Namitnie kocha wiat

Homilia Zaoyciela: 'Namitnie kocha wiat'. W tym kazaniu wity zaoyciel Opus Dei streszcza ducha, ktrego przekazuje od roku 1928.

(Homilia wygoszona w kampusie Uniwersytetu Nawary, 8 padziernika 1967) Wysuchalicie uroczystego czytania dwch fragmentw Pisma witego, ktre przypadaj na Msz wit w dwudziest pierwsz niedziel po Zielonych witkach. Sowo Boe wprowadza nas w atmosfer, w ktrej chc si obraca te sowa, ktre do was teraz kieruj: sowa kapana wymawiane przed wielk rodzin dzieci Boga w Jego witym Kociele. Sowa, ktre pragn by nadprzyrodzone, obwieszcza wielko Boga i Jego miosierdzie dla ludzi: sowa, ktre chc przygotowa was do niezwykej Eucharystii, odprawianej dzisiaj w miasteczku studenckim Uniwersytetu Navarry. Rozwacie przez chwil fakt, ktry wanie wymieniem. Celebrujemy Przenajwitsz Eucharysti, sakramentaln ofiar Ciaa i Krwi Pana, tajemnic wiary, ktra skupia w sobie wszystkie tajemnice chrzecijastwa. Celebrujemy zatem najwitsze i najbardziej transcendentne dziaanie, jakie moe podj czowiek w swym yciu dziki asce Boej: przyj komuni w postaci Ciaa i Krwi Paskiej, co oznacza w pewnym sensie oswobodzi si z pt ziemi i czasu, aby znale si ju z Bogiem w Niebie, gdzie sam Chrystus obetrze nam zy z oczu i gdzie nie bdzie ani mierci, ani paczu, ani skarg, ani zmczenia, bo mino, co byo ongi.

To eschatologiczne znaczenie Eucharystii, jak zwykli mwi teolodzy, ta tak pocieszajca i gboka Prawda, moe jednake by le rozumiana: i niemal od pocztku istniaa tendencja do traktowania egzystencji chrzecijaskiej jako czego jedynie duchowego chc powiedzie: czego uduchowionego waciwego jedynie ludziom czystym, nadzwyczajnym, ktrzy nie mieszaj si w godne pogardy sprawy tego wiata, albo co najwyej toleruj je, jako jaki dodatek dla ducha, niezbdny dopki tu yjemy. Gdy si patrzy w ten sposb, witynia staje si przez antonomazj miejscem ycia chrzecijaskiego, a by chrzecijaninem znaczy i do wityni, uczestniczy w obrzdach, zasklepi si w jakiej socjologii kocielnej; w swego rodzaju wiecie wydzielonym, ktry sam siebie przedstawia jako przedsionek do nieba, podczas gdy ten zwyczajny wiat toczy si wasnym torem. Doktryna chrzecijaska, ycie pene aski, biegyby wic jakby obok ocierajc si jedynie o mozolnie rozwijan histori ludzkoci, nie uwzgldniajc jej. Dzi, w padziernikowy ranek, teraz kiedy przygotowujemy si do zanurzenia w tajemnic Paschy Paskiej, tej zdeformowanej wizji chrzecijaskiej odpowiadamy nie. Pomylcie przez chwil o scenie naszej Eucharystii, naszej Modlitwy Dzikczynnej: znajdujemy si w osobliwej wityni; mona byoby powiedzie, e naw gwn jest miasteczko studenckie, a otarzem Biblioteka Uniwersytecka. Tam maszyny wznosz nowe budynki; a u gry niebo Navarry... Czy to porwnanie nie potwierdza wam, w sposb plastyczny i trudny do zapomnienia, e codzienne ycie jest prawdziwym miejscem waszej chrzecijaskiej egzystencji? Dzieci moje, tam gdzie s wasi bracia, tam gdzie s wasze denia, wasza praca, wasze mioci, tam jest miejsce waszego codziennego spotkania z Chrystusem. To wanie wrd spraw najbardziej prozaicznych na tej ziemi, powinnimy uwica si, suc Bogu i wszystkim ludziom. Nauczaem wytrwale sowami Pisma witego: wiat nie jest zy, bo jest owocem rk Boych, bo jest Jego dzieem, bo Jahwe spojrza na niego i ujrza, e jest dobry. To my, ludzie, sprawiamy, e jest zy i brzydki; naszymi grzechami, nasz wiaroomnoci. Nie wtpijcie w to, kochani, e jakakolwiek prba wykrcenia si od uczciwej, codziennej rzeczywistoci jest dla was mczyzn i kobiet nalecych do wiata, spraw przeciwn woli Boga. Przeciwnie, musicie teraz zrozumie w nowym wietle e Bg wzywa was, abycie mu suyli w miejscu pracy i podczas speniania obowizkw cywilnych, materialnych, wieckich, ycia ludzkiego: w laboratorium, na sali operacyjnej w szpitalu, w koszarach, w auli uniwersyteckiej, w fabryce, w warsztacie, na polu, w domu i w caej ogromnej rnorodnoci miejsc pracy. Bg codziennie czeka na nas. Zapamitajcie: istnieje co witego, Boego, ukrytego w sytuacjach najbardziej prozaicznych i kady z was ma to odkry. Zwykem mwi studentom i robotnikom, ktrzy przychodzili do mnie w latach trzydziestych, e powinni umie zmaterializowa ycie duchowe. Chciaem przez to ustrzec ich od pokusy, tak czstej wwczas a i teraz, prowadzenia podwjnego ycia: z jednej strony ycia wewntrznego, ycia w relacji z Bogiem, a z drugiej, innej i oddzielnej, ycia rodzinnego, zawodowego i towarzyskiego, penego maych, ziemskich spraw. Nie, moje dzieci i jeszcze raz nie! Nie mona prowadzi podwjnego ycia, bo nie moemy

sta si schizofrenikami, skoro chcemy by chrzecijanami: istnieje jedno, jedyne ycie, ustanowione z ciaa i duszy, i takie ma by z duszy i ciaa wite i pene Boga. Boga niewidzialnego spotykamy w rzeczach jak najbardziej widocznych i materialnych. Nie ma innej drogi, moje dzieci: albo potrafimy spotka Pana w naszym codziennym yciu, albo Go nie spotkamy nigdy. Dlatego te mog wam powiedzie, e nasze czasy powinny zwrci materii i sytuacjom, ktre wydaj si najbardziej pospolite, ich szlachetny i prawdziwy sens, odda je na sub Krlestwu Boemu, uduchowi, czynic z nich rodek i okazje do naszego staego spotkania z Jezusem Chrystusem. Autentyczny sens chrzecijastwa, ktre gosi zmartwychwstanie wszelkiego ciaa, zawsze co logiczne sprzeciwia si odcielenianiu ducha ,bez obawy uznania tego za materializm. Tak wic, suszne jest mwienie o swojego rodzaju materializmie chrzecijaskim, ktry stawia miay opr materializmom nieuznajcym ducha. Czy nie s sakramenty ladami Ucielenienia Sowa, jak je okrelali nasi przodkowie? Czy nie s najpewniejszym wskazaniem drogi, ktr wybra Pan Bg, aby nas uwici i zaprowadzi do nieba? Czy nie dostrzegacie, e kady sakrament jest mioci Boga, w caej swej sile twrczej i odkupicielskiej, ktr obdarza nas, posugujc si rodkami materialnymi? Czym jest tak bliski Przenajwitszy Sakrament, jeli nie umiowanym Ciaem i Krwi naszego Zbawiciela, ktry nam si ofiarowuje w postaci chleba i wina pokornej materii tego wiata w postaci elementw przyrody uprawianych przez czowieka, co chcia nam przypomnie ostatni Sobr? Jest zrozumiae, moje dzieci, e Aposto mg napisa: wszystko jest wasze, wy za Chrystusa, a Chrystus Boga. Chodzi o ruch uniesienia, jaki chce wywoa na ziemi Duch wity, znajdujcy si w naszych sercach: z ziemi na chwa Bo. I aby pozostao cakiem jasne, e temu ruchowi jest poddane nawet to, co nam si wydaje najbardziej przyziemne, Pawe napisa rwnie: Przeto czy jecie, czy pijecie, czy cokolwiek innego czynicie, wszystko czycie na chwa Bo. Ta nauka Pisma witego, znajduje si o czym dobrze wiecie w samym jdrze ducha Opus Dei. Ma was ona prowadzi do wykonywania waszej pracy z doskonaoci, do tego, by kochajc Boga i ludzi, dodawa mioci do maych rzeczy zwyczajnego dnia i odkrywa to co Boego ukrytego w szczegach. Jak dobrze tutaj brzmi sowa wiersza poety kastylijskiego: Powolutku i zgrabnymi literkami:/ rzetelnie zrobi co / waniejsze jest ni tylko zrobi. Zapewniam was, dzieci, e gdy chrzecijanin nawet najmniej znaczc codzienn czynno spenia z mioci, to wtedy wypenia si ona transcendencj Bo. Dlatego powtarzaem, z nieustpliwoci mota kruszcego ska, e powoanie chrzecijaskie polega na ukadaniu wierszy z prozy dnia powszedniego. Niebo i ziemia, dzieci moje, zdaj si czy na horyzoncie. Ale tak naprawd cz si one w waszych sercach, gdy yjecie uwicajc ycie codzienne. Przed chwil powiedziaem wam, ebycie uwicali swoje codzienne ycie, a pod tymi sowami rozumiem program na wszelkie wasze chrzecijaskie dziaanie. Porzucie wic mrzonki, faszywe urojenia, zudzenia, to co ja nazywam mistyk gdybania gdybym si nie oeni, gdybym mia inny zawd, gdybym by zdrowszy, gdybym by mody, gdybym by stary! a w zamian roztropnie trzymajcie si rzeczywistoci bardziej materialnej i

bezporedniej, ktra jest tam gdzie jest Pan: mwi Jezus zmartwychwstay: popatrzcie na moje rce i nogi: to Ja jestem. Dotknijcie Mnie i przekonajcie si: duch nie ma ciaa ani koci jak widzicie, Ja mam. Wiele jest aspektw wieckiej rzeczywistoci, w ktrej si poruszacie ktre prawda ta owietla inaczej. Pomylcie na przykad o waszej postawie w yciu spoecznym. Czowiek, ktry wie, e wiat, a nie tylko witynia, jest miejscem spotkania z Chrystusem, kocha ten wiat, stara si zdoby dobre przygotowanie intelektualne i zawodowe, ksztatuje z pen wolnoci wasne opinie na temat problemw rodowiska, w ktrym dziaa i w konsekwencji podejmuje swoje wasne decyzje. Ponadto, poniewa s one decyzjami chrzecijanina wywodz si z jego osobistej refleksji, pokornie starajcej si uchwyci wol Bo w wielkich i mniejszych szczegach ycia. Ale temu chrzecijaninowi nie przydarzy si pomyle, czy te mwi, e wychodzi z wityni w wiat, aby reprezentowa Koci i e jego rozwizania owych problemw s rozwizaniami katolickimi. Dzieci moje tak nie moe by!. To byby klerykalizm, katolicyzm urzdowy, czy jakbycie to chcieli nazwa. Tak czy owak, byoby to pogwaceniem istoty rzeczy. Macie rozpowszechnia wszdzie prawdziw wieck mentalno, prowadzc do trzech konkluzji: by uczciwym na tyle, aby poczuwa si do wasnej, osobistej odpowiedzialnoci; by chrzecijaninem na tyle, eby szanowa braci w wierze, ktrzy w sprawach podlegajcych dyskusji sugeruj rozwizania inne od proponowanych przez nas; by katolikiem na tyle, aby nie posugiwa si Kocioem i nie miesza Go do przedsiwzi ludzkich. To jasne, e na tym terenie, jak i na wszystkich innych, nie moglibycie realizowa uwicania ycia codziennego, gdybycie nie cieszyli si peni wolnoci, jak uznaje Koci i jednoczenie domaga si wasza godno mczyzn i kobiet, stworzonych na podobiestwo Boe. Wolno osobista jest istotna w yciu chrzecijan. Ale nie zapominajcie, dzieci, e zawsze mwi o wolnoci odpowiedzialnej. Tak wic interpretujcie moje sowa wedug sensu, jaki zawieraj: jako wezwanie, abycie przestrzegali swoich zasad codziennie, a nie tylko w sytuacjach wyjtkowych!, i abycie godnie speniali swoje obowizki jako obywatele w yciu politycznym, gospodarczym, uniwersyteckim, zawodowym, przyjmujc z odwag wszelkie konsekwencje waszych wolnych decyzji i ponoszc je z ca niezalenoci osobist, ktra si wam naley. I ta chrzecijaska wiecka mentalno pozwoli wam uciec przed wszelk nietolerancj, przed wszelkim fanatyzmem powiem w sposb pozytywny pozwoli wam wspy w pokoju ze wszystkimi wspobywatelami, jak rwnie rozwija wspprac w rnych dziedzinach ycia spoecznego. Wiem, e nie jest konieczne, aby przypomina to, co od tylu lat cigle powtarzam. Ta doktryna wolnoci obywatelskiej, wspycia i zrozumienia, jest podstawow czci ordzia, jakie szerzy Opus Dei. Mam ponownie potwierdzi, e mczyni i kobiety, ktrzy chc suy Chrystusowi w Dziele Boym, s po prostu obywatelami, takimi samymi jak inni i staraj si y w swoim powoaniu chrzecijaskim z prawdziw odpowiedzialnoci, a do ostatnich nastpstw?

Nic nie odrnia moich dzieci od ich wspobywateli. Ale te, oprcz wiary, nie maj nic wicej wsplnego z czonkami zgromadze zakonnych. Kocham zakonnikw, czcz i podziwiam ich klauzur, ich apostolstwo, ich oddalenie od wiata, ich contemptus mundi, ktre s innymi znakami witoci Kocioa. Ale Pan Bg nie da mi powoania zakonnego i pragnienie go byoby dla mnie zbdzeniem. aden autorytet na tej ziemi nie mgby mnie zmusi, ebym sta si zakonnikiem, tak jak adna wadza nie jest w stanie przymusi mnie do zawarcia maestwa. Jestem kapanem diecezjalnym: kapanem Jezusa Chrystusa i kocham wiat z prawdziw namitnoci. Ci, ktrzy poszli razem ze mn, biednym grzesznikiem, drog Chrystusa: to may procent ksiy, ktrzy wczeniej pracowali w jakim wieckim zawodzie czy fachu; to dua liczba ksiy z rnych diecezji caego wiata, ktrzy w ten sposb potwierdzaj swoje posuszestwo poszczeglnym biskupom, swoj mio i skuteczno swej pracy diecezjalnej; ramiona swe maj zawsze szeroko otwarte, aby wszystkie dusze znalazy waciwe miejsce w ich sercach i jak ja dziaaj porodku ulicy, w wiecie i kochaj go; to wielkie tumy mczyzn i kobiet rnych narodowoci, rnych jzykw, rnych ras, ludzi, ktrzy zarabiaj na ycie prac zawodow, w wikszoci yjcych w zwizkach maeskich, cho jest te wrd nich wiele osb stanu wolnego, ktre wraz ze swoimi wspobywatelami uczestnicz w cikim zadaniu budowania doczesnego spoeczestwa sprawiedliwszego, bardziej ludzkiego. Czyni to w szlachetnej walce z codziennymi trudnociami, z osobist powtarzam odpowiedzialnoci, rami w rami z innymi ludmi, dowiadczajc sukcesw i poraek, starajc si wypenia swoje obowizki oraz przestrzega praw spoecznych i obywatelskich. I zawsze wtopieni w mas kolegw, postpuj jak kady wiadomy chrzecijanin, z prostot, bez mentalnoci wybracw, nawet wtedy, gdy staraj si odkry Boe byski migocce w rzeczywistoci jak najbardziej pospolitej. Rwnie dziaalno, ktrej rozwija Opus Dei jako stowarzyszenie, ma cechy wybitnie wieckie, a nie kocielne. Nie cieszy si adn rang oficjalnej reprezentacji witej Hierarchii Kocioa. S to prace na rzecz spoecznego i kulturalnego rozwoju czowieka, organizowane przez obywateli, ktrzy usiuj rozjani je wiatem Ewangelii i ogrza mioci Chrystusa. Wyjani wam to najlepiej ten fakt, e Opus Dei, nie ma i nigdy nie bdzie mie misji kierowania seminariami diecezjalnymi, gdzie biskupi, powoani przez Ducha witego, przygotowuj swoich przyszych ksiy. W zamian, Opus Dei wspiera orodki ksztacenia robotnikw, przygotowania rolniczego, nauczania podstawowego, redniego i uniwersyteckiego, i tyle innych prac na caym wiecie, gdy jego apostolski zapa jest jak to pisaem kilka lat temu jak bezbrzene morze. Ale dlaczeg miabym przeciga ten temat, skoro sama wasza obecno jest przecie bardziej wymowna ni przeduane przemwienie. Wy, przyjaciele Uniwersytetu z Navarry, jestecie ta czci ludu, ktra wie, e jest zaangaowana w rozwj spoeczestwa, do ktrego przynaley. Wasze serdeczne poparcie, wasza modlitwa, wasze powicenie i wasze datki nie pyn strumieniem wycznie z powodu wyznawanego przez was katolicyzmu: oferujc swoj wspprac, jestecie jasnym wiadectwem prawej wiadomoci obywatelskiej, troszczcej

si o wsplne dobro doczesne; potwierdzacie, e Uniwersytet moe powsta z energii ludu i by wspierany przez lud. Jeszcze raz pragn przy tej okazji podzikowa za pomoc, jak otrzymuje w darze nasz Uniwersytet: mojemu szlachetnemu miastu Pampelunie, wielkiemu i prnemu regionowi Navarry, Przyjacioom pochodzcym z caego hiszpaskojzycznego wiata i tym mwi to ze szczeglnym wzruszeniem ktrzy nie s Hiszpanami, a nawet nie s katolikami ani chrzecijanami, ale zrozumieli intencj i ducha tego przedsiwzicia, czego dowodz ich uczynki. Wszyscy przysuyli si, eby Uniwersytet stawa si coraz to bardziej ywszym ogniskiem obywatelskiej wolnoci, przygotowania intelektualnego, ksztacenia zawodowego i bodcem do nauczania na poziomie akademickim. Wasze szczodre powicenie ley u podstaw powszechnego dziaania, ktre szuka wzrostu znaczenia nauk humanistycznych, rozwoju spoecznego i nauki wiary. To, o czym tu mwi, rozumia dobrze lud Navarry, ktry uznaje, e Uniwersytet jest czynnikiem rozwoju gospodarczego na tym terenie, a szczeglnie prawego awansu spoecznego, ktry umoliwi tylu jego synom dostp do zawodw inteligenckich. W innej sytuacji byoby to trudne, a w niektrych wypadkach nawet niemoliwe. To wanie zrozumienie roli, jak Uniwersytet mia odegra w ich yciu, z pewnoci pobudzio poparcie udzielane mu przez Navarr od pocztku: poparcie, ktre niewtpliwie z kadym dniem bdzie coraz szersze i bardziej entuzjastyczne. Nadal ywi nadziej gdy odpowiada to susznym kryteriom i rzeczywistej sytuacji tylu krajach e nadejdzie chwila, gdy Pastwo Hiszpaskie przyczyni si ze swej strony do zmniejszenia naszego ciaru w trudzie, ktry nie goni za adnym zyskiem prywatnym, ale wprost przeciwnie, jest oddany cakowicie subie spoecznej i stara si skutecznie pracowa dla dzisiejszego i przyszego rozwoju narodu. A teraz, moi synowie i crki, pozwlcie, e si zatrzymam na innym aspekcie ycia codziennego, szczeglnie mi bliskim. Myl o mioci ludzkiej, mioci czystej midzy mczyzn i kobiet, w narzeczestwie, w maestwie. Musz powiedzie jeszcze raz, e ta wita mio ludzka nie jest tylko czym dozwolonym, tolerowanym obok prawdziwej dziaalnoci duchowej, jak mogoby to sugerowa faszywe uduchowienie, o ktrym wspomniaem wczeniej. Od czterdziestu lat pouczam w sowie i pimie o czym przeciwnym, i ju powoli zaczynaj to rozumie ci, ktrzy tego nie pojmowali. Mio, ktra prowadzi do maestwa i zaoenia rodziny, moe rwnie by drog Bo, drog powoania, drog cudown, drog do cakowitego oddania si Bogu. Czycie rzeczy z doskonaoci, przypominaem wam, dodajcie odrobin mioci do wszelkiej czynnoci dnia codziennego, odkryjcie powtarzam to co Boego, co zawiera si w szczegach, caa ta nauka znajduje szczeglne miejsce w yciu, gdy jest prawdziwie ceniona mio ludzka. Wiecie to dobrze wy, profesorowie, studenci i wszyscy, ktrzy powicacie wasz trud Uniwersytetowi Navarry: poleciem wasze mioci Najwitszej Marii Pannie, Matce Boskiej Piknej Mioci. Tutaj wanie, w miasteczku studenckim znajduje si Jej przydrona kaplica wybudowan z ca pobonoci, aby zbieraa Ona wasze modlitwy i ofiary tej zachwycajcej i czystej mioci, ktr Ona bogosawi.

Czy nie wiecie, e ciao wasze jest wityni Ducha witego, ktry w was jest, a ktrego macie od Boga i e ju nie naleycie do samych siebie. Ile to razy przed wizerunkiem Najwitszej Marii Panny, Matki Boej Piknej Mioci, odpowiadacie na to pytanie Apostoa z radosnym przyznaniem: tak, wiemy o tym i chcemy tak y z Tw potn pomoc, o Matko Boa! Modlitwa kontemplacyjna wypynie z was za kadym razem, gdy bdziecie rozmyla o tej fascynujcej rzeczywistoci: co tak przyziemnego jak moje ciao zostao wybrane przez Ducha witego, aby w nim zamieszka..., nie nale do siebie..., moje ciao i moja dusza, caa moja istota, nale do Boga...I ta modlitwa bdzie niezwykle owocna w praktyczne rezultaty tego nakazu samego Apostoa: Chwalcie wic Boga w waszym ciele. Z drugiej strony nie moecie tego nie wiedzie tylko wrd tych, ktrzy rozumiej i ceni w caej gbi to, co rozwaamy na temat mioci ludzkiej, moe pojawi si ta niewyraalna myl, o ktrej mwi Jezus, e jest nadprzyrodzonym darem Boga, a ktra skania do oddania swojego ciaa i duszy Bogu, do ofiarowania swojego nietknitego serca, bez porednictwa mioci ziemskiej. Musz koczy, moje dzieci. Powiedziaem wam na pocztku, e moje sowa chciayby gosi wielko i miosierdzie Boga. Myl, e tak si stao, gdy mwiem o przeywaniu w sposb wity codziennego ycia: czy dzisiaj prowadzi si w sposb wity, wrd rzeczywistoci wieckiej, bez rozgosu, skromnie, prawdziwie nie jest najbardziej wzruszajcym dowodem magnaliae Dei, tego cudownego miosierdzia, ktrym Bg zawsze nas obdarza i cigle darzy, aby zbawi wiat? A teraz prosz was za psalmist, ebycie zczyli si ze mn w modlitwie i w pochwale: magnificate Dominum mecum, et extollamus nomen eius simul uwielbiajcie ze mn Pana, imi Jego wsplnie wywyszajmy. To znaczy, moje dzieci, yjmy wiar. Uchwymy tarcze wiary, hem zbawienia i miecz ducha, ktrym jest Sowo Boe. Tak wanie dodaje nam otuchy wity Pawe Aposto w licie do Efezjan, ktry przed chwil by odczytany podczas liturgii. Wiary, cnoty, ktrej tak bardzo potrzebuj chrzecijanie, a w szczeglny sposb w tym Roku Wiary, ogoszonym przez naszego ukochanego Ojca witego, Papiea Pawa VI; poniewa bez wiary nie ma podwalin dla uwicenia ycia codziennego! Wiary ywej w tych chwilach, gdy zbliamy si do mysterium fidei, do witej Eucharystii; poniewa bdziemy uczestnikami Paschy Pana, ktra uosabia miosierdzie Boga i obdarza nim ludzi. Wiary, moje dzieci, aby wyzna, e za chwil na tym stole ofiarnym odnowi si dzieo naszego Odkupienia! Wiary, eby rozkoszowa si Credo i odczuwa wok tego otarza i tego Zgromadzenia obecno Chrystusa, ktry sprawia, e jestemy cor unum et anima una, jednym sercem i jedn dusz, i przeobraa nas w rodzin, w Koci, jeden, wity, katolicki, apostolski i rzymski! Rzymski oznacza dla nas powszechny. Wiary, na koniec, ukochani synowie i crki, aby okaza wiatu, e to wszystko nie jest tylko uroczystoci i sowami, lecz rzeczywistoci Bo! Wiary, aby da ludziom wiadectwo

uwiconego ycia codziennego, w imi Ojca i Syna i Ducha witego i Najwitszej Marii Panny!