ebrowski M., Koncepcja innowacji informatycznych, IV Krakowska Konferencja Modych Uczonych, Akademia Grniczo-Hutnicza im.

Stanisawa Staszica w Krakowie, Krakw 2009, s. 753 759. Micha ebrowski

Koncepcja innowacji informatycznych

1. Wprowadzenie Pojcie innowacji jest powszechnie uywane w wielu dyscyplinach naukowych i yciu codziennym. Mona okreli gwne waciwoci innowacji [Pietrusiski Z., 1970], [Marciniak S., 1998]: zmiana dotychczasowego stanu rzeczy (nowo); kierunek zmian dodatni w wietle przyjtych kryteriw, zmiany maj charakter zdecydowanie postpowy. Innowacje prowadz z reguy do postpu, nie oznaczaj jednak postpu w wietle denicji. Mona uwaa postp techniczny za podany i czsty rezultat innowacji technicznej. wynik twrczego podejcia innowacja jako dziaalno organizacji jest nastawiona na kierowanie i pobudzanie twrczoci pracownikw. Odpowiednio zorganizowany i stymulowany proces twrczy dostarcza odkry, ktre w kolejnych krokach s opracowywane jako zmiany w ramach innowacji. wiadomo i celowo dziaania wprowadzenie zmian nie jest przypadkowe, poprzedza je wiadomy i twrczy wysiek. Innowacje oparte na technikach informacyjnych (IT) maj posta zmian zwizanych z obszarem systemw informacyjnych oraz obszarem biznesowym, ktrego system informacyjny wspiera. Jeli innowacyjna zmiana dotyczca elementu biznesowego (klienta, produktu, procesu) wymaga nowatorskiego zastosowania technik informacyjnych, to take w obszarze informatycznym mona mwi o innowacji (innowacyjne zastosowanie uywanego wczeniej narzdzia lub systemu teleinformatycznego). Relacja moe take dziaa w drug stron, tzn. nowo w zakresie technik informacyjnych dostarcza podstaw do innowacyjnej zmiany w zakresie biznesowym. Na innowacj opart na IT mona patrze z punktu widzenia strony dostarczajcej dane rozwizanie IT oraz z punktu widzenia strony stosujcej rozwizanie. Innowacja moe mie miejsce niezalenie dla kadej ze stron. 2. Innowacja w ujciu prakseologicznym Przedsibiorstwa s organizacjami powoanymi do produkcji dbr lub do realizacji usug, powstaymi na podstawie porozumienia spoecznego [Kieun W., 1997]. Potrzeba i moliwo oceny funkcjonowania przedsibiorstwa stanowi niezwykle wane zagadnienie, kluczowe zarwno dla czonkw danej organizacji, jak i dla jej otoczenia. Istot funkcjonowania organizacji jest osiganie postawionych celw, zatem ocena organizacji dotyczy jej skutecznoci. Zaproponowany przez R.W. Grina model skutecznoci organizacji integruje podejcie od strony procesw wewntrznych [Grin R.W., 2002, s. 126130], skupiajc si na transformacji nakadw w wyniki. Dziaania podejmowane przez czonkw organizacji powinny w kontekcie skutecznoci suy wsplnym celom, a ocena dziaania w organizacji powinna skupia si na aspekcie praktycznoci. Praktyczno moe by utosamiania ze sprawnoci, czyli ogem walorw praktycznych (technicznych) dziaania. Najwaniejsze walory techniczne to [Kotarbiski T., 2003]: skuteczno: osignicie celu, ze sprawnociowego punktu widzenia jest wartociowe, gdy wystpuje razem ze zgodnoci z celem; zgodno z celem: stosowanie rodkw prowadzcych do celu w sposb inteligentny; nieznane i niemoliwe do przewidzenia okolicznoci mog nie pozwoli na osignicie sukcesu; ekonomiczno: wydajno, oszczdno. Ocena uytkowa (sprawnociowa) sprowadza si do pyta o walory praktyczne dziaania jego skuteczno, zgodno z celem, ekonomiczno. Oceny poszczeglnych dziaa w przedsibiorstwie moemy agregowa i odnosi do ocen skutecznoci caego przedsibiorstwa.

Usprawnianie dziaa moe by rdem innowacji. Przedsibiorstwo oceniane z punktu widzenia sprawnej realizacji celu zainteresowane jest cigym usprawnianiem podejmowanych dziaa, czyli poszukiwaniem sposobw sprawniejszego ni w warunkach wyjciowych ich wykonywania. Genezy usprawnie naley poszukiwa w zaspokajaniu potrzeb wynikajcych z sytuacji przymusowych. Sytuacja przymusowa to taka, w ktrej konieczne jest zdobycie si na pewien stopie wysiku, a zaniechanie skutkuje wystpieniem poraki [Kotarbiski T., 2003, s. 164]. Z takiego niezbdnego wysiku rodzi si twrczo, a sytuacje przymusowe staj si rdem usprawnie [Kotarbiski T., 2003, s. 187], czsto tym wikszych, im bardziej krytyczne dla uniknicia poraki byo spenienie danej potrzeby. Usprawnianie dziaania moe wynika nie tylko z przymusu realizacji potrzeb. Take wzrost zoonoci problemw jako przedmiotu dziaania (tworzywa wg poj prakseologicznych) zmusza do wysikw innowacyjnych. Coraz bardziej skomplikowane zagadnienia, z ktrymi mierzy si przedsibiorstwo np. organizacyjne (rozbudowane struktury), produkcyjne (wysoka specjalizacja) czy ekonomiczne (dua konkurencja na dojrzaych rynkach), wymagaj poszukiwania rozwiza nowatorskich. Usprawnianie moe by realizowane przez zastosowanie innowacji produktowej. Nowe produkty, innowacje produktowe oferowane przez przedsibiorstwa-dostawcw, staj si przedmiotami, obiektami wykorzystywanymi w dziaaniach przedsibiorstw-odbiorcw. Rozpatrujc innowacje produktowe naley uwzgldnia moliwoci usprawniania dziaania u odbiorcy stosujcego dany produkt innowacyjny. Postrzeganie innowacji produktowych przez pryzmat usprawniania dziaania pozwala zaproponowa konstrukcj innowacji produktowej szczeglnie wartociowej z prakseologicznego punktu widzenia. Innowacja produktowa powinna w tym kontekcie spenia nastpujce warunki: jak kada innowacja by nowoci; wynika z celowej i wiadomej aktywnoci twrczej (przypadkowo wprowadzane nowoci oczywicie mog osign sukces rynkowy, ale trudno ocenia wysoko i pozytywnie sposb, w jaki si do nich doszo) sam proces opracowywania innowacji jest dziaaniem usprawniajcym, ktry moe by oceniany jako prowadzony zgodnie z celem i skuteczny; wpywa na korzystn zmian w sprawnoci dziaania podmiotu z niej korzystajcego. 3. Definicja innowacji informatycznych Przechodzc do rozwaa o innowacjach w produktach informatycznych, zacz naley od zrozumienia miejsca rozwiza informatycznych w dziaalnoci przedsibiorstw. W tym celu wykorzystane zostanie podejcie oparte na koncepcji systemu pracy zaproponowanej przez S. Altera [Alter S., 2005]. Produkt informatyczny moe wchodzi w zakres infrastruktury danego systemu pracy (np. system operacyjny, programy uytkowe), ale moe take stanowi szczeglny rodzaj systemu pracy, w ktrym dziaania oraz efekty dziaa (produkty i usugi) dotycz informacji. Tak jest w przypadku bardziej zoonych, zinformatyzowanych systemw informacyjnych, czyli systemw informatycznych. Systemy informatyczne istniej, aby wspiera inne systemy pracy. Rodzaje czynnoci w systemie informatycznym obejmuj zdobywanie, odbieranie, przekazywanie, przetwarzanie, przechowywanie oraz prezentowanie informacji. Dziaanie systemu informatycznego wspierajcego system pracy (jako narzdzie wchodzce w skad infrastruktury lub jako oddzielny system pracy) rozpatrywane jest poprzez usugi, ktrych system dostarcza do spenienia potrzeb uczestnikw systemu pracy. Denicja usugi zaczerpnita z [Kotarbiski T., 2003] brzmi nastpujco: usug dla podmiotu Y ze wzgldu na okrelon jego potrzeb jest czynno wykonana przez podmiot X, w celu zadouczynienia tej potrzebie podmiotu Y przez zmian w tworzywie. Odnoszc denicj do usug systemu informatycznego mamy: jako podmiot Y uczestnika systemu pracy, jako podmiot X system informatyczny wspierajcy system pracy, jako tworzywo element systemu pracy, ktrego waciwoci poprzez realizacj usugi ulegaj zmianie. Usuga wsparcia oparta na produkcie informatycznym moe by oceniana przez pryzmat wpywu na walory techniczne dziaania, ktre wspiera. Jeli produkt informatyczny wpywa na dziaanie podmiotu z niego korzystajcego to mona uzna, e pozytywny wpyw przyjmuje dla podmiotu posta usprawnienia dziaania. Taki jest sens i znaczenie innowacji informatycznych w duchu prakseologicznym. Aktywne poszukiwanie moliwoci innowacji produktowych powinno uwzgldnia poszukiwanie takich potrzeb odbiorcy innowacji, ktre nie s zaspokajane, a mog wystpi w sytuacjach dla odbiorcy przymusowych. 2

Wykorzystujc wczeniejsze rozwaania o istocie innowacji produktowej oraz przytoczony kontekst produktu informatycznego mona przyj okrelenie innowacji informatycznej. Innowacja informatyczna to wiadome i celowe wprowadzenie nowoci w oferowanym rozwizaniu lub usudze informatycznej wpywajcej na korzystn zmian w sprawnoci dziaania (w sensie prakseologicznym) podmiotu korzystajcego z rozwizania lub usugi informatycznej. Innowacja informatyczna powinna przynosi korzyci dla wprowadzajcej j rmy, w perspektywie strategicznej. Innowacja jest rozpatrywana w rozprawie jako obiekt strategiczny. Oznacza to, e wpywu innowacji nie naley postrzega jedynie doranie, w perspektywie biecej, operacyjnej. To samo dziaanie moe dawa zasadniczo odmienne efekty w krtkim i dugim okresie mamy wtedy do czynienia ze zoonoci dynamiczn [Senge P.M., 2006, s. 89]. Zoono dynamiczna ma take miejsce, gdy akcja powoduje pewne konsekwencje lokalne i zupenie inne konsekwencje w odlegej czci systemu. Innowacja, ze swej natury stwarzajca sytuacje nowe, niespotykane do tej pory, prowadzi do zoonoci dynamicznej w organizacji. Nawet jednorazowe wywiadczenie nowej, innowacyjnej usugi nie powinno by traktowane jedynie jako dorana korzy. Konsekwencje takiej akcji wpyn mog na rm w szerszym zakresie, stajc si np. przyczynkiem do nowego rodzaju dziaalnoci. Oczywicie pojedyncze i incydentalne dziaania zwizane z innowacjami, pozosta mog bez znaczcego wpywu na organizacj, dostarczajc jedynie biecych korzyci. Jednak z punktu widzenia proponowanego podejcia i systemowej koncepcji zoonoci dynamicznej, znacznie bardziej perspektywiczny dla rmy jest proponowany strategiczny punkt widzenia innowacji. Podstawowa konstrukcja innowacji informatycznej jest przedstawiona na rys. 1. Moemy w niej wyrni: oferowany produkt informatyczny, innowacyjn zmian w produkcie informatycznym: znaczcy nowy aspekt produktu lub cay produkt jako nowo; usug wsparcia na rzecz dziaania podmiotu stosujcego produkt informatyczny, wpyw zmiany innowacyjnej na korzystn zmian w dziaaniu podmiotu stosujcego innowacj w zakresie usugi wsparcia oferowanej przez produkt informatyczny.

Rysunek 1. Model koncepcyjny innowacji informatycznej Figure 1. Conceptual model of IT innovation rdo: opracowanie wasne 4. Werykacja hipotezy dotyczcej modelu innowacji informatycznej Testowanie przyjtych zaoe teoretycznych przyjmuje form empirycznego sprawdzenia wynikajcych z nich implikacji. Hipoteza badawcza, bdca przedmiotem werykacji empirycznej, brzmi nastpujco: innowacje w produktach informatycznych mona prezentowa na potrzeby zarzdzania strategicznego w formie modelu innowacji informatycznej. Werykacja hipotezy dotyczcej modelu innowacji informatycznej zakada przejcie nastpujcych krokw: zidentykowanie innowacji informatycznych w wybranych przedsibiorstwach informatycznych (okrelenie, wskazanie elementw i relacji), przedstawienie w postaci modelu innowacji informatycznej, wskazanie sposobw uycia modelu innowacji informatycznej w zarzdzaniu strategicznym innowacjami. Dla wybranych rm zostaa przeprowadzona analiza innowacji informatycznych. Innowacje informatyczne zostay przedstawione w formie modelu patrz tabele 1, 2, 3. Takie reprezentowanie innowacji pozwala na przeprowadzenie analizy istotnych cech innowacji.

Tabela 1. Przykad analizy innowacji w rmie MSM Table 1. Example of innovation analysis for MSM Waciwo innowacji Produkt Usuga wsparcia Zmiana w usudze wsparcia

Szczegy waciwoci innowacji dla rmy MSM System ERP RAKSSQL Obsuga pracownika: umowy o prac, umowy cywilnoprawne Rozszerzenie zakresu usugi wsparcia o nowe aspekty obsugi pracownika, dotychczas nie objte wsparciem informatycznym Nowa wersja systemu, z nowym moduem Kadry i Pace Usprawnienie obsugi pracownika: zgromadzenie w jednym repozytorium dokumentacji pracownika z szybkim i atwym dostpem (atwiejsze i wygodniejsze udostpnianie informacji), automatyzacja realizacji list patniczych, automatyzacja obsugi wypat Wpyw na sprawno dziaania: skuteczno: lepsza organizacja pracy komrki kadrowej, staranno: wysoka zgodno ze standardami, poprawno: mniej bdw w obsudze kadrowej rmy, ekonomiczno: wiksza wydajno obsugi kadrowej rmy

Zmiana innowacyjna Usprawnienie w dziaaniu

Korzy z usprawnienia

rdo: opracowanie wasne Tabela 2. Przykad analizy innowacji w rmie KAMBIT.PL Table 2. Example of innovation analysis for KAMBIT.PL Waciwo innowacji Szczegy waciwoci innowacji dla rmy KAMBIT.PL Produkt System Windykator Usuga wsparcia Obsuga rmy windykacyjnej lub kancelarii prawniczej Zmiana w usudze wsparcia Informatyzacja obsugi rmy windykacyjnej lub kancelarii prawniczej: tworzenie wzorw pism, planowanie spotka, generowanie raportw z przebiegu procesu windykacji Zmiana innowacyjna Wprowadzenie produktu, w chwili wprowadzenia jako jednego z nielicznych tego typu programw na rynku Usprawnienie w dziaaniu Usprawnienie obsugi rmy windykacyjnej lub kancelarii prawniczej poprzez: zautomatyzowanie zada (naliczanie odsetek), skuteczniejsz koordynacj dziaa (dziki planowaniu i kontroli zada), lepsz dostpno informacji (dziki raportowaniu), strukturalizowanie pracy 5

Korzy z usprawnienia

Wpyw na sprawno dziaania: skuteczno: lepiej zorganizowane dziaania, umoliwiajce wiksz skuteczno, staranno: wiksza standaryzacja procesw, poprawno: mniej pomyek, ekonomiczno: lepsza wydajno w obsudze rmy i kancelarii

rdo: opracowanie wasne Tabela 3. Przykad analizy innowacji w rmie AMM-KOMPUTER Table 3. Example of innovation analysis for AMM-KOMPUTER Waciwo innowacji Szczegy waciwoci innowacji dla rmy AMM-KOMPUTER Produkt Usuga udostpnienia serwera wirtualnego (VPS) Usuga wsparcia Moliwo uruchomienia informatycznych systemw internetowych w udostpnionym przez dostawc usugi rodowisku serwerowym Zmiana w usudze wsparcia Pene udostpnienie wirtualnego rodowiska serwera z moliwoci swobodnej konguracji, instalowania i uruchamiania oprogramowania Zmiana innowacyjna Wprowadzenie wirtualizacji rodowiska serwera opartego o Microsoft Virtual Server 2005 R2 Enterprise Edition Usprawnienie w dziaaniu Cakowita kontrola i niezaleno w konguracji wasnej kopii systemu operacyjnego Korzy z usprawnienia Wpyw na sprawno dziaania: zgodno z celem: moliwo skalowania rozwizania w zalenoci od potrzeb, ekonomiczno: ponoszenie uamka kosztw wynajmu caej maszyny oraz jej obsugi w zamian za pen funkcjonalno rdo: opracowanie wasne 5. Podsumowanie Rozwj konkurencji na wspczesnych rynkach wymaga cigego zwikszania innowacyjnoci, czyli zdolnoci firm do wprowadzania innowacji. Istotn przyczyn bardzo sabej globalnej konkurencyjno polskich firm informatycznych jest niski poziom dostarczanych przez nie innowacji. Brakuje polskich produktw informatycznych zdolnych zaistnie na szerszym, midzynarodowym rynku. Polskie przedsibiorstwa sektora IT operujce na duym rynku krajowym nie maja a takiej motywacji jak np. przedsibiorstwa czeskie czy wgierskie, by umidzynarodawia swa dziaalno ze wzgldu na niedostatek popytu wewntrznego. Brak zainteresowania bran tradycyjnych (przemys) osigniciami nauki i nowymi technologiami, w tym IT, rodzi problem braku popytu na innowacje w zakresie produktw i usug informatycznych. Warunkiem powodzenia dziaalnoci innowacyjnej jest nie tylko wysoka jako biecego zarzdzania, ale take stosowanie podejcia strategicznego. Mniejsze firmy, skupiajc si na dziaaniach operacyjnych, nie wykazujc aktywnoci w zakresie strategicznym. Zmniejsza to szanse na powodzenie innowacji. Wprowadzanie innowacji powinno by procesem opartym na strategii innowacji. Wwczas bdzie to dziaanie celowe i wiadome, wtedy efekty pojawi si najszybciej i przynios najwiksze korzyci. Zrezygnowanie z podejcia strategicznego skazuje firm na dziaania przypadkowe i dorane, a wiec trudne do przewidzenia i do zarzdzania. Prakseologia pozwala spojrze na innowacje z punktu widzenia ich wpywu na sprawno dziaa w przedsibiorstwie. To bardzo atrakcyjny pryzmat postrzegania innowacji, dajcy due moliwoci oceny innowacji. Innowacje w produktach informatycznych mona reprezentowa na potrzeby zarzdzania strategicznego w formie modelu innowacji informatycznej o przedstawionej konstrukcji. Taki sposb reprezentacji pozwala na przeprowadzenie 6

analizy istotnych cech innowacji. W ten sposb zrealizowa mona jedn z funkcji zarzdzania strategicznego, zwizan z analiza dziaalnoci innowacji przedsibiorstwa.

LITERATURA Alter S., 2005 Architecture of sysperanto. A model-based ontology of the IS Field. Communications of the Association for Information Systems, 15/5, s. 140. Grin R.W., 2002 Podstawy zarzdzania organizacjami. Warszawa, PWN. Kieun W., 1997 Sprawne zarzdzanie organizacj. Warszawa, Ocyna Wydawnicza SGH. Kotarbiski T., 2003 Dziea wszystkie. Prakseologia cz II. Warszawa, Ossolineum. Marciniak S., 1998 Innowacje i rozwj gospodarczy. Wyd. 1. Warszawa, Kolegium Nauk Spoecznych i Administracji. Pietrasiski Z., 1970 Oglne i psychologiczne zagadnienia innowacji. Warszawa, PWN. Senge P.M., 2006 Pita dyscyplina. Teoria i praktyka organizacji uczcych si. Wyd. 5. Krakw, Wolters Kluwer Polska. Ocyna Ekonomiczna.

Koncepcja innowacji informatycznych

Sowa kluczowe Innowacje informatyczne, prakseologia, zarzdzanie innowacjami Streszczenie Innowacje w produktach informatycznych mog by prezentowane na potrzeby zarzdzania strategicznego w formie modelu innowacji informatycznej. Autor proponuje wasn definicj innowacji informatycznej, jako wiadome i celowe wprowadzenie nowoci w oferowanym rozwizaniu lub usudze informatycznej wpywajcej na korzystn zmian w sprawnoci dziaania (w sensie prakseologicznym) podmiotu korzystajcego z rozwizania lub usugi informatycznej. Zaproponowana koncepcja innowacji informatycznej moe by wykorzystana w zarzdzaniu innowacjami w firmach informatycznych, zwaszcza maej i redniej wielkoci.

IT innovation concept
Sowa kluczowe IT innovation, praxeology, innovation management Streszczenie IT product innovation can be presented as an IT innovation model for strategic management purpose. Author proposes its own IT innovation definition - a mindful and purposeful introduction of newness in offered IT solution or services, triggering off changes in enterprises efficiency (in praxeological meaning). Proposed concept can be used for innovation management in IT enterprises, especially of small and medium size.