You are on page 1of 19

Chemia Analityczna

ALKACYMETRIA
Autor: prof. dr hab. inż Marek Biziuk

Edycja i korekta: dr inż. Andrzej Wasik, mgr inż. Anna Jastrzębska

Katedra Chemii Analitycznej


Wydział Chemiczny
Politechnika Gdańska
2001
ALKACYMETRIA
1 Pojęcia kwasu i zasady
1.1 Teoria Arrheniusa

KWAS - dysocjuje tworząc jon H+


ZASADA - dysocjuje tworząc jon OH -

reakcja hydrolizy: sól + woda = kwas + zasada


reakcja zobojętniania: kwas + zasada = woda + sól

1.2 Teoria Brönsteda - Lowry'ego (protonowa)

KWAS -substancja zdolna do oddawania protonów


ZASADA - substancja zdolna do przyjmowania protonów

KWAS1⇔ ZASADA1 + [H+]


CH3COOH + H2O ⇔ CH3COO + H3O+
KWAS1 ZASADA2 ZASADA1 KWAS2

Jony również mają właściwości kwasowo-zasadowe

Reakcja protolizy - reakcja wymiany protonu między kwasem oddającym proton


a zasadą przyjmującą proton, przebiega zawsze w kierunku
słabszego kwasu i słabszej zasady (reakcja zobojętniania i
hydrolizy).
Reakcja autoprotolizy - jak wyżej z tym, że ta sama substancja spełnia rolę zarówno
kwasu jak i zasady, np. woda, kwas octowy

Stechiometryczna stała równowagi reakcji dysocjacji kwasu jednoprotonowego:

[ H 3O + ][ A− ]
K'HA =
[ HA][ H 2O]
Stała dysocjacji kwasu jednoprotonowego (pamiętając, że [H2O] = 55,4 mol/dm3 = const)

[ H 3O + ][ A− ]
KHA =
[ HA]

Stopień dysocjacji:
[ A− ]
α=
[ HA] + [ A− ]

1.3 Teoria Lewisa (elektronowa teoria wiązań)


KWASY - związki o nie zapełnionej powłoce elektronowej, które mogą przyjąć jedną lub
więcej par elektronowych) – akceptory
ZASADY - dysponują wolną parą elektronów, które mogą przekazać innemu atomowi
(wiązanie koordynacyjne) – donory

ALKACYMETRIA

Alkalimetria Acydymetria
(oznaczanie w roztworze zawartości (oznaczanie zawartych w badanym roztworze
kwasów za pomocą miareczkowania zasad za pomocą miareczkowania
mianowanym roztworem zasady) mianowanym roztworem kwasu)
2 Równania krzywych miareczkowania
alkacymetrycznego
pH = − lg[ H 3O + ] = F ( vt ) = G( f )

pa H = − lg a H + = − lg( f H + ⋅ c H + ) = − lg f H + − lg c H + = pH − lg f H +

p a H > pH

-lg (0,9) = 0,05


-lg 0,8 = 0,1

Hydratacja protonu ⇒ jon hydroniowy jest najmocniejszym w wodzie kwasem

2.1 Obliczanie krzywych miareczkowania alkacymetrycznego

2.1.1 Alkalimetria
Zgodnie z teorią Brönsted'a-Lowry'ego (1923).

oznaczany kwas: HA + H2O ⇔ H3O+ + A-


titrant: BOH ⇔ B+ + OH-

ostatecznie: H3O+ +OH- ⇔ H2O + H2O

Reakcja zobojętniania - odwrócenie reakcji autoprotolizy wody.

W roztworze mamy cztery jony:


H 3O + + A − + B + + OH −
Musi być spełniony warunek:
H 3O + + B + = A − + OH − (1)
Miareczkujemy mocną zasadą:
c ⋅v
[B + ] = B (2)
vo + v
Jeśli mamy kwas niecałkowicie zdysocjowany:
K [ HA]
[ A− ] = a + (3)
[ H 3O ]
Bilans masy:
c HA ⋅ vo
[ A − ] + [ HA] = (4)
vo + v
[HA] z (3) do (4)
Ka c v
[ A− ] = +
⋅ HA o (5)
[ H 3O ] + K a vo + v
Kw
[OH − ] = (6)
[ H 3O + ]
cB v
f = (7)
c HA vo
Podstawiamy: (2), (5), (6) i (7) do (1), co daje:

c HA vo  Ka  Kw
⋅  f − = +
 [ H O + ] − [ H 3O ]
vo + v  [ H 3O + ] + K a  3
(8)
Ogólne równanie miareczkowania alkalimetrycznego
(Uwikłana postać dwuparametrycznego równania III stopnia względem [H3O+])

+
Równanie (8) wyraża zależność [H3O ] = f(v) = G(f) i jest słuszne zarówno dla mocnych i
słabych kwasów, jak i dla roztworów rozcieńczonych ( c HA < 10 −6 ).

Założenia upraszczające:

[ H 3O + ][ A − ]
Ka =
[ HA]

[ A− ] [ A− ]
α= =
c HA [ HA] + [ A − ]

Ka
α=
[ H 3O + ] + K a

c HA vo Kw
i stąd: ⋅( f −α) = +
− [ H 3O + ] (9)
vo + v [ H 3O ]
2.1.1.1 Alkalimetria mocnych kwasów

zał. α = 1 lub Ka → ∞
c HA v o Kw
⋅ ( f − 1) = +
− [ H 3O + ] (10)
vo + v [ H 3O ]
(Równanie II stopnia (względem [H3O+]) z jednym parametrem ( c HA ))

Przed PR (nadmiar kwasu)


zał. upraszczające:
Kw
[ H 3O + ] >> [OH − ] = ≅0
[ H 3O + ]
c HA vo
⋅ (1 − f ) = [ H 3O + ] (11)
vo + v
c HA vo − c B v
pH = − lg[ H 3O + ] = − lg
vo + v

W PR (f=1)
Kw
ze wzoru (10): +
− [ H 3O + ] = 0
[ H 3O ]
pH = − lg K w = 7

Po PR (nadmiar zasady: f>1)


zał. upraszczające:
Kw
[OH − ] = >> [ H 3 O + ] = 0
[ H 3O + ]
z równania (11):
c HA vo Kw
⋅ ( f − 1) =
vo + v [ H 3O + ]

podstawiamy f:
c B v o − c HA vo
pH = − lg[ H 3O + ] = pK w + lg
vo + v

WNIOSEK: pH = f (c B )
Przebieg krzywych miareczkowania: pH = f(v) = G(f)
1. Położenie PR
2. ∆pH
3. Wpływ stężenia miareczkowanego kwasu na przebieg krzywej miareczkowania.
WNIOSKI ANALITYCZNE:
1. PR = 7 niezależnie od c HA
2. Krzywe nie są w pełni symetryczne ze względu na efekt rozcieńczenia
3. W miarę zmniejszania się c HA skok krzywej maleje
4. W miarę zmniejszania się c HA maleje precyzja miareczkowania
5. Mocne kwasy można miareczkować zarówno wobec fenoloftaleiny (∆pH: 8.3-10), jak i
oranżu metylowego (∆pH: 3.1-4.4) dla c HA =1 i 0.1, ∆pH = 7-6
6. Rozcieńczone kwasy c ≅ 0.01 należy miareczkować wobec błękitu bromotymolowego
(∆pH = 6.2-7.6), ∆pH ≅ 1 dla c HA = 0.001
7. Kwasów o stężeniu c HA < 0.001 praktycznie nie miareczkuje się.

2.1.1.2 Alkalimetria słabych kwasów

c HA vo  Ka  Kw
⋅  f −  = − [ H 3O + ]
vo + v  [ H 3O + ] + K a  [ H 3 O +
]

zał. upraszczające:
v=0, f=0
Kw
[ H 3O + ] >> [OH − ] = ≅0
[ H 3O + ]
Ka
stąd: [ H 3O + ] = c HA ⋅
[ H 3O + ] + K a
gdy Ka → 0 (b. słaby kwas) ⇒ [H3O+] >> Ka ⇒ [ H 3O + ] = K a ⋅ c HA

pH = 1 / 2( pK a − lg c HA )

Przed PR (0 < f < 1)


c HA vo Ka c v
>> ([OH − ] − [ H 3O + ]) ≅ 0 ⇒ f = +
= B
vo + v [ H 3O ] + K a c HA v o
c v
1− B
c HA v o c v − cB v
[ H 3O +] = Ka ⋅ = Ka ⋅ HA o
cB v cB v
c HA vo
v v −v
gdy c HA = c B ⇒ pH = pK a + lg = pK a − lg o
vo − v v
WNIOSEK: pH nie zależy od c HA

W PR (f=1)

dla słabego kwasu w PR pH > 7

Kw
+
= [OH − ] >> [ H 3 O + ] ≅ 0
[ H 3O ]
c HA vo  Ka  Kw
⋅ 1 −  =
vo + v  [ H 3 O + ] + K a +
 [ H 3O ]
K a >> [ H 3O + ]
vo
pH = 1 / 2( pK a + pK w + lg c HA ⋅ )
vo + v
dla c HA = c B
pH = 1 / 2( pK a + pK w + lg c HA − lg 2)
WNIOSKI:
1. w PR pH zawsze większe od 7
2. tym większe od 7 im większe jest c HA i pK a
3. PR w pH > 1 / 2 pK w

Po PR (∞ > f >1)
zał. upraszczające: K a >> [ H 3O + ]
Kw
= [OH − ] >> [ H 3 O + ] ≅ 0
[ H 3O + ]
c HA vo Kw
⋅ ( f − 1) =
vo + v [ H 3O + ]
vo + v
[ H 3O + ] = K w ⋅
c B v − c HA vo
c v − c HA vo
pH = pK w + lg B
vo + v
v − vo
dla c HA = c B pH = pK w + lg c
vo + v
Przebieg krzywych miareczkowania alkalimetrycznego w zależności od mocy kwasu
WNIOSKI:
1. Przy tym samym stężeniu początkowym kwasów, pH w punkcie początkowym zależy od
mocy kwasu (Ka) i przesuwa się w kierunku większych wartości pH w miarę zmniejszania
się mocy kwasu.
2. W przedziale 0 < f < 1 przebieg krzywej miareczkowania nie zależy od stężenia kwasu.
Dla mocnego kwasu krzywa jest bardziej płaska, dla słabego (Ka< 10-3) pH zmienia się
nieznacznie ze wzrostem f, gdyż mamy wówczas roztwór buforowy: mieszaninę słabego
kwasu z jego solą z mocną zasadą.
3. pH w PR w przypadku alkalimetrii słabych kwasów leży zawsze powyżej 7 i jest tym
wyższe im wyższe jest stężenie miareczkowanego kwasu oraz im słabszy jest kwas.
4. Odpowiednim wskaźnikiem wizualnym jest w tym przypadku fenoloftaleina (∆pH: 10-
8,3).
5. Skok krzywej miareczkowania jest tym większy im większe jest stężenie początkowe
analitu.
6. Skok krzywej miareczkowania maleje w miarę zmniejszania się mocy miareczkowanego
kwasu.
7. Precyzja miareczkowania maleje ze zmniejszaniem się mocy i stężenia miareczkowanego
kwasu.
8. Kwasów bardzo słabych (Ka < 10-7) nie można praktycznie miareczkować ze względu na
mały skok krzywej miareczkowania.
9. Do miareczkowania bardzo słabych kwasów (w środowisku wodnym) należy stosować
inny, odpowiedni rozpuszczalnik, w którym moc kwasu wzrośnie – rozpuszczalnik
protofilny o większym charakterze zasadowym niż woda, np. amoniak, aminy organiczne.

2.1.2 Acydymetria

W roztworze mamy cztery jony:


H 3O + + A − + B + + OH −
Musi być spełniony warunek, że:
H 3O + + B + = A − + OH − (1)
Miareczkujemy mocnym kwasem:
c ⋅v
[ A − ] = HA (2)
vo + v
Jeśli mamy zasadę niecałkowicie zdysocjowaną:
K [ BOH ]
[B + ] = b (3)
[OH − ]
Bilans masy:
cb ⋅ v o
[ B + ] + [ BOH ] = (4)
vo + v
[BOH] z (3) do (4)
Kb cv
[B + ] = −
⋅ b o (5)
[OH ] + K b vo + v
Podstawiamy: (2), (5) do (1)
Kb cv c v
[ H 3O + ] + −
⋅ b o = HA o + [OH − ]
[OH ] + K b vo + v vo + v

c B vo  Kb 
 − f  = [OH − ] − [ H 3O + ]
vo + v  [OH ] + K b
− 

Ogólne równanie miareczkowania acydymetrycznego (6)
(Uwikłana postać dwuparametrycznego równania III stopnia względem [H3O+])

+
Równanie (6) wyraża zależność [H3O ] = f(v) = G(f) i jest słuszne zarówno dla mocnych i
słabych zasad, jak i dla roztworów rozcieńczonych ( cb < 10 −6 ).

zał. upraszczające:
[OH − ][ B + ]
Kb =
[ BOH ]
[B + ] [B + ]
α= =
cB [ BOH ] + [ B + ]
Kb
α=
[OH − ] + K b
c B vo
i stąd (α − f ) = [OH − ] − [ H 3O + ]
vo + v

2.1.2.1 Acydymetria mocnych zasad

zał. α = 1 lub Kb → ∞
f=0
pK w
pH = = pK w + lg c B
[OH − ]]

Przed PR (nadmiar zasady)


zał. upraszczające:
Kw
[OH − ] >> [ H 3 O + ] = ≅0
[OH − ]
c B vo
( 1 − f ) = [ OH − ]
vo + v
cB vo − cHA v
pH = − lg[ H 3O + ] = pKW + lg
vo + v
W PR (f=1)
pH = − lg K w = 7

Po PR (nadmiar kwasu: f>1)


zał. upraszczające:
[ H 3O + ] >> [OH − ] ≅ 0

Z ogólnego równania podstawiamy f


c B vo
( f − 1) = [ H 3O + ]
vo + v
c HA v − c B vo
pH = − lg
vo + v

WNIOSKI ANALITYCZNE:
1. PR w pH = 7 niezależnie od c B .
2. Krzywe nie są w pełni symetryczne ze względu na efekt rozcieńczenia.
3. W miarę zmniejszania się c B skok krzywej maleje.
4. W miarę zmniejszania się c B maleje precyzja miareczkowania.
5. Mocne zasady można miareczkować wobec fenoloftaleiny (∆pH: 8.3-10), jak i oranżu
metylowego (∆pH: 3.1-4.4) dla c B = 1 i 0.1, ∆pH: = 7-6.
6. Rozcieńczone zasady c< 0.01 należy miareczkować wobec błękitu bromotymolowego
(∆pH: 6.2-7.6).
7. Zasad o stężeniu c B < 0,001 praktycznie nie miareczkuje się.

2.1.2.2 Acydymetria słabych zasad

c B vo  Kb 
 −
− f  = [OH − ] − [ H 3O + ]
vo + v  [OH ] + K b 

zał. upraszczające:
v=0, f=0
[OH − ] >> [ H 3O + ] ≅ 0
Kb
stąd cB ⋅ −
= [OH − ]
[OH ] + K b
Kw
gdy K b (b. słaba zasada) ⇒ [OH − ] >> K b ⇒ [OH − ] 2 = c B K b =
[ H 3O + ]

pH = pK w + 1 / 2 lg c B − 1 / 2 pK b
Przed PR (0 < f < 1)
zał. upraszczające:
c B vo
>> ([OH − ] − [ H 3O + ]) ≅ 0
vo + v
c B vo  Kb 
 - - f  = 0
vo + v  [OH ] + Kb 
Kb c HA vo
f = =
[OH − ] + K b c B vo
c v − c HA v
[OH −] = K b ⋅ B o
c HA v
v
gdy c HA = c B ⇒ pH = pK w − pK b − lg
vo − v
W PR (f=1)

dla słabej zasady w PR pH < 7

[ H 3O + ] >> [OH − ]
c B vo  Kb  Kw
 −
− 1 = −[ H 3O + ] = −
vo + v  [OH ] + K b  [OH − ]

 c v 
pH = 1 / 2 pK w − pK b − lg B o 
 vo − v 
WNIOSKI:
1. w PR pH zawsze mniejsze od 7
2. tym mniejsze od 7 im większe jest c B i pK b
3. PR w pH <1/2 pKw

Po PR (∞ > f >1)
zał. upraszczające:
K b >> [OH − ] ≅ 0
Kw
+
= [OH − ] << [ H 3O + ]
[ H 3O ]
c B vo
(1 − f ) = −[ H 3O + ]
vo + v
c HA v − c B v o
pH = − lg
vo + v
WNIOSKI:
1. Przy tym samym stężeniu początkowym zasad, pH w punkcie początkowym zależy od
mocy zasady (Kb) i przesuwa się w kierunku mniejszych wartości pH w miarę
zmniejszania się mocy zasady.
2. W przedziale 0 < f < 1 przebieg krzywej miareczkowania nie zależy od stężenia zasady.
Dla mocnej zasady krzywa jest bardziej płaska, dla słabej (Kb < 10-3) pH zmienia się
nieznacznie ze wzrostem f, gdyż mamy wówczas roztwór buforowy: mieszaninę słabej
zasady z jej solą z mocnym kwasem.
3. pH w PR w przypadku acydymetrii słabych zasad leży zawsze poniżej 7 i jest tym niższe
im wyższe jest stężenie miareczkowanej zasady oraz im słabsza jest zasada.
4. Odpowiednim wskaźnikiem wizualnym jest w tym przypadku oranż metylowy (∆pH: 3.1-
4.4) lub czerwień metylowa ((∆pH: 4.4-6.3).
5. Skok krzywej miareczkowania jest tym większy im większe jest stężenie początkowe
analitu.
6. Skok krzywej miareczkowania maleje w miarę zmniejszania się mocy miareczkowanej
zasady.
7. Precyzja miareczkowania maleje ze zmniejszaniem się mocy i stężenia miareczkowanej
zasady.
8. Zasad bardzo słabych (Kb< 10-7) nie można praktycznie miareczkować ze względu na
mały skok krzywej miareczkowania.
9. Do miareczkowania bardzo słabych zasad (w środowisku wodnym) należy stosować inny,
odpowiedni rozpuszczalnik, w którym moc zasady wzrośnie – rozpuszczalnik protogenny
o większym charakterze kwasowym niż woda, np. kwas octowy, kwas mrówkowy.

2.1.2.3 Acydymetria węglanów

H 2 CO 3 + H 2 O ⇔ HCO3− + H 3O + K 1 = 10 −7

HCO3− + H 2 O ⇔ CO32− + H 3O + K 2 = 10 −11

Miareczkowanie węglanu sodu

CO32− + H 3O + ⇔ HCO3− + H 2 O pK B1 = 3.7


(średnio mocna zasada anionowa)
HCO3− + H 3O + ⇔ H 2 CO 3 + H 2 O pK B 2 = 7.6
(słaba anionowa)

Dla f = 0
pH = pK w − 1 / 2 pK B1 + 1 / 2 lg c = 14 − 1.8 − 0.5 = 11.7

c B = 0.1 pH = 11.7
ca v
pH = pK w − pK B1 − lg
c B1v o − c a v
Dla f = 0.5 PR1
pH = pK w − 1 / 2( pK B1 + pK B 2 ) = 14 − 5.6 = 8.4
Dla f = 1 (słaby kwas H2CO3)
[ H +] = K a 2 ⋅ ca 2

pH = 1 / 2( pK w − pK B1 − lg c B + lg 2) = 7 − 3.8 + 0.5 + 0.2 = 3.9

Dla f = 2
pH ≅ 1
(bez uwzględnienia rozcieńczenia)
WNIOSKI:
1. miareczkować powoli (lokalne przesycenia)
2. intensywnie mieszać
3. ochłodzić
4. możliwe zanieczyszczenia CO2
m NaOH = f NaOH ⋅ c ⋅ (a − b)
m Na2CO3 = f Na2CO3 ⋅ c ⋅ 2b
3 Wskaźniki w alkacymetrii
3.1 Wskaźniki wizualne jednobarwne i dwubarwne
Absorpcja światła przez daną strukturę chemiczną wskaźnika przesuwa się zgodnie z
ogólna regułą tym bardziej w kierunku dłuższych fal, im bardziej zwiększa się liczba
sprzężonych liniowo wiązań podwójnych.

3.1.1 Wskaźniki dwubarwne – oranż metylowy (amfolit)

+
InH + H2O ⇔ In- + H3O
układ liniowo sprzężonych wiązania podwójne nie
wiązań podwójnych sprzężone liniowo
barwa czerwona barwa żółta
postać kwasowa, zdolna do postać zasadowa, zdolna do
+ +
odczepiania jonu H3O przyłączania jonu H3O

pH < 3 pH > 4.4

[ In − ][ H 3O + ]
K In =
[ InH ]
[ InH ]
pH = pK In − lg
[ In − ]
WNIOSKI:
1. Barwa przejściowa (cebulkowa), gdy [InH] = [In-]
2. Oszacowanie błędu (stosunek [InH] do [In-] jak 1:10

pH = pK In ± 1 , czyli ∆pH = ±1

3. czy zależy od stężenia wskaźnika

 [ InH ] 
pH = f  lg − 

 [ In ] 

nie zależy od stężenia wskaźnika (dla wskaźników dwubarwnych)


3.1.2 Wskaźniki jednobarwne – fenoloftaleina (barwna postać tylko
zasadowa)
+
InH + H2O ⇔ In- + H3O
brak sprzężonych liniowo układ liniowo sprzężonych
wiązań podwójnych wiązań podwójnych
bezbarwna barwa czerwona
postać kwasowa postać zasadowa
pH < 8.3 pH > 10

[ InH ]
pH = pK In − lg
[ In − ]

[InH] = cInH - [In-], ale dla słabych kwasów lub zasad cInH>>[In-],
więc
pH ≅ pK In + lg[ In − ] − lg c In

WNIOSKI:
1. pK zależy od cIn
2. Błąd wskaźnika można skorygować wykonując ślepą próbę dla cIn
3. cIn powinno być możliwie małe, aby móc tylko zaobserwować zmianę barwy

4 Alkacymetria w środowisku niewodnym


1. gdy oznaczane kwasy lub zasady nie są rozpuszczalne w wodzie
2. w celu zwiększenia względnej mocy oznaczanych kwasów lub zasad
3. w celu zróżnicowania względnej mocy kwasów lub zasad przy ich jednoczesnym
oznaczaniu
4. gdy w wodzie analit wykazuje charakter obojętny

Teoria Arheniusa (jedynie roztwory wodne)


• mocznik :
- obojętny w wodzie
- kwas w ciekłym amoniaku
- zasada w bezwodnym kwasie octowym
• NH4Cl :

- obojętny w wodzie (typowa sól)


- w ciekłym amoniaku – kwas

• HNO3 :

- w ciekłym HF zachowuje się jak zasada

Teoria Brönsteda: (kwas - substancja oddająca protony, zasada - substancja przyjmująca


protony)

Reakcje protolizy (wymiany protonów):

KWAS1 ZASADA2 ZASADA1 KWAS2


+
AH + B ⇔ BH + A-
+
CH3COOH + H2 O ⇔ CH3COO- + H3 O
+
CH3COOH + NH3 ⇔ CH3COO- + NH4
+
HClO4 + CH3COOH ⇔ ClO4- + CH3COOH2
+
H2 O + NH3 ⇔ OH- + NH4

Kwasy i zasady są substancjami przechodzącymi wzajemnie w siebie. Mogą to być cząsteczki obojętne lub jony.

Przykłady jonowych kwasów i zasad

KWAS ZASADA
KATIONOWY ANIONOWY KATIONOWA ANIONOWA

HSO −4 -
NH +4 − [Al(H2O)5OH]2+ OH
H2PO 4
+ 2− 2+ wszystkie aniony
H3 O HPO 4 [Fe(H2O)5OH]
− kwasowe
HCO 3

Moc kwasów i zasad zależy od łatwości do przyłączania lub oddawania protonów (potencjału wymiany protonu
wyrażanego w woltach + lub -)

HClO4 > HF > H2SO4 > HCl > CH3COOH > H2O > NH3 > NaOH
Właściwości rozpuszczalnika wpływające na wzajemne oddziaływanie z analitem:
• stała dielektryczna
• moment dipolowy
• zdolność do solwatacji
• zdolność do asocjacji cząsteczek i jonów
generalnie: powinowactwo rozpuszczalnika do protonu

4.1 Podział rozpuszczalników stosowanych w alkacymetrii

1. aprotolityczne (aprotyczne)
2. protolityczne
- protonodonorowe (protonogenne)
- protonoakceptorowe (protonofilne)
3. amfiprotolityczne (amfoteryczne)
4. różnicujące

Rozpuszczalniki aprotolityczne
- nie biorą udziału w reakcji, ponieważ nie tworzą jonów
- rozpuszczone w nich związki nie ulegają dysocjacji
- nie podwyższają kwasowości lub zasadowości
- nie hamują wędrówki protonu

wady: stosunkowo słaba rozpuszczalność związków organicznych

przykłady: n-heksan, n-heptan, cykloheksan, trichlorometan, tetrachlorometan, benzen,


chlorobenzen

Rozpuszczalniki protolityczne (biorą udział w wędrówce protonów)

PROTOGENNE (kwasowe, małe powinowactwo do protonu) – bezwodne kwasy, łatwo oddają


proton zwiększając charakter zasadowy a zmniejszając kwasowy substancji w nim
rozpuszczonych

kwas octowy
RNH2 + CH3COOH ⇔ RNH 3+ + CH3COO-
Moc słabych zasad zostaje nie tylko zwiększona, ale także różnice w mocy są niwelowane.
Trzy typy działań:
- bardzo słabe zasady nie tworzą octanów
- średniej mocy zasady tworzą częściowo octany (indywidualne różnice
mocy rozpuszczonych zasad)
- stosunkowo mocne zasady tworzą octany, ich moc jest jednakowa

RNH 3+ + CH 3 COO- + CH 3 COOH +2 ClO −4 → RNH 3+ ClO −4 + 2CH 3 COOH

Reakcja przebiega do końca jeśli oznaczana zasada jest protonoakceptorem silniejszym od


rozpuszczalnika i sprzężonej zasady użytego kwasu

R-NH 2 >> CH 3 COOH > ClO −4

inne: kwas mrówkowy – jon HCOOH +2 , bezwodnik kwasu octowego, kwas propionowy

PROTONOFILOWE (zasadowe, duże powinowactwo do protonu)


przykłady: aminy, DMF, ciekły amoniak, hydrazyna
Im większe jest powinowactwo rozpuszczalnika do protonu, tym silniej zaznaczają się
właściwości kwasowe rozpuszczonych w nim związków, a słabiej właściwości zasadowe.
W ciekłym NH 3 bardzo słabe zasady (acetamid, mocznik, anilina) stają się słabymi kwasami
– moc kwasów zostaje zwiększona (i zniwelowana) przez powstanie kwasu kationowego
NH +4 ;

AH + NH 3 ⇔ NH +4 + A-

Rozpuszczalniki różnicujące
Organiczne związki tlenowe (wolne pary elektronów przy atomie tlenu – następuje obniżenie
mocy rozpuszczonych w nich kwasów i zasad).

przykłady: etery, ketony, estry,alkohole

You might also like