Poradnik Inwestora

Barbara Jawdosiuk, Krzysztof Roko

Jak wybra fundusz inwestycyjny

Jak wybra fundusz inwestycyjny

Poradnik Inwestora

Barbara Jawdosiuk, Krzysztof Roko

Jak wybra fundusz inwestycyjny

Warszawa 2005

Wydawca: Fundacja Edukacji Rynku Kapitaowego ul. Ksica 4, 00-498 Warszawa www.ferk.pl

Tekst broszury udostpnia Komisja Papierw Wartociowych i Gied Komisja Papierw Wartociowych i Gied, Warszawa 2005

Wydanie II uaktualnione, Warszawa, wrzesie 2005

Wydanie I ukazao si w 2004 r. pt.: Poradnik inwestora Fundusze inwestycyjne

ISBN 83-89465-07-8
Opracowanie graficzne: Lech Szymaski, Formacja Aktywna 03-918 Warszawa, ul. otewska 17/2, tel. (22) 616 06 14

SPIS TRECI

Wstp ................................................................................................................ 9 Istota i charakterystyka funduszu inwestycyjnego ................... 10 Korzyci z oszczdzania w funduszach inwestycyjnych ............................................................ 13 Rodzaje funduszy inwestycyjnych ..................................................... 16 Czynniki majce wpyw na wybr funduszu inwestycyjnego ...................................................................... 25 Wyjanienie zasad przystpowania do funduszu inwestycyjnego ................................................................ 31 Nowe moliwoci inwestycyjne zwizane z dystrybucj w Polsce tytuw uczestnictwa funduszy zagranicznych ......................................................................... 34 Rola Komisji Papierw Wartociowych i Gied ............................ 36 Sowniczek ................................................................................................... 39

Wicej informacji przydatnych inwestorom mona znale na stronach internetowych

FUNDACJI EDUKACJI RYNKU KAPITAOWEGO

www.ferk.pl
GIEDY PAPIERW WARTOCIOWYCH W WARSZAWIE

www.gpw.pl
KOMISJI PAPIERW WARTOCIOWYCH i GIED

www.kpwig.gov.pl

WSTP
CZEMU SUY TEN PORADNIK?
Prezentujemy Pastwu Poradnik inwestora Jak wybra fundusz inwestycyjny. Celem tego poradnika jest przedstawienie podstawowych informacji o konstrukcji funduszy inwestycyjnych, ich funkcjonowaniu, zaletach inwestowania, a take wyjanienie, krok po kroku, zasad przystpowania do funduszu.

DO KOGO JEST SKIEROWANY?

Nasz poradnik jest skierowany do osb, ktre poszukuj nowych form inwestowania, a ktre nie inwestoway dotd w tytuy uczestnictwa funduszy inwestycyjnych.

CZEGO MONA SI Z NIEGO DOWIEDZIE?

Pragniemy wskaza moliwoci inwestowania w fundusze inwestycyjne oraz nowe formy zwizane z dystrybucj w Polsce tytuw uczestnictwa funduszy zagranicznych. Opracowujc poradnik, staralimy si przejrzycie przedstawi wszelkie zagadnienia, ktre mog by niezrozumiae dla osb nie zajmujcych si na co dzie rynkiem kapitaowym. Wyjanienie podstawowych terminw zwizanych z uczestnictwem w funduszach inwestycyjnych znajd Pastwo w sowniczku na stronie 39*.

STAN PRAWNY DOTYCZCY FUNKCJONOWANIA FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH Podstawowym aktem prawnym regulujcym zasady tworzenia oraz funkcjonowanie funduszy inwestycyjnych jest ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (Dz. U. Nr 146, poz. 1546 z pn. zm.), ktra zastpia przepisy ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o funduszach inwestycyjnych. Nowa ustawa, ktra wesza w ycie 1 lipca 2004 r. utrzymaa wikszo dotychczasowych regulacji, wprowadzia jednoczenie szereg istotnych zmian w zakresie dopuszczalnych typw i konstrukcji funduszy inwestycyjnych, procedur tworzenia oraz zasad ich funkcjonowania, a take praw i obowizkw uczestnikw funduszu. Tekst nowej ustawy, jak rwnie inne informacje dotyczce dziaajcych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej funduszy inwestycyjnych znajd Pastwo w serwisie internetowym Komisji Papierw Wartociowych i Gied pod adresem: www.kpwig.gov.pl

* Terminy zamieszczone w sowniczku, uyte po raz pierwszy w tekcie poradnika, zostay oznaczone kursyw.

I S T O TA I C H A R A K T E RY S T Y KA F U N D U S Z U I N W E S T YC Y J N E G O

ISTOTA I CHARAKTERYSTYKA FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO

KONSTRUKCJA PRAWNA FUNDUSZU I KLASYFIKACJA FUNDUSZY
Najprociej rzecz ujmujc, fundusz inwestycyjny tworz pienidze, powierzone przez indywidualnych inwestorw, ktre s zarzdzane w ich imieniu przez specjalistw (licencjonowanych przez Komisj Papierw Wartociowych i Gied doradcw inwestycyjnych). Ich zadanie polega na inwestowaniu wpaconych do funduszu rodkw w taki sposb, aby osign jak najwikszy zysk dla uczestnikw funduszu, przy jednoczesnym ograniczeniu ryzyka inwestycyjnego. Istota funduszy inwestycyjnych opiera si zatem na zaoeniu poczenia rodkw (zasobw kapitaowych) indywidualnych inwestorw w celu wsplnego ich inwestowania. W zamian za dokonane wpaty do funduszu inwestorzy otrzymuj w zalenoci od rodzaju funduszu inwestycyjnego jednostki uczestnictwa lub ich uamkowe czci albo certyfikaty inwestycyjne. Ich liczba pokazuje proporcjonalny udzia uczestnika w majtku funduszu inwestycyjnego. W trakcie funkcjonowania fundusz inwestycyjny otwarty zbywa lub odkupuje przyznane uczestnikowi jednostki na jego danie, za fundusz zamknity emituje certyfikaty inwestycyjne oraz dokonuje ich wykupu w przypadkach okrelonych w statucie funduszu. Inwestowane przez fundusz inwestycyjny wpaty uczestnikw tworz jego portfel inwestycyjny. Portfel inwestycyjny jest rdem osiganych przez fundusz dochodw. Dochody te przysuguj uczestnikom proporcjonalnie do liczby posiadanych tytuw uczestnictwa. Z ustalon czstotliwoci (z reguy w dniach, w ktrych odbywaj si sesje na giedzie) fundusz inwestycyjny ustala warto jednostek uczestnictwa, czyli oblicza warto aktyww netto funduszu przypadajcych na jednostk uczestnictwa, bd certyfikat inwestycyjny (dzie wyceny). W tym celu fundusz wycenia portfel inwestycyjny, a nastpnie dzieli jego warto przez liczb przysugujcych wszystkim uczestnikom jednostek lub wyemitowanych certyfikatw. Warto jednostki uczestnictwa bd certyfikatu inwestycyjnego moe si zmienia w kadym dniu wyceny. Warto jednostek mona znale w prasie codziennej, internecie, czy telegazecie. Mnoc warto jednostki przez liczb posiadanych jednostek moemy atwo obliczy aktualn warto rodkw ulokowanych w funduszu. Jednostki uczestnictwa s zbywane i odkupywane przez fundusz po cenie wynikajcej z wartoci jednostek uczestnictwa w danym dniu odpowiednio powikszonej lub pomniejszonej o pobieran przez zarzdzajce funduszem towarzystwo opat manipulacyjn.

10

I S T O TA I C H A R A K T E RY S T Y KA F U N D U S Z U I N W E S T YC Y J N E G O

Zakoczenie inwestowania w funduszu odbywa si poprzez odkupienie jednostek uczestnictwa lub wykupienie certyfikatw przez fundusz, albo sprzeda certyfikatw osobie trzeciej w obrocie wtrnym. Fundusz inwestycyjny jest instytucj lokujc pul zebranych od uczestnikw rodkw pieninych w rnego rodzaju papiery wartociowe (np. akcje, obligacje, listy zastawne) i prawa majt-kowe (np. nieruchomoci) we wsplnym interesie uczestnikw funduszu. Fundusze korzystaj jednak przy tym z przywilejw dostpnych wycznie inwestorom instytucjonalnym, za podstawow zasad polityki inwestycyjnej jest wypracowywanie na rzecz uczestnikw moliwie wysokich zyskw przy ograniczonym ryzyku za pomoc dywersyfikacji lokat. Fundusz inwestycyjny w statucie deklaruje cel swojej dziaalnoci (pomnaanie powierzonych oszczdnoci) oraz okrela ramow strategi inwestowania (w jakie papiery wartociowe i w jakiej proporcji bdzie inwestowa), dziki temu osoby wpacajce do funduszu pienidze, wiedz na jakie zyski mog liczy i jakich zagroe oczekiwa.

Uwaga!
Nabywajc jednostki uczestnictwa musimy si upewni, czy zawieramy umow dotyczc jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych dziaajcych w oparciu o ustaw o funduszach inwestycyjnych i podlegajcych kontroli Komisji. Zgodnie z ustaw oznaczenia fundusz inwestycyjny lub skrtu tego oznaczenia ma prawo i obowizek uywa w nazwie (firmie), reklamie lub do okrelenia wykonywanej przez siebie dziaalnoci gospodarczej wycznie fundusz inwestycyjny utworzony zgodnie z ustaw (wyjtkiem jest Narodowy Fundusz Inwestycyjny utworzony w ramach Programu Powszechnej Prywatyzacji).

PODMIOTY OBSUGUJCE FUNDUSZE INWESTYCYJNE

Ze wzgldu na fakt, e zarzdzanie funduszem inwestycyjnym jest procesem skomplikowanym, wymagajcym podjcia wielu rnych czynnoci w obsug funduszu jest zaangaowanych kilka podmiotw:

TOWARZYSTWO FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH Towarzystwo, dziaajce w formie spki akcyjnej, jest jedynym podmiotem, ktry jest uprawniony do tworzenia funduszy, zarzdzania nimi oraz reprezentowania ich w stosunkach z osobami trzecimi. Innymi sowy, towarzystwo jako organ funduszu podejmuje wszelkie dziaania konieczne dla prawidowego funkcjonowania fundu-

11

I S T O TA I C H A R A K T E RY S T Y KA F U N D U S Z U I N W E S T YC Y J N E G O

szu odpowiadajc wobec uczestnikw funduszu za wszelkie szkody spowodowane niewykonaniem lub nienaleytym wykonaniem swych obowizkw w zakresie zarzdzania funduszem i jego reprezentacji. Niezbdnym warunkiem prowadzenia przez towarzystwo dziaalnoci jest uzyskanie zezwolenia Komisji Papierw Wartociowych i Gied oraz posiadanie odpowiednich kapitaw.

DEPOZYTARIUSZ Depozytariuszem moe by tylko bank z siedzib na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, oddzia zagranicznej instytucji kredytowej posiadajcy siedzib na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo Krajowy Depozyt Papierw Wartociowych SA. Wybr depozytariusza przez fundusz zatwierdza Komisja. Do podstawowych obowizkw depozytariusza naley przede wszystkim prowadzenie rejestru aktyww funduszu oraz kontrolowanie na bieco prawidowoci zarzdzania funduszem i ustalania wartoci aktyww netto funduszu, a take wystpowanie w imieniu uczestnikw funduszu, na drog sdow z powdztwem przeciwko towarzystwu. AGENT TRANSFEROWY Agent transferowy jest instytucj, ktra prowadzi rejestry uczestnikw dla funduszy inwestycyjnych otwartych i specjalistycznych otwartych. W ramach wykonywania czynnoci zwizanych z prowadzeniem tego rejestru, agent transferowy dokonuje biecego uaktualniania salda rejestru, przyjmuje i realizuje dyspozycje uczestnikw (zmiany danych, przyjmowanie penomocnictw), organizuje i przeprowadza obieg dokumentw i rodkw pieninych. Do agenta transferowego naley te utrzymywanie kontaktu z uczestnikami, przekazywanie im potwierdze realizacji zleconych dyspozycji i zlecanie przekazywania rodkw pieninych z umorze jednostek uczestnictwa. DYSTRYBUTORZY JEDNOSTEK UCZESTNICTWA W proces dystrybucji jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych moe by zaangaowanych kilka podmiotw. Fundusze zbywaj jednostki uczestnictwa bezporednio, za porednictwem towarzystwa, domu maklerskiego albo podmiotu, ktry uzyska zezwolenie Komisji na poredniczenie w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa. Moliwa jest take dystrybucja jednostek uczestnictwa za porednictwem osb fizycznych, ktre s zwizane z towarzystwem, z domem maklerskim lub innym dystrybutorem odpowiedni umow zlecenia lub agencji. W celu ochrony uczestnikw funduszy przed nieuczciwymi porednikami ustawa wprowadzia zakaz przyjmowania przez te osoby wpat inwestorw na nabycie jednostek uczestnictwa. Towarzystwo, dom maklerski albo inny dystrybutor ponosz odpowiedzialno administra-

12

KORZYCI Z OSZCZDZANIA...

cyjnoprawn za nieprawidowe dziaania tych osb. Zatem w razie stwierdzenia nieprawidowoci powinnimy powiadomi odpowiedni podmiot oraz Komisj.

KORZYCI Z OSZCZDZANIA W FUNDUSZACH INWESTYCYJNYCH

Korzyci z inwestowania w fundusze inwestycyjne jest wiele, ze wzgldu na liczne zalety, jakie niesie za sob taka forma inwestycji. Inwestowanie w funduszach zapewnia bezpieczestwo powierzonych rodkw, pynno inwestycji, profesjonalne zarzdzanie, relatywnie wysz dochodowo i nisze koszty oraz rozproszenie ryzyka inwestycyjnego w porwnaniu z indywidualnym inwestowaniem na giedzie. Fundusze inwestycyjne generuj stosunkowo wysokie dochody na tle tradycyjnych form inwestowania, w szczeglnoci lokat bankowych. Dalszy spadek oprocentowania lokat bankowych powoduje, e coraz wiksza liczba Polakw przenosi swoje oszczdnoci do funduszy. Widoczny jest w tym zakresie znaczcy wzrost popularnoci oszczdzania w funduszach. W porwnaniu z tradycyjnymi formami oszczdzania, fundusze cechuj si szeregiem zalet: Fundusz inwestycyjny jest najlepsz form lokowania nadwyek finansowych dla osb, ktre nie dysponuj czasem na indywidualne poszukiwanie najkorzystniejszych inwestycji, bd nie s ekspertami na rynku kapitaowym. Nie musimy by specjalistami w zakresie inwestowania, wystarczy, e okrelimy swoj skonno do podejmowania ryzyka. Inwestowanie w fundusze inwestycyjne nie wymaga duej wiedzy o rynkach kapitaowych. Niezalenie bowiem od tego, ktry fundusz wybierzemy zawsze bdziemy mie zagwarantowane profesjonalne zarzdzanie naszymi rodkami poprzez usugi dowiadczonych specjalistw. Inwestowanie za porednictwem funduszu inwestycyjnego wie si z niszymi kosztami funkcjonowania na rynku kapitaowym w stosunku do tych, ktre ponie-

13

KORZYCI Z OSZCZDZANIA...

libymy inwestujc samodzielnie. Koszty funkcjonowania funduszu rozkadaj si bowiem na wielu uczestnikw. Zwykle drobni inwestorzy nie posiadaj odpowiednich rodkw, ktre zapewniyby rentowno inwestycji przy danym poziomie kosztw na rynku. Fundusz jako duy inwestor ma wpyw na poziom kosztw swego funkcjonowania na rynku, co pozwala na negocjowanie warunkw przy zakupie poszczeglnych instrumentw finansowych (czyli kupowanie ich po niszej cenie, ni w przypadku inwestowania przez poszczeglnych uczestnikw oddzielnie), co przekada si na wysz rentowno inwestycji. Ze wzgldu na wielko zgromadzonego w funduszu kapitau, fundusz ma moliwo udziau w operacjach kapitaowych dostpnych jedynie dla znaczcych inwestorw lub dla inwestorw instytucjonalnych. Moe zatem bra udzia w operacjach rynku pieninego, uczestniczy w przetargach na bony skarbowe i obligacje, nabywa due pakiety akcji na rynku pierwotnym. rodki gromadzone przez fundusz pozwalaj na nabycie wikszej liczby rnorodnych instrumentw finansowych (dywersyfikacja portfela), dziki czemu fundusz dokonuje rozproszenia ryzyka bardziej efektywnie ni inwestor indywidualny. Powoduje to zmniejszenie obcienia posiadanego portfela inwestycyjnego ryzykiem indywidualnym zwizanym z poszczeglnymi instrumentami. Fundusze charakteryzuj si elastycznoci oferty mamy moliwo wyboru funduszu charakteryzujcego si zasadami dywersyfikacji portfela, strategi inwestycyjn, poziomem ryzyka i dochodowoci, odpowiadajcymi naszym indywidualnym preferencjom. Fundusze s take efektywnym sposobem konstruowania elastycznej, dostosowanej do indywidualnych potrzeb i nowoczesnej strategii budowy dugookresowych planw inwestowania. Moliwo korygowania celw i zasad oszczdzania jest dodatkow, istotn zalet funduszy. Nie musimy dysponowa odpowiednio duym kapitaem, aby sta si uczestnikiem funduszu. W wielu funduszach wysoko minimalnej wpaty na jednostki uczestnictwa jest ustalona na poziomie moliwym do zaakceptowania nawet przez inwestorw niezamonych, co umoliwia inwestowanie stosunkowo niewielkich kwot. Samodzielne inwestowanie na giedzie przez takie osoby byoby praktycznie niemoliwe ze wzgldu na poziom kosztw inwestycyjnych. Wikszo funduszy pozwala na lokowanie nawet niewielkich kwot. Minimalna pierwsza wpata wynosi zazwyczaj 100 zotych, za kolejne wpaty mog by nawet nisze. Powoduje to du dostpno jednostek uczestnictwa dla inwestorw indywidualnych. Przy tak niewielkich rodkach przeznaczonych na inwestowanie, nie mona w zasadzie

14

KORZYCI Z OSZCZDZANIA...

myle o samodzielnym inwestowaniu, np. na giedzie ze wzgldu na stosunkowo wysokie ceny akcji i prowizji maklerskich. Moemy wybra dogodny dla siebie moment na rozpoczcie inwestycji i nabycie jednostek uczestnictwa w funduszu otwartym (w funduszu zamknitym zapisy mog by dokonywane tylko w terminach ich przyjmowania), co oznacza szybki dostp do moliwoci inwestycyjnych. Wyjcie z inwestycji w jednostki uczestnictwa rwnie zaley od indywidualnej decyzji, poniewa fundusz inwestycyjny otwarty ma obowizek odkupywania jednostek uczestnictwa na kade danie uczestnika. Oznacza to, e moemy zada odkupienia jednostek przez fundusz w dowolnej, dogodnej dla siebie chwili (dla porwnania w przypadku lokat bankowych zerwanie umowy przed wyganiciem terminu zazwyczaj powoduje utrat odsetek). Fundusze oferuj take moliwo konwersji, czyli swobodnego przenoszenia zainwestowanych rodkw pomidzy funduszami w ramach jednej rodziny funduszy lub zamiany jednostek uczestnictwa subfunduszu na jednostki uczestnictwa innego subfunduszu tego samego funduszu inwestycyjnego, ktre umoliwiaj biece reagowanie na zmieniajc si sytuacj na rynku kapitaowym. Fundusz jest tak form inwestowania, ktra w kadym aspekcie suy bezpieczestwu pomnaania pienidzy. Poniewa fundusz jest instytucj zaufania publicznego, jego dziaalno lokacyjna zostaa poddana wielu ograniczeniom ustawowym w celu zapobieenia podejmowania przez zarzdzajcych portfelem inwestycyjnym funduszu nadmiernego ryzyka. Towarzystwa funduszy inwestycyjnych nie maj ponadto bezporedniego dostpu do rodkw ulokowanych w funduszach, ktrymi zarzdzaj. Fundusz stanowi bowiem odrbn mas majtkow w stosunku do towarzystwa. Wyeliminowanie ryzyka bankructwa funduszu inwestycyjnego zwiksza znacznie bezpieczestwo powierzonych rodkw, ale nie ochroni nas cakowicie przed ryzykiem inwestycyjnym zwizanym z charakterem lokat funduszu. Funduszem zarzdzaj wysokiej klasy specjalici od rynkw finansowych. Kwalifikacje oraz przygotowanie zawodowe tych osb, a take czonkw zarzdu i rady nadzorczej towarzystwa podlegaj kadorazowej ocenie Komisji. Jednostka uczestnictwa moe by przedmiotem zastawu stosowanego jako zabezpieczenie oznaczonych wierzytelnoci. Fundusze inwestycyjne wiadcz dodatkowe usugi na rzecz uczestnikw. Wychodzc naprzeciw oczekiwaniom klientw towarzystwa proponuj wiele dodatkowych udogodnie, w tym:

15

RODZAJE FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

uczestnictwo w premiowanych niszymi opatami rnego rodzaju programach systematycznego oszczdzania (jeeli zaley nam na dugotrwaym, systematycznym oszczdzaniu), prowadzenie indywidualnych kont emerytalnych i pracowniczych programw emerytalnych, bdcych form zabezpieczenia emerytalnego, dokonywanie wpat w walutach obcych, otwieranie kilku rachunkw (zwanych rejestrami) dla jednej osoby oraz wsplnych rejestrw maeskich, oferowanie przez towarzystwo dodatkowych wiadcze pieninych na rzecz uczestnikw, ktrzy zadeklaruj znaczne wpaty do funduszu, ustanowienie zapisu (dyspozycji na wypadek mierci uczestnika) posiadanych przez uczestnika rodkw na rejestrze na rzecz innej osoby lub grupy osb. Wikszo towarzystw utrzymuje bliski kontakt z uczestnikami, wysyajc regularnie broszury informacyjne i umieszczajc materiay edukacyjne na stronach internetowych. Towarzystwa umoliwiaj korzystanie z bezpatnej infolinii, skadanie zlece za pomoc telefonu, faksu lub internetu, dokonywanie konwersji lub zamiany, dokonywanie wpat przelewem bankowym, czy automatyczne odkupywanie jednostek uczestnictwa.

RODZAJE FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

Fundusz inwestycyjny moe by utworzony jako: fundusz otwarty, specjalistyczny fundusz otwarty, fundusz zamknity. Kady rodzaj funduszu charakteryzuje si nieco inn konstrukcj prawn oraz moliwociami inwestycyjnymi.

Polskie fundusze mog rni si od siebie: rodzajem tytuu uczestnictwa w funduszu Fundusz inwestycyjny otwarty i specjalistyczny otwarty zbywaj i odkupuj na danie uczestnika jednostki uczestnictwa. Posiadaj zmienn liczb uczestnikw oraz

16

RODZAJE FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

zmienn liczb jednostek uczestnictwa reprezentujcych jednakowe prawa majtkowe. Fundusz jest otwarty dla wszelkiego rodzaju uczestnikw i niedopuszczalne s jakiekolwiek ograniczenia w tym wzgldzie. Fundusze inwestycyjne zamknite emituj certyfikaty inwestycyjne bdce papierami wartociowymi. Liczba certyfikatw inwestycyjnych jest staa. Fundusz moe przeprowadza kolejne emisje certyfikatw inwestycyjnych. zakresem dopuszczalnych lokat i limitw inwestycyjnych Pod tym wzgldem najbardziej elastyczne s fundusze zamknite, ktre charakteryzuj si bardzo wysokim lub wysokim stopniem ryzyka, ale jednoczenie swobodniejsz polityk inwestycyjn. Najmniej elastyczne s fundusze otwarte. organami funduszu W funduszu otwartym jedynym organem jest towarzystwo zarzdzajce tym funduszem. W specjalistycznym funduszu otwartym obok towarzystwa moe dziaa, jako organ kontrolny, take rada inwestorw uoona z uczestnikw, o ile statut funduszu bdzie przewidywa tak moliwo. W funduszu zamknitym dziaa rada inwestorw lub zgromadzenie inwestorw, w zalenoci od postanowie statutu. Ze wzgldu na polityk inwestycyjn, metody lokowania aktyww oraz stopie ryzyka inwestycyjnego (wedug malejcego poziomu ryzyka) fundusze mona podzieli na: fundusze agresywne (np. fundusze akcji, fundusze indeksowe, fundusze agresywnego inwestowania), fundusze zrwnowaone (np. fundusze stabilnego wzrostu), fundusze bezpieczne (np. fundusze dunych i wierzycielskich papierw wartociowych, fundusze rynku pieninego, fundusze obligacji). Fundusze agresywne (akcji) lokuj do 100% aktyww w akcje przy agresywnej polityce inwestycyjnej. Uwaane s za najbardziej ryzykowne i podatne na wahania koniunktury rynkowej. Ryzyko jest wysokie, z powodu moliwych znacznych waha wartoci jednostki lub certyfikatu. Przynosz ponadprzecitne wyniki w czasie hossy (wzrostu kursw giedowych), generujc zazwyczaj znaczne straty w czasie zaamania rynku. Zagroenie to spada wraz z przedueniem horyzontu czasowego inwestycji. Z reguy w dugim horyzoncie czasu (co najmniej 5 lat) s bardziej opacalne od innych typw funduszy. Fundusze elastycznego inwestowania (aktywnej alokacji aktyww) mog w zalenoci od koniunktury na rynku finansowym kierowa rodki pienine w te

17

RODZAJE FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

segmenty rynku, gdzie mona je najkorzystniej pomnoy. Ich moliwoci inwestycyjne nie s tak ograniczone, jak w przypadku klasycznych funduszy. Zarzdzajcy funduszem mog nawet zredukowa ilo akcji w portfelu inwestycyjnym do zera, jeli koniunktura jest niekorzystna, natomiast gdy ulegnie ona poprawie, mog zwiksza ich ilo do udziau maksymalnego. Niemniej, s nastawione na stabilny zysk i mog by w rednioterminowym okresie czasu powan konkurencj dla funduszy akcyjnych. Fundusze zrwnowaone udzia akcji w portfelu tych funduszy jest z zaoenia rwny z udziaem w obligacje. Celem takiego funduszu jest stabilne dugoterminowe zwikszanie wartoci aktyww przez ich aktywne lokowanie w papiery wartociowe, zarwno zwizane z podwyszonym ryzykiem, jak i papiery wartociowe o umiarkowanym poziomie ryzyka. Pierwsza cz portfela pracuje na zyski, szczeglnie w czasie giedowej hossy, druga zapewnia, e w czasie bessy (spadku kursw) nie stracimy zbyt wiele. Ryzyko zwizane z tymi funduszami jest zatem rednie, natomiast moliwo zysku jest znacznie mniejsza w porwnaniu do funduszy agresywnych. Jeli jest gorsza koniunktura na rynku, warto tych funduszy nie spada tak bardzo jak funduszy akcyjnych, ale te w momencie hossy zyskuj troch mniej ni fundusze akcji. Fundusze bezpieczne fundusze papierw dunych, ktre gwarantuj z gry ustalone oprocentowanie. S to najbezpieczniejsze fundusze. Inwestuj przede wszystkim w papiery wartociowe o staym dochodzie, takie jak bony i obligacje skarbowe oraz instrumenty dune emitowane przez przedsibiorstwa i wadze samorzdowe. Fundusze te nie inwestuj w akcje. Przeznaczone s dla osb zainteresowanych dugofalowym oszczdzaniem oraz nie akceptujcych ryzyka zwizanego z zakupem akcji. Przynosz stop zwrotu niewiele wysz ni lokaty bankowe.

NOWE KONSTRUKCJE I TYPY FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH W celu zapewnienia polskim inwestorom szerokiej oferty funduszy inwestycyjnych i umoliwienia im korzystania z nowoczesnych form zarzdzania aktywami, jakie s dostpne na wiatowych rynkach finansowych, nowa ustawa o funduszach inwestycyjnych wprowadzia nowe konstrukcje: fundusze z rnymi kategoriami jednostek fundusze z wydzielonymi subfunduszami fundusze podstawowe i powizane fundusze funduszy

18

RODZAJE FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

i typy funduszy inwestycyjnych: fundusze rynku pieninego fundusze portfelowe fundusze aktyww niepublicznych fundusze sekurytyzacyjne Z uwagi na to, e nowe typy i konstrukcje mog si wzajemnie na siebie nakada poniej przedstawiona tabelka uatwi inwestorom zrozumienie nowych form dziaania funduszy inwestycyjnych.
Konstrukcje i typy funduszy inwestycyjnych Fundusz z rnymi kategoriami jednostek uczestnictwa Fundusz z wydzielonymi subfunduszami Fundusz podstawowy* Fundusz powizany Fundusz funduszy Fundusz rynku pieninego Fundusz portfelowy Fundusz aktyww niepublicznych Fundusz sekurytyzacyjny Fundusz specjalistyczny otwarty Fundusz zamknity

Fundusz otwarty

Tak

Tak

Nie

Tak Tak Tak Tak Tak Nie Nie Nie

Tak Tak Tak Tak Nie Nie Tak** Nie

Tak Tak Tak Tak Nie Tak Tak Tak

* Fundusz nie jest dostpny dla inwestorw jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne tego funduszu mog nabywa wycznie fundusze powizane ** Tak, jeeli fundusz stosuje polityk inwestycyjn funduszu zamknitego

19

RODZAJE FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

FUNDUSZE Z RNYMI KATEGORIAMI JEDNOSTEK

Konstrukcja takiego funduszu, polega na tym, e fundusz, mimo e prowadzi jednorodn polityk inwestycyjn, tzn. tworzy jeden portfel inwestycyjny, moe zbywa uczestnikom jednostki uczestnictwa rnych kategorii. Taka konstrukcja zostaa ju zastosowana przez niektre fundusze inwestycyjne otwarte dziaajce na polskim rynku. W tych funduszach mona wyodrbni dwie podstawowe grupy jednostek uczestnictwa:

jednostki uczestnictwa, ktre bd si rniy sposobem pobierania opat manipulacyjnych, jednostki uczestnictwa, ktre bd si rniy stopniem uczestnictwa ich nabywcy w obcieniach aktyww funduszu. W pierwszej grupie jednostek uczestnictwa bd si mieciy takie kategorie jednostek uczestnictwa, z ktrych nabyciem lub odkupieniem wie si konieczno uiszczenia przez uczestnika opaty manipulacyjnej, ale opata ta moe by uiszczona w rnym momencie uczestnictwa w funduszu np. na wejciu do funduszu, na wyjciu z funduszu, na wejciu i na wyjciu z funduszu, przy konwersji (zamianie) jednostek uczestnictwa na jednostki uczestnictwa innego funduszu. Cech charakterystyczn jednostek tej kategorii jest to, i warto wszystkich jednostek uczestnictwa bdzie zawsze taka sama bez wzgldu na moment pobrania opaty manipulacyjnej. W drugiej grupie jednostek uczestnictwa bd si mieciy takie kategorie jednostek, ktrych posiadacze bd w rnym stopniu uczestniczyli w kosztach ponoszonych przez fundusz w zwizku z prowadzon dziaalnoci, w tym przede wszystkim w wynagrodzeniu towarzystwa za zarzdzanie. Bdziemy mogli zatem wybra tak form ponoszenia opat zwizanych z uczestnictwem funduszu, jaka bdzie najbardziej odpowiadaa naszym preferencjom oraz aktualnej sytuacji finansowej.

FUNDUSZE PODSTAWOWE I POWIZANE

Konstrukcja popularnie zwana w Stanach Zjednoczonych hub&spoke (co mona tumaczy jako piasta i szprychy) polega na tym, e towarzystwo tworzy grup funduszy, skadajc si z jednego funduszu podstawowego i kilku lub kilkunastu funduszy powizanych, przy czym fundusz podstawowy moe zbywa emito-

20

RODZAJE FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

wane przez siebie certyfikaty inwestycyjne albo jednostki uczestnictwa wycznie zwizanym ze sob funduszom powizanym, za fundusze powizane mog nabywa wycznie jednostki uczestnictwa albo certyfikaty inwestycyjne funduszu podstawowego. Oznacza to, e tylko fundusz podstawowy prowadzi prawdziw polityk inwestycyjn, dokonujc lokat w papiery wartociowe, instrumenty rynku pieninego lub nieruchomoci. Fundusze powizane ograniczaj si jedynie do zakupu jednostek uczestnictwa albo certyfikatw inwestycyjnych funduszu podstawowego. Zastosowanie takiej konstrukcji prowadzi do tego, e portfele inwestycyjne wszystkich funduszy powizanych bd takie same. Przy wyborze funduszu powizanego nie powinno by nam zatem obojtne, jak polityk inwestycyjn prowadzi fundusz podstawowy agresywn, czy raczej majc na celu ochron kapitau. Fundusze powizane, mimo e s oparte na tym samym portfelu inwestycyjnym mog rni si wzgldem siebie rozwizaniami w zakresie sposobu pobierania opat zwizanych z uczestnictwem w funduszu, wysokoci opaty za zarzdzanie, sposobem wypaty dochodw funduszu, prawami uczestnikw. Fundusze powizane mog zatem realizowa cele i oczekiwania rnych inwestorw np. co do reinwestowania dochodw albo wypaty dochodw, momentu uiszczania opaty manipulacyjnej (opata na wejciu do funduszu lub na wyjciu z funduszu), co do sposobu uczestnictwa w opatach obciajcych aktywa funduszu, itp. Konstrukcja ta, oprcz wyej wymienionych, ma jeszcze t zalet, e w przypadku, gdy funduszem podstawowym bdzie np. fundusz zamknity dokonujcy lokat w nieruchomoci, uczestnicy funduszu otwartego bdcego funduszem powizanym bd mogli porednio uczestniczy w zyskach z nieruchomoci, co w tradycyjnych funduszach otwartych jest niemoliwe, gdy nie mog one lokowa aktyww w nieruchomoci.

FUNDUSZE Z WYDZIELONYMI SUBFUNDUSZAMI

Konstrukcja ta pozwala na utworzenie w ramach jednego funduszu inwestycyjnego kilku subfunduszy, z ktrych kady bdzie mg realizowa wasn polityk inwestycyjn. Takie rozwizanie dotychczas nie byo moliwe, gdy fundusz inwestycyjny mg utworzy tylko jeden portfel inwestycyjny. Istot funduszu z wydzielonymi subfunduszami najlepiej oddaje jego potoczna nazwa fundusz parasolowy lub z angielskiego umbrella fund. Parasolem jest tutaj cay fundusz, ktry posiada osobowo prawn i moe by podmiotem praw i obowizkw, pod parasolem za znajduj si subfundusze, ktre w rzeczywistoci s odrbnymi portfelami inwestycyjnymi i osobowoci prawnej nie posiadaj.

21

RODZAJE FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

Towarzystwo w ramach jednego funduszu inwestycyjnego moe utworzy, dowoln liczb subfunduszy prowadzcych rn polityk inwestycyjn, np. subfunduszy specjalizujcych si w agresywnym inwestowaniu w akcje, subfunduszy, ktre maj na celu ochron powierzonego kapitau, subfunduszy specjalizujcych si w inwestycjach w okrelonych pastwach lub na wybranych giedach itp. W trakcie ycia funduszu bdzie moliwe stae tworzenie nowych subfunduszy, dostosowanych do potrzeb i oczekiwa inwestorw, oraz likwidowanie istniejcych w uproszczony sposb, co przyczyni si do obnienia kosztw funkcjonowania caego funduszu. Zmniejszeniu ulegn rwnie koszty zwizane z zakupem lub sprzeda papierw wartociowych i dystrybucj jednostek, co wpynie na obnienie opaty za zarzdzanie funduszem oraz wysokoci opat manipulacyjnych ponoszonych przez uczestnikw. Ponadto bdziemy mogli w prosty sposb zmieni zakres i rodzaj inwestycji poprzez zamian jednostek uczestnictwa jednego subfunduszu na jednostki uczestnictwa innego subfunduszu nie wychodzc z funduszu, co zapewni korzystn dla podatnika neutralno podatkow przy zamianie jednostek uczestnictwa pomidzy subfunduszami w ramach tego samego funduszu. Opodatkowanie dochodu z tytuu udziau w funduszu inwestycyjnym nastpi dopiero na wyjciu z funduszu. Poniewa kady subfundusz bdzie mia wasne aktywa i zobowizania warto aktyww netto kadego subfunduszu bdzie ustalana osobno. Oznacza to bdzie, e w jednym funduszu inwestycyjnym jednostki uczestnictwa bd miay rn warto w zalenoci od tego, z ktrym subfunduszem bd zwizane. Zalet takiego rozwizania jest to, e uczestnik, ktry naby jednostki uczestnictwa zwizane z jednym subfunduszem nie bdzie w adnym wypadku obciany kosztami funkcjonowania innego subfunduszu, za koszty dziaalnoci caego funduszu rozo si proporcjonalnie na wszystkie subfundusze.

FUNDUSZE FUNDUSZY
Konstrukcja ta polega na tym, e fundusz inwestycyjny tworzy jeden portfel inwestycyjny, w ktrego skad wchodz wycznie jednostki uczestnictwa i certyfikaty inwestycyjne innych funduszy inwestycyjnych, niekoniecznie tego samego towarzystwa. Zalet tego typu funduszu jest to, e koszty jego funkcjonowania s nisze ni w tradycyjnych funduszach, przede wszystkim nisze bdzie wynagrodzenie za zarzdzanie funduszem. W przeciwiestwie do funduszu lokujcego w tradycyjne instrumenty takie, jak akcje i obligacje, fundusz o konstrukcji funduszu funduszy nie bdzie musia ponosi kosztw zwizanych z dokonaniem szczegowych analiz papierw wartociowych i instrumentw finansowych, oraz ponosi kosztw trans-

22

RODZAJE FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

akcyjnych zwizanych z ich zakupem. Fundusz ograniczy si jedynie do wyboru funduszu, w ktrego jednostki lub certyfikaty inwestycyjne bdzie inwestowa. Poprzez nabycie jednostki uczestnictwa lub certyfikatu innego funduszu fundusz funduszy bdzie uczestniczy w wypracowanych przez ten fundusz zyskach.

NOWE TYPY FUNDUSZY

FUNDUSZE RYNKU PIENINEGO W ostatnim okresie na wiecie coraz wiksz popularnoci ciesz si fundusze rynku pieninego. Fundusze te s przede wszystkim narzdziem do wykorzystywania okresowych nadwyek finansowych, su te zagospodarowaniu wolnych rodkw w okresach, kiedy na rynku kapitaowym panuj warunki zniechcajce do inwestycji na giedzie. Fundusze rynku pieninego, ze wzgldu na cile okrelone bardzo bezpieczne rodzaje lokat m. in. papiery skarbowe, krtkoterminowe obligacje lub bony handlowe, w ktre mog inwestowa swoje aktywa, bd si charakteryzoway na tyle niskim poziomem ryzyka, by mogy stanowi dla inwestorw alternatywn w stosunku do bankw i rwnie bezpieczn form inwestowania. Z tego powodu fundusze rynku pieninego s doskona inwestycj waciwie dla kadego inwestora, zarwno drobnego, jak te inwestora dysponujcego znacznymi rodkami. FUNDUSZE PORTFELOWE Fundusze portfelowe mog dziaa w oparciu o form prawn funduszu zamknitego. Cech charakterystyczn funduszu tego typu jest moliwo cigego emitowania i umarzania certyfikatw inwestycyjnych. Swoj nazw fundusz zawdzicza temu, e jego portfel inwestycyjny moe opiera si na skadzie portfela indeksu giedowego lub skadzie portfela papierw wartociowych okrelonym w statucie funduszu, ale nie opartym na indeksie (tzw. portfelu bazowym). Oznacza to, e przy wyborze lokat fundusz bdzie dy do zakupu takich papierw wartociowych, ktre bd najwierniej odzwierciedlay zachowania indeksu giedowego lub portfela bazowego. Zalet funduszu portfelowego jest to, e stanowi on dogodn form inwestowania dla kadego inwestora, take dla inwestora indywidualnego. Ponadto fundusz ten ma moliwo zwrotu uczestnikowi zamiast pienidzy pakietu papierw wartociowych, w proporcji okrelonej w statucie funduszu, w przypadku umorzenia przez uczestnika certyfikatu inwestycyjnego. Taka moliwo powinna by bardzo ciekawa dla tych z nas, ktrzy s zainteresowani budow wasnego portfela papierw wartociowych, gdy poprzez nabycie, a nastpnie umorzenie certyfikatw mog oni atwo utworzy taki portfel ponoszc przy tym znacznie mniejsze koszty zwizane z opatami transakcyjnymi, ni gdybymy sami kupowali akcje czy obligacje na giedzie.

23

RODZAJE FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

Fundusze portfelowe bd dysponoway jeszcze jedn niezmiernie atrakcyjn dla uczestnikw ofert. A mianowicie, jeeli zgodnie ze statutem funduszu certyfikat inwestycyjny bdzie odzwierciedla cile okrelony pakiet papierw wartociowych, kady uczestnik funduszu bdzie mg bra udzia w walnym zgromadzeniu spek wchodzcych w skad portfela inwestycyjnego funduszu i wykonywa prawa gosu z akcji (okrelonych w wystawionym przez fundusz wiadectwie depozytowym) zgodnie z wasnymi preferencjami.

FUNDUSZE AKTYWW NIEPUBLICZNYCH Podstawow zasad dziaania funduszy tego typu, na wiecie znanych jako private equity lub venture capital jest lokowanie aktyww funduszu w akcje i udziay w spkach niepublicznych oraz przygotowywanie i wdraanie programw majcych na celu podniesienie wartoci tych spek. Po osigniciu zakadanych wynikw programw restrukturyzacyjnych fundusz zbywa akcje lub udziay w spkach bdcych przedmiotem lokat. W funduszach tego typu istot jest wypacanie na rzecz uczestnikw przychodw funduszu uzyskiwanych niezwocznie po zbyciu przez fundusz danej lokaty, bez koniecznoci reinwestowania uzyskanych rodkw. Zwykle takie fundusze s tworzone na okres zbliony do przewidywanego czasu niezbdnego do nabycia, restrukturyzacji oraz zbycia wybranych spek niepublicznych. Zazwyczaj tego typu fundusze, ze wzgldu na cen certyfikatu, s adresowane do bardziej zamonych i wymagajcych uczestnikw, ktrzy jednoczenie akceptuj wysokie ryzyko zwizane z lokatami w jakie fundusz inwestuje. Moliwe jest jednak takie uksztatowanie ceny certyfikatw, aby byy one dostpne na giedzie take dla niezamonych inwestorw, ktrzy nie boj si ryzyka.
W funduszach aktyww niepublicznych, ktre emituj certyfikaty imienne moliwy bdzie take nowy sposb zbierania rodkw do funduszu, ktry polega na czciowym opaceniu certyfikatw inwestycyjnych w trakcie emisji certyfikatw i dopatach na wezwanie towarzystwa, w miar realizowania przez fundusz zamierzonej strategii inwestycyjnej. Pozwoli to na nieobcianie uczestnikw funduszu od razu wszystkimi kosztami dziaalnoci funduszu.

FUNDUSZE SEKURYTYZACYJNE Sekurytyzacja jest nowym pojciem na polskim rynku kapitaowym i w uproszczeniu oznacza wyemitowanie papierw wartociowych w oparciu o wyodrbnion pul wierzytelnoci. Fundusz sekurytyzacyjny za pienidze uzyskane od uczestnikw, ktrzy zakupi wyemitowane certyfikaty inwestycyjne, nabdzie pul wierzytelnoci, a nastpnie bdzie wypaca uczestnikom rodki uzyskane z zaspokajania roszcze wynika-

24

C Z Y N N I K I M A JC E W P Y W N A W Y B R F U N D U S Z U I N W E S T YC Y J N E G O

jcych z tych wierzytelnoci. Poniewa wysoko wypat dla uczestnikw oraz pewno tych wypat zaley przede wszystkim od rodzaju wierzytelnoci, jakie fundusz nabdzie, inwestycja w fundusz sekurytyzacyjny moe by mniej lub bardziej ryzykowna. Bdziemy mieli do wyboru dwa typy funduszy sekurytyzacyjnych: standaryzowany fundusz sekurytyzacyjny i niestandaryzowany fundusz sekurytyzacyjny. Fundusze te rni si od siebie konstrukcj prawn oraz zakadanym poziomem ryzyka zwizanego z emitowanymi przez nie certyfikatami inwestycyjnymi. Nabywc certyfikatw funduszu standaryzowanego moe by w zasadzie kady inwestor, podczas gdy uczestnikiem funduszu sekurytyzacyjnego niestandaryzowanego mog by wycznie osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadajce osobowoci prawnej, chocia fundusz moe dopuci take uczestnictwo osb fizycznych, ktrzy za jeden certyfikat inwestycyjny bd w stanie zapaci co najmniej rwnowarto w zotych 40 000 euro.

CZYNNIKI MAJCE WPYW NA WYBR FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO

Wybr sposobw zarzdzania pienidzmi jest coraz bogatszy i w dalszym cigu bdzie si poszerza. Jeeli odpowiemy na pytanie, czego oczekujemy, znalezienie odpowiedniej oferty bdzie tylko kwesti czasu. Zalecamy wiadome i konsekwentne decyzje inwestycyjne i inwestowanie o precyzyjnie okrelonym celu.

CO POWINIEN WZI POD UWAG INWESTOR, PODEJMUJC DECYZJ O PRZYSTPIENIU DO FUNDUSZU?

Przed podjciem decyzji dotyczcej inwestycji w jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne, powinnimy sprecyzowa nasze preferencje i oczekiwania, zasign niezbdnych informacji o funduszu oraz towarzystwie zarzdzajcym funduszem. Kady inwestor indywidualny powinien liczy si z faktem, e inwestycje finansowe s ob-

25

C Z Y N N I K I M A JC E W P Y W N A W Y B R F U N D U S Z U I N W E S T YC Y J N E G O

cione pewnym poziomem ryzyka, ktre oznacza moliwo poniesienia straty. W celu ograniczenia tego ryzyka naley zawsze okreli, jaki ewentualny poziom straty moemy zaakceptowa i wychodzc z tego zaoenia dokonywa odpowiedniego wyboru.

ANALIZA POTRZEB I OCZEKIWA INWESTORA

Przed przystpieniem do funduszu, powinnimy: okreli cel inwestycji, czyli na co oszczdzamy. W zalenoci od zaoonych celw oszczdzania, inwestowanie za porednictwem funduszy dostarcza wikszych moliwoci zrnicowania oczekiwanych efektw oraz ryzyka oszczdzania. realnie oceni swoje moliwoci finansowe, sytuacj rodzinn i zawodow. okreli horyzont czasowy inwestycji rodkw pieninych w jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne. Musimy pamita, e inwestowanie w fundusze jest postrzegane raczej jako inwestycja dugoterminowa. Z zasady bowiem fundusze nastawiaj si na dugoterminowy zysk, a nie spekulowanie. Wiadomo, e im krtszy horyzont inwestycyjny, tym udzia akcji w naszym portfelu powinien by mniejszy, co zmniejsza ryzyko waha okresowych. Jeli planujemy inwestycj na krtki okres (do 1 roku) to odpowiedni bdzie fundusz rynku pieninego. Inwestorzy rednioterminowi (1-5 lat) powinni raczej wybra fundusze obligacji i rynku pieninego. Natomiast fundusze akcji, ze wzgldu na wysokie ryzyko inwestycyjne, bd najodpowiedniejszym wyborem na dugi okres inwestycji (powyej 5 lat). oceni realn skonno do ponoszenia ryzyka inwestycyjnego i jaki jego poziom jestemy w stanie zaakceptowa. Pamitajmy o tym, e wysoki poziom ryzyka wie si z wikszym prawdopodobiestwem uzyskania wyszej stopy zwrotu. okreli poziom zysku, jaki oczekujemy.

WYBR ODPOWIEDNIEGO TYPU FUNDUSZU

Inwestor powinien wzi pod uwag: rodzaj funduszu i zwizane z tym: moliwoci inwestycyjne danego rodzaju funduszu (dopuszczalne lokaty, obowizujce limity inwestycyjne), sposoby i terminy wyjcia z inwestycji w zalenoci od rodzaju tytuu uczestnictwa funduszu, moliwo uczestnictwa w organie funduszu (radzie inwestorw lub zgromadzeniu inwestorw), a zatem moliwo wpywu na jego funkcjonowanie, a nawet na jego polityk inwestycyjn.

26

C Z Y N N I K I M A JC E W P Y W N A W Y B R F U N D U S Z U I N W E S T YC Y J N E G O

cel inwestycyjny funduszu i zwizane z tym ryzyko inwestycyjne w porwnaniu z wasnymi celami i stopniem akceptacji ryzyka. Zwrmy uwag, i okrelajc cel inwestycyjny statut funduszu wyranie zastrzega, e fundusz nie gwarantuje jego osignicia, a tym samym osignicia zysku. Oznacza to, e warto jednostki uczestnictwa moe podlega wahaniom w gr i w d. polityk inwestycyjn funduszu i zwizane z tym ryzyko inwestycyjne charakterystyczne dla lokat funduszu. Musimy wzi pod uwag skad portfela wybranego funduszu na tle konkurencji. Zalecamy przy tym analizowanie czynnikw ryzyka zwizanych z inwestycj w fundusz okrelonych w prospektach funduszy. koszty zwizane z uczestnictwem w funduszu. Kady inwestor powinien by przygotowany na ponoszenie kosztw zwizanych z uczestnictwem, na ktre skadaj si koszty ponoszone przez fundusz oraz opaty manipulacyjne za zbywanie lub odkupywanie jednostek uczestnictwa. Przed dokonaniem wyboru funduszu naley zatem porwna nie tylko wysoko opaty manipulacyjnej, ale rwnie inne koszty inwestycji, jakimi obciaj nas poszczeglne fundusze inwestycyjne. czas, na jaki fundusz zosta utworzony. Fundusze terminowe tworzone s z reguy dla osignicia okrelonego celu inwestycyjnego w ustalonym z gry terminie. zasady realizacji dochodw z inwestycji inwestor powinien zwrci uwag, czy w trakcie istnienia funduszu s przewidziane wypaty dochodw funduszu dla uczestnikw bez koniecznoci odkupywania jednostek uczestnictwa. ocen ratingow przyznawan funduszom przez uznane specjalistyczne agencje ratingowe. Agencje te charakteryzuje niezaleno i duy obiektywizm. Opieraj one swe oceny na znacznie dokadniejszych informacjach ni powszechnie dostpne na rynku, wic inwestorzy biorc je pod uwag w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, ograniczaj ryzyko zwizane z danymi aktywami funduszu. Nie wszystkie fundusze posiadaj taki rating. Warto zwrci uwag, e wysoko opat manipulacyjnych zaley w gwnej mierze od sposobu dystrybucji jednostek uczestnictwa nabywanych przez inwestora i kosztw z tym zwizanych. Opata manipulacyjna stanowi bowiem de facto koszt porednictwa dystrybutora w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa i stanowi jego wynagrodzenie. Wiele funduszy umoliwia skadanie zlece przez telefon, faksem lub za porednictwem internetu, co wie si z reguy z niszymi opatami. Statut funduszu okrela maksymaln wysoko i sposb pobierania tych opat. Rzeczywista warto opat manipulacyjnych ponoszonych przez uczestnikw okrelona jest w tabelach opat manipulacyjnych, dostpnych na stronach internetowych towarzystw, w prasie oraz u dystrybutorw.

27

C Z Y N N I K I M A JC E W P Y W N A W Y B R F U N D U S Z U I N W E S T YC Y J N E G O

Opaty za zbywanie i odkupywanie jednostek uczestnictwa zwykle wystpuj w formie opaty procentowej od wielkoci wpacanych rodkw, w polskich warunkach ksztatuj si one na poziomie od 0% do 5,5%. Zwrmy uwag, czy towarzystwo pobiera opat manipulacyjn wycznie przy zbyciu jednostek uczestnictwa, czy take przy ich odkupieniu. Okrelona w statucie funduszu maksymalna wysoko opat manipulacyjnych, podlega jednak znikom lub zwolnieniom na warunkach szczegowo okrelonych w statutach funduszy, np. w zalenoci od wielkoci powierzonych funduszowi rodkw, czy w ramach wyspecjalizowanych programw inwestycyjnych. Fundusze organizuj take akcje promocyjne polegajce na czasowym zwolnieniu z opaty manipulacyjnej. Zwrmy rwnie uwag, czy towarzystwo pobiera inne opaty manipulacyjne, zwizane z uczestnictwem w funduszu opat za konwersj jednostek uczestnictwa, czy opat za otwarcie rejestru uczestnika. Do gwnych kosztw ponoszonych przez fundusz, obok nielimitowanych kosztw transakcyjnych i operacyjnych (tzn. prowizji i opat transakcyjnych, podatkw oraz innych opat wymaganych przez organy publiczne), naley wynagrodzenie towarzystwa. Wysoko wynagrodzenia towarzystwa za zarzdzanie funduszem inwestycyjnym zaley w gwnej mierze od rodzaju prowadzonej przez fundusz inwestycyjny polityki inwestycyjnej. W funduszach inwestycyjnych prowadzcych agresywn polityk inwestycyjn (np. fundusze akcyjne) wymagajc aktywnych dziaa zarzdzajcych funduszem, koniecznoci podejmowania decyzji inwestycyjnych i modelowania portfela inwestycyjnego funduszu, pobierana jest stosunkowo wysza opata za zarzdzanie (do 4%), ni w funduszach o stabilnej polityce inwestycyjnej (fundusze papierw dunych), gdzie opata za zarzdzanie wynosi do 1,5%. Ponadto, niektre fundusze pobieraj wynagrodzenie w zalenoci od osignicia ponadprzecitnych zyskw. Polega to na tym, e jeeli jaki fundusz osignie rekordow stop zwrotu to cz tego zysku trafi do towarzystwa. Jest to premia za sukces osignity przez zarzdzajcego funduszem. Zwrmy uwag na rodzaje kosztw ponoszonych przez fundusz, a jakie pokrywane s przez towarzystwo nim zarzdzajce. Zasada przejrzystoci kosztw jest jedn z podstawowych zalet funduszy inwestycyjnych, stanowic o ich duej atrakcyjnoci w porwnaniu z innymi alternatywnymi formami lokowania oszczdnoci.

RYZYKO ZWIZANE Z INWESTYCJ W FUNDUSZ

Dokonujc wyboru funduszu powinnimy zapozna si ze statutem funduszu, prospektem informacyjnym, prospektem emisyjnym lub warunkami emisji, a take z ta-

28

C Z Y N N I K I M A JC E W P Y W N A W Y B R F U N D U S Z U I N W E S T YC Y J N E G O

bel opat manipulacyjnych zwizanych z nabyciem jednostek uczestnictwa lub certyfikatw inwestycyjnych. W prospektach i warunkach emisji s szczegowo opisane ryzyka zwizane z uczestnictwem w funduszu, ryzyka zwizane z dziaalnoci funduszu, a take ryzyka zwizane z otoczeniem, w jakim fundusz prowadzi dziaalno. Ponadto w prospekcie informacyjnym fundusz inwestycyjny otwarty i specjalistyczny otwarty okrelaj tzw. profil inwestora. Oznacza to, e fundusz sam wskazuje, dla jakiego rodzaju inwestora jest przeznaczony. Na tej podstawie moemy zorientowa si, czy dany fundusz bdzie odpowiada naszym oczekiwaniom. W przypadku kolejnego nabycia jednostek uczestnictwa danego funduszu sprawdmy, czy nie zaszy zmiany w statucie funduszu, tabeli opat manipulacyjnych albo w prospekcie informacyjnym.

ANALIZA WYNIKW FINANSOWYCH (INWESTYCYJNYCH) FUNDUSZU

Wybierajc fundusz inwestycyjny zwrmy szczegln uwag, jakie fundusz osiga wyniki w przeszoci na tle konkurencyjnych funduszy, przynajmniej za okres ostatnich kilku lat. Dobre dugookresowe historyczne wyniki nie gwarantuj, e kolejne lokaty funduszu bd rwnie trafne, natomiast wiele mwi o profesjonalizmie zarzdzajcych. W celu podjcia prawidowej decyzji inwestycyjnej powinnimy zapozna si przede wszystkim z rocznym i procznym sprawozdaniem funduszu inwestycyjnego. Inwestor powinien te zwrci uwag na dane finansowe funduszu prezentowane w prospekcie informacyjnym lub prospekcie emisyjnym. Godne polecenia jest dokonanie porwnania wynikw funduszu w okresach zblionych do planowanego horyzontu czasowego inwestycji. Poniewa wszystkie fundusze inwestycyjne otwarte i specjalistyczne otwarte powinny prezentowa swoje wyniki w jednakowy sposb, inwestor bdzie mia moliwo porwnania wynikw finansowych rnych funduszy i dokonanie najwaciwszego wyboru. Inwestor musi by jednak wiadomy tego, e fundusze prezentuj powysze dane w ujciu historycznym, nie jest zatem pewne, czy fundusz osignie podobne wyniki w przyszoci. Pamitajmy, e stopa zwrotu moe rni si od stopy zwrotu osiganej przez ten sam fundusz w okresie poprzednim.

OCENA TOWARZYSTWA ZARZDZAJCEGO FUNDUSZEM

Wpyw na dobre wyniki finansowe funduszu maj osoby zarzdzajce funduszem. Dlatego przed zakupem jednostek uczestnictwa zwrmy take uwag na:

29

C Z Y N N I K I M A JC E W P Y W N A W Y B R F U N D U S Z U I N W E S T YC Y J N E G O

sytuacj finansow towarzystwa zarzdzajcego funduszem, wyniki finansowe innych funduszy inwestycyjnych zarzdzanych przez to towarzystwo, kwalifikacje oraz dowiadczenie zawodowe osb majcych wpyw na decyzje inwestycyjne funduszu, w szczeglnoci zarzdzajcego funduszem. Jakie wyniki osiga zarzdzajc innymi funduszami, jakiemu podmiotowi towarzystwo przekazao zarzdzanie portfelem inwestycyjnym funduszu lub jego czci. Jeeli ju zdecydujemy si, e chcemy skorzysta z tej formy pomnaania oszczdnoci, proponujemy nie inwestowa wszystkich rodkw w jeden fundusz, lecz dwa lub trzy z danej grupy ryzyka inwestycyjnego, zarzdzane przez rne towarzystwa. Dywersyfikujc nasz lokat zmniejszamy ryzyko. Polecamy te przed dokonaniem wyboru sprawdzenie ofert przynajmniej kilku funduszy.

ZASADY OPODATKOWANIA
Dochody funduszy, bez wzgldu na rodzaj funduszu, s zwolnione z podatku dochodowego od osb prawnych (fundusze inwestycyjne s osobami prawnymi). Dochody z tytuu udziau w funduszach inwestycyjnych podlegaj opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osb fizycznych w formie zryczatowanej wynoszcym 19% uzyskanego dochodu. W przypadku funduszy inwestycyjnych podatek dochodowy naliczany jest dopiero w momencie umarzania jednostek uczestnictwa lub certyfikatw inwestycyjnych lub zbycia certyfikatw osobie trzeciej.

30

W Y J A N I E N I E Z A S A D P R Z Y S T P O WA N I A D O F U N D U S Z U. . .

WYJANIENIE ZASAD PRZYSTPOWANIA DO FUNDUSZU INWESTYCYJNEGO

Gdy decyzj, co do wyboru konkretnego funduszu inwestycyjnego mamy ju za sob, czas zosta uczestnikiem funduszu. Przystpienie do funduszu inwestycyjnego nie wymaga fachowej wiedzy. Zapewniamy, i inwestowanie w fundusze jest prostsze ni mogoby si wydawa. Aby zosta uczestnikiem wybranego funduszu, wystarczy: wypeni formularz, bdcy jednoczenie zleceniem nabycia jednostek uczestnictwa lub certyfikatw inwestycyjnych, okaza dowd tosamoci (w przypadku osb fizycznych) i wymagane prawem dokumenty, np. odpis z waciwego rejestru, w przypadku osb prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadajcych osobowoci prawnej, dokona wpaty na rachunek wybranego funduszu inwestycyjnego dowoln kwot (z reguy nie nisz od wpaty minimalnej, czyli z reguy 100 zotych przy inwestycji jednorazowej i 50 zotych w planie systematycznego oszczdzania) lub zoy polecenie przelewu. Na podstawie zlecenia nastpuje zbycie na nasz rzecz jednostek uczestnictwa i jednoczenie wpisanie do rejestru uczestnikw funduszu liczby jednostek uczestnictwa nabytych przez nas za dokonan wpat. Jak widzimy przystpienie do funduszu jest rwnie proste, jak otwarcie nowej lokaty bankowej.

SPOSOBY NABYWANIA I UMARZANIA JEDNOSTEK UCZESTNICTWA

Zlecenia dotyczce zbycia i odkupienia jednostek uczestnictwa oraz wszelkie inne dyspozycje zwizane z uczestnictwem w funduszu mog by skadane funduszowi lub dystrybutorowi w nastpujcy sposb: osobicie lub przez penomocnika (przedstawiciela), za porednictwem poczty, za porednictwem osb fizycznych pozostajcych z towarzystwem lub dystrybuto-

31

W Y J A N I E N I E Z A S A D P R Z Y S T P O WA N I A D O F U N D U S Z U. . .

rem w stosunku zlecenia lub innym stosunku o podobnym charakterze, przy czym osobom fizycznym nie wolno przyjmowa wpat na nabycie jednostek uczestnictwa lub otrzymywa i przekazywa wypat z tytuu ich odkupienia, w granicach dozwolonych przez prawo za pomoc elektronicznych nonikw informacji, w przypadku pracowniczych programw emerytalnych, rwnie za porednictwem pracodawcy prowadzcego pracowniczy program emerytalny. Aby zoy zlecenie osobicie naley uda si do siedziby towarzystwa, zarzdzajcego wybranym funduszem, do biura maklerskiego, banku lub innego podmiotu posiadajcego stosowne zezwolenie Komisji na poredniczenie w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych. Wiele funduszy umoliwia skadanie zlece przez telefon, faksem, za porednictwem bankomatw, internetu lub interaktywnych systemw rozpoznawania mowy (IVR), co wie si z reguy z niszymi opatami manipulacyjnymi. Jednostki uczestnictwa mona take naby za porednictwem sieci agentw. Bdc ju uczestnikiem funduszu, mona w kadej chwili dokupi lub sprzeda funduszowi dowoln liczb jednostek. Jeeli jestemy ju uczestnikami funduszu i posiadamy otwarty rejestr moemy bezporednio nabywa jednostki uczestnictwa funduszu poprzez wpat rodkw na konto funduszu. Zatem wystarczy dokona np. przelewu z naszego konta bankowego na wskazane konto bankowe wybranego przez nas funduszu, podajc w tytule wpaty numer naszego rejestru. W celu skadania dystrybutorowi owiadcze woli za pomoc telefonu lub telefaksu udzielamy dystrybutorowi pisemnego penomocnictwa do sporzdzania, podpisywania i przekazywania do realizacji zlece na podstawie owiadcze skadanych za pomoc telefonu lub telefaksu. Skadajc pierwsze zlecenie nabycia jednostek uczestnictwa za pomoc elektronicznych nonikw informacji lub za porednictwem poczty wpat na nabycie tych jednostek dokonujemy z wasnego rachunku bankowego. Fundusz inwestycyjny otwarty sporzdza i niezwocznie dorcza nam na wskazany adres korespondencyjny pisemne potwierdzenia uczestnictwa w funduszu oraz dokonania transakcji zbycia lub odkupienia jednostek uczestnictwa, chyba e wyrazilimy pisemn zgod na dorczanie tych potwierdze w innych terminach. Informacje na temat sieci sprzeday jednostek funduszu mona uzyska odwiedzajc strony internetowe danego towarzystwa bd dzwonic pod bezpatn infolini.

32

W Y J A N I E N I E Z A S A D P R Z Y S T P O WA N I A D O F U N D U S Z U. . .

SPOSOBY NABYWANIA CERTYFIKATW INWESTYCYJNYCH

Publiczne certyfikaty inwestycyjne funduszy inwestycyjnych zamknitych s zbywane w ramach oferty publicznej, zgodnie z nowymi regulacjami o obrocie instrumentami finansowymi oraz o ofercie publicznej (rynek pierwotny). Aby naby tego typu certyfikaty inwestycyjne powinnimy otworzy rachunek papierw wartociowych. Nasze certyfikaty mog take zosta zapisane na tzw. rejestr sponsora emisji, prowadzony przez oferujcego, wwczas posiadanie rachunku papierw wartociowych nie jest konieczne. Oferta nabycia niepublicznych certyfikatw funduszu zamknitego kierowana jest do okrelonego krgu adresatw z reguy inwestorw profesjonalnych, majcych rozeznanie na rynku kapitaowym. Do proponowania nabycia niepublicznych certyfikatw zacza si warunki emisji, ktre okrelaj podstawowe dane dotyczce emitenta i emisji. Certyfikaty inwestycyjne funduszu zamknitego mog zosta sprzedane na rynku wtrnym wedug aktualnej ceny rynkowej. Cena ta moe rni si od podawanej przez fundusz wyceny aktyww netto na certyfikat inwestycyjny (WANCI). Jeli obrt certyfikatami danego funduszu na rynku wtrnym nie jest duy, znalezienie nowego nabywcy moe by utrudnione. T niedogodno rekompensuje jednak inwestorom wikszy potencja zyskw, wynikajcy z moliwoci dokonywania przez fundusz zamknity mniej pynnych, lecz bardziej dochodowych lokat.

SPOSOBY ZBYWANIA CERTYFIKATW INWESTYCYJNYCH

W okresie funkcjonowania funduszu zamknitego, ktrego certyfikaty znajduj si w publicznym obrocie, umorzenie certyfikatu inwestycyjnego moe nastpi w cile okrelonych przypadkach. Sposobem wyjcia z inwestycji jest sprzeda certyfikatu na rynku wedug aktualnej ceny rynkowej, na ktrym certyfikat jest notowany lub sprzeda certyfikatu w drodze umowy cywilnoprawnej poza parkietem z uwzgldnieniem przepisw o obrocie instrumentami finansowymi oraz o ofercie publicznej. Zgodnie z nowymi regulacjami funkcjonowania rynku kapitaowego, nie ma obecnie obowizku koncentracji obrotu wtrnego na rynku regulowanym, co oznacza, e transakcje dotyczce papierw wartociowych nie musz by dokonywane za porednictwem giedy i domu maklerskiego. Dodatkowo w funduszach zamknitych, w okresie okrelonym w statucie funduszu, inwestor moe przedstawi funduszowi certyfikat inwestycyjny do wykupienia. Certyfikat jest wwczas umarzany z mocy prawa.

33

NOWE MOLIWOCI INWESTYCYJNE...

Niektre fundusze zamknite maj ponadto z gry okrelony termin likwidacji mamy wtedy pewno, e w oznaczonym terminie otrzymamy kwot stanowic rwnowarto certyfikatu.

WPATA DO FUNDUSZU
Wpaty do funduszu inwestycyjnego mog by dokonywane w formie pieninej (w zotwkach lub w walucie obcej, jeeli statut funduszu dopuszcza tak moliwo). Statut funduszu moe dopuci moliwo dokonywania wpat w zdematerializowanych papierach wartociowych (nie majcych formy dokumentu). W przypadku funduszy zamknitych wpaty do funduszu mog by dokonywane take w innych ni zdematerializowane papierach wartociowych lub w udziaach w spkach z ograniczon odpowiedzialnoci, o ile statut funduszu bdzie przewidywa tak moliwo.

NOWE MOLIWOCI INWESTYCYJNE ZWIZANE Z DYSTRYBUCJ W POLSCE TYTUW UCZESTNICTWA FUNDUSZY ZAGRANICZNYCH
Wraz z przystpieniem Polski do Unii Europejskiej dla polskich inwestorw pojawiy si nowe moliwoci inwestycyjne. Od 1 maja 2004 r. jest moliwa dystrybucja w Polsce tytuw uczestnictwa funduszy zagranicznych z siedzib w pastwach nalecych do Unii, a od dnia ogoszenia nowej ustawy o funduszach inwestycyjnych take tytuw uczestnictwa funduszy z siedzib w pastwach nalecych do Organizacji Wsppracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EEA). Pojciem tytuw uczestnictwa mog by objte wszelkiego rodzaju papiery wartociowe lub prawa majtkowe, z ktrych posiadaniem wie si udzia w funduszu. Poniewa fundusze zagraniczne mog mie rn form prawn

34

NOWE MOLIWOCI INWESTYCYJNE...

np. form spki akcyjnej o zmiennym kapitale, form funduszu inwestycyjnego, czy funduszu powierniczego w zalenoci od tej formy prawnej tytuy uczestnictwa mog by nazywane w prezentowanych w Polsce przez fundusze zagraniczne prospektach informacyjnych i innych dokumentach odpowiednio akcjami, jednostkami uczestnictwa, certyfikatami inwestycyjnymi. Ze wzgldu na potrzeb zapewnienia ochrony interesw inwestorw, na terenie Polski mog by dystrybuowane tylko fundusze, ktre zbywaj i odkupuj tytuy uczestnictwa na kade danie uczestnika oraz stosuj zasady lokowania i ograniczenia inwestycyjne takie same jak polskie fundusze inwestycyjne otwarte. Aby fundusz zagraniczny mg rozpocz dystrybucj musi najpierw powiadomi Komisj Papierw Wartociowych i Gied o takim zamiarze i uzyska wpis do rejestru prowadzonego przez Komisj. Wpis funduszu zagranicznego do rejestru jest bardzo istotny, gdy tylko zarejestrowane fundusze zagraniczne podlegaj nadzorowi Komisji. Do wspomnianego rejestru wpisuje si take nazw i adres wyznaczonego przez fundusz agenta patnoci oraz przedstawiciela funduszu, za w przypadku, gdy fundusz prowadzi dziaalno jako fundusz skadajcy si z subfunduszy nazwy wszystkich subfunduszy, z ktrymi s zwizane tytuy uczestnictwa, ktre mog by zbywane na terytorium naszego kraju. Do zada agenta patnoci, ktrym moe by tylko bank, jest przyjmowanie od uczestnikw wpat i wypat zwizanych z nabyciem lub umorzeniem tytuw uczestnictwa oraz dokonywanie wypat dochodw lub innych wiadcze nalenych uczestnikowi. Zadaniem przedstawiciela jest uatwianie uczestnikom kontaktu z funduszem zagranicznym. Za jego porednictwem fundusz bdzie wykonywa wszelkie czynnoci potrzebne do obsugi uczestnikw. Przedstawicielowi uczestnik bdzie mg zgosi take wszelkie reklamacje i skargi zwizane z nieprawidow obsug. Fundusz zagraniczny zbywajc tytuy uczestnictwa w Polsce ma obowizek udostpnia uczestnikom w jzyku polskim bezpatnie prospekt informacyjny, skrt prospektu, roczne i proczne sprawozdanie finansowe a take wszelkie informacje, ktre udostpnia uczestnikom w swoim kraju macierzystym. Tytuy uczestnictwa funduszy zagranicznych mog by dystrybuowane bezporednio przez fundusz zagraniczny lub za porednictwem: spki zarzdzajcej funduszem zagranicznym, utworzonego w Polsce oddziau spki zarzdzajcej funduszem zagranicznym, podmiotw prowadzcych dziaalno maklersk (bankw, domw maklerskich), polskich towarzystw funduszy inwestycyjnych, a take innych podmiotw, ktre posiadaj zezwolenie Komisji na dystrybucj jednostek uczestnictwa funduszy inwestycyjnych lub tytuw uczestnictwa funduszy zagranicznych.

35

R O L A KO M I S J I PA P I E R W WA RT O C I O W YC H I G I E D

Sposoby dystrybucji tytuw uczestnictwa poszczeglnych funduszy zagranicznych mog si rni z uwagi na przyjte przez fundusze strategie marketingowe i moliwoci techniczne lub organizacyjne dystrybutorw, z jakim fundusz podpisze umow o dystrybucj. W zasadzie mog to by wszelkie sposoby (kanay) dystrybucji jakimi dysponuj polskie fundusze inwestycyjne. Powinnimy by take wiadomi, e wraz z ofert funduszy zagranicznych na rynku mog si pojawi oferty rozmaitych porednikw zachcajcych do nabywania udziaw w rnych przedsiwziciach nazywanych przez nich potocznie funduszami inwestycyjnymi, ktre w rzeczywistoci nie s funduszami. Przed podpisaniem jakiejkolwiek umowy lub przed dokonaniem wpat naley zawsze upewni si jakiego rodzaju produkty s nam oferowane i czy s to rzeczywicie tytuy uczestnictwa funduszy zagranicznych wpisanych do rejestru dostpnego na stronach internetowych Komisji www.kpwig.gov.pl. W razie wtpliwoci powinnimy zasign porady prawnej lub poinformowa o tym Komisj.

ROLA KOMISJI PAPIERW WARTOCIOWYCH I GIED

FORMY
NADZORU

KOMISJI

NAD DZIAALNOCI

W ZAKRESIE FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH

Komisja jest organem nadzoru nad rynkiem kapitaowym. Jednym z zada Komisji jest nadzr nad funkcjonowaniem towarzystw, funduszy inwestycyjnych i innych podmiotw prowadzcych obsug funduszy inwestycyjnych, za celem tego nadzoru jest ochrona interesw inwestorw, przede wszystkim poprzez weryfikacj, czy dziaalno tych podmiotw jest zgodna z prawem oraz warunkami okrelonymi w zezwoleniach przez ni udzielonych. Celem powierzenia przez ustawodawc nadzoru wyspecjalizowanemu organowi pastwowemu jest przede wszystkim zapewnienie skutecznej ochrony uczestnikw funduszu, jakiej to ochrony byliby oni praktycznie pozbawieni wykonujc kontrol zarzdzania funduszem bezporednio.

36

R O L A KO M I S J I PA P I E R W WA RT O C I O W YC H I G I E D

Powinnimy jednak wiedzie, e Komisja nie ma prawnych moliwoci rozstrzygania ewentualnych sporw cywilnych, jakie mog powsta pomidzy nami a towarzystwem, funduszem, agentem transferowym czy dystrybutorem. Takie prawo ma jedynie sd powszechny. Komisja moe jedynie nakada kary administracyjne na kontrolowane przez siebie podmioty. Zatem nasza skarga na dziaanie towarzystwa, agenta transferowego, czy dystrybutora moe jedynie spowodowa wszczcie przez Komisj postpowania administracyjnego przeciwko podmiotowi, ktry naszym zdaniem, dokona naruszenia. W przypadku stwierdzenia naruszenia przez ten podmiot przepisw prawa, postanowie statutu lub warunkw zezwolenia, Komisja moe naoy na ten podmiot kar administracyjn, w tym take cofn zezwolenie na prowadzenie dziaalnoci.

PODSTAWOWE

RODZAJE NIEPRAWIDOWOCI W DZIAANIU FUNDUSZU,

KTRE MAJ BEZPOREDNI WPYW NA PRAWA UCZESTNIKA: bdy w wycenie aktyww funduszu maj wpyw na ustalenie

wartoci jednostki uczestnictwa, nieterminowe wypaty przez fundusz rodkw pieninych z tytuu odkupienia jednostek uczestnictwa lub zwoka w przydzieleniu jednostek uczestnictwa za dokonan przez uczestnika wpat. Statut funduszu okrela terminy (najczciej nastpnego dnia), w jakich nastpi zbycie przez fundusz inwestycyjny jednostek uczestnictwa po dokonaniu na nie wpaty lub odkupieniu jednostek po zgoszeniu dania ich odkupienia. Ter miny te w adnym przypadku nie mog by dusze ni 7 dni, pobranie zbyt wysokiej opaty manipulacyjnej, nieprawidowoci przy dokonywaniu wypat dochodw funduszu, ktre nie s zwizane z odkupieniem jednostek uczestnictwa. Wypaty dochodw funduszu powinny by dokonywane w trybie i na warunkach szczegowo opisanych w statucie danego funduszu.

JAKIE PODJ DZIAANIA W PRZYPADKU STWIERDZENIA NIEPRAWIDOWOCI? W przypadku wtpliwoci co do prawidowego realizowania naszych uprawnie przez fundusz, towarzystwo, agenta transferowego, dystrybutora powinnimy w pierwszej kolejnoci sprawdzi, czy realizacja jego zlecenia lub dyspozycji nastpia zgodnie z postanowieniami statutu i prospektu informacyjnego funduszu, ktrego jednostki nabylimy lub umorzylimy; czy pobrane opaty manipulacyjne s zgodne z przewidzianymi w obowizujcej tabeli opat funduszu oraz upewni si, czy nie nastpiy zmiany w dotychczasowych zasadach dziaania funduszu i czy zostalimy o nich poinformowany w sposb okrelony w statucie funduszu.

37

R O L A KO M I S J I PA P I E R W WA RT O C I O W YC H I G I E D

W przypadku stwierdzenia nieprawidowoci powinnimy zwrci si ze skarg lub reklamacj do towarzystwa zarzdzajcego funduszem. W przypadku stwierdzenia nieprawidowoci w dziaaniu towarzystwa, funduszu lub agenta transferowego powinnimy powiadomi o nich take depozytariusza, gdy ma on obowizek wystpowania w imieniu uczestnikw funduszu z powdztwem przeciwko towarzystwu, z tytuu szkody spowodowanej niewykonaniem lub nienaleytym wykonaniem obowizkw w zakresie zarzdzania funduszem i jego reprezentacji. Niezalenie od tego moemy zwrci si do Komisji o wydanie opinii na temat wniesionych do towarzystwa skarg i reklamacji. Moemy rwnie zoy w Komisji skarg na dziaania towarzystwa, funduszu, agenta transferowego oraz dystrybutora.

38

SOWNICZEK

SOWNICZEK
Aktywa funduszu oznacza mienie funduszu inwestycyjnego obejmujce: rodki pienine z tytuu wpat uczestnikw funduszu, rodki pienine, prawa nabyte przez fundusz oraz poytki z tych praw. Cel inwestycyjny funduszu okrelona w statucie generalna wytyczna, jak powinien kierowa si fundusz w realizacji polityki inwestycyjnej. Dopuszczalne cel inwestycyjne funduszu otwartego lub specjalistycznego otwartego okrela ustawa. Mog to by: ochrona realnej wartoci aktyww funduszu, osiganie przychodw z lokat netto funduszu, wzrost wartoci aktyww w wyniku wzrostu wartoci lokat. Cele inwestycyjne funduszy zamknitych mog by okrelone dowolnie. Fundusze mog realizowa jednoczenie kilka celw, jednak nie powinny si one wyklucza. Dywersyfikacja lokat rozproszenie ryzyka inwestycji poprzez odpowiednie uksztatowanie skadu portfela inwestycji. Indywidualne konta emerytalne stworzone do gromadzenia oszczdnoci z myl o emeryturze. W funduszach inwestycyjnych jest to wyodrbniony zapis w rejestrze uczestnikw funduszu inwestycyjnego. Oszczdzajcy ma prawo do zwolnienia od podatku od zyskw kapitaowych (pod warunkiem utrzymania ich nie krcej ni do osignicia przez posiadacza wieku emerytalnego). Konwersja operacja, przy pomocy ktrej na podstawie jednego zlecenia, w jednym dniu wyceny, po cenach obowizujcych w tym dniu wyceny dokonuje si jednoczenie odkupienia jednostek uczestnictwa w jednym funduszu i za uzyskane w ten sposb rodki nabywa jednostki uczestnictwa w innym funduszu zarzdzanym przez to samo towarzystwo. Niepubliczne certyfikaty inwestycyjne certyfikaty inwestycyjne emitowane przez fundusz inwestycyjny zamknity, ktre nie podlegaj dopuszczeniu do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzeniu do alternatywnego systemu obrotu. Polityka inwestycyjna funduszu szczegowo okrela sposoby osigania celu inwestycyjnego. Polityka inwestycyjna okrela kategori lokat funduszu oraz wyjania, jakimi kryteriami bd si kierowa zarzdzajcy aktywami funduszu przy wyborze tyche lokat, tak aby fundusz osign zamierzony cel inwestycyjny. Na polityk inwestycyjn skadaj si rodzaje papierw wartociowych i innych praw majtkowych bdcych przedmiotem lokat funduszu, kryteria doboru lokat, zasady dywersyfikacji portfela, dopuszczalna wysoko kredytw i poyczek zaciganych przez fundusz. Pracownicze programy emerytalne forma zabezpieczenia emerytalnego prowadzona w postaci umowy o wnoszenie przez pracodawc skadek pracownikw do funduszu. Programy systematycznego oszczdzania programy inwestycyjne, ktrych celem jest realizowanie szczeglnego rodzaju potrzeb i celw inwestycyjnych uczestnikw. Uczestnicy funduszu inwestycyjnego otwartego, ktrzy deklaruj systematyczne wpacanie przez okrelony czas ustalonej kwoty rodkw pieninych, mog otrzyma znik w opatach manipulacyjnych. W ramach programw systematycznego oszczdzania istnieje rwnie moliwo podzielenia wpaty pomidzy rne typy funduszy otwartych zarzdzanych przez towarzystwo. Publiczne certyfikaty inwestycyjne certyfikaty inwestycyjne, ktrych emisja jest zwizana z obowizkiem uzyskania zatwierdzenia prospektu emisyjnego lub zoenia zawiadomienia zgodnie z przepisami o ofercie publicznej lub dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym albo wprowadzone do alternatywnego systemu obrotu. Rada inwestorw organ kontrolny funduszu specjalistycznego otwartego i funduszu zamknitego. Zadaniem rady inwestorw jest kontrola realizacji celu inwestycyjnego funduszu i polityki inwestycyj-

39

SOWNICZEK

nej lub przestrzegania ogranicze inwestycyjnych. Rada inwestorw moe take postanowi o rozwizaniu funduszu. Rada inwestorw rozpoczyna dziaalno, jeeli co najmniej trzech uczestnikw speni warunki opisane w statucie funduszu. Rating (ocena ratingowa) wskanik pozwalajcy oceni wiarygodno kredytow ocenianego podmiotu gospodarczego lub ryzyko zwizane z rnymi instrumentami finansowymi. Ocena taka wystawiana jest przez agencje ratingowe, ktre stosuj specjaln skal ocen. Rejestr uczestnikw funduszu komputerowa baza danych funduszu prowadzona przez agenta transferowego, ktra zawiera w szczeglnoci dane identyfikujce uczestnika funduszu, liczb jednostek uczestnictwa nalecych do uczestnika, dokonane dotychczas transakcje, informacje o penomocnictwach udzielonych lub odwoanych przez uczestnika funduszu. Rynek finansowy obejmuje og transakcji zwizanych z przemieszczaniem kapitaw pieninych od podmiotw dysponujcych wolnymi rodkami pieninymi do podmiotw zgaszajcych zapotrzebowanie na takie rodki. Dzieli si na rynek pieniny i kapitaowy. Rynek kapitaowy rynek instrumentw finansowych o terminie zapadalnoci duszym ni rok, takich jak papiery wierzycielskie (obligacje), papiery wasnociowe (akcje) i instrumenty pochodne. Rynek pieniny rynek, na ktrym przedmiotem obrotu jest pienidz o nieprzekraczalnym terminie zwrotu do jednego roku. Rynek pierwotny cz rynku kapitaowego, na ktrym lokuje si nowe emisje papierw wartociowych, czyli dokonuje si pierwszej transakcji sprzeday inwestorom. Rynek wtrny cz rynku kapitaowego, na ktrym obrt papierami wartociowymi odbywa si midzy inwestorami. Tabela opat uchwalane przez zarzd towarzystwa zestawienie opat manipulacyjnych oraz zasad udzielania zwolnie z opat obowizujcych w funduszu. Warto aktyww netto funduszu (WAN) oznacza warto aktyww funduszu pomniejszon o zobowizania funduszu w dniu wyceny. Warto aktyww netto funduszu na certyfikat inwestycyjny (WANCI) oznacza warto certyfikatu inwestycyjnego obliczon jako warto aktyww netto funduszu w dniu wyceny podzielon przez cakowit liczb certyfikatw inwestycyjnych w dniu wyceny. Warto aktyww netto funduszu na jednostk uczestnictwa (WANJU) oznacza warto jednostki uczestnictwa obliczon jako warto aktyww netto funduszu w dniu wyceny podzielon przez liczb jednostek zapisanych w rejestrze uczestnikw funduszu w dniu wyceny. Wsplny rejestr maeski rejestr uczestnikw w funduszu inwestycyjnym, prowadzony dla osb pozostajcych w zwizku maeskim; osoby takie mog nabywa jednostki uczestnictwa na wsplny rachunek, jeeli pozostaj we wsplnoci majtkowej. Zamiana jednoczesne umorzenie jednostek uczestnictwa subfunduszu funduszu inwestycyjnego z wydzielonymi subfunduszami i nabycie, za rodki pienine uzyskane z tego umorzenia, jednostek uczestnictwa innego subfunduszu tego funduszu inwestycyjnego. Zapis zlecenie nabycia jednostek uczestnictwa lub certyfikatw inwestycyjnych funduszu inwestycyjnego zoone w trakcie tworzenia funduszu. Zgromadzenie inwestorw organ funduszu zamknitego. Do jego kompetencji naley: wyraanie zgody na zmian depozytariusza, emisj nowych certyfikatw inwestycyjnych, zmiany statutu funduszu w zakresie wyczenia prawa pierwszestwa do nabycia nowej emisji certyfikatw inwestycyjnych, emisj obligacji oraz w sprawie decyzji inwestycyjnych dotyczcych aktyww funduszu, ktrych

40

SOWNICZEK

warto przekracza 15% wartoci aktyww funduszu (o ile statut nie stanowi inaczej). Zgromadzenie inwestorw moe take postanowi o rozwizaniu funduszu. Ponadto zgromadzenie inwestorw zatwierdza roczne sprawozdanie finansowe funduszu. W zgromadzeniu inwestorw maj prawo uczestniczy wszyscy uczestnicy funduszu, bez wzgldu na liczb posiadanych przez nich certyfikatw.

N O TAT K I

N O TAT K I

Z serii: Poradnik Inwestora

www.ferk.pl www.kpwig.gov.pl
ISBN 83-89465-07-8