ebrowski M., Istota i rola strategii innowacji w przedsibiorstwie, II Krakowska Konferencja Modych Uczonych, Akademia Grniczo-Hutnicza im.

Stanisawa Staszica w Krakowie, Krakw 2007, s. 519 524.

Micha EBROWSKI
Politechnika Warszawska

Istota i rola strategii innowacji w przedsibiorstwie

Sowa kluczowe Dziaalno innowacyjna zarzdzanie innowacjami strategia innowacji system innowacji Streszczenie Dziaalno innowacyjn naley uzna za jedn z podstawowych funkcji wspczesnego przedsibiorstwa. Aby dziaania zwizane z innowacjami nie pozostaway przypadkowe i okazjonalne potrzebne jest ich uwzgldnienie w strategii organizacji. Problem postawiony w referacie brzmi: jaka jest istota i rola strategii innowacji w przedsibiorstwie. Autor przedstawia podstawowe aspekty strategii innowacji w kontekstach zarzdzania innowacjami, zarzdzania strategicznego oraz strategii dla domeny technologicznej. Strategi przedsibiorstwa dla potrzeb zarzdzania najlepiej jest traktowa i prezentowa w ujciu systemowym oraz odpowiednio j projektowa w postaci modelu systemu strategicznego. Na potrzeby modelowania w zakresie strategii autor wprowadza koncepcj systemu innowacji przedsibiorstwa. Przy wykorzystaniu koncepcji systemu innowacji zaproponowany zostaje oglny model elementw strategii innowacji. 1. Aspekty strategii innowacji 1.1. Strategia innowacji w zarzdzaniu dziaalnoci innowacyjn Istot i jednym z gwnych narzdzi przedsibiorczoci jest innowacja [Drucker 1998], czyli wysiek i ryzyko podejmowane w celu wprowadzenia uytecznej zmiany zwikszajcej potencja przedsibiorstwa i otwierajcej nowe moliwoci. Tym samym innowacja stwarza okazje do osigania przewagi konkurencyjnej i w konsekwencji prowadzi do skuteczniejszego konkurowania. Dziaalno innowacyjn naley uzna za jedn z podstawowych funkcji wspczesnego przedsibiorstwa. Jak kada sfera przedsibiorstwa, take dziaalno innowacyjna wymaga zarzdzania a dodatkowo ma swj wyrany wymiar strategiczny. Oglny model koncepcyjnej struktury zarzdzania dziaalnoci innowacyjn przedstawiono na rys. 1.

ebrowski: Istota i rola strategii innowacji w przedsibiorstwie

Cele (zadania)

Pracownicy Zarzdzanie dziaalnoci innowacyjn

Strategia

Technologia

Struktura

Rys. 1. Model struktury zarzdzania dziaalnoci innowacyjn

rdo: [Brzeziski i in. 2001]

Strategia jako kategoria modelu zarzdzania dziaalnoci innowacyjn obejmuje nastpujce czynniki [Brzeziski i in. 2001]: Wybr innowacji, ktry polega na celowym wyborze obszaru techniki i technologii, w ktre naley inwestowa, ustaleniu przedmiotowego obszaru dziaania, celu dziaalnoci badawczo-rozwojowej, przeprowadzeniu analizy technicznych i technologicznych alternatyw, weryfikacji wewntrznych moliwoci badawczorozwojowych i rodowiska technicznego. Pozyskiwanie innowacji, czyli ustalenie, z jakich rde naley pozyskiwa innowacje, aby korzyci z niej pynce byy najwiksze; ustala si metody nabywania innowacji (co wytwarza, co kupowa), identyfikuje moliwo pozyskania innowacji ze rde zewntrznych, okrela si warunki nabywania oraz analizuje moliwoci integracji przedsibiorstwa z otoczeniem zewntrznym. Wykorzystanie innowacji obejmujce wewntrzne uytkowanie, usprawnianie, ewentualn sprzeda innowacji innym, rozstrzyganie problemw zwizanych z podziaem rl wrd uczestnikw procesu innowacji, wyborem metod wsppracy, podziaem zada i ich grupowaniem w okrelonych komrkach organizacyjnych. W aspekcie zarzdzania innowacjami strategia innowacji dugoterminowego planu przygotowanego dla zarzdzania innowacjami. 1.2. Strategia innowacji jako skadowa strategii przedsibiorstwa peni rol

Krakowska Konferencja Modych Uczonych 2007

Zarzdzanie innowacjami ma miejsce tam, gdzie tworzone s systemowe warunki dla realizacji innowacji [Penc 1999]. Aby jednak takie dziaania nie pozostaway przypadkowymi i okazjonalnymi potrzebne jest ich uwzgldnienie w strategii organizacji. Sposb podejcia do innowacji stanowi podstawowy czynnik oglnej strategii firmy lub jeden ze sposobw osigania celw strategicznych (np. przywdztwa technologicznego, okrelonego poziomu zysku, powikszenia sprzeday). Przedsibiorstwo moe formuowa: strategi ogln, ktra moe mie charakter strategii eksploatacyjnej, a wic porzdkujcej dziaanie firmy, strategi innowacyjn, ktra uzupeni ogln strategi firmy bd stanie si ogln strategi, jeli firma postanawia generalnie przyj strategi rozwojow [Pomykalski 2001]. Wprowadzanie innowacji powinno by powizane z dugofalowym rozwojem przedsibiorstwa i staym podwyszaniem jego zdolnoci strategicznej. Zdolno strategiczna ujawnia si w moliwociach osigania celw strategicznych i wykreowania sukcesu, uwzgldniajc perspektywiczne zmiany rynku i otoczenia oraz przewidywane zmiany wewntrzne. Strategia innowacji tworzy dugofalowe ramy dla rnych dziaa sprzyjajcych innowacjom i koordynacji tych dziaa, inspirowaniu pomysw i efektywnemu wykorzystaniu informacji. Taka sytuacja oznacza stae poszukiwanie szans rozwoju wynikajcego z opracowywania nowych technologii, produktw i sposobw organizowania. Strategia innowacji odnosi si do procesw innowacyjnych zachodzcych w przedsibiorstwie oraz w jego otoczeniu. Pozwala na identyfikacj prawidowoci na paszczynie relacji firmy z jej otoczeniem gospodarczym oraz podejmowanie stosownych dziaa majcych na celu realizacj strategii rozwoju firmy. 1.3. Strategia innowacji jako element domeny technologicznej Innowacje najczciej wystpujce w przedsibiorstwie dotycz domeny technologicznej przedsibiorstwa1. Technologia2 w przedsibiorstwie moe by postrzegana w wskim znaczeniu jako zesp wszystkich dostpnych technik, za w szerszym znaczeniu jako zesp procesw technologicznych razem z procesami organizacyjnymi [Gomuka 1998]. Istota strategii technologicznej moe by wyraona poprzez nastpujce problemy [Janasz 1999]: czy podmiot gospodarujcy powinien sam tworzy technologi? czy powinien dokona zakupu technologii? w jaki sposb dokona transformacji technologii w sposoby operacyjne tj. umiejtnoci produkowania (procedury i procesy produkcji) oraz produkty? czy przedsibiorstwo moe tworzy i sprzedawa technologi? jakie nastpstwa wywouje przyjta strategia technologiczna dla globalnej strategii dziaalnoci podmiotu?
1

Patrz [Berliski 2004]: innowacje techniczno-technologiczne stanowi 25% innowacji, marketingowe 16,4 %, produkcyjne 23,6 %. 2 Technologia (technology) to dziedzina techniki (wiedzy praktycznie stosowanej); techniki (techniques) to systematycznie stosowane sposoby osigania pewnych celw.

ebrowski: Istota i rola strategii innowacji w przedsibiorstwie

Zmiana technologiczna obejmuje kade rozszerzenie zestawu technologii na dowolnym poziomie agregacji. Postp technologiczny ma miejsce, gdy w ramach zmian powiksza si zbir technik efektywnych danej firmy lub gdy nowo opracowana technika przewysza jedn lub wicej z dotychczas stosowanych technik tak, e staj si one nieefektywne. Strategia innowacji jest koncepcj wyboru, pozyskiwania i wykorzystywania nowych technik i technologii koniecznych dla funkcjonowania i rozwoju przedsibiorstwa. Innowacje staj si podstaw postpu technologicznego (na poziomie przedsibiorstwa, brany, kraju, wiata). Uwzgldniajc przynaleno strategii innowacji do domeny technologicznej mona zaproponowa pytania, na ktre strategia powinna odpowiada [Pomykalski 2001]: jakie zasoby i zdolnoci technologiczne s konieczne, aby ustanowi i utrzyma kluczowe cechy konkurencyjnoci? jakich technologii naley uy i jak rol bd peniy te technologie w produktach? na jakim poziomie organizacja powinna inwestowa w rozwj technologii? czy technologia powinna pochodzi ze rde wewntrznych czy zewntrznych? jak i kiedy nowa technologia powinna by wprowadzana na rynek? jakie rozwizania organizacyjne zastosowa i w jaki sposb zarzdza technologi i innowacj w firmie? Strategia innowacji moe by uznana za strategi dla domeny technologicznej dostarczajcej innowacyjnych zmian w oferowanych przez przedsibiorstwo produktach. 2. Modelowanie elementw strategii innowacji 2.1. Koncepcja systemu innowacji Jako system innowacyjny przedsibiorstwa autor traktuje system w przedsibiorstwie, ktry dostarcza innowacji w wyniku dziaalnoci innowacyjnej. Zidentyfikowane zostay nastpujce kluczowe elementy systemu innowacyjnego przedsibiorstwa (patrz rys. 2): klienci, oferowana innowacja produktowa, dziaalno innowacyjna, uczestnicy (waciciel/zarzdzajcy, specjalici ds. marketingu, sprzeday i finansw, specjalici techniczni), rda innowacji, rda finansowania, otoczenie (konkurencja, polityka pastwa w zakresie wspierania innowacji).

Krakowska Konferencja Modych Uczonych 2007

Klienci

Strategia innowacji wizerunek i misja technologiczna

System innowacji Innowacja produktowa Innowacyjna zmiana Produkt oferta produktowa strategie realizacyjne: projekty badawczorozwojowe, wdroeniowe cele: priorytety technologiczne

Dziaano innowacyjna

rda inwencji

Uczestnicy

rda finansowania

Otoczenie przedsibiorstwa

Rys. 2. Model struktury systemu innowacji

rdo: Opracowanie wasne

2.2. Model strategii System strategiczny przedsibiorstwa zdefiniowa mona jako uporzdkowany logicznie zbir elementw strategii, a take zbir zasad, metod i procedur jej tworzenia dla potrzeb zarzdczych [Berliski i Penc-Pietrzak 2004]. Podstawowym problemem w modelowaniu systemw strategicznych jest wyodrbnienie elementw systemu elementw strategii. Strategie przedsibiorstwa dla potrzeb zarzdzania najlepiej jest traktowa i prezentowa w ujciu systemowym oraz odpowiednio projektowa w postaci modelu systemu strategicznego. W domenie technologii wyrni mona nastpujce elementy systemu strategicznego [Berliski i Penc-Pietrzak 2004]: wizerunek i misj technologiczn, priorytety technologiczne, projekty technologiczne, ofert produktow. Uytecznym narzdziem modelowania elementw strategii innowacji moe by zaproponowana koncepcja systemu innowacji. Elementy systemu innowacji mona potraktowa jak elementy systemu strategicznego innowacji. W ten sposb strategia innowacji wyraona zostaje w modelu systemu innowacji (tabela 1).
Tabela.1. Mapowanie elementw strategii na system innowacyjny
Elementy strategii Wizerunek i misja Cele strategiczne Strategie realizacyjne Oferta strategiczna Elementy systemu innowacji Zgoszone patenty i wynalazki (innowacyjne zmiany), nabyte i uywane nowoczesne technologie (rda inwencji) Priorytety technologiczne (rodzaje planowanych innowacyjnych zmian) Projekty badawczo-rozwojowe i wdroeniowe (w ramach dziaalnoci innowacyjnej) Oferta produktowa (innowacje produktowe)

ebrowski: Istota i rola strategii innowacji w przedsibiorstwie

rdo: Opracowanie wasne

W zaproponowanym podejciu formuowanie strategii innowacji polega na analizie dziaalnoci innowacyjnej w przedsibiorstwie przy uyciu modelu systemu innowacji. W ramach analizy systemu innowacji okrelane s wartoci cech poszczeglnych elementw w wybranych perspektywach (przekrojach). Przekroje grupuj waciwoci elementu ze wzgldu na okrelony zakres zagadnie. Tak przygotowana charakterystyka systemu innowacji na potrzeby formuowania strategii obejmuje nastpujce aspekty: cele i potrzeby w zakresie innowacji; moliwoci innowacji (rda innowacji, rda finansowania, potencja innowacyjny klientw odbiorcw innowacji); warunki dla innowacji (otoczenie globalne i konkurencyjne, usugi instytucji wspierajcych, wsppraca w zakresie innowacji). 3. Podsumowanie Warunkiem powodzenia dziaalnoci innowacyjnej jest nie tylko wysoka jako biecego zarzdzania, ale take stosowanie podejcia strategicznego. Strategia innowacji w zalenoci od punktu widzenia jawi si jako dugofalowy plan dla zarzdzania innowacjami, jako rodzaj strategii rozwoju dla caego przedsibiorstwa i wreszcie jako strategia dla domeny technologicznej przedsibiorstwa. Niezalenie od stopnia zaawansowania zarzdzania strategicznego w przedsibiorstwie warto przy formuowaniu strategii stosowa podejcie systemowe. Przy wykorzystaniu koncepcji systemu innowacji zaproponowany zostaje oglny model elementw strategii innowacji. Moe on sta si podstaw narzdzia do porzdkowania obszaru innowacji w przedsibiorstwie. Literatura
[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] Berliski L., Penc-Pietrzak I. 2004: Inynieria projektowania strategii przedsibiorstwa. Warszawa, Difin. Drucker P. 1999: The discipline od innovation. Harvard Business Review wol. 76 nr 6, 149157. Brzeziski M. i in. 2001: Zarzdzanie innowacjami technicznymi i organizacyjnymi, Warszawa, Difin, 166167. Gomuka S. 1998: Teoria innowacji i wzrostu gospodarczego. Warszawa, CASE. Janasz W. 1999: Innowacyjne strategie rozwoju przemysu. Szczecin, Fundacja na rzecz Uniw. Szczeciskiego. Penci J. 1999: Innowacje i zmiany w firmie, Warszawa, Agencja Wyd. Placet. Pomykalski A. 2001: Zarzdzanie innowacjami. Warszawa, d, Wydaw. Nauk. PWN.

The nature and the role of innovation strategy in an enterprise

Innovation activity should be acknowledged as one of the fundamental functions of a contemporary enterprise. So as activities connected to innovation processes do not remain accidental and occasional they should be considered as part of an organizations strategy. Question of this article is: what is the essence and the role of innovation strategy in an enterprise. The author introduces basic aspects of innovation strategy in the context of enterprise management, strategic management and strategy for the technology domain.

Krakowska Konferencja Modych Uczonych 2007

Enterprise strategies for management purposes should be treated and presented in a systemic manner. They should be accordingly designed as a model of strategic system. For the purpose of modelling in the scope of a strategy the author introduces a concept of enterprise innovation system. By using the concept of enterprise innovation system the general model of elements of strategic innovation is being presented. Przekazano: 1 czerwca 2007 r.