Wadysawa Maria Francuz Ryszard Sokoowski Bezpieczestwo higiena pracy w rzemio le .

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Wadysawa Maria Francuz Ryszard Sokoowski :.. Iv;; I;;..'.., I.:.?.; /.;.....I :...; I::. I;. ;fc.lS; -!;.; \r,:.r.r. l;.i ^f1 Wydanie pierwsze Warszawa 1996 Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spis tre ci Wstp .......................................... 5 CZ I BEZPIECZESTWO I OCHRONA ZDROWIA PRACOWNIKW 1.1. Elementy wiedzy o czowieku w procesie pracy ................ 10 1.2. Zagroenia w procesie pracy ........................... 13 1.2.1, Klasyfikacja zagroe .......................... ]3 1.2.2, Okre lenie wypadku przy pracy ..................... 16 1.2.3, Okre lenie choroby zawodowej ..................... 17 1.3. Techniczne warunki bezpieczestwa i higieny pracy .............. 1 9 1.3.1. Obowizki wa ciciela podczas budowy lub przebudowy obiektu budowlanego .................................. 19 1.3.2. Dozr techniczny ............................ 20 1.3.3. Ochrona przeciwpoarowa i przeciwwybuchowa............ 21 1.3.3.1. Ochrona przeciwpoarowa ................... 21 1.3.3.2. Ochrona przeciwwybuchowa .................. 29 1.3.4. Ochrona przeciwporaeniowa i warunki bhp przy obsudze urzdze elektroenerge tycznych do lkV ..................... 30 1.3.4.1. Ochrona przeciwporaeniowa ................. 30 1.3.4.2. Obsuga urzdzefl elektroenergetycznych (do 1 kV) ..... 35 1.3.5. Prace spawalnicze ............................ 40 1.3.6. Oglne zasady bezpiecznej eksploatacji maszyn i narzdzi....... 43 1.3.6.1. Zasady bezpiecznej eksploatacji maszyn ........... 43 1.3.6.2. Zasady obsugi urzdze ci nieniowych ............ 45 1.3.6.3. Zasady bezpieczestwa i higieny pracy przy uytkowaniu narzdzi rcznych ........................ 47 1.3.7. Zasady bezpieczestwa i higieny pracy przy transporcie i skadowaniu 48 1.3.8. Ochrona pracy kobiet i pracownikw modocianych .......... 51 1.3.8.1. Ochrona pracy kobiet ...................... 51 1.3.8.2. Ochrona pracy modocianych ................. 52 1.3.8.3. Przykady prac dozwolonych modocianym .......... 56 1.3.9, Kontrola i odpowiedzialno za stan bez piecze siwa i higieny pracy . 59 J.3.9.1. Kontrola i nadzr w zakresie bezpieczestwa i higieny pracy 59 1.3.9.2. Obowizki pracodawcy wobec przyjmowanych pracownikw 62 1.3.9.3. Badania lekarskie pracownikw ................ 63 1.3.9.4. Dokumentacja bhp w zakadzie rzemie lniczym ....... 64 1.3.10, Postpowanie powypadkowe ...................... 6y 113.II, Certyfikacja wyrobw i usug ...................... 77 1.4. Organizacja bezpiecznego i ergonomicznego zakadu rzemie lniczego .... 79 1.4.1. Pomieszczenia pracy i higieniczno-sanitarne .............. 80 1.4.2. Mikroklimat ............................... 83 1.4.3. Wymagania ergonomiczne na stanowisku pracy ............ 85 1.4.4. O wietlenie ................................ gg

1.4.5. Wymagania ekologiczne w zakadzie rzemie lniczym ......... 90 1.5. rodki ochrony indywidualnej oraz odzie i obuwie robocze ......... 9 1 1.5.1, rodki ochrony indywidualnej ...................... ')1 1.5.2. Odzie i obuwie robocze ........................ 94 1.6. Pierwsza pomoc w nagych wypadkach ..................... 100 CZ 2 ZASADY BEZPIECZNEJ PRACY W ZAKADACH RZEMIE LNICZYCH 2.1. Zasady bezpiecznej pracy w rzemio le metalowym ............... 108 2.2. Zasady bezpiecznej pracy w rzemio le chemicznym .............. 117 2.3. Zasady bezpiecznej pracy w rzemio le drzewnym ............... 121 2.4. Zasady bezpiecznej pracy w rzemio le spoywczym .............. 125 2.5. Zasady bezpiecznej pracy w rzemio le motoryzacyjnym ............ 130 2.6. Zasady bezpiecznej pracy w rzemio le budowlanym .............. 133 2.6.1. Uprawnienia budowlane ......................... 133 2.6.2. Bezpieczestwo i higiena pracy przy wykonywaniu robt budowlano--montaowyc h i rozbirkowych ..................... 135 2.6.3. Wytwarzanie wyrobw budowlanych .................. 147 2.7. Zasady bezpiecznej pracy w rzemio le odzieowo-wkien niczym ...... 149 2.8. Zasady bezpiecznej pracy w rzemio le elektrycznym .............. 150 Literatura........................................ 155 ANEKS A. Bezpieczestwo i higiena pracy w ujednoliconym tek cie Kodeksu pracy ... 158 B. Podstawowe przepisy z zakresu bez piecze siwa i higieny pracy........ 163 C. Polskie Normy ................................... 168 D. Przykady instrukcji ................................ 170 Wstp Bezpieczestwo i higiena pracy s istotnymi czynnikami wpywajcymi na wa ciwe funkcjonowa ie warsztatu rzemie lniczego. Nowy Kodeks pracy w art. 15 ustala, e kady pracodawca jest obowizany zapewni pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Dotyczy to rwnie zakadw rzemie lniczych, w ktrych wa ciciel jest rwnocze nie pracodawc, or i kontrolerem procesw wytwrczych i usugowych. Zapewnienie wa ciwych warunkw na stanow skach pracy wymaga od pracodawcy wiedzy specjalistycznej, zwizanej z tytuem mistrz a w zawodzie, umiejtno ci organizacji procesw produkcyjnych i usugowych i znajomo ci pr zepisw z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy. Pomys napisania tego poradnika nasun si Autorom w wyniku obserwacji procesw technolog icznych w zakadach rzemie lniczych, analizy statystycznej wypadkw przy pracy oraz be zpo rednich kontaktw z rzemie lnikami. Poradnik Bhp w rzemio le jest przeznaczony dla m istrzw--wa cicieli zakadw rzemie lniczych i mistrzw-brygadzistw organizujcych nowe w y, jak i prowadzcych je od lat. Zacytowano w nim podstawowe akty prawne dotyczce p roblematyki bezpieczestwa i higieny pracy w rzemio le, wedug stanu na dzie 31 grudnia 1995 r. oraz zgodnie z ujednoliconym tekstem Kodeksu pracy z 1996 r., wraz z ni ezbdnymi komentarzami. W pierwszej cz ci poradnika przedstawiono podstawow wiedze o czowieku w procesie prac y wraz z wystpujcymi zagroeniami oraz przepisy 7. komentarzem, dotyczce wszystkich z akadw rzemie lniczych bez wzgldu na wykonywany zawd. Przepisy, czyli wybrane podstawow e reguy i zasady, dotycz ochrony przeciwpoarowej, przeciwporaeniowej, ochrony pracy kobiet i pracownikw modocianych oraz rodkw ochrony indywidualnej, odziey i obuwia rob oczego. Wydzielono rwnie, w formie odrbnych rozdziaw, zadania wynikajce z obowizkw la zakadu rzemie lniczego przy jego budowie lub przebudowie, przy przyjmowaniu do prac y nowych pracownikw, przy organizacji bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy n a stanowiskach wytwrczych i usugowych oraz wymaganej dokumentacji. W drugiej cz ci poradnika zestawiono zasady bezpiecznej i higienicznej pracy w zakad ach rzemie lniczych rnych grup zawodowych w rzemio le: metalowym, chemicznym, spoywczym , motoryzacyjnym, budowlanym, drzewnym, elektrycznym i wkienniczym. Jeeli w zestawi eniu nie ma danej grupy zawodw, naley wykorzysta zasady grupy pokrewnej, sign do ogl

h zasad lub wykorzysta wiedz specjalistyczn, uzyskan w toku pracy zawodowej. Ograniczone ramy poradnika uniemoliwiaj omwienie wszystkich zagroe, z ktrymi spotykaj i pracownicy. Przedstawiono w nim jedynie gwne problemy bezpiecznej pracy na stanow iskach typowych dla zawodu. W uzasadnionych przypadkach tekst uzupeniono okre lenia mi, ktre stanowi now interpretacj przepisw lub wi si z nowymi technologiami. Dotyc asad ochrony przeciwporaeniowej, oznacze przewodw, znakw bezpieczestwa, certyfikatw, ozoru technicznego, uprawnie budowlanych i innych. W aneksie zestawiono podstawowe przepisy z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy, dotyczce zakadw rzemie lniczych. W wykazie wskazano odpowiednie rozporzdzenia i ustaw y, wraz z miejscem ich opublikowania. W przypadkach wymagajcych szczegowej interpre tacji tych przepisw, zachcamy do zapoznania si z penymi tekstami zarzdze. We wszystki h rozdziaach poradnika, najcz ciej po komentarzach, powtrzono (ze znakiem ) zapis rd poszerzony o przepisy specjalistyczne oraz odno niki do odpowiednich iirtykuw nowego Kodeksu pracy. W aneksie przedstawiono rwnie zestawienie wybranych Polskich Norm, zwizanych z bezp ieczestwem i higien pracy w rzemio le, szczeglnie interesujce dla producentw sprztu o onnego, odziey roboczej, aparatw pomiarowych itp. Wykaz powinien by uzupeniany w mia r ukazywania si przepisw wdraajcych nowe normy. Przepisy o bezpieczestwie i higienie pracy nie mog uwzgldnia wszystkich zagroe i spos bw ich usuwania. Powinny jednak uatwia wa cicielom warsztatw rzemie lniczych wa ciw j zakadu, a przez to pracownikom stworzy bezpieczne warunki pracy i niezbdny komfort . Do wiadczony i przewidujcy wa ciciel zakadu lub mistrz w zawodzie moe uwzgldni rwnie szczeglne przypadki zagroe, nie ujte w przepisach i wa ich eliminacj, majc na wzgldzie dobro pracownika. W poradniku mona znale przykady znakw informacyjnych, nakazu i zakazu, tablic informa cyjnych, do wykorzystania przy znakowaniu pomieszcze, drg ewakuacyjnych i maszyn. Zamieszczono rwnie wzory podstawowych dokumentw, niezbdnych w kadym zakadzie rzemie l zym oraz przykadowe instrukcje dla wybranych stanowisk wraz z zestawem przepisw o odpowiedzialno ci osb nieprzestrzegajcych przepisw bhp. Mamy nadziej, e przedstawione zasady bezpiecznej i higienicznej pracy w zakadzie rz emie lniczym, przyczyni si do poprawy warunkw pracy, zmniejszenia liczby wypadkw i uat i wa cicielom zakadw rzemie lniczych wykorzystanie licznych przepisw do stworzenia bez cznych warunkw pracy. czsc 1 Bezpieczestwo i ochrona zdrowia pracownikw 1.1. Elementy wiedzy o czowieku w procesie pracy Podstaw egzystencji czowieka jest jego dwustronny zwizek ze rodowiskiem: z jednej st rony czowiek przeksztaca rodowisko, z drugiej za ulega jego wpywom. Warunkiem wa ciwe funkcjonowania czowieka w rodowisku jest zachowanie rwnowagi midzy tymi zaleno ciami. tym obszarze czowiek jest systemem autonomicznym, fizjologiczno--psychologicznym , bowiem ma zdolno utrzymywania si w rwnowadze funkcjonalnej oraz dy do podtrzymania wojej egzystencji w dobrze pojtym wasnym interesie. Kadego czowieka charakteryzuj pewne wa ciwo ci (charakterystyki), typowe dla wszystkich ludzi, okre lajce moliwo ci jego dziaania w rodowisku, wyraajce si przez spenianie kcji systemu autonomicznego. Funkcje te obejmuj: pobieranie informacji z otoczenia (przez odbieranie bod cw wzrokowych, suchowych, d otykowych, smakowych, wchowych i temperaturowych) oraz z wntrza organizmu (blu, rwno wagi, mi niowe itp.); pobieranie energii z otoczenia, zapewniajcej przemian materii (pokarmy, tlen); utrzymywanie organizmu w rwnowadze ze rodowiskiem, w ramach moliwo ci adaptacyjnych; czynne oddziaywanie na otoczenie przez wykonywanie pracy; autonomiczn wiadomo ; my lenie, mow, przeycia psychiczne. Znajomo typowych fizjologiczno-psychicznych cech organizmu (inaczej mwic jego moliwo c przystosowawczych) umoliwia optymalne wykorzystanie czowieka w procesie pracy, be z naraania na szkodliwe oddziaywanie pracy na jego organizm. Dla okre lenia tych moli wo ci wprowadzono wykadnik sprawno ci wysikowej czowieka nazywany wydolno ci fizyczn. Jest to zdolno do podejmowania wysiku fizycznego przez czowieka, bez powaniejszych za burze podstawowych funkcji organizmu i bez objaww nadmiernego zmczenia. Za miar wydolno ci fizycznej czowieka przyjmuje si maksymalne pochanianie tlenu w czas

ie 1 min albo wydatek energetyczny czowieka 10 Tabela 1. Ciko dynamicznego obcienia fizycznego Natenie wysiku Zuvcie tlenu Wydatek energetyczny fizycznego l/min kJ/Kh Bardzo lekkie <0,5 <125O Lekkie 0,5-1,0 1250-3350 rednie 1,0-1,5 3351-6300 Cikie 1,5-2,0 6301-8400 Burdzo cikie >2,5 >8400 w cigu 8 h pracy. Klasyfikacje rodzajw pracy wedug tych kryteriw zestawiono w tabeli 1. Przy ocenie stopnia trudno ci pracy na okre lonym stanowisku naley uwzgldni wydatek ene rgetyczny, jak rwnie takie czynniki, jak: obcienie statyczne, pozycj przy pracy, mono toni, stopie wytrenowa-nia, indywidualn budow ciaa. Wydatek energetyczny czowieka przy pracy, w zaleno ci od jej rodzaju, powinien by uzu peniony w pokarmie, ktry spalony w organizmie umoliwia utrzymanie rwnowagi energetyc znej. Wydatek energetyczny moe by osigany w rytmie biologicznym, tj. przy zachowani u o miogodzinnego okresu pracy (na dob), o miogodzinnego odpoczynku czynnego i takieg o samego odpoczynku biernego. Powyszy ukad pozwala na skuteczne usunicie objaww zmcze nia. Zmczenie to obiektywne uzewntrzniajce si zmniejszenie zdolno ci do pracy. Oznakam i zmczenia s takie objawy, jak pogorszenie koordynacji nerwowo-mi niowej, obnienie uwa gi, zwolnienie tempa pracy, zaburzenia rytmu itp. Objawy zmczenia w cigu dnia prac y mona cz ciowo wyeliminowa przez wprowadzenie przerw w pracy i zmian stanowisk, jeeli wystpuje monotonia. Ostre objawy zmczenia lub przemczenia (wywoanego np. prac w godzinach nadliczbowych) mona usuwa przez wa ciwe wykorzystanie dni wolnych od pracy, urlop wypoczynkowy, ogr aniczanie godzin pracy itp. Subiektywne odczucie zmniejszenia zdolno ci do pracy nazywa si znueniem. Znuenie moe b y wywoane monotoni pracy, napiciem psychicznym przy wykonywaniu prac umysowych, jak r nie nieodpowiednimi warunkami pracy na stanowisku, np. niewygodn pozycj. Jeeli praca odbywa si w warunkach zapewniajcych moliwo ci regulacyjne organizmu i w ob szarze wydolno ci fizycznej, w czasie II dostosowanym do odporno ci organizmu, moe by wykonywana bez ubocznych skutkw dla prac ujcego. Jeeli jednak na stanowiskach pracy wystpuj zagroenia przekraczajce moliwo ci eka, niezbdne jest przestrzeganie zasad ochrony zdrowia pracownika, wykluczajcej l ub znacznie ograniczajcej czynniki szkodliwe dla zdrowia. Przykadem takiej sytuacji moe by praca w pomieszczeniach ze rdami ciepa (technologic go). Powszechnie wiadomo, e organizm czowieka musi zachowa stal temperatur, wahajc s granicach 36 37C. Przy pracy o wysokiej wydolno ci cieplnej, w wyniku wzrostu przemia ny materii, organizm musi odda na zewntrz nadmiar ciepa. Podstawow drog wydalania cie pa z organizmu jest parowanie potu z powierzchni skry. Intensywno parowania zaley od temperatury w pomieszczeniu (niszej od temperatury ciaa) oraz od wilgotno ci powietr za. Wysoka temperatura w pomieszczeniu i znaczna wilgotno ogranicza to parowanie, doprowadzajc do przegrzania organizmu. Jeeli w pomieszczeniu znajduj si urzdzenia emi tujce ciepo przez promieniowanie i konwekcj (np. piece hartownicze, piekarnicze, ur zdzenia spawalnicze i do cicia metali), to sytuacja czowieka pracujcego w takich war unkach staje si niesychanie gro na. Wymagania higieny pracy na tzw. stanowiskach gorcych, opisanych powyej, zmuszaj do podjcia nastpujcych dziaa ochronnych: wprowadzenie wentylacji wymuszonej (ruch powiet rza), klimatyzacji (regulowana wilgotno i temperatura powietrza), wykorzystanie oso n i ekranw, zastosowanie odpowiedniej odziey ochronnej i roboczej, dostarczanie parowanie potu promieniowanie nikro- -- ^jv climat_____,J> mikroklimat rdo ciepa ciepo wasne konwekcja Rys. 1. Bilans ciepln\ pracownika zatrudnionego w warunkach gorceg

o mikroklimatu 12 pracownikom dodatkowej ilo ci pynw itp. Bilans cieplny organizmu pracownika na stano wisku o zwikszonym wydzielaniu ciepa przedstawiono na rys. !. Wszystkie przedsiwzicia z zakresu technicznego bezpieczestwa pracy, higieny pracy o raz prawnej ochrony pracy wchodz w zakres pojcia ochrony pracy. Higiena pracy obej muje dziaania zmierzajce do ochronienia zdrowia pracownika (przed chorobami zawodo wymi), naraonego przez duszy czas na czynniki szkodliwe oraz przed nagymi zdarzeniam i, wynikajcymi z dziaania czynnikw zewntrznych (wypadkami i zdarzeniami wypadkowymi przy pracy). W roku 1996 znowelizowano wiele przepisw dotyczcych prawa pracy, w tym rwnie w szero kim zakresie Dzia X, obejmujcy bezpieczestwo i higien pracy. Generalnie zmierzaj one do zapewnienia jak najwikszej i skutecznej ochrony ycia i zdrowia ludzi w czasie p racy w zakadzie (w rym rwnie rzemie lniczym). Doradzamy wszystkim Czytelnikom signicie do ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z lutego 1996. 1.2. Zagroenia w procesie pracy 1.2.1. Klasyfikacja zagroe Wspczesne procesy technologiczne prowadzone przez czowieka, wymagaj wspomagania prze z narzdzia, maszyny i urzdzenia zwane obiektami technicznymi. Obiekty techniczne z mniejszaj wysiek fizyczny czowieka, umoliwiaj wydatne zwikszenie wydajno ci pracy, ni edy chroni czowieka przed ujemnymi jej skutkami, wyrczaj przy pracach trudno dostpnyc h, ale niestety rwnie stwarzaj zagroenia. Zagroenie to sytuacja, w ktrej jest wiksze awdopodobiestwo utraty ycia, zdrowia bd poniesienia innych szkd. Zagroenia mog by k wae i cige, bezpo rednie i po rednie, jednostkowe i zbiorowe. Podstawowym zadaniem orga nizatorw i realizatorw produkcji oraz usug jest eliminowanie zagroe lub ich moliwie z aczce ograniczenie. Zagroenia mog dotyczy bd bezpo rednio czowieka, bd jego rodow enia bliskiego i dalekiego). Zagroenia oddziaywaj ce bezpo rednio na czowieka mona podzieli na: fizyczne, chemiczn biologiczne i neuropsychologiczne. 13 Zagroenia fizyczne: temperatura niska i wysoka, okre lana w stosunku do warunkw cieplnych zapew niajcych organizmowi czowieka utrzymanie staej ciepoty ciaa w granicach 36 37QC; haas okre lany jako d wik przeszkadzajcy w wykonywaniu pracy lub w wypoczynku, szkodl wy przy przekroczeniu granicy 85 dB; wibracja, czyli oddziaywanie energii mechanicznej drga na organizm, miejscowa (na rce) lub oglna (na cale ciao); promieniowanie elektromagnetyczne o rnej czstotliwo ci, w zakresach widzialnych dla oka i mikrofalowe (300 300000 MHz), podczerwone (3-10^ 4-1010 MHz), nadfioletowe (8-10 6 (10 MHz) oraz promieniowanie rentgenowskie i jonizujce; siy statyczne (majce cigle tak sam, sta warto ) i dynamiczne (zmienne w czasie) spieszenia (wystpujce w ruchu obrotowym); ci nienie powietrza nisze lub wysze od ci nienia normalnego. Zagroenia chemiczne: pyy (czsteczki stae o rednicy od 0,02 do 250 (nm), o dziaaniu uczulajcym, trujcym icym lub pylicotwrczym; substancje trujce o dziaaniu szybkim (np. chlor), kumulatywnym (np. ow, rt) lub ra wrczym (np. benzydyna); trucizny wynikajce ze zmian skadu powietrza (np. ubytki tlenu, nadwyki CO;); zapachy. Zagroenia biologiczne: bakterie i wirusy; pasoyty; choroby. Zagroenia neuropsychologiczne: monotonia rozumiana jako efekt wykonywania pracy w jednostajnym rytmie (przy st ale powtarzajcych si czynno ciach); tempo pracy wymuszane warunkami technologicznymi (np. przy pracy ta mowej bez moli wo ci regulacji wysiku); ryzyko zwizane z wykonywaniem czynno ci o duej odpowiedzialno ci i wymagajcych staej

towo ci psychicznej; 14 napicia statyczne wynikajce z potrzeby staego utrzymywania pozycji lub uchwytu nar zdzia; zakcenia informacji (nadmiar, szybka zmienno , wysoka intensywno ). Stosowane do produkcji i wiadczenia usug maszyny, urzdzenia i narzdzia, oglnie okre la e jako obiekty techniczne, stwarzaj rwnie zagroenia w bliskim i dalekim otoczeniu czo wieka. Do zagroe tych nale: drgania i wstrzsy przenoszone na fundamenty budynkw; " haas i wibracje przenoszone przez powietrze; gazy i spaliny kierowane w powietrze; promieniowanie rnego rodzaju; ciecze i paliwa w czasie transportu, przechowywania i eksploatacji; czynniki biologiczne (np. odpady stae, substancje zapachowe, gazy); czynniki mechaniczne. Obiekty techniczne wywohij rne sytuacje, ktre stanowi stae zagroenie ze wzgldu na k ukcje. Jedne maszyny s trudne w obshidze, inne s atwe w eksploatacji i odwrotnie, d latego powinny by oceniane ze wzgldu na rodzaj i zakres zagroe. Czynniki zagraajce os bom obsugujcym maszyny mona podzieli na: szkodliwe dla zdrowia, ktrych oddziaywanie na pracownika prowadzi do schorzenia; niebezpieczne, ktrych oddziaywanie na pracownika prowadzi lub moe prowadzi do urazu . Wpyw czynnikw rodowiska pracy na zdrowie pracownika jest szkodliwy wwczas, gdy nastpi przekroczenie warto ci ich ste dopuszczalnych. Warto ci najwikszych dopuszczalnych st re lane w odpowiednich przepisach i rozporzdzeniach. Obowizuj rwnie przepisy o paramet ach rodowiska pracy, ktrych przekroczenie powinno spowodowa odpowiednie dziaania pro filaktyczne i ochronne. Maszyny, narzdzia i aparaty wykorzystywane w produkcji i przy wykonywaniu usug powinny by wyposaone w zabezpieczenia oraz ochrony, zmniejsza jce zagroenia do minimum. Usuwanie zagroe, zapobieganie sytuacjom sprzyjajcym wypadkom oraz ochrona pracownik a przed zagroeniami nale do podstawowych zada pracodawcw, organizatorw i osb nadzoru h procesy produkcyjne i usugowe, oczywi cie przy aktywnej postawie pracownikw. 15 1.2.2. Okre lenie wypadku przy pracy Wypadek przy pracy to nagle zdarzenie, wywoane przyczyn zewntrzn, ktre wystpio w zwi z prac, podczas wykonywania przez pracownika zwykych czynno ci, czynno ci wykonywanych w interesie zakadu pracy Lub w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zakadu w drodze midzy siedzib zakadu rzemie lniczego a miejscem wykonywania obowizkw zawodow ch. Wypadek przy pracy jest zdarzeniem, w wyniku ktrego wystpi! skutek w postaci c horoby, uszczerbku na zdrowiu lub mierci pracownika. Zwizek wypadku z prac zachodzi wwczas, gdy przyczyn wypadku jest penienie przez praco wnika obowizkw wynikajcych ze stosunku pracy, w tym rwnie wystpujcych wypadkw na te caego zakadu rzemie lniczego. Na rwni z wypadkami przy pracy uwaa si wypadki: podczas trwania podry subowej w okoliczno ciach innych ni podczas przejazdu, w zwizku z przyn o ci do ochotniczej stray poarnej lub wykonywaniu zada zleconych przez dziaajce w zak e organizacje zawodowe. Ciki wypadek przy pracy to wypadek, w wyniku ktrego nastpio cikie uszkodzenie ciaa ta wzroku, suchu, mowy, zdolno ci podzenia) lub inne uszkodzenie ciaa albo rozstrj zdr owia, naruszajce podstawowe funkcje organizmu, a take choroba nieuleczalna lub zag raajca yciu, trwaa choroba psychiczna, cakowita lub znaczna niezdolno do pracy w zaw ie albo trwae powane zeszpecenie lub znieksztacenie ciaa. miertelny wypadek przy pracy to wypadek, w wyniku ktrego nastpia mier na miejscu wypa ku lub w okresie 6 miesicy od chwili wypadku. Wypadek zbiorowy to wypadek, ktremu w wyniku tego samego zdarzenia ulegy co najmni ej dwie osoby. Zdarzenie wypadkowe przy pracy jest to nage i niespodziewane zdarzenie, zwizane z wykonywan prac, przy ktrym pracownicy i osoby postronne nie odniosy adnych urazw fizy znych <np. upadek ciaru, rozlanie si pynu, pknicie osony bez okaleczenia osb). 1.2.3. Okre lenie choroby zawodowej Za chorob zawodow uwaa si chorob wymienion w wykazie chorb zawodowych, stanowicym z

do rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia 18 listopada 1983 r, w sprawie chorb zawodowy ch (Dz.U. Nr 65, poz. 294 i z 1989 r. Nr 61, poz. 364), jeeli zostaa spowodowana d ziaaniem czynnikw szkodliwych dla zdrowia, wystpujcych w rodowisku pracy. Wykaz chorb zawodowych obejmuje: zatrucie ostre i przewleke substancjami chemiczny mi, pylice puc. przewleke choroby oskrzeli, rozedm puc, przewleke nieyty bon luzowy osa, garda, krtani i tchawicy, przewleke choroby narzdu gosu, choroby wywoane promien iowaniem jonizujcym, nowotwory zo liwe (powstae w nastpstwie czynnikw rakotwrczych wy jcych w rodowisku pracy), choroby skry, choroby zaka ne i inwazyjne, przewleke choroby narzdu ruchu (wywoane sposobem wykonywania pracy i innych), przewleke choroby obwo dowego ukadu nerwowego, choroby ukadu wzrokowego (wywoane zawodowymi czynnikami fiz ycznymi lub chemicznymi), uszkodzenia suchu (wywoane dziaaniem haasu), zesp wibracyjn , choroby wywoane prac w podwyszonym lub obnionym ci nieniu atmosferycznym, choroby wy woane przyspieszeniami, choroby centralnego ukadu nerwowego (wywoane dziaaniem pl ele ktromagnetycznych), ostry zesp przegrzania i jego nastpstwa. Przy ocenie czynnika szkodliwego uwzgldnia si rodzaj, stopie i czas naraenia zawodow ego, sposb wykonywania pracy, bezpo redni kontakt z chorymi zaka nie lub z materiaem p ochodzcym od tych chorych oraz czynnikami powodujcymi choroby inwazyjne, uczulenia i nowotwory. Do rozpoznania choroby zawodowej i wydania orzeczenia, na podstawie bada kliniczn ych i dokumentacji lekarskiej, upowanione s: poradnie chorb zawodowych wchodzce w ska d odpowiednich zakadw suby zdrowia, akademii medycznych lub instytutw naukowo-badawcz ych. Podejrzenie o chorob zawodow moe zgosi lekarz, zakad suby zdrowia, zakad zatr pracownika oraz sam pracownik. Po stwierdzeniu u pracownika objaww choroby zawodowej, zakad rzemie lniczy jest obow izany, w porozumieniu z Pastwow Inspekcj Sanitarn, zbada przyczyny choroby i przesa owi suby zdrowia dokumentacj dotyczc zagroe w rodowisku pracy oraz przebiegu 2 Be2pieczLslwu j higiena pracy... I 7 pracy zawodowej. Po orzeczeniu lekarskim pracownik powinien by przeniesiony do in nej pracy, nie naraajcej go na dziaanie czynnikw szkodliwych, ktre wywoay te objawy t. 230 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.). Decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej stanowi dla pracownika podstaw do zgoszen ia roszcze o przyznanie wiadcze z tytuu choroby zawodowej. Zakad rzemie lniczy jest ob wizany do rejestrowania podejrze o chorob zawodow, stwierdzonych takich chorb oraz ic h skutkw. Pracownikowi przeniesionemu do innej pracy wskutek objaww choroby zawodowej lub w ypadku, ktrego wynagrodzenie ulego z tego powodu obnieniu, przysuguje dodatek wyrwnaw czy do wynagrodzenia za prac przez okres do 6 miesicy (Art. 230 2 ujednoliconego te kstu Kodeksu pracy z 1996 r.). Podstaw prawn do wypaty dodatku wyrwnawczego stanowi orzeczenie lekarskie, wydane w trybie okre lonym w rozporzdzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Spoecznej, na podstawie rozporzdzenia Ministra Pracy, Pac i Spraw Socjalnyc h z dnia 14 listopada 1975 r. (Dz.U. Nr 47, poz. 292). Pracodawca jest obowizany informowa" pracownikw o ryzyku zawodowym, ktre wie si z wy ywan prac oraz o zasadach ochrony przed zagroeniem (por. Art. 226 ujednoliconego te ksty Kodeksu pracy z 1996 r.) W razie gdy warunki pracy nie odpowiadaj przepisom bezpieczestwa i higieny pracy i stwarzaj bezpo rednie zagroenie dla zdrowia i ycia pra cownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczestwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzyma si od wykonywania pracy, zawiadamiajc o tym niezwocznie przeoonego. Za czas powstrzymania si od wykonywania pracy, pracownik zachowuje prawo do wynag rodzenia. Pracownik moe rwnie powstrzyma si od wykonywanej pracy wymagajcej szczegln sprawno ci psychofizycznej, gdy jego stan nie zapewnia bezpieczestwa wykonywanej pr acy lub stwarza zagroenie dla innych osb (por. Art. 210 ujednoliconego tekstu Kode ksu pracy z 1996 r.). Pracodawca jest obowizany zapewni pracownikom zatrudnionym w warunkach szczeglnie u ciliwych, nieodpatnie, odpowiednie posiki i napoje, jeeli jest to niezbdne ze wzgld filaktycznych (Art. 232 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r). 18 1.3. Techniczne warunki bezpieczestwa i higieny pracy 1.3.1. Obowizki wa ciciela podczas budowy lub przebudowy obiektu budowlanego

Pracodawca zamierzajcy budowa lub przebudowa obiekt budowlany, bdcy zakadem rzemie ln ym, powinien pamita, e: do rozpoczcia i prowadzenia robt budowlanych jest wymagane pozwolenie na budow; do wniosku o pozwolenie na budow naley doczy: dowd, stwierdzajcy prawo dysponowania nieruchomo ci na cele budowlane; decyzj o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu; projekt budowlany wraz z opiniami i uzgodnieniami, wymaganymi przepisami szczegl nymi; do projektu naley doczy opinie i o wiadczenia wa ciwych jednostek organizacyjnych zce zapewnienia o dostawie energii, wody, ciepa i gazu, odbioru ciekw oraz warunkw przyczenia obiektu do sieci wodocigowej, kanalizacyjnej, cieplnej, gazowej, elek troenergetycznej, telekomunikacyjnej oraz drg ldowych; projekt powinien by zaopiniowany pod wzgldem spenienia wymaga bhp, higieniczno-sani tarnych oraz ochrony przeciwpoarowej przez projektantw specjalistw z dziedziny bh p i ergonomii oraz rzeczoznawcw d/s higieniczno-sanitarnych i d/s zabezpiecze przeciwpoarowych, (Art. 213 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.); pozwolenie na budow nic jest wymagane przy remoncie istniejcych obiektw budowlanyc h (z wyjtkiem obiektw zabytkowych) oraz instalowaniu i remoncie tablic i urzdze reklamowych (z wyjtkiem reklam wietlnych); wykonywanie takich robt wymaga zgoszenia wa ciwemu organowi; przekazanie do eksploatacji nowo wybudowanego lub przebudowanego zakadu rzemie ln iczego wymaga powiadomienia inspektora pracy Pastwowej Inspekcji Pracy (PIP), ktry jest uprawniony do uczestnictwa w odbiorze; obowizek powiadomienia (P^T^zV~Fwnie na pracodawcy w przypadku likwidacji i ponowne ^^BpjCTio^^ia zakadu rzemie lniczego. 19 Przed rozpoczciem produkcji w zakadzie rzemie lniczym naley dokona rozpoznania, czy ma teriay i substancje chemiczne przewidywane do stosowania w produkcji nie s szkodli we dla zdrowia. Jeeli wystpi zagroenie dla zdrowia, naley warunki eksploatacji ustal i z Pastwow Inspekcj Pracy. Naley pamita o zgoszeniu do wa ciwego organu dozoru technicznego maszyn oraz urzdze h przepisami o dozorze technicznym. 1.3.2. Dozr techniczny Dozorem technicznym nazywa si dziaania okre lone ustaw (z dnia 19 listopada 1987 r. D z.U. Nr 36, poz. 202) zmierzajce do zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania urzdze technicznych, ktre mog stwarza zagroenie dla ycia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia i rodowiska. Dozr techniczny nad urzdzeniami jest wykonywany w toku projektowania, w ytwarzania materiaw i elementw do ich budowy, wytwarzania, obrotu i eksploatacji or az napraw maszyn i urzdze. Dozorowi technicznemu podlegaj: urzdzenia ci nieniowe, w ktrych znajduj si ciecze lub gazy pod ci nieniem rnym od rycznego (koty parowe, koty cieczowe, zbiorniki stae przeznaczone do magazynowania cieczy lub gazw, transportowe zbiorniki przeno ne, wytwornice acetylenu stae i przen o ne, rurocigi parowe i ich armatura); bezci nieniowe zbiorniki oraz zbiorniki ci nieniowe o ci nieniu wyszym ni 0,07 MPa (do magazynowania oraz transportu materiaw niebezpiecznych o wa ciwo ciach trujcych lub r ; rodki transportu o ograniczonym zasigu i przerywanym ruchu, przeznaczone do przemieszczania osb i adunkw (wcigarki, wcigniki, suwnice, iuawie, ukadnice, d w wycigi towarowe, podesty ruchome, d wignice linolorowe); przeno niki (przeno niki kabinowe, schody ruchome, chodniki ruchome); osobowe i towarowe koleje linowe oraz wycigi narciarskie; urzdzenia techniczne baz przeadunkowych. Centralnym organem administracji pastwowej, realizujcym zadania zwizane z dozorem t echnicznym jest Urzd Dozoru Technicznego, podlegajcy Ministrowi Przemysu. W terenie dozr sprawuj Inspektoraty 20 Dozoru Technicznego oraz specjalistyczne organy dozoru technicznego, podlege wa ciwy m ministrom (organ kolejowego dozoru technicznego, organ dozoru technicznego eglu gi morskiej oraz organy dozoru wojskowego).

Wa ciciel zakadu rzemie lniczego, ktry zamierza podj produkcj urzdzenia technicznego dozorem, powinien zgosi ten zamiar i uzyska uprawnienie od odpowiedniego organu. W toku wytwarzania urzdze technicznych objtych dozorem, organ dozoiu przeprowadza ko ntrol wykonania materiaw i elementw stosowanych do budowy. Wa ciciel zakadu rzemie lniczego naprawiajcego urzdzenia techniczne objte dozorem jest owizany posiada uprawnienie zezwalajce na dokonywanie napraw urzdze, wydane przez wa y organ dozoru technicznego. Wszelkie przerbki urzdzenia technicznego objtego dozor em wymagaj uprzedniej zgody wa ciwego organu dozoru. Czynno ci dozoru technicznego wykonuj inspektorzy organu dozom w dniach i godzinach pracy. Inspektor jest uprawniony do wstpu do pomieszcze oraz kontroli dokumentacj i. Moe rwnie wydawa zalecenia pokontrolne. Ustawa o dozorze technicznym z dnia 19 listopada 1987 r. (Dz.U. Nr 36, poz, 202) . Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 31 grudnia 1988 r, w sprawie dozoru techniczn ego (Uz.U. Nr t/89 poz. 3 i z 1990 r. Nr 89, poz. 521). 1.3.3. Ochrona przeciwpoarowa i przeciwwybuchowa 1.3.3.1. Ochrona przeciwpoarowa W warsztatach rzemie lniczych istnieje zagroenie poarowe. Poar moe by spowodowany rn rzyczynami niezalenymi od czowieka, jak te zalenymi bezpo rednio lub po rednio. Do przy zyn niezalenych od czowieka nale wyadowania atmosferyczne oraz samozapalenie materia Przed wyadowaniami atmosferycznymi zabezpieczaj odgromniki, ktre powinny by instalow ane przez koncesjonowane zakady specjalistyczne, zgodnie z przepisami. Samozapale nie materiau: siana, ziarna, trocin, wgla, szmat, odpadkw przesyconych olejem itp. nastpuje wskutek wydzielania si ciepa w reakcji utleniania. Zagroenie samoza21 paleniem wystpuje w zwaach wgla, stosach zatuszczonego czy ciwa, na skadowiskach stru itp. W takich przypadkach niezbdne jest zachowanie szczeglnej ostrono ci i cigej obser acji stanowisk. Waniejszymi przyczynami i rdami poarw s m.in.: urzdzenia ogrzewcze (piecyki elazne, paleniska, piece kaflowe, grzejniki ga zowe itp.); urzdzenia elektryczne (piece grzewcze, elektryczne elementy czeniowe, przec ione przewody itp.); elektryczno statyczna wytwarzajca si wskutek tarcia elementw przewodzcych z nieprz dzcymi (np. w przypadku tarcia skrzanego pasa napdowego); wadliwe dziaanie mechanizmw, jak rwnie ich niedbaa konserwacja (np. nagromadzenie s aru i kurzu); wybuchy gazw, pyw i materiaw sypkich (np. eksplozje mieszanin gazw, par i pyw wietrzem, wybuchy zbiornikw gazw, rurocigw); niewa ciwa obsuga i konserwacja maszyn, instalacji i urzdze; nieostrone obchodzenie si z otwartym ogniem, zwaszcza w pomieszczeniach o wysokim zagroeniu poarowym; bdy przy realizacji niektrych procesw technologicznych (np. przy spawaniu, lutowani u, hartowaniu); nieostrono osb postronnych (np. klienta palcego papierosa). Zapewnienie ochrony przeciwpoarowej naley do obowizkw wa cicieli lub kierownikw warsz rzemie lniczych oraz mistrzw i brygadzistw zmianowych. Skutecznym rodkiem ochrony przeciwpoarowej jest profilaktyka (zapobieganie poarom p rzed ich powstaniem), czyli ochrona bierna. Obejmuje ona m.in.; stosowanie w budynkach odpowiednich materiaw ogniotrwaych; utrzymanie instalacji i urzdze elektrycznych w naleytym stanie; umieszczenie produkcji o szczeglnym zagroeniu poarowym w oddzielonych pomieszczeni ach; przestrzeganie zakazu uywania otwartego ognia i palenia tytoniu w pomieszczeniac h zagroonych; przechowywanie materiaw atwopalnych i wybuchowych w odpowiednich warunkach; 22 przygotowanie instrukcji ochrony przeciwpoarowej oraz ewakuacyjnych i zapoznanie z nimi zainteresowanych osb; inne dziaania wa ciwe dla konkretnego warsztatu. Innym sposobem walki z poarami jest obrona czynna, stosowana w przypadku bezpo redn

iego zagroenia poarowego. Obrona czynna powinna zapewni: dostp do sprawnych urzdze ga niczych, rozmieszczonych w odpowiednich i oznakowanych miejscach w warsztacie, magazynach itp.; dostp do instalacji alarmowych i telefonu, umoliwiajcy jak najszybsze zawiadomieni e stray poarnej; ewakuacj ludzi w czasie poaru; dojazd wozw straackich do miejsca poaru i dostp do hydrantw. Skutecznym urzdzeniem ga niczym jest ga nica, ktra zapewnia w razie potrzeby wyrzuceni e zawartego w niej rodka ga niczego (piany, dwutlenku wgla, proszku ga niczego). Wytwo rzenie ci nienia wewntrz zbiornika ga nicy odbywa si rnymi sposobami, w zaleno ci od r u sprztu. Wybr ga nicy jest uzaleniony od palcego si materiau i rozmiaru poaru. Dla nia wyboru i wykorzystania wa ciwej ga nicy, w tabeli 2 zestawiono dane techniczne i oznaczenia typowych ga nic. Tabela 2. Oznaczenia literowe na ga nicach Oznaczenia literowe Przeznaczenie do gaszenia A cia staych pochodzenia organicznego, przy spalaniu ktrych wystpuje zjawisko a rzenia (np. drewna, papieru, wgla, tworzyw sztucznych, tkanin, smoy, gumy) B cieczy palnych i substancji topicych si wskutek ciepa wytwarzanego przy poar ze (np. henzyny, alkoholi, acetonu, olejw, lakierw, tuszczw, stearyny, naftalenu) C gazw (np. metanu, acetylenu, propanu, wodoru) D metali lekkich (np, magnezu, cezu. sodu, potasu) E poarw grup A, B i C wystpujcych w obrbie urzdze elektrycznych pod napiciem GS GWP tr 13 Rys. 2 Ga nica pianowa (wodna) Rys. 3 Ga nica niegowa Rys. 4 Ga nica proszkowa Powszechnie s uywane ga nice: pianowe, niegowe i proszkowe o rnych wielko ciach. Wszys e ga nice powinny mie atesty i by poddawane kontrolom w ustalonych terminach. Ga nica pianowa to cylindryczny zbiornik, zamknity od gry pokryw przykrcon rubami. We z cylindra jest podwieszone szklane naczynie wypenione kwasem, zanurzone w pynie g a niczym. Na zewntrz znajduj si: uchwyty do trzymania, uchwyty do zawieszania, dysza wyotowa, bezpiecznik, a w grnej cz ci zbijak do uruchomienia ga nicy. Na zbiorniku mus by umieszczona instrukcja obsugi wraz z oznaczeniem przeznaczenia i symbolem (rys . 2). Ga nica niegowa to odporna na wysokie ci nienie butla stalowa, zaopatrzona w dy sz wylotow poczon elastycznym wem z butl (rys. 3). Wewntrz ga nicy znajduje sie dw la. Z boku jest umieszczony uchwyt do trzymania (w czasie dziaania ga nica wytwarza biay obok, a butla si silnie ozibia). Ga nic niegow naley chroni przed nagrzewani niami sonecznymi, oraz umieszcza z dala od rde ciepa. Produkuje si ga nice niegowe to ci CO2 w kg: 1.5 5,0 6,0 20,0 30,0 24 Ga nica proszkowa jest wykonana w postaci cylindrycznego zbiornika metalowego, z l ejowatym wylotem w dolnej cz ci (rys. 4). rodkiem ga niczym jest proszek, ktrego gwnym kadnikami s zwizki sodu i potasu. Wewntrz ga nicy (typu X) lub na zewntrz butli (typu ) znajduje si may zbiorniczek ze spronym dwutlenkiem wgla, ktry przy rozpraniu wyrz awarto na zewntrz. Ga nice proszkowe s produkowane w wielko ciach: GP6Z GP 12Z GP IX GP2X GP3X GP3Z Do gaszenia rnych materiaw naley uywa odpowiednich ga nic (rys. 5). Zaopatrzenie zak odki ga nicze powinno by zgodne z zarzdzeniem Nr 5/70 Komendanta Gwnego Stray Poarnej dnia 30 czerwca 1970 r. A B B C E A B C D E pianowe

proszkowe pojazdy samochodowe proszkowe Rys. 5. Rodzaje ga nic i moliwo ci ich wykorzystania Kady pracownik zakadu rzemie lniczego powinien wiedzie gdzie si znajduje telefon, z kt ego mona zawiadomi stra poarn w razie wybuchu poaru. TELEFON STRAY POARNEJ 998 Rys. 6 Oznaczenie miejsca telefonu do uycia w razie zagroenia 25 miejsca przechowywania ga nic hydrant zestaw sprztu poarniczego ? Rys. 7. Oznaczenia sprztu ga niczego Do czasu przybycia stray poarnej ogie naley gasi dostpnymi rodkami ga niczymi. Atest sprzt ga niczy musi by zawsze w stanie gotowym do natychmiastowego uycia, tak rozmie szczony na terenie zakadu i oznakowany (rys. 7), aby kady pracownik mg do niego dotr ze w kilka sekund. Niebezpieczestwo poaru w zakadzie lub w jego cz ci powinno by oznaczone znakami ochron przeciwpoarowej: materiay atwo zapalne materiay utleniajce Rys. 8. Niebezpieczestwo poaru W razie wybuchu poaru naley zanikn gwny dopyw gazu (powinien by wyra nie oznaczony e) oraz ewentualnie gwny wycznik prdu elektrycznego (jeeli do ewakuacji s niepotrzeb iata). Z chwil przybycia stray poarnej akcj ratunkow kieruje komendant stray, ktrego polece m musz si podporzdkowa wszyscy pracownicy. W razie wybuchu poaru naley ewakuowa wszystkich ludzi. Wyj cia i drogi ewakuacyjne po winny by oznaczone odpowiednimi znakami. Na rysunku 9 przedstawiono przykad oznacz enia drogi ewakuacyjnej. 26 WYJ CIE EWAKUACYJNE Rys. 9. Przykadowe oznaczenia drogi ewakuacyjnej Kady pracownik powinien przej przeszkolenie w zakresie ochrony przeciwpoarowej. We w szystkich pomieszczeniach powinny si znajdowa instrukcje alarmowe i przeciwpoarowe. W zakadach o duym zagroeniu poarowym, kierownictwo powinno wprowadzi zakaz palenia ty toniu lub zakaz wchodzenia do pomieszcze z otwartym ogniem, oznaczajc te pomieszcz enia odpowiednimi znakami zakazu (rys. 10) zakaz palenia tytoniu zakaz wchodzenia z otwartym ogniem Rys. 10 Znaki zakazu Peny zestaw znakw bezpieczestwa zawieraj Polskie Normy: PN-92/N-01255 Barwy bezpieczestwa i znaki bezpieczestwa PN-92/N-01256/01 Zasady bezpieczestwa. Ochrona przeciwpoarowa. 27 PN-92/N-01256/02 Zasady bezpieczestwa. Ewakuacja. PN-93/N-O1256/O3 Znaki bezpiecz estwa. Ustawa o ochronie prze i w poarowej z dnia 21 sierpnia 1991 r. (Dz.U. Nr 81, poz . 351). Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych / dnia 3 listopada 1992 r, w sprawie ochr ony przeciwpoarowej budynkw i innych obiektw budowlanych i terenw (Dz.U. Nr 92, poz. 460).

Pamitajmy ... 1. Z najbliszego otoczenia rda poaru naley usun przedmioty i materiay palne. 2. Naley pozamyka drzwi i okna w celu odcicia dopywu powietrza do pomieszczenia. 3. Nie pozostawia bez nadzoru wczonych urzdze wytwarzajcych ciepo (kuchenek, elaze omiennikw ip.) 4. Na terenie zakadu rzemie lniczego, w miejscach widocznych i atwo dostpnych, powin ny si znajdowa instrukcje przeciwpoarowe. 5. Przed wej ciem do magazynw materiaw atwopalnych, lakierni, stolarni itp. naley us awi skrzynki z piaskiem, odpowiednio oznaczone wraz z opatami. 6. Na budynkach niezbdne jest zaoenie instalacji odgromowych (piorunochronw) i zapewnienie konserwacji tych urzdze. 7. Drogi ewakuacyjne musz by zawsze drone. 8. Niedozwolone s: samowolna naprawa bezpiecznikw i wycznikw elektrycznych, ustawian ie grzejnych urzdze elektrycznych na palnym podou, wykonywanie z materiaw palnych os na arwki oraz czenie przewodw za pomoc ta my izolacyjnej. 9. Kierownictwo zakadu rzemie lniczego, w szczeglnych sytuacjach, powinno wykona ana liz zagroenia poarowego w zakadzie i podj dziaania zapewniajce pene bezpieczestwo tkich stanowiskach. Dotyczy to rwnie wprowadzenia zakazu palenia tytoniu na caym te renie zakadu rzemie lniczego. 10. Niedozowolone jest spalanie mieci i odpadw przemysowych, rozpalanie ognis k, wysypywanie popiou i ula z palenisk w pobliu budynkw i magazynw. 11. Nieprawidowe jest stosowanie iskrzcych narzdzi, silnikw lub obuwia w pomieszcz eniach zawierajcych gazy i pyy wybuchowe (porwnaj p. 1.3.3.2). 1.3.3.2. Ochrona przeciwwybuchowa Kady zakad rzemie lniczy stanowi zagroenie poarowe, cho w rnym stopniu i zakresie. N zakady s dodatkowo naraone na zagroenie wybuchowe. Przez zagroenie wybuchowe rozumie si moliwo tworzenia mieszanin wybuchowych z powietrzem przez palne gazy, pary palny ch cieczy, pyy lub wkna cia staych. Pod wpywem czynnika inicjujcego zapon (iskry, ktrycznego lub przekroczenia temperatury samozapalenia) mieszaniny takie wybucha j, czyli ulegaj gwatownemu spalaniu poczonemu ze wzrostem ci nienia. Ocena zagroenia uchem pomieszcze oraz przestrzeni zewntrznych obejmuje wskazanie pomieszczenia zag roonego wybuchem, a take wyznaczenie w pomieszczeniach i przestrzeni zewntrznej odp owiednich stref zagroenia. Ustanowiono pi stref: ZO mieszanina wybuchowa gazw, pa r lub mgie wystpuje stale lub dugotrwale; ZI mieszanina wybuchowa gazw, par lub mgie moe wystpowa w normalnych warunkach; Z2 istnieje niewielkie prawdopodobiestwo wystpienia mies zanin wybuchowych gazw, par lub mgie; Z10 mieszanina wybuchowa pyw wystpuje czsto lub du ale w normalnych warunkach pracy; Zl 1 jak w strefie Z10 wskutek przypadkowego zawirowania powietrza. Wytyczne wyz naczania stref zagroenia wybuchem znajduj si w zaczniku nr 2 do rozporzdzenia MSW z d ia 3 listopada 1992 r. Do prac zwizanych ze stosowaniem cieczy, gazw i pyw, przy ktry ch mog powsta mieszaniny wybuchowe, zalicza si w szczeglno ci; przygotowanie cieczy, gazw i pyw do stosowania; stosowanie tych cieczy i pyw do malowania, lakierowania, klejenia, mycia i nasyca nia; suszenie; usuwanie ich pozostao ci ze stanowisk pracy. Ochron przeciwwybuchow zapewniaj: wa ciwa lokalizacja budynkw i stanowisk zagroonych uchem, przegrody budowlane, szczelne cianki z materiaw ognioodpornych, pene szczelne obudowy wykonane z materiaw niepalnych, odpowiednie podoa, przeciwwybuchowa instala cja i osprzt elektryczny, specjalna wentylacja, peina ochrona obiektu przed wyadow aniami atmosferycznymi. 29 Lista palnych gazw, par i cieczy znajduje si w zaczniku nr 1 cytowanego zarzdzenia. P rzy dokonywaniu oceny zagroenia pomieszcze wybuchem naley bra pod uwag rodzaj substan cji, najbardziej niekorzystn pod wzgldem skutkw ewentualnych wybuchw sytuacj, mogc z tnie w procesie ich eksploatacji, uwzgldniajc rodzaj wystpujcej tam najbardziej niebe zpiecznej substancji oraz najwiksz jej ilo , jaka mogaby bra udzia w reakcji wybuchu.

Prace stwarzajce zagroenie poarowe, nieprzewidziane instrukcj technologiczn lub prowa dzone poza wyznaczonym na stae do tego miejscem oraz wszelkie prace remontowe i b udowlane wykonywane w strefach zagroonych, naley prowadzi w sposb uniemoliwiajcy pows anie poaru lub wybuchu. Przy wykonywaniu prac naley przestrzega nastpujcych zasad: oceni zagroenie poarowe w rejonie prac (przed ich podjciem); zabezpieczy przed zapaleniem materiay palne (w tym rwnie elementy kons trukcji budynku) znajdujce si w miejscu prac; zgromadzi odpowiedni sprzt ga niczy (atestowany!); dopu ci do pracy wycznie osoby do tego upowanione i posiadajce odpowiednie kwalifik e; sprawdzi stenie par cieczy lub gazw w mieszaninie z powietrzem (nie moe przekracza % ich dolnej granicy wybuchowo ci); zapozna wszystkich zainteresowanych z rodzajem prac, zagroeniach i ustali przedsiwz icia w razie zagroenia ycia lub mienia; wskaza osoby odpowiedzialne za prace i odbir wykonanych robt. Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych z dnia 3 listopada 1992 r. w sprawie ochr ony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw (Dz.U. Nr 92. poz. 460). 1.3.4. Ochrona przeciwporaeniowa i warunki bezpieczestwa i higieny pracy przy obsudze urzdze elektroenergetycznych do 1 kV 1.3.4.1. Ochrona przeciwporaeniowa W kadym zakadzie pracy stosuje si mniej lub bardziej skomplikowane urzdzenia, maszyn y i narzdzia zasilane energi elektryczn. Stwarza to zagroenie dla osb stykajcych si nstalacjami i silnikami elektry30 II. Przepyw prdu raenia przez ciao czowieka cznymi. Zagroenia mog wynika z niewa ciwej obsugi i konserwacji, mechanicznych uszkodz izolacji, stosowania zbyt wysokich napi, przeciania instalacji, jak i lekcewaenia obo wizujcych przepisw i instrukcji. Dotknicie przez czowieka obudowy lub cz ci przewodzcej, ktrej napicie wzgldem ziemi racza okre lone warto ci moe spowodowa niebezpieczne poraenie prdem elektrycznym. Skutk poraenia zale od: natenia prdu przepywajcego przez czowieka, czasu przepywu prd zepywu w organizmie czowieka oraz czstotliwo ci racego prdu. Skutki poraenia mog by ie gro ne, jeeli dodatkowo wystpi: wilgotne podoe, dua powierzchnia styku ciaa, spoc kra itp. (rys. 11). Ograniczenie moliwo ci poraenia prdem elektrycznym przy eksploatacji i obsudze urzdze ektrycznych uzyskuje si przez stosowanie rodkw ochrony przeciwporaeniowej: ochrony podstawowej, zapobiegajcej zetkniciu si czowieka z cz ciami obwodu elektryc go znajdujcymi si pod napiciem i udzielaniu si napicia na przedmiotach nie bdcych po apiciem, a take co najmniej jednego ze rodkw ochrony przeciwporaeniowej dodatkowej; zastosowanie napi bezpiecznych. Ochrona podstawowa polega na stosowaniu izolacji roboczej wszystkich metalowych cz ci obwodw elektrycznych, wprowadzaniu oson, umieszczaniu elementw pod napiciem poza zasigiem rki pracownika, zachowaniu odpowiednich odstpw izolacyjnych, wykorzystaniu mate31 __1__/WV\A_ : LX

Rys. 12 Schemat zerowania silnika tr/fazpwego Rys. 13 Schemat uziemienia ochronnego silnika trjfazowego riaw izolacyjnych na uchwyty, rkoje ci, przyciski itp., zabezpieczaniu przewodw ruchom ych przed uszkodzeniami mechanicznymi, stosowaniu siatek i ogrodze oraz ochronnyc h komr ukowych w urzdzeniach wytwarzajcych tuk elektryczny. Ochrona dodatkowa polega na zastosowaniu, poza ochron podstawow, jednego z nastpujcy ch rodkw: zerowania, polegajcego na bezpo rednim poczeniu cz ci przewodzcych, normalnie nie b

od napiciem, z uziemionym przewodem ochronnym (neutralnym); poczenie przedstawiono na rys. 12. uziemienia ochronnego, polegajcego na poczeniu cz ci, normalnie nie bdcych pod n m, przewodem ochronnym z zaciskiem probierczym uziomu (rys. 13); izolacji ochronnej w postaci izolacji dodatkowej, ograniczajcej do minimum moliwo c i poraenia prdem elektrycznym lub w postaci izolacji wzmocnionej; izolacji ochronnej stanowiska, polegajcej na izolowaniu stanowiska pracy przez c hodniki dielektryczne lub inne osony, ktrych rezystancja uniemoliwia przepynicie nieb ezpiecznego prdu raenia; separacj odbiornika, ktr zapewnia si przez zasilanie z transformatora separacyjnego lub z przetwornicy separacyjnej przy napiciach do 500V (rys. 14); 32 gniazdko wtykowe wtyczka kotek styk ochronny ochronny przewd wyrwnawczy metalowe stanowisko robocze narzdzie rczne n. 14. Schemat wykorzystania transformatora separacyjnego przy obsudze rcznych n arzdzi o napdzie elektrycznym (220 V) Rys. 15 Schemat ochronnego wycznika prze iwporaeniowego sieci ochronnej, przy obsudze rcznych narzdzi o napdzie elektrycznym (220V), czcej w stkie metalowe cz ci urzdze elektroenergetycznych podlegajcych ochronie przeciwporaeni wej oraz odpowiednio uziemionej; wycznika przeciwporaeniowego, ktry jest wyposaony w czon pomiarowy wyczajcy, powod oczynne odczenie zasilania w warunkach wystpienia nadmiernego napicia prdu doziemnego (rys. 15). 3 &e?.piec?Lfifitwo i higiena praty... 33 Tabela 3. Napicia bezpieczne Rodzaj prdu Warunki rodowiskowe Napicie bezpieczne L[V] Przemienny o czstotliwo ci 15-500 Hz rezystancja ciaa czowieka co najmniej 1000 fl 50 rezystancja ciaa czowieka mniejsza od 1000 Q 25 Stay rezystancja ciaa czowieka co najmniej I000O 120 rezystancja ciaa czowieka mniejsza od 1000 n 60 Ochrona przeciwporaeniowa przez zastosowanie napi bezpiecznych, polega na zasilaniu ze rde o napiciu roboczym nie przekraczajcym napicia bezpiecznego UL (por. tab.3) w kre lonych warunkach rodowiskowych i oddzielonych elektrycznie od innych obwodw elek troenergetycznych. Za bezpieczne rda zasilania uwaa si: transformatory bezpieczestwa; przetwornice bezpieczestwa; baterie akumulatorowe o napiciu roboczym niszym od warto ci napicia bezpiecznego UL. NIE DOTYKA! URZDZENIE ELEKTRYCZNE POD NAPICIEM UZIEMIONO MIEJSCE PRACY Rys. 16. Tablice ostrzegawcze informacyjne {elektryczne) WYCZ PRZED ROZPOCZCIEM PRACY PRZED ZDJCIEM OSONYWYCZ PRZED PRAC UZIEMI Fts, 17. Tablice ostrzegawcze nakazu (elektryczne)

MIC7ft. fti^ i NIE ZACZA NIE ZACZA , , ... ;, . PRACUJ LUDZIE i NIEBEZPIECZESTWO DLA YCIA Srs. 18. Tablice ostrzegawcze zakazu (elektryczne) Osprzt elektryczny stosowany w obwodach o napiciu bezpiecznym powinien odpowiada na stpujcym warunkom: wtyczki nie mog pasowa do gniazd wtykowych obwodw o innych napiciach; gniazda wtykowe maj mie rozstaw uniemoliwiajcy przyczenie wtyczek odbiornikw o in napiciach; gniazda wtykowe nie mog by wyposaone w zaciski do przyczania przewodw ochronnych. Rozporzdzenie Ministra Przemysu i Handlu z dnia 8 pa dziernika 1990 r. w sprawie war unkw technicznych, jakim powinny odpowiada urzdzenia elektroenergetyczne w zakresie ochrony przeciwporaeniowej (Dz.U. Nr 81, poz. 473). 1.3.4.2. Obsuga urzdze elektroenergetycznych (do 1 kV) Rozporzdzenie Ministra Przemysu i Handlu z dnia 8 pa dziernika 1990 r. wprowadza now e warunki techniczne, dotyczce ochrony przeciwporaeniowej. W stosunku do obowizujcyc h przepisw ustalono nowe okre lenia. Dotycz one: przewodw skrajnych czyli przewodw fazowych dla prdu przemiennego (Li, L2, 13) oraz przewodw dodatniego i ujemnego dla prdu staego; przewodu neutralnego (N), czyli przewodu roboczego wyprowadzonego z neutralnego punktu sieciowego; przewodu ochronnego (PE) bdcego elementem ochrony przeciwporaeniowej, do ktrego do a si cz ci przewodzce obce, w celu objcia ich ochron przeciwporaeniow dodatkow; przewodu ochronnego neutralnego (PEN) speniajcego jednocze nie funkcj przewodu ochr nnego {PE) i przewodu neutralnego (N); przewodu uziomowego czcego uziom z przewodem ochronnym (PE) lub z zaciskiem probie rczym uziomowym. Na rysunkach 19 i 20 przedstawiono przykady uziemienia ochronnego i zerowania sil nikw trjfazowych w sieci trj przewodowej, uwzgldniajce obowizujce oznaczenia przewod Uziemienie ochronne, niezalenie od napicia znamionowego, moe by stosowane w ukadzie s ieciowym: majcym punkt neutralny bezpo rednio uziemiony, a cz ci przewodzce dostpne odbiornik ne przewodami ochronnymi typu PE z uziomami niezalenymi od uziomu roboczego (rys. 19). bdcym ukadem izolowanym w stosunku do ziemi, majcym cz ci przewodzce dostpne odbi oczone przewodami ochronnymi typu PE z uziomami (rys. 20). AAAAA 1 AAAM I AAAAA Rr- rezystancja uziemienia roboczego punktu zerowego transformatora Rz- rezystancja uziemienia ochronnego Rys. 19. Uziemienie silnika w sieci irjfazowej z uziemionym punkiem zerowym tr ansformato ra Li Li U N 36 PE L, U PEN a) Jk b) A Rys. 20 Zerowanie silnikw zasilanych z uktadu sieci czteroprzewodo wej Uziemienie mona uzna za poprawne, jeeli s spenione warunki: RVIV ^ UL gdzie: RL rezystancja uziemienia cz ci przewodzcych [Q], Iv warto prdu zapewniajca samoczynne zadziaanie urzdzenia ochronnego [A], UL napicie bezpieczne [V]. Niedozwolone jest rwnolege zerowanie i uziemianie ochronne odbiornikw zasilanych z

sieci energetycznej z tego samego transformatora. Instalujc urzdzenia elektroenerg etyczne w budynku naley uoy przewd wyrwnawczy gwny lub zastosowa zacisk wyrwnawcz b: przewody ochronne, uziemione przewody uziomowe (w tym piorunochronne) oraz cz ci przewodzce obce (rurocigi, estakady, metalowe konstrukcje itp,). Ocena skuteczno ci dziaania uziemienia ochronnego polega na: ogldzinach zewntrznych; pomiarze impedancji ptli zwarciowej; pomiarze cakowitej rezystancji uziemie; sprawdzeniu dziaania wycznikw ochronnych; pomiarze rezystancji izolacji. Na rysunku 21 przedstawiono ukad do pomiaru rezystancji uziemienia metod techniczn, a na rys. 22 za pomoc mostka typu EMU. 37 ~220V Rx- rezystancja badanego uziomu, - uziom pomocniczy, sonda pomiarowa, I> 20m I>20m Rys. 21. Pomiar rezystancji uziemienia metod techniczn M l>20m l>20m

Rx- rezystancja badanego uziomu, Rp uziom pomocniczy, Z - zaciski probiercze, przewody uziemiajce i odprowadzajce p Sp~ sonda pomia rowa, M - miernik Rys, 22. Pomiar rezystancji uziemienia za pomoc mostka typu IMU Rys. 23 Dwubiegunowy wska nik napicia WNN-5 Uziom Szkic uziomu poziomy pionowy prtowy pionowy rurowy g>0,6m, g>0,6m pytowy g> 1 m minimum Rys. 24. Rodzaje uziomw elektroenergetycznych Pamitajmy ... 1. Obowizuje bezwzgldny zakaz wykonywania pod napiciem prac montaowych, przeczajcyc naprawczych. 2. Przy stosowaniu o wietlenia w pomieszczeniach o wikszym niebezpieczestwie poraeni a oraz przy o wietleniu miejscowym maszyn, wykorzystywa napicie nie wysze ni 24 V. 3. Natychmiast wycza maszyny, jeeli pojawi si napicie na cz ciach normalnie nie bd napiciem. 4. Wykorzystywa rczne narzdzia o napdzie elektrycznym z zerowaniem lub uziemieniem, z wyjtkiem narzdzi oznaczonych na tabliczce znamionowej CZi . 5. Instalacja elektroenergetyczna powinna by wyposaona w urzdzenia zabezpieczajce p rzed przecieniem sieci. Przepalone wkadki topi-kowe wymienia na inne o takiej samej warto ci prdu (nie naprawia drutem!). 6. Uziemia dodatkowo miejsca, w ktrych mog wystpi adunki elektrostatyczne (np. pasy ne, cysterny, wyloty rur). 7. Przestrzega przepisw o stosowaniu szczelnej instalacji elektrycznej i osprztu w pomieszczeniach wilgotnych oraz tam. gdzie wystpuj gazy i pyny atwopalne itp. 8. Nie umieszcza w przewodzie neutralnym bezpiecznikw lub jedno biegunowych cznikw. 9. Dokonywa okresowych ogldzin i pomiarw uziomw (rys, 24). 10. Stosowa przy pracach, wykonywanych przez uprawnionych pracownikw, sprzt izolac

yjny (drki, izolowane narzdzia, dywaniki itp.) (rys. 23). 11. Przewody naley czy zaciskami i osprztem przy zastosowaniu rub, zcz prasowanych owania itp. Nie wolno czy przewodw wewntrz rur. 12. Maszyny i urzdzenia eksploatowa zgodnie z przepisami i zasadami instrukcji. 13. Miejsca, gdzie wykonuje si prace elektryczne oznacza za pomoc przeno nych ogrodz e, tablic, napisw itp., w celu ochrony osb postronnych. 14. Przy cznikach i bezpiecznikach sieci o wietleniowej, zgrupowanych na tablicach, umieszcza wywieszki (napisy), okre lajce obwd i wielko prdu znamionowego. 15. W przypadku poraenia prdem elektrycznym, w oczekiwaniu na pomoc wyszkolonych ratownikw, naiey postpowa zgodnie ze wskazwkami przedstawionymi w p. 1.6. 39 16. Urzdzenia elektryczne gasi wycznie sprztem do tego przeznaczonym (porwnaj ochron rzeciwpoarow). 17. Na wszystkich urzdzeniach elektrycznych, na ktrych moe pojawi si niebezpieczne n apicie, naty umieszcza odpowiednie tablice ostrzegawcze (rys. 16, 17 i 18). 1.3.5. Prace spawalnicze Prace spawalnicze, ze wzgldu na wydzielanie si ciepa, pyw i promieniowanie s uciliw otoczenia i stwarzaj zagroenie dla pracownika. Stopie zagroenia zaley od rodzaju spa wania. Spawanie gazowe rdem ciepa przy spawaniu gazowym jest pomie, z reguy acetyleno-wotlenowy, wytwarzany palniku z doprowadzonego acetylenu i tlenu. Gazy techniczne s przechowywane w but lach. Kolory butli i napisy wskazuj jaki gaz znajduje si w rodku. Oznaczenia butli do niektrych gazw zestawiono w tabeli 4. Przy pracach spawalniczych jest dozwolone uywanie butli majcych wan cech organu dozor u technicznego. W czasie pobierania gazw technicznych butle powinny by ustawione w pozycji pionowej lub pod ktem nie mniejszym ni 45 od poziomu (rys. 25). Odlego pomi a palnika od butli nie moe by mniejsza ni 1 m. We do tlenu i acetylenu powinny rni si midzy sob barw lub inn atwo dostrzegaln powinna wynosi co najmniej 5 m. Uywanie ww z tworzyw sztucznych jest niedozwolone. Tabela 4. Oznaczenia butli gazw technicznych Nazwa gazu Kolor Napis butli napisu Acetylen biay czerwony ACETYLEN C:H, Tlen bkitny czamy TLEN O2 Azot czarny ty AZOT N, Powietrze sprone czarny biay POWIETRZE 40 tys. 25. Wa ciwe ustawienie butli gazowych Palniki powinny by utrzymane w stanie technicznej sprawno ci i czysto ci. Zabrania si smarowania palnikw. Rwnie zawory redukcyjne i manometry powinny by stale utrzymywane w stanie penej sprawno ci technicznej. Kobietom nie zezwala si na spawanie w zbiornikach, spawanie i cicie metali zawiera jcych ow lub pokrytych farbami oowiowymi, a take metali nieelaznych, jeeli przy spaw u i ciciu powstaj gazy lub pary szkodliwe dla zdrowia. Osoby spawajce musz posiada up rawnienia i wane ksieczki zdrowia. Spawanie elektryczne Sprzt do spawania elektrycznego powinien mie atest producenta i by uytkowany zgodnie z opracowan przez niego instrukcj. Napicie na zaciskach spawarki nie powinno by wiks ze, w momencie zajarzenia si uku. ni 100V przy prdzie staym i 70 V przy prdzie przemi nnym. Do zasilania uchwytu elektrody i do masy naley stosowa wycznie przewody oponow e-spawalnicze typu OS, o odpowiednio dobranym przekroju. Przed rozpoczciem spawan ia elektrycznego spawacz jest obowizany sprawdzi poprawno poicze przewodw i przycz ki kabla roboczego do uchwytu oraz zastosowanego rodka ochrony dodatkowej przed p oraeniem. Kady spawany przedmiot powinien by uziemiony. 41 Rys. 26 Fartach i rkawice skrzane dla spawacza Podczas spawania rcznego spawacz powinien przed zajarzeniem si uku zasygnalizowa poz ostaym osobom podjcie spawania, nie odsuwa tarczy lub przybicy przed zaga niciem hiku

raz sprawdzi czy przedmiot spawany jest odpowiednio zabezpieczony przed upadkiem. W czasie opadw atmosferycznych spawanie (lub cicie) metali jest dozwolone pod war unkiem osonicia stanowiska pracy. Stanowiska pracy spawacza Spawanie i cicie metali powinno si odbywa w pomieszczeniach specjalnie do tego przy gotowanych, w oddzielnych kabinach. Na kade stanowisko naley przeznaczy nie mniej n i 4 nr powierzchni podogi. Stanowisko powinno by oddzielone od pozostaych zasonami ni epalnymi, st spawalniczy naley uziemi, nad stoem zainstalowa urzdzenia wycigowe. W stanowiska pracy spawacza naley przewidzie c: okno z ekranem baterie soneczne pokrto regulacyjne Rys. 27. Ochrony gow\ spawacza a) ochronna tarcza rczna: bi maska spawalnicza P OS AUTOMATIC 42 uchwyt dla elektrody, a do spawania gazowego - naczynie z wod do chodzenia palnika. W spawalni naley wywiesi instrukcje bhp dla spawaczy i rozmie ci sprzt ga niczy. Roboty spawalnicze w zbiornikach lub w kotiach mog by wykonywane wycznie pod nadzore m pracownikw znajdujcych si na zewntrz, przy zachowaniu wzajemnej czno ci i moliwo c lenia natychmiastowej pomocy. Pracownicy wewntrz zbiornika powinni mie na sobie pa s lub szelki ochronne, ktre naley przymocowa do linki trzymanej przez znajdujcego si na zewntrz ubezpieczajcego. Przy spawaniu na zewntrz naley przewidzie zastosowanie parawanw (oson), ochraniajcych wzrok osb postronnych. Spawacz powinien zawsze posugiwa si tarcz rczn lub by w masc walniczej (iys. 27). Szczegowe przepisy obowizujce przy spawaniu s zawarte w: rozporzdzeniu Ministrw Pracy i Opieki Spoecznej oraz Zdrowia z dnia 2 listopada 1954 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy spawaniu i ciciu m etali (Dz.U. Nr 51, poz. 259); zarzdzeniu Ministra Gospodarki Materiaowej i Paliwo wej z dnia 28 lutego 1987 r. w sprawie szczegowych zasad eksploatacji elektrycznyc h spawarek i zgrzewarek (M.P. Nr 8. poz. 70). 1.3.6. Oglne zasady bezpiecznej eksploatacji maszyn i narzdzi 1.3.6.1. Zasady bezpiecznej eksploatacji maszyn Oprcz maszyn typowych dla pewnych zawodw (np. obrabiarek do metali, betoniarek, ma szyn do szycia), wystpuj maszyny i urzdzenia wykorzystywane w rnych miejscach i proce sach produkcyjnych. Trudno jest omwi warunki eksploatacji i zagroenia wystpujce we ws zystkich sytuacjach. Mona jednak ustali zasady bezpieczestwa i higieny pracy, ktre o bowizuj dla kadej maszyny. Zapewnienie odpowiednich warunkw pracy pracownikom i innym osobom zaley od przestr zegania nastpujcych przepisw: 1. Kada maszyna powinna by zaopatrzona w czyteln abliczk znamionow, numer fabryczny (ewentualnie inwentarzowy), napisy informacyjne (np. o udiwigu, maksymalnym wysigu) oraz znaki bezpieczestwa, jeeli s wymagane. 43 2. Bezpo rednio przy maszynie naley umie ci instrukcj obsugi, zabezpieczon przed zkodzeniem. Kopia instrukcji powinna si znale w biurze technicznym. Naley rwnie zao napraw i przegldw maszyny. 3. Kada maszyna musi mie wycznik, atwo dostpny i zabezpieczony przed przypadkowym w iem. Maszyny samobiene i szczeglnie niebezpieczne dla otoczenia powinny mie zabezpi eczenie zamykane na zamek lub acuch z kdk. 4. Przy maszynach o duych wymiarach, pracujcych na rnych poziomach i wielo stanowiskowych naley zainstalowa przyciski awaryjne, wyczajce wszelkie mechanizmy m aszyny. 5. Maszyn mona uruchomi po stwierdzeniu, e wszystkie niezbdne osony s poprawnie zam wane i nie ma zagroe, wynikajcych z przeprowadzonych napraw lub pozostao ci z zakoczon go procesu produkcyjnego. 6. Maszyny stacjonarne powinny by ustawione na wa ciwych fundamentach, umocowane ru bami lub uchwytami, z niezbdnymi podkadkami. 7. Naprawy, przegldy konserwacyjne i wymiana cz ci mog si odbywa po uprzednim yczeniu zasilania i unieruchomieniu elementw ruchomych. Na wycznikach i na napraw

ianej maszynie naley wywiesi odpowiednie napisy ostrzegawcze, a wyczniki zabezpiecz y przed przypadkowym wczeniem. 8. Kada maszyna zasilana energi elektryczn powinna by wyposaona w rodki ochrony prze iwporaeniowej (porwnaj: ochrona przeciwporaeniowa). 9. Obwody elektryczne zasilajce maszyn powinny by zabezpieczone przed przecieniem i zwarciem (bezpieczniki topikowe, styczniki, wyczniki samoczynne itp.). 10. Maszyny szybkobiene i o przesuwie cigym powinny by wyposaone w wyczniki odlego lub przecieniowe. 11. Maszyny powinny by ustawione w sposb zapewniajcy obsudze dostp do miejsca pracy, swobodny transport surowcw i gotowych wyrobw oraz umoliwiajcy napraw maszyny. 12. Cz ci maszyn, ktre w czasie pracy przekraczaj wymiary podstawy, powinny by ozna czone kolorami (to-czarnym), a zagroone miejsca osonite barierami. 44 13. Zainstalowane wycigi miejscowe, urzdzenia odpylajce, instalacje ukadw chodzenia, ochrony stae i ruchome powinny by sprawne i wykorzystywane zgodnie z instrukcj. 14. Pracownicy obsugujcy maszyn powinni korzysta z odziey i obuwia roboczego oraz ze rodkw ochrony indywidualnej majcych odpowiednie atesty. 15. Maszyn nie wolno obcia powyej warto ci granicznych ustalonych w instrukcji fabryc znej lub przez dozr techniczny. 16. Dla niektrych maszyn i urzdze jest niezbdne (przed zamontowaniem) uzyskanie poz ytywnych ocen dozoru technicznego. I". Maszyny przeno ne powinny by zasilane przewodami oponowymi, z przewodami ochron nymi o odpowiednim przekroju i osprztem prze i wporaenio wy m. 18. O wietlenie miejscowe powinno by zasilane z sieci 24V. Na tablicach sterujcych maszyny powinny si znajdowa sygnalizatory i arwki stanu zaczenia i wska niki parametr eeli proces produkcyjny tego wymaga). 19. Przegldy i remonty maszyn i urzdze powinny si odbywa w terminach ustalonyc h w instrukcji. Zarzdzenie Ministra Gospodarki Materiaowej i Paliwowej z dnia 28 lutego 1987 r. w sprawie szczegowych zasad eksploatacji elektrycznych urzdze napdowych (M.P. Nr 8, po z. 69), Zarzdzenie Ministra Gospodarki Materiaowej i Paliwowej z dnia 28 lutego 1987 r. w sprawie szczegowych zasad eksploatacji elektrycznych spawarek i zgrzewarek (M.P. Nr 8, poz. 70), Art. 215 219 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.). 1.3.6.2. Zasady obsugi urzdze ci nienowych W zakadach rzemie lniczych stosuje si urzdzenia, w ktrych w toku eksploatacji panuje z wikszone ci nienie gazu bd pary wodnej. Zwikszone ci nienie wytwarza si rwnie w toku technologicznych. Urzdzenia te s rdem szczeglnych zagroe dla obsugi i bliskiego o a. Dlatego na wa cicieli zakadw rzemie lniczych, w ktrych wystpuj zagroenia ze stron pod ci nieniem, nakada si obowizek wzmoonej ostrono ci. Do urzdze pracujcych pod ci nieniem zalicza si: koty wodne i parowe, butle stalowe ze pronymi gazami, autoklawy, stae i przeno ne zbiorniki ci nieniowe, wytwornice acetyleno we, sprarki, niektre rurocigi itp. 45 Urzdzenia, w ktrych ci nienie przekracza 0,07 MPa (0,7 at), podlegaj staemu dozorowi t echnicznemu {porwnaj: dozr techniczny). Bezpieczestwo podczas obsugi urzdze ci nienio h wymaga: 1. Powierzania obsugi urzdze osobom o przygotowaniu specjalistycznym, potwierdzony m egzaminem teoretycznym i praktycznym. 2. Okresowego nadzoru specjalnych stub Urzdu Dozoru Technicznego, ktre odnotowuj w ksikach rewizyjnych decyzje o dopuszczeniu do eksploatacji, terminy kolejnych bada oraz ustalaj zalecenia eksploatacyjne i remontowe. Dozr techniczny ustala rwnie dla kadego urzdzenia ci nienie maksymalne. 3. Wyposaenia urzdzenia w elementy zabezpieczajce przed wybuchem (wyrzutniki wodne , zawory bezpieczestwa itp.). 4. Wyposaenie urzdze w aparatur kontroln, umoliwiajc w kadej chwili odczytanie wy i nienia wewntrz zbiornika tub rurocigu w sposb bezpo redni (manometry) i po redni (term metry, wodo-wskazy, sygnalizatory, wska niki itp.).

5. Opracowania szczegowych instrukcji ruchowych, uwzgldniajcych wszystkie rygory ek sploatacyjne (np. zasady wczania urzdzenia, profilaktyk przy zakceniach, sposb post ia w razie zaniku napicia, drogi ewakuacji). 6. Uwzgldnienia wymaga prawa budowlanego, okre lajcego warunki konstrukcyjne i ekspl oatacyjne w stosunku do pomieszcze, w ktrych pracuj urzdzenia ci nieniowe. Szczegowe zasady bezpieczestwa i higieny pracy przy urzdzeniach ci nieniowych mona zn le " w nastpujcych aktach prawnych; rozporzdzenie Ministrw Pracy i Opieki Spoecznej, Przemysu Cikiego i Zdrowia z dni 3 kwietnia 1951 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy sprarkach powietrzn ych (Dz.U. Nr 22, poz. 174), rozporzdzenie Ministrw Pracy i Opieki Spoecznej, Przemysu Cikiego oraz Zdrowia z d 13 maja 1953 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy uytkowaniu bulli z g azami spronymi, skroplonymi i rozpuszczonymi pod ci nieniem (Dz.U. Nr 29, poz. 115). ustawa z dnia 19 listopada 1987 r. o dozorze technicznym (Dz.U. Nr 36, poz, 202). " rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 31 grudnia 1988 r. w sprawie dozoru techniczn ego (Dz.U. Nr 1, poz. 3 z 1989 r.). ustawa z dnia 3 kwietnia 1993 r. o badaniach i certyfikacji (Dz.U. Nr 55, poz. 250 i z 1994 Nr 27, poz. 96). rozporzdzenie Ministra Przemysu i Handlu z dnia 31 sierpnia 1993 r. w spra wie bezpieczestwa i higieny pracy w zakadach produkcji, przesyania i rozprowadzania gazu (paliw gazowych) oraz prowadzcych roboty budowlano--montaowe sieci gazowych (Dz.U. Nr 83, poz. 392 oraz Nr 115 poz. 513). 46 1.3.6.3. Zasady bezpieczestwa i higieny pracy przy uytkowaniu narzdzi rcznych 1. Do narzdzi rcznych z napdem elektrycznym wykorzystywanych w produkcji i usugach n ale: wiertarki, gwinciarki, wkrtarki, szlifierki, polerki, noyce, piy, pilnikarki, mo ki, wibratory, skro-barki itp. Z. Narzdzia przeznaczone do pracy pod normalnym napiciem bez potrzeby uziemienia l ub zerowania, napdzane s silnikami nalecymi do drugiej klasy bezpieczestwa (znak i i ) W warunkach szczeglnego zagroenia poraeniowego naley stosowa narzdzia z trzeciej klas bezpieczestwa, pracujce pod bezpiecznym napiciem (24 V) z sieci lub transformatora bezpieczestwa albo z baterii umieszczonych w korpusie narzdzia. 4. Przewody zasilajce powinny zapewni bezpieczestwo poraeniowe i nalee do klasy prz wodw oponowych. Wtyczki czeniowe powinny zawiera dwie, trzy lub cztery yty w zaleno c d klasy odbiornika i rodzaju prdu. 5. Podczas eksploatacji narzdzi naley chroni instalacj przed uszkodzeniem. Jeeli odl ego narzdzia od wtyczki jest dua, przewd naley podwiesi na odpowiedniej wysoko ci. 6. Przed uyciem narzdzia naley skontrolowa poczenia przewodw z wtyczk i silnikiem, izolacji przewodw, prac urzdzenia bez obcienia, dziaalno wycznika i stan korpusu 7. Nie naley pozostawia bez opieki narzdzi podczonych do sieci. 8. Nie naley naprawia narzdzi, regulowa ani zmienia przewodw zasilajcych, jeeli s dczone do sieci elektrycznej. 9. W narzdziach pierwszej klasy naley okresowo sprawdza jako uziemienia lub zerowani a. 10. Nie dotyka obracajcych si elementw narzdzi. 11. Opracowa instrukcj obsugi dla kadego narzdzia. 12. Przy korzystaniu z niektrych narzdzi, zgodnie z instrukcj, stosowa opowiednie ro dki ochrony indywidualnej. 47 1.3.7. Zasady bezpieczestwa i higieny pracy przy transporcie i skadowaniu 1. Transport rczny: zabronione jest d wiganie i przenoszenie przez pracownika ciarw powyej 50 kg; zabronione jest stale zatrudnianie pracownikw w cigu jednej zmiany przy przenosze niu rcznie i na plecach adunkw na odlego ponad 25 m lub na wysoko powyej 4 m; zabronione jest przenoszenie przez jednego pracownika przedmiotw dugo ci ponad 4 m i ciarze ponad 30 kg, zabronione jest przetaczanie przez jednego pracownika beczek o ciarze ponad 300 k

g.

zabronione jest przetaczanie po pochylni przez jednego pracownika beczek o ciarze powyej 50 kg, pracownikom, ktrzy przenosz zespoowo przedmioty o ciarze powyej 300 kg, naley do uywania pasy, liny lub inny odpowiedni sprzt, uatwiajcy prac i zapewniajcy bezpi czestwo, rczne przenoszenie ciarw od 500 kg do 750 kg powinno odbywa si pod fachow kontrol zachowaniu szczeglnych rodkw ostrono ci oraz przy zastosowaniu specjalnego sprztu pom cniczego, przy przenoszeniu ciarw przez zesp pracownikw maj zastosowanie postanowieni re lajce dopuszczalne obcienie jednego pracownika (50, 45 lub 40 kg) w zaleno ci od cha akteru pracy, normy obowizujce przy przenoszeniu ciarw przez kobiety i pracownikw modocianych o odrbne przepisy (porwnaj p. 1.3.8. Poradnika) Rozporzdjenie Ministrw Pracy i Opieki Spoecznej oraz Zdrowia z dnia 1 kwietnia 1953 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy pracownikw zatrudnionych przy rcznym d wiganiu i przenoszeniu ciarw (Dz.LF. Nr 22, poz. 89) Zapamitaj... Zanim podniesiesz adunek: rozstaw stopy i ugnij kolana do wygodnej pozycji, podno ciar powoli w sposb cigy. w czasie podnoszenia nie skrcaj tuowia, nigdy nie przeno , ani nie podno ciaru nad gow lub z boku tuowia. 48 Z. rodki maej mechanizacji transportu: transport na taczkach moe si odbywa przy umiejscowieniu rodka ciko ci adunku na l ka koa taczki; wzki rczne przeznaczone do ruchu po powierzchni utwardzonej bez szyn powinny mie k oa ogumione na oyskach kulkowych; dopuszczalna waga adunku przewoonego po terenie poziomym 0 nawierzchni utwardzonej nie moe przekracza 400 kg na osob (nie liczc ciaru wzka); ciar adunku przewoonego wzkami dwukoowymi powinien tak si rozkada, aby najwiks yo na osi kd, a najmniejsze na rkoje ci; rkoje ci taczek i wzkw, ktre su do przejazdw przez bramy naley wyposay w oso rce pracownika; wzki dwukoowe musz by wyposaone w urzdzenia do unieruchamiania k przy przechylen z ciarem, wzki trjkoowe 1 czterokoowe do unieruchomienia wzka; wzki z podnoszon platform powinny by wykorzystywane przy transporcie pyt, stojak stow i skrzy zgodnie z instrukcj fabryczn; przy adowaniu ciarw na taczki i wzki naley zapewni wa ciwe ich rozmieszczenie or iwi spadnicie adunku; przy stosowaniu przeno nikw o ruchu cigym naley: zabezpieczy bbny i rolki; zabezpieczy silnik przed wpywami atmosferycznymi; uziemi konstrukcj; stosowa wodoszczelne przewody na korpusie; zapewni moliwo ci wyczenia silnika z rnych miejsc wzdu przeno nika; podczas ruchu nie wykonywa adnych czynno ci manipulacyjnych; zapewni odpowiedni rozstaw k; dobiera ta my do warunkw pracy przeno nika, Rozporzdzenie Ministrw Pracy i Opieki Spoecznej oraz Zdrowia z dnia 19 marca 1954 r . w sprawie oglnych warunkw uytkowania poszczeglnych rodzajw przeno nikw (Dz.U. Nr 13 o/. 51). 3. Wzki jezdniowe (silnikowe i akumulatorowe) do eksploatacji wzka naley opracowa instrukcj zawierajc: dopuszczaln szybko jaz ik obsugi i kontroli sprawno ci wzka, * liezpieczefiSLWO i higiena pracy... 4 -9 dopuszczaln adowno i warunki garaowania, wymagane znaki ostrzegawcze;

wzkami mog kierowa osoby uprawnione i przeszkolone; kady wzek naley wyposay w dw zdy sygnalizacyjne; zapozna pracownikw ze szczegowymi zasadami eksploatacji wzka. 4. Transport substancji trujcych, rcych i atwopalnych: przy transporcie tego rodzaju substancji naley: stosowa odpowiednie, zabezpieczajce opakowania; wykorzystywa wa ciwe rodki transportowe i odpowiednie metody transportu; stosowa odpowiednie ubrania ochronne i rodki ochrony osobistej zalenie od wykonywa nej pracy. 5. Warunki bezpieczestwa i higieny pracy w skadowiskach i magazynach: Ze wzgldu na szeroki zakres Poradnika, omwione zostan jedynie oglne warunki uytkowani a magazynw otwartych, potwartych, zamknitych i specjalnych: magazyn powinien by zaopatrzony w: odpowiednie o wietlenie; niezbdny sprzt ga niczy; urzdzenia zabezpieczajce przed poarem i kradzie; sprawny i bezpieczny transport wewntrzny i odpowiednie drogi dojazdowe; rodki zapewniajce wa ciw temperatur, wilgotno i czysto powietrza; - sprzt umoliwiajcy racjonalne uoenie materiaw; specjalnie opracowan instrukcj; w czasie transportu, przechowywania i przepakowywania chemikaliw naley zapewni: rodki i miejsce do mycia rk dla pracownikw; odpowiedni wentylacj; rodki ochrony osobistej pracownikom; odpowiednie ogrzewanie i w niektrych przypadkach instalacj do obniania temperatury ; etykiety z nazw substancji, stopniem stenia, sposobem przechowyw ania i producentem; 50 atwy dostp do skadowania materiaw: szczegow instrukcj obstugi magazynu i ochrony przeciwpoarowej i przeciwwybuchowej, magazyny trucizn i substancji szkodliwych naley wyposay w punkt czerpania wody, nat ryski bezpieczestwa, wentylacj oraz oznakowa wymaganymi znakami bezpieczestwa: nie przechowywa substancji chemicznych z materiaami niedozwolonymi; usun wszelkie rda zaponu, promieniowania cieplnego i gromadzenia adunkw elektryc atycznej; wykona instalacje elektryczne odporne na wybuch i przecienie; zapewni pracownikom odpowiednie szatnie i sanitariaty, wyposay w instalacj odgromow; zapewni odpowiednie ustawienie i zabezpieczenie pojemnikw, beczek, balonw szklanyc h i innych opakowa przed upadkiem lub spadniciem; zapewni odpowiedni ochron przed dostpem osb postronnych; zapewni przestrzeganie przepisw budowlanych dotyczcych obiektw specjalnych. Dzia X Rozdzia V ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r. 1.3.8. Ochrona pracy kobiet i pracownikw modocianych 1.3.8.1. Ochrona pracy kobiet Nie wolno zatrudnia kobiet przy pracach szczeglnie uciliwych i szkodliwych dla ich zdrowia (Art. 176 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.). Wykaz takich prac okre lony przez Rad Ministrw obejmuje: d wiganie i przenoszenie ciarw (dopuszczalne normy) przy staej pracy 15 kg przy pracy dorywczej 25 kg " przenoszenie pod gr przy staej pracy 10 kg przy pracy dorywczej 20 kg praca stata praca staa 10 kg 10 kg 50 kg 100 kg praca dorywcza

praca dorywcza (bez ciaru 25 kg 25 kg sprztu) Rys. 28. Dopuvzt:zalne przenoszenie i przewoenie ciarw przez kobiety przewoenie ciarw (bez ciaru sprztu): na taczkach jednokoowych po powierzchniach gadkich i rwnych 50 kg w dwukoowych wzkach po powierzchniach gadkich i rwnych 100 kg Wydatek energetyczny przy pracach zwizanych z podnoszeniem, przenoszeniem i przew oeniem ciarw przez kobiety nie moe przekracza 1300 kcal (5434 kJ) w czasie zmiany rob czej. Kobietom w ciy do 6 miesica zmniejsza si normy przenoszenia ciarw do 5 kg. Kobietom iy powyej 6 miesica jest wzbronione przenoszenie, przesuwanie i przewoenie wszelkich ciarw. Inne prace wzbronione kobietom bd wykazane w rozdziaach, dotyczcych poszczeg bran. Rozporzdzenie Rady Ministra w l dnia 19 stycznia 1979 r. w sprawie wykazu prac wz bronionych kobietom (Dz.U. Nr 4, poz. 19, z ]984 Nr 44). 1.3.8.2. Ochrona pracy modocianych W zaczniku do rozporzdzenia Rady Ministrw z dnia I grudnia 1990 roku przedstawiono w ykaz prac wzbronionych modocianym. Jest on obszerny i systematycznie uzupeniany w miar wdraania nowych technologii i materiaw. Przy wprowadzaniu nowych ogranicze uwzgl nia sie stopie i zakres zagroe oraz wpyw skutkw tych zagroe na stan zdrowia modocia pracownikw. 52 Wykaz obejmuje 12 rodzajw prac: I. Prace wzbronione, zwizane z nadmiernym wysikiem fizycznym i transportem ciarw oraz wymuszon pozycj ciaa. Zasady zatrudniania modocianych do rcznego d wigania ustalaj: wzbronione s prace polegajce wycznie na podnoszeniu, przenoszeniu i przewoeniu ci prace wymagajce powtarzania duej liczby ifi.ikowych ruchw; wzbronione jest zatiiidnianie modocianych przy pracach, przy ktrych najwiksze wart o ci obcienia prac fizyczn, mierzone wydatkiem energetycznym, przekraczaj: do ukoczenia 16 roku ycia: dla dziewczt 430 kcal/6h dla chopcw 620 kcal/6h, powyej 16 roku ycia: dla dziewczt 550 kcal/6h dla chopcw 720 kcal/6h do 16 lat -50N (~ 5kg) do 16 lat - S0 N (~ 8kg) 16-18 lat - 80 N (~ 8kg) 1618 lat - 120 N (- 12kg) 1N = 0.1kg Jfrt. 29. Dopuszczalne przenoszenie ciarw przez dziewczta i chopcw przy obcieniu arzalnym :: '6 lat - 100 N (- lOkg) do 16 lat -150N(~15kg) - 6-18 lat - 200 N (~ 20kg) 16-18 lat - 250 N (- 25kg) 1N = 0.1kg (do 4 razy na godzin) Rys. 30, Dopuszczalne przenoszenie ciarw przez dziewczta i chopcw przy obcieniu stkowym do 16lat-50N (- 5 kg) > 16lat-100N (- 1Okg) do 16lat-80N (-8 kg) > 16lat-150N (~ 15kg) 1N = 0,1 kg (do 4 razy na godzin) 30 max 30 max Rya. 31. Dopuszczalne przenoszenie ciarw przez dziewczta i chopcw po pochylniach taczki wzki 4 koowe do lat 16

przewoenie niedozwolone i > 16 latdo 16 lat przewoenie 50 kg niedozwolone > 16 lat-50 kg > 16 lat-80 kg Rys. 32, Dopuszczalne przewoenie ciarw przez dziewczta i chopcw wzbronione jest zatrudnianie modocianych przy pracach zaadunkowych i wyadowczych, przy przetaczaniu beczek, bali i klocw, przy przewoeniu ciarw samojezdn ymi rodkami transportu. Dopuszczalne przenoszenie ciarw przez dziewczta i chopcw n dpowiednie odlego ci przedstawiono na rysunkach 29, 30, 31 i 32. Szczegowe przepisy o pracach przy przenoszeniu i przewoeniu ciarw prze? modocianych arte s: w rozporzdzeniu Rady Ministrw z dnia 1 grudnia 1990 r. w sprawie wykazu prac; wzbr onionych modocianym (t>z.U. Nr 85 poz. 500 i z 1992 r. Nr I poz. 1), 2 Prace w obciajcym mikroklimacie rodowiska pracy, w szczeglno ci w pomieszczeniach, w ktrych temperatura przekracza 30C, a wilgotno powietrza 65%, jak rwnie w mikroklimaci zimnym (w temperaturze niszej ni +4C). 3. Prace przy nieodpowiednim o wietleniu, tj. w pomieszczeniu, w ktrym parametry n ie odpowiadaj Polskim Normom. 4. Prace w haasie i drganiach, a w szczeglno ci w rodowisku pracy, w ktrym rwnowany iom d wiku przekracza 80 dB. :" Prace w polach elektromagnetycznych, elektrostatyczny cli i naraajcych na promi eniowanie jonizujce, laserowe, nadfioletowe i podczerwone. 6. Prace pod ziemi, poniej poziomu gruntu i na wysoko ciach. 7. Prace w warunkach podwyszonego lub obnionego ci nienia. 8. Prace w warunkach naraenia na szkodliwe dziaanie pyw. 9. Prace w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi. 10. Prace w warunkach naraenia na dziaanie szkodliwych substancji chemicznych. 11. Prace zagraajce wa ciwemu rozwojowi psychicznemu {np. zatrudnienie przy produkcj i i sprzeday wyrobw alkoholowych, przy uboju i obrbce poubojowej zwierzt, przy sprzta niu pokoi hotelowych). 12. Prace zagraajce moliwo ci urazw u modocianych i u innych osb (np. obsuga mot nych, noyc, krajalnic, cignikw, pi tarczowych, maszyn do obrbki drewna, cikich maszy udowlanych, d wignic oraz zatrudnianie przy pracach transportowych w komunikacji k olejowej, samochodowej i tramwajowej). Ochrona pracy modocianych ustala wymiar czasu pracy, moliwo ci zatrudnienia w godzin ach nadliczbowych oraz wymiar urlopu wypoczynkowego. Czas pracy: od 15 do lat 16 nie moe przekracza 6 godzin na dob, (Art. 202 1 ujednoliconego teks tu Kodeksu pracy z 1996 r.)\ w wieku powyej 16 lat nie moe przekracza 8 godzin na dob, (Art. 202 2 ujednolicone o tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.)\ do czasu pracy modocianego wlicza si czas nauki, bez wzgldu na to, czy odbywa si on a w godzinach pracy, jednake w wymiarze nie przekraczajcym 18 godzin tygodniowo, ( Art. 202 3 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.). 55 Zatrudnienie w nocy i w godzinach nadliczbowych: modocianego nie wolno zatrudnia w porze nocnej; modocianego nie wolno zatrudnia w godzinach nadliczbowych, (Art. 203 ujed noliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.). Urlopy wypoczynkowe: po upywie 6 miesicy od rozpoczcia pierwszej pracy modociany ma prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych, (Art. 205 1 ujednoliconego tekstu Kodeks u pracy z 1996 r.)\ po roku pracy modociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. (A rt. 205 2 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r); w roku kalendarzowym, w ktrym modociany koczy 18 lat ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, (Art. 205 2 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r); modociany ma prawo do urlopu w okresie ferii, jeeli uczszcza do szkoy, jak te moe

zyma bezpatny urlop w cznym wymiarze 2 miesice (patny + bezpatny). 1.3.8.3. Przykady prac dozwolonych modocianym Rozporzdzenia Rady Ministrw zezwalaj na zatrudnianie modocianych w wieku powyej 16 la t przy wykonywaniu niektrych prac wzbronionych w zakresie potrzebnym do przygotow ania zawodowego, okre lajc jednocze nie warunki zapewniajc szczegln ochron zdrowia mo nych zatrudnionych przy tych pracach (Art. 204 3 ujednoliconego tekstu Kodeksu pr acy z 1996 r.). W kadym zakadzie powinny znajdowa si wykazy stanowisk pracy, na ktryc h jest wzbronione zatrudnianie modocianych oraz stanowisk pracy i prac dozwolonyc h w celu odbycia przygotowania zawodowego. W razie zatrudniania modocianych przy wykonywaniu takich prac naley: organizowa prace w taki sposb, by znajdowali si oni zawsze pod opiek instruktora; wprowadza przerwy na odpoczynek w oddzielnych pomieszczeniach; przeprowadza wyja niajcy instrukta z zakresu stosowania indywidualnych rodkw ochron sobistej i zasad bhp. 56 lianie modocianego w wieku powyej 16 lat (w celu przygotowania >wego) jest dozwolo ne: w zawodzie mechanika pojazdw samochodowych przy pracach wymagajcych wymuszonej poz ycji ciaa nie duej ni w cigu 3 h na dob; w zawodzie posadzkarza przy pracach brukarskich {w czasie jak powyej); w zawodzie piekarza przy bezpo redniej obsudze piecw piekarniczych w zakadach zmechan izowanych (po spenieniu dodatkowych warunkw); w zawodzie fotografa w pomieszczeniach zaciemnionych w wymiarze do 2 h dziennie; w zawodzie rymarza, kaletnika, cholewkarza, obuwnika i ku nierza przy rcznym i masz ynowym krojeniu skr w wymiarze do 3 h na dob; w zawodzie farbiarza przy wykoczaniu tkanin oraz garbarza w wymiarze do 12 h na tydzie, pod warunkiem odbywania zaj w la boratorium; w zawodzie wdliniarza oraz kucharza przy wykrawaniu elementw na misa dr obne, przy rozbiorze uzupeniajcym i obrbce elementw; przy uzyskiwaniu przez ucznia p rawa jazdy, gdy program nauki zawodu uprawnienia takie przewiduje. Zatrudnianie modocianych w wieku powyej 17 lat (w celu przygotowania zawodowego) j est dozwolone: przy pracach na wysoko ci do 10 m w wymiarze do 2 h dziennie, pod warunkiem penego zabezpieczenia przed upadkiem i wykluczenia zagroe (np. wynikajcych z naprawy i czyszczenia kominw prowadzonych na zewntrz budynkw itp.); w zawodzie mynarza przy obsudze maszyn czyszczcych i mielcych pod warunkiem, e st pyw nie przekroczy 2/3 najwikszych dopuszczalnych ste dla dorosych; w zawodzie elektromontera przy pracach zwizanych z montaem, demontaem i konserwacj linii napowietrznych i kablowych, rozdzielni i stacji transformatorowych, a take do wysoko ci 10 m, pod warunkiem cakowitego wyczenia linii lub urzdze spod napicia pr jednoczesnym zabezpieczeniu miejsca pracy w taki sposb, by wykluczone byo wczenie ty ch linii lub urzdze pod napicie oraz przypadkowe zblienie na niebezpieczn odlego do rzdze pozostawionych 57 pod napiciem lub ich dotkniecie: dodatkowym warunkiem jest zastosowanie zabezpiec zenia od wyadowa atmosferycznych; w zawodzie spawacza przy spawaniu, ciciu i stapianiu metali (z wyczeniem metali ko lorowych oraz spawania wewntrz zbiornikw i pod wod) nie duej ni 3 h na dob w granica do 60 h w caym okresie szkolenia: w zawodzie lusarza, hydraulika, montera itp. przy spawaniu, cieciu i stapianiu metali (z wyczeniem metali kolorowych oraz spawania wewntrz zbiornikw i pod wod) nie duej ni 3 godziny dziennie, nie wicej ni 60 h w caym cyklu ksztacenia, pod zorem kwalifikowanych spawaczy-instruktorw i pod warunkiem skutecznej wentylacji miejscowej i oglnej; w zawodzie kowala przy rcznych pracach kowalskich z zastosowaniem motkw do 5 kg ma sy, nie duej ni w cigu 4 h na dob, przy zachowaniu przepisowych norm wydatku energety cznego; w innych zawodach, jeeli programy nauczania przewiduj takie prace, zezwala si na wykonywanie prac kowalskich w granicach do 3 h dziennie, nie wicej ni 60 h w caym cyklu ksztacenia. W zakresie potrzebnym do przygotowania zawodowego jest dozwolone rwnie zatrudniani e modocianych w wieku powyej 16 lat przy obsudze miotw mechanicznych, pras, walcw, no

c, krajalnic, szarpaczy. urzdze napdowych i przystawek przenoszcych ruch na maszyny oraz przy obrbce drewna piami z napdem elektrycznym lub mechanicznym, obsudze pi tarc zowych, ta mowych, trakw, maszyn do obrbki drewna o bezpo rednim rcznym posuwie materia oraz wszelkich pracach przy zrywce drewna w warsztatach szkolnych lub na stanow iskach szkoleniowych pod bezpo rednim nadzorem nauczycieli zawodu lub instruktorw p raktycznej nauki zawodu, albo innych osb uprawnionych do prowadzenia praktycznej nauki zawodu. Przy planowaniu prac dla modocianych naley w kadym konkretnym przypadku: sign do podstawowych aktw prawnych na temat prac wzbronionych modocianym, ustali p e i stanowiska wzbronione w danym zawodzie; ustali zakres prac i stanowisk, wymienionych w obowizujcych programach nau czania dla danego zawodu, sporzdzi ich wykaz 58 I. i porwna z wykazem prac dozwolonych w wyej wymienionych aktach prawnych; sporzdzi wykaz takich prac i stanowisk dozwolonych modocianym, sprawdzi stan urzdze i warunki ustalone przepisami i zaznajomi z nimi modocianych oraz mistrzw. 1.3.9. Kontrola i odpowiedzialno za stan bezpieczestwa i higieny pracy 1.3.9.1. Kontrola i nadzr w zakresie bezpieczestwa i higieny pracy Warunki oraz zasady bezpiecznej i higienicznej pracy s tak wane, e kontrol i nadzr na d nimi w zakadach rzemie lniczych sprawuje wiele urzdw i instytucji. Oto najwaniejsze z nich: 1. Pastwowa Inspekcja Pracy powoana do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pr acy, w szczeglno ci z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy, dziaajca na podstawie prz episw ustawy z dnia 24 lipca 1985 r. o Pastwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. Nr 35, poz . 162 i z 1989 r. Nr 34, poz. 178 oraz Art. 18 1 ujednoliconego tekstu Kodeksu pr acy z 1996 r,), 2. Pastwowa Inspekcja Sanitarna sprawujca nadzr nad przestrzeganiem przepisw sanit arnych, w tym dotyczcych higieny pracy, powoana na podstawie przepisw ustawy z d nia 14 marca 1985 r. 0 Pastwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. Nr 12, poz. 49, z 1989 r. Nr 35, poz. L9 2, z 1991 r. Nr 7, poz. 25, z 1992 r. Nr 33, poz. 144 1 z 1993 r. Nr 65, poz. 309 oraz Art. 18 2 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.), 3. Urzd Dozoru Technicznego prowadzcy dziaalno na podstawie przepisw ustawy z dnia 1 listopada 1987 r. o dozorze technicznym (Dz.U. Nr 36, poz. 202), 4. Prokuratura RP dziaajca w ramach oglnego nadzoru nad przestrzeganiem praworzdno ci , 5. Nadzr Budowlany okre lony w Prawie budowlanym - ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. (D z.U. Nr 89, poz. 414)7 59 6. Pastwowa Inspekcja Ochrony rodowiska bdca organem kontroli przepisw o ochronie ro owiska oraz do badania stanu rodowiska na podstawie ustawy z dnia 20 lipca 1991 r . (Dz.U. Nr 77, poz. 335), 7. Pastwowa Stra Poarna w zakresie ochrony poarowej, Kuratorium O wiaty w zakresie za trudniania uczniw w warsztacie rzemie lniczym, 8. Pastwowa Inspekcja Handlowa w obszarze prowadzonej dziaalno ci handlowej przy za kadzie wytwrczym, 9. Izba Rzemie lnicza i Cechy w ramach dziaalno ci samorzdowej tych instytucji. 10. Rzeczoznawcy ds. bhp i ochrony przeciwpoarowej w zakresie uzgodnie pr zy budowie i przebudowie zakadw rzemie lniczych. Niedopenienie przez pracodawc obowizkw w zakresie bezpieczestwa pracy, jak rwnie nar enie warunkw higieny pracy, pociga odpowiedzialno karn, ktra jest okre lona w art. 19 odeksu karnego: 1. Kto, bdc w zakadzie pracy odpowiedzialny za bezpieczestwo i higie n pracy, nie dopenia wynikajcego std obowizku i przez to naraa pracownika na bezpo re e niebezpieczestwo utraty ycia, cikiego uszkodzenia ciaa lub cikiego rozstroju zdrow podlega karze pozbawienia wolno ci od 6 miesicy do lat 5. 2. Jeeli sprawca dziaa nieumy lnie, podlega karze pozbawienia wolno ci do lat 2, ograniczenia woln o ci albo grzywny. Sprawc przestpstwa z art. 191 kodeksu karnego jest osoba odpowiedzialna za cao spraw

zakadu, w tym bhp, w przypadku zakadu rzemie lniczego wa ciciel lub osoba kierujca pr a zmianie. Bowiem kady, kto organizuje i nadzoruje prac innych osb, jest odpowiedzi alny rwnie za bezpieczne i higieniczne warunki tej pracy. Zgodnie z 1 przestpstwo um y lne jest wwczas, gdy wa ciciel rozmy lnie ignoruje przepisy bhp, majc wiadomo ", e sb naraa bezpo rednio na niebezpieczestwo pracownika (np. zleca prac wewntrz zbiornika bez odpowiedniego zabezpieczenia). Zgodnie z 2, przestpstwo jest nieumy lne, gdy wa cic iel zakadu rzemie lniczego przekracza przepisy nie wiadomie (np. dopuszcza maszyn do o bsugi przez pracownika na podstawie certyfikatu, bez dodatkowego sprawdzenia jej stanu technicznego). Oprcz odpowiedzialno ci karnej, wa ciciel zakadu rzemie lniczego podlega przepisom ad inistracyjnym moe by" karany przez upowa60 nione organy mandatami i odpowiada przed kolegiami do spraw wykrocze. Do odpowiedzialno ci karno-administracyjnej za nieprzestrzeganie przepisw lub zasad bezpieczestwa i higieny pracy, moe by pocignity wa ciciel lub kierujcy zakadem rze ym, zgodnie z art. 283 ujednoliconego Kodeksu pracy z 1996 r. Do zaistnienia wyk roczenia przewidzianego w wyej podanym artykule wystarczy samo naruszenie przepisw , bez wzgldu na skutki ich naruszenia. W ramach odpowiedzialno ci moe by stosowana gr zywna. Karze grzywny podlega rwnie wa ciciel zakadu, ktry uruchamia warsztat bez powiadomieni inspektora pracy Pastwowej Inspekcji Pracy, w terminie 14 dni zaniecha zawiadomi enia odpowiednich organw o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej, przedstawia niezgodne z prawem informacje o wypadkach, nie wykonuje polece nakazw inspektorw P astwowej Inspekcji Pracy lub utrudnia oraz uniemoliwia kontrol zakadu rzemie lniczego. Karze grzywny podlega rwnie osoba, ktra wyposaa stanowiska pracy w maszyny i inne u rzdzenia techniczne, ktre nie uzyskay wymaganego certyfikatu na znak bezpieczestwa ( Art. 283 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z J996 k), Warto przypomnie, e do zada pastwowych inspektorw pracy nale m.in.: kontrola przestrzegania przez zakady pracy przepisw, dotyczcych higieny pracy; wydawanie decyzji o usuwaniu stwierdzonych uchybie; ustalanie obowizku bada lekarskich pracownikw; wydawanie zarzdze o unieruchomieniu zakadu w cao ci lub cz ci, jeeli niezwoczne u hybie jest niemoliwe; danie wyja nie i danych w zakresie objtym kontrol, bezpatne pobieranie prbek wyrobw majcych wpyw na zdrowie czowieka, nakadanie grzywny. Osobom utrudniajcym lub uniemoliwiajcym dziaalno organom Pastwowej Jnspekcji Pracy, ankcje ograniczenia wolno ci do 3 miesicy kary aresztu do 3 miesicy albo kary grzywn y, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Pastwowej Inspekcji Prac y (Dz.U. Nr 12, poz. 49 z p niejszymi zmianami). 61 1.3.9.2. Obowizki pracodawcy wobec przyjmowanych pracownikw Pracodawca moe zatrudnia w swoim zakadzie wycznie osoby, ktre odbyy wstpne badania skie i uzyskay orzeczenie. Pracodawca powinien dopuszcza do pracy osoby majce odpow iednie kwalifikacje zawodowe (lub potrzebne umiejtno ci), jak rwnie poddawa ich szkole niu wstpnemu z zakresu bhp (por. Art. 237 ujednoliconego tetitu Kodeksu pracy z 1 996 r,). Szkolenie pracownikw i uczniw w toku pracy produkcyjnej i usugowej nazywa si instruk taem. Zgodnie z przepisami instrukta moe by: wstpny z zakresu bhp przeprowadzany przez wa ciciela zakadu rzemie lniczego lub mis a zmianowego z pracownikami przyjtymi po raz pierwszy do pracy; przej ciowy realizowany, gdy pracownik lub ucze przechodzi z jednego stanowiska p racy na drugie; dodatkowy jeeli pracownik po wypadku lub awarii maszyny czy urzdzenia ponownie po dejmuje prac. Wszystkie instruktae powinny obejmowa: zapoznanie pracownikw z zakadem lub stanowisk iem pracy, zaznajomienie z regulaminem lub instrukcj obsugi maszyny, wskazanie zag roe i niebezpieczestw, ktre mog. wystpi podczas pracy oraz drg ewakuacyjnych, miejs echowywania rodkw ga niczych, telefonu i apteczki. Naley rwnie ustali odzie i obuwie

cze oraz rodki ochrony indywidualnej wymagane na stanowisku pracy wraz ze wskazan iem miejsca ich przechowywania. W toku instruktau wstpnego naley rwnie zapozna pracownika z obsug sprztu ga niczeg aniem pierwszej pomocy osobom poszkodowanym, usytuowaniem wycznikw awaryjnych i reg ulaminem pracy. Przeprowadzone instruktae bhp powinny by odnotowane w karcie osobowej pracownika, gdzie powinny znale si potwierdzenia odbioru odziey roboczej i rodkw ochrony indywidu lnej. Szkolenia w zakresie bezpieczestwa i higieny pracy odbywaj si w czasie pracy i na k oszt pracodawcy (zgodnie z Art. 2373 3 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.). 62 ; 9.3, Badania lekarskie pracownikw Pracownicy zakadw rzemie lniczych powinni by objci badaniami jskinii. Rozrnia si n rodzaje bada lekarskich: wstpne -ved podjciem pracy orzeczenie lekarskie nie zawierajce przeciwwskaza do zatrudnienia na danym stanowi sku tpcr Art. 229 1 ujednoliconego tekstu '-&*su pracy z 1996 r), okresowe wszystkich pracownikw w terminach ustalonych przez lekarza kontrolne po chorobie trwajcej ponad 30 dni orzeczenie lekarskie nie zawierajce przeciwwskaza do zatrudnienia na danym stanowi sku (por.Art. 229 2 i 4 u/s(#w<fajn9jjo fs*sfu Kodeksu pracy z 1996 r.) Na badania wstpne i okresowe kieruje zakad rzemie lniczy, doczajc do zgoszenia inform o warunkach pracy na okre lonym stanowisku pracy. Na badania lekarskie kontrolne pracownicy s zobowizani si zgasza do wa ciwego lekarza ostatnim dniu czasowej nieobecno ci w pracy. Badania okresowe i kontrolne przeprow adza si w miar moliwo ci w godzinach pracy, na koszt pracodawcy. Badaniom wstpnym podlegaj rwnie pracownicy modociani przenoszeni na inne stanowiska, na ktrych wystpuj czynniki szkodliwe dla zdrowia. Pracodawca prowadzi karty kontrolne bada lekarskich swoich pracownikw i uczniw. Pracodawca nie moe dopu ci pracownika do pracy, jeeli w terminie nie przedoy za wiadcz a lekarskiego o braku przeciwwskaza do zatrudnienia na okre lonym stanowisku. Obowizek bada lekarskich pracownikw wynika z przepisw rozporzdzenia Ministra Zdrowia i Opieki Spoecznej z dnia 10 grudnia 1974 r. w sprawie przeprowa dzania bada lekarskich pracownikw (Dz.U. Nr 48 poz. 296, z 1988 r. Nr 18 poz, 127 i z 1992 r. Nr 62 poz. 313 oraz Art, 229 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1 996 r.). 63 1.3.9.4. Dokumentacja bezpieczestwa i higieny pracy w zakadzie rzemie lniczym W kadym zakadzie rzemie lniczym jest niezbdne prowadzenie odpowiedniej dokumentacji z zakresu bhp. Najkorzystniej jest zgromadzi dokumenty i materiay w teczkach i segr egatorach. W dokumentacji bhp powinny si znale : aktualne ksieczki zdrowia wszystkich zatrudnionych osb, ksika kontroli sanitarnej, ksika rejestru wypadkw w zakadzie, karty gwarancyjne maszyn i urzdze wraz z instrukcjami obsugi i niezbdnymi certyfika tami, kopie instrukcji obsugi i uytkowania maszyn i urzdze, wykorzystywanych w zakadzie r emie lniczym, regulamin pracy w zakadzie, Kodeks pracy i wybrane przepisy bhp. Polskie Normy itp. za wiadczenia lekarskie dla wszystkich pracownikw o braku przeciwwskaza do zatrudni enia na okre lonych stanowiskach pracy,

wykaz stanowisk i prac w zakadzie niedozwolonych dla kobiet i modocian ych w okresie nauki zawodu, protokoy pokontrolne z zakresu bhp wraz z odpisami pism informacyjnych o realiza cji zalece, karty wypadkw, odpisy statystycznych kart wypadku (dla GUS), karty szkolenia bhp, z potwierdzeniami odbytych zaj przez kadego pracownika (wzr ka rty pracownika znajduje si na stronie 65). certyfikaty sprztu bhp, wytwarzanych wyrobw (jeeli przepisy tego wymagaj), potwierdzenia dopuszczenia maszyn i urzdze do eksploatacji (jeeli przepisy tego wy magaj) przez organy dozoru technicznego lub na podstawie dokumentw wewntrznych, dokumenty konserwacji sprztu ga niczego, protokoy dopuszczenia obiektu do eksploatacji, opinie organw nadzorujcych o stanie bhp, kopia planu ewakuacyjnego zakadu, wykazy rodkw ochrony indywidualnej, odziey i obuwia roboczego z datami wydania i p otwierdzeniem odbioru przez pracownikw, inne dokumenty (np. kary wymierzone pracownikom, korespondencja). 64 BHP KARTA PRACOWNIKA piecztka zakadu Nazwisko ...............Imi......................... UPRAWNIENIA ZAWODOWE Dala urodzenia: ........................................ Wvks7tafcenie zaw,: ... ................................. Rodzaj uprawnie Data uzys. Numer ew. Tvtu: ................................................ Stanowisko: ucze, pracownik , kierownik Ksieczka z Nr.: tirowi a Daty kolejnych wpisw Przeszkolenie 1. Kodeks pt 1. Zagroeni 3. Ochrona r 4. Ochrona r 5. Pierwsza wstpne pracownika przy przyjciu do pracy: acy i regulamin pracy a wypadkowe rzeciw poarowa rzec i w pora enio w u wmne w nagych wypadkach si z oglnymi przepisami bhp i zobowizuj sie do >rzcstrzcgania Wydane ro dki ochrony indywidualnej Ho J Dala Podpis Data zwrotu Nr prot.

Zapoznaem ich cisego ] Jiiui szkolenia podpis pracownika szkolenie przeprowadzi Szkolenie na stanowisku pracy: nazwa stanowiska data szk olenia szkolenie przeprowadzi! Tematyka szkolenia: Zapoznaem si z zasadami hhp:.......... ................ podpis pracownika Kady zakad rzemie lniczy jest obowizany prowadzi ksik kontroli sanitarnej (w formie tu z ponumerowanymi i oparafowanymi stronami). Ksika powinna byt! okazywana na kade danie organw Pastwowej Inspekcji Sanitarnej. Organ kontrolujcy dokonuje wpisu do ksi wraz z zaleceniami i uwagami oraz terminami ich wykonania, Pod wpisem wa ciciel lu b osoba przez niego upowaniona jest obowizana zoy podpis. Jeeli kontrolujcy stwierdzi naruszenie wymaga higienicznych i zdrowotnych, moe nieza lenie od wpisu do ksiki, sporzdzi protok kontroli. 0 usuniciu stwierdzonych narusze wa ciciel jest obowizany zawiadomi organ, ktry przep adzi kontrol nie p niej ni w cigu 3 dni od daty wyznaczonego terminu. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spoecznej z dnia 4 listopada 1985 r. w spr awie ksiki kontroli sanitarnej (Dz.U. Nr 56, poz. 289). Wzr ksiki kontroli sanitarnej znajduje si na stronie 67. Jeeli w zakadzie rzemie lnic s zatrudnione osoby, wykonujce zajcia zarobkowe (w tym uczniowie), wymagajce warunkw zdrowia potwierdzonych odpowiednimi badaniami, kierownik jest obowizany dostarcz

y kademu pracownikowi ksieczk zdrowia. Wa ciciel (kierownik) zakadu jest zobowizany : ustalania wykazw zaj 1 imiennych wykazw pracownikw zatrudnionych przy tych zajciach, kierowa pracownikw n a badania oraz przechowywa i okazywa ksieczki zdrowia organom kontrolnym, zachowujc poufno wpisw do ksieczek. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 195R r. w sprawie warunkw zdrowi a wymaganych ze wzgldw sankarno-epidemiologicznych od osb wykonujcych niektre zajda z robkowe (Dz. U. Nr 56, poz. 275 i z 1971 r. Nr 9 poz. 96). Wzr ksieczki znajduje si na stronie 68. Nowy Kodeks pracy w rozdziale VI Art. 108 1, 2 i 3 przewiduje odpowiedzialno porzdkow racownika, m.in. za nieprzestrzeganie ustalonego porzdku, regulaminu pracy, przep isw bezpieczestwa i higieny pracy oraz przepisw przeciwpoarowych. Stosowane kary to upomnienie lub nagana. Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisw bezpieczestw a i higieny pracy lub przepisw przeciwpoarowych, pracodawca moe rwnie stosowa kar pi za jedno przekroczenie nie wiksz ni jednodniowe wynagrodzenie pracownika). 66 Zacznik do rozporzdzenia Ministra Zdrowia i Opieki Spoecznej z dnia 4 listopada 1985 r. (poz. 289) (strona pierwsza) KSIKA KONTROLI SANITARNEJ (nazwa i adres zakadu pracy (statku) (nazwa i adres sprawujcego bezpo redni nadzr nad zakadem) (nazwa i adres organu zaoycielskiego) Strony parzyste (2, 4, 6, 8 itd.) Data i godzina kontroli Nazwisko i stanowisko subowe osoby kontrolujcej Stwierdz one naruszenie wymaga higienicznych i zdrowotnych lub numer i data protokou kontro li

Strony nieparzyste (3, 5, 7 itd.) Wydane zalecenia, uwagi, wnioski oraz terminy ich wykonania. Informacja o sporzdz eniu protokou Podpisy Wyniki kontroli wykonania zalecenia (wniosku), u wzgldni nia opinii, data i podpis osoby kontrolujcej osoby kontrolujcej kierownika 67 Zacznik do rozporzdzenia Ministra Zdrowia 7. dnia 29 sierpnia l'J58 r. ^poz. 275) Miejsce pieczci zakadu ir:ii'\ PRACOWNICZA KSIECZKA ZDROWIA dla celw sanitar no-epidemiologicznyeh (nazwisku i imi ?riK:L>wnikaj (rok u rodvem;j> Miejsce zamieszkania.................... Rodzaj wykonywanej pracy w za kadzie Data rozpoczcia pracy................... Uwaga: Pracownicz ksieczk zdrowia prz chowuje si w zakadzie pracy, klony obowizany jest udosiepni j organom kontroli sanita rnej. Data badania lekarskiego Data badania na nosicielstwo zarazkw schorze jelit owych Zakad leczniczy, w ktrym dokonano badania, oraz numer karty badania Badany pr/ydatny do pracy (lak, nie), a jeeli nieprzydatny to na stae lub na jaki okres czasu Data nastpnego badania Podpis lekarza Uwagi i adnotacje organu koni roi i sanitarnej 1 2 3 4 5 6 7

68 1.3.10. Postpowanie powypadkowe Pracownik, ktry uleg wypadkowi, jeeli jego stan zdrowia na to pozwala, jest obowizan y zawiadomi niezwocznie pracodawc. Kady pracownik, kir> zauway wypadek powinien naty iast udzieli pomocy poszkodowanemu i zawiadomi wa ciciela zakadu. Wa ciciel albo osoba dzorujaca prac s obowizani udzieli poszkodowanemu pierwszej pomocy, zawiadomi lekarza , zabezpieczy miejsce wypadku, zbada okoliczno ci i przyczyny wypadku, zastosowa odpo wiednie rodki zapobiegajce podobnym wypadkom oraz sporzdzi wa ciw dokumentacj wypadk t. 234 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.). Zarzdzenie Nr 39 Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 31 maja 1993 ; w spra wie ustalenia wzoru protokou powypadkowego (Dz.Urz. MPiPS Nr 3, poz. 6) ustalio wzr takiego protokou (patrz str. 70).

W skad obligatoryjnej dokumentacji powypadkowej wchodzi rwnie ^Statystyczna karta w ypadku", ktrej wzr zosta ustalony w Zarzdzeniu Nr 69 Prezesa Gwnego Urzdu Statystycz o z dnia 24 pa dziernika 1989 r. {znak: PD-4-20-26) w sprawie ustalenia wzoru stat ystycznej karty w ypadku przy pracy i trybu jej przekazywania. Statystyczn kart wy padku sporzdza pracodawca w terminie do 5 dni od daty sporzdzenia protokou powypadk owego (pierwsz cz ), a po upywie 6 miesicy dane uzupeniajce. Kart wypadku przy pr azuje si do wojewdzkiego urzdu statystycznego, w ktrego rejonie mie ci si zakad rzemi czy. Wzr karty znajduje si na stronie 72/73. Zakad rzemie lniczy jest obowizany prowadzi rejestr wypadkw tzgodnie z Art. 234 3 ujed oliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.) w postaci ksiki z danymi: imi i nazwisko pracownika (ktry uleg wypadkowi), data wypadku, skutki wypadku, data sporzdzenia pr otokou powypadkowego, jak rwnie inne okoliczno ci wypadku. Okoliczno ci i przyczyny wyp adku, ktremu uleg pracownik na terenie innego zakadu, ustala macierzysty zakad rzemi e lniczy, l udziaem przedstawiciela zakadu, na ktrego terenie pracownik uleg wypadkowi . Protok powypadkowy, po zatwierdzeniu przez pracodawc, powinien by dostarczony posz kodowanemu. Protokoy powypadkowe wypadkw miertelnych, cikich i zbiorowych naley dorc iezwocznie wa ciwemu organowi Pastwowej Inspekcji Pracy, a o wypadku zawiadomi niezwoc nie prokuratur rejonow i wa ciwego inspektora pracy. 69 Zahii:zmk do zarzdzania nr 3lJ Ministra Pracy i Polilyki Socjalnej z dnia 31 maja 1993 c. Protok Nr........199. ..r. 1. Zesp w skadzie: a) ........................................................................ (imi i nazwisko) (fu nkcja) b)........................................................................ (imi i nazwisko; (fun kcji) dokona w dniach ...........199.....r. ustale dotyczcych okoliczno ci i przyczyn w wypadku, jakiemu w dniu .......... 199..... r, o godz...... uleg(a) Pan(i)....................................... syn(crka) .................... urodzony(a) ..........w................................................... (data) (miejsce urodzenia) zatrudniony (a).........................na stanowisku........................ (wydzia, d/.iat) 2. Wypadek zgosi(a) Pan(i)........................... w dniu .....199.....r. 3. Rodzaj wypadku: indywidualny/zbiorowy, miertelny, ciki, powodujcy c zasow niezdolno do pracy. *' 4. Ustalono nastpujce okoliczno ci i przyczyny wypadku: 5. Stwierdza si, e powyszy wypadek: jest wypadkiem przy pracy, jest wypadkiem zrwnanym z wypadkiem przy pracy, nie j est wypadkiem przy pracy, nie jest wypadkiem zrwnanym z wypadkiem przy pracy. *' jest wypadkiem przy wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, nie jest w ypadkiem przy wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, **J co uzasadnia si nastpujco: 6. W zwizku z wypadkiem ustalono nieprzestrzeganie przez zakad pracy nastpujcych prz episw lub zasad bezpieczestwa i higieny pracy albo innych przepisw dotyczcych ochron y ycia i zdrowia: ***' 7. Stwierdza si, e wyczn przyczyn wypadku byo udowodnione przez zakad pracy narusze rzez poszkodowanego pracownika przepisw dotyczcych ochrony ycia i zdrowia, spowodow ne przez niego umy lnie lub wskutek racego niedbalstwa (poda dowody): ***' 70 I. Stwierdza si, e pracownik bdc w stanie nietrze wo ci przyczyni si w znacznym siopr o wypadku (poda zawarto alkoholu we krwi albo inne nie bud7.ce wtpliwo ci dowody): . Profilaktyczne wnioski i zastosowane rodki: Pos/kodowaneyo (czonka rodziny) zapoznano z niniejszym protokoem oraz pouczono o p rawie zgoszenia do protokou uwag i zastrzee (zgoszone uwagi i zastrzeenia naley za

rotokou) umie i nazwisku pracownika lub czonka rodziny}

(podpis Podpisy czonkw zespou uczestniczcych w ustalaniu okoliczno ci i przyczyn wypadku: a) ............... b) ............... Protok sporzdzono w dniu .....199.....r. Przeszkody lub trudno ci, ktre uniemoliwiy sporzdzenie protokou w przepisowym terminie 14. Wykaz zacznikw: Zatwierdzam niniejszy protok: (podpis i piecz pracodawcy-kierownika zakadu pracy . 199. i Potwierdzenie odbioru protokou przez pracownika (czonka rodziny^: W dniu .....199.....r. .................... ............... (imi i nazwisko) (podpis! POUCZENIE i Przed zatwierdze i ein protokou zespl powypadkowy jesl obowizany zapozna z Tre ci okou poszkodowanego pracownika, a w razie wypadku miertelnego, uprawnionego czonka rodziny pracownika, ktry ma prawo zgoszenia uwag i zastrzee do ustale zawanych w prot okole. I) Poszkodowany pracownik, a w razie wypadku miertelnego, uprawniony czonek rodzin y pracownika, moe wystpi z pozwem do fladu rejonowego sdu pracy w .....o zmian tre ci protokou powypadkowego. Z pozwem o zmianc tre ci protokou powypadkowego moe rwnie w interesie poszkodowanego pracownika wystpi anizacja zwizkowa dziaajca w zakadzie pracy zatrudniajacym poszkodowanego pracownika . ] Roszczenia ze stosunku pracy Sil wolne od opat sdowych. ' Niepotrzebne skre li. **' dolczy wypadkw, ktrym ulegaj OHoby objele pizepiriarmi ual wy z dnia L9.12.L975 r. 0 uhezpieczeniu spoecznym osrfh wykonujcych prac na rzecz jednostek gospodarki uspoe cznionej na podsiawie Limow:y ij-encyjnej lub umowy zlecenia (Dz.U. z 1983 r. Nr 31, poz. 146 z p n.zm.l' '' przez pr/epiiy dotyczce ochrony ycia 1 zdrowia rozumie sie przepisy dotyczce bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony p rzeciwpoarowej, przepiliy ruchu drogowego i inne przepisy regulujce sprawy bezpiec zestwa w zakadzie pracy. 71 Zacznik do ear24dzenia nr 69 Prezesa CJUS 7 dnia 24 puid&kTLiikj Piecz ukudu pruty STATYSTYCZNA KARTA WYPADKU ' pr/y pracy * Z^T~ Nr statystyczny zakbdu pracy - traktowanego na rwni /. wypadkiem przy pracy * yyyg" Kolejny nr karty w zakadzie .------------- pracy od pocztki] roku (im t 1 aazwi&ko poszkodowanego ej), imi ojca) UwaRa. Ddpowiadujin- na pyluntj 01, 05, ll+ 31 nalejy Aiikre lif wspln, obwdka, kod o raz odpowiadajc nui odpowied sowny npE - kohfej. Odpowiadajc na pytania: 02, 04. 06, 07, 08, 10, [2, J3, 19. 20H 32 nalepy wpisa w kolumnie kod lub liczba" odpowiednia liczb. Odpowiadajc na pytania: 03. 0uX L4H l^i. I*. 17. JK uate y pusugnjc sle wa c klasyfikacjami - wjiiwiC w kolumnie kod Jub [iciba" odpowiedni kt>d lub kody, a w kyluninit sownie* ckrc lcnic d 2 opisem zawartym w klasyfikacji lub wasne nkr^Aleni c danegt> Fakiu. Lp. Pytania Odpowiedzi kid lub liczba Kownie 1 Ple 1 2 kobietn 02 Rok urodzenia ;: r= - -i::;;.' 03 Zawd wykonywany IM Sta nu zajmowanym sianowiaku prjcy w zakadzie {w latach) .-- -'--- z::'-~ OS Przeszkolenie / jkrcsu bhp (naley zakre li wszystkie rodzaje odbytych pr/eszk olefi) ii 1 2 .1 4 brak przeszkolenia przes

zkolenie wstpne uglne instrukta hq stanuwisku pracyh pray kiryiTi zdarzy si wypadek p /cH/kolenie pod^tuwuwe pr/es/ktileciit^ crkresowe 06 Daty wypadklr; n>k miesic (cytrami arabski ni i) dziert

07 GtMJzini] wyptidkii (0 23) OS Przepracowane godziny od putljcia pracy di> wypadku (W Miejsce ptwsiiinia wypadku 10 Liczba osh pos/kudt>wanych 11 Skutki wypadku' (znane w momencie wypulniania karty) 1 2 \ ffmierc osoby poszkodowanej L-i^klt LLS/kl)d/L lit (JILlIhI lejyze us^Jt odienic ciaa 12 Liczba dni nieid^lno ^i do pracy (Zflanu w moimtficit wypenianiu karty} wedu g druku [--4 - =sr tZUPENIWCA3 STATYSTYCZNA KARTA WYPADKU1 - przy pracy i)tyj# Sr siatyirtyczny ^itkiddu pracy - traktowanego na rwni /. wypadkiem piv.y pracj K I ijyt y Kolejny nr karty w zuktudzie -------------. pracy od jxio/mku roku . i mig ojca) (irni^ i nazwisko puszkod t ii. 1 Obja nieniu do wypenianiu statystycznej karty wypadku amieizt^une sq w Dz. Un. N r 30 po?. 69 2 Pierw^/y Mtiyrt cz ci u/u pel u i ujtej nalt^y w ypcbii jednocze nie / Wn.t\n wypad u. Druga stron wypeni w s^c e miesicy po aJstnienJu wypadku. Polania 0 dpow ie dz i kod lub liczba sownie Numer statystyczny choroby wedug druku 1.-4 i 4 Umiejscowienie najwaniejszych zmian powypadkowych i i i J,ikie prace (czynno ci) wykonywaj poszkodowany a lhw-iEi wvpadku Wydarzenie powodujce wypadek i Przyczyny wypadku (naley poriJic wszystkie przyczyny)

Czynniki niebezpieczne, szkodliwe lub uciliwe, ktre spowodoway wypadek ora?. materialne rda ych czynnikw Itzynnikyzrdn) 1 i I Siniry czasu pracy innych osb tw roboczoeod/.irujch} Szacunkowe utraty lruicriEiliir spowodowane wypadkiem w imlri /.] (be/. . strat fewiza-nych ze suitami czasu pracy) : Do wykorzystania wedug potrzeb branowych Rod7aj umowy, n^j podstawie ktrej poszkodowany ^wi^dczy prace kL>J wypeniajcej i numer telefonu s kierowniku zakadu pracy (miejscowo i duLii} CZSC UZUPENIAJCA (dokoczenie t k/.ei:/vwi>vte skutki wypjifikj Skutki wypadku

mie-re osoby poszkodowanej cikie uszkodzenie ciaa lejsze uszkodzenie ciafa Liczba dni niezdolno ci do pracy osoby wypeniajcej i numer tclcJonu P[>dpis kierownika zakadu praty (miejscowo i d[a) KARTA WYPADKU W DRODZE DO PRACY LUB Z PRACY 1. Nazwa i adres zakadu pracy................................................ 2. Imi i nazwisko pracownika poszkodowanego w wypadku........................ dala i miejsce urodzenia................................................... stan cywilny..............zawd wykonywany............................. adres................................................................... 3. Data wypadku ..............godzina...................................... 4. W dniu wypadku poszkodowany(a): 1) mia rozpocz prac o godz.............................................. 2) zakoczy prac o godz.................................................. 5. Wypadek zdarzy si: *' 1) w drodze z domu do pracy, 2) w drodze z pracy do domu, 3) w drodze do miejsca lub z miejsca: a) innego zatrudnienia, b) zwykego wykonywania funkcji lub zada politycznych, zawodowych lub spoecznych, c) zwykego spoywania posikw, d) odbywania nauki lub studiw dla pracujcych na podstawie skierowania zakadu pracy . 6. Szczegowy opis okoliczno ci i przyczyn wypadku............................. 74 Rodzaj obrae doznanych przez poszkodowanego wskutek wypadku Wypadek spowodowa u poszkodowanego: mier tak/nie niezdolno do pracy od ...............do............................. nr statystyczny choroby ............... $ wiadkowie 1. Ob.....................zam......................................... 2. Ob.....................zam......................................... 3. Ob.....................zam......................................... 10. Czy w sprawie wypadku prowadzone jest/byto dochodzenie przez organ prokurat ury tak/nie 11. Wypadek nie jest wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy Wypadek nastpi z powodu umy lnego lub wynikajcego z racego niedbalstwa naruszenia p pisw o ochronie ycia lub zdrowia. Do wypadku przyczyni! sie w sposb istotny sam prcownik bdc w stanie nie trze wo ci. ;2. Miejscowo i data sporzdzenia karty wypadku. [3. Do egzemplarza karty wypadku przeznaczonego dla organu rentowego zacza sie nas tpujce dokumenty:................................................... data i podpis osoby [>tr7.yinujtej kanc wypadku podpis i piecztka subowa pracownika sporzdzajcego kart wypadku 75 W razie prowadzenia prac w miejscu, do ktrego maj dostp osoby nie biorce udziau w pro cesie pracy, pracodawca jest zobowizany zastosowa rodki niezbdne do zapewnienia ochr ony ycia i zdrowia tym osobom (Art. 304 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 199 6 r.). W przypadku prowadzenia prac w jednym miejscu przez rnych pracodawcw, maj oni obowizek: wsppracowa ze sob, wyznaczy koordynatora sprawujcego nadzr nad wszystkim cownikami, ustali zasady wspdziaania uwzgldniajce sposoby postpowania w przypadku wy enia zagroe dla zdrowia lub ycia pracownikw (por. Art. 208 1 i 2 ujednoliconego tekst u Kodeksu pracy z 1996 r.). Uchwaa nr 14 Rady Ministrw z dnia 18 lutego J(J92 r. w sprawie suby bezpieczestwa higieny pracy (M.P. Kr 7, poz. 48)

Rozporzdzenie Rady Ministrw 7 dnia 21 kwietnia 1992 r. w sprawie ust alania okoliczno ci i przyczyn wypadkw pr/y pracy (Dz.U. Nr 37, poz. 160). Wa ciciel zakadu rzemie lniczego, zgodnie z art. 207 Kodeksu pracy, jest zobowizany zap ewni wykonanie zarzdze i zalece wydawanych przez organa nadzoru nad warunkami pracy. W celu usprawnienia realizacji obowizkw z zakresu bhp, pracodawca powinien zatrud ni pracownika, posiadajcego odpowiednie kwalifikacje w tej dziedzinie. Jeeli zaktac i zatrudnia do 10 pracownikw, sprawy bhp mona powierzy jednemu z pracownikw. Jeeli za kad zatrudnia do 15 osb. naley utworzy sub bhp, najcz ciej na cz ci etatu. Inspektor bhp w cechu zajmuje si przegldami stanu bhp w zakadach rzemie lniczych, dor adztwem, dochodzeniami powypadkowymi, kursami bhp zarwno da rzemie lnikw zrzeszonych w cechu, jak i dla pozostaych (jeeli zainteresowani wyra ch pomocy merytorycznej). In pektor bhp w Izbie Rzemie lniczej utrzymuje biecy kontakt z inspektorami bhp w cecha ch, zapewnia wymian do wiadcze midzy cechami, jak rwnie uczestniczy wsplnie z inspekt m cechu w dochodzeniach powypadkowych (przy wypadkach cikich i zbiorowych) oraz za pewnia kontakt ze Zwizkiem Rzemiosa Polskiego. Szkolenie bhp prowadz cechy, Zakady Doskonalenia Zawodowego, Towarzystwo Wolnej Ws zechnicy Polskiej i inne stowarzyszenia. Szczegowe wymagania w zakresie kwalifikacji do organizacji i zada suby bhp w zakadach pracy okre lono w Uchwale Nr 14 Rady Ministrw z dnia 18 lutego 1992 roku w sprawie suby bezpieczestwa i higieny pracy (M.P. Nr 7, poz. 48). 76 IW my l obowizujcych przepisw wa ciciel jest zobowizany do porzdzenia karty wy w drodze do pracy lub z pracy. Wzr karty 1 pzedslawiono na stronach 74/75. Za drog uwaa si tras z domu do zakadu pracy i z powrotem. Za drog o pracy uwaa si g do: innego miejsca zatrudnienia, zwykego miejsca spoywania posikw, miejsca nauki lu b studiw. rwnie do domu nie bdc najkrtsz, ale najdogodniejsz ze wzgldw komunikac Kart wypadku sporzdza si na podstawie o wiadczenia pracownika co do czasu, miejsca i okoliczno ci wypadku oraz protokou policji, suby zdrowia itp. W przypadku zatrudniania modocianych na podstawie umowy o przygotowanie zawodowe u pracodawcw bdcych rzemie lnikami, stosuje si przepisy Art. 190 205 ujednoliconego tek tu Kodeksu pracy z 1996 r., chyba e Minister Pracy i Polityki Socjalnej, w drodze rozporzdzenia. okre li odrbny sposb prowadzenia przygotowania zawodowego w rzemio le ( por. Art. 206 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.). Pracodawca, w tym przypadku wa ciciel zakadu rzemie lniczego, jest obowizany zna przepisy o ochronie prac , w tym przepisy i zasady bezpieczestwa i higieny pracy, w zakresie niezbdnym do w ykonywania dcych na nim obowizkw. Zarzdzenie Nr S Prezesa ZUS (znak Rn-002-1/76) z dnia 9 marca 1976 r., wprowadzajc e instrukcje w sprawie zasad postpowania w zakresie sporzdzania karty powypadkowej w drodze do pracy lub z pracy. 1.3.11. Certyfikacja wyrobw i usug Zakady rzemie lnicze produkujce niektre wyroby i wykonujce usugi w tym zakresie s zobowizane do uzyskania certyfikatw i znakw bezpieczestwa. W trosce o bezpieczestwo uytkownikw maszyn w ostatnich latach na producentw i importerw naoono nowe obowizki: obowizek zgaszania do certyfikacji wyrobw krajowych i importowanych, w tym maszyn m ogcych stwarza zagroenie oraz maszyn, ktre shi ratowaniu ycia, zdrowia i ochronie r ska (certyfikat na znak jako ci); 77 obowizek zgaszania do certyfikacji usug, mogcych stwarza zagroenia oraz usug, ktre aniu ycia, zdrowia i rodowiska (certyfikat systemu jako ci) Ocena maszyn i urzdze technicznych pod wzgldem bhp (dotyczy producentw) Ocena wyrobw krajowych i zagranicznych oraz usug stwarzajcych zagroenie atesty oraz wiadectwa dopuszczenia do produkcji zgodnie z Polskimi Normami certyfikaty i znaki bezpieczestwa zastrzeone przez Polskie Centrum Bada i Certyfika cji Podstaw prawn do zgaszania wnioskw o certyfikacj stanowi przepisy ustawy z dnia 3 kwi tnia 1993 roku o badaniach i certyfikacji (Dz.U. Nr 55, poz.

250 i z 1994 r. Nr 27, poz. 96). Podstaw prawny do oceny wyrobw i usug stanowi Polski e Normy, wprowadzone do obowizkowego stosowania rozporzdzeniami wa ciwych ministerstw , wydawanych w trybie ustawy z dnia 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji (Dz.U. Nr 55, po. 251). Wykazy wyrobw podlegajcych certyfikacji na znak bezpieczestwa i oznaczeniu tym znak iem ustala Dyrektor Polskiego Centrum Bada i Certyfikacji w porozumieniu z wa ciwymi organami administracji pastwowej. Wykazy te bd publikowane w Monitorze Polskim. Pi erwszy wykaz wyrobw objtych certyfikacj zosta opublikowany w Monitorze Polskim Nr 39 , poz. 335 z 1994 r. W celu uzyskania certyfikatu na znak bezpieczestwa producent lub importer powinie n zoy w odpowiedniej jednostce certyfikujcej wniosek, wypeniony kwestionariusz, wynik i bada laboratoryjnych oraz dokumentacj umoliwiajc identyfikacj wyrobu. Wykaz jednost k certyfikujcych mona znale w prasie fachowej. Certyfikat i znak ,3" nie s wymagane d la wyrobw, ktre weszy do obrotu przed 1 maja 1995 r.. jak rwnie dla wyrobw zgoszonyc o certyfikacji (w okresie przej ciowym). " Ustawa z dnia 3 kwietnia 1993 r. o badaniach certyfikacji (Dz.U. Nr 55, poz. 2 50 i z 1994 r. Nr 27, poz. 96) Rozporzdzenie Ministra Pracy i Poiityki Socjalnej z dnia 8 lutego 1994 r. w spraw ie wprowadzenia obowizku stosowania niektrych Polskich Norm i norm branowych, dotyc zcych bezpieczestwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 37, poz. 138). Producent maszyny lub urzdzenia technicznego, przed ich dopuszczeniem do produkcj i, jest zobowizany podda wytwr (prototyp lub egzemplarz 78 seni prbnej) ocenie pod wzgldem speniania wymaga bhp z zaoeniami onstrukcyjnymi, na stawie przepisw o bhp wa ciwych dla budowy i eksploatowanych maszyn. Maszyny i inne urzdzenia techniczne powinny r> tak konstruowane i budowane, aby zapewniay bezpiec zne i higieniczne marunki pracy i uwzgldniay zasady ergonomii (Art. 215 ujednolico nego ukstu Kodeksu pracy z 1996 r.). Producent, importer, dystrybutor lub inny dostawca maszyn, narzdzi i innych urzdze technicznych, ktre nie podlegaj obowizkowi certyfikacji na znak bezpieczestwa i ozna czenia tym znakiem, jest obowizany wyda deklaracj zgodno ci tych wyrobw z normami wpro wadzonymi do obowizkowego stosowania oraz wymaganiami okre lonymi wa ciwymi przepisami . Rwnie niedopuszczalne jest myposaenie stanowisk pracy w maszyny, narzdzia i inne u rzdzenia techniczne bez wymaganego certyfikatu, oznaczenia znakiem bezpieczestwa a lbo deklaracji (Art. 217 1 i 2 oraz Art. 218 ujednoliconego :ekstu Kodeksu pracy z 1996 r.). Podstaw prawn stanowi przepisy uchway Nr 11B Rady Ministrw z dnia 15 sierpnia 1986 r. w sprawie obowizkowej oceny maszyn i innych urzdze technicznych pod wzgldem bezpiec zestwa i higieny pracy (M.P. Nr 26, poz. 180). 1.4. Organizacja bezpiecznego i ergonomicznego zakadu rzemie lniczego Czynniki wpywajce na warunki w rodowisku pracy Pomieszczenia O wietlenie Wymagania ergonomiczne pracy naturalne higieniczno-sanitarne sztuczne przestrze drgania i wibracje (haas) Elementy budowlane Mikroklimat Wymagania ekologiczne okna temperatura ciany i stropy wentylacja drzwi podogi ochrona wody i powietrza ochrona otoczenia bliskiego ochrona otoczenia dalekiego 79 1.4.1. Pomieszczenia pracy i higieniczno-sanitarne Zaktad rzemie lniczy jest obowizany utrzymywa pomieszczenia pracy oraz higieniczno-s anitarne, budynki i inne obiekty budowlane oraz tereny z nimi zwizane w stanie za

pewniajcym bezpieczne i higieniczne warunki pracy (Art. 214 2 ujednoliconego teks tu Kodeksu pracy z. 1996 r.). Zakad jest rwnie zobowizany zapewni bezpieczne warunki przebywania na jego terenie klientom i interesantom. Pomieszczeniami pracy s pomieszczenia przeznaczone na pobyt pracownikw {w celu wyk onywania produkcji albo czynno ci usugowych), jeeli przebywanie w nich osb w cigu doby trwa duej ni 2 h. Jeeli czny czas przebywania tego samego pracownika jest krtszy ni w cigu jednej zmiany, to pomieszczenia takiego nie uwaa si za przeznaczone na poby t pracownika. Pracodawca jest obowizany zapewni pomieszczenia pracy odpowiednie do rodzaju wykon ywanych prac i liczby zatrudnionych pracownikw (Art. 214 ujednoliconego tekstu Ko deksu pracy z 1996 r.). Wyklucza si sytuowanie pomieszcze pracy w piwnicach, suterenach i na poddaszach. P raca w piwnicach moe by wykonywana, jeeli rodzaj produkcji tego wymaga. Wysoko pomies zcze pracy powinna by nie mniejsza ni: 3 m, jeeli nie wystpuj w nich czynniki szkodliwe i uciliwe dla zdrowia; 3,3 m, jeeJi wystpuj w nich czynniki szkodliwe i uciliwe dla zdrowia; 2,5 m, jeeli s przeznaczone na kantorki, dyurki itp. Na kadego pracownika w pomieszczeniach pracy powinno przypada co najmniej 6,6 m3 w olnej objto ci pomieszczenia oraz co najmniej 2 nr wolnej powierzchni. W pokojach b iurowych norma podstawowa na jednego pracownika wynosi 5 nr powierzchni. W zakadzie rzemie lniczym, obok pomieszcze pracy i biurowych, powinny znajdowa si pomi eszczenia higieniczno-sanitarne. Nale do nich: szatnie, umywalnie, ubikacje, natry ski oraz jadalnie. Szatnie s przeznaczone do przechowywania odziey wierzchniej, ochronnej i roboczej. Kady pracownik powinien mie w szatni zamykan szafk 80 jednokondygnacyjn (o wymiarach 0.35 x 0,35 x 1,85 m) lub dwukon-dygnacyjn (o wysok o ci jednej kondygnacji nie mniejszej ni 0,85 m). w szatni na jednego pracownika po winno przypada co najmniej 0,65 nr podogi (cznie z powierzchni zajt przez szafki i , przy zachowaniu szeroko ci przej nie mniejszej ni 1,5 m. L.~bikacje powinny by usytuowane w niewielkiej odlego ci od miejsca pracy, z wej ciem z pomieszcze o charakterze komunikacji oglnej. Ubikacja powinna mie przedsionek, a jej drzwi zewntrzne musz by wyposaone w samoczynne zamknicia. Ubikacje powinny by ska alizowane, spukiwane bieca, wod, naleycie wentylowane i o wietlone. Dla pracownikw wykonujcych prace, podczas ktrych wystpuje znaczne zabrudzenie ciaa, n aley instalowa natryski w ilo ci 1 sitko na 8 zatrudnionych pracownikw. Kabiny natrys kowe powinny by nie mniejsze ni 1,0 x 1,0 m. Do spoywania posikw przez pracownikw mona wydzieli specjalne pomieszczenie (jadalni) powierzchni nie mniejszej ni 8 nr. Elementy budynkw i pomieszcze powinny by dostosowane do rodzaju produkcji, z zachow aniem wymaga bhp i przepisw prawa, zapewniajce bezpieczne warunki pracy. Warunki ja kim powinny odpowiada elementy budynkw i pomieszcze dotycz: okien, drzwi, cian, strop , podg oraz ogrzewania, wentylacji i klimatyzacji. W pomieszczeniach pracy powinny si znajdowa w odpowiedniej liczbie okna, zapewniajc e o wietlenie naturalne oraz naleyte przewietrzanie. Stosunek powierzchni okien do powierzchni podogi powinien wynosi minimalnie 1:8, maksymalnie 1:5. W pomieszczeni ach zagroonych poarem, co trzecie okno powinno mie cz otwieraln, zawieszon na zawia dostpn z parapetu, o wymiarach co najmniej 0,75 x 0,6 m. Drzwi w kadym pomieszczeniu powinny si otwiera na zewntrz. Szeroko drzwi w pomieszcze iach pracy nie moe by mniejsza ni 1.2 m, a wysoko nie mniejsza ni 2,0 m. Midzy pom zeniami nie powinno by progw. ciany i stropy powinny zapewnia szczeln ochron pracownikw przed chodem, wiatrami, opa ami atmosferycznymi i intensywnym promieniowaniem sonecznym. Powinny by rwnie zabezp ieczone przed czynnikami niszczcymi, zwizanymi z wykonywanymi pracami. Stropy naley 6 Bezpieczestwo i higiena pracy... 81 obcia do warto ci dopuszczalnych. Obcienie stropw ponad ich wytrzymao jest zabroni Podogi w pomieszczeniach pracy powinny by rwne, bezpylne, sabo przewodzce ciepo i nie mog by liskie. W pomieszczeniach, w ktrych proces technologiczny moe spowodowa zamocz nie podoa, podoga powinna by wykonana z materiau nienasikliwego. z odpowiednim nachyl

niem w kierunku kanaw odpywowych. W pomieszczeniach o zagroeniu poarowym podogi nale ykona z materiaw niepalnych lub ognioodpornych. A\\\\r Rys. 33, Zabezpieczenie otworw i wystpw w pomieszczeniach pracy Przy wyborze materiau podogowego naley uwzgldnia stan zanieczyszczenia podogi w wynik procesu technologicznego (brudna, czysta, sucha, zmydlona, mokra) i wynikajcy z powyszego wspczynnik tarcia. Wspczynnik tarcia zaley rwnie od materiau podogowego a. z ktrego wykonane jest obuwie. Na przykad czysta i sucha podoga z gumy nie pasto wanej ma przy podeszwie skrzanej wspczynnik 0,91. a brudna i mokra 0,26, odpowiedni o przy podeszwie gumowej 0.69 i 0,20. W pomieszczeniach pracy wszystkie otwory w pododze i wystpy ponad poziom {o 1,0 m) winny by zabezpieczone porczami, w sposb przedstawiony na rys. 33. Wymagania dla pomieszcze higicniczno-sanitamych s zawarte w: rozporzdzeniu MPiO ZPOP oraz ZO z dnia 6 listopada 1946 r. (Dz.U, Nr 62, poz. 344 ), rozporzdzeniu Rady Ministrw z dnia 21 sierpnia 1959 r. (Dz.U. Nr 53, poz. 316) rozporzdzeniu Ministra Administracji, Gospodarki i Ochrony rodowiska z dnia 3 lipca 1980 (Dz.U. Nr 17, poz. 62). Jednym z czynnikw wpywajcych na higien pracy jest wa ciwy dobr barw cian, sufitw i zakadach rzemie lniczych. Na przykad ciany pomieszcze spawalni powinny by malowane kol rami jaskrawymi inp. tym). Pomieszczenia sanitarne i higieniczne powinny mie ciany ja sne, a lakiery powinny wykazywa walory bakteriobjcze. Pomieszczenia, w ktrych na cia nach moe osiada kurz i brud. powinny by malowane odpowiednimi powokami malarskimi. 1.4.2. Mikroklimat rodowisko cieplne, w ktrym pracuje czowiek, jest okre lane jako mikroklimat. Czynnika mi tego klimatu s: temperatura powietrza, wilgotno i ruch powietrza oraz promieniow anie cieplne. Temperatura otoczenia powinna zapewnia wzgldnie sta temperatur ciaa. Cz iek w czasie pracy wydziela ciepo, utrzymujc temperatur ciaa w granicach 36 37C. Ilo oddawanego przez pracownika przy rnych pracach zaley od intensywno ci pracy. Natenie ^siku fizycznego podczas pracy moe by okre lane w rny sposb (por. tab. 1). Zgodnie z wymaganiami bhp optymalne temperatury w pomieszczeniach pracy naley utr zymywa w zaleno ci od natenia wysiku fizycznego Tabela 5. Temperatury w pomieszczeniach pracy Nazwa pomieszczenia Temperatura [C] Do pracy lekkiej 16 Do pracy cikiej 12 Spawalnie 10 WarszUily precyzyjne 20 Stolarnie 20 Do obsugi samochodw 15 Biurowe, higieniczne 18 (PN-82/B-02402). Dla wybranych pomieszcze temperatury powinny wynosi od 10 do 20C ( tab. 5). Na utrat ciepa przez parowanie potu z powierzchni skry ma wpyw wilgotno powietrza. Pr cownik czuje si dobrze, gdy odprowadzanie potu jest cakowite, a skra jesl sucha. Sk uteczne odprowadzanie ciepa zapewnia ruch powietrza. Utrzymanie przepywu powietrza w odpowiednich granicach, niezalenie od odprowadzania szkodliwych substancji z m iejsca pracy, umoliwia utrzymanie staej temperatury na stanowisku pracy. Wymian powietrza zapewnia wentylacja naturalna lub wymuszona. Wentylacja naturaln a polega na wymianie powietrza wskutek rnic ciaru powietrza zewntrznego (zimnego) i w ewntrznego (ciepego) lub w nastpstwie wiatru. W zakadach rzemie lniczych najcz ciej st je si wentylacj zorganizowan (zwan aeracj), ktra polega na wymianie powietrza przez w oty lub uchylone okna i wyloty ( cienne kanay wylotowe) lub wywietrzniki. W pomiesz czeniach pracy, w ktrych jest moliwe wydzielanie si duych ilo ci spalin, substancji tr ujcych lub niebezpiecznych, naley zainstalowa mechaniczn instalacj wentylacyjn. Wenty acja mechaniczna polega na wymianie powietrza za pomoc wentylatorw. Aparaty i urzdz enia wydzielajce pary, gazy i pyy, naley zaopatrzy w odpowiedni instalacj odprowadzaj wycigi miejscowe).

Wentylacja powinna zapewni wymian 30 90 mVh powietrza dla jednej osoby, w pomieszcze niach w ktrych nie przewiduje si wydzielania szkodliwych substancji. Wska nikiem int ensywno ci wentylacji jest krotno wymiany powietrza na godzin, tj. stosunek ilo ci wie powietrza dostarczonego do objto ci tego pomieszczenia. Najcz ciej wska nik ten wynosi od 1 do 3. W pomieszczeniach zagroonych wydzielaniem si lub przenikaniem z zewntrz substancji szkodliwej dla zdrowia, naley stosowa dodatkowi! wentylacj wycigow uruchamian z wewn i zewntrz pomieszczenia i zapewniajc wymian powietrza dostosowan do przeznaczenia, z godnie z Polsk Norm. W pomieszczeniach z paleniskami na paliwo stae, pynne lub z urzdzeniami gazowymi, p obierajcymi powietrze do spalania z pomieszczenia i z grawitacyjnym odprowadzanie m spalin, stosowanie mechanicznej wentylacji wycigowej jest zabronione. 84 Promieniowanie cieplne wystpuje, gdy na stanowisku pracy znajd si I^zedmioty o rnej t emperaturze, emitujce promieniowanie podczerwone inp. w odlewniach, przy piecach przemysowych, piekarniczych). W takich sytuacjach pracownicy powinni stosowa wymag ane przez przepisy rodki i ochrony indywidualne. 1.4.3. Wymagania ergonomiczne na stanowisku pracy Ergonomia to nauka o przystosowaniu pracy i jej materialnych warunkw do psychofiz ycznych moliwo ci czowieka. W praktyce zawodowej jest dyscyplin naukow majc na celu w rzystanie wspczesnej techniki, psychologii pracy i medycyny dla zapewnienia optyma lnej wydajno ci, przy moliwie najmniejszym wysiku organizmu. W ergonomii wyrnia si dwa kierunki: koncepcyjny projektowanie maszyn i urzdze oraz caych zespow produkcyjnych przysto anych do biologicznych i fizjologicznych moliwo ci czowieka; korekcyjny analiza ju funkcjonujcych stanowisk pracy pod ktem dostosowania ich do moliwo ci czowieka oraz korygowanie warunkw pracy. Stanowisko pracy jest elementem organizacyjnym procesu produkcyjnego lub usugoweg o, w ktrym czowiek lub grupa ludzi wykonuje okre lone zadania za pomoc maszyn i narzdz i odpowiednich do potrzeb produkcji, stosujc okre lone metody pracy. Organizujc stan owiska pracy iz ergonomicznego punktu widzenia) naley uwzgldnia: struktur przestrzenn stanowiska pracy, na ktr si skada przestrze bdca w zasigu wnika i przestrze, w obszarze ktrej s umieszczone urzdzenia i maszyny; wysoko paszczyzny pracy zwizan z przyjmowaniem pozycji przez pracownika; pozycj przy pracy zwizan z dostosowaniem siedziska do pracujcego czowieka; rozmieszczenie na stanowisku pracy narzdzi, materiaw, przyrzdw pomiarowych itp.; usytuowanie i dostpno urzdze przekazujcych informacje oraz elementw sterujcych. 85 Kady czowiek uczestniczcy w procesie produkcyjnym lub usugowym charakteryzuje si pewn ymi cechami okre lajcymi jego moliwo ci psychofizyczne. Produkowane narzdzia, maszyny, wyposaenie meblowe, przyrzdy pomiarowe itp. uwzgldniaj wielko ci charakterystyczne dla przecitnego czowieka, ktrego wymiary ciaa, precyzja ruchw, sprawno zmysw, sia fi inne wielko ci s ustalane na podstawie bada. W praktyce midzy pracownikami wystpuj r (np. w budowie ciaa kobiety i mczyzny). Ponadto wymiary i ksztat ciaa ulegaj zmianom wiekiem, a cechy psychofizyczne ludzi s zrnicowane. Zadaniem organizatorw produkcji pal. i projektantw maszyn jest stworzenie moliwo ci d ostosowania maszyny i stanowiska pracy do indywidualnych potrzeb kadego pracownik a. Przykadem takiego rozwizania jest tak skonstruowane siedzisko kierowcy pojazdu (samochodu, cignika, d wigu itp.), eby moliwe byo jego ustawienie we wszystkich paszcz znach, wedug potrzeb i moliwo ci kierowcy. Innym przykadem moe by regulacja ustawienia zewntrznego lusterka wstecznego z wntrza samochodu. Z tych samych powodw naley zapew ni regulacj wysoko ci stow lusarskich z imadami, umoliwiajc dostosowanie poziomu s ywidualnej wysoko ci czowieka. Na stanowiskach pracy czowiek przyjmuje rne pozycje, wy konujc ruchy robocze. Strefy pracy s wyznaczone rozpito ci koczyn pracownika. Z tych w gldw strefa rozmieszczenia materiaw j narzdzi bdzie dla kadego pracownika inna. Zapr ktowane ergonomicznie stanowisko pracy powinno umoliwia dostosowanie go do paramet rw czowieka. W zaleno ci od wysiku przy pracy stojcej, naley przewidzie regulacj wysoko ci pola pr przy znacznym wysiku stoy powinny by nisze). Przy pracy siedzcej niezbdne jest zapewn enie wolnej przestrzeni dla ng, odpowiednich podprek, regulowanych siedzisk, obrot

owych krzese. Przedmiotem analizy ergonomicznej stanowiska jest rwnie obcienie wynika jce z niewa ciwie dobranych i rozmieszczonych elementw informacyjnych (np. odczytywan ie wielko ci elektrycznych na miernikach laboratoryjnych zamiast na przyrzdach tabl icowych). Analiza powinna uwzgldnia take uchwyty narzdzi, d wignie, przyciski sterujce itp, W wyniku analizy wskazane byoby dokonanie zmian, umoliwiajcych dostosowanie do indywidualnych moliwo ci i potrzeb pracownikw. Zapewnienie operatorowi maszyny wygody, bezpieczestwa i niezawodno ci dziaania poleg a na uwzgldnieniu: 86 statycznych wymiarw operatora; zakresu jego ruchw; jego pola widzenia; pozycji przyjmowanych przez niego w czasie pracy, konserwacji i napraw . Kada maszyna musi zawiera dodatkowe elementy regulacyjne, aby zwikszy liczb uytkownik i zmniejszy bdy operatora. W otoczeniu pracownika, na niektrych stanowiskach pracy, mog wystpowa drgania. rdem a mog. by: urzdzenia techniczne (np. wirujca maszyna, niewywaone koo samochodu); " pojazd, ktrego drgania przenosz si na fotel kierowcy, a nastpnie na czowieka i na p eday; otoczenie bliskie i dalekie (np. przejedajce obok zakadu rzemie lniczego cikie poj . Drgania akustyczne, syszalne przez czowieka, s odbierane jako haas. Haas w pomieszcze niach pracy wywouj mechanizmy (np. obracajce si przekadnie, pracujce silniki, maszyny wysokoobrotowe), przepyw gazw i cieczy (np. przy szybkim ruchu powietrza, zawirowa niach) rezonans i wstrzsy (np. drgania konstrukcji, praca urzdze udarowych). Wielko h aasu jest mierzona poziomem go no ci w decybelach (dB). Poziom go no ci do 35 dB jest dl zowieka obojtny, 35 65 dB zno ny. 65 85 dB dokuczliwy, a powyej 95 dB szkodliwy. przecitne, nie uwzgldniajce kompensacji drga akustycznych z drganiami wibracyjnymi ( o czstotliwo ciach od 2,0 do 16 Hz) i ultrad wikw (o czstotliwo ciach wikszych od 16 0 ). Tumienie haasw naley w pierwszej kolejno ci do projektantw i konstruktorw maszyn i zdze, ale znaczny wpyw na efekty tumienia maj te uytkownicy. Wa ciciele zakadw rzemie lniczych powinni zwraca uwag przy organizacji stanowisk pracy : izolacj fundamentw maszyn przed wstrzsami, przeciwwstrzsow izolacj murw, usuwanie dmiernego haasu (np. przez usuwanie luzw, wymian podkadek, smarowanie), zmniejszenie odbijania si d wikw (np. przez ebrowanie stropw), stosowanie przez pracownikw odpowi ich oston, wydzielanie pomieszcze o zwikszonym haasie z hal produkcyjnych itp. 87 1.4.4. O wietlenie NATURALNE SZTUCZNE oglne miejscowe mieszane O wietlenie naturalne zapewniaj okna i wietliki w dachach. Pomieszczenia robocze pow inny mie zapewnione rwnie o wietlenie sztuczne (w zdecydowanej wikszo ci elektryczne) moliwiajce prac po zmierzchu, jak te do wietlenie w dzie (jeeli dopyw wiata natura t ograniczony ze wzgldu na czynniki atmosferyczne). Sztuczne o wietlenie moe by: oglne rozmieszczone pod sufitem; miejscowe (na stanowiskach pracy), suce do o wietlania powierzchni pracy; mieszane, czyli jednoczesne o wietlenie oglne i miejscowe. O wietlenie sztuczne powinno zapewnia odpowiednie natenie o wietlenia, mierzone w luksa ch. Natenie o wietlenia oglnego dla rnego rodzaju prac na paszczy nie pracy (1 m nad pod powinno by mniejsze ni 20 lx (tab.6) Jeeli prace wymagaj rozrniania bardzo maych szc warto ci natenia o wietlenia na paszczy nie pracy powinny by wiksze od przedstawionych beli. Natenie o wietlenia bdzie zalee w takim Tabela 6. Natenie o wietlenia przy rnych rodzajach pracy Rodzaj pracy Natenie o wietlenia [lx]

Nie wymagajca rozrniania szczegw 20 Wymagajca rozrniania grubszych szczegw 50 Wymagajca rozrniania maych szczegw 100 Wymagajca bardzo dokadnego rozrniania szczegw 150-300 Przede wszystkim wymagajca rozrniania szczegw 500 ffzypadku od kontrastu midzy szczegem a ttem, wielko ci szczegu rwnomierno ci o wie wierzchni i bdzie sum warto ci o wietlenia oglnego i miejscowego. W skrajnych sytuacjac h natenie o wietlenia na paszczy nie pracy moe wynosi nawet 1500 lx. Stosowanie wycz tlenia sztucznego w pomieszczeniach pracy jest dopuszczalne, jeeli: jest to niezbdne ze wzgldu na wymogi technologiczne; jest to uzasadnione wzgldami uytkowymi, po uzyskaniu zgody wa ciwego wojewdz iego inspektora sanitarnego. Jeeli w zakadzie stosuje si wycznie o wietlenie sztuczne, naley zapewni o wietlenie e (zapasowe), umoliwiajce ewakuacj pracownikw i pomieszcze pracy, gdy nastpi zanik na icia w sieci elektrycznej. Zarzdzenie Ministra Gospodarki Materiaowej i Paliwowej z dnia 14 wrze nia 1987 r. w sprawie szczegowych zasad eksploatacji urzdze o wietlenia elektrycznego (M.P. Nr 29. p oz. 230). Nowo przyjmowanych pracownikw, w tym uczniw i pracownikw modocianych naley zapozna z arwami i znakami bezpieczestwa (rys. 34), uatwiajcymi orientacj w rodowisku pracy, zg odnie z PN--92/N-01255 i PN-93/N-01256: barwa czerwona i ksztat koa dla znakw zakazu: barwa ta i ksztat trjkta do ostrzegania przed niebezpieczestwem: barwa zielona i ksztat kwadratu do informacji o miejscach bezpiecznych: barwa niebieska i ksztat prostokta lub koa do informacji Rys, 34. Barwy i z/iaki bezpieczestwa 89 Przy poszczeglnych barwach przedstawiono przykadowe znaki, ktrych zapis jest moliwy bezpo rednio do odczytania przez pracownika. Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Pastwowej Inspekcji Ochrony rodowiska (Dz.U. Nr 77, poz. 335). 1.4.5. Wymagania ekologiczne w zakadzie rzemie lniczym Ekologia jest jedn z nauk ergologicznych, ktra bada wzajemne zaleno ci midzy organizma mi a rodowiskiem, w wyniku czego proponuje s rozwizania chronice rodowisko przed zagr oeniami. Zakady rzemie lnicze musz uwzgldnia wymagania ekologiczne dotyczce: ochrony czysto ci powietrza (jeeli np. w powietrzu usuwanym z pomieszczenia wystpuj niedopuszczalne stenia substancji szkodliwych, naley zastosowa urzdzenia unieszkodliw iajce je przed wyemitowaniem do atmosfery); ochrony przed haasem i drganiami (instalacje i urzdzenia stanowice techniczne wypo saenie zakadu nie mog powodowa powstawania nadmiernych haasw i drga, przenoszonych d toczenia budynku); ochrony zasobw wodnych (instalacja kanalizacyjna budynku, do ktrej s odprowadzane c ieki nie odpowiadajce warunkom ochrony ziemi i wd, musi by wyposaona w urzdzenia su ich oczyszczania); ochrony otoczenia (w zakadzie rzemie lniczym naley zbudowa odpowiednie zbiorn iki na rnego rodzaju odpady i mieci). Przedstawione zaoenia i ograniczenia w stosunku do stanowisk pracy nie wyczerpuj ws zystkich zagroe. Przy organizacji nowych procesw produkcyjnych naley sign do odpowie ch przepisw, zapozna si z obowizujcymi normami i uzyska aprobat wa ciwych organw n Przepisy zawarte w ujednoliconym tek cie Kodeksu pracy z 1996 r. (Art. 215), nakada j na konstruktorw i producentw obowizek takiego konstruowania maszyn i urzdze, aby uw gldniay zagroenia ekologiczne. 90

1.5. rodki ochrony indywidualnej oraz odzie i obuwie robocze 1.5.1. rodki ochrony indywidualnej Zakad rzemie lniczy jest obowizany dostarcza bezpatnie rodki ochrony indywidualnej (od ie ochronn, sprzt ochronny i inne) pracownikom zatrudnionym przy pracach naraajcych n

a uszkodzenie ciaa lub urazy mechaniczne, oparzenia, poraenie prdem elektrycznym, j ak rwnie pracownikom pracujcym w niskich temperaturach, wilgoci, haasie itp. Do rodkw ochrony indywidualnej zalicza si: Odzie ochronna, tj.: paszcze, peleryny, kurtki, kombinezony, fartuchy przednie, bl uzy, ubrania, spodnie, kamizelki, ochraniacze klatki piersiowej, ochraniacze brz ucha i cz ci tuowia, kaptury, kapelusze, czapki, berety, stoki, chustki, pokrowce na czapki i inne; odzie ochronna przysuguje pracownikom zatrudnionym w warunkach, w k trych s naraeni na dziaanie: pynnych czynnikw chemicznych, pyw, czynnikw gorcych owania cieplnego, pomieni, iskier, rozpryskw stopionego metalu), szkodliwych dla z drowia czynnikw biologicznych, wody i deszczu, niskich temperatur, czynnikw mechan icznych (odpryski metali, drewna i tworzyw sztucznych), promieniowania elektroma gnetycznego (w tym mikrofali), promieniowania jonizujcego (rentgenowskiego, jdrowe go), gromadzcych si adunkw elektrostatycznych lub na moliwo ci poraenia prdem; bieli bist przydziela si tylko wwczas, gdy stanowi ona konieczne uzupenienie odziey ochronn ej, w szczeglno ci niepalnej, kwasoochronnej oraz chronicej przed toksycznymi substa ncjami chemicznymi. rodki ochrony koczyn dolnych, tj.: buty, saperki, ptsaperki, trzewiki, pbuty, sanday, trepy, wkadki, ochraniacze stopy, ochraniacze golenia, getry, ochraniacze kolana, ochraniacze uda i inne. Obuwie przysuguje pracownikom zatrudnionym w warunkach n araenia ng na: urazy mechaniczne powodujce skaleczenia ng, przekucia stp lub zgniecen e palcw, iskry i gorce 91 rozpryski metali, wysok i nisk temperatur, wod, rodki chemiczne, gromadzenie si adun lektrostatycznych, poraenie prdem elektrycznym oraz po " li nicie si, rodki ochrony koczyn grnych, tj.: rkawice jedno-, trzy-, czteroi piciopalcowe, rkawic o skrconych palcach, rkawice bezpalcowe, rkawice biologiczne, ochraniacze palcw, na dgarstka i doni, ochraniacze okcia, przedramienia, ramienia i inne. Rkawice ochronn e przysuguj pracownikom wykonujcym prace w warunkach naraenia rk na: szkodliwe dziaan e substancji chemicznych, czynniki gorce (promieniowanie podczerwone, pomie, iskry, rozpryski metali stopionych, kontakt z nagrzanymi przedmiotami), szkodliwe dziaa nie promieniowania jonizujcego, szkodliwe dla zdrowia czynniki biologiczne, niski e temperatury, wod, czynniki mechaniczne powodujce skaleczenia rk, przekucia, starci e naskrka, poraenie prdem. Rkawice skrzane mog by wydawane tylko do prac z iskrami i ieniem. rodki ochrony gowy, tj.: hemy ochronne i hemy ochronne z dodatkowym wyposaeniem przez naczone do ochrony gowy przed urazami spowodowanymi uderzeniami i do amortyzacji energii uderzenia. rodki ochrony oczu i twarzy, tj.: okulary, gogle, osony twarzy, tarcze i inne. Prz ysuguj one pracownikom wykonujcym prace w warunkach naraenia twarzy i oczu na: odpry ski metali, drewna i tworzyw sztucznych, pyy, ciecze szkodliwe, pary oraz gazy dr anice i rozpryski stopionych metali, promieniowanie laserowe, promieniowanie nadfi oletowe, mikrofale, intensywne promieniowanie termotemperaturowe. rodki ochrony suchu, tj.: wkadki, nauszniki, hemy przeciwhaasowe oraz inne, ktrych st sowanie ma na celu ochron czowieka przed utrat suchu spowodowan haasem. rodki ochrony ukadu oddechowego, tj.: pmaski przeciw-I pyowe i filtrujco-pochani , pochaniacze ucieczkowe, filtropochaniacze, wkady regenerujce, filtry przeciwol ejowe i inne. Stosowanie sprztu ochrony ukadu oddechowego umo0 liwia przebywanie i wykonywanie pracy w rodowisku nieprzydatnym do oddychania wsk utek niedoboru tlenu lub wystpowania szkodliwych zanieczyszcze. Sprzt chronicy przed upadkiem z wysoko ci, tj.: uprze (szelki, kombinezony bezpieczest a), linki asekuracyjne (pionowe i poziome), urzdzenia samoblokujce (stacjonarne i przesuwane). Sprzt ten jest stosowany do ochrony przed upadkiem podczas wykonywan ia pracy; jest to kompletowany z uprzy i linki bezpieczestwa oraz z amortyzatora, l iny asekuracyjnej lub urzdzenia samoblokujcego. rodki izolujce cay organizm, tj.: rodki z doprowadzeniem powietrza, rodki umoliwiajc tosowanie izolujcego sprztu ochrony ukadu oddechowego, rodki umoliwiajce doprowadzeni powietrza lub stosowanie sprztu ochrony ukadu oddechowego. S to rodki szczelnie osan iajce tuw, rce, nogi i gow oraz ukad oddechowy i chronice je przed niebezpiecznymi odliwymi czynnikami wystpujcymi w rodowisku pracy w stopniu najwyszym.

rodki ochrony indywidualnej powinny: zabezpiecza pracownika przed szkodliwo ciami zawodowymi i urazami: zapewnia moliwo ci osigania wysokiej wydajno ci pracy; by trwae, wygodne i atwe do czyszczenia; mie atesty lub certyfikaty na znak bezpieczestwa, zgodnie z obowizujcymi przepisami (Art. 237 2 i 3 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r. wchodzi w ycie z dn iem 3 czerwca 1997r.) b) Rys, 35. Osony twarzy odchylne a) przezroczysta przed zimnymi odpryskami;' b) przed dziaaniem odpryskw chemicznych 93 1.5.2. Odzie i obuwie robocze Odzie i obuwie robocze przydziela pracodawca bezpatnie pracownikom, wykonujcym prac e, przy ktrych moe ulec zniszczeniu ich ubranie lub wystpuje intensywne brudzenie, wydziela si przykra wo, dziaaj czynniki mechaniczne, a take ze wzgldu na obowizujce pisy technologiczne, sanitarne lub higieniczne (Art. 2377 ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r,). Pracownikowi uywajcemu wasnej odziey roboczej i obuwia, pr acodawca powinien wypaci ekwiwalent pieniny. Konserwacja, naprawa i pranie odziey rob oczej oraz naprawa obuwia roboczego naley do obowizkw zakadu rzemie lniczego. Jeeli pr codawca nie moe zapewni parania odziey roboczej, czynno ci te mog by wykonywane przez racownika (za jego zgod), pod warunkiem wypacenia przez pracodawc ekwiwalentu pienine go. W razie utraty lub zniszczenia rodkw ochrony indywidualnej, odziey oraz obuwia roboczego z winy pracownika, jest on zobowizany ui ci kwot rwn warto ci niezamortyzowa cz ci zniszczonych rodkw. Kwot t zakad moe obniy. Do odziey roboczej zalicza si: ubrania, kombinezony, fartuchy, bluzy, koszule, bluzki, spodnie, spd nice, fartuchy przednie, fartuchy cz ciowe, bielizn osobist, czapki, czepki, furae rki, chustki i kaptury; odzie robocz przydziela si pracownikom stale wykonujcym prac e, przy ktrych wystpuje intensywne brudzenie, przykra wo bd dziaaj czynniki mechanic powodujce przetarcie, rozdarcie, przyspieszone niszczenie odziey wasnej pracownika , a take ze wzgldu na okre lone wymagania sanitarne lub higieniczne; bielizn osobist o raz koszule przydziela si wtedy, gdy s niezbdne do uytkowania pod odzie robocz ze wz na wykonywanie prac powodujcych intensywne brudzenie i przykr wo oraz ze wzgldu na uzasadnione wymagania sanitarne (szpitale). Do obuwia roboczego zalicza si: trzewiki, pbuty, pisaperki, saperki, skutery, sanday, obuwie profilaktyczne, pantol ety; obuwie robocze przydziela si pracownikom stale zatrudnionym przy pracach, pr zy ktrych wystpuje intensywne brudzenie lub przyspieszone niszczenie obuwia; obuwi e profilaktyczne przydziela si przy pracach wykonywanych w pozycji stojcej. 94 Normy przydziau rodkw ochrony indywidualnej oraz odziey i obuwia iwboczego dla prac ownikw obsugi urzdw naczelnych, centralnych i terenowych administracji centralnej (w ybr) Przewidywany Stanowisko Zakres wyposaenia: R odzie i obuwie robocze okres uyw alno ci pracy 0 ochrony indywidualne w miesicach, w okresach zimowych (o.z.) i do zuycia 2 3 4 Elektryk, 1 ,R kombinezon drelichowy 24 elektromonter lub ubranie drelichowe 18 2.R trzewiki sk./gum. 24 3.0 kamizelka ciepochronna1 3 o.z. 4,0 sprzt dielektryczny (rkawice gumowe, kalosze) do zuycia 5.0 szelki lub pas bezpieczestwa wedug instrukcji : Kelner<ka) l.R czepek biay lub opaska do zuycia 2.R fartuch z elanobaweny 2 szt./24 3.R fartuszek przedni biay do zuycia

4.R trzewiki profilaktyczne tekstylne 9 Kierowca samochodu l.R fartuch drelichowy 24 osobowego 2.O rkawice ochronne drelichowe do zuycia dostawczego 3.0 buty gumowe1 do zuycia (min. 24) i autobusu 4.0 fartuch przedni wodochronny dyurny Konserwator sieci l.R ubranie drelichowe 18 wodnokanalizacyjnej lub fartuch drelichowy 18 (hydraulik) 2.0 kamizelka ciepochronna1 2 o.z. 3.R trzewiki sk./gum/ 24 4.0 buty gumowe wg potrzeb do zuycia (min. 24) 5.0 rkawice brezentowe lub gumowe do zuycia Malarz, murarz l.R czapka drelichowa lub beret 18 2.R ubranie drelichowe 12 3.R podkoszulka dzianinowa 12 4.O kamizelka ciepochronna1 3 5.R trzewiki sk./gum. o.z 6.0 rkawice drelichowe 24 lub brezentowe do zuycia 7.0 okulary ochronne do zuycia .1 4 8.0 fartuch przedni brezentowy do zuycia 9.O hem przeciwuderzeniowy wg potrzeb dla murarza do zuycia Maszynistka w hali l.R fartuch i tkanin syntetycznych ma szyn,telefonistka. wg potrzeb do zuycia leleksistka, teletypistka Mechanik maszyn l.R fartuch drelichowy do zuycia biurowych, 2.0 okulary przed wodpryskn we do zuycia konserwator sprztu komputerowego Mechanik l.R czapka drelichowa lub beret 24 samochodowy 2.R ubranie drelichowe 12 w warsztacie lub kombinezon drelichowy 12 napr wczym 3.R koszula flanelowa 6 4.O trzewiki przemysowe sk./olejoodporne 18 5.0 kamizelka ciep)ochronna1 3 o.z. lub bluza ciepochronna2 3 o.z. 6.O rkawice brezentowe lub emulsja" do zuycia 7.0 okulary ochronne do zuycia 8.0 buty gumowe1 do zuycia 9.0 fartuch przedni wodoochromiy3 dyurny Obsuga kopiarek l.R fartuch drelichowy do zuycia lub z tkanin syntetycznych do zuycia 2.R trzewiki profilaktyczne tekstylne dla kobiet 24 Powiela /owy, l.R fartuch drelichowy 24 wiatokopista. lub z tkanin syntetycznych 36 drukarz offsetowy, 2.R trzewiki profilaktyczne tekstylne kserografista, dla kobiet 24 introligator 3.0 rkawice gumowe do zuycia (wydawa stosownie 4.0 okulary ochronne do zuycia do potrzeh 5.0 fartuch kwasoochroimy wynikajcych lub z folii wg potrzeb do zuycia z warunkw pracy) 2 3 i

95 Tabela 7 cd. 1 2

f)

10

Robotnik 1 .R czapka drelichowa lub beret 24 magazynowy, 2.R ubranie drelichowe do zuycia transportowy, lub fartuch drelichowy do zuycia gospodarczy 3.R trzewiki przemysowe skJgum, 24 4.0 kamizelka ciepochronna1 3o.z. lub bluza ciepochronna2 3 o.z. 5.0 buty 11 leowo-gumowe2 3 o.z. 6.0 kurtka przeciwdeszczowa wg potrzeb dyurna 7.0 fartuch przedni brezentowy wg potrzeb do zuycia 8.0 rkawice ochronne do zuycia 12 lusarz, stolarz I.R czapka drelichowa lub beret 24 2.R ubranie drelichowe 18 lub fartuch drelichowy 18 3.R trzewiki sk./gum. 24 4.0 rkawice ochronne tkaninowe do zuycia 5.0 kamizelka ciepochronna1 3 o.z. 6.O okulary ochronne do zuycia 7.0 ochronniki shichu wg potrzeb do zuycia Spawacz 1 .R czapka drelichowa lub beret 24 2.R ubranie drelichowe 18 lub kombinezon drelichowy 18 3.R trzewiki przemysowe sk./gum. 24 4.0 bluza ciepochronna1 3 o.z. 5.0 fartuch skrzany spawalniczy 60 6.0 rkawice skrzane z mankietem do zuycia 7.0 okulary spawalnicze lub tarcza spawalnicza do zuycia ' 4 Szatniarz(rka), I.R fartuch z tkanin syntetycznych 36 wo ny 2.0 kamizelka ciepochronna1 3 o.z. 3.R trzewiki profilaktyczne tekstylne 24 . ."' Tapicer I.R fartuch drelichowy 18 2.R trzewiki sk./gum. 24 16 Dla stanowisk pracy o charakterze robotniczym oraz i higieny pracy.. 97 Tabela 7 cd. 1 2 4 rzemie lniczo-- usugowych, nie wymienionych w lp. 1 15 zakres wyposaenia w od zie i obuwie robocze, ochrony indywidualnej oraz okresy uywalno ci ustala si jak dla podobnych stanowisk pracy wymienionych w niniejszej tabeli ' Wydawana w pomieszczeniach nie ogrzewanych 2 Do prac wykonywanych .stale poza gmachem w terenie 1 Wydawane do myciu samochodu, do prac State wykonywanych pr/ez kierowc lub mecha nika 4 Rodzaj spodw w zaleno ci od warunkw pracy; skrt sk." oznacza skrzane, gum," gumo OBJA NIENIA 1. Ustalone w labeli norm przswidywane okresy uywalno ci w miesicach badi okresach zimowych powinny by pomocne w okre laniu ilo ciowych i asoitymen towych potrzeb zakadw iracy. 2, W przypadku dy pracownik poza podstawowymi czynno ciami przewidzianymi dla okr e lonego stanowiska wykonuje stale dodatkowe czynno ci wymagajce zgodnie tabela norm dodatkowego wyposaenia w odzie i ochrony, zakad pracy zobowizany jest uzupeni jego wy osaenie do zakresu normy przysugujcej dla tego stanowiska pracy (np. kierowca wykon ujcy stale czynno ci mechanika). W dziale X Kodeksu pracy z 1996 r. ustalono zasady stosowania odziey i obuwia roboczego oraz rodkw ochrony osobistej.

11

Pracodawca nie moe dopu ci pracownika do pracy bez rodkw ochrony indywidualnej oraz odziey i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku (Art. 237y ujednoliconego tekstu Kodeksu pracy z 1996 r.). Szczegowe wykazy norm dla stanowisk pracy w rzemio le mona uzyska we wa ciwym cechu lub w izbie rzemie lniczej. Uchwaa Rady Ministrw nr 44 z dnia 27 marca 1990 r. w sprawie zasad przydzielania p racownikom rodkw ochrony indywidualnej oraz dostarczenia odziey roboczej (M.P. Nr 1 4, poz, 109 i z 1991 r. Nr 28, poz. 201). 98 Pamitajmy... I. Hemy uywane z budownictwie s wykonane z polietylenu, z hamakiem wysokoci nieniowym . Z. rodki ochrony zabezpieczajce przed upadkiem z wysoko ci obejmuj: pasy bezpieczestwa , pasy do mycia okien, linki pomocnicze do pasw bezpieczestwa, kombinezony z wmont owanymi szelkami bezpieczestwa oraz aparaty bezpieczestwa. 3. rodki ochron ng dzieli si ze wzgldu na wa ciwo ci ochronne i stosowane materiay n odporne na uderzenia, przekucia oraz uderzenie i przekucie; chronice przed olejami, wod oraz roztworami kwasw i zasad; " chronice przed poraeniem prdem elektrycznym i adunkami elektrostatycznymi; chronice przed zimnem; odporne na dziaania mechaniczne (drgania); chronice przed wysok temperatur i iskrami; chronice przed znieksztaceniem stp (obuwie profilaktyczne). 4. rodki ochrony rk dzieli si na: rkawice (piciopalcowe, czteropal-cowe, trzypalcowe i jednopalcowe), donice, woreczki, cz ciowe rodki ochrony rk {palce, trjpalce, opuszk , mankiety, napul niki, naokietniki) oraz wkady dzianinowe do rkawic. 5. rodki ochrony oczu i twarzy dzieli si na: okulary chronice przed odpryskami mechanicznymi, szkodliwymi cieczami, osony chronice przed odpryskami mechanicznymi oraz rozpryskiem cieczy, przed ciaam i gorcymi, promieniowaniem, zespoem czynnikw wystpujcych przy spawaniu elektrycznym, 6. rodki ochrony suchu dzieli si na: wkadki przeciwhaasowe; nauszniki przeciwhaasowe; hemy przeciwhaasowe. 7. rodki ochrony drg oddechowych dzieli si na: filtrujce (pmaski przeciwpylne, pochaniacze, filtro-pochaniacze); izolacyjne (aparaty butlowe). 8. Ubiory ochronne dzieli si na: chronice przed czynnikami gorcymi ( z impregnowanej i niepalnej baweny); chronice przed przemoczeniem (z baweny lub z wkien syntetycznych); 99 chronice przed pyami (z baweny pyoszczeinej, skry, poliestru); chronice przed pynnymi rodkami chemicznymi (z folii, tkanin impregnowanych); chronice przed czynnikami mikrobiologicznymi (z tkaniny powlekanej ywic poliuretanow); chronice przed chodem (z baweny z ocieplaczem); chronice przed czynnikami mechanicznymi (z tkaniny drelichowej wzmocnionej); chronice przed promieniowaniem elektromagnetycznym. W Art. 237 nowego Kodeksu pracy na wa ciciela warsztatu rzemie lniczego naoono obowizek dostarczenia pracownikom nieodpatnie rodkw ochrany indywidualnej ora/ poinformowanie ich o sposobach posugiwania si nimi. Pracodawca jest obowizany dostarczy pracownikom nieodpatnie odzie i obuwie robocze speniajce wym gania PN jeeli: odzie wasna pracownika moe ulec zniszczeniu lub znaczemu zabrudzeniu, wymagaj tego procesy technologiczne, bhp lub sanitarne. 1.6. Pierwsza pomoc w nagych wypadkach

Udzielenie pierwszej pomocy ofiarom wypadku jest obowizkiem kadego znajdujcego si na miejscu wydarzenia. Do podstawowych zasad przy udzielaniu pierwszej pomocy nale: natychmiastowe usunicie poszkodowanego z miejsca wypadku (jeeli niebezpieczestwo zagraa mu w dalszym cigu) lub przerwanie szkodliwego dziaania czynnika (jeeli takie postpowanie jest moliwe); obejrzenie poszkodowanego i wstpne stwierdzenie oddechu, krwawienia i stanu przy tomno ci; udzielenie pierwszej pomocy zalenej od objaww; wezwanie lekarza; zabezpieczenie miejsca wypadku. Tamowanie krwotokw i opatrywanie ran Z krwawieniem mamy do czynienia przy niewielkich uszkodzeniach naczy krwiono nych. Krwawienie ustanie po naoeniu opatrunku uciskowego, mocowanego przylepcem lub band aem. 100 Uraz moe spowodowa uszkodzenie ttnic lub yt. a take silnie krwionych narzdw wewntr Przy cikich wypadkach oba rodzaje krwotokw (zewntrzny i wewntrzny) mog wystpowa rw e. Do zatrzymania krwotoku zewntrznego stosuje si nastpujce sposoby: ucisk krwawicego naczynia rk; opatrunek uciskowy; uniesienie krwawicej koczyny lub innej cz ci ciaa ku grze; zaoenie opaski Esmarcha (gumowej rurki o dugo ci ok. 125 cm z acuszkiem i haczykie o zapinania) przy krwotoku z naczy krwiono nych koczyn. W przypadku najmniejszego podejrzenia krwotoku wewntrznego lub ttniczego (po udzie leniu pierwszej pomocy) naley poszkodowanego przewie do szpitala. Przy krwawieniu z nosa, chorego uktada si z gow uniesion, na kark kadzie si zimny ok i przyciska skrzydeko nosa do przegrody. Oparzenia Postpowanie przy udzielaniu pierwszej pomocy oparzonym, zaley od stopnia oparzenia : oparzenie pierwszego stopnia (silne przekrwienie skry) wymaga polewania strumieniem czystej, zimnej wody i zabezpieczenia wyjaowionym opatrunkiem, oparzenie drugiego stopnia (pojawiaj si pcherze) wymaga wycznie naoenia wyjaowio atrunku i skierowania do lekarza. oparzenie trzeciego stopnia (martwica skry i ciemne, zwglone strupy) wymaga natyc hmiastowej interwencji lekarza. Oparze nie wolno dotyka rkami ani smarowa ma ciami. Nie wolno rwnie rozcina pcherzy z ran cia obcych, zdziera cz ci ubrania przylegajcych do ran ani polewa ran spirytusem Przy oparzeniach zwizkami chemicznymi (np. kwasami, ugami, niegaszonym wapnem) mie jsca oparzone trzeba natychmiast przemywa strumieniem biecej wody przez 15 minut. W przypadku oparzenia oka rukiem elektrycznym naley zaoy zimny okad z kwasu bornego : skierowa poszkodowanego do lekarza. 101 Omdlenia Omdlenie jest nag i krtkotrwa utrat przytomno ci, spowodowan strachem, dusznym klima pomieszczeniu, gwatownymi zmianami ci nienia itp. Pierwsza pomoc przy omdleniach p olega na wygodnym uoeniu zemdlonego (z gow nisko), rozlu nieniu cz ci ubrania, skropie twarzy zimn wod i zapewnieniu dopywu wieego powietrza. Zemdlonemu nie naley podawa do picia. Zatrucia gazami i parami Gazy i pary mog by wchaniane przez drogi oddechowe, przewd pokarmowy i skr. Jeeli za cie nastpio wskutek wchonicia szkodliwych gazw i par przez drogi oddechowe, naley wyn e poszkodowanego na wiee powietrze, rozlu ni ubranie i przykry kocem, zapewniajc spo ezruch. Przy zatruciach przez przewd pokarmowy (przez wypicie trucizny, jedzenie nie myty mi rkami itp.) podstawowym zabiegiem jest wywoanie wymiotw i podawanie odtrutek ogln ych, tj. Letniej wody, wgla aktywowanego lub mleka. Mleka nie naley podawa przy zat ruciach rodkami rozpuszczalnymi w tuszczach. Jeeli trucizna zostaa wchonita przez skr naley: zdj z poszkodowanego skaon odzie (ostronie, najlepiej przez rozcicie);

skaon powierzchni skry obmy biec wod (bez uywania rcznikw, gbek, szm yda; skaone cz ci ciaa przykry jaow gaz. Zamania koczyn Pierwsza pomoc przy zamaniach i zwichniciach koczyn polega na unieruchomieniu koczyn y (dla uniknicia dodatkowych uszkodze tkanek i przemieszcze uszkodzonych ko ci). Uszk odzone koczyny dolne unieruchamia si za pomoc szyny, deseczki, kija itp., w taki sp osb, aby jeden koniec usztywnienia zachodzi poza miednic, a drugi siga do pity. Szyn ley zakada bez podnoszenia nogi i przywizywa opaskami. 102 Pierwsza pomoc przy zamaniach koczyn grnych polega na zaoeniu ca rk ubki i zawiesze i na temblaku. Jeeli nastpio zamanie ko ci palcw u rki, naley do rki umocowa banda o szeroko ci doni, podkadajc uprzednio wat. Inne zamania Otwarte zamania koczyn z rwnoczesnym krwawieniem w miejscu przerwanej skry naley opat rze sterylnym opatrunkiem, a nastpnie zabandaowa, unieruchamiajc zaman ko " w istni niu. Jeeli nastpio zamanie obojczyka, naley do dou pachowego woy zwitek gazy, rk prostym przymocowa do tuowia, a na uszkodzone miejsce naoy zimny okad. Jeeli jest podejrzenie zamania krgosupa (np. przy upadku z wysoko ci), naley z zachowa iem szczeglnej ostrono ci podsun pod poszkodowanego desk dugo ci wikszej ni jego wz Jeeli nastpio zamanie eber, pierwsza pomoc polega na mocnym obandaowaniu klatki piers owej podczas wydechu. Udar cieplny i soneczny Poszkodowanego z udarem cieplnym naley wynie z pomieszczenia, rozebra, na gow pooy kompres, a cae ciao obmywa chodn wod. Podobnie naley postpowa w przypadku udaru s , ewentualnie podajc do picia chodne pyny. Uwalnianie poraonego spod dziaania prdu elektrycznego o napiciu do 1 kV Podczas uwalniania poraonego prdem naley: wyczy napicie wa ciwego obwodu elektrycznego; odcign poraonego od urzdze bdcych pod napiciem; odizolowa poraonego, uniemoliwiajce przepyw prdu przez jego ciao. Wyczenie napicia powinno by dokonane poprzez: otwarcie wa ciwych cznikw od strony zasilania; usunicie wkadek topikowych (bezpiecznikw) z obwodu zasilania; 103 przecicie przewodw od strony zasilania za pomoc narzdzi z izolowanymi rkoje ciami; sobu tego nie wolno stosowa w pomieszczeniach zagroonych wybuchem; zwarcie przewodw od strony zasilania; zwarcie to musi by wykonane w sposb trway, za pomoc odpowiedniej zarzutki metalowej i moe by stosowane tylko w liniach napowietr znych. Odcignicie poraonego od urzdze bdcych pod napiciem powinno by wykonywane, w przypa wyczenie napicia trwaoby zbyt dugo, byoby trudniejsze lub bardziej niebezpieczne. Odizolowanie poraonego naley stosowa wwczas gdy wyczenie napicia lub odcignicie po okazao si nieskuteczne. Odizolowanie powinno polega na podsuniciu materiau izolacyjne go pod nogi poraonego (gdy prd pynie od rki do ng) lub na odginaniu kolejno palcw jed ej doni (gdy prd pynie od jednej rki do drugiej). Uwalnianie poraonych spod dziaania prdu elektrycznego o napiciu do 1 kV musi by dokon ywane za pomoc materiaw izolacyjnych, gwnie sprztu ochronnego zasadniczego i dodatkow go (dielektrycznych rkawic, pbutw, dywanikw, drkw itp.). W razie konieczno ci nale zastpczy materia izolacyjny (suche drewno, tworzywa sztuczne, suche materiay teksty lne). Gdy poraenie nastpio na wysoko ci, naley zabezpieczy poraonego przed skutkami upadku. Uwalnianie poraonego spod dziaania prdu elektrycznego o napiciu powyej 1 kV Uwolnienie poraonego prdem o napiciu powyej 1 kV polega na: wyczeniu napicia wa ciwego obwodu elektrycznego; odcigniciu poraonego od urzdze bdcych pod napiciem. Wyczenie napicia powinno by dokonane przez otwarcie wa ciwych wycznikw. Przed odsun raonego od urzdzenia, ktre zostao wyczone, naley upewni si o braku napicia (np. z ka nika napicia) oraz rozadowa urzdzenie. Dla zyskania na czasie mona odcign porao yczonych urzdze za pomoc sprztu ochronnego.

104 Odcignicie poraonego od urzdze bdcych pod napiciem moe by osowane wycznie, gdy wyczenia napicia i za pomoc sprztu ochronnego. Naley bezwzgldnie wykluczy moliwo ratujca dotkna bezpo rednio poraonego lub urzdzenia. Udzielanie pomocy przed lekarskiej osobom poraonym prdem elektrycznym Bezpo rednio po uwolnieniu poraonego spod napicia naley udzieli mu pomocy przedlekarsk iej. Nie wolno odstpowa osoby poszkodowanej oraz przerywa akcji ratowniczej do chwi li przybycia personelu lekarskiego. Kady poraony prdem elektrycznym winien by zbadan y przez lekarza, chociaby ogldziny zewntrzne nie wskazyway na tak potrzeb. Pomoc prze lekarska powinna polega na wykonaniu nastpujcych czynno ci: gdy poraony krwawi, zatamowa krwawienie; sprawdzi czy poraony nie ma w jamie uslnej cia obcych; w zaleno ci od stanu poraonego zdecydowa o zakresie i sposobie udzielania pomocy dor a nej. Poraony przytomny. Naley rozlu ni ubranie w okolicy szyi, klatki piersiowej i brzucha i uoy poszkodowanego w wygodnej pozycji. Do chwili przybycia lekarza powinien on p ozostawa w pozycji lecej. Poraony nieprzytomny, oddycha. Poraony nie moe, nawet na bardzo krlko pozostawa w poz ycji na wznak". Naley uoy go w tzw. pozycji bocznej ustalonej i stale obserwowa (odde h moe si zatrzyma). Jeeli przybycie lekarza si przedua, poszkodowanego naley po up . 2 godzin obrci na drugi bok. Poraony nieprzytomny, nie oddycha, krenie zatrzymane. Natychmiast zastosowa reanimac j oddychania i krenia. Ratujcy powinien swoim oddechem doprowadzi tlen do puc poszkod wanego, a przez uciskanie serca krew z tlenem do mzgu. * * * Fachowe udzielenie pomocy przedlekarskiej osobom poraonym i poparzonym prdem elekt rycznym bardzo czsto decyduje o przeyciu ratowanego i ma wpyw na efekty leczenia kl inicznego. Naley zdawa 105 sobie spraw, e takiej pomocy przedlekarskiej poraonym prdem elektrycznym mog udzieli ycznie osoby przeszkolone na kursach ratownictwa technicznego i medycznego. Szkole nie z ratownictwa technicznego winno gwnie obejmowa uwalnianie poraonego spod dziaani a prdu elektrycznego. Natomiast w szkoleniu z ratownictwa medycznego gwny nacisk wi nien by pooony na nauczenie reanimacji kraeniowo--oddechowo-mzgowej, terapii wstrzsu, przygotowanie poszkodowanego do transportu. Opracowano na podstawie Wytycznych w sprawie zasad postpowaniu prz\ ratowaniu osb p oraonych i poparzonych prdem elektrycznym" (Instytut Energetyki 1990). czsc 2 Zasady bezpiecznej pracy w zakadach rzemie lniczych 2.1. Zasady bezpiecznej pracy w rzemio le metalowym Stanowiska pracy i organizacja robt Zakady rzemie lnicze brany metalowej prowadz produkcj i usugi o szerokim zakresie od nej obrbki metali do galwanizacji. Wymaga to znajomo ci wielu przepisw i zasad bhp, specyficznych dia konkretnych stanowisk pracy. Mona jednak ustali podstawowe zasad y dla caego zakresu robt: 1. Pracownicy powinni by wyposaeni w odzie i obuwie robocze i rodki ochrony indywid ualnej, wymagane dla stanowiska lub rodzaju pracy, 2. Stoy lusarskie, obrabiarki i urzdzenia powinny by mocowane na state oraz rozmies zczone w taki sposb, aby zapewni dostp obsudze, dowz materiaw i bezpieczestwo innym ownikom. 3. Drogi ewakuacyjne, poarowe i transportowe powinny by odpowiednio oznaczone i w stanie umoliwiajcym swobodne wykorzystanie. 4. Na terenie zakadu naley rozmie ci sprzt ga niczy zgodnie z obowizujcy adami. 5. W miejscach o szczeglnym zagroeniu poraeniem naley stosowa obnione napicie sieci ektrycznej. 6. Maszyny i urzdzenia powinny by zerowane (lub uziemiane) zgodnie z odpowiednimi przepisami. 7. Szczeglne rodki ostrono ci naley zachowa przy transporcie i magazynowaniu ciec y rcych i atwopalnych.

8. W magazynach cz ci metalowych naley zwrci szczegln uwag na niebezpieczestwo ska a ostrymi krawdziami oraz urazy spowodowane spadaniem magazynowanych cz ci. 9. Urzdzenia transportowe naley wykorzystywa zgodnie z instrukcjami obsugi. Nie wol no przecia maszyn ponad dopuszczalne warto ci, wykazane na urzdzeniu. 10. Instalowa maszyny i urzdzenia majce certyfikaty i znaki bezpieczestwa. 11. Wzbronione jest zatrudnianie modocianych przy wykonywaniu prac. podczas ktryc h s naraeni na zwikszone niebezpieczestwo urazw 108 (obsuga motw pneumatycznych, pras, walcw, noyc, krajalnic, szarpaczy) oraz napdw i p stawek przenoszcych ruch na maszyny. Praca na obrabiarkach do metali 1. Obrabiarki powinny by tak ustawione, aby mona byo bez zagroe wykonywa przy nich w zystkie czynno ci obsugowe i transportowe. 2. Kada obrabiarka powinna mie wycznik, sucy do wczania i wyczania oraz do n wego zatrzymania obrabiarki, umieszczony w miejscu atwo dostpnym i zabezpieczon y przed przypadkowym wczeniem. 3. Przed uruchomieniem obrabiarki naley sprawdzi, czyjej wczenie nie spowoduje wypa dku. 4. Zakazane jest uytkowanie obrabiarki przy zdjtych lub uszkodzonych osonach. 5. Przy naprawie lub usuwaniu drobnych usterek naley wyczy napd obrabiarki, uniemoli i przypadkowe wczenie i rozmie ci widoczne napisy: Naprawa nie uruchamia". 6. Przed opuszczeniem stanowiska przy obrabiarce pracownik jest obowizany j unieruchomi. 7. Przy tokarkach naley stosowa osony i zabezpieczenia przed odpryskujcy mi wirami oraz osony wirujcych uchwytw tokarskich (rys. 36). urzdzenie chodziwo mocujce obracajcy si ' przedmiot (prt) poraenie prdem elektrycznym upadek przedmiotu Rys. 36. Tokarka miejsca typowych 109 elementy sterowania wierto wiry i chodziwo poraenie prdem elektrycznym upadek przedmiotu Rys. 37. Wiertarka stoowa miejsca typowych zagroe 8. Przy wiertarkach naley osania przekadnie i stosowa bezpieczne wierta (rys. 37). 9, Przy szlifierkach wszystkie ciernice powinny by osonite. Przed zamocowaniem tarc zy szlifierskiej na wrzecionie naley j wyway i wyprbowa na d wik {rys. 38), 10. Przy frezarkach naley osania" frezy osonami staymi i ruchomymi, ktre s automaty ie regulowane przy ruchach rki pracownika (rys. 39). 11. Po bokach strugarki podunej oraz do koca stou w jego pooeniu kracowym, naley p awi, woln przestrze o szeroko ci co odpryski i wiry pyy., _L ciernica chodziwo ]-------krace stou -przedmioty obrabiane poraenie prdem elektrycznym Rys. 38. Szlifierka do paszczyzn miejsca typowych zagroe 110 frez i wiry obracajce si elementy przedmioty obrabiane, chodziwo obracajce si elementy (korbki) poraenie prdem elektrycznym tjs. 39. Frezarka pozioma miejsca typowych zagroe najmniej 0,6 m. W miejscach, do ktrych dochodzi koniec stou lub koniec obrabianego przedmiotu naley ustawi pomalowane (to--czarne) bariery. 12. Przy strugarkach poprzecznych mechanizmy korbowe, koa zbate i napdy powinny by odpowiednio osonite (rys. 40).

13. Operatorzy obrabiarek do metali powinni by wyposaeni w odpowiedni ubir roboczy oraz obuwie i osony twarzy i oczu. 14. Nie wolno chodzi narzdzia szmatami, usuwa z obrabiarek wirw rkami, sprawdza pa chropowato powierzchni wirujcego przedmiotu, pracowa w rkawicach itp. wiry i chodziwo ruch posuwisto-zwrotny osona - poraenie prdem elektrycznym Kys. 40. Suwak strugarki poprzecznej miejsca typowych zagroe 111 Tabela 8. Wykorzystanie cieczy chodzcych przy obrbce mechanicznej metali Rodzaj cieczy chodzcej Zastosowanie Wodny roztwr sody toczenie zgrubne, frezowanie Wodny roztwr myda toczenie i frezowanie wykaczajce, wiercenie Emulsja toczenie, frezowanie, szlifowanie Nafta obrbka wygadzajca Mieszanina wiercenie, gwintowanie, rozwiercanie 15. Przy pracach z urzdzeniami wytwarzajcymi wiry odpryskowe naley bezwzgldnie oso i twarz tarcz ochronn i stosowa ekran> ochronne. 16. Naley chroni pracownikw przed bezpo rednim kontaktem z chodziwami, zapewniajc odp wiednie osony i profilaktyczne rodki ochronne (pasty, kremy itp.) Powierzchniowa obrbka metali 1. Przy obrbce galwanicznej naley przestrzega nastpujcych zasad bezpieczestwa i higie y pracy: w pomieszczeniach galwanizerni powinna by zapewniona wentylacja naturalna, mecha niczna i miejscowa; pracownicy powinni by ubrani w specjaln odzie ochronn i wyposaeni w sprzt ochrony ywidualnej, zgodnie z obowizujcymi przepisami; na stanowiskach nie wolno spoywa posikw ani pali tytoniu; po zakoczonej pracy prac ik powinien mie moliwo umycia caego ciaa; wstp do galwanizerni osobom postronnym jest zabroniony; kade stanowisko pracy powinno by wyposaone w instrukcje pracy, ze wskazaniem dziaa przypadku zagroe (zwaszcza tam, gdzie si wykorzystuje trucizny, pyny rce i pyy) or sad udzielania pierwszej pomocy. 112 2. Przy pracach malarskich i lakierniczych naley przestrzega nastpujcych zasad bezpi eczestwa i higieny pracy: malarnie powinny by usytuowane w oddzielnych budynkach wolnostojcych; kade urzdzenie malarskie powinno by wyposaone w co najmniej jedn sztuk sprztu ga oraz koce ochronne; wska nik wymiany powietrza (przez wentylacj naturaln i mechaniczn) powinien wynosi 5 wymian na godzin; budynki malami musz by szczeglnie chronione przed wyadowaniami atmosferycznymi, instalacja elektryczna winna odpowiada wymaganiom przeciwwybuchowym i poarowym. Prace lusarskie 1. Prace lusarskie s wykonywane najcz ciej przy stoach warsztatowych z imadami. Sto powinny by mocne i cikie, o wysoko ci regulowanej (800 900 mm), z pyt pokryt ch stalow lub cynkow, o wymiarach podstawowych: 700- 800x1000 1200 mm i grubo ci ok. 60 mm. 2. Imado powinno zapewnia stabilno mocowanego elementu. 3. Rczne narzdzia lusarskie powinny by w dobrym stanie technicznym, utrzymane w czy sto ci. 650 1800 ] c- ii Q I I Q

i I I . 1100 Rys. 41. Rozmieszczenie stow lusarskich w warsztacie Bezpieczestwo i higiena pracy... 113 4. Rczne narzdzia z napdem elektrycznym zasilane napiciem sieciowym powinny by zabez pieczone przewodem zerujcym. 5. W pomieszczeniach wilgotnych naley stosowa narzdzia o wzmocnionej izolacji (o znaczone i i[), nie wymagajce zerowania ani uziemienia. 6. Do prac o szczeglnym zagroeniu poraeniowym jest wskazane stosowanie narzdzi i o wietlenia miejscowego na napicie bezpieczne (poniej 25 V). 7. Podczas wykorzystywania narzdzi z napdem elektrycznym naley chroni izolacj przed uszkodzeniem (np. w miejscach, gdzie przechodz ludzie). 8. Nie wolno regulowa ani usuwa uszkodze narzdzi wczonych do sieci elektrycznej. 9. Rozmieszczenie stow lusarskich powinno zapewnia warunki do swobodnej pracy i tra nsportu materiaw (rys. 41). Warsztatowe roboty blacharskie 1. Przy pracach na prasach naley zachowa szczegln ostrono . Pracownik powinien mie o zabezpieczenia rak przez oson\. kozioki, wypychacze, automatyczne wyczniki itp. 2. Prasy powinny mie automatyczne urzdzenia do usuwania odpadw i w miar moliwo ci w bw. 3. Maszyny do cicia blachy powinny by wyposaone w osony noyc gilotynowych i w samo czynne wyczniki dziaajce przy zaniku napicia oraz dobrze o wietlone. 4. Przy lutowaniu blach naley stosowa okulary i rkawice. Obowizuj rwnie zasady bhp, osowane do obsugi narzdzi elektrycznych. 5. Przy nitowaniu naley uywa motkw dobrze osadzonych na trzonku, przy nitowaniu od d ou zakada okulary ochronne. Warsztaty metalizacji natryskowej 1. Przy metalizacji natryskowej naley stosowa sprzt ochrony indywidualnej: maski pr zeciwpyowe, pmaski z doprowadzeniem powietrza, hemy piaskownicze i maski ze skafandr em i doprowadzeniem powietrza, wykorzystujce odpowiednie rodki ochrom w zaleno ci od rodzaju metalu. 114 Rys. 42 Orientacyjne wymiary powierzchni operacyjnych prz\' stanowiskach lusa rsko -warsz tatowych 2. Przed rozpoczciem natryskiwania za pomoc pistoletu naley uruchomi wszystkie wycig i. 3. Maski, okulary i inne rodki ochrony naley starannie przechowywa w jednym miejsc u. 4. W pomieszczeniach metalizacyjnych nie wolno spoywa posikw ani przechowywa odziey. 5 Kabina metalizacyjna powinna mie co najmniej 3,5 m wysoko ci, by ogrzewana, mie ins talacj elektryczn przeciwwybuchow i wentylacj z filtrami lub osadnikami. 6. Wyposaenie warsztatu metalizacji natryskowej wymaga urzdze do piaskowania, insta lacji spronego powietrza i stanowiska ze sprztem specjalistycznym. Wymagania dozoru technicznego oraz zasad obshigi s zawarte w odpowiednich przepisach szczegowych. Obrbka plastyczna na gorco 1. Stanowisko pracy do plastycznej obrbki rcznej powinno by wyposaone w wycig spalin . 2. Kowado naley ustawi na mocnym pniu drewnianym okutym stalowymi obrczami i zagbionym w ziemi co najmniej 50 cm. 3. Kowado powinno by naleycie przymocowane do podstawy. 4. Kowale powinni pracowa ubrani w odzie robocz i stosowa rodki ochrony indywidual nej (dwucz ciowe ubranie, skrzany fartuch kowalski, buty przemysowe na spodac h skrzanych, skrzane nagolenniki, skrzane rkawice z mankietami, nakrycie gow y, okulary przeciwodpryskowe, nauszniki). 115 5. Stanowiska kucia powinny by osonite odpowiednimi osonami dla ochrony innych prac ownikw. 6. Piece do nagrzewania metali naley:

obsugiwa zgodnie z instrukcj obsugi, w szczeglno ci przed opuszczeniem stanowiska n zawr gwny; wyposay w skutecznie dziaajc wywiewn wentylacj miejscow, 7. Mioty naley: eksploatowa tylko majce odpowiedni stan techniczny; instalowa na odpowiednio wykonanym fundamencie, aby wstrzsy nie przenosiy si na fun dament budynku: wyposay w urzdzenia do uruchomienia i sterowania zabezpieczone przed przypadkowym wczeniem; ukadanie i zdejmowanie z kowada moe odbywa si przy uyciu kleszczy; nie wolno wykonywa adnych prac, jeeli przedmiot obrabiany nie ma odpowiedniej temp eratury przewidzianej technologi; zapewni obsudze wyposaenie w odzie robocz i ochronn jak przy pracach kowalskich; ci le przestrzega instrukcji obsugi; 8. Wzbronione jest zatrudnianie modocianych w rodowisku, w ktrym rwnowane natenie h ustalonego i nieustalonego, mierzone zgodnie z Polskimi Normami, przekracza 80 dB (dla 8-godzinnei ekspozycji na haas) Dla przedstawionych powyej robt przepisy s zawarte w: rozporzdzeniu Ministrw Pracy i Opieki Spoecznej oraz Zdrowia z dnu 28 kwietnia 195 1 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy na obrabiarka^ do metali (Dz.U. Nr 2 5, poz. 192), rozporzdzeniu Ministrw Pracy i Opieki Spoecznej, Zdrowia, Przemy sh. Cikiego i Prz mysu Lekkiego z dnia 3 pa dziernika 1951 r, w sprawi; bezpieczestwa i higieny pr acy przy metalizacji natryskowej (Dz.U. Nr ?~ poz. 374), Q uchwale nr 118 Rady Ministrw z dnia 15 sierpnia 1986 r, w spraw ie " obowizkowej oceny maszyn i innych urzdze technicznych pod wzgleder bez pieczestwa i higieny pracy (M.P. Nr 26, poz. 180), rozporzdzeniu Ministra Spraw Wewntrznych z dnia 10 wrze nia 1966 -w sprawie bezp ieczestwa przeciwpoarowego w malamiach i lakiernia^. (Dz.U. Nr 40, poz. 24 2), zarzdzeniu Ministra Gospodarki Materiaowej i Paliwowej z dnia 14 sierpnu 1987 r. w sprawie szczegowych zasad eksploatacji urzdze i instala.. spronego powi trza (M.P. Nr 29, poz. 227). 116 2.2. Zasady bezpiecznej pracy w rzemio le chemicznym Czynniki chemiczne to grupa materiaw i przetworw wystpujcych rodowisku pracy, do kt zalicza si substancje chemiczne istniejce jako surowce, pprodukty i wyroby kocowe, p owstajce w toku procesw technologicznych. Transport, przechowywanie i wykorzystywa nie w produkcji rodkw chemicznych stwarzaj szczeglne zagroenia dla pracownikw i osb jdujcych si w otoczeniu bliskim zakadu rzemie lniczego. Czynniki chemiczne oddziauj na czowieka: przez wdychanie w postaci pyw, dymw, gazw i mgie; przez skr w przypadku substancji rozpuszczajcych tuszcz i pot naskrka; przez wchanianie podczas spoywania posikw i napojw na stanowiskach pracy; przez oparzenia skry i przewodu pokarmowego; po rednio w postaci dziaania dranicego skr, oczy i ukad oddechowy; po rednio przez wywoywanie poarw i wybuchw; w wyniku dugotrwaego wystpowania w postaci chorb zawodowych. W celu zmniejszenia zagroe pracownikw na dziaanie substancji chemicznych, ustalono najwysze dopuszczaln e stenia tych substancji, zawartych w powietrzu na stanowiskach pracy w przemy le i w rzemio le. Najwysze dopuszczalne stenie wyraa si w mg/m3 w powietrzu otaczajcym s owisko pracy: jako NDS (najwysze dopuszczalne stenie) w cigu zmiany; jako NDSCh (najwysze dopuszczalne stenie chwilowe) tolerowane najwyej przez 30 minu t w czasie zmiany; jako NDS (dopuszczalne stenie biologiczne metabolitw) okre lane jako stenie w pyna trojowych (w tym we krwi i w moczu) w przypadku przenikania trucizny zarwno drog o ddechow, jak i skrn. Pomiary ste szkodliwych substancji chemicznych na stanowiskach przed dopuszczeniem

pracownikw do pracy, jak i w toku produkcji (najlepiej w sposb cigy), sjednym z warun kw bezpiecznej eksploatacji 117 urzdze i przyczyn przerwania toku technologicznego po przekroczeniu ustalonych norm . Lista substancji chemicznych, podobnie jak zestaw procesw produkcyjnych, szkodliw ych dla czowieka jest bardzo duga. Przykadowo mona wymieni najcz ciej wystpujce: benzen i jego zwizki (przy produkcji wyrobw gumowych, kleju, impregnacji, przy sy ntezie barwnikw itp.); cyjanek potasu (w przemy le chemicznym, przy hartowaniu metali itp.): benzyna; dwusiarczek wgla (uywany jako rozpuszczalnik); alkohole: metylowy, etylowy, propylowy, amylowy; arsen i jego tlenki (w rolnictwie); bar i jego zwizki; bromki i chlorki; czterochlorek wgla (rozpuszczalnik); czteroetyloow (jako skadnik benzyny); sole miedzi; terpentyna; tlenek wgla (efekt niezupenego spalania wgla); rt i jej zwizki; ow i jego zwizki; kwasy mineralne i organiczne; zasady i roztwory zasad itp. Oglne zasady bezpiecznej pracy przy zagroeniach substancjami chemicznymi dotycz: stosowania rodkw ochrony indywidualnej w rodowisku, w ktrym s przekroczone normy ND i NDSCh; wykorzystania wentylacji pomieszcze; automatyzacji procesw technologicznych, szczegowych instrukcji obsugi urzdze i informacji o zagroeniach: zapewnienia wa ciwych warunkw sanitarnych (umywalek, natryskw, sal jadalnych, podwjn ch szatni); usuwania gazw, pyw i gazw w miejscu ich powstawania (wentylacji miejscowej); wydzielania budynkw i pomieszcze; oznakowania budynkw, drg ewakuacyjnych itp.; wydzielenia miejsc odpoczynku dla pracownikw. 118

Magazynowanie substancji chemicznych Pomieszczenia magazynowe chemikaliw powinny mie sprawne urzdzenia wentylacyjne (wen tylatory nawiewne u gry, wywiewne u dou) z moliwo ci regulacji temperatury i wilgotno c oraz urzdzenia do ogrzewania. Zwizki o duej zdolno ci do reakcji fotochemicznej naley przechowywa w naczyniach z ciemnego szkl. Wszystkie naczynia i pojemniki naley ozn aczy (etykietami), okre lajc nazw substancji, stopie stenia, producenta, dat trwao ie zagroenia (np. trucizna). Magazyn naley wyposay w urzdzenia do przechowywania subs ancji, umoliwiajce atwy dostp (pszafy, pki, stojaki, zasieki, palety itp.) i wytycz e od przeszkd drogi transportowe. W zaleno ci od rodzaju przechowywanych substancji magazyny naley wyposay w odpowiednie rodki ga nicze, urzdzenia sygnalizacyjne i automa yczne systemy gaszenia ( ciany wodne, zraszacze itp.). Rwnie instalacje o wietleniowe powinny odpowiada warunkom wymaganym w pomieszczeniach o duym zagroeniu ogniowym, w ybuchowym lub oddziaywa substancji rcych. Przy projektowaniu i przebudowie pomieszcz e magazynowych naley uzgodni ich klas, rodzaj cian i dachw, wystarczajc liczb wej zamkni oraz warunkw ochrony rodowiska w przypadku skae wody, powietrza i gleby. Dost o rodkw trujcych, wybuchowych lub toksycznych mog mie tylko osoby upowanione, przestr egajce specjalne procedury ich wydawania (zamkni, zlece, ksiek trucizn itp.). Malarnie i lakiernie Malarnie i lakiernie powinny by sytuowane w budynkach wolno stojcych o niepalnej konstrukcji, z lekkim dachem. Budynki malarni i lakierni musz by szczeglnie chronione przed wyadowaniami atmosferycznymi.

Szeroko przej i drg transportowych powinna wynosi co najmniej 1.5 m. Pomieszczenia pr cy powinny mie bezpo rednie wyj cie na zewntrz, co trzecie okno uchylne i specjalnie o znaczone oraz wentylacje ogln. W obudowanych kabinach do malowania natryskowego na ley uywa parawanw o wysoko ci powyej 2 m. Zasady uywania urzdze ci nieniowych s op dziale 1.3.6.2). 119 Ustawa z dnia 21 maja 1963 r. o substancjach trujcych (Dz.U. Nr 22, poz. 116 i z 1983 r. Nr 6, poz. 35) Rozporzdzenie Ministra Zdrowiu i Opieki Spoecznej z dnia 28 grudnia 1963 r. w sp rawie oznaczania substancji trujcych (Dz.U. z 1964 r. Nr 2, poz. 8iz 1993 r. Nr 2 5. poz. 115) Rozporzdzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spoecznej z dnia 28 grudnia 1963 r. w sp rawie wykazu trucizn i rodkw szkodliwych (Dz.U. z 1964 r. Nr 2, poz. 9 oraz dodatk owy wykaz Dz.U. z 1965 r. Nr 40, poz. 252 i z 1983 r. Nr 13, poz, 67) Rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1989 r. w sp rawie dopuszczalnych ste i nate czynnikw szkodliwych dla zdrowia w rodowisku pracy . Nr 69 z 1995 r., poz. 351 jednolity tekst). Rozporzdzenie Ministrw Pracy i Opieki Spoecznej oraz Zdrowia z dnia 1 czerwca 195 3 r. w sprawie higieny pracy w zakadach wytwarzajcych pap smoowcow i uywajcych paku moy pogazowej przy produkcji (Dz.U. Nr 35, poz. 151) Rozporzdzenie Ministra Przemysu z dnia 8 sierpnia 1990 r. w sprawie bezpieczest wa i higieny pracy przy produkcji, magazynowaniu i transporcie wewntrzzakadowym materiaw wybuchowych (Dz.U. Nr 58, poz. 341 i z 1992 r. Nr 2, poz. 7). Wanym zagadnieniem bhp jest odpowiednie znakowanie rurocigw z mediami przemysowymi, w szczeglno ci z czynnikami niebezpiecznymi. Dla identyfikacji czynnikw przesyanych r urocigami ustalono. zgodnie z PN-70/N-01270, nastpujce barwy rozpoznawcze: dla wody (zielona) dla pary (srebrnoszara) dla oleju i cieczy palnych (brzowa) dla skroplonych gazw (ta) dla kwasw i zasad (fioletowa) dla powietrza (bkitna) Do znakowania rurocigw mona stosowa take tabliczki w ksztacie: trjkta dla znakw ostrzegawczych. prostokta dla napisw informacyjnych i do oznaczania kierunku przepywu. Pracodawca, przed rozpoczciem produkcji nowych materiaw lub wprowadzeniem procesw te chnologicznych szkodliwych dla zdrowia, powinien dokona rozpoznania (zapoznajc si z wykazem lub zasigajc opinii wa ciwego wojewdzkiego inspektora sanitarnego) o stopniu zagroenia ich dla zdrowia. Wykaz najwyszych dopuszczalnych ste i nate czynnikw szkodliwych dla zdrowia w rodo racy jest zawarty w zaczniku do rozporzdzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1989 r. w sprawie dopuszczalnych ste i nate czynnikw szkodliwych dla rowia w rodowisku pracy (Dz.U. Nr 69 poz. 417, z 1991 r. Nr 114, poz. 495 i z 199 2 r. Nr 6, poz. 26) 120 W nowym Kodeksie pracy w Art. 220 225 zawarto przepisy o substancjach chemicznych oraz o procesach pracy szczeglnie szkodliwych dla zdrowia i niebezpiecznych. Z pr zepisw wynika m.in., e: stosowanie niebezpiecznych substancji chemicznych jest dopuszczalne pod warunki em zastosowania rodkw zapewniajcych pracownikom ochron ich zdrowia i ycia, niedopuszczalne jest stosowanie niebezpiecznych substancji chemicznych nie posi adajcych kart charakterystyki tych substancji, a take opakowa zabezpieczajcych p rzed ich szkodliwym dziaaniem, poarem lub wybuchem. Przepis bdzie obowizywa od 3 marca 1997 r. Pracodawca jest obowizany rwnie chroni" pracownikw przed promieniowaniem jonizujcym, ochodzcym ze rde sztucznych i naturalnych : przed dziaaniem substancji i czynnikw rak twrczych. Pracodawca prowadzcy dziaalno , ktra stwarza moliwo wystpienia nagego n twa dla zdrowia lub ycia pracownikw, jest obowizany podejmowa dziaania zapobiegajce t

kiemu niebezpieczestwu (min. przez zapewnienie asekuracji przez inne osoby, stoso wanie urzdze i sprztu ratowniczego). Przy pracach szczeglnie niebezpiecznych naley za pewni obsug przez co najmniej dwie osoby. 2.3. Zasady bezpiecznej pracy w rzemio le drzewnym Stanowisko i organizacja pracy Pomieszczenia pracy, w ktrych wykonuje si prace stolarskie, powinny by organizowane i wyposaone zgodnie z zasadami obowizujcymi w kadym zakadzie pracy (porwnaj rozdz. 1 5). W stolarniach i modelarniach naley zapewni temp. 20C, w malarniach 25C, w lakier niach natryskowych jest niewskazane stosowanie ogrzewania miejscowego oraz ogrze wania centralnego gorc wod. W zakadach stolarskich wystpuje zwikszone zapylenie powietrza. Py drzewny w powietrz u moe wywoa podranienie grnych drg od121 dechowych, przewlekle zmiany zapalne, jak rwnie, przy nadmiernym steniu, stwarza pow ane zagroenie wybuchowe. Zapobieganie powyszym zagroeniom polega na: usuwaniu wszelkich skupisk pytu w pomieszczeniach; uywaniu do obrbki drewna odpowiednich narzdzi; eliminowaniu okoliczno ci powodujcych iskrzenie; usuwaniu trocin, struyn i pytw przez odpowiednie urzdzenie odpylajce; bezwzgldnym przestrzeganiu zakazu palenia tytoniu i uywaniu otwartego og nia; podczeniu wszystkich obrabiarek do sprawnie dziaajcych urzdze odpylajcych; instalowaniu w pomieszczeniach szlifierni wentylatorw wywiewnych i zapewnieniu n aturalnego nawiewu; wyposaeniu polerek i szlifierek w sprawnie dziaajce odprowadzenie elektryczno ci sta tycznej; przewody odprowadzajce pary i pyy z kabin natryskowych powinny by wyprowadzone pon ad dach w odlego ci co najmniej 5 m od kominw; prowadzeniu instalacji elektrycznych z zabezpieczeniami obowizujcymi dla pomieszc ze o zagroeniu wybuchowym. Praca na obrabiarkach do drewna 1. Obrabiarki powinny by tak ustawione, aby mona byo swobodnie wykonywa prace obsugo we i transportowe. 2. Przed uruchomieniem obrabiarki naley sprawdzi czy jej wczenie nie spowoduje wypa dku. 3. Obrabiark naley natychmiast wyczy, jeeli w czasie pracy wystpi drgania. 4. Obrbk mona rozpocz po osigniciu przez narzdzie nominalnej liczby obrotw. 5. Podczas pracy na pile tarczowej naley zwrci uwag na jej wa ciwe umocowani na wrzecionie, prawidowe naprenie tarcz i odpowiednie rozwieranie zbw. Wymagane jest stosowanie klina rozczepiajcego, kaptura ochronnego i przesuwada. 122 6. Obsugujcy pilark musi sta z boku piy. Pia ta mowa powinna mie obudowy wszystkich cajcych si cz ci. 7. Naley utrzymywa porzdek na stanowiskach pracy i cigle uprzta wiksze odpady ze st iy i z podogi. Trociny i zrzynki powinno si usuwa z stou szczotk lub deseczk. 8. Zabezpieczenie strugarek-wyrwniarek polega na cakowitym osoniciu noy strugarskich oraz montau urzdze przeciwodrzuto-wych. 9. Kada frezarka do drewna powinna by wyposaona w: prowadnic, urzdzenia dociskajce m teria oraz osony wrzeciona (rys. 43). 500 Q 2000 Rys. 43 drewna na frezarce

10. Podczas pracy na wiertarkach naley pamita o dobrym mocowaniu wierte i przedmiotw obrabianych. 11. Tokarki powinny mie odpowiednie osony zabezpieczajce pracownika i inne osob y na wypadek wyrwania z kw obrabianego przedmiotu oraz ekrany przed odprysku jacymi wirami. Tokarze powinni pracowa w przybicach lub w okularach ochronnych. To

karka powinna by zaopatrzona w podprk do prowadzenia drewna. 12. Szlifierki powinny by wyposaone w urzdzenia odpylajce. L3. Podczas pracy zmechanizowanymi narzdziami stolarskimi naley bezwzgldnie przestr zega instrukcji obsugi, uytkowa po sprawdzeniu stanu przewodw zasilajcych, nie pracow stojc na drabinie, nic dopuszcza do przegrzania silnika. 14. Naley pamita o zerowaniu urzdze. 15, Wzbronione jest zatrudnianie modocianych przy pracach, podczas ktrych s naraeni na zwikszone niebezpieczestwo urazw {piy eto drewna) oraz przy obsudze pi tarczowych ta mowych i trakw. 123 Rczna obrbka drewna 1. Przy posugiwaniu si piami rcznymi trzeba pamita o tym, e: piy naley przechowywa w odpowiednim porzdku, zaostrzone i rozwiedzione, piy powinny by zawieszane na kokach obok stow. 2. Podczas strugania naley w sposb wa ciwy trzyma strug, pewnie mocowa materiay, usu iry przy uyciu mioteki, a noe wyjmowa i zakada z naleyt ostrono ci. 3. Podczas dutowania rcznego naley: dobrze mocowa materia, nie uywa do pobijania m etalowych, nie ka dut ostrzami zwrconymi do pracownika. 4. Pia tarczowa (narzdzie zmechanizowane) powinna by wyposaona w dwucz ciow oson t 5. W strugach z napdem elektrycznym naley centrycznie ustawia noe, a strugark naley rowadzi rwnomiernie, lekko dociskajc do materiau. 6. Wszystkie zmechanizowane narzdzia stolarskie powinny by podczone do gniazd nieus zkodzonych, ze stykami ochronnymi (do zerowania), 7. Pracownicy powinni by ubrani w kombinezony (m.in. z zapitymi mankietami, mie na krycie gowy i osonite oczy okularami lub przybicami). 8. Nie wolno pracowa narzdziami zmechanizowanymi stojc na drabinie lub na chwiejny ch podstawach. Klejenie i wykaczanie wyrobw stolarskich 1. Przy klejeniu naley zachowa szczegln ostrono w zakresie ochrony poarowej, zapew omieszczeniach pracy wentylacj i odzie robocz oraz rodki ochrony indywidualnej. 2. Podczas robt wykoczeniowych naley przestrzega nastpujcych zasad: w pomieszczeniach wykaczalni powinna by sprawna wentylacja; nie wolno uywa otwartego ognia ani pali tytoniu; naley profilaktycznie smarowa twarz i rce kremami ochronnymi, nie uywa butw z okuc i metalowymi, uywa odpowiednich masek: nie dopuszcza do gromadzenia si odpadw i wirw. 124 2.4. Zasady bezpiecznej pracy w rzemio le spoywczym Stan techniczny zakadw Zakad produkcyjny przetwrstwa spoywczego nie moe czy si z mieszkaniem prywatnym ani korzystywany jako miejsce noclegu. Lokalizacja zakadu powinna zapewnia dogodny doj azd i dostp odbiorcom i nie stwarza uciliwych warunkw dla otoczenia. ciany i sufity powinny mie gadkie powierzchnie, atwo oczyszczalne, pomalowane jasnym i farbami. Dolne cz ci cian pomieszcze produkcyjnych powinny by pokryte materiaami at mywarnymi, nienasikliwymi i odpornymi na dziaanie wilgoci. Podogi powinny by wykonan e z materiau nie cieralnego, atwo zmywalnego i trwaego. Podogi w pomieszczeniach skana lizowanych powinny mie spadek w kierunku kratek ciekowych. W pomieszczeniach pracy naley zapewni wentylacj naturaln, grawitacyjn i mechaniczn (w wiewn). W piekarniach i ciastkarniach naley wyodrbni pomieszczenia: magazynowe surowcw i odrbne gotowych wyrobw; produkcyjne (przygotowywania produkcji, miesiema ciasta, komory fermentacyjne, sortowni, wypieku, krojenia i pakowania oraz zmywalni); ewentualnie zmywalni pojemnikw transportowych; sanitarno-socjalne. W zaleno ci od wielko ci produkcji i wyposaenia zakadu wymienione pomieszczenia mog by dzielone lub stanowi jeden cig produkcyjny. Do przechowywania surowcw nietrwaych i g otowych wyrobw s niezbdne odpowiednie urzdzenia chodnicze. Kady zakad produkcji i obrotu rodkami spoywczymi musi mie zapewniony dopyw wody pitne , a punkty czerpania zimnej i gorcej wody naley rozmie ci we wszystkich pomieszczenia

ch produkcyjnych (jeeli nie ma przeciwwskaza technologicznych) i sanitarnych dla p racownikw. 125 Higiena pracownikw Higiena osobista pracownikw zatrudnionych w produkcji rodkw spoywczych dotyczy: wa ciwej i prawidowo uywanej odziey roboczej i rodkw ochrony osobistej, stosowania fartuchw, kurtek i spodni z biaego ptna lub baweny, przygotowania dla kadego pracownika 3 zmian odziey, zachowania szczeglnej czysto ci rk i nie dotykania bezpo rednio ywno ci. Istotnym zabiegiem technologicznym w produkcji rodkw spoywczych jest mycie i dezynf ekcja maszyn, urzdze narzdzi i bliskiego otoczenia cigw produkcyjnych. Na te zabiegi naley w zakadzie rzemie lniczym przewidzie czas, rodki i maszyny do mycia oraz przygot owa szczegowe instrukcje mycia i dezynfekcji (wraz z wykazem dozwolonych rodkw do myc ia). Urzdzenia chodnicze powinny by myte zgodnie z instrukcjami fabrycznymi. Mycie opakowa szklanych powinno odbywa si przy uyciu myjni i przestrzeganiu wa ciwego sten ka myjcego oraz temperatury w poszczeglnych fazach mycia. W kadym zakadzie naley opra cowa harmonogram prac porzdkowych codziennych oraz okresowych. Obowizkiem wa ciciela zakadu rzemie lniczego jest zabezpieczenie obiektu przed szkodnik ami. Zabezpieczenie polega na: uszczelnieniu wszystkich otworw powstaych przy robo tach instalacyjnych, uszczelnieniu styku podg ze cianami, obiciu drzwi drewnianych blach do wysoko ci 30 cm, zaoeniu siatek ochronnych na okna i ot won wentylacyjne ora z przeprowadzaniu zabiegw deratyzacji i dezynsekcji (przez wyspecjalizowane zakady ). Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 1958 r. w sprawie warunkw zdrowi a wymaganych ze wzgldw sanitamo-epidemiologicznych od osb wykonujcych niektre zajcia arobkowe (Dz.U. Nr 56, poz. 275 i z 1971 r. Nr 9, poz. 96). Rozporzdzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spoecznej z dnia 30 marca 1 971 r. w sprawie stanw chorobowych stanowicych przeciwwskazania do wykonywania nie ktrych czynno ci z zakresu produkcji rodkw spoywczych i obrotu nimi (Dz.U. Nr 9, poz. 96). Osoby zatrudnione oraz starajce si o zatrudnienie w przetwrstwie spoywczym (w tym uc zniowie i praktykanci) powinny wykona nastpujce badania: 126 prze wietlenie klatki piersiowej, badanie krwi na odczyn Wassermana, badania oglne, badanie kau na nosicielstwo zaka nych schorze jelitowych (3-krotne). Pracownik ma o bowizek zgasza si na kontrolne badania przed upywem :erminu okre lonego w ksieczce z a, na polecenie organu sanitarnego oraz w kadym przypadku podejrzenia o choro b, stanowic przeci w wskazanie do zatrudnienia. Na stanowiskach fryzjerw, kosmetykw, manjcurzystw, jak te wymagajcych bezpo redniego s ykania si z artykuami ywno ci przy ich wyrobie, przerobie, przechowywaniu, transporci e i obrocie, przy oczyszczaniu i dezynfekcji sprztu, urzdze i pomieszcze przeznaczon ych do wykonywania czynno ci omwionych powyej, mog by zatrudniane osoby po badaniach w stpnych i poddawane badaniom okresowym w odstpach co 6 miesicy. Wymienione osoby, dotknite chorob zaka n, gru lic w stanie czynnym, jaglic, twardziela aka nymi chorobami skry, wszawic i trdem, nie mog by zatrudniane przy wykonywaniu zaj Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 1958 r. w sprawie warunkw z drowia wymaganych ze wzgldw sanitarno-epidemiologicznych od osb wykonujcych niektre z ajcia zarobkowe (Dz.U. Nr 56. po7- 275 i 7. 1971 r. Dz.U. Nr 9. poz. 96). Rozporzdzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spoecznej z dnia 10 grudnia 1974 r, w sprawie przeprowadzania bada lekarskich pracownikw (Dz.U. Nr 48 , poz. 296 i z 1992 r. DzX'. Nr 62, poz. 313). Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 18 listopada 1983 r. w sprawie chorb zawodowyc h (Dz.U. Nr 65, poz. 294). Osoby zatrudnione przy produkcji, przechowywaniu i obrocie rodkw spoywczych powinny posiada kwalifikacje w zakresie podstawowych zagadnie higieny: rde zanieczyszcze mikrobiologicznych i chemicznych ywno ci, chorb przenoszonych dr armow, zatru pokarmowych oraz czynnikw, ktre je wywouj, zapobieganiu zatruciom i zakaeniom pokarmowym.

Egzamin ze znajomo ci podstawowych zagadnie higieny przeprowadza komisja egzaminacy jna w 3-osobowym skadzie wyznaczonym przez terenowego inspektora sanitarnego, wa ciw ego ze wzgldu na wykonywanie zatrudnienia. Osoba, ktra zdaa egzamin otrzymuje za wiad czenie wedug wzoru okre lonego w zarzdzeniu. 127 Uznaje si, e osoby, ktre ukoczyy szko redni lub wysz, przygotowujc do pracy w ch z produkcj, przechowywaniem i obrotem rodkw spoywczych lub zday egzamin z zakresu podstawowych zagadnie higieny, posiadaj odpowiednie kwalifikacje. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spoecznej z dnia 9 grudnia 1993 r. w sprawie szczegowych wymaga kwalifikacyjnych w zakresie podstawowych zagadnie higien y dla osb zatrudnionych przy produkcji, przechowywaniu i obrocie rodkami spoywczymi (Dz.U. Nr 129, poz. 608). Wzr za wiadczenia o kwalifikacjach (nazwa jednostki, w ktrej przeprowadzany jest egzamin) ZA WIADCZENIE Niniejszym za wiadcza si, e: Pan(i)............................. urodzony(a) w........................ zatrudniony (a) w....................... na stanowisku........................ przed Komisj Egzaminacyjn w skadzie: 1) przewodniczcy................... (tytu, imi i nazwisko, stanowisku) 2} czonek ....................... 11 vi li I - iitin.' i nazwiska, stanowisko) 3) czonek ....................... (lyliri, imi i nozwkko, ^Imiuwiskuj powoan zgodnie z przepisami w dniu.................zda(a) egzamin zakresu znajomo ci podstawowycr zagadnie higieny, niezbdnych przy produkcji, przechowywaniu i obrocie rodkam spoywczymi ...........dnia.............. (przewodniczcy komisji egzaminacyj na 128 Bezpieczestwo i higiena pracy w zakadach przetwarzajcych owoce i warzywa Zakad rzemie lniczy jest obowizany wyposay stanowiska pracy zwizane z obsug maszyn i e w szczegowe instrukcje bezpieczestwa i higieny pracy. W czasie ruchu urzdze i maszy produkcyjnych zabrania si: zdejmowania oson, wykonywania dora nych napraw, konserwa cji i czyszczenia, rcznego usuwania stuczki szklanej i innych odpadw. Prace wewntrz urzdze lub zbiornikw, do ktrych wej cie i wyj cie odbywa si przez wazy, mog by wyko d warunkiem: pisemnego polecenia pracodawcy, odczenia energii elektrycznej, przewi etrzania i ochodzenia oraz wywieszenia tabliczek ostrzegawczych. Pracujcym wewntrz zbiornikw naley zapewni moliwo ci udzielenia natychmiastowej pomocy oraz specjalne rod i ochrony osobistej. Wyczniki napdu maszyn i urzdze produkcyjnych powinny by sytuowane w zasigu rki obs pracownika. Zabrania si uruchamiania i eksploatowania maszyn lub urzdze z niespraw nym wycznikiem lub bez oson. Urzdzenia stwarzajce zagroenie poparzeniem powinny by w saone w ochronn izolacj ciepln lub inne zabezpieczenia. Specyfika maszyn i urzdze do przetwarzania owocw i warzyw, w skad ktrych wchodz autok awy, wyparki, zbiorniki, myjnie, przegldarki opakowa szklanych, koty, szatkownice, krajalnice itp., wymaga od pracodawcy zapoznania pracownikw z zagroeniami, jak rwni e opracowania szczegowych instrukcji na podstawie wskaza zawartych w odpowiednich pr zepisach. Rozporzdzenie Prezesa Rady Ministrw z dnia 10 maju 1994 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy w zakadach przetwarzajcych owoce i warzywa (Dz.U. Nr 62, poz. 261) . Osoby prowadzce produkcj wyrobw spoywczych, bd niewtpliwie zainteresowane przepisami ecjalistycznymi. Oto zestaw tych przepisw, nie omwionych w tek cie: rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych z 21 lipca 1930 r. o dozorze nad wyrobem i obiegiem tuszczw i olejw jadalnych (Dz.U. Nr 53, poz. 453, z 1937 r. Nr 21, poz.

137, z 1958 r. Nr 56, poz. 275 i z 1970 r. Nr 29, poz. 245. i higiena pracy.., I 29 rozporzdzenie Ministra Opieki Spoecznej z 29 grudnia 1932 r. 0 dozorze nad mlekiem i jego przetworami (Dz.U. z 1933 r. Nr 19. poz. 128 i Nr 47, poz. 373 oraz z 1958 r. Nr 56, poz. 275). rozporzdzenie Ministra Zdrowia z 10 grudnia 1936 r. o dozorze nad misem i przetworami misnymi (Dz.U. Nr 92, poz. 643, z 1937 r. Nr 49, poz. 378, z 1952 r. Nr 12, poz. 75, z 1958 r. Nr 56, poz. 275. z 1961 r. Nr 4, poz. 26, z 1970 r. Nr 29, poz. 245 i z 1972 r. Nr 40. poz. 261) . rozporzdzenie Ministra Opieki Spoecznej z 18 lutego 1937 r, o dozorze nad wyrobem i obiegiem mki i wyrobw mcznych (Dz.U. Nr 25. poz. 171, z 1946 r. Nr 43, poz. 255, z 1951 r. Nr 32, poz. 252, z 1958 r. Nr 56, poz, 275 i z 1970 r. Nr 29, poz. 245). rozporzdzenie Ministra Zdrowia z 11 lipca 1947 r. o dozorze nad wyrobem i obrotem napojami chodzcymi i gazowanymi {Dz.U. Nr 52. poz. 283, z 1950 r. Nr 33, poz. 303, z 1951 r. Nr 64, poz. 443, z 1954 r. Nr 33, poz. 139, z 1958 r. Nr 56, poz. 275, z 1960 r. Nr 4, poz. 29. z 1963 r. Nr 45, poz. 256. z 1967 r. Nr 12, poz. 54). rozporzdzenie Ministra Zdrowia z 4 listopada 1948 r. o dozorze nad wyrobem i obrotem lodw (Dz.U. Nr 56, poz. 446 i z 1954 r. Nr 33. poz. 140). rozporzdzenie Ministrw Przemysu i Handlu oraz Zdrowia z 22 grudnia 1948 r w sprawie ustalenia wymaga jakim winny odpowiada pomieszczenia i urzdzenia zakadw mleczarskich (Dz.U. z 1949 1 z 1954 r. Nr 33, poz. 140). rozporzdzenie Ministra Zdrowia z 28 lutego 1950 r. w sprawie wyrobu oraz obiegu o ctu i esencji octowych (Dz.U. Nr 9, poz. 95, z 1951 r. Nr 28, poz. 220 i z 1970 r. Nr 29, poz. 245). 2.5. Zasady bezpiecznej pracy w rzemio le motoryzacyjnym Motoryzacyjne zakady rzemie lnicze wykonuj prace obsugowe, naprawcze i diagnostyczne w stosunku do okre lonych pojazdw samochodowych. Typowymi stanowiskami obsugowo-napr awczymi s: stanowiska do mycia i czyszczenia; stanowiska smarownicze; 130 uniwersalne stanowiska obsugowo-naprawcze; stanowiska kontrolno-diagnostyczne. Najcz ciej spotyka si zakady ze stanowiskami: uniwersalnymi, smarowniczymi i diagnost ycznymi, tworzce stacj obsugi. Podwrze stacji powinno mie tward i rwn nawierzchni mi do odprowadzania wody deszczowej. Na kadego zatrudnionego pracownika powinno p rzypada co najmniej 13 m3 objto ci pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 powierzchni p odogi, nie zajtej przez urzdzenia techniczne. Wysoko pomieszcze, (liczc od podogi d itu w najniszej cz ci) powinna wynosi nie mniej ni 3,2 m (lub wicej, jeeli stosuje si im d wigniki mechaniczne). Aby zapewni swobod ruchu obsugujcym naley przestrzega zasa zachowania odlego ci pojazdu co najmniej: 2,5 m od ciany na stanowiskach naprawczych i do mycia i 1,2 m od ciany na stanowiskach obsugowych. Pomieszczenia stacji powi nny by ogrzewane (aby zapewni w zimie temperatur co najmniej 15C) i wentylowane. O wie tlenie elektryczne powinno zapewnia natenie w miejscach napraw i przegldw nie mniejsz e ni 15 lx. Stosunek min 0,9 Rys. 44. Kana obsugowy dla pojazdw samochodowych 131 powierzchni okien i wietlikw do powierzchni podogi powinien wynosi co najmniej 12,5% . Podstawowym elementem wyposaenia stacji s kanay obsugowe dla pojazdw samochodowych. K anay powinny mie szeroko co najmniej 0,9 111. gboko co najmniej 1,2 m, z dnem wyp w urzdzenia ciekowe z nachyleniem w kierunku odpywu pod ktem 2 3. Kana powinien mie ej cia (jedno moe by klamrowe) oraz przykrycie z desek o grubo ci co najmniej 50 mm o wytrzymao ci na zginanie dostosowanej do ciaru obsugiwanych pojazdw. Krawdzie kanau zabezpieczy obrzeami o wysoko ci ok. 12 cm (rys. 44).

Kana przegldowy wraz z urzdzeniem do podnoszenia osi pojazdu moe by zastpiony urzdze m do podnoszenia caego pojazdu (hydraulicznym lub mechanicznym). Eksploatacja i o bsuga tych urzdze, opisana w instrukcji, jest okre lona zasadami wykorzystywania urzdz e mechanicznych. Oprcz podno nikw staych w stacjach stosuje si jeszcze takie urzdzeni jak: podno niki przewo ne, smarownice d wigniowe, nape-niacze oleju, przewo ne smarownice , przewo ne urzdzenia akumulatorowe, przewo ne sprarki i wywaarki do k. W czasie prac cownicy stykaj si ze smarami, olejami, gazami spalinowymi, benzyn, elektrolitami i innymi substancjami szkodliwymi dla zdrowia. Trudno jesi omwi wszystkie zagroenia w ynikajce z ich stosowania. Mona jedynie zaproponowa oglne zaoenia bezpiecznej i higie icznej pracy, tj.: stosowanie sieci elektrycznej o napiciu bezpiecznym; opracowanie (bd wykorzystanie fabrycznych) instrukcji obsugi kadego stano wiska i kadego urzdzenia, zapoznanie z nimi pracownikw i wywieszenie ich w odpowied nim miejscu; wywieszenie znakw ostrzegawczych, informacyjnych i nakazu oraz zakazu; w akumulatorniach, magazynach, garaach i innych pomieszczeniach o dodatkowych za groeniach stosowanie odpowiednich przepisw bhp.: zapewnienie bezpiecznych dla rodowiska odprowadze ciekw, spalin, czy ciw i innych od adw. 132 2.6. Zasady bezpiecznej pracy w rzemio le budowlanym 2.6.1. Uprawnienia budowlane Ustawa z dnia 7 lipea 1994 r. Prawo budowlane (Dz.U. Nr 89, poz. 14) ustalia obow izek posiadania uprawnie budowlanych do projektowania i kierowania robotami budowl anymi. Uprawnienia budowlane s udzielane w specjalno ciach: architektonicznej, kons trukcyjno-budowlanej, technologii i organizacji budowy, instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urzdze wodocigowych (kanalizacyjnych, cieplnych, wentylacyjnyc h i gazowych), instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urzdze elektrycznych i elektroenergetycznych. Uzyskanie uprawnie budowlanych upowania do: kierowania robotami budowlanymi bez ogranicze: przy posiadaniu wyszego wyksztaceni a odpowiedniego dla caej specjalno ci, odbyciu 2-letniej praktyki na budowie oraz zoe niu egzaminu ze znajomo ci przepisw prawnych dotyczcych procesu budowlanego oraz umi ejtno ci praktycznego zastosowania wiedzy technicznej: kierowania robotami budowlanymi w ograniczonym zakresie: przy posiadaniu rednie go wyksztacenia odpowiedniego dla danej specjalno ci iub pokrewnego wyszego wyk sztacenia, odbyciu 5-letniej praktyki na budowie oraz zoeniu egzaminu; wykonywania pracy na budowie na stanowisku majstra budowlanego i kierowania w p owierzonym zakresie robotami budowlanymi: przy posiadaniu co najmniej wyksztaceni a zasadniczego i dyplomu mistrza w odpowiednim zawodzie budowlanym oraz zoeniu egz aminu. Uprawnienia budowlane w ograniczonym zakresie kierowania robotami budowlanymi do tycz robt w obiektach: o kubaturze mniejszej ni 5000 m\ nie wyszych ni 15 m nad pozio mem terenu lub o wysoko ci do 4 kondygnacji nadziemnych, zagbionych nie wicej ni 4 m p oniej terenu, zawierajcych elementy konstrukcyjne o rozpito ci do 12 m, wysigu do 3 m, majcych konstrukcje no n zawierajc prostoliniowe belki, supy i piyty paskie, nie maj elementw wstpnie spranych na budowie ani elementw konstrukcyjnych poddanych obcieni zmiennemu technologicznemu wikszemu ni 8 kN/m2, nie 133 wymagajcych uwzgldnienia wpywu eksploatacji grniczej ora2 drg wewntrznych. Uprawnienia budowlane w zakresie ograniczonym w specjalno ci instalacyjnej dla sie ci, instalacji oraz urzdze: wodocigowych i kanalizacyjnych, wentylacyjnych i gazowy ch stanowi podstaw do projektowania lub kierowania budow i robotami budowlanymi prz y budowie instalacji wraz z przyczami (z wyczeniem przyczy gazowych) w budownictwie j dnorodzinnym i zagrodowym oraz innych budynkach o kubaturze do 1000 m1 i prostej funkcji technologicznej, takich jak: magazyny, drobne obiekty handlowe, warszta ty rzemie lnicze. Uprawnienia budowlane w ograniczonym zakresie w specjalno ci instalacyjnej dla sie ci, instalacji i urzdze elektrycznych i elektroenergetycznych stanowi podstaw do pro jektowania lub kierowania budow i robotami budowlanymi przy budowie instalacji i urzdze niskiego napicia (wraz z przyczami) w budownictwie jednorodzinnym i zagrodowym

oraz w innych budynkach o kubaturze do 1000 m3 i prostej konstrukcji technologi cznej, takich jak magazyny, drobne obiekty handlowe i warsztaty rzemie lnicze. Uprawnienia budowlane do wykonywania pracy na stanowisku majstra budowlanego i k ierowania w powierzonym zakresie robotami budowlanymi stanowi podstaw do wykonywan ia tych czynno ci w zakresie objtym rzemiosem okre lonym w dyplomie mistrza z wyczeniem obiektw zabytkowych. Uprawnienia budowlane nadaje wojewoda po: ustaleniu na podstawie dokumentw zoonych przez osoby ubiegajce si o uprawnienia, e eniy one warunki w zakresie przygotowania zawodowego niezbdnego do uzyskania uprawn ie budowlanych; zoeniu egzaminu przez ubiegajcego si o uprawnienia budowlane. Egzamin skada si z c isemnej (testu) i ustnej, obejmuje znajomo przepisw prawa w zakresie niezbdnym do ic h wa ciwego stosowania oraz umiejtno ci praktycznego posugiwania si tymi przepisami, ja rwnie praktycznego zastosowania wiedzy technicznej, polegajcej na wyja nieniu okre lon ych przez komisj egzaminacyjn zagadnie technicznych wchodzcych w zakres praktyki zaw odowej. Egzamin przeprowadza si, w zaleno ci od posiadanego wyksztacenia i praktyki, odrbnie n a uprawnienia budowlane do projektowania lub 134 kierowania robotami budowlanymi w danej specjalno ci, cznie na oba rodzaje uprawnie l ub cznie na uprawnienia budowlane bez ogranicze i z ograniczeniem w innej specjalno c i. Zakres tre ci sprawdzanych w egzaminie na uprawnienia budowlane ustaliy przepisy ro zporzdzenia Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa w sprawie samodzielny ch funkcji technicznych w budownictwie. Znajomo przepisw we wszystkich specjalno ciac h dotyczy: " ustawy Prawo budowlane wraz z rozporzdzeniami i zarzdzeniami wykonawc zymi; warunkw bezpieczestwa i higieny pracy przy wykonywaniu robt budowlano-montaowych; postpowania administracyjnego; zagospodarowania przestrzennego, ochrony rodowiska, dbr kultury, ochrony przeciwp oarowej, normalizacji i certyfikacji. Znajomo innych przepisw oraz praktycznego wykorzystania obowizujcych Polskich Norm z zakresu projektowania, budowy, utrzymania ] rozbirki obiektw budowlanych, jest zal ena od specjalno ci zdajcego. 2.6.2. Bezpieczestwo i higiena pracy przy wykonywaniu robt budowlano--montaowych i rozbirkowych Roboty budowiano-montaowe i rozbirkowe s wykonywane najcz ciej na placu budowy, niekie dy na terenie warsztatu rzemie lniczego (przygotowanie elementw, monta, prefabrykacj a). Na placu budowy prace wykonuj pracownicy z kilku zakadw, przemieszcza si wiele m ateriaw, wystpuje wyra ne zwikszenie zagroe w stosunku do staych zakadw rzemie lni ch wzgldw poprawne zagospodarowanie placu budowy ma istotne znaczenie dla zapewnie nia bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy. Zagospodarowanie placu budowy Warunki jakie powinien spenia odpowiednio zagospodarowany plac budowy, przedstawio no w 19 (i dalszych) rozporzdzenia Ministra Budownictwa i Przemysu Materiaw Budowlany ch z dnia 28 marca 135 1972 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy wykonywaniu robt budowiano-mo ntaowych i rozbirkowych (Dz.U. Nr 13, poz. 93, utrzymane w mocy na podstawie art, V 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r.). Zestaw przepisw o zagospodarowaniu placu bu dowy jest obszerny i trudny do szczegowego przedstawienia w tym poradniku. Zainter esowanych odsyamy do opracowania SJdrzejczyka pt. Nowe prawo budowlane. Obja nienia, akty prawne. Warszawa 1995. Wydawnictwo Co mer. Zagospodarowanie placu budowy powinno uwzgldnia: ogrodzenie terenu, nie stwarzajce zagroenia dla ludzi, ale uniemoliwiajce dostp oso om postronnym; dojazd i doj cie (bramy, utwardzone nawierzchnie, odpowiednie znakj drogowe, park ingi); miejsca skadowania materiaw (sypkich, pynnych, staych); o wietlenie miejsc pracy, drg, doj i dojazdw;

wydzielone pomieszczenia dla pracownikw wraz z zapleczem higienicz-no-sanitarnym ; D WtS BUDOWLANY TOWAROWY UD WIG 600 KG PRZEWZ OSB ZABRONIONY NIE DOTYKA! URZDZENIE ELEKTRYCZNE Rys. 45. Oznakowanie urawia przy ciennego 136 RODZAJ BUDOWY ADRES, TELEFON NR POZWOLENIA, ADRES I TELEFON ORGANU NADZORU NAZWA/NAZWISKO, ADRES I TELEFON INWESTORA NAZWA, ADRES I TELEFON WYKONAWCY IMI I NAZWISKO, ADRES I TELEFON: KIEROWNIKA BUDOWY INSPEKTORA NADZORU PROJEKTANTA TEL POLICJI TEL STRAY PO. TEL POGOT. RAT. TELEFON OKRGOWEJ INSPEKCJI PRACY Rys. 46. Tablica informacyjna budowy TEREN BUDOWY WSTP WZBRONIONY UWAGA GBOKIE WYKOPY UWAGA U GRY PRACUJ UWAGA ROBOTY NA DACHU O nakaz przechodzenia w oznakowanym miejscu zakaz przej cia nieupowanionym wstp wzbroniony Rys. 47, Tablice i znaki bezpieczestwa na budowie zaopatrzenie budowy w energie elektryczn, wod, sprone powietrze ttp zgodnie ze szczeg ymi przepisami, w tym 20 litrw wody na kadego pracownika na zmian; przygotowane stanowiska dJa poszczeglnych zespow roboczych (specjalistycznych n p. dla zbrojarzy, betoniarzy, murarzy, cie li, elektrykw), oznakowanie urzdze (rys. 4 5); 137 tablice informacyjne z zapisami zgodnymi z zarzdzeniem Ministra Gospodarki Prze strzennej i Budownictwa w sprawie prowadzenia dziennikw: budowy, montau i ro zbirki, okre lenia osb upowanionych do dokonywania w nich wpisw oraz danych, jakie pow inna zawiera tablica informacyjna (rys. 46)*; rodki ochrony przeciwpoarowej; tablice i znaki bezpieczestwa (rys. 47). Obsuga i konserwacja budowlanego sprztu zmechanizowanego i pomocniczego Do sprztu zmechanizowanego nale maszyny i urzdzenia, takie jak: d wignice, przeno niki, betoniarki, cigniki i inny sprzt silnikowy. Do sprztu pomocniczego zalicza si elemen ty nie stanowice staego wyposaenia budowlanego sprztu zmechanizowanego, a stosowane przy wykonywaniu robt budowlanych zawiesia, uchwyty, pomosty, wzki rczne, taczki, n arzdzia i inne. Do prac z wykorzystaniem tego sprztu mog by zatrudnione tylko osoby, ktre posiadaj kwalifikacje przewidziane odrbnymi przepisami dla danego stanowiska i uzyskay orzeczenie lekarskie o dopuszczeniu do okre lonej pracy. Wykonywanie funkcji operatorw maszyn budowlanych d wigowych, kierowcw wzkw silnikowych i innych maszyn budowlanych o napdzie silnikowym wymaga posiadania uprawnie wydan ych przez wa ciw komisj kwalifikacyjn. Zakad rzemie lniczy eksploatujcy sprzt zmecha y i pomocniczy oraz urzdzenia techniczne nie objte dozorem technicznym powinien we wasnym zakresie zorganizowa dozr, opracowa instrukcj obshigi, przeprowadza kontrole iece i okresowe oraz dokonywa obcie prbnych. Na kadym stanowisku powinna si znajdo ukcja teehniczno-ru-chowa, okre lajca wymagania bezpieczestwa i higieny pracy. Sprze i zmechanizowany i pomocniczy, podlegajcy dozorowi technicznemu na budowie, powin ien mie dokumenty uprawniajce do jego eksploatacji. Sprzt powinien mie ustalone parametry (ud wig, no no , ci nienie i temperatur), przed r

zciem pracy i przed zmian, a powinien by * por. poz, 70 'i. wyka/u obowizujcych aktw prawnych, 138 sprawdzony pod wzgldem sprawno ci technicznej i bezpiecznego uytkowania. Stae stanowiska pracy przy sprzcie zmechanizowanym powinny by obudowane ze wszystki ch stron, a nad stanowiskami czasowymi powinny by zaoone daszki ochronne. Wymagania odnoszce si do narzdzi s omwione przy poszczeglnych robotach. Rusztowania budowlane Rusztowania powinny mie pomost o powierzchni wystarczajcej dla zatrudnionych oraz do skadowania narzdzi i niezbdnej ilo ci materiaw, konstrukcj dostosowan do przenies dziaajcych obcie, zapewnia bezpieczn komunikacj pionow i swobodny dostp do stano y, oraz stwarza moliwo wykonywania pracy w pozycji nie powodujcej nadmiernego wysiku. Rusztowania typowe powinny by wykonane zgodnie z wymogami norm, a nietypowe zgodn ie z projektem. Pracownicy zatrudniani przy ustawianiu i rozbirce rusztowa powinni by przeszkoleni w zakresie wykonywania danego typu rusztowa. Pracownicy wykonujcy roboty na wysoko c iach powinni by zabezpieczani pasami ochronnymi z link umocowan do staych elementw ko nstrukcji lub wznoszonych rusztowa oraz mie zaoone kaski. Przy wznoszeniu i rozbirce rusztowa naley ustala stref niebezpieczn, ktra nie moe by mniejsza ni 1/10 wysoko u, jednak nie Porcz Porcz ll\ Podest __ z odbojnic Siatka Rys. 48. Przykadowe oznakowanie rusztowania 139 mniej ni 6 m. Uytkowanie rusztowania jest dopuszczalne po dokonaniu jego odbioru p rzez nadzr techniczny, potwierdzony zapisem w dzienniku budowy. Rusztowania usytuowane przy ulicach oraz w miejscach przejazdw i przej powinny mie d aszki ochronne, na wysoko ci nie mniejszej ni 2,4 m od terenu i ze spadkiem 45 w kie runku rda zagroenia. a szeroko ci co najmniej o J m wikszej ni szeroko przej cia. R e z rur stalowych powinno by uziemione i mie instalacje odgromowe. Wchodzenie na r usztowania i schodzenie z nich powinno sie odbywa w miejscach do tego przeznaczon ych. Szczegowe zasady ustawiania, rozbirki i eksploatacji rnego rodzaju rusztowa s z rte w instrukcjach montaowych. Roboty murarskie i tynkarskie Stanowisko pracy murarza powinno zapewnia swobod ruchw murarzowi, miejsce do skadowa nia cegy i zaprawy oraz tor do transportu tych materiaw (rys. 49). Murarzy i pomocn ikw naley zaopatrzy w odzie robocz, ochronn i rodki ochrony indywidualnej. Jednoczes prowadzenie robt na dwch lub wicej kondygnacjach w tym samym pionie, bez stropw lub innych urzdze ochronnych, jak Rys. 49 Zabezjrieczenie otworom w murach 140 miejsce dla murarza (0,6 m) materiay-----^ - \\ ^ M------\ podwyszenie (0,7 m) rusztowanie-----U m_______k.--------1 ~ ci39 transportowy (1,35 m) Rys. 50. Organizacja stanowiska murarskiego np. siatki czy daszki ochronne, jest zabronione. Zabronione jest rwnie wykonywanie robt murowych i tynkowych z drabin przystawnych. Otwory w cianach wychodzce na zew ntrz budynku w stropach lub inne otwory, ktrych dolna krawd znajduje si poniej 0,8 m d poziomu stropu lub pomostu, naley zabezpieczy barier skadajc si z deski krawniko ysoko ci 0,15 m i porczy ochronnej umieszczonej na wysoko ci 1,10 m. Podobnie naley za bezpiecza przej cia przy wykonywaniu robt na wysoko ci powyej 2 m (rys. 49). Przy ciciu prta zbrojeniowego (do rednicy 20 mm) noycami rcznymi, naley go oprze obustronnie na ozach. Prty o wikszej rednicy mog by odcinane wycznie za pomoc urzdze mechaniczn ie montau zbrojenia elementw przylegajcych do zewntrznych krawdzi budynku, zbrojarze powinni by zaopatrzeni w pasy bezpieczestwa, a linki umocowane do staych elementw ko nstrukcji.

Roboty malarskie Przy malowaniu rcznym naley zwrci szczegln uwag na jako uywanego sprztu, drabin Do malowania klatek schodowych naley stosowa specjalne drabiny lub pomosty. Pracow nicy malujcy futryny drzwiowe i okienne z rusztowa, musz by zabezpieczeni pasami i l inkami bezpieczestwa. Wykonywanie robt malarskich przy uyciu drabin rozstawnych jes t dozwolone tylko na wysoko ci 4 m. Przygotowujc wewntrzne roboty malarskie z zastos owaniem skadnikw wydzielajcych szkodliwe dla zdrowia substancje lotne naley: zapewni dostateczn wentylacj, usun wszystkie otwarte rda ognia, uywa obuwia nie powodujce nia, wyczy instalacj elektryczn (w 141 razie potrzeby stosowa przewody OP i oprawy szczelne). Podobnie naley postpowa przy pokrywaniu podg lakierem rozpuszczalnikowym, przy mocowaniu wykadzin z zastosowanie m mas zawierajcych rozpuszczalniki itp., zapewniajc pracownikom odpowiednie rodki o chrony indywidualnej. Budynek, w ktrym si mie ci zakad malarsko-lakierniczy, powinien by jednokondygnacyjny, wykonany z materiaw ogniotrwaych, przykryty wytrzymaym na podmuch stropem, / podog z materiaw niepalnych oraz nie powodujcych iskrzenia. Drzwi wej ciowe powinny zapewnia e wakuacj na zewntrz wszystkich pracownikw w czasie 1,5 minuty. Drzwi i okna powinny si otwiera na zewntrz, a pomieszczenia lakierni musz by wentylowane. Instalacja elektryczna powinna by wykonana zgodnie z przepisami dla pomieszcze z g azami wybuchowymi. Zabronione jest uywanie w pomieszczeniach malarni-lakierni pie cykw oraz grzejnikw elektrycznych i gazowych oraz otwartego ognia. Przyrzdzanie lakierw powinno si odbywa w wydzielonym pomieszczeniu (wentylowanym), p odobnie jak dla sprarki z silnikami. Pracownicy powinni stosowa maski ochronne, rkaw ice oraz mie dostp do wasnych umywalni. Eksploatacja maszyn budowlanych 1. Operatorzy maszyn budowlanych i d wigowych musz posiada uprawnienia wydane przez wa ciw komisj kwalifikacyjn. 2. Operatorowi nie wolno opuszcza stanowiska pracy w czasie ruchu maszyny. Przed oddaleniem si od maszyny operator musi zatrzyma silnik, zahamowa urzdzenie oraz uni emoliwi wczenie maszyny przez osoby postronne. 3. Wchodzenie na stanowisko operatorskie i schodzenie z niego powinno si odbywa p o przeznaczonych do tego cigach komuniakcyjnych. 4. Uytkownik powinien opracowa szczegowe instrukcje techniczno--ruchowe, okre lajce ymagania bezpieczestwa i higieny pracy dla kadego urzdzenia (rys. 51). 5. Podczas zaadunku i rozadunku materiaw przemieszczanie ich bezpo rednio nad lud i oraz nad kabin kierowcy jest zabronione (na czas rozadunku kierowca jest obowizan y opu ci kabin). 142 sprzga przekadnie korby kliny noyce waty A 3

Rys. 51. Elementy maszyn stwarzajce 7/tgrotenia mechaniczne 6. Maszyny i urzdzenia, podlegajce dozorowi technicznemu, powinny mie dokumenty up rawniajce do ich eksploatacji. 7. Maszyny powinny mie ustalone i uwidocznione podstawowe dopuszczalne parametry (ud wig, no no , ci nienie i temperatur). 8. Wcigarka rczna powinna by wyposaona w korb bezpieczestwa. 9. Haki do przemieszczania ciarw powinny by atestowane. Rwnie dotyczy to zawiesi lin wych i acuchowych. ! 0. Ptle zawiesi z lin powinny by czone za pomoc splatania i zaciskania. Do ptli zaw esi linowych naley wprowadzi kausze zabezpieczajce liny przed przetarciem, 11. Przeno niki ta mowe powinny by wyposaone w wyczniki bezpieczestwa, umieszczone w jscach atwo dostpnych.

12. Stanowisko operatora wycigu przy ciennego powinno si znajdowa w odlego ci nie mnie szej ni 5 m od konstrukcji wycigu, z zapewnieniem obserwacji platformy na caej wyso ko ci wycigu. 13. Wycig budowlany powinien by zaopatrzony w urzdzenia sygnalizacyjne. adunek prze woony na platformie wycigu powinien by zabezpieczony przed zmian pooenia. Roboty ziemne Rozrnia si dwa rodzaje robt ziemnych: kopanie roww oraz wykopw. Bezpieczestwo przy obolach ziemnych polega na zabezpieczeniu przechodniw i pracownikw wykonujcy ch te roboty. Przy wykonywaniu wykopw i roww na placach, ulicach, podwrzach i innyc h miejscach dostpnych dla osb nie zatrudnionych, naley wok 143 rozpora rubowa grunt zwarty supek 5318, li grunt sypki wykop szerokoprofilowy Rys- 52. Sposoby zabezpieczenia wykopw

wykopw ustawi na wysoko ci 1,10 m porcze ochronne (w odlego ci nie mniejszej ni 1 m od awdzi wykopu). Porcze ochronne naley zaopatrzy w napisy Osobom postronnym wstp wzbron ony" oraz Gbokie wykopy", a w nocy w czerwone wiato ostrzegawcze. Wzbronione jest zatrudnianie modocianych przy pracach pod ziemi i na wysoko ci powyej 3 m, w tym przy naprawie i czyszczeniu kominw. Wykopy w cianach pionowych bez rozparcia mog by wykonywane tylko w gruntach suchych na gboko ci 1 m, a przy odspajaniu mechanicznym do gboko ci 2 m (w skaach zwartych). unkj wykonywania wykopw podpartych lub rozpartych, sposoby zabezpieczania wykopw, bezpieczne nachylenie skarp i cian wykopw zawarte s w 166 169 wyej cytowanego rozporz ia (rys. 52). Roboty zbrojarskie Stoy warsztatowe i maszyny zbrojarskie powinny by ustawione w pomieszczeniach zamk nitych lub pod wiatami. Stoy warsztatowe do przygotowania zbrojenia powinny by mocn o zbudowane i przytwierdzone do podoa, a stanowiska po obu stronach stou oddzielone nad stoem siatk 144 o wysoko ci 1 m, o oczkach nie mniejszych ni 20 mm. W procesie prostowania stali me tod wycigania, stanowiska pracy oraz tras z obu stron toru naley zabezpieczy ogrodzen iem. Prace spawalnicze na budowie 1. Przewoenie butli z gazem bez naoonych kopakw ochronnych jest zabronione. 2. Na budowie i w czasie transportu butle naley chroni przed zanieczyszczeniem tus zczem, dziaaniem promieni sonecznych, deszczu i niegu. 3. W przypadku uytkowania wytwornicy acetylenowej naley stosowa szczegowe przepisy, zawarte w rozporzdzeniu. 4. Ubranie spawacza nie powinno by zanieczyszczone smarami lub tuszczami. 5. Pracownicy znajdujcy si obok miejsc spawania powinni by chronieni przed szkodl iwym promieniowaniem. Inne roboty budowlane Roboty wykoczeniowe, dekarskie, izolacyjne i rozbirkowe oraz spawalnicze powinny b y wykonywane zgodnie ze szczegowymi przepisami zawartymi w odpowiednich zarzdzeniach . Dla wyej wymienionych robt przepisy zawarte s w: rozporzdzeniu Ministra Budownictwa i Przemysu Materiaw Budowlanych z dnia 28 marca 1972 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy wykonywaniu robt budowl a-nomontaowych i rozbirkowych (Dz.U. Nr 13, poz. 93), rozporzdzeniu Rady Ministrw z dnia 4 lutego 1956 r. w sprawie bezpieczestwa i higi eny pracy przy robotach impregnacyjnych i odgrzybieniowych {Dz.U. Nr 5, poz. 25) , rozporzdzeniu Ministra Budownictwa i Przemysu Materiaw Budowlanych z dnia 29 kwiet nia 1975 r. w sprawie dopuszczenia do stosowania w budownictwie nowych materiaw oraz nowych metod wykonywania robt budowlanych (Dz.U. Nr 14, poz. 82, Dz.

U. Nr 37, poz. 221 z 1976 r.. Nr 8, poz. 25 z 1980 r.. Nr 26, poz. 109 z 1991 r. ), rozporzdzeniu Ministra Spraw Wewntrznych z dnia 10 wrze nia 1966 r. w sprawie b ezpieczestwa przeciwpoarowego w malamiach i lakierniach (Dz.U. Nr 40, poz. 242). LO Bezpieczestwo i higiena pracy... 145 Praca na wysoko ciach Za prac na wysoko ciach uwaa si przebywanie ludzi, w zwizku z wykonywaniem czynno ci za odowych, na pomostach, rusztowaniach, konstrukcjach, dachach itp. wzniesionych n ad poziom ziemi lub podogi: w zakadach rzemie lniczych ponad 1 m nad poziomem podogi lub ziemi; przy pracach budowlanych, montaowych i rozbirkowych ponad 2 m nad poziomem zi emi. Stanowiska stale do prac na wysoko ci w warsztacie rzemie lniczym powinny by wyposaone w bariery wysoko ci 1,10 m z krawnikiem o wysoko ci 0,15 m, z wypenieniem przestrzeni midzy krawnikami a porcz (porwnaj rys. 33). Osoby pracujce przej ciowo na wysoko ci bezpiecza przed spadniciem: szelkami bezpieczestwa z linkami asekuracyjnymi lub sia tkami zabezpieczajcymi. Przy pracach budowlano-montaowych i rozbirkowych na budowach obowizuj, podobne zabez pieczenia jak w zakadach. Naley pamita o konieczno ci ochrony przed spadajcymi przedmi tami, narzdziami, materiaami, tynkami, elementami konstrukcji itp. Z tych wzgldw nal ey przestrzega" zasady, by prze wit midzy elementami barier nie by wikszy ni 0,2 m, c apewnia zastosowanie siatek ochronnych. W skad urzdze zabezpieczajcych przed upadkiem z wysoko ci wchodz: szelki bezpieczestwa; szelki bezpieczestwa do pracy w kanaach; kombinezony z wmontowanymi szelkami bezpieczestwa; linki pomocnicze do szelek bezpieczestwa; szelki do mycia okien. Sprzt ochronny powinien by atestowany, odpowiednio konserwowany. a po wypadku spad nicia z wysoko ci kasowany. Po piciu latach szelki bezpieczestwa powinny by wycofane. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 14 grudnia 1994 r, w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usy tuowania (Dz.U. Nr 10 z 1995 r poz. 46). Rozporzdzenie Ministra Budownictwu i Przemy lu Materiaw Budowlanych 7. dnia 28 mar ca 1972 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy prz> wykonywaniu robt bu dowlano-monlaowych i rozbirkowych (Dz.U. Nr 13. poz. 93j. 146 2.6.3. Wytwarzanie wyrobw budowlanych Na podstawie art.10 ust.3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawa budowlanego (Dz.U. Nr 89, poz. 414) Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa wydal rozporzdz enie w sprawie aprobat i kryteriw technicznych, dotyczcych wyrobw budowlanych. Rozp orzdzenie okre la zasady i tryb postpowania aprobacyjnego, majcego na celu stwierdzen ie przydatno ci wyrobw budowlanych do zamierzonego stosowania, zasady i tryb opraco wania oraz zatwierdzania kryteriw technicznych, stanowicych podstaw certyfikacji wy robw budowlanych na znak bezpieczestwa oraz wykaz jednostek upowanionych do wydawan ia aprobat technicznych. 0 aprobat techniczn mog si ubiega dostawcy (producenci, dystrybutorzy 1 importerzy) wyrobw budowlanych wytwarzanych w celu wbudowania, wmontowania lub zastosowania w obiektach budowlanych. Aprobata techniczna jest wymagana dla wyr obw, na ktre nie ustanowiono wa ciwych Polskich Norm. Uzyskanie aprobaty nie jest wym agane dla wyrobw stosowanych lub wytwarzanych jednostkowo i nie wprowadzanych do obrotu. Zestaw wymaga stawianych w stosunku do okre lonych wyrobw, wybranych odpowiednio z wa c iwych przedmiotowo Polskich Norm, uzupeniony innymi przepisami, ustalajcych koniec zny i wystarczajcy zakres i poziom wa ciwo ci uytkowych i cech wyrobw budowlanych okre

sie kryteriami technicznymi. Kryteria techniczne przedstawione powyej stanowi podstaw certyfikacji wyrobw na znak bezpieczestwa. Koszty aprobaty i certyfikacji pokrywa dostawca. Przepisy rozporzdzenia dotycz wytwrcw, sprzedajcych i importujcych wyroby budowlane. ykazy wyrobw i szczegy dotyczce trybu postpowania bd publikowane w Dzienniku Urzdow nisterstwa Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa. Pamitajmy... W proponowanym zapisie ustawy Kodeks Pracy przewiduje m.in. przepis o obowizku za pewnienia rodkw ochrony dla osb nie biorcych udziau w procesie pracy (np. dla inwesto ra, osb zatrudnionych na umowie zlecenia). 147 2. Koordynatorem sprawujcym nadzr nad zapewnieniem bezpieczestwa i higieny pracy n ad wszystkimi pracownikami w tym samym miejscu pracy jest kierownik budowy. 3. Ustalenia koordynatora nie zwalniaj jednak podwykonawcw z obowizku zapewnienia bezpieczestwa swoim pracownikom. 4. rodki ochrony indywidualnej dla pracownikw powinny mie certyfikat na znak bezpieczestwa (wymaganie to bdzie wprowadzane sukcesywnie). 5. W przepisach dla poszczeglnych bran nie wymieniono wszystkich zagroe i przepisw b hp, ograniczajc si do opisania typowych zalece i najczstszych przypadkw przekraczania przepisw przez pracownikw. 6. Na budowie powinny si znajdowa: apteczka, instrukcje obsugi urzdze mechanicznych, rodki ga nicze, rodki ochrony indywidualnej dla osb kontrolujcych, dziennik budowy. 7. Obsuga maszyn budowlanych: koparek, spychaczy, urawi itp. jest objta odrbnymi pr zepisami i moe by wykonywana przez wykwalifikowanych pracownikw, po sprawdzeniu prz ez uprawnione osoby z nadzoru technicznego. 8. Prace wzbronione dla kobiet: rczne cyklinowanie, rczne szlifowanie posadzek, c ikie prace kamieniarskie. 9. Kobietom w ciy jest zabroniona praca na wysoko ci oraz prace malarskie przy uyciu farb zawierajcych lotne skadniki szkodliwe dla zdrowia. 10. Wzbronione jest zatrudnianie modocianych przy pracach zwizanych z prowadzenie m cikich maszyn budowlanych i drogowych, obsug d wignic, kafarw, koowrotw, kotw it 11. Wzbronione jest zatrudnianie modocianych w zagbieniach o gboko ci wikszej ni m, ktrych szeroko jest mniejsza ni dwukrotna gboko . Szczegowe zalecenia s zawarte w nastpujcych przepisach: rozporzdzenie Ministrw Pracy i Opieki Spoecznej oraz Zdrowia z dnia 20 marca 1954 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy obsudze uraw; (Dz.LI. Nr 15, poz. 58), rozporzdzenie Ministra Pracy i Opieki Spoecznej oraz Zdrowia z dnia 19 marca 195 4 roku w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy obsudze przeno nikw (Dz.U. Nr 13, poz. 51), 148 2.7. Zasady bezpieczne} pracy w rzemio le odzieowo-wkienniczym Zakady usugowe brany odzieowej 1. Przy kadym stanowisku pracy naley instalowa o wietlenie miejscowe, najlepiej o na piciu 24 V. 2. Pomieszczenia prasowalni mechanicznych powinny by dobrze wietrzone mechaniczn ie, a obsugujcy zabezpieczeni przed poparzeniem i poraeniem poprzez izolacj pyt gumow ub drewnian. 3. Szczegln kontrol naley obj przewody dopywowe pary do urzdzenia. 4. Do obsugi rcznych krajarek naley stosowa zasady obowizujce przy stosowaniu rczny narzdzi elektrycznych. 5. Maszyny szwalnicze wymagaj: osony sprzgie, wycznikw indywidualnych do sterowania zyciskowego, ochraniaczy do stopek, oson cz ci wirujcych i przenoszcych napd. Zakady usugowe brany galanteryjnej 1. Podstawowymi materiaami uywanymi przy produkcji galanterii s: folie z tworzyw s ztucznych, skry i materiay zastpcze skr. 2. Do rcznego rozkroju skr naley stosowa noe o duej ostro ci. Przy maszynach do wyci ia naley zapewni odpowiednie osony, zabezpieczajce palce pracownika. 3. Pomieszczenia do wytwarzania galanterii musz by odpowiednio o wietlone oglnie i m

iejscowo. 4. Wszystkie maszyny tnce, cinajce, skrawajce itp. powinny by zaopatrzone w indywid ualne urzdzenia ssce, pyochlony lub powinny by podczone do centralnego urzdzenia odc ego. 5. Powysze zalecenia dotycz rwnie stanowisk, na ktrych si skleja materiay galantery . 6. W pomieszczeniach zgrzewarek naley zapewni temperatur 10 do 30C, wentylacj mechan iczn i dobre o wietlenie. 7. Zgrzewarki powinny by zerowane lub uziemione (porwnaj: ochron przeciwporaeniow). Podczas konserwacji i napraw zgrzewarek naley 149 zwrci szczegln uwag na skuteczne odczenie urzdzenia od sieci elektrycznej. 8. Pracownicy powinni nosi odpowiedni odzie robocz (z nakryciem gilowy) oraz mie zape wnione rodki ochrony indywidualnej. 2.8. Zasady bezpiecznej pracy w rzemio le elektrycznym Osoby wykonujce prace na stanowiskach elektrykw musz posiada kwalifikacje, potwierdz one przez odpowiednie organy (tab.9) Zarzdzenie Ministra Pracy z dnia 15 marca 1989 r. w sprawie dodatkowych wymaga kwa lifikacyjnych dla osb zajmujcych si eksploatacj urzdze energetycznych (M.P. Nr 8 noz. 75 z 1989 r.) Tabela 9. Wymagania dotyczce osb zatrudnionych na stanowiskach elektrykw K kierowniczych (kierownicy i osoby sprawujce nadzr) I) dozoru (pracownicy kierujcy czynno ciami osb obsugujcych naprawiajcych i konserwujcyc E eksploatacyjnych (pracownicy wykonujcy prace w zakresie obsugi, konserwacji i napraw) Tabela 10. Sprzt ochronny do pracy przy napiciu 1000 V i terminy bada okresowych Rodzaj sprztu Terminy bada okresowych Zasadniczy drki izolacyjne co 2 lata kleszcze i uchwyty co 2 lata wska niki napi co 6 mie . Dodatkowy rkawice dielektryczne co 6 mie . dywaniki i chodniki co 2 lata pomosty izolacyjne co 3 lata drki izolacyjne pomiarowe co 6 mie . 150 Pabela 11. Oznaczenia barwne przewodw Rodzaj przewodu Oznaczenie Barwa izolacji Przewody prdu przemiennego U ta L2 zielona L3 fioletowa N jasnoniebieska Przewody prdu staego + czerwona ciemnoniebieska rodkowy jasnozielona Przewody uziemiajce uziemienia roboczego PE jasnoniebieska Przewody ochronne i przewd ochronny oraz zerowy PEN zielono-ta wg normy PN 78/E 01241 (litery) wg normy PN SJ/B (15(03 (barwy) Przy pracach wymagajcych dodatkowej ochrony przeciwporaeniowej stosuje si sprzt ochr onny (tab. 10). Sprzt powinien by atestowany i poddawany okresowym kontrolom. Uyte w tabeli 11 okre lenia oznaczaj: przewd neutralny N to przewd roboczy wyprowadzony z neutralnego punktu ukadu sieci owego; przewd ochronny PE to przewd bdcy elementem zastosowanego rodka ochrony przeciwpora iowej, do ktrego przycza si m.in. cz ci przewodzce dostpne i obce w celu objcia ich ow ochron przeciwporaeniow; pr/.ewd ochronny-neutralny PEN to uziemiony przewd speniajcy jednocze nie funkcje pr ewodu ochronnego PE i przewodu neutralnego N;

przewody skrajne to przewody fazowe przy prdzie przemiennym oraz przewody dodatn i i ujemny przy prdzie staym; przewd uziomowy to przewd czcy uziom z przewodem ochronnym PE lub zaciskiem probier zym uziomowym. 151 Instalacje elektryczne 1. W instalacjach elektrycznych naley zapewni: odrbne zcza w budynku, w miejscu dostpnym dla dozoru; oddzielne przewody ochronne i neutralne; yy miedziane przewodw do 10 mm2; stosowanie wycznikw nadmiarowych i przeciwporaeniowych r-nicoprdowych; wykorzystanie przewodw wyrwnawczych. 2. Trasy przewodw elektrycznych powinny by prowadzone w liniach prostych, rwnolegyc h do krawdzi cian i stropw. 3. Prowadzenie instalacji i rozmieszczenie urzdze elektrycznych w budynku musi za pewni bezkolizyjno z innymi instalacjami (skrzy o-wanie z instalacjami gazowymi odstp co najmniej 20 mm, poziome odcinki instalacji gazowej co najmniej 0,1 m). 4. Jako uziomy naley stosowa przede wszystkim metalowe konstrukcje budynkw, zbroje nia fundamentw oraz przewodzcych prd instalacji wodocigowych i centralnego ogrzewani a, pod warunkiem uzyskania zgody jednostki eksploatujcej sie (porwnaj: uziemienia). 5. Instalacje odbiorcze w budynkach i samodzielnych lokalach musz by wyposaone w u rzdzenia do pomiaru zuycia energii elektrycznej, zlokalizowane w miejscach atwo dos tpnych i zabezpieczone przed uszkodzeniem i dostpem osb postronnych. 6. Przewody i kable elektryczne naley prowadzi w sposb umoliwiajcy ich wymian bez po rzeby naruszania konstrukcji budynku. Dopuszcza sie stosowanie przewodw wtynkowyc h, pokrytych 5-milimetrow warstw tynku. 7. W instalacjach elektrycznych w mieszkaniach naley stosowa wyodrbnione obwody o wi etlenia sufitowego, gniazdek wtyczkowych, gniazda do pralki, gniazd wtyczkowych do urzdze odbiorczych w kuchni oraz obwody do odbiornikw zainstalowanych na stae. Instalacje elektryczne na placu budowy Urzdzenia elektryczne powinny by wykonane, utrzymywane i eksploatowane zgodnie z o bowizujcymi przepisami, a prace zwizane z eksploatacj urzdze wykonywane przez osoby p siadajce odpowiednie uprawnienia. 152 2. Skrzynki rozdzielcze do zasilania urzdze mechanicznych powinny by zabezpieczone przed dostpem osb postronnych. 3. Poczenia przewodw z urzdzeniami mechanicznymi powinny by wykonane w sposb zapewni jcy bezpieczestwo osb obsugujcych oraz zabezpieczone przed uszkodzeniami mechanicznym i. 4. Przegld urzdze elektrycznych pod wzgldem bezpieczestwa powinien odbywa si co naj ej dwa razy do roku, a ponadto przed uruchomieniem urzdzenia, po dokonaniu zmian oraz po duszej przerwie. Przyczanie odbiornikw i urzdze 1. Przy przyczaniu przewodw do urzdze naley usuwa zewntrzne warstwy ochronne tylko , ktre po poczeniu bd niedostpne. yty przewodw powinny by pozbawione izolacj dugo ci niezbdnej do poprawnego poczenia z zaciskiem. 2. Koce yl wielodrutowych naley oblutowa, zastosowa kocwki lub tulejki. 3. Metalowe osony przewodw powinny by usunite i odpowiednio izolowane. 4. Przewody do odbiornikw staych powinny by zabezpieczone przed drganiami, nie prz enosi nacigu, a przewd ochronny powinien by duszy od skrajnych. 5. Odbiorniki ruchome naley przyczy gitkimi wieloyowymi przewodami izolowanymi o bu ie odpornej na uszkodzenia mechaniczne, bez moliwo ci skrcenia. 6. W razie stosowania dodatkowej ochrony przeciwporaeniowej przewd PEN powinien b y doprowadzony do zacisku odbiornika, a nastpnie poczony z zaciskiem neutralnym odbi ornika. 7. Nie wolno instalowa gniazd wtykowych ze stykiem ochronnym bez jednoczesnego p oczenia styku z przewodem uoonym na stae. Rwnie nie wolno stosowa wtyczek i nasadek tykiem ochronnym, jeeli nie s poczone z y ochronn. 8. Przewd PEN moe by stosowany w przewodach ruchomych, przytaczanych do odbiornikw, jeeli:

ma przekrj mniejszy ni 16 mm2 (dla miedzi); 153 ma wtyczk nie dopuszczajc do zmiany biegunowo ci yt przy wprowadzeniu jej do gniazdk ; jest poczony ze stykiem ochronnym w nasadce lub z zaciskiem ochronnym przyczonego o dbiornika. Obsuga silnikw elektrycznych 1. Przed rozpoczciem prac przy silniku elektrycznym naley go zabezpieczy przed omyk owym wczeniem i przed uruchomieniem przez urzdzenie napdowe. Przegldy okresowe silnik i urzdze rozruchowych naley przeprowadza w my l instrukcji szczegowych. 2. Zdejmowanie lub otwieranie oson zabezpieczajcych dostp do urzdze napdz nych przez silnik, prace konserwacyjne, prace remontowe i regulacyjne naley wyko nywa po odczeniu silnika lub urzdzenia spod napicia, sprawdzeniu braku napicia i za ezpieczeniu przed przypadkowym powrotem napicia. 3. Nie wolno zdejmowa oson podczas pracy silnika ani po uprzednim zdjciu przewodw o chronnych. 4. Naley utrzymywa w stanie czytelnym wszystkie oznaczenia na tabliczkach znamion owych, na podstawach gniazd, na rozrusznikach itp. Obsuga instalacji elektrycznych 1. Nowo budowane instalacje elektryczne powinny by wykonywane zgodnie z dokument acj technologiczn. 2. Przy cznikach i bezpiecznikach sieci o wietleniowej (na tablicach) naley umieszcz a wyra ne napisy do jakiego obwodu nale oraz wielko ich prdu znamionowego. 3. Sie o wietleniowa powinna by sprawdzana raz na kwarta. 4. Podstawowym warunkiem wykonywania robt remontowych jest wyczenie napicia w remontowanych urzdzeniach i sprawdzenie jego braku, zastosowanie rodkw zabezpieczajc ych przed ponownym pojawieniem si napicia i wywieszenie tablic ostrzegawczych. Instalacje elektryczne w akumulatorniach Eksploatacja urzdze akumulatorowych powinna by prowadzona zgodnie z przepisami zarzd zenia Ministra Grnictwa i Energetyki z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie szczegowych z asad eksploatacji urzdze prostow154 nikowych i akumulatorowych (M.P. Nr 21. poz. 185) oraz instrukcjami szczegowymi: rozporzdzeniem Ministra Energetyki i Energii Atomowej, Ministra Administracji, G ospodarki Terenowej i Ochrony rodowiska z dnia 9 kwietnia 1977 r. w sprawie warun kw technicznych, jakim powinny odpowiada instalacje elektroenergetyczne i urzdzen ia o wietlenia elektrycznego (Dz.U. Nr 14, poz. 58), zarzdzeniem Ministra Gospodarki Materiaowej i Paliwowej z dnia 28 lutego 1987 r. w sprawie szczegowych zasad eksploatacji urzdze i instalacji energetycznych (M.P. Nr 8, poz. 75). Uziemienia i pomiary rezystancji uziemienia 1. Urzdzenie uziemiajce skada si z uziomu, przewodu uziemiajcego (czcego uziom z p dem doprowadzajcym), przewodu odprowadzajcego i zacisku probierczego. 2. Zaleca si wykorzystanie uziomw naturalnych, takich jak: metalowe rurocigi wodne i cieczy niepalnych (uoonych bez oson izolacyjnych), konstrukcje stalowe o dobrym poczeniu z ziemi, metalowe i elbetowe podziemne cz ci budowli, pancerze i powoki opan zonych kabli energetycznych. 3. Uziomy sztuczne to: pyty, rury stalowe pionowe {dugo ci 2 -3 m, o przekroju (15mm i grubo ci cianki 3 4 mm), prty stalowe pionowe (o dugo ci powyej 3m, ocynkowane mm), poziomy ta mowe (ocynkowana ta ma o wymiarach 4x12 mm lub drut stalowy ocynkowa ny (5 mm rys. 24). 4. Przewody uziemiajce pionowe powinny by pomalowane farb antykorozyjn ( na dugo ci 30 cm nad ziemi i 20 cm pod ziemi). 5. Pomiary rezystancji uziemie ochronnych oraz roboczych oraz skuteczno zerowania naley wykonywa: raz w roku (dla instalacji na otwartym powietrzu lub w pomieszczeniach wilgotny ch i gorcych), raz na 5 lat (dla instalacji wilgotnych i zapylonych oraz o wysokim zagroeniu poa rowym), raz na 10 lat dla pozostaych instalacji.

155 Literatura Bezpieczestwo i higiena pracy. Wielka Ksiga Praw. Cz 20. Warszawa 1994. Prawo Przedsibiorcy. Dutkiewicz K.: Bezpieczestwo i higiena pracy dla elektrykw. Warszawa 1993, WSiP, F rancuz W.M.: Nauka zawodu w rzemio le, Warszawa 1995, WSiP. Grabara A., ebrowski H B anaszkiewicz S,: BHP w zakadach usugowych. Warszawa 1971, WNT. Hansen A.: Bezpieczestwo i higiena pracy. Warszawa 1993, WSiP. Jdrzejewski S.: Now e prawo budowlane. Warszawa 1995, Comer. Kodeks pracy, Warszawa 1996, infor. Mac S., Leowski J.: Bezpieczestwo i higiena pracy dla ZSZ. Warszawa 1989, WSiP. S wat K.: Bezpieczestwo i higiena pracy dla mechanikw. Warszawa 1992, WSiP. Poradnik sanitarny dla osb zatrudnionych przy produkcji, przecho wywoniu i obrocie rodkami spoywczymi. Tarnobrzeg 1994, Bonus". INFORMATOR PRACODAWCY. Bezpieczestwo i higiena pracy dla maych firm. Wrocaw 1993 PiP. INFORMATOR PRACODAWCY (dla maych firm). Warszawa 1992 PiP. ANEKS A. Bezpieczestwo i higiena pracy w kodeksie pracy B. Podstawowe przepisy z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy C. Polskie normy D. Przykady instrukcji A. Bezpieczestwo i higiena pracy w kodeksie pracy Wykaz wybranych przepisw z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy, dotyczcych zakadw r zemie lniczych, rozpoczyna wycig z Kodeksu pracy (Dz.U. Nr 24 z iy%r. poz. 110 jedno lity tekst). Art.15. Pracodawca jest obowizany zapewni pracownikom bezpieczne i higieniczne war unki pracy. DZIA CZWARTY Rozdzia U Obowizki pracownika Art. 100 ... 82 Pracownik jest zobowizany w szczeglno ci: 2) przestrzega regulaminu pracy i ustalonego w zakadzie pracy porzdku 3) przestrzega przepisw oraz zasad bezpieczestwa i higieny pracy, a take przepisw pr ze i wpoaro wy ch. DZIA DZIESITY Bezpieczestwo i higiena pracy Rozdzia I Podstawowe obowizki pracodawcy Art. 207, 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialno za stan bezpieczestwa i higieny pracy w zakadzie pracy. 2. Pracodawca jest obowizany chroni zdrowie i ycie pracownikw poprzez zapewnienie bez piecznych i higienicznych warunkw pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osigni nauki i techniki. W szczeglno ci pracodawca jest obowizany: 1. organizowa prac w sposb zapewniajcy bezpieczne i higieniczne warunki pracy, 2. zapewnia przestrzeganie w zakadzie pracy przepisw oraz zasad bezpiec zestwa i higieny pracy, wydawa polecenia usunicia uchybie w tym zakresie oraz kontro lowa wykonanie tych polece, 3. zapewnia wykonanie nakazw, wystpie, decyzji i zarzdze wydawanych przez organ nadzoru nad warunkami pracy, 4. zapewnia wykonanie zalece spoecznego inspektora pracy. 3, Pracodawca oraz osoba kierujca pracownikami s obowizani zna, w zakresie niezbdnym o wykonywania cicych na nich obowizkw, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczestwa i higieny pracy. Art. 208. ]. W razie gdy jednocze nie w tym samym miejscu wykonuj prac pracownicy zat rudnieni przez rnych pracodawcw, pracodawcy ci maj obowizek: 1. wsppracowa ze sob, 2. wyznaczy koordynatora sprawujcego nadzr nad bezpieczestwem i higien pracy wszystk ich pracownikw zatrudnionych w tym samym miejscu, 158 3. ustali zasady wspdziaania uwzgldniajce sposoby postpowania w przypadk wystpienia zagroe dla zdrowia lub ycia pracownikw, 2. Wyznaczenie koordynatora, o ktrym mowa w 1, nie zwalnia poszczeglnych pracodawcw z

obowizku zapewnienia bezpieczestwa i higieny pracy zatrudni on ym przez nich prac ownikom. Rozdzia II Prawa i obowizki pracownika ...Art. 210. gl. W razie gdy warunki pracy nie odpowiadaj przepisom bezpieczestwa i higieny pracy i stwarzaj bezpo rednie zagroenie dla zdrowia lub ycia pracownika alb o gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczestwem innym osobom, pracownik tria prawo powstrzyma" si od wykonywania pracy, zawiadamiajc o tym niezwocznie przeoonego. $2, Jeeli powstrzymanie si od wykonywania pracy nie usuwa zagroenia, o ktrym mowa w 81, pracownik ma prawo oddali si z miejsca zagroenia zawiadamiajc o tym niezwocznie przeoonego. 83. Za czas powstrzymania si od wykonywania pracy lub oddalenia si z miejsca zagroenia, w przypadkach o ktrych mowa w 1 i 2, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. 4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przeoonego, powstrzyma si od wykonania pracy wymagajcej szczeglnej sprawno ci psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpieczestwa wykonywania pracy i stwarza zagroenie dla innych osb. Art. 211, Przestrzeganie przepisw zasad bezpieczestwa i higieny pracy jest podstaw owym obowizkiem pracownika, W szczeglno ci pracownik jest obowizany: 1. zna przepisy i zasady bezpieczestwa i higieny pracy, bra udzia w szkoleniu i instruktau z tego zakresu oraz poddawa si wymaganym egzaminom sprawdzajc ym, 2. wykonywa prac w sposb zgodny z przepisami i zasadami bezpieczestwa i higieny pr acy oraz stosowa si do wydawanych w tym zakresie polece i wskazwek przeoonych, 3. dba o naleyty stan maszyn, urzdze, narzdzi i sprztu oraz o porzdek i ad w miejs acy. 4. stosowa rodki ochrony zbiorowej, a take uywa przydzielone rodki ochrony ndywidualnej oraz odzie i obuwie robocze, zgodnie z ich przeznaczeniem. 5. poddawa si wstpnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekar skim i stosowa si do wskaza lekarskich, 6. niezwocznie zawiadomi przeoonego o zauwaonym w zakadzie pracy wypadku albo zagro iu ycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec wsppracownikw, a take inne osoby znajdujce si w rejonie zagroenia, o grocym im niebezpieczestwie, 7. wspdziaa z pracodawc i przeoonymi w wypenianiu obowizkw dotyczcych bezpiecze ny pracy. Art. 212. Osoba kierujca pracownikami jest obowizana: 1. organizowa stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczestwa i hig ieny pracy, 159 2. dba o sprawno rodkw ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zg odnie z przeznaczeniem, 3. organizowa, przygotowywa i prowadzi prace, uwzgldniajc zabezpieczenie pracownikw rzed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami zwizanym i z warunkami rodowiska pracy, 4. dba o bezpieczny i higieniczny stan pomieszcze pracy i wyposaenia technicznego , a take o sprawno rodkw ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, 5. egzekwowa przestrzeganie przez pracownikw przepisw i zasad bezpieczest wa i higieny pracy, . zapewnia wykonanie zalece lekarza sprawujcego opiek zdrowotn nad pracownikami. Rozdzia VI Profilaktyczna ochrona zdrowia Art. 226. Pracodawca jest obowizany informowa pracownikw o ryzyku zawodowym, ktre wie si z wykonywan prac oraz o zasadach ochrony przed zagroeniami. Art. 227. 1. Pracodawca jest obowizany stosowa rodki zapobiegajce chorobom zawodowym i innym chorobom zwizanym z wykonywan prac, w szczeglno ci: 1. utrzymywa w stanie staej sprawno ci urzdzenia ograniczajce lub eliminujce szkodliw

dla zdrowia czynniki rodowiska pracy oraz urzdzenia suce do pomiarw tych czynnikw, 2. przeprowadza, na swj koszt, badania i pomiary czynnikw szkodliwych dla zdrowia , rejestrowa i przechowywa wyniki tych bada i pomiarw oraz udostpnia je pracownikom. ... Art. 229. 1, Osoba przyjmowana do pracy podlega wstpnym badaniom lekarskim. Wstpnym badaniom lekarskim podlegaj ponadto pracownicy modociani przenoszeni na inne stanowiska pracy, na ktrych wystpuj czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciliwe. 2. Pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. W przypadku niezdolno ci do pracy trwajcej duej ni 30 dni, spowodowanej chorob, pracownik podlega kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolno ci do wykonywania pracy na dotychczasow ym stanowisku. 4, Pracodawca nie moe dopu ci do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzajcego brak przeciwwskaza do pracy na okre lonym stanowisku. Rozdzia VIII Szkolenie ... Art 273. 1. Nie wolno dopu ci pracownika do pracy, do ktrej wykonywania nie posia da on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejtno ci, a take dostatecznej znajo mo ci przepisw oraz zasad bezpieczestwa i higieny pracy. 82. Pracodawca jest obowizany zapewni przeszkolenie pracownika w zakresie bezpiecz estwa i higieny pracy przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzenie okresowych szkole w tym zakresie. 3. Szkolenia, o ktrych mowa w $2, odbywaj sj w czasie pracy i na koszt pracodawcy. 160 Art. 237, 1. Pracodawca jest obowizany dostarczy pracownikowi nieodpatnie rodki ochro ny indywidualnej zabcz piec zajce przed dziaaniem niebezpiecznych i .szkodliwych d la zdrowia czynnikw wystpujcych w rodowisku pracy oraz informowa" go o sposobach posu iwaniu si tymi rodkami. ... Art. 237. 1. Pracodawca nie moe dopu ci pracownika do pracy bez rodkw ochrony indy idualnej oraz odziey i obuwia roboczego przewidzianych do stosowania na danym sta nowisku pracy. 52. Pracodawca jest obowizany zapewni, aby stosowane rodki ochrony indywidualnej or az odzie i obuwie robocze posiaday wa ciwo ci ochronne i uytkowe oraz zapewni odpowied ich pranie, konserwacj, napraw, odpylanie i odkaanie. Rozdzia X Slu/lm bezpieczestwa i higieny pracy ... Art. 237 1. Pracodawca zatrudniajce wicej ni 10 pracownikw, z zastrzeeniem 2 i 3 worzy sub bezpieczestwa i higieny pracy, zwan dalej ,,sub bhp", penic funkcje do ntrolne w zakresie bezpieczestwa i higieny pracy. Rozdzia XII Obowizki organw sprawujcych nadzr nad przedsibiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi pastwowymi albo samorzdowymi ... Art. 237. Organy sprawujce nadzr nad przedsibiorstwami lub innymi jednostkami o rganizacyjnymi pastwowymi albo samorzdowymi s obowizane podejmowa dziaania na rzecz k ztatowania bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy, a w szczeglno ci: 1. udziela przedsibiorstwo ni i jednostkom organizacyjnym pomocy przy wykonywani u zada z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy, 2. dokonywa, co najmniej raz w roku, oceny stanu bezpieczestwa i higieny pra cy w przedsibiorstwach i jednostkach organizacyjnych oraz okre la warunki poprawy te go stanu, 3. w miar potrzeb i moliwo ci inicjowa i prowadzi badania naukowe dotyczce bezpiec wa i higieny pracy. DZIA TRZYNASTY Odpowiedzialno za wykroczenia przeciwko prawom pracownika Rozdzia I Wykroczenia przeciwko prawom pracownika ... Art. 283. 1. Kto, bdc odpowiedzialnym za stan bezpieczestwa i higieny pracy w zakadzie pracy albo kierujc pracownikami, nie przestrzega przepisw lub za

sad bezpieczestwa i higieny pracy, podlega karze grzywny, 2. Tej samej karze podle ga, kto: I. wbrew obowizkowi, nie zawiadamia w terminie 14 dni wa ciwego inspektora pracy i wa ciwego pastwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju, zakresie prowahigiena pracy... I O i dzonej dziaalno ci i o przewidywanej liczbie pracownikw oraz nie skada pisemnej infor macji o rodkach i procedurach przyjtych dla spenienia wymaga wynikajcych z przepisw h zpieczestwa i higieny pracy, dotyczcych danej dziedziny dziaalno ci. jak rwnie nie zaw adamia o zmianie miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej dziaalno ci, zwaszcza zmiani e technologii lub profilu produkcji. 2. wbrew obowizkowi, nie zapewnia, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego albo jego cz ci, w ktrych przewiduje si pomieszczenia pracy, byta wykonywana na pods tawie projektw uwzgldniajcych wymagania bezpieczestwa i higieny pracy. pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawcw, 3. wbrew obowizkowi, wyposaa stanowiska pracy w maszyny i inne urzdzenia techniczn e, ktre nie uzyskay wymaganego certyfikatu na znak bezpieczestwa i nie zostay oznaczone tym znakiem, albo nie posiadaj deklaracji zgodno ci, 4. wbrew obowizkowi, dostarcza pracownikowi rodki ochrony indywidualnej, ktre nie uzyskay wymaganego certyfikatu na znak bezpieczestwa i nie zostay oznaczone tym zna kiem oraz nie posiadaj deklaracji zgodno ci, 5. wbrew obowizkowi, stosuje: a) materiay i procesy technologiczne bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkod liwo ci dla zdrowia pracownikw i bez podjcia odpowiednich rodkw profilaktycznych, b) substancje chemiczne nie oznakowane w sposb widoczny i umoliwi ajcy ich identyfikacj, c) niebezpieczne substancje chemiczne nie posiadajce kart charakteiystyki tych s ubstancji, a lake opakowa zabezpieczajcych przed ich szkodliwym dziaaniem, poarem lub wybuchem, 6. wbrew obowizkowi, nie zawiadamia wa ciwego inspektora pracy, prokuratora lub in nego wa ciwego organu o miertelnym, cikim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o kady innym wypadku, ktry wywoa wymienione skutki, majcym zwizek z prac, jeeli nie moe b ny za wypadek przy pracy, nie zgasza choroby zawodowej albo podejrzenia o lak chor ob, nie ujawnia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, albo przedstawia niez godne z prawd informacje, dowody lub dokumenty dotyczce takich wypadkw i chorb, 7. nie wykonuje w wyznaczonym terminie podlegajcego wykonaniu nakazu inspektora pracy. 8. utrudnia dziaalno organu Pastwowej Inspekcji Pracy, w szczeglno ci uniemoliwia pr dzenie wizytacji zakadu pracy lub nie udziela informacji niezbdnyc h do wykonywania jej zada. DZIA PITNASTY Przepisy kocowe Art. 304, S4, W razie prowadzenia prac w miejscu, do ktrego maj dostp osoby nie bio rce udziau w procesie pracy, pracodawca jest obowizany zastosowa radki niezbdne do za ewnienia ochrony ycia i zdrowia tym osobom. Obowizki, o ktiych mowa powyej ci rwnie obach fizycznych, wykonujcych prac na innej podstawie ni stosunek pracy w zakadzie p racy lub tniejscu wyznaczonym przez pracodawc, 162 Ro/dzial VI Rzemie lnicze przygotowanie zawodowe Art. 206. 1. Przepisy art 190 205 stosuje si odpowiednio do modocianych zatrudniony c li na podstawie umowy o przygotowanie zawodowe u pracodawcw bdcych rzemie lnikami, z zastrzeeniem odrbno ci okre lonych na podstawie 2. 82. Minister Pracy i Polityki Socjalnej moe okreSli. w drodze rozporzdzenia, odrbno ci w zakresie sposobu prowadzenia przygotowania zawodowego it pracodawcw bdcych rzemi e lnikami oraz trybu przeprowadzenia egzaminw stwierdzajcych kwalifikacje zawodowe p o zakoczeniu tego przygotowania. B. Podstawowe przepisy z zakresu bezpieczestwa i higieny pracy 1. Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych z 21 lipca 1930 r, o dozorze nad w

yrobem i obiegiem tuszczw i olejw jadalnych (Dz.U, Nr 53. po/. 453, z 1937 r. Nr 21 , poz. 137, z 1958 r. Nr 56, poz. 275 i z 1970 r. Nr 29, poz. 245. 2. Rozporzdzenie Ministra Opieki Spoecznej z 29 grudnia 1932 r. o dozorze nad mle kiem i jego przetworami (Dz.U. z 1933 r. Nr !9, poz. 128 i Nr 47, poz. 373 oraz z 1958 r. Kr 56, poz. 275). 3. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z 10 grudnia 1936 r. o dozorze na d misem i przetworami misnymi (Dz.U. Nr 92, poz. 643. z 1937 r. Nr 49, poz, 378, z 1952 r. Nr 12, poz. 75, z 1958 r. Nr 56, poz. 275, z 1961 r. Nr 4, poz. 26, z 1970 r. Nr 29, poz. 245 i z 1972 r. Nr 40, poz. 261). 4. Rozporzdzenie Ministra Opieki Spoecznej z 18 lutego 1937 r. o dozorze nad wyro bem i obiegiem mki i wyrobw nicznych (Dz.U. Nr 25, poz. 171, z 1946 r. Nr 43, poz. 255, z 1951 r. Nr 32. poz. 252, z 1958 r. Nr 56, poz. 275 i z 1970 r. Nr 29. poz . 245). 5. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z 11 lipca 1947 r. o dozorze nad wyrobem i ob rotem napojami chodzcymi i gazowanymi (Dz.U. Nr 52, poz. 283, z 1950 r. Nr 33. poz . 303, z 1951 r. Nr 64, poz. 443, z 1954 r. Nr 33, poz. 139. z 1958 r. Nr 56. po z. 275, z 1960 r. Nr 4, poz. 29, z 1963 r. Nr 45, poz. 256, z 1967 r. Nr 12, poz . 54). 6. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z. 4 listopada 1948 r. o dozorze nad wyrob em i obrotem lodw (Dz.U. Nr 56, poz. 446 i z 1954 r. Nr 33. poz. 140). 7. Rozporzdzenie Ministrw Przemysu i Handlu oraz Zdrowia z 22 grudnia 1948 r. w s prawie ustalenia wymaga jakim winny odpowiada pomieszczenia i urzdzenia zakadw mlecza rskich (Dz.U. z 1949 i z 1954 r, Nr 33, poz. 140). 8. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z 28 lutego 1950 r, w sprawie wyrobu oraz obie gu octu i esencji octowych (Dz.U. Nr 9T poz. 95. z 1951 r. Nr 28, poz. 220 i z 1 970 r. Nr 29, poz. 245). 9. Rozporzdzenie Ministrw Pracy i Opieki Spoecznej, Przemysu Cikiego oraz drowia z dnia 13 kwietnia 1951 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy sp rarkach powietrznych (Dz.U. Nr 22, poz, 174) 163 10. Rozporzdzenie Ministrw Pracy i Opieki Spoecznej, Przemysu Cikiego oraz drowia / dnia 28 kwietnia 1951 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy ob rabiarkach do metali (Dz.U. Nr 25, poz. 192). 11. R07porzdzenie Ministrw Pracy i Opieki Spoecznej. Zdrowia, Przemysu Cikiego i Pr emysu Lekkiego z dnia 3 pa dzierniku 1951 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy metalizacji natryskowej (Dz.U. Nr 53, po7, 374). 12. Rozporzdzenie Ministrw Pracy i Opieki Spoecznej, Przemysu Cikiego oraz drowia z dnia 7 lutego 1952 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy na niektryc h obrabiarkach do drewna (D/.U. Nr 10, poz. 62). 13. Rozporzdzenie Ministrw Pracy i Opieki Spoecznej, Przemysu Cikiego or z Zdrowia / dnia 1 kwietnia 1953 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy pracownikw zatrudnionych przy rcznym d wiganiu i przenoszeni u ciarw ( z.U. Nr 22, poz. 89). 14. Rozporzdzenie Ministrw Pracy i Opieki Spoecznej, Przemysu Cikiego oraz drowia z dnia 15 maja 1953 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy uy tkowaniu butli z gazami spronymi, skroplonymi i rozpuszczonymi pod ci nieniem (DU. Nr 29. poz. I 15 i Dz.U. z 1971 r. Nr 23 poz. 216). 15. Rozporzdzenie Ministrw Pracy i Opieki Spoecznej oraz Zdrowia z dnia 20 marca 1954 r, w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy obsudze urawi (Dz.U. Nr 15, po z. 58). 16. Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 4 lutego 1956 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy robotach impregnacyjnych i odgrzybieniowych (Dz.U. Nr 5, poz. 25). 17. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 1958 r. w sprawie warunkw zdrowiu wymaganych ze wzgldw sanilumo-epidemiologicznych od osb wykonujcych niektre zajcia zarobkowe (Dz.U. Nr 56, poz. 275 i z 1971 r. Nr 9, poz. 96). 18. Ustawa z dnia 21 maja 1963 r. o substancjach trujcych (Dz.U. Nr 22, po/. I I (i i z 1983 r. Nr 6T poz. 35). 19. Rozporzdzenie Ministra Handlu Wewntrznego z dnia 31 sierpnia 1963 r. w spraw ie bezpieczestwa i higieny pracy w zakadach przemysu piekarniczego (Dz.U. Nr 45, po

z. 252). 20. Rozporzdzenie Ministra Handlu Wewntrznego z dnia 9 kwietnia 1966 r. w sprawi e bezpieczestwa i higieny pracy w zakadach gastronomicznych i przemysu garmaeryjnego (Dz.U. Nr 22, poz. 142). 21. Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych z dnia 10 wrze nia 1966 r. w sprawie bezpieczestwa przeciwpoarowego w malarniach i lakierniach (Dz.U. Nr 40, poz. 242). 22. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spoecznej z dnia 30 marca 1 971 r. w sprawie stanw chorobowych stanowicych przeciwwskazania do wykonywania niektrych czynno ci z zakresu produkcji rodkw spoywczych i obrotu nimi (Dz.U. Nr 9, po z. 96). 23. Rozporzdzenie Ministra Budownictwa i Przemysu Materiaw Budowlanych z dnia 28 m iirca 1972 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy przy wykonywaniu robt budw la no-montaowych i rozbirkowych (Dz.U. Nr 13, poz. 93, utrzymane w mocy na podstawie arl. V 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 i.). 24. Rozporzdzenie Ministra Pracy, Pac i Spraw Socjalnych z dnia 14 listopada 197 4 r w sprawie przyznawania pracownikom przeniesionym do innej pracy wskutek obja ww 164 choroby zawodowej dodatkw wyrwnawczych przez okres do 6 miesicy (Dz.U. Nr 47, poz. 292). 25. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spoecznej z dnia 10 grudnia 1974 r . w sprawie przeprowadzania bada lekarskich pracownikw (Dz.U. Nr 48, poz. 296, z 1 988 r. Nr 18, poz. 127 i z 1992 r. Nr 62, poz. 313). 26. Rozporzdzenie Ministra Budownictwa i Przemysu Materiaw Budowlanych z dnia 29 k wietnia 1975 r. w sprawie dopuszczenia do stosowania w budownictwie nowych mater iaw oraz nowych metod wykonywania robt budowlanych (Dz.U. Nr 14, poz. 82, Dz.U . Nr 37, poz. 221 z 1976 r.. Nr 8. poz. 25 z 1980, Nr 26, poz. 109 z 1991 r). 27. Ustawa z dnia 12 czerwca 1975r. o wiadczeniach z tytuu wypadkw przy pracy i ch orb zawodowych (tekst jednolity: Dz.U. z 1983 r. Nr 30. poz. 144. z 1989 r. Nr 35 , poz. 192, z 1990 r. Nr 36, poz. 206, Nr 92, poz. 540 i 7 1991 r. Nr 94, poz. 4 22, Nr 104, poz. 450). 28. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spoecznej o orzeczeniach lekarskich wydawanych na podstawie rozporzdzenia Ministra Pracy, Pac i Spraw Socja lnych z dnia 14 listopada 1975 r. (Dz.U. Nr 47, poz. 292). 29. Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 19 stycznia 1979 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych kobietom (Dz.U. Nr 4, poz. 18 z 1984 r. Nr 44, poz 235 i 1989 r. N r 20 poz. 107). 30. Ustawa z dnia 6 marca 1981 r. o Pastwowej Inspekcji Pracy (tekst jednolity: Dz.U. z 1985 r. Nr 54, poz. 276 i z 1989 r. Nr 34, poz. 178). 31. Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 18 listopada 1983 r. w sprawie chorb zawodowych (Dz.U. Nr 65, poz. 294 i 7. 1989 r. Nr 61, poz. 364). 32. Uchwaa nr 134 Rady Ministrw z dnia 8 pa dziernika 1984 r. w sprawie zasad wyda wania posikw profilaktycznych i regeneracyjnych wzmacniajcych pracownikom zatrudnio nym w warunkach szkodliwych dla zdrowia lub szczeglnie uciliwych (M.P. Nr 25, poz, 168). 33. Ustawa z dnia 14 marca 1985 o Pastwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. Nr 12, poz. 49, 1989 r. Nr 35. poz. 192, z 1991 r. Nr 7, poz. 25, z 1992 r. Nr 33, poz. 144 i z 1993 r. Nr 65, poz. 309). 34. Ustawa z dnia 24 lipca 1985 r. o Pastwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. Nr 35, po z, 162 i z 1989 r. Nr 34, poz. 178). 35. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spoecznej z dnia 4 listopada 1985 r. w sprawie ksiki kontroli sanitarnej (Dz.U. Nr 56, poz. 289). 36. Uchwaa nr 118 Rady Ministrw z dnia 15 sierpnia 1986 r. w sprawie obowizkowej oceny maszyn i innych urzdze technicznych pod wzgldem bezpieczestwa i higieny pracy (M.P. Nr 26, poz. 180). 37. Zarzdzenie Ministra Gospodarki Materiaowej i Paliwowej z dnia 28 lutego 1987 r. w sprawie szczegowych zasad eksploatacji elektrycznych urzdze napdowych (M.P . Nr 8, poz, 69). 38. Zarzdzenie Ministra Gospodarki Materiaowej i Paliwowej z dnia 28 lutego 1987 r, w sprawie szczegowych zasad eksploatacji elektrycznych spawarek i zgrzewarek (M

.P. Nr 8, poz. 70). 39. Zarzdzenie Ministra Gospodarki Materiaowej i Paliwowej z dnia 14 sierpnia 19 87 r. w sprawie szczegowych zasad eksploatacji elektrycznych urzdze i instalacji spronego powietrza (M.P. Nr 29, poz. 227). 165 40. Zarzdzenie Ministra Gospodarki Materiaowej i Paliwowej z dnia 14 wrze nia 1987 r. w sprawie szczegowych zasad eksploatacji urzdze o wietlenia elektrycznego (M.P. Nr 29, poz. 230) Ustawa z dnia 19 listopada 1987 r. o dozorze technicznym {Dz.U. Nr 36, poz. 202) oraz rozporzdzenie Ministra Pracy z dnia 29 grudnia 1988 r. (Dz.U. Nr 44, poz. 3 51). 41. Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 31 grudnia 1988 r. w sprawie dozoru techn icznego (Dz.U. z 1989 r. Nr 1, poz. 3, z 1990 r. Nr 89, poz. 521). 42. Ustawa z dnia 22 marca 1989 r. o rzemio le (Dz.U. Nr 17, poz. 92). 43. Zarzdzenie nr 69 Prezesa GUS z dnia 24 pa dziernika 1989 r. (znak: PD-4-20-26 ) w sprawie ustalenia wzoru statystycznej karty wypadku przy prac y i trybu jej przekazywania (Dz.Urz. GUS Nr 30, poz. 69, z 1990 r. Nr 39 i N r 29. poz. 144, z 1993 r. Nr 20, poz. 23). 44. Rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1989 r. w sprawie najwyszych dopuszczalnych ste i nate czynnikw szkodliwych dla zdrowia w ku pracy (Dz.U. Nr 69, poz. 417, z 1991 r. Nr 114, poz. 495 i z 1992 r. Nr 6, po z, 26), 45. Uchwala nr 44 Rady Ministrw z dnia 27 marca 1990 r. w sprawie zasad przydzi elania pracownikom rodkw ochrony indywidualnej oraz dostarczenia odziey roboc zej (M.P. Nr 14, poz. 109, z 1991 r. Nr 28, poz. 201). 46. Rozporzdzenie Ministra Przemy lu z dnia 8 pa dziernika 1990 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada urzdzenia elektroenergetyczne w zakresie och rony przeciwporaeniowej (Dz.U. Nr 81, poz. 473). 47. Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 1 grudnia 1990 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych modocianym (Dz.U. Nr 85, poz. 500 i z 1992 r. Nr 1, poz. 1), Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Pastwowej Inspekcji Ochrony rodowiska (Dz.U. Nr 77, poz. 335). 48. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoarowej (Dz.U. Nr 81, poz. 351, z 1993 r. Nr 65, poz. 309 i z 1994 r. Nr 27, poz. 96). 49. Uchwaa nr 14 Rady Ministrw z dnia 18 lutego 1992 r. w sprawie suby bezpieczestw a i higieny pracy (M.P. Nr 7, poz. 48). 50. Rozporzdzenie Rady Ministrw z dnia 21 kwietnia 1992 r. w sprawie ustalani a okoliczno ci i przyczyn wypadkw przy pracy (Dz.U. Nr 37, poz. 160). 51. Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych z dnia 3 listopada 1992 r. w sprawi e ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw (Dz.U. Nr 92, poz. 460). 52. Ustawa z dnia 3 kwietnia 1993 r. o badaniach i certyfikacji (Dz.U. Nr 55, p oz, 251 i z 1994 r. Nr 27, poz. 96). 53. Ustawa z dnia 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji (Dz.U. Nr 55, poz. 251). 54. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spoecznej z dnia 22 marca 199 3 r, w sprawie zasad czstotliwo ci dokonywania bada i pomiarw czynnikw szkodliwych dl a zdrowia w rodowisku pracy (Dz.U. Nr 26, poz. 116), 55. Zarzdzenie nr 39 Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 31 maja 1993 r. w sprawie ustalenia wzoru protokou powypadkowego (Dz.Urz. MPiPS Nr 3, poz. 6), 56. Rozporzdzenie Ministra Przemysu i Handlu z. dnia 31 sierpnia 1993 r. w spr awie bezpieczestwa i higieny pracy w zakadach produkcji, przesyania i rozprowadzani a 166 gazu (paliw gazowych) oraz prowadzcych roboty budowlano-montaowe sieci gazowych (D z.U. Nr 83. poz. 392, Nr 115. poz. 513). 57. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spoecznej z dnia 9 grudnia 19 93 r. w sprawie szczegowych wymaga kwalifikacyjnych w zakresie podstaw owych zagadnieri higieny dla osb zatrudnionych przy produkcji, przechowywaniu i o brocie rodkami spoywczymi (Dz.U. Nr 129, poz. 608). 58. Rozporzdzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 lutego 1994 r. w

sprawie wprowadzenia obowizku stosowania niektrych Polskich Norm i norm branowych, dotyczcych bezpieczestwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 37, poz. 138). 59. Rozporzdzenie Ministra czno ci z dnia 16 marca 1994 r, w sprawie wprowadzenia o bowizku stosowania Polskich Norm i norm branowych z dziedziny czno ci (Dz.U, Nr 40, po z. 151). 60. Rozporzdzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki ywno ciowej z dnia 18 marca 19 94 r. w sprawie obowizku stosowania Polskich Norm (Dz.U. Nr 40, poz. 152). 61. Rozporzdzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki ywno ciowej z dnia 18 marca 1994 r. w sprawie obowizku stosowania norm branowych (Dz.U. Nr 40, poz. 153). 62. Rozporzdzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki ywno ciowej z dnia 10 maja 1994 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy w zakadach przetwarzajcych owoce 1 warzywa (Dz.U. Nr 62, poz. 261). 63. Ustawa z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamwieniach publicznych (Dz.U. Nr 76, po z. 344). 64. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo Budowlane (Dz.U. Nr 89, poz. 414). 65. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 14 gru dnia 1994 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowania (Dz.U. Nr 10 z 1995 r poz. 46). 66. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki przestrzennej i Budownictwa z dnia 15 gru dnia 1994 r. w sprawie warunkw i trybu postpowania przy rozbirkach (Dz.U. Nr 10 -l 1995 r. poz. 47). 67. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 19 grud nia 1994 r. w sprawie aprobat i kryteriw technicznych dotyczcych wyrobw budowlanych (Dz.U. Nr 10 z 1995 r. poz. 48). 68. Zarzdzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 15 gru dnia 1994 r. w sprawie dziennika budowy oraz tablicy informacyjnej (M.P, Nr 2 z 1995 r.. poz. 29). 69. Ustawa z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy z dnia 26 cze rwca 1974 r. oraz o zmianie niektrych ustaw (Dz.U. Nr 24, poz, 110), obowizuje od dnia 2 czerwca 1996 r. Ustawa wchodzi w ycie po upywie 3 miesicy od daty ogoszenia (z wyj. Dziau VI i VII wc hodzcych w ycie od 1 stycznia 1997 r., Art.217 i 237S wchodzcych po upywie jednego r oku oraz Art. 220 i 221 wchodzcych w ycie po upywie jednego roku od ogoszenia przepi sw). 167 C. Polskie normy Na podstawie art. 19 ust. 2 ustawy z dnia 3 kwietnia 1993 r. o normalizacji (Dz. U. Nr 55, poz. 251), Minister Pracy i Polityki Socjalnej w dniu 8 lutego 1994 r. wyda rozporzdzenie w sprawie wprowadzenia obowiijzku stosowania niektrych Polskich Norm i norm branowych, dotyczcych bezpieczestwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 37, poz, 138). W zaczniku przedstawiono wykaz takich norm, z ktrych dla potrzeb rzemie lnikw w ybrano niektre pozycje: PN-84/E-02033 O wietlenie wntrz wiatem elektrycznym. PN-92/E-05202 Ochrona przed elektryczno ci statyczna. PN-84/N-01307 Haas. Dopuszczalne warto ci. PN-81/N-01306 Haas. Wymagania oglne. PN-9I/N-01532. Drgania. PN-86/N-08014. Sygnay d wikowe bezpieczestwa pracy. PN-77/T-05686. Ochrona przed promieniowaniem podczerwonym. PN-77/C-94136 Obuwie ochronne yumowe. PN-82/C-94170 Obuwie gumowe robocze i ochronne. PN-76/M Osony twarzy przed promieniowaniem uku spawalniczego. PN-75/M-78711 Szafki stalowe na ubrania. PN-86/N-O i 309/01 Ochronniki sychu. PN-77/O-91030 Obuwie wyj ciowe, robocze, domowe. PN-78/O-9KB4 Obuwie ochronne. PN-88/O-91057 Obuwie profilaktyczne. PN-84/P-06762 Odzie ochronna. Stopnie jako ci. PN-89/P-84505/01 Odzie robocza. Fartuchy.

PN-8WP-84505/02 Odzie robocza. Fartuchy damskie. PN-89/P-84505/03 Odzie robocza. Fartuchy mskie. PN-91/P-84508/01 Odzie robocza. Ubrania damskie i mskie. PN-91/P-84508/02 Odzie robocza. Ubrania mskie. PN-91/P-84508/03 Odzie robocza. Ubrania damskie. PN-92/P-84683 Odzie robocza. Koszule mskie. PN-92/P-84684 Odzie robocza. Kombinezony. PN-92/P-84685 Odzie robocza. Odzie chronica przed zimnem. PN-78/Z-02006/01 Sprzt ochronny drg oddechowych. PN-78/Z-02006/02 Sprzt ochronny drg oddechowych. Cz ci twarzowe. PN-9O/Z-08057 Sprzt chronicy przed upadkiem z wysoko ci. Pn-8(VZ-08l 10/01 Przemysowe hemy ochronne. PN-81/Z-53201 Sprzt ochrony osobistej oczu. Oglne wymagania. PN-81/Z-53202 Sprzt ochrony osobistej oczu. Filtry spawalnicze. PN-81/Z-53203 Sprzt ochrony osobistej oczu. Filtry przed nadfioletem. PN-77/6663-03/12 Rkawice gumowe. PN-81/Z-53205 Szybki ochronne przeciwodpryskowe, BN-84/7747-05 Obuwie calotworzywowe. BN-80/7749-02 Obuwie ochronne i robocze. 168

BN-80/7749-03 Obuwie filcowo- tworzywo we robocze. PN-80/M-49060 Maszyny i urzdzenia. Wyj cia i doj cia. PN-68/M-78010 Transport wewntrzny. Drogi i otwory drzwiowe. PN-92/N-01255 Barwy i znaki bezpieczestwa, PN-92/N-01256/01 Znaki bezpieczestwa. Ochrona przeciwpoarowa. PN-92/N-01256/02 Znaki bezpieczestwa. Ewakuacja, PN-93/N-O1256/03 Znaki bezpieczestwa. Ochrona i higiena pracy. PN-90/N-08000 Dane ergonomiczne do projektowania. Wymiary ciaa ludzkiego. PN-80/N-08001 Dane ergonomiczne do projektowania. Granice zasigu rk. PN-91/N-O8018 Dane ergonomiczne do projektowania. Strefy pracy koczyn grnych. PN-87/Z-8O49 Ochrona pracy. Klasyfikacja i wymagania oglne. PN-83/Z-08200 Ochrona pracy. Maszyny i urzdzenia produkcyjne. Oglne wymagania be zp lecze st wa. PN-84/Z-08203 Ochrona pracy. Oglne wymagania dla stanowisk pracy. PN-88/Z-08204 Ochrona pracy. Urzdzenia ochronne odlego ciowe do maszyn i urzdze pro ukcyjnych. Wymagania oglne, PN-86/Z-O8207 Ochrona pracy. Siedziska do maszyn i urzdze produkcyjnych. PN-89/Z-O8208 Ochrona pracy. Osony do maszyn i urzdze produkcyjnych. Odlego ci be z iecze st wa. PN-88/Z-08209 Ochrona pracy. Urzdzenia blokujce do maszyn o urzdze produkcyjnych. Oglne wymagania. PN-83/Z-O83OO Ochrona pracy. Procesy produkcyjne. Oglne wymagania bezpieczestwa. PN-83/Z-82001 Ochrona pracy. Osony mechaniczne maszyn i urzdze. O glne wymagania. Minister Rolnictwa i Gospodarki ywno ciowej rozprzdzeniem z dnia 18 marca 1994 r. (D z.U. Nr 40, poz. 152) wprowadzi obowizek stosowania Polskich Norm dla dziaw: produkt y spoywcze, rolnictwo i le nictwo. Minister Rolnictwa i Gospodarki ywno ciowej rozporzd zeniem z dnia 18 marca 1994 r. (Dz.U, Nr 40. poz. 153) wprowadzi obowizek stosowan ia norm branowych dla dziaw: gmiclwo-kopaliny, budownictwo i materiay budowlane, prod ukty spoywcze. Ze wzgldu na znaczn liczb Polskich Norm nie mona wymieni wszystkich. Z interesowany cli odsyamy do okre lonych aktw prawnych. Pozostali ministrowie wydali odpowiednie rozporzdzenia: Minister Transportu i Gospodarki Morskiej w dniu 24 marca 1994 r. w sprawie wprowadzenia obowizku stosowania niektrych Polskich Norm i norm branowych ( Dz.U. Nr 44, poz. 175). Minister Spraw Wewntrznych w dniu 28 marca 1994 r w sprawie wprowadzenia obo wizku stosowania Polskich Norm i norm branowych (Dz.U. Nr 44, poz. 174). Minister Przemysu i Handlu w dniu 28 marca 1994 r. w sprawie wprowadzen ia obowizku stosowania niektrych norm branowych (Dz.U. Nr 42. poz. 159). Minister czno ci w dniu 16 marca 1994 r. w sprawie wprowadzenia obowizku stosowa

nia Polskich Norm i norm branowych z dziedziny czno ci (Dz.U. Nr 40, poz. 151). W grupie elektrycznej obowizuj normy: PN-87/E-01200 Symbole graficzne oglnie stosowane w elektryce. 169 PN-7I/E-06I60 Bezpieczniki topikowe przemysowe na napicie znamionowe izolacji do 1000 V. PN-75/E-06300/03 Wyroby elektroinstalacyjne do uytku domowego i podobnego. PN - 8.1/K-06 305/01 Elektryczne oprawy o wietleniowe. PN-88/T-06250 Sprzt elektroniczny powszechnego uytku. PN-84/T-06500 Elektronicze przyrzdy pomiarowe. PN-79/E-08I06 Obudowy urzdze elektrotechnicznych. PN-83/E-O81 10 Elektryczne urzdzenia przeciwwybuchowe. PN-85/E-08400/02 Narzdzia rczne o napdzie elektrycznym. PN-80/E-085O8 Elektroenergetyczny sprzt ochronny. PN-78/H-0I241 Rysunek techniczny elektryczny. Oznaczenia identyfikacyjne lilero wo--cyfrowe. PN-81/E-05023 Urzdzenia elektroenergetyczne. Oznaczenia barwami przewodw gorych oraz izolacji szyn zerowych i ochronnych w przewodach i kablach. PN-8i /E-O8501 Urzdzenia elektryczne. Tablice i znaki bezpieczestwa. Poczwszy od I stycznia 1995 r. stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne. Powysze s twierdzenie nie dotyczy norm zwizanych z: ochrona, ycia, zdrowia i mienia, bezpiec zestwem pracy i uytkowania, ochron rodowiska oraz wyrobw zamawianych przez organy pa list w owe. Ustawa zasadnicza zobowizuje wa ciwych ministrw do wprowadzenia w drodze rozporzdze Polskich Norm jako obowizujcych w stosunku do obszarw wymienionych powyej. Rozporzdzenie Ministra Przemysu i Handlu z dnia 30 grudnia 1993 r. w sprawie wprow adzenia obowizku stosowania niektrych Polskich Norm i norm branowych (Dz.U. Nr 20, poz. 71). D. Przykady instrukcji Zasady bezpiecznej pracy 1. Stosuj si ci le do poucze, wskazwek i poleceii Twoich przeoonych oraz przestrzega nstrukcji i przepisw bezpieczestwa i higieny pracy. 2. Podejmuj roboty tylko z polecenia przeoonego. 3. Staraj si utrzyma porzdek i czysto w miejscu pracy. 4. Zapoznaj si z przyjtymi w zakadzie znakami i sygnaami o uruchomieniu i zatrzyma niu silnikw maszyn, o niebezpieczestwie poarowym. 5. Zapobiegaj natychmiast niebezpieczestwu, gdy je spostrzeesz, daj sygna ratunko wy i zawiadom najbliszego przeoonego o niebezpieczestwie. 6. Zwracaj baczn uwag na nierwno ci terenowe, jak dofy, zagbienia, porcze, ka itp. 7. Nie przechylaj si przez porcze schodw, podestw, kanaw itp. 8. Nie d wigaj ciarw ponad siy. 170 9. Uywaj przy pracy wa ciwej odziey specjalnej, ochronnej i sprztu. 10. Stosuj osony zabezpieczajce maszyny i urzdzenia bdce w ruchu. 11. Czy oraz smaruj pdnie i maszyny w czasie postoju. 12. Pamitaj, e dotykanie przewodw elektrycznych grozi poraeniem. 13. Nie uruchamiaj urzdze elektrycznych bez zezwolenia przeoonego. 14. Pamitaj, e wymiany bezpiecznikw i naprawy lamp, wycznikw, kontaktw i innych ur elektrycznych, wykonuj wycznie osoby upowanione do tego. 15. Naprawianie bezpiecznikw drucikami jest zabronione. 16. Stosuj wa ciw organizacj pracy i rodki pomocnicze przy wyadowywaniu materiaw i yn. 17. Uywaj w czasie pracy odpowiednich drabin zabezpieczonych przed po lizgiem. 18. Nie wchod bez wyra nego polecenia do dziaw, w ktrych nie jeste zatrudniony. 19. Pal papierosy w miejscach do tego przeznaczonych. 20. Rzucaj odpadki produkcyjne niezdatne do dalszego uytku do naczy specjalnie do tego przeznaczonych, 21. Zwalczaj ze obyczaje i robienie zo liwych artw, ktre mog. prowadzi do wypadkw.

22. Zwracaj uwag na wywieszane napisy ostrzegawcze i stosuj si do nich. 23. Uywaj narzdzi rcznych w naleytym stanie. Instrukcja bhp przy spawaniu acetylenowym 1. Przed zapaleniem pomienia, sprawdzi palnik srnoczkowy na ssanie. W tym celu z dj w acetylenowy, przyoy palec do cznika acetylenowego i sprawdzi czy jest ssanie 2. Przed zapaleniem palnika sprawdzi szczelno pocze i korkw. Najpierw sprawdzi pr lenowy, nastpnie acetylenowy. 3. Przy zapalaniu pomienia, naley wykona nastpujce czynno ci zakadajc, e hutla tl est otwarta, bezpiecznik wodny uregulowany i dopyw (niskiego ci nienia) otwarty: a) uchwyci palnik lewa. rk, b) otworzy cakowicie jego kurek do tlenu i sprawdzi, czy kurek acetylenowy jest za mknity, c) skierowa dzib palnika na twarz i powoli wykrca rub nastawcza. reduktora tlenow go, a odczuje si lekki strumie tlenu, d) otworzy cakowicie kurek acetylenowy i zapali ptomie, ktry powinien by wiec nadmiarem acetylenu), e) doda tlen wkrcajc rub nastawez, a stoek rodkowy pomienia bdzie 3 razy dusz f) przykrci lekko kurek acetylenowy (w prawo), a stoek rodkowy (nadmiar acetylenu) z niknie, g) w czasie pracy, gdy z powodu nagrzania dzioba pomie rozreguluje si i stanie si u tleniajcy, odkrci kurek acetylenowy i z powrotem wyregulowa pomie. 4. Przy gaszeniu palnika najpierw zamkn kurek acetylenowy, a p niej tlenowy, 5. Jeeli w czasie pracy palnik strzela tub wiszczy, to naley natychmiast zamkn ob ydwa kurki, aby przerwa palenie si gazu lub sadzy wewntrz palnika, nastpnie 171 otworzy kurek tlenowy i ostudzi palnik w wodzie. Tlen pozostawi, aby nie dopu ci wody do wewntrz palnika. Po ostudzeniu oczy ci dzib palnika z zewntrz i wewntrz. Nie wkada alonego palnika do wody, gdy moe nastpi wybuch gazw palnych ponad wod. 6. Je li pomie rozdwaja si na dwie lub trzy kity, oznacza to, e dzib jest zanieczyszc ony odpryskami metalu. 7. Do czyszczenia otworu dzioba stosowa naley igy z miedzi, mosidzu lub aluminium. 8. Jeeli zostanie stwierdzone, e palnik strzela jak z karabinu maszynowego, to oz nacza, e palnik jest nadmiernie nagrzany (wtedy studzi w wodzie), albo nasadk a jest niedostatecznie dokrcona i powstaa nieszczelno pomidzy kocem rurki tlenowej i moczkiem. 9. Je li nastpi wybuch gazw w przewodzie acetylenowym i w bezpieczniku wodnym (cofn icie si pomienia), to palnik naley dokadnie skontrolowa, tj. przeczy ci, przedmucha rawdzi na ssanie i dopiero ponownie zapali. Przed zapaleniem pomienia wyregul owa poziom wody w bezpieczniku i przepuka gazem przewody, aby usun ewentualn mieszani wybuchow. Uwagi oglne 1. Do samodzielnej pracy na stanowisku spawacza mona przystpi tylko wtedy, jeeli p osiada si: ukoczon zasadnicza szko zawodow lub inne przeszkolenie zawodowe, ukoczony kurs i posiadanie ksieczki spawacza oraz uprawnienie do obsugi haka suwni cy lub suwnicy sterowanej z parteru, przeszkolenia: wstpne oglne i instrukta stanowiskowy bhp oraz w zakresie ochrony p po. dobry stan zdrowia, potwierdzony wiadectwem lekarskim lub odnotowany przez lekar za na kartotece bhp albo innym dokumencie. ukoczony 18 rok ycia, zezwolenie bezpo redniego zwierzchnika (mistrza) do pracy na stanowisku spawacza, 2. Nigdy nie podejmowa pracy, jeeli ma si jakiekolwiek wtpliwo ci co do jej b ezpiecznego wykonania. 3. Zgasza si do swojego bezpo redniego zwierzchnika (mistrza) po odpowiedni e wskazwki dla rozwizania utrudnie dotyczcych bezpiecznego wykonania zadania. 4. Do wykonania powierzonej pracy naley przystpi bdc wypocztym, trze wym, wa ciwi ym (odzie robocza musi by obcisa, bez lu no zwisajcych elementw, wosy przykryte, fart skrzany, getry, rkawice spawalnicze, maska spawalnicza, na nogach buty produkcyjn e).

Podstawowe czynno ci pracownika przed rozpoczciem pracy na stanowisku spawacza 1. Spawacz powinien: 2. Zapozna si z dokumentacj wykonawcz (warsztatow), wysucha instruktau zwier ka dotyczcego BHP. 3. Przemy le bezpieczny przebieg pracy przy realizacji powierzonego zadania. 4. Przygotowa niezbdne pomoce warsztatowe, narzdzia pracy, ochrony osob iste, tj. mask spawalnicz, ochronniki suchu, fartuch skrzany, getry, buty produkcyjn e, itp. 172 5. Przygotowa odpowiednio stanowisko robocze do realizacji zadania (podtr zymki, uchwyty, o wietlenie stanowiskowe, jeeli jest to konieczne itp.). 6. Sprawdzi, czy urzdzenia spawalnicze s w dobrym stanie technicznym. 7. Sprawdzi jako przewodw zasilajcych oraz stan uziemienia. 8. Zapozna si z instrukcjami i stosowa si do ich zalece, jeeli istnieje konieczno stania z motka pneumatycznego, wiertarki rcznej lub rcznej szlifierki. 9. Zabezpieczy stanowisko robocze odpowiednimi osonami przeciwodblaskowymi. 10. Zna i przestrzega zasady dotyczce zabezpieczenia si przed poraeniem prdem elektry znym, a w szczeglno ci: wa ciwy sposb zasilania i uziemiania lub zerowania urzdze spawalniczych, wa ciwe podczenie przewodw prdowych, nie uszkadzajc izolacji, stosowanie parametrw spawania zgodnie z dokumentacj lechn o logiczn i zaczon inst cj w tym zakresie, system skadania detali do spawania przy wczonym ukadzie sterowniczym, niedotykania rkami gwnych przewodw prdowych i innych elementw, bdcych pod napi Zasadnicze czynno ci pracownika na stanowisku spawacza Spawacz powinien: 1. Mocowa i ustawia rzetelnie i solidnie spawany przedmiot, 2. Przedmiot mocowa i ustawia w taki sposb, aby nie uleg on uszkodzeniu podczas sp awania. 3. Ustawia detale do spawania w taki sposb, aby uniemoliwi ich przesunicie lub przew rcenie si. 4. Trzyma uchwyt podczas spawania w taki sposb, aby strumie gazw nie by k ierowany pod mask spawalnicz. 5. Przy odbijaniu ula uywa motkw igowych i okularw ochronnych, 6. Wczy indywidualny wycig powietrza, jeeli taki jest zaoony, aby wyziewy gazowe b suwane ze stanowiska. 7. Usuwa materiay atwopalne i wybuchowe ze stanowiska, na ktrym odbywa si operacja s pawania. 8. Prac (spawanie) w zbiornikach, kotach, kanaach czy w innych z amknitych pomieszczeniach wykonywa tylko pod nadzorem osoby, bdcej na zewntrz i po sp rawdzeniu, czy w pomieszczeniach tych nie ma atwopalnych lub toksycznych gazw. 9. Zachowa szczegln ostrono przy podgrzewaniu detali do spawania za pomoc gazu ziem o, a opuszczajc stanowisko robocze zamkn dopyw gazu. 10. Koordynowa swoje dziaania z wymogami kierujcego, jeeli jest to praca zespoowa. 11. Wyczy spawark, jeeli jej przerwa pracy ma przekroczy minimum 5 min. 12. Do zakadania i zdejmowania cikich przedmiotw na stanowisko spawalnicze uywa suw icy, elektro we i iig u, demagu itp., urzdze d wigowych. 13. Uywa tylko wa ciwych, nie uszkodzonych i nie zaoliwionych narzdzi pomocy warsztat owych. 14. Chroni drogi oddechowe, oczy, twarz i rce przed poparzeniem i na wietleniem pop rzez stosowanie odpowiednich ochron osobistych. 15. Podczas wykonywania operacji spawania, koncentrowa swoj uwag tylko na zasadni czych czynno ciach. 173 16. Kad powierzona prac wykonywa dokadnie, zgodnie i obowizujcym procesem technolo znym i wedug wskazwek zwierzchnika. 17. Wykonywa tylko prace zlecone przez bezpo redniego zwierzchnika (mistrza). 18. Zawsze zachowa, o ile to moliwe, wa ciw postaw (pozycj ciaa) podczas ywania operacji spawania. 19. Kady zaistniay wypadek przy pracy natychmiast zgasza swojemu bezpo redniemu zwie

rzchnikowi (mistrzowi). 20. W razie zaistnienia wypadku przy pracy, stanowisko robocze zostawi w takim stanie w jakim nastpi wypadek, a do przybycia zespou powypadkowego. Czynno ci zakazane spawaczowi Spawaczowi zabrania si: 1. Chwyta rka gorcy detal przygotowany do spawania lub po spawaniu. 2. Wykonywa jakiekolwiek operacje spawalnicze na urzdzeniach bdcych aktualnie pod c i nieniem lub znajdujcych si w odlego ci mniejszej ni 5 m od skadowania materiaw at czy wybuchowych. 3. Wykonywania operacji spawalniczych na zbiornikach, ktre nie zostay dokadnie o czyszczone z przechowywanych cieczy atwopalnych, trujcych ilp. 4. Samodzielnie naprawia uszkodzone przewody elektryczne (instalacj elektryczn). 5. Stosowa prowizoryczne podczenie urzdze .spawalniczych. 6. Odkada uchwyt na przypadkowych cz ciach metalowych. 7. Dotyka gol rk nie i rolowanych przewodw elektrycznych, 8. Dotyka go rk urzdze elektrycznych, bdcych aktualnie pod napiciem. 9. Obsugiwa hak suwnicy bez odpowiedniego przeszkolenia i uprawnie. 10. Przedua jeden klucz drugim kluczem lub rur. 11. Powodowa, ahy podoga na stanowisku roboczym bya mokra, liska, nierwna, zanie czyszczona mieciami, zatarasowana, 12. Opuszcza stanowisko robocze bez wanych przyczyn i bez wiedzy zgody swojego b ezpo redniego zwierzchnika (mistrza). 13. Dopuszcza do pracy (spawania) osoby trzecie bez wiedzy i zgody zwierzchnika (mistrza). 14. Stosowa do o wietlania stanowiska innego napicia ni 24 V (bezpiecznego). 15. Pi alkohol, bra udziau w pogawdkach" koleeskich, niebezpiecznych zabawach czy h itp. 16. Stosowa niebezpieczne metody pracy, stwarzajce zagroenie dla zdrowia i ycia. Podstawowe czynno ci pracownika po /ukoczeniu pracy Spawacz powinien: 1. Uoy detal lub pozostawi go, jeeli posiada due gabaryty, na odpowiednim miejscu o kadczym, 2. Wyczy spod napicia i zabezpieczy spawark (pautomat spawalniczy) przed jej niep wczeniem. 3. Dokadnie posprzta swoje stanowisko robocze. 4. Zwin przewody spawalnicze i we od palnikw gazowych. 5. Narzdzia i pomoce warsztatowe odoy do szatki narzdziowej, niepotrzebne zda do wy oyczalni. 174 6. Ochrony osobiste oczy ci i odoy; do szafki narzdziowej. 7. Sprawdzi, czy pozostawione stanowisko robocze nie stworzyo jakichkolwiek zagr oe dla innych pracownikw. 8. Nie opuszcza stanowiska roboczego przed kocem dnia pracy. Uwagi kocowe Spawacz powinien: 1. Zawsze dba o higien osobist i swj schludny wygld oraz czysto na stanowisku robo m. 2. Szanowa i dba o powierzone stanowisko i jego wyposaenie. 3. Przestrzega zasady i przepisy ujte w niniejszej instrukcji, gdy za ich niestoso wanie spawacz moe zosta pocignity do odpowiedzialno ci. 4. Wiedzie, e w razie zaistnienia sytuacji nie wymienionej w wyej podane instrukcj i, naley bezzwocznie zwrci si do swojego bezpo redniego zwierzchnika (mistrza) o wytyc ne co do dalszego postpowania. Dalej przedstawiono instrukcje obsugi kotw wodnych i parowych co. (przedruk z czasopisma ATEST" opracowanie Wincentego Kowalewskiego) BHP na stanowisku palacza w kotach wodnych i parowych co. Podstawowe czynno ci przed rozpoczciem pracy Palacz powinien: sprawdzi czy wej cie i kotownia s;i naleycie o wietlone, czy na drzwiach je t zawieszona tabliczka z napisem zabraniajcym wchodzenia i przebywania w kotowni o sobom nie upowanionym, czy jest drono i szczelno przewodw wentylacyjnych, przewietrzy pomieszczenie kotowni,

cakowicie otworzy przepustnice, spalin w kotle przygotowanym do rozpalania ognia, przewietrzy kocio poprzez otwarcie drzwiczek zasypowych i paleniskowych przez ok res co najmniej 5-10 minut, wpisa do Ksiki zmian" swoje uwagi na temat przygotowania kota do rozpalania ognia. Zasadnicze czynno ci podczas obsugi kota Palacz powinien: kocio wodny napeni wod a do przelania si wody przewodem sygnalizacyjnym w naczyni biorczym instalacji co,, " kocio parowy napeni wod nieco powyej poziomu odpowiednio zaznaczonego na wodo w ska zie, aparat wyrzutowy zala wod, ktrej twardo nie powinna przekracza 2 n, rozpala ogie w kotle po upewnieniu si, e jest on prawidowo napeniony woda. i przy ksymalnym otwarciu przepustnicy powietrza w drzwiczkach paleniskowych oraz przy otwarciu przeson w czopuchach. rozpalania ognia w kotach dokonywa powoli, 175 utrzymywa czas rozruchu kota co najmniej praez I godz., uzyskiwa dan wydajno kota (temperatura wody na wylocie) poprzez dostosowanie jej trzeb wielko ci cigu za kotem, regulowa poprawn prac kota ilo ci doprowadzonego powietrza, a nie i zasypywanego opau, tak prowadzi proces spalania opau, aby temperatura wody zasilajcej i powrotnej by! a odpowiednia w stosunku do temperatury zewntrznej i zgodna z zalecan tabela tempe ratur, regulowa szybko spalania opau wielko ci cigu (otwiera i przymyka przepustnic dy wietrza dostajcego si do ruszt dostosowa do ilo ci zasypywanego opau (przymykanie i ot wieranie drzwiczek popielnikowych), aby w sumie uzyskiwa spalanie zupene opau, dostosowywa ilo dostarczanego opau do aktualnie potrzebnego ciepa, stosujc jako opal mieszank wglowokoksow, narzuca cienkimi warstwami wgiel na roza koks, w przypadku konieczno ci wczenia do ruchu dodatkowego kota nalepy przede wszystkim: sprawdzi i stwierdzi poprawny stan techniczny kota, odkrci zawory odcinajce kocio, otworzy przepustnic dymow, rozpali ogie pod kotem zgodnie z obowizujcymi zasadami, w przypadku wyczenia z ruchu jednego kota naley przede wszystkim: przerwa zasypywanie opau i poczeka, a opai w kotle wypali si, usun (wygarn) pozostao ci opau, zamkn zawory odcinajce kocio, odpowiednio wyczy ci kocio (komor paleniskow oraz pomieniwki), zamkn przepustnic dymow oraz sam kocio, aby nie dopu ci do przedostania si niep o powietrza do czopucha i pogorszenia si cigu obok pracujcych kotw, awaryjnie wycza kocio jedynie w przypadku: stwierdzenia poaru pomieszczenia, pknicia instalacji i zaistniaych przeciekw, pknicie kota, innej awarii czy katastrofy budynku kotowni, awaryjne wyczenie kota dokonywa poprzez: szybkie usuniecie aru (rozarzonego opau) z kota, ugaszenie aru poza kotem (kotowni). maksymalne otwarcie czopucltw i drzwiczek popielnikowych oraz zasypowych, wystudzenie kota, ponowne napenianie kota wod jest dopuszczalne dopiero po usuniciu przyczyny awarii kota i po jego powolnym wystudzeniu, pamita o tym, e mia wglowy zasypywa do kota niewielkimi ilo ciami i tylko w stani tnym, gdy mia w stanie suchym grozi wybuchem, stale obserwowa manometry i inne instrumenty pomiarowe, informujce o poprawnym d ziaaniu kota, podczas wykonywania pracy przy obsudze kotta stosowa wa ciwe ochrony osobiste (m.in. rkawice ochronne, okulary, fartuch), 176

prac palacza wykonywa sumiennie, dokadnie /.godnie ze wskazwkami bezpo redniego zwi rzchnika, bezpiecznie, nie stwarzajc; adnych zagroe wypadkowych, wykonywa tylko prace wchodzce w zakres obowizkw palacza lub zlecone przez bezpo red iego zwierzchnika, ale zgodnie z aktualnie obowizujcymi zasadami i przepisami, kady zaistniay wypadek przy pracy, w miar moliwo ci, znasza swojemu bezpo redniemu emu, w razie zaistnienia wypadku, pozostawi miejsce jego zaistnienia w takim stanie, w jakim nastpio zdarzenie, jeeli nie trzeba dora nie dokona innych zabezpiecze, a przybycia zespou powypadkowego, w przypadku jakichkolwiek wtpliwo ci co do bezpiecznego realizowania pracy palacz a przy obsudze kotw, wysucha wskazwek i instruktau bezpo redniego zwierzchnika oraz sowa si do jego polece. Czynno ci zakazane Palaczowi kotw zabrania si przede wszystkim: pobierania wody dla rnych celw przez rurki spustowe, uruchamiania pompy nie zalanej wod, uruchamiania kotw, gdy brak cigu kominowego lub w przypadku ich zego stanu technic znego, wykonywa inne prace w pobliu kota, nie zwizane z jego obsug, zalewania poncego opau wod w palenisku, podnoszenia lub opuszczania ciarw wikszych od dopuszczalnych. umieszczania w kotowni ek lub innych sprztw do spania, spania lub wypoczywania w pozycji lecej na terenie kotowni, obsugiwania kotw w stanie nietrze wym, wpuszczania do pomieszcze kotowni osb postronnych lub zezwalanie, aby te osoby obsu giway korty, opuszczanie stanowiska pracy bez wanych przyczyn i bez zawiadomienia o tym fakci e bezpo redniego przeoonego. uywanie w kotowni lamp przeno nych o napiciu wikszym ni 24 V, tarasowania przej i drg ewakuacyjnych na terenie kotowni materiaw atwopalnych, wy wych itp.. wchodzenia do zbiornikw opau oraz do zbiornikw ula, dopuszcza do tego, aby temperatura w kotle przekroczya 95C, wczania linii awaryjnej kablowej bez uprzedniego wyczenia wszystkich silnikw, przekazywania zmiany podczas awarii kota lub innych urzdze bez doprowadzenia ich d o stanu normalnego, .stosowania niebezpiecznych metod pracy, stwarzajcych zagroenie dla zdrowia oraz y cia swojego i wsppracownikw. Podstawowe czynno ci po zakoczeniu pracy Palacz powinien: poinformowa zwierzchnika o prawidowo ci dziaania kota lub zauwaonych mankamentach w go dziaaniu, oczy ci kocio po spalonym opale (czynno dokonywa codziennie przed rozpaleniem). 12 Bezpiec7estwo i higiena pfacy... 177 dokonywa czyszczenia wszystkich kanaw pionowych i dymowych nie rzadziej ni raz na t rzy dni. Czyszczenia dokonywa szczotk drucian. obowizkowe czynno ci to: oczyszczenie komory paleniskowej, wybranie sadzy i popiou z popielnika, oczyszczenie kanaw kominowych, przez wyczystki, dokadne i szczelne zamknicie wyczystek, posprzta swoje stanowisko pracy, sprawdzi, czy pozostawione stanowisko nie stworzy jakichkolwiek zagroe, nie opuszcza swojego stanowiska pracy przed zakoczeniem dnia roboczego. Uwagi kocowe Bezpieczna obsuga kotowni zapewniona jest w przypadku gdy: drzwi kotowni sa. wyposaone w zamki rolkowe, co zapewnia moliwo ich otwierania pod aciskiem ciaa, osoby obsugujce koty posiadaj uprawnienia energetyczne typu E", a nadzr typu ,X>",

palacz kotowy wyposaony jest w odpowiednie ubranie robocze oraz ochrony osobiste (rkawice, okulary), koty s zabezpieczone za pomoc naczynia zbiorczego ocieplonego, kotownia posiada dron wentylacj nawiewn, grawitacyjn, kotownia jest wa ciwie o wietlona, w tym skad opatu, doj cie do wysypiska ula (o w hermetyczne), wszystkie zawory opisane s za pomoc odpowiednich tabliczek, pracownik obsugujcy uraw powinien posiada odpowiednie uprawnienia, kotownia posiada: komplet sprawnych urzdze i narzdzi nawglajcych, sprawne przyrzdy kontrolno-pomiarowe. tj. manometry i termometry, umieszczone w miejscach dostpnych dla obsugi kotw, dobre ujcie wody, tj. kran ze zczk oraz w do mycia posadzki w kotowni, oznakowane wszystkie drogi ewakuacyjne, schemat wyposaenia kotowni oraz prawidowe oznakowanie armatury, aktualn instrukcj bezpiecznej obsugi kotw oraz instrukcj ppo., sprzt ppo., jak ga nice, koce itp., wentylacj grawitacyjn, stosowan przy cigu naturalnym kominowym, wentylacje mechaniczn stosowana w kotach z podmuchem powietrza, tj. gdy cig komino wy jest sztuczny. Palacz powinien: zawsze dba o higien osobist, schludny wygld oraz czysto caej kotowni, dba o powierzone wyposaenie, nie stwarza adnych zagroe dla siebie i wsppracownikw, odpowiada za zawinione awarie w kotowni, przekazywa zmian zmiennikowi odnotowujc odpowiednie uwagi w Ksidze zmian", w razie zaistnienia sytuacji nie wymienionej wyej, bezzwocznie zawiadomi bezpo redni ego zwierzchnika i wysucha wytyczne do dalszego postpowania, gdy inaczej palacz moe b y pocignity do odpowiedzialno ci za nieprzestrzeganie instrukcji. 178 Uwagi dodatkowe jeeli podczas palenia zabraknie wody w kotle, nie wolno do niego dolewa wieej wody, lecz jak najszybciej usun cay rozpalony opa i po ostudzeniu kota, dopeni w nim wody rozpocz palenie od nowa (dolewanie wody do kota na rozpalone ciany moe spowodowa pkn samego kota lub jego czonw). jeeli zaistnieje niedostateczny cig kominowy, np. z powodu nieszczelno ci przestrze ni spalinowej kota, czopucha lub komina naley natychmiast usun nieszczelno ci, jeeli zaistnieje niska wydajno kota, np. z uwagi na niewa ciw ilo dopywajcego ychmiast wyregulowa dopyw powietrza, w przypadku braku cyrkulacji wody w kotle i instalacji co., np. zakrcone przy ko tle zawory zasilajce, powrotne, albo urwany grzybek blokuje przepyw naley odkrci zaw iy, a w przypadku urwania si grzybka wygasi kocio i zmieni zawr. UWAGA: naley bezwz ie sprawdza ci nienie wody w kotle na manometrze, wypyw wody z zaworu dwururowego (d wudrogowego) na rurce szyfonowej manometru. w przypadku stwierdzenia ubytkw wody sprawdzi czy nie przecieka kocio lub instalac ja grzewcza, w przypadku przekroczenia temperatury wody ponad 95C przytumi proces palenia opau ub cakowicie wygasi kocio, w przypadku .,zawieszenia si" temperatury na skutek braku cyrkulacji wody sprawd zi przyczyn tego stanu rzeczy i mankament usun, a jeeli nie jest to moliwe, zawiadomi tym fakcie nadzr kotowni jeeli nastpi zjawisko unikania" pary przez aparat wyrzutowy przy nieprzekraczaniu ci nienia dopuszczalnego naley przytumi palenie opau w kotle, ahy ci nienie pary obni ". Odkrci zawr pod lejkiem aparatu wyrzutowego, zala aparat, zakrci zawr i uruchomi o. zakoczenie sezonu palenia i wygaszenie kota nastpuje na polecenie bezpo redniego prz eoonego, po skoczonym sezonie palenia kocio naley dokadnie wyczy ci, kotowni p dpowiednio zabezpieczy, wody z kota nie naley spuszcza na okres letni.

Instrukcja bezpiecznej obsugi kotw wodnych 1. Obsugiwa koty wodne mog, tylko osoby posiadajce odpowiednie kwalifikacje w zalen i od rodzaju kotw po dopuszczeniu i przeszkoleniu stanowiskowym przez dozr kotowni ( kierownika). 2. Obsugujcy koty jest odpowiedzialny za bezpieczestwo pracy kota powierzonego jego obsudze. 3. Obsuga kota powinna dokadnie zapozna si z instrukcj eksploatacji kotta opracowan zez wytwrc lub projektanta kota. 4. Przy rozpalaniu kota naley: zasuw dyszow otworzy, sprawdzi czy poziom wody w kotl jest na wysoko ci oznaczonej strzak przy wodowskazie, sprawdzi prawidowo dziaania k manometrw, przy tym naley sprawdzi czy wskazwka manometra opada do zera, par podnosi powoli. 179 5. W czasie pracy kolta naley: zawory i kurki otwiera powoli, poziom wody utrzyma na jednakowym poziomie nie niej oznaczonego strzak przy wodowskazie. wodowska zy i zawory bezpieczestwa codziennie sprawdzi, urzdzenia zasilaja.ce uywa na przemia n, ci nienie utrzyma rwne i nie wysze jak oznaczono czerwon kresk. Sprawdzi czy ory bezpieczestwa przepuszczaj par, gdy ci nienie przejdzie ponad czerwon kresk. dnych reperacji nie wykonywa. Przy kocu pracy kota, ogie wypali", kocio zasili ponad rzak przy wodowskazie, zawr dla pary i zasuw dymn zamkn. 6. Naley wygasi palenisko, gdy: ci nienie pary na manometrze wzrasta nad czerwon kre sk mimo zasilania wod, wypuszczania pary i przytumiania ognia. Poziom wody nie da s i utrzyma na wysoko ci oznaczonej strzak przy wodowskazie. Nie dziaaj urzdzenia zasi lub zawory bezpieczestwa. Pojawi si nieszczelno ci szww, wypukliny blach, rozarzenie lach, lub inne oznaki niebezpieczestwa. O zatrzymaniu kota naley zawiadomi przeoonego kierownika kotowni. 7. Przy zatrzymaniu pracy kota wod mona wypu ci, gdy ci nienie pary spado do jednej osfery i obmurze dostateczne ostygo. 8. Przy czyszczeniu kota naley: przed wej ciem oddzieli od ssiednich kotw czynnych, brze przewietrzy, kamie odbija ostronie nie ostrymi narzdziami, obejrze sta annie blach, szwy, poczenia, obmurze i o stanie kota zawiadomi przeoonego. 9. W czasie czyszczenia kota musi by najmniej dwch pracownikw, o wietlenie przen o ne naley zasila napiciem 24 V. 10, Palaczowi nie wolno przystpi do pracy, gdy jest w niedyspozycji, lub pod dziaan iem alkoholu.