, Po konkurencyjnej cenie. Martin Christopher w21 stwierdza, e jednym z waniejszych zada zarzdzania procesami logistycznymi jest okrelenie metody, dziki ktrej moliwe byoby skuteczne zmniejszenie czasu realizacji zamwienia oraz czasu procesw od momentu pozyskania towaru lub usugi do momentu dostawy wyrobu. Wg autora22, aby poprawi jakoci procesw logistycznych naley skoncentrowa si na czasie realizacji zamwienia jako caoci i optymalizowa miejsca styku kolejnych ogniw acucha.

3. Wnioski
Przeprowadzone analizy nasuwaj szereg wnioskw: W zarzdzaniu acuchem dostaw naley uwzgldnia podstawowe szkoy mylowe zwizane m.in. z: zarzdzaniem organizacj w ukadzie pionowym (zarzdzanie funkcjami), przeniesieniem rodka cikoci na punkty styku w acuchu dostaw, zarzdzaniem organizacj w ukadzie poziomym (zarzdzanie procesami), Logistyk naley traktowa jako platform spinajc potrzeby klientw z moliwociami dostawcw, Umiejtne wykorzystanie narzdzi wspomagajcych zarzdzanie procesami logistycznymi, moe przyczyni si do ich integracji w gr i w d acucha dostaw, W zarzdzaniu procesami logistycznymi naley dy do: skracania czasu realizacji zamwie, substytuowania zapasw przez informacj, koordynacji i wsppracy klientw z dostawcami w poziomym ukadzie organizacji, zwizanym z zarzdzaniem procesami. W zarzdzaniu acuchem dostaw priorytetowo traktowa: sfer obsugi klienta, zarzdzanie kosztami, strategiczne zarzdzanie czasem dziaa.

Literatura
1. Abt S. Zarzdzanie logistyczne w przedsibiorstwie. PWE Warszawa 1998; 2. Abt S., Woniak H. Podstawy logistyki. Gdask 1993; 3. Bank J., Zarzdzanie przez jako, Wyd. Felberg SJA, Warszawa 1999r, 4. Rutkowski K., Zarzdzanie acuchem dostaw prba sprecyzowania terminu i okrelenia zwizkw z logistyk, GmiL, nr 12/2004, PWE, Warszawa 2004r, 5. Christopher M. Logistyka i zarzdzanie acuchem dostaw, Strategie obniki kosztw i poprawy poziomu usug, PCDL 2000r.
Tame Martin Christopher, Logistyka i zarzdzanie acuchem dostaw, strategie obniki kosztw i poprawy poziomu usug, wydanie II, PCDL 2000.
21 22 20

Tame