Pozytywizm i pocztki socjologii

- Z pozytywizmu powstaa socjologia i pod jego wpywem staa si niezalen nauk empiryczn. - Comte- stworzy jej nazw. - Zwizek socjologii z pozytywizmem tumaczymy: a) Rozlegoci wpyww pozytywistycznej filozofii we Francji i Anglii (w krajach, gdzie narodzia si socjologia jako wyodrbniona dziedzina) b) Jego reformatorskim charakterem c) Scjentyzmem pozytywistw, ktrzy mwili, e dziaania ludzkie mona i naley uczyni przedmiotem bada naukowych.

Pojcie pozytywizmu
- Pozytywizm- termin niejednoznaczny, to szkoa naukowa, jak i pewien typ filozofii (jest on duo starszy ni owa szkoa czy te sekta) - Mill, Spencer, Durkheim czy Qutelet nie chcieli si nazywa pozytywistami, bo bali si, e bd skojarzeni z Comtem. - Comte reprezentuje tzw. pozytywizm epoki romantycznej pozytywizm bdzie tu rozpatrywany jako trway styl mylenia

Antykrytycyzm
- Saint- Simon to twrca terminu pozytywny - To co pozytywne zostao przeciwstawione temu co negatywne, urojone, jaowe, chwiejne, mgliste i destrukcyjne, jako to, co realne, poyteczne, cise, pewne i konstruktywne. - Pozytywizm przeciwstawia si zej filozofii, ktra jest rdem zastoju, skostnienia, niepokoju i anarchii. - Socjologiczny pozytywizm XIX wieku podejmowa aktualn problematyk kryzysu spoecznego. - Wg pozytywizmu uyteczna moe by tylko wiedza o faktach, dlatego zwrcono si przeciwko filozofii krytycznej prowadzcej do konfrontacji tego, co jest, z tym, co wg. filozoficznych zasad powinno, lub mogoby by.

Krytyka metafizyki i fenomenalizm

- Pozytywici krytykowali tradycyjn filozofi za to, e rezygnuje z poznania w imi iluzorycznego ideau znalezienia ostatecznej odpowiedzi na tzw. pytania najwaniejsze. Nauka zajmuje si wycznie zjawiskami, wic midzy metafizyk a nauk jest przepa. - Regua fenomenalizmu zwracaa si przeciwko idei przyczynowoci, ktrej np. Comte przeciwstawia postulat wykrywania praw jako staych zwizkw, wspwystpowania lub nastpstwa, pomidzy obserwowanymi zjawiskami. Fenomenalizm kierowa si take przeciwko odwoujcej si do bytw nadprzyrodzonych i objawienia oraz pretendujcej do roli prawomocnej wiedzy o wiecie. - Pozytywici pytania religii uchylali jako nierozstrzygalne tak jak pytania metafizyki. - Natura ludzka wg. pozytywistw- empiryczne dane waciwoci jednostek ludzkich, a nie metafizyczna istota ludzkoci.

Naturalizm: przyrodoznawstwo jako nauka wzorcowa

- Metody stosowane w naukach spoecznych nie rni si od nauk przyrodniczych. - Pozytywizm jest zbiorem zakazw odnoszcych si do wiedzy ludzkiej, a prbujcych rezerwowa wiedz do tych zabiegw, ktre mona zaobserwowa rozwoju nowoczesnego prawodawstwa. - Motywacja pozytywistycznego naturalizmu: a) ch zastosowania w naukach spoecznych metod, ktre wykazyway wczeniej swoj wielk skuteczno w przyrodoznawstwie i uchodziy na skutek tego za jedyne metody naukowe. b) Pronaturalistyczn argumentacj wspierao przekonanie, e tylko nauka zgodna z wzorami przyrodoznawstwa moe by podstaw efektywnej inynierii spoecznej. c) Nauka peni rol wychowawcz

Fakty spoeczne jako rzeczy

- Jest przedzia midzy podmiotem i przedmiotem poznania spoecznego. - wiat spoeczny jest niezaleny od obserwatora i jest ogldany przez niego od zewntrz. - Postulat Durkheima- traktowa fakty spoeczne jako rzeczy. - Badacz ycia spoecznego powinien wystpowa w roli obserwatora, a nie uczestnika, i powinien si wyzby wszystkich uprzedze. Powinien on przyj postaw przyrodnika, dla ktrego badana rzeczywisto jest wiatem zupenie obcym. - Wiedz posuwa naprzd czowiek sprowadzony do swoich funkcji poznawczych, wyzwolony od idoli rynku.

Badanie faktw bez ich wartociowania

- Do zada uczonego nie naley wartociowanie badanych zjawisk. - Dziaalno poznawcza jest neutralna w stosunku do rnych sporw, nie dostarcza argumentw adnej ze stron. - Niekonsekwencja pozytywistw- wprowadzali do swoich koncepcji wartociowania utajone. Przybieray one najczciej form wypowiedzi o potrzebach spoecznych, o tendencjach rozwoju spoecznego, lub innych stosunkach normalnych lub patologicznych.

Nauka jako podstawa inynierii spoecznej

- Praktyczna organizacja- nauka miaa umoliwi przewidywanie, ono za- kontrol procesw spoecznych zapobiegajc ich ywioowemu i niszczycielskiemu przebiegowi. - Comte- zwolennik spoeczestwa cile kierowanego, Mill i Spencer- orientacja liberalna, chcieli ograniczy kierowanie spoeczestwem. Wszystkim chodzio jednak o wykorzystanie wiedzy spoecznej do naprawy ustroju spoecznego i dostosowanie dziaa ludzkich do wymogw rodowiska. - Rzecznik inynierii czstkowej nie pyta o ostateczny cel swoich wysikw naprawienia wiata, ale stara si rozwiza za pomoc dostpnych rodkw najpilniejsze problemy, ktre wywouje aktualna sytuacja. - Wczeni pozytywici tworzyli utopi spoeczestwa.

Socjologia Comte`a
- Rozprawy o duchu filozofii pozytywnej, Rozprawy o caoksztacie pozytywizmu stworzy system, syntez caej dostpnej wiedzy- uzupeni j przez ukonstytuowanie socjologii - Program naprawy spoeczestwa przez wyposaenie w zesp naukowych dogmatw - Jego system stanowi poczenie minimalizmu z maksymalizmem - Z jednej strony usiowa ustanowi idea wiedzy sprawdzalnej i niezawodnej, z drugiej walczy o ocenianie jednoci wiedzy. - Nauki pozytywne chcia zebra w jedn cao, uzupeni i oprze na nich wiatopogld ludzi nowego spoeczestwa.

Kryzys spoeczny jako nauka

- Comte podziela owieceniow wiar w moc ludzkiego rozumu, i by przekonany, e gwnym czynnikiem zmiany spoecznej jest wiadomo. - Diagnoza Wielkiego Kryzysu = diagnoza stanu wiadomoci (wg Comte`a) - Przez postp wiedzy pozytywnej rozpad si dawny, teologiczny system wierze, i odpowiadajcy mu militarny czy feudalny ustrj spoeczny. Spoeczestwo zostao bez dyscypliny moralnej, ulegao dezintegracji. - Sytuacj pogarsza walka midzy 2 partiami: a) Obrocami dawnego ustroju- pogbiaj oni kryzys, chc cofn bieg historii odmawiajc jednoczenie spoeczestwu prawa do postpu. b) Burzycielami, chc przeduy rewolucj- te pogbiaj kryzys, niszcz wszystkie ostoje spoecznego adu. - Ta schizma paraliuje spoeczestwo- tam gdzie nie ma wsplnych wartoci spoeczestwo nie moe istnie. - Spoeczestwo to ognisko ycia moralnego - Jedynym wyjciem z kryzysu jest stworzenie nowego systemu wierze. Wierzenia te nie mog by replik tradycyjnych wierze religijnych, ich rdem moe by tylko nauka. -- By tak byo konieczne jest uczynienie nauki jednolitym systemem. - Osignicia naukowe trzeba uzupenia czc je w systematyczn cao i dodajc do nich pozytywn teori spoeczestwa, czyli socjologi. - Wyszo nauki nad teologi i i metafizyk jest bo: a) Pogldy naukowe s intersubiektywnie sprawdzalne i zdeterminowane przez natur rzeczywistoci, ktrej dotycz, a tym samym maj waciwo wyciszania sporw. b) Konieczno historyczna- prawem rozwoju wiadomoci, jednostkowej i zbiorowej, jest przechodzenie przez kolejne fazy: teologiczn (fikcyjn), metafizyczn (abstrakcyjn) i pozytywn (naukow). - Najbardziej potrzebne s jednolite wierzenia, ktre umoliwiaj spoeczestwu wyjcie z kryzysu, a nauka miaa peni funkcje dawnych religii.

Socjologia w systemie Comta

- matematyka astronomia fizyka chemia biologia socjologia. - Socjologia- ostatnia z nauk teoretycznych. - Nauki tworz okrelon hierarchi, ktra zaley od porzdku: a) Historycznego- kolejnoci ich powstawania (kada nauka przygotowuje nastpn i jest koniecznym warunkiem jej stworzenia) b) Logicznego- w jaki sposb daj si one logicznie uporzdkowa. - socjologia- nauka najbardziej konkretna, zoona i zwizana z praktyk. - Prawa wszystkich nauk ukadaj si w jeden system - Problem relacji midzy socjologi a innymi naukami to gwny problem Comte`a. Bez dorobku poprzedzajcych j nauk, zwaszcza biologii, powstanie socjologii byoby niemoliwe, ale zauwaa, e jej procedury musz si rni od procedur tamtych nauk (wyjtkiem biologia). - Rozkadanie badanego przedmiotu na czci jest w socjologii i biologii irracjonalne. Spoeczestwo jest zoon caoci, dlatego socjolog musi postpowa odwrotnie ni fizyk czy chemik. Dla socjologa poznanie czci jest bezuyteczne, bo realnie istniej one w obrbie caoci, poza ni s metafizycznymi abstrakcjami. - Wg Comte`a jest ostra linia oddzielajca nauki o ciaach organicznych od nauk o ciaach nieorganicznych - Nie mona powiedzie, e zbiorowo jest sum jednostek! - Comte odnis si krytycznie do fizyki spoecznej Quteleta, ktry za przykadem Condoreta prbowa zastosowa w badaniach spoecznych rachunek prawdopodobiestwa, przyjmujc tym samym nominalistyczn wizj spoeczestwa. - Antyredukcjonizm Comte`a zadecydowa o jego negatywnym stosunku do 2 nauk o czowieku: psychologii i ekonomii politycznej. Krytykowa je za rozkadanie spoeczestwa na czci skadowe- to mylenie metafizyczne, ktre pozytywna nauka spoeczna ma przezwyciy. - Stosujc metody znane innym naukom (obserwacja, eksperyment, metoda porwnawcza), socjolog musi si liczy z koniecznoci ich modyfikacji, i nie moe na tych metodach poprzesta- jego przedmiot wymaga te stosowania metody historycznej. - Socjologia jest nauk pozytywn- przezwycia pozostaoci mylenia teologicznego i metafizycznego, gromadzi empirycznie sprawdzaln wiedz i odkrywa prawa pozwalajce przewidywa dalszy bieg badanych procesw i na te procesy oddziaowywa.

Przedmiot i zadania socjologii

- Comte by konkurentem Saint- Simona - Wiele idei Comta miao w jego epoce charakter obiegowy lub pochodzio z dzie znanych pisarzy XVIII i XIX wieku (Monteskiusza, Rousseau, Condoreta). Kada z osobna idea bya wczeniej znana, ale Comte stworzy z tych idei jedn cao. - Dzieem Comta bya synteza, i rozbudowanie tej syntezy do rozmiarw systemu, ktry mia pomieci cao ludzkiej wiedzy. - Skojarzy w nierozczn par pojcia postpu i porzdku. Koncepcja Comte`a bya sposobem na zgod midzy przeciwnikami a zwolennikami nowego adu. Przeciwnikom gwarantowaa zachowanie elementarnych warunkw rwnowagi i harmonii spoecznej, a zwolennikom- gwarancj przeciwko niebezpieczestwu restauracji feudalizmu. - Wg Comte`a socjalizm jest spontanicznym pozytywizmem, a pozytywizm- socjalizmem usystematyzowanym. 4

- Jego socjologia bya zoona ze statyki i dynamiki spoecznej- bo porzdek i postp to 2 aspekty ycia spoecznego. - Problem- pogodzenie 2 wykluczajcych si na pozr punktw widzenia: odkrywaniu praw zarwno wzgldnie trwaej budowy spoecznego organizmu, jak i nieustannego rozwoju, praw porzdku i praw postpu. - Okreli on przedmiot socjologii bardzo szeroko, wczajc do niej wszystko, co si nie zmiecio w przyrodoznawstwie. Stao si tak dlatego, e pytania na ktre miaa odpowiedzie dotyczyy organizmu spoecznego jako caoci bdcej w trakcie ewolucji. - Socjologia miaa by jedyn nauk spoeczn. wiadomie zakwestionowa on potrzeb innych z uwago na powszechny consensus organizmu spoecznego, ktry sprawia, e niemoliwe jest naukowe badanie spoeczestwa jeeli dzieli si je na czci i kad bada osobno. - Traktowa kady stan spoeczny jako nierozerwalnie zwizanego z okrelonym stanem wczeniejszym i okrelonym stanem pniejszym. - Comte`a interesoway zmiany w systemie, a nie zmiany systemu. - Przedmiotem studiw Comte`a nie byo adne okrelone spoeczestwo, ale spoeczestwo jako takie, czyli Ludzko.

Statyka spoeczna
- Statyka spoeczna- teoria porzdku spoecznego, wzajemnymi zwizkami midzy rnymi czciami spoecznego organizmu i warunkami ksztatowania si konsensu spoecznego. - To inaczej teoria instytucji (wg. Laubiera), bo obejmuje ten sam zakres zjawisk spoecznych, ktry Spencer scharakteryzuje jako instytucje. - Na 1 planie- problematyka rodziny, wasnoci, podziau pracy, jzyka i religii (jaki jest wpyw tych instytucji na utrzymywanie si wewntrznego adu caego systemu). - Rodzina- najwaniejszy skadnik spoeczestwa. Jest najbardziej elementarn form zrzeszenia, powstaje samorzutnie, a jej powstanie nie jest od niczego zalene. Chodzio tu o wyjanienie genezy innych zrzesze, o skupienie uwagi na problemie socjalizacji jednostki. - Podzia pracy- to 2 czynnik samorzutnego czenia si ludzi. Powoduje rosnc zoono systemu spoecznego i jego coraz wiksze zrnicowanie wewntrzne na grupy zawodowe i klasy. Bez podziau pracy nie istniaoby adne zrzeszenie. Odrnia on oparty na koopreacji porzdek polityczny od porzdku czysto domowego majcego za podstaw sympati. - Zbiorowo zorganizowana politycznie- kolejna, podstawowa forma zrzeszenia. Rzd wprowadza do ycia pewien stopie przymusu w celu zagwarantowania wsppracy odamw spoeczestwa. Jest to potrzebne, bo ludzie maj silne skonnoci egoistyczne. - Koci- to te forma zrzeszenia. Comte uwaa wiar za niezbdn, cho rozumia j w nietradycyjny sposb. Wiara (w Boga/w) cechuje tylko wczeniejsze i bardziej prymitywne formy religii. Religia Ludzkoci- wana jest wiara, a nie jej taki lub inny przedmiot. Jest ona potrzebna, bo bez niej spoeczestwo ulega rozkadowi. Kady rzd przyjmuje religi w celu konsekracji i regulacji wydawania i suchania rozkazw. - Jzyk- wany temat statyki spoecznej, bez niego byoby niemoliwe wytworzenie si wsplnoty uczu. - Natura czowieka- przewaga uczu nad intelektem i uczu egoistycznych nad altruistycznymi. - Pozytywna teoria natury ludzkiej- ze wzgldu na stosunek do wymogw tej natury Comte wyrnia 2 charaktery ustroju spoecznego: normalny lub patologiczny. - Comte by przekonany, e istniej trwae dyspozycje i potrzeby ludzkie. - Antypsychologizm Conte`a polega na uznaniu, e nie wystarczaj psychologiczne zaoenia do wyjanienia zjawisk spoecznych. 5

Dynamika spoeczna
- Jest bardziej archaiczna ni statyka. - Dynamika spoeczna to teoria postpu a) Ewolucja spoeczestw ma charakter prawidowy i ukierunkowany b) Najwaniejszym jej prawem jest prawo trzech stadiw: teologicznego, metafizycznego i naukowego (pozytywnego) wyjanienia wiata. Przez nie przechodzi rozwj wiadomoci. c) Zgodnie z twierdzeniem o wzajemnej zalenoci wszystkich czci organizmu spoecznego (konsens) przemiany wiadomoci s skorelowane z odpowiednimi przemianami we wszystkich dziedzinach ycia spoecznego. Kademu stanowi wiadomoci odpowiada okrelony stan obyczajw, organizacji, produkcji, pastwa itp. d) Historia bdzie w kocu realizacj doskonaego adu spoecznego, zapewni on stabilizacj i ewolucj bez rewolucji. e) Podmiotem dziejw jest Ludzko jako cao. - Wana bya korelacja midzy przemianami wiadomoci a przeobraeniem systemu spoecznego. - wiadomo teologiczna miaa jej odpowiada organizacja sztywna i nastawiona na utrzymanie spoeczestwa w raz na zawsze ustalonych formach. - wiadomo metafizyczna pocigaa za sob spoeczn dezorganizacj. - wiadomo naukowa ma oznacza reorganizacj zapewniajc porzdek spoeczny, ktry nie wyklucza moliwoci zmian. - Ewolucja teologia nauka, to ewolucja od spoeczestwa militarnego do przemysowego. - Spoeczestwo przemysowe- oddane jest pokojowej wytwrczoci, rozporzdzajce dziki naukowej organizacji pracy, podstawowymi klasami- przedsibiorcy i pracownicy najemni. - Ma ono nieograniczone moliwoci postpu, a on moe wyeliminowa kryzysy i konflikty. - Postp powinien by stopniowy i pokojowy, a eby mg zadziaa potrzebna jest wiadoma dziaalno organizatorska. - Comte by przeciw: a) Konserwatyzmowi- bo opowiada si za nowym spoeczestwem przemysowym b) Liberalizmowi- bo obecny stan spoeczestwa ocenia bardzo krytycznie i nie wierzy w moliwo jego samorzutnego udoskonalenia c) Socjalizmowi- bo w swej krytyce odmawia wyjcia poza kapitalizm. - Wanie dlatego Comte by izolowany

Logika nauk spoecznych Milla

- Twrca logiki eliminacyjnej - Sw nauk spoeczn nazywa: ekonomi polityczn, etnologi polityczn, polityk, socjologi i nauk spoeczn - Najwaniejszy tekst- szsta ksiga Systemu logiki dedukcyjnej i indukcyjnej- powicona w caoci logice nauk moralnych i spoecznych, przysposobieniu metod wyprbowanych w przyrodoznastwie do potrzeb ich dziedzin wiedzy, ktre nie osigny jeszcze poziomu wiedzy naukowej. - Zasady ekonomii politycznej i niektrych jej zastosowa do filozofii spoecznej - System logiki

Poszukiwanie ekonomii spoecznej - Uczy nas ona rodkw organizowania i regulowania czysto gospodarczej czci struktur spoecznych, pomija to, co stanowi przyczyn istnienia materialnych interesw, i umoliwia zbiorowi ludzi ycie spoeczne. - Mill gosi chwa mylicieli ze szkoy reakcyjnej z powodu ich wkadu do filozofii ludzkiej kultury. - Warunki trwaego spoeczestwa politycznego: a) Wychowanie ksztatujce dyscyplin b) Istnieje co, co wszyscy uwaaj za wite c) Sia i aktywny charakter zwizkw midzy czonkami zbiorowoci. - Coleridge- pochwaa historii - Ekonomi spoeczn interesuje kada cz natury ludzkiej o tyle, o ile pomaga wpywom postpowania lub pooenia czowieka w spoeczestwie. Wykrywaaby ona prawa spoeczestwa, czyli prawa natury ludzkiej w stanie spoecznym. Pokazuje ona dziki jakim skadnikom swej natury czowiek yje w stanie spoecznym, w jaki sposb ta jego cecha wpywa na jego zainteresowania i uczucia, a przez nie na jego postpowanie. - Ekonomia spoeczna miaaby wypeni luk, jaka powstaa na skutek skoncentrowania uwagi na abstrakcyjnym czowieku ekonomicznym, ktrego cechy s niezalene od stanu spoecznego. - Mill stworzy koncepcj nastawion na przezwycienie metody abstrakcyjnej, czyli geometrycznej charakterystycznej dla teoretykw natury ludzkiej, jak i metody eksperymentalnej, czyli chemicznej, reprezentowanej przez rne odmiany historyzmu.

Mill a Comte
- Mill nie by comtyst, ale korespondowa z Comtem MILL COMTE

Millowski program socjologii

- Nadrzdno psychologii nad socjologi - Prbowa poczy: a) zainteresowania trwaymi cechami natury ludzkiej (dominujcymi w XVIII wieku) b) zainteresowania zmiennymi cechami spoeczestw jako caoci (XIX wiek) - W psychologii widzia wiksz szans naukowego wyjanienia zachowania si ludzi. - Psychologia jednak nie wystarcza by zrozumie zjawiska spoeczne. - Sama tylko obserwacja okolicznoci dostarcza niepenej wiedzy, bo jest pozbawiona uniwersalnoci. - Mill stara si zbudowa most midzy dedukcjonizmem dawnych koncepcji natury ludzkiej a indukcjonizmem nowszych koncepcji historycznych, koncentrujcych si na gromadzeniu informacji o zmianach okolicznoci i ich wpywie na ludzi. - Ekonomia polityczna- jedyna nauka, ktr Mill systematycznie uprawia. Jedna z hipotetycznych czy abstrakcyjnych nauk spoecznych, ktrym wolno zakada, e bez wzgldu na okolicznoci ludzie kieruj si zawsze takimi samymi motywami. 7

- Podj on dyskusj o metodzie socjologicznej - Metodologia nauki o spoeczestwie Milla jest interesujca bo: a) rozwaa on moliwo zastosowania w socjologii kanonw indukcji. Rozpatrujc metody rnicy, zgodnoci, zmian towarzyszcych i reszt doszed do wniosku, e ta moliwo jest ograniczona, bo nauki spoeczne nie potrafi wyizolowa rnych czynnikw. Rzeczywisto spoeczna jest nieskoczenie zoona. Sposb powstawania zjawisk spoecznych jest przykadem czenia si praw. Nie moemy zrozumie teoretycznie, ani opanowa praktycznie warunkw jakiego spoeczestwa pod jakim wzgldem, nie biorc pod uwag jego warunkw pod innymi wzgldami. Zachodzi wic consensus. Wynika on z tego, e o ile dwa spoeczestwa nie mog by podobne, to adne skadniki tych zjawisk nie mog sobie dokadnie odpowiada, i adna przyczyna nie wywoa tych samych skutkw w obu spoeczestwach. Nie moemy twierdzi z pewnoci, e przyczyna, ktra ma okrelon tendencj u jednego ludu czy w jednym czasie ma tak sam tendencj u innego i w innym czasie. Indukcyjna moe by tylko psychologia, socjologia musi poprzesta na badaniu osobliwoci sposobu przejawiania si uniwersalnych praw psychologicznych w okrelonych warunkach historycznych. Wg. Milla zadaniem socjologii jest wykrywanie praw empirycznych b) Objanienie charakteru tych praw, ktre nauki spoeczne s w stanie odkrywa. Mill stwierdzi, e s to prawa statystyczne. Skoro dziaania ludzkie s cznym wynikiem praw oglnych i okolicznoci dotyczcych natury ludzkiej oraz wasnych, szczeglnych charakterw ludzi, wyjanienie tych dziaa zaley od tego, czy potrafimy znale sposb oddzielenia tego co oglne i konieczne od tego co szczegowe i przypadkowe. Takiego sposobu dostarcza tylko statystyka (przypadkowe odchylenia wzajemnie si znosz). Prawa statystyczne nie umoliwiaj przewidywania zachowa konkretnych jednostek w konkretnych sytuacjach, ale ujawniaj tendencje wystpujce w skali masowej. - Nauka o spoeczestwie zajmuje si gwnie dziaaniami mas, losami zbiorowoci. - Masy s wielkimi zbiorami jednostek, do ktrych moe si stosowa prawo wielkich liczb. - Zamiast mas ludowych mamy u Milla masy statystyczne. - Interesuj go zachowania jednostkowe, a nie ruchy spoeczne.

Fizyka spoeczna Quteta

- Ukad spoeczny i jego prawa - Nie nazywa siebie pozytywist - Jego dorobkiem bya statystyka - Odrzuci metafizyk - Pod nazw fizyki spoecznej stworzy prekursorsk socjologi - Bra termin fizyka spoeczna dosownie, by w stanie wyjani stany systemu spoecznego przez odwoanie si wprost do praw fizyki - To pierwszy fizykalista socjologii - By przeciwko woluntaryzmowi - Wykaza za pomoc statystyki, e nawet zjawiska spoeczne tak ewidentnie pochodne od aktw dobrej woli jednostek jak maestwa czy samobjstwa odznaczaj si regularnoci i s w skali masowej przewidywalne. - Spoeczestwo ma w sobie zarodki wszystkich przestpstw jakie zostan popenione. - Jest moliwo poprawienia ludzi poprzez modyfikacj instytucji, obyczajw, owiatywszystkiego, co wpywa na sposb ycia. - Nie odmawia on czowiekowi wolnej woli czy cech indywidualnych. - Rozpatrywa czowieka jakiego pokazuje filozofia, a nie jednostk przedstawion w sztuce. 8

- Naley bada nie ludzi, ale czowieka jako takiego. - Fakty oglne s widoczne gdy operujemy wielkimi masami. Im wiksza liczba obserwowanych jednostek, tym bardziej swoiste cechy indywidualne zacieraj si i ustpuj miejsca faktom oglnym, dziki ktrym spoeczestwo funkcjonuje. - Pozbawiajc czowieka indywidualnoci eliminujemy wszystko co jest przypadkowe. - Trudno nauki o czowieku- znale sposb zgromadzenia odpowiedniej iloci danych i zastosowa w ich analizie odpowiednich narzdzi matematycznych (prawdopodobiestwa) - Operujc wielkimi masami eliminujemy problem odchyle indywidualnych (neutralizuj si w masie) - Stworzy pojcie czowieka przecitnego, mia by odpowiednikiem fizycznego rodka cikoci. Mona go stworzy dla kadej zbiorowoci. - Prawo przyczyn (si) przypadkowych- waciwoci podlege s warunkom okoo stanu redniego. Zmiany powstajce pod wpywem przyczyn przypadkowych, zachodz z tak dokadnoci i zgodnoci, e mona je z gry rozklasyfikowa liczebnie. Dla kadego stanu spoecznego mona wyznaczy stan redni okrelany przez dziaanie przyczyn (si) staych (wiek, pe, zawd itp.) Dziaaj one z niezmienn intensywnoci i stale w tym samym kierunku. Inna kategoria dziaajcych przyczyn to przyczyny zmienne- dziaaj z nierwn intensywnoci (zjawiska cykliczne np. pory roku) i w tym samym kierunku. Przyczyny przypadkowe (zakcajce) powoduj, e nie wszystko utrzymuje si na poziomie rednim, lecz zachodz wahania. - Zadaniem statystyki moralnej jest odkrywanie granic tych waha i mechanizmw ich wystpowania. - Czowiek przecitny to czowiek naturalny, ale inny od owieceniowego- zmienia si on w trakcie postpu ludzkoci i jest dostosowany do rnych spoeczestw. Nie jest utopi do zrealizowania, ale rzeczywistoci. - W jego koncepcji nie byo miejsca na prawa historyczne, cho wierzy w postp ludzkoci i kluczow rol wyznaczy w nim nauce- wiar w cuda zastpuje znajomoci praw przyrody. - System wartoci odnosi si u niego do redniej statystycznej i do normy spoecznej. - Najwiksza cnota to bycie takim jak inni, to recepta na inteligencj spoeczn. - Na pierwszym planie jest potrzeba bada empirycznych.

Pozytywizm, a dalszy rozwj socjologii

Socjologizm: socjologia jako podstawowa nauka spoeczna

- Do tej pory koncepcje socjologiczne polegay na naukach przyrodniczych jako na rdle gotowych wzorcw poznawania rzeczywistoci. - Zwolennicy socjologizmu byli za tym by socjologia bya krlow nauk o czowieku, mistrzyni filozofii, nauki o moralnoci, historiografii, prawoznawstwa, nauki o polityce, teorii sztuki itp. - Zamach przeciw psychologizmowi. - Socjologizm osabi zaufanie do przyrodoznawstwa goszc, e fakty spoeczne s faktami szczeglnego rodzaju.

Pojcie socjologizmu
- Mia on dwojaki sens: 1) By teori socjologiczn zwizan z okrelonym zespoem zasad metody socjologicznej (zawieraa pouczenia jak bada) 2) Doktryn filozoficzn roszczc sobie prawo do wypowiadania si o sprawach, ktrych nie mona zaliczy do socjologii. - Socjologizm to okrelenie teorii socjologicznej Durkheima i jego szkoy (francuskiej szkoy socjologicznej) - Chcia si uwolni od skrajnoci pozytywistycznego naturalizmu - Zalki socjologizmu byy u Comte`a- byy konsekwencj antyindywidualizmu. - Cechy socjologizmu: 1) Socjologistyczny naturalizm - Socjologizm by tak jak psychologizm odgazieniem socjologii pozytywistycznej. - Pierwszym krokiem w stron naukowej socjologii musi by uznanie zaoe typowych dla pozytywizmu, a dotyczcych natury rzeczywistoci spoecznej i najstosowniejszych metod jej naukowego badania. - Nauka spoeczna staaby w miejscu gdyby nie ustalono, e prawa spoeczne nie rni si od praw rzdzcych przyrod, a metoda suca ich odkrywaniu jest taka sama jak w innych naukach (to byo zasug Comte`a) - Spr o pozytywistyczny dogmatyzm- chodzio nie o odrzucenie naturalizmu, ale o znalezienie w jego granicach miejsca dla naturalizmu socjologicznego, ktry w faktach spoecznych widzi fakty swoiste i stara si zda z tej swoistoci spraw, respektujc j. - Wykluczenie z nauk spoecznych praktyk ich wyjaniania przez podcignicie ich do innej kategorii zjawisk. 2) Swoisto rzeczywistoci spoecznej - Jeeli synteza sui generis, jak jest wszelkie spoeczestwo, wyania nowe zjawiska, odmienne od tych, ktre zachodz w wiadomociach samotnych, trzeba te przyj, e owe swoiste fakty tkwi w wytwarzajcym je spoeczestwie, nie za w jego czciach, tzn. w jego czonach. - Fakty spoeczne rni si od psychicznych ilociowo, i maj one inne podoe, zachodz w innym rodowisku, zale od innych warunkw. - Trzeba znale granic midzy zjawiskami ycia jednostkowego, a ycia spoecznego i wykaza, e z wiedzy o jednostkach nie da si wydedukowa wiedzy o spoecznoci. - Socjologizm to programowy antyredukcjonizm. 3) Autonomia i samowystarczalno socjologii - Socjologia jest i powinna by nauk samoistn i samowystarczaln.

10

- Socjologizm to radykalny antypsychologizm, antybiologizm, by krytycznie nastawiony do ekonomii politycznej - Denie do usamodzielnienia socjologii i nadania jej statusu dyscypliny akademickiej. - Socjologia ma wasny przedmiot bada, a jej sukces zaley od tego, czy potrafi uniezaleni si od innych nauk i traktowa ten przedmiot bez przyjtych dla niej dogmatw. 4) Socjologia jako podstawowa nauka spoeczna - Tendencja do podporzdkowywania socjologii dyscyplinom, ktre zajmuj si aspektami rzeczywistoci spoecznej, czyli socjologiczny imperializm - Upowszechnianie wiadomoci, e badanie przez rne nauki fakty spoeczne s ze sob powizane. Fakty te s przejawami tej samej rzeczywistoci spoecznej. - Zjawiska religijne, prawne, moralne i ekonomiczne naley traktowa zgodnie z ich charakterem faktw spoecznych. Musimy odnosi je do okrelonego rodowiska spoecznego, do okrelonego typu spoeczestwa. - Socjologia ma dostarcza zrozumienie wszelkich zjawisk spoecznych. 5) Przezwycienie ewolucjonizmu By dystans w stosunku do ewolucjonizmu. Pod jego wpywem socjologia skupia si coraz bardziej na trwaych zwizkach midzy faktami, powicajc mniej uwagi studiowaniu praw spoecznej ewolucji. TO JEST JESZCZE NIE OPRACOWANE

Socjologia Gumplowicza
- Filozofia spoeczna, System socjologii - Klasyk darwinizmu spoecznego lub tzw. teorii konfliktu - Proklamowa autonomi tego co spoeczne - Najwyej ceni Spencera, szuka w socjologii formuy stosowanej do wszelkich faktw historycznych i zgodnej z normami naukowoci.

Monizm, a swoisto nauk spoecznych Socjologia jako nauka o grupach spoecznych Koncepcja rasy Socjologia konfliktu i walki klas

Socjologia Durkheima
Durkheim a dziedzictwo myli spoecznej Fakty spoeczne jako rzeczy Filozofia czowieka rozdwojonego Spoeczestwo jako rzeczywisto sui generis

11

Sens tezy realizmu socjologicznego Solidarno spoeczna i jej przemiany

...

12