Leszek Szymowski

ZAMACH W SMOLESKU
11 miesicy po katastrofie Tu-154M

Wydawnictwo Bollinari Publishing House

Copyright Bollinari Publishing House Sp. z o.o. 2011 Ali rights reserved

Wydanie I Warszawa 2011 Dystrybucja: United ExPress Dystrybucja Prasy i Wydawnictw Branowych Sp. z o. o. ul. Marii Konopnickiej 6 lok. 227 00-491 Warszawa tel.: 22. 339 05 41 ISBN 978-83-932704-0-8 Wydawnictwo: Bollinari Publishing House Sp. z o.o. ul. Marii Konopnickiej 6 lok. 233 00-491 Warszawa

Autor dzikuje wszystkim osobom, ktre zdecydoway si pomc mu w napisaniu tej ksiki, czsto ryzykujc wasnym zdrowiem, a nawet yciem. Tosamo czci wiadkw i informatorw dla ich bezpieczestwa i na ich prob nie moe zosta ujawniona. W ksice zdecydowano si na przedruk tylko tych dokumentw, ktre nie maj ukrytych znakw szczeglnych, pozwalajcych na zidentyfikowanie osb, ktre dokumenty te przekazay autorowi.

Rosyjska wersja tego, w jaki sposb doszo do katastrofy, jest nam przekazywana od pierwszych chwil po upadku samolotu z polsk par prezydenck i dziewidziesicioma czterema innymi osobami na pokadzie i powtarzana za kadym razem, kiedy strona rosyjska przekazuje nowe informacje na temat swoich ustale:

10 kwietnia 2010 roku, wczesnym rankiem, prezydent Lech Kaczyski wylatuje do Smoleska, by wzi udzia w uroczystych obchodach 70-lecia zbrodni katyskiej. Samolot Tu-154M startuje z wojskowego lotniska na warszawskim Okciu okoo godziny 7 rano. Prezydentowi towarzyszy maonka - Maria Kaczyska - oraz 94 inne osoby: najwaniejsi urzdnicy pastwowi, najwysi dowdcy wszystkich rodzajw si zbrojnych, przedstawiciele rodzin katyskich, posowie, senatorowie, gocie specjalni. Samolot obsuguje 7-osobowa zaoga dowodzona przez kapitana Arkadiusza Prota- siuka. Wszyscy jad odda hod polskim oficerom pomordowanym w Katyniu przez NKWD wiosn 1940 roku. Prezydent ma wygosi specjalne przemwienie okolicznociowe. Na miejscu czekaj ju dziennikarze, rosyjscy politycy i kilkaset innych osb, ktre przybyy wczeniej, by wzi udzia w uroczystociach. Lotnisko Smolesk - Siewiernyj spowija gsta mga. Prezydentowi Kaczyskiemu zaley na tym, by wyldowa. Genera Basik naciska na

swoich kolegw, by ldowali. Niedowiadczony pilot - kapitan Arkadiusz Protasiuk - zamiast odlecie na zapasowe lotnisko, decyduje si jednak wyldowa. Popenia bd i schodzi z kursu. Ptora kilometra przed lotniskiem w Siewiernyj uderza skrzydem o brzoz. Samolot obraca si na grzbiet i o godzinie 8.41 czasu polskiego (10.41 czasu moskiewskiego) uderza w ziemi przed pasem startowym lotniska. Ekipa rosyjskich straakw, lekarzy, sanitariuszy i ratownikw przybywa niemal natychmiast na miejsce, ale mimo ich wysikw nie udaje si nikogo uratowa. Ginie prezydent Lech Kaczyski, jego maonka i wszyscy obecni na pokadzie samolotu. Wiadomo o mierci prezydenta Polski obiega wiat. Prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew wygasza specjalne ordzie, w ktrym zapewnia, e rodziny ofiar mog liczy na pomoc, a Rosja zrobi, co w jej mocy, aby wyjani wszystkie okolicznoci tragedii. Ju nastpnego dnia do Moskwy przyjedaj krewni ofiar katastrofy. Z pomoc rosyjskich ledczych identyfikuj ciaa. Dmitrij Miedwiediew i Wadimir Putin osobicie obejmuj nadzorem ledztwo w sprawie katastrofy. Rosyjski Midzynarodowy Komitet Lotniczy (MAK) ogasza wyniki po kilku miesicach: przyczyn by bd pilota. Katastrofa jednoczy wszystkich Polakw. Kocz si polityczne spory, a o zmarym tragicznie prezydencie dobrze wypowiadaj si nawet jego najbardziej zagorzali przeciwnicy. Przed Paacem Prezydenckim ustawiaj si kilometrowe kolejki. Z najdalszych kracw Polski do Warszawy przyjedaj ludzie, aby zapali znicz lub zoy bukiet kwiatw w hodzie parze prezydenckiej. Penicy obowizki prezydenta RP - marszaek sejmu Bronisaw Komorowski ogasza aob narodow. Kilka dni po katastrofie, zwoki pary prezydenckiej przylatuj do Warszawy specjalnym rosyjskim samolotem transportowym. 18 kwietnia zwoki Lecha i Marii Kaczyskich zostaj zoone w krypcie wawelskiej, w otoczeniu grobw najbardziej zasuonych Polakw. Bronisaw Komorowski wyznacza dat wyborw prezydenckich na 20 czerwca 2010 roku. Zpierwszej tury wychodzi jako faworyt. W drugiej pokonuje Jarosawa Kaczyskiego i obejmuje urzd prezydenta Rzecz

pospolitej Polskiej. Jednymi z pierwszych, ktrzy gratuluj Komorowskiemu sukcesu s prezydent i premier Rosji: Dmitrij Miedwiediew i Wadimir Pu- tin. Za prezydentury Komorowskiego kocz si nieporozumienia i wojna midzy gow pastwa a szefem rzdu. Koczy si rwnie twardapolityka rozmw z Rosj, ktrej zwolennikiem by tragicznie zmary prezydent. Szczliwie udaje si sfinalizowa polsko-rosyjskie rokowania w sprawie nowej umowy gazowej. Wydaje si, e stosunki midzy Warszaw a Moskw wchodz w nowy, lepszy etap. W czasie kampanii, media przecigaj si w ujawnianiu informacji ze ledztwa w sprawie smoleskiej katastrojy. Pojawiaj si kolejne, sensacyjne hipotezy. Wszystkie jednak ucina ujawnienie treci zapisw czarnych skrzynek. Wynika z nich bezsprzecznie, e wypadek by nastpstwem bdu pilotw. Trwa poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy piloci popenili bd z powodu wasnej lekkomylnoci, czy pod wpywem naciskw ze strony prezydenta Kaczyskiego lub szefa si powietrznych generaa Andrzeja Basika. W tej sprawie trwaj ustalenia, ale bdu pilotw, jako przyczyny katastrojy, nie mona ju kwestionowa.
Taka jest oficjalna wersja katastrofy, do ktrej doszo w Smolesku i jej nastpstw. Tre kolejnych stron burzy te ustalenia i podaje inn wersj: katastrofa Tu-154M w Smolesku bya starannie, w najdrobniejszych szczegach, wyreyserowana przez rosyjskie suby specjalne, przez nie przeprowadzona i przez nie zatuszowana. Wszystko dlatego, e wyeliminowanie prezydenta Lecha Kaczyskiego i czci jego wsppracownikw byo potrzebne do realizacji biecych celw rosyjskiej polityki. Z pewnoci tre tej ksiki to nie caa prawda o smoleskiej tragedii, ale istotna jej cz. Przytoczone tutaj wypowiedzi wiadkw, relacje i dokumenty od 10 kwietnia 2010 roku byy skrztnie skrywane przed opini publiczn i miay nigdy nie ujrze wiata dziennego. Nie bez powodu.

CZS I
Anatomia upadku

Rozdzia 1 Kapitan Arek

- Od maego chcia lata. To byo jego marzenie - wspominaj Wadysaw i Lucyna Protasiukowie. Spotykam si z nimi w ich mieszkaniu, na maym osiedlu robotniczym w Olkuszu pod Krakowem. Na cianach zdjcia syna, ktry 13 lat temu zosta jednym z asw polskich przestworzy. Dzi fotografie Arka to dla obojga maonkw najcenniejsza pamitka po synu. Ogldamy album rodzinny. Na pocztku czarno-biae zdjcia z lat 70., a na nich rozemiany, uroczy bobas. Potem kolejne: z pierwszej komunii, okresu szkolnego, matury, potem zdjcie ze lubu i z dziemi. W kocu najwiksze - w mundurze adepta szkoy lotniczej z Dblina i drugie, w mundurze, ze suchawkami na uszach, w kabinie pilotw za sterami Tu-154M. Wadysaw Protasiuk:

Od najmodszych lat chcia by pilotem. Pamitam, kiedy jako dziecko patrzy w niebo na przelatujce samoloty. Pewnie ju wtedy wyobraa sobie, e kiedy' bdzie siedzia w kabinie, za sterami takiej wielkiej maszyny. Baem si, e niebo go pochonie, ale byem te dumny, e zrealizowa swoje marzenia, e jest jednym z najlepszych pilotw i wozi premiera i prezydenta.

12

Przyszy as polskiego lotnictwa przyszed na wiat 13 listopada 1974 roku w Siedlcach. Lata modoci spdzi jednak w podkrakowskim Olkuszu. Znajomi z dziecistwa zapamitali go jako ywego, towarzyskiego i yczliwego modzieca, ktry mia pasj. T pasj byy samoloty. Nikogo to nie zdziwio, gdy postanowi zdawa do Liceum Lotniczego w Dblinie. Ani to, e pniej zda z wyrnieniem egzamin do Wyszej Szkoy Oficerskiej Si Powietrznych. Legendarn Szko Orlt zaoono przed wojn przy czynnym udziale marszaka Pisudskiego. Jej absolwenci dali wspaniay pokaz pilotau podczas bitwy powietrznej o Angli w 1940 roku. Genera brygady Jan Rajchel - komendant Wyszej Szkoy Oficerskiej Si Powietrznych w Dblinie:

By wyrniajcym si studentem. Kade zagadnienie z lotnictwa i awioniki fascynowao go w takim samym stopniu. Bardzo lubi si uczy. Czsto by z siebie niezadowolony. Gdy uczylimy modych lotnikw wykonywania poszczeglnych zada, wikszo cieszya si, gdy si udawao. Arek by inny. Analizowa wszystko na chodno, bardzo szczegowo, zastanawia si, jakie bdy jeszcze popeni, co mg zrobi lepiej, co jeszcze naley poprawia. 1 rzeczywicie poprawia je bardzo szybko. By najbardziej krytyczny w stosunku do samego siebie. I bardzo skromny - czsto podkrela, jak wiele jeszcze nie umie. A umia naprawd duo, bardzo duo. S ludzie, ktrzy urodzili si po to, aby by pilotami. Arek by wanie jednym z nich.
Szko ukoczy z wyrnieniem w 1997 roku. Trafi do 36 Specjalnego Puku Lotnictwa Transportowego w Warszawie. Lata gwnie na samolotach rosyjskich: jakach-40 i tupolewach 154-M. Mia uprawnienia do wykonywania lotw w dzie i w nocy, w kadych warunkach pogodowych. Zdoby take uprawnienia pilota dowiadczalnego dla Tu154M. Pilot dowiadczalny to osoba, ktra dokonuje tzw. oblo

13

tu maszyny przed jej dopuszczeniem do ruchu, aby zwrci uwag na ewentualne usterki. Musi spenia wysokie wymagania z zakresu wiedzy z konstrukcji oblatywanych statkw powietrznych, znajomoci we waciwociach lotnych zblionych maszyn, spenia wysokie wymagania odnonie cech psychofizycznych, takich jak podzielno uwagi, refleks, szybko i trafno w podejmowaniu decyzji, odwaga, odporno na stres. Protasiuk wszystkie te cechy posiada. Wadysaw Protasiuk:

On by najlepszym pilotem tupoleww w Polsce.

T opini podziela dzi wikszo jego kolegw pilotw z 36 Specjalnego Puku Lotnictwa Transportowego. Powszechna wrd nich jest opinia, e Protas - jak go nazywali by najlepszy wrd nich. I nic dziwnego, bo od pierwszych lat suby lata na najtrudniejszych kierunkach. Podczas, gdy koledzy latali do Brukseli, czy do jednostek wojskowych w Polsce, on pilotowa samoloty transportowe do Czadu, Afganistanu i Iraku, gdzie stacjonoway polskie kontyngenty wojskowe i gdzie regularnie trzeba byo wozi zaopatrzenie. Byo mu z tym le, czu si dyskryminowany, ale nigdy si nie skary. Po wyldowaniu czsto zamiast gra w pik z kolegami, przebiera si i odjeda. Spieszy si do domu, do ony i dwjki dzieci. Ppk Lesaw Powiera - pilot z 36 puku:

Podczas jednego z lotw wypatrzylimy eleganckie, nowo powstajce osiedle pod Warszaw. Arek powiedzia, e fajnie byoby tam zamieszka, e okolica jest pikna. Niedugo pniej kupilimy na tym osiedlu bliniaka. W jednej czci zamieszka Arek z rodzin, w drugiej ja. Bylimy ssiadami przez 5 lat, znalimy si od 10 lat.
Penic sub, cigle rozwija swoje kwalifikacje. Zapisa si na stu

V
dia politologiczne na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych. W 2003 roku ukoczy studia podyplomowe na Wydziale Cybernetyki Wojskowej Akademii Technicznej w zakresie integracji europejskiej i bezpieczestwa narodowego. Zdoby te jako jeden z nielicznych - uprawnienia do przewozu VIP-w, czyli najwaniejszych osb w pastwie. To przywilej, ktry przyznaje si tylko najlepszym pilotom, po specjalnych, bardzo trudnych testach.

Nie lubi nadmiernego ryzyka, nie nadstawia gowy niepotrzebnie. On dba nie tylko o bezpieczestwo zaogi i pasaerw w powietrzu, ale rwnie dba o siebie, bo mia rodzin, dla ktrej chcia y. Na pewno niepotrzebnie nie naraziby ani swojego, ani cudzego ycia zezna Lesaw Powierza podaczas przesuchania w sprawie katastrofy w wojskowej prokuraturze.
Tak samo kapitana Protasiuka oceni w trakcie przesuchania inny jego kolega porucznik pilot Hubert Konstanty Oko:

Kapitan Arkadiusz Protasiuk mia bardzo du wiedz lotnicz teoretyczn i praktyczn. By pilotem opanowanym i spokojnym, taki by te w bezporednich kontaktach. Znalimy si tylko z miejsca suby, ale on zawsze udziela mi rad zwizanych z lataniem za granic, gdy w pocztkowym etapie latania jako drugi pilot, przy tego rodzaju wylotach, tych rad potrzebowaem.
W 2008 roku kapitan Protasiuk zosta pilotem prezydenckim. Zdecydowa o tym przypadek - jego kolega z puku - kapitan Grzegorz Pietruczuk popad w nieask u Lecha Kaczyskiego po synnym locie do Gruzji. Kaczyski chcia, aby samolot wyldowa w Tbilisi; Pietruczuk odmwi. O tamtej sytuacji prowadzcym spraw prokuratorom opowiedziaa stewardessa, ktra wwczas znalaza si na pokadzie.

Kancelaria Prezydenta chciaa, bymy lecieli do Tbilisi. Pamitam, jak

15

dyrektor Handzlik mwi do naszego prezydenta: Ty jeste prezydentem, to, co rozkaesz, gdzie maj lecie, to musz ciebie sucha. Tymczasem my, jako zaoga, nie mielimy nic ustalone z Tbilisi. W Tbilisi nawet nie wiedzieli, e my moemy tam ldowa. Nie byo adnych wczeniejszych ustale z tym lotniskiem. Ja miaam wraenie, e Kancelaria Prezydenta niejako wprowadzia w bd naszego prezydenta, poniewa on myla od pocztku, e lecimy do Tbilisi, nikt z jego bliskiego otoczenia nie poinformowa go, e ustalone z pukiem byo Gandi. Pamitam, e powiedziano wszystkim czonkom delegacji, w tym innym prezydentom, e lecimy teraz do Tbilisi. Nasz prezydent by w niezrcznej sytuacji, podejrzewam, e ludzie z Kancelarii Prezydenta nie rozumieli, e to nie jest wymys pilota, tylko mwili, e to pilot jest saby. Jedynie pan Stasiak przyszed i poprosi pilotw o racjonalne powody odmowy ldowania w Tbilisi. Wtedy dowdca Pietruczuk wytumaczy mu, e nad Tbilisi nie wiedz, e my moemy tam lecie, e mog nas potraktowa jako obcy obiekt i po prostu zestrzeli. Nie wiedzielimy, kto zarzdza przestrzeni powietrzn, tam by konflikt i zachodzia obawa, e ju j przejli Rosjanie. Ponadto brak byo jakichkolwiek wymaganych procedurami ustale co do tego ldowania. Pamitam, e bya informacja, e Sarkozy tam wylduje, e jeli on moe, to i my moemy. Pietruczuk uzyska jednak informacj, e Sarkozy owszem, leci do Tbilisi, ale w obstawie myliwcw rosyjskich, bowiem lecia z Rosji.
Ostatecznie, na pokadzie Tu-154M doszo do ostrej wymiany zda. Jeszcze raz zeznania stewardessy:

Na naszym pokadzie byo chyba piciu prezydentw pastw europejskich. Ju wtedy razem z koleank si temu dziwiymy, e w razie jakiego wypadku tylu przywdcw moe zgin jednoczenie. Dziwiymy si, e Kancelaria Prezydenta chce podj takie ryzyko i lecie w ogle nieprzygotowanym samolotem w miejsce konfliktu do Tbilisi. Wpewnym momencie nasz prezydent wpad do kokpitu, by bardzo zdenerwowany i zapyta Pietruczuka, kto jest zwierzchnikiem si zbrojnych. Pietruczuk odpowie

dzia: Pan, panie prezydencie. Prezydent odpowiedzia: To rozkazuj lecie do Tbilisi. I wyszed. Wszyscy bylimy pod ogromnym wraeniem i presj. Po ustaleniu przez Pietruczuka wszystkich danych co do Tbilisi, e brak jest z tym lotniskiem kontaktu, bo czowiek, ktry obsugiwa nas zawsze w Tbilisi, po skontaktowaniu si z nim telefonicznie, powiedzia, e uciek z Tbilisi i nie wie, co si dzieje na lotnisku, i e chyba jest zamknite, dowdca zaogi poprosi mnie do kokpitu i powiedzia, e oczekuje od nas stanowiska co do ldowania w Tbilisi, ale decyzj ostateczn podejmie on. Ja zrelacjonowaam, co si dzieje na pokadzie wrd pasaerw, e jest napita sytuacja, e jest bardzo gorco, bo klimatyzacja nie moe schodzi pokadu, e ludzie wrcz si z tyu gotuj. Ja powiedziaam, e jest zbyt due ryzyko dla ldowania w Tbilisi, zwaszcza w sytuacji, gdy mamy tak wiele wanych osb na pokadzie. Nastpnie wypowiadali si nawigator, technik pokadowy i drugi pilot w osobie Arka Protasiuka. Kady wypowiedzia si negatywnie o ldowaniu w Tbilisi. Ostatecznie Pietruczuk zdecydowa, e nie polecimy do Tbilisi i polecielimy do Gandi.
Ostatecznie samolot z Lechem Kaczyskim na pokadzie wyldowa w Gandi, w Azerbejdanie, a caa delegacja zostaa w konwoju przewieziona do Tbilisi. Na terytorium Gruzji doszo do wydarzenia nadzwyczajnego. Konwj zosta ostrzelany przez nieznanych sprawcw. BOR-owcy zasonili prezydenta i rzucili go na ziemi. Konwojenci odpowiedzieli ogniem. Ostatecznie prezydent dotar do Gruzji, spotka si z prezydentem Saakaszwilim i potem bezpiecznie wrci do Polski. Major Agencji Wywiadu:

Sytuacja, do ktrej doszo w Gruzji, powinna da polskim wadzom wiele do mylenia. To byo przecie realne zagroenie ycia polskiego prezydenta. Suby odpowiedzialne za bezpieczestwo gowy pastwa, czyli BOR i ABW day dupy potwornie. A potem prbowali wytumaczy, e to bya jaka prowokacja, e strzelali partyzanci lub rabusie. Ci, ktrzy

strzelali do konwoju, mwili po rosyjsku i to wszystko wyjania. To nie bya adna niesubordynacja partyzantw tylko planowane dziaanie Rosjan. To mia by sygna ostrzegawczy dla Kaczyskiego, e jego dziaania w sprawie Gruzji s w Rosji niemile widziane.
Gdy tylko Lech Kaczyski bezpiecznie wyldowa, spraw zacza wyjania Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego. Jej raport szybko przeciek do prasy. Odpowiedzialnoci za przeciek prokuratura obarczya szefa Kancelarii Prezydenta - Piotra Kownackiego. Major Agencji Wywiadu:

Upublicznienie tego raportu pokazao wszystkim zainteresowanym, e polskie suby nie s w stanie podj tak elementarnych dziaa, jak zabezpieczenie nieskomplikowanej wizyty prezydenta. Poza tym z raportu wynikao, e ABW, jako suba specjalna, nie ma prawie adnych rde informacji w Gruzji czy Azerbejdanie. Taka wiedza dla sub rosyjskich bya bezcenna. Cena jak Rosjanie musieli zapaci, aby posi t wiedz, to cena jednego egzemplarza gazety codziennej, ktra opublikowaa raport.
Za ca sytuacj poleciay jednak gowy. Najpierw prezydent wyrzuci swojego szefa ochrony - pukownika Krzysztofa Olszowca. Podobno powiedzia: won gnoju!. Potem da do zrozumienia, e nie yczy sobie wicej lata z kapitanem Pietruczukiem. Olszowca zastpi porucznik Pawe Janeczek; Pietruczuka - wanie kapitan Protasiuk. Obaj zginli w Smolesku. By moe Lech Kaczyski nie wiedzia, e take Protasiuk nie chcia ldowa w Tbilisi.

Arek stwierdzi, e odmwiby w takiej sytuacji i nie uleg ewentualnej presji. Dla niego liczyo si bezpieczestwo lotu i bezpieczne ldowanie. Nie by to czowiek o jakiej brawurze, tylko odpowiedzialny. Zna sytuacj, w jakiej znalaz si Grzegorz Pietruczuk, dowdca zaogi samolo

tu, podczas ldowania w Gruzji. Wszyscy czekali, jak zostanie ta sytuacja rozwizana, czy Pietruczuk poniesie jakie konsekwencje. Wiem od Arka, e prezydent ju nie yczy sobie lata z Grzegorzem Pietruczukiem. Arkadiusz Protasiuk nie by zadowolony z takiego postpowania wzgldem kolegi, wiedzia, e to samo mogoby spotka kadego z pilotw. Ja pracujc z Arkadiuszem Protasiukiem, cay czas widziaem, jak on pracuje. To by wysokiej klasy pilot - zezna w ledztwie ppk Lesaw Powierza.
Kilka miesicy pniej w nieask prezydenta mg popa te sam Protasiuk. Zblia si szczyt Unii Europejskiej w Brukseli. Polsk mia reprezentowa premier. Kaczyski chcia jecha razem z nim, jednak Tusk odmwi zabrania go na pokad. Drugi tupolew nie mg polecie. Kapitan Protasiuk rozchorowa si, a inni piloci nie mieli uprawnie do przewozu VTP-w. Ostatecznie Kancelaria Prezydenta wyczarterowaa samolot od LOT-u i prezydent dotar na szczyt UE. Mimo tego sprawa znalaza swj fina w sdzie. Kancelaria Prezydenta pozwaa Kancelari Premiera. daa zapaty 150 tys. z za czarter samolotu. Chorob kapitana Protasiuka sprawdzili pniej wojskowi inspektorzy Chcieli upewni si, e nie symulowa. Stwierdzili, e faktycznie by wtedy chory. Dla jednego z najlepszych pilotw, sytuacja ta bya upokarzajca. Protasiuk zoy podanie o zwolnienie ze suby. To samo zrobi jego przyjaciel i ssiad pukownik Powiera. Ten ostatni jednak wycofa swoje podanie. Protasiuk, w gecie solidarnoci zawodowej, zrobi to samo. Te wydarzenia wykorzysta pniej MAK. Mwili o nich rwnie byli piloci wojskowi. Sugerowali, e by moe kapitan Protasiuk chcia wynagrodzi prezydentowi swoj niedyspozycj z jesieni 2008 r. i z Gruzji i za wszelk cen wyldowa w Smolesku. Tyle tylko, e nie ma adnych poszlak uzasadniajcych twierdzenie, e prezydent naciska na pilotw. Jarosaw Kaczyski:

19

Nie znaem osobicie nikogo z czonkw zaogi Tu-154M, ale trudno mi sobie wyobrazi, aby mieli oni skonnoci samobjcze. Natomiast z pen odpowiedzialnoci mog powiedzie, e na pewno takich skonnoci nie mia mj brat. Kategorycznie wykluczam, aby zmusza pilotw do ldowania w niekorzystnych warunkach atmosferycznych, fest to wytwr wyobrani MAK-u.
Od czasu pamitnego lotu do Gruzji, to wanie Protasiuk by gwnym pilotem Lecha Kaczyskiego. I to on wozi go pniej na Litw, Sowacj, do Afganistanu, Belgii, Niemiec i w inne miejsca. Za kadym razem bezbdnie, profesjonalnie i bezpiecznie. Lucyna Protasiuk:

To bya jego suba ojczynie, jego praca i spenienie jego marze. Robi to najlepiej, jak umia. A umia wietnie. Dla mnie on zawsze bdzie bohaterem.
Lata w wiele zaktkw wiata: do Japonii, Korei, Grecji, Francji, Mongolii i w dziesitki innych. W styczniu 2010 roku suba zaprowadzia go na Haiti. 20 stycznia kamery telewizyjne pokazay czterech lotnikw na wojskowym lotnisku w Warszawie, w otoczeniu kilkudziesiciu straakw. Pakowali dary dla poszkodowanych mieszkacw Haiti. Po dugiej podry w trudnych warunkach szczliwie wyldowali. W dotknitym kataklizmem kraju spdzili kilka dni. Po starcie w drog powrotn doznali powanej usterki i musieli ldowa na Puerto Rico. Benito Galapos kontroler lotu z Puerto Rico:

Zaoga polskiego samolotu, ktry wraca z Haiti, nagle poczya si z nami, a kapitan powiedzia, e maj jak powan usterk techniczn i poprosi o zgod na awaryjne ldowanie. Oczywicie, jak zawsze w ta

kiej sytuacji, natychmiast dalimy zgod i wskazalimy pas. Wszyscy odczuwalimy napicie, bo awaryjne ldowanie zawsze jest sytuacj stresujc. Poiczylem si z kapitanem i ze zdumieniem spostrzegem, e nie jest ani zestresowany, ani zagubiony. A przecie ja siedziaem na wiey, a on mia problem w powietrzu. Spokojnie wymienialimy uwagi. Patrzyem na pooenie polskiego tupolewa i nie mogem w to uwierzy. Podchodzi idealnie po kursie i po ciece. Gdyby nie to, e wczeniej kapitan powiedzia mi, e maj jaki problem, w ogle bym tego nie zauway. W kocu pojawi si nad pasem i perfekcyjnie posadzi samolot. Chwil pniej dowiedzielimy si, e mieli awari systemu sterowania. A zaniemwiem z wraenia. Tak ldowa bez systemu sterowania? Czego takiego nigdy wczeniej nie widziaem. Ten facet to musia by mistrz nad mistrzami. Niejeden pilot po takiej przygodzie daby sobie spokj z lataniem. A ci chopcy zaraz po tym, jak usterk naprawilimy, wsiedli z powrotem i polecieli dalej. Jakby si nic nie stao.
Nie byo jednak czasu naprawia autopilota. Technicy zreperowali tylko system sterowania lotek i polska zaoga poleciaa dalej. Przez 14 godzin kapitan Arkadiusz Protasiuk rcznie pokonywa tras z Puerto Rico do Warszawy, dokonujc czterech midzyldowa. Udowodni, e klasa mistrzowska, ktr posiada, bya rwnie zasadna, co uznanie u kolegw. O awarii na Haiti polskim prokuratorom opowiedzia podczas ledztwa pilot Grzegorz Pietruczuk:

Zepsu si jeden z trzech blokw odpowiedzialnych za sterowanie samolotem. Powodowao to niemono wykonania lotu z uyciem autopilota. Rcznie mona byo sterowa.
4 lutego kapitan Protasiuk otrzyma wyrnienie za misj na Haiti. Razem z nim odznaczeni zostali pozostali czonkowie zaogi: major

2}

Robert Grzywna - drugi pilot, porucznik Artur Zitek - nawigator i starszy chory Andrzej Michalak - technik pokadowy. Odznaczenia wrczy im szef si powietrznych - genera broni Andrzej Basik. Wszyscy zginli 10 kwietnia w Smolesku Gdy przyjmowali odznaczenia, modzi piloci mieli ju, jak wynika z oficjalnych informacji Dowdztwa Si Powietrznych, bardzo due dowiadczenie: Robert Grzywna - 1939 godzin, w tym 506 godzin na samolocie Tu-154M, Artur Zitek - 1069 godzin, w tym 60 godzin na samolocie Tu-154M, Andrzej Michalak - 330 godzin na samolocie Tu154M. Ppk Robert Kupracz - rzecznik Dowdztwa Si Powietrznych:

Do dnia 10 kwietnia 2010 roku major pilot Arkadiusz Protasiuk mia nalot 3531 godzin, w tym na samolocie Tu-154M 2907 godzin. Jako pierwszy pilot tutki spdzi w powietrzu ponad 445godzin.
Warto doda, e przez dziesi ostatnich lat suby, komisja ds. bezpieczestwa lotw ani razu nie wdroya przeciwko niemu postpowania dyscyplinarnego. Wrd pilotw z klas mistrzowsk takim wynikiem w polskich siach powietrznych nie mg poszczyci si nikt inny. To kolejny fakt, ktry stawia go w jak najlepszym wietle. Fakt, ktrego eksperci z MAK konsekwentnie nie chcieli dostrzec. 7 kwietnia mody as przestworzy polecia do Smoleska. Obok niego, w kokpicie tupolewa usiad porucznik Artur Wosztyl. Na pokadzie samolotu znajdowa si premier Donald Tusk i jego najblisi wsppracownicy. Lecieli na pierwsz cz uroczystych obchodw zbrodni katyskiej. Mieli tam wrci trzy dni pniej lecz w innym skadzie. Protasiuk mia tupolewem zabra prezydenta, jego maonk i wsppracownikw. Wosztylowi polecono zawie dziennikarzy. Wtedy,

7 kwietnia, ani piloci ani maszyna nie zawioda. A kapitan Protasiuk ponownie pokaza swoj klas, ldujc na lotnisku Siewiernyj. Major Aleksander Koroczyk - pracownik lotniska Smolesk - Siewiernyj:

Widziaem, jak 7 kwietnia podchodzi do ldowania tym samolotem dowdca polskiej zaogi. To bya koronkowa robota. Adepci lotnictwa mogliby si uczy, jak naley bezpiecznie i profesjonalnie wykonywa manewr ldowania. Ci piloci byli doskonale wyszkoleni. Oskaranie ich o to, e trzy dni pniej podjli bdn decyzj i spowodowali katastrof, to obelga. To byli fachowcy najwyszej klasy.
Podczas lotu 7 kwietnia nic nie zapowiadao tragedii. Nastpnego dnia major Grzywna, kapitan Protasiuk, porucznik Zitek i chory Michalak polecieli z Lechem Kaczyskim do Pragi. Ldowanie tutki nagra kamer mody pasjonat lotnictwa. Take podczas drogi powrotnej nie doszo do adnych nadzwyczajnych wydarze. Silnik tutki zderzy si z ptakiem, ale nie zakcio to jego pracy. Za sterami siedzia jak zwykle kapitan Arkadiusz Protasiuk. Pnym popoudniem 8 kwietnia wykona udane ldowanie na pycie wojskowego lotniska w Warszawie. Ostatnie udane ldowanie w swoim yciu. Du cz nastpnego dnia musia powici na posiedzenie komisji ds. bezpieczestwa lotu, ktra wyjaniaa szczegowo okolicznoci zderzenia tutki z ptakiem. 1 Do domu wrci pno. Nie spa zbyt dugo. Musia wyjecha po pierwszej w nocy, aby by na lotnisku kilka godzin przed odlotem do Smoleska. W sobot 10 kwietnia 2010 roku o godzinie 7.27 po raz ostatni wzbi si w powietrze.

1 Stan techniczny samolotw 36 puku w ogle komisji nie obchodzi. Jak z tego mona wnioskowa, zderzenie z ptakiem jest spraw waniejsz ni katastrofalny stan maszyn uywanych przez polskie wojsko.

23

Rozdzia 2 Remont pod okiem GRU

Kapitan pilot Arkadiusz Protasiuk rankiem 10 kwietnia wsiad za stery Tu-154M o numerze bocznym 101. To wanie tym samolotem najczciej lata, przewoc najwaniejsze osoby w pastwie. W odrnieniu od swojej bliniaczej maszyny (o numerze bocznym 102) tu- polew ten nie suy wczeniej w Polskich Liniach Lotniczych LOT. Zosta zamwiony przez polski rzd w zakadach produkcyjnych Tupolewa w 1988 roku. Realizacj zamwienia zakoczono 14 kwietnia 1990 roku. Tutka o numerze seryjnym 090A837 odbya swj pierwszy lot 28 czerwca 1990 roku, uzyskaa pozytywn opini technikw i 11 lipca 1990 roku trafia do 36 Specjalnego Puku Lotnictwa Transportowego z siedzib w Warszawie. Na mocy umowy z 27 maja 1989 r., strona polska zapacia za niego 14 milionw rubli. Tupolew model 154 o numerze bocznym 101 mia dugo 47,9 m, wysoko 11,4 m, a rozpito skrzyde 37,55 m. Way 55,3 tony. Jego masa startowa wynosia 102 tony. Co wane: jego resurs 2 okrelono na 15 lat suby, trzydzieci tysicy godzin lotu lub pitnacie tysicy ldowa. Po pierwszym remoncie kapitalnym, resurs przeduono, jednak z kadym rokiem stan samolotu by coraz gorszy, a awarie i usterki notowano coraz czciej.

2 Resurs - dopuszczalny okres uywania samolotu. Okrela si go najczciej w godzinach lotu i w latach. Po wyczerpaniu resursu, samolot trzeba podda generalnemu remontowi.

24

W 1995 roku premier Jzef Oleksy z opnieniem wystartowa do Parya po problemach z uruchomieniem silnikw. We Francji problem rozwizano. 7 padziernika 2004 roku wyciek paliwa skomplikowa podr Marka Belki do Hanoi na szczyt Europa - Azja. Usterk wykryto, gdy samolot sta ju na pasie startowym w miecie Kungming. Z powodu awarii, Kancelaria Premiera wyczarterowaa samolot od linii China Eastern i Belka dotar spniony do Hanoi. Powodem problemw okazaa si awaria turborozrusznika. W 2005 roku do Kabulu trzeba byo cign z Polski technikw, ktrzy musieli naprawi tutk, aby minister obrony Radek Sikorski mg bezpiecznie wrci do Polski. W sierpniu 2007 r. awaria nie pozwolia wystartowa czonkom uroczystej delegacji wracajcej z Narwiku. Po oficjeli wysano z Warszawy samolot wojskowy. W grudniu 2008 roku, podczas podry Lecha Kaczyskiego do Japonii, w trakcie krtkiej wizyty w Mongolii zamarzy silniki i do Kraju Kwitncej Wini prezydent Polski musia polecie samolotem czarterowym. Jarosaw Kaczyski:

W czasie, gdy ja peniem funkcj premiera, czsto przyszo mi lata tym tupolewem. Nic innego do wyboru nie miaem. Raz mnie ta maszyna zawioda, gdy z powodu usterki nie mogem polecie do Iraku, aby odwiedzi polskich onierzy penicych tam sub. Ale nawet na oficjalne spotkania z prezydentami czy premierami innych rzdw nie byo do wyboru nic innego tylko tutka. Na tle szefw bogatych pastw, ktrzy na rne szczyty przylatywali nowoczesnymi maszynami, polski premier w rozwalajcym si tupolewie wyglda jak ubogi krewny. Kiedy przyszed do mnie chyba jeden z pilotw albo jeden z generaw i powiedzia: Panie premierze, przesta no pan tym lata, bo ten tupolew to jest gruchot jakich mao i pan

25

siebie zabije i nas wszystkich, ktrzy panu towarzyszymy. Nie trzeba byo by pilotem, aby widzie, w jakim stanie jest ta maszyna. Zdecydowalimy wic o zakupie dwch nowych samolotw dla VIP-w. Niestety, rzd Donalda Tuska wstrzyma prace przetargowe i nie znalaz pienidzy na zakup nowych maszyn. Myl, e bya to jedna z gwnych przyczyn mierci mojego Brata.
Stary, coraz mniej sprawny Tu-154M wci by gwn maszyn suc do przewoenia najwaniejszych osb w pastwie. I notowa coraz wicej usterek. W efekcie, w kwietniu 2009 roku polski tupolew polecia do Zakadw Lotniczych w Samarze, gdzie mia zosta wykonany remont kapitalny. Z dokumentacji wynika, e wyremontowa miano blok autopilota, blok sterowania, prdkociomierz, wysokocio- mierz i wariometr. Wybr miejsca by zaskakujcy. Poprzednie remonty Tu154M przechodzi w Moskwie w certyfikowanych zakadach lotniczych. W 2009 roku przetarg na remont tutki w Samarze wygrao konsorcjum MAW Telecom i Polit Elektronik. Antoni Macierewicz:

Trzeba, aby pan minister Bogdan Klich wytumaczy si z tego, jak to si stao, e przetarg na remont rzdowego tupolewa wygrao konsorcjum MAW Telekom, skoro wczeniej ofert na remont skaday Metalexport i Bumar. Trzeba rwnie, aby pan minister wyjani opinii publicznej, dlaczego wykonawc tego remontu wyoniono bez przetargu i dlaczego zapacono wygrowan cen, cho pozostali oferenci oczekiwali mniejszych sum.
Antoni Macierewicz mgby rozszerzy list niewygodnych pyta adresowanych do Bogdana Klicha. Minister obrony i jego wsppracownicy powinni wyjani jeszcze szereg innych zaskakujcych okolicznoci zwizanych z remontem tupolewa.

26

Po pierwsze: firma Polit - Elektronik nie figuruje w Krajowym Rejestrze Sdowym. W jaki sposb moga zosta konsorcjentem MAW Telekom, skoro nie posiada osobowoci prawnej? Po drugie: firma Polit - Elektronik na swojej stronie internetowej podaa, e jest przedstawicielem koncernu lotniczego MiG (producenta m.in. nowoczesnych migowcw wojskowych). Tymczasem RAC MiG posiada w Warszawie biuro handlowe przy ulicy Rzymowskiego, w ktrym nie syszano o tym, by Polit - Elektronik reprezentowa MiG. Dlaczego suby podlegajce ministrowi Klichowi nie sprawdziy tego, cho ich obowizkiem jest monitorowanie rynku przemysu zbrojeniowego? Po trzecie: Firma Polit - Elektronik udowodnia, e na jej bankowym koncie znajduje si 8 milionw dolarw. By to warunek niezbdny, aby ubiega si o wykonywanie remontu tupolewa w Samarze. Jak to moliwe, e nieznana nikomu i niezarejestrowana nigdzie firma posiadaa tak ogromny kapita? Byy kapitan Suby Kontrwywiadu Wojskowego:

Zawsze, kiedy na rynku broni pojawia si nowy podmiot, suby specjalne zwaszcza kontrwywiad wojskowy - podejmuj rutynowe dziaania majce na celu sprawdzenie go i tego, kto za nim stoi. Wielokrotnie zdarzao si przecie, e takie spki byy przykrywk do dziaania obcego wywiadu, chccego przej technologie zbrojeniowe. Okolicznoci powstania i sposb dziaania Polit - Elektronik wiadcz o tym, e mogy za ni sta rosyjskie suby specjalne. Powierzenie tej spce w drodze bezprze- targowej remontu samolotu prezydenta to kompromitacja tak gigantyczna, e nie zasuguje na miano bdu. To byo czyje celowe dziaanie. Caa ta sprawa wiadczy o tym, jak potne wpywy maj w Polsce rosyjskie suby specjalne.

27

Po czwarte: w firmie MAW Telekom pracuj dwie osoby, ktre wczeniej zwizane byy z Wojskowymi Subami Informacyjnymi. Pierwsza to Marek Cieciera - pniejszy doradca generaa Stanisawa Kozieja w Biurze Bezpieczestwa Narodowego. Druga - znacznie waniejsza to pukownik Tomasz Kamiski 3 - negatywnie zweryfikowany oficer WSI. W czasach PRL Kamiski by suchaczem kursw w Akademii KGB, organizowanych dla oficerw sub specjalnych krajw socjalistycznych. To wanie Kamiski odegra gwn rol w ustaleniu z zakadami w Samarze szczegw remontu. By take jedn z osb odpowiedzialnych za nadzr nad prawidowym wykonaniem zleconych prac. Jak to si stao, e suby nie zwrciy uwagi na ma wiarygodno Kamiskiego? Po pite: tupolew o numerze bocznym 101 do czasu wylotu do Samary mia wylatane pi tysicy godzin dziewitnacie minut. Wykona 3821 ldowa. Jego resurs przewidywa znacznie dusz ywotno. Z jakiego powodu minister obrony nie wyjani, dlaczego odbywa si ju trzeci z rzdu remont, cho tutka wylataa dopiero jedn trzeci godzin przewidzianych w resursie? Po szste: oba rzdowe tupolewy warte byy w 2009 roku 1,6 min dolarw. Oznacza to, e kady z nich wart by 800 tysicy dolarw. Dlaczego zdecydowano si wyda na jego remont ponad 20 min dolarw, a wic sum przekraczajc pitnastokrotnie jego rynkow warto? Po sidme: dlaczego nie sprawdzono, w jaki sposb wydano ponad 20 min dolarw przeznaczonych na remont tupolewa i przekazanych konsorcjum MAW-Telekom - Polit Elektronik?

3 Prawdopodobnie uywa jeszcze innych nazwisk.

28

Po sme: rzd Jarosawa Kaczyskiego rozpocz procedur zakupu nowych samolotw dla 36. Specjalnego Puku Lotnictwa Transportowego (kupiono wwczas m.in. Casy). Dlaczego Bogdan Klich - jako minister obrony - wstrzyma procedur, w wyniku czego rzd Donalda Tuska zaniecha kupowania nowoczesnych samolotw dla wojska, w tym nowoczesnych maszyn do przewozu VIP-w? Pytany dzi o to minister Bogdan Klich twierdzi, e pada ofiar politycznych atakw ze strony Antoniego Macierewicza. Zapewnia, e w trakcie przygotowania do remontu zostay dochowane wszelkie procedury sprawdzajce, a cay remont odby si zgodnie z najwyszymi standardami. Jego zdaniem, nowych samolotw nie kupiono, bo nie byo na to pienidzy. Warto wspomnie, e minister Bogdan Klich - z przekonania pacyfista, z zawodu psychiatra nie majcy adnego dowiadczenia w kierowaniu siami zbrojnymi, w czasie swojego urzdowania szczeglnie mocno inwestowa w rozwj wojskowej biurokracji. W 2010 roku siy zbrojne zatrudniay prawie 130 tysicy osb, z czego ponad poow (70 tysicy) stanowili cywile, urzdnicy, pracownicy biurowi i instytucji podlegych MON (np. Agencji Mienia Wojskowego). Ministerstwo Obrony stao si sparaliowanym, monstrualnie zbiurokratyzowanym tworem, niezdolnym do jakiejkolwiek obrony kraju. Romuald Szeremietiew - byy minister i wiceminister obrony:

Stan polskiej armii jest znacznie gorszy ni w 1939 roku. Nasz przemys zbrojeniowy ley, wojska s fatalnie wyposaone, sprzt jest przestarzay, morale upada. Gdyby nasza armia bronia si teraz duej ni 2 dni, uznabym to za sukces.
Warto wspomnie, e minister Klich promowa rwnie ludzi zwi

29

zanych ze rodowiskiem byych Wojskowych Sub Informacyjnych. Wczeniej jako europose Platformy Obywatelskiej publicznie krytykowa reformy Antoniego Macierewicza, pomys likwidacji WSI, opublikowanie raportu z weryfikacji WSI. Gdy zosta ministrem, negatywnie zweryfikowani oficerowie WSI wrcili do pracy do wywiadu, kontrwywiadu lub do MON (po mierci Lecha Kaczyskiego, cz znalaza prac w BBN). Nic wic dziwnego, e take na remoncie rzdowego tupolewa wzbogacia si firma zwizana z ludmi z WSI. Wracajc do remontu tupolewa w Zakadach Lotniczych w Samarze, naley przypomnie, e s one czci korporacji Russkije Maszyny, ktra w 100 procentach naley do kompanii inwestycyjnej Bazowyj Element, kontrolowanej przez Olega Dieriepask. Dieriepaska to oficer KGB, przyjaciel Wadimira Putina i sponsor jego partii Jedna Rosja. Grzegorz Ocieczek byy zastpca szefa ABW:

Taki rozwj wydarze to oczywista kompromitacja sub odpowiedzialnych za bezpieczestwo pastwa - gwnie Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego kierowanej przez pana Krzysztofa Bondaryka i Suby Kontrwywiadu Wojskowego. Obowizkiem ABW i SKW byo monitorowa cay proces przetargowy, nie dopuci do niego ludzi, co do ktrych wiarygodnoci i lojalnoci wobec pastwa istniej powane zastrzeenia. Obowizkiem ABW byo sprawdzi, czy remont tupolewa odbywa si zgodnie z przyjtymi standardami i, czy przy tej okazji, nie dochodzi do adnych malwersacji finansowych. W naszych czasach taka organizacja remontu tutki byaby nie do pomylenia. Kto, kto by na to pozwoli, natychmiast straciby prac, a pewnie te musiaby si tumaczy przed prokuratorem.
Jesieni 2009 roku rosyjska telewizja wyemitowaa specjalny reporta dotyczcy remontu samolotu uywanego przez polskiego prezydenta. Ekipa dziennikarzy pojechaa do Samary, sfilmowaa pracujcych technikw, a potem wesza do rodka - m.in. do saloniku prezydenc

30

kiego, gdzie przeprowadzono rozmow z gwnym mechanikiem. O reportau zrobio si gono, gdy poinformoway o nim polskie media. Grzegorz Ocieczek - byy zastpca szefa ABW:

Nie jest mi znany przypadek, aby w taki sam sposb remontowano samolot prezydenta jakiegokolwiek innego pastwa. Nie syszaem, aby ekipa telewizyjna miaa wstp do jakiego VlP-owskiego samolotu. Trudno mi sobie wyobrazi, aby grupa dziennikarzy zostaa wpuszczona do remontowanego Air Force One uywanego przez prezydenta USA. Ta sytuacja to bya kolejna, gigantyczna wpadka polskich sub. Kolejna polegaa na tym, e suby dowiedziay si o tym z mediw. Samolot, ktrym lata gowa pastwa nie jest miejscem publicznym i musi by pilnie chroniony przez cay czas. Nasze suby miay obowizek kontrolowa cay przebieg tego remontu w tym take zadba o to, aby nikt z osb postronnych nie wchodzi do wntrza czy do kokpitu. Choby po to, aby aden z nieproszonych goci nie umieci w samolocie adunku wybuchowego.
Trzecia wtpliwo dotyczy wydatkw. Za remont Tu-154M polskie wadze zapaciy konsorcjum MAW Telekom niewiele ponad 20 min dolarw. Bya to cena za remont generalny tupolewa. Tymczasem z dokumentacji zabezpieczonej w trakcie ledztwa wynika, e czny koszt czci i wynagrodzenia dla robotnikw wynosi zaledwie... 600 tys. dolarw. Gdzie podziaa si reszta, czyli ponad 19,5 min dolarw? Na to pytanie przedstawiciele MAW Telekom nigdy nie udzielili adnej sensownej odpowiedzi. - Niech pan si tym nie zajmuje, bo to temat mierdzcy. Straci pan gow i niczego si pan nie dowie - usyszaem, gdy prbowaem umwi si na rozmow z przedstawicielem MAW Telekom. Kapitan Suby Wywiadu Wojskowego (w stanie spoczynku):

31

Nasza suba od tej sprawy zostaa zupenie odcita, cho trafiali si tacy, ktrzy zwracali uwag, e sposb prowadzenia remontu zagraa bezpieczestwu pastwa przez to, e stwarza zagroenie dla ycia lub zdrowia najwaniejszych osb. W naszej firmie mwiono, e to sprawa BOR-u, lub ABW, ale nie nasza i mamy si tym nie zajmowa. Byo to dziwne, bo pragmatyka dziaania sub nakazywaa chocia zabezpieczy operacyjnie t napraw. To s przecie w takiej sytuacji dziaania rutynowe. Subom wojskowym nie pozwalano si jednak do tego wtrca. Tymczasem Amerykanie informowali nas, e sposb prowadzenia tego remontu stwarza niebezpieczestwo, e Rosjanie bd chcieli zainstalowa tam adunek wybuchowy, aby mie moliwo jego detonacji, gdy uznaj to za stosowne. Informowali te, e prowadzeniem remontu zajmuj si osoby, ktre Amerykanie ju wczeniej zidentyfikowali jako pracownikw, bd wsppracownikw rosyjskich tajnych sub.
Szyfrant, ktry otrzymywa te meldunki i rozkodowywa je, nazywa si Stefan Zielonka. W poniedziaek wielkanocny 2009 roku wyszed z domu i wszelki lad po nim zagin. Jego gnijce zwoki odnaleziono prawie rok pniej na brzegu Wisy. Okolicznoci jego mierci wci nie zostay wyjanione. W subach spekulowano, e Zielonka, ktry mia dostp do najwikszych tajemnic sub wojskowych, mg wej w posiadanie wiedzy, ktra dla kogo stanowia powane zagroenie. Czy bya to wiedza wskazujca na to, e kto ostrzega polskie wadze o miertelnym niebezpieczestwie, w jakim mg znale si pierwszy obywatel RP? Na to pytanie do dzi nie ma odpowiedzi. Co jeszcze dziwniejsze: nowoczesny samolot pasaerski Embra- er 190 w podstawowej wersji kosztuje co najmniej 28 min dolarw netto. Wynika to z oficjalnych danych brazylijskiego koncernu produkujcego samoloty. Dane Embraera s zblione do osigw tupolewa. Moe zabra na pokad 108 osb (w wersji z jedn klas) lub 98 (w wersji z salonikami dla VIP-w), jego zasig to 4,2 tys. km (w Tu-154M powyej 5 tys. km). Cena moga by bardziej atrakcyj

32

na, bo przy dobrych negocjacjach rzd mg skorzysta ze zniek dla PLL LOT. Polski przewonik by bowiem jednym z pierwszych nabywcw brazylijskich maszyn i przy zakupie nastpnej mg skorzysta ze zniki. Dodatkowo Embraer jest znacznie bardziej oszczdny ni tupo- lew, spala mniej paliwa, generuje nisze koszty eksploatacji i jest maszyn znacznie bardziej bezpieczn. Nowoczesne systemy zapewniaj mu te lepsz sterowno. Kapitan Suby Wywiadu Wojskowego (w stanie spoczynku):

Eksperci i oficerowie sub byli zdania, e lepiej wyda 30 min dolarw i kupi nowoczesnego embraea, ktrego uywa bdzie mona przez 15-20 lat, ni wyda 20 min dolarw na remont rozpadajcego si tupolewa. Tyle tylko, e w tym wypadku panowie z WSI i GRU nie mogliby ukra tych 20 min dolarw w trakcie naprawy.
Alarmujce dziaania oficerw polskich sub okazay si woaniem na puszczy. Kosztowny remont w Samarze na pewno nie poprawi stanu technicznego polskiego tupolewa ani jego sprawnoci. Od pocztku 2010 roku awarie zaczy nastpowa jedna po drugiej. - 7 stycznia wystpia awaria centrali areometrycznej. To urzdzenie pokazujce wysoko, ktr mog odczyta amerykaskie urzdzenia zarzdzajce lotem. - 17 stycznia zanotowano nieprawidowe wskazania wibracji silnika oraz awari systemu Sellcall, sucego do rozmw pilotw z kontrolerami na wieach. - 22 stycznia system wykaza awari yrokompasu TKS, utrudniajc nawigacj - 28 lutego prac przerway urzdzenia GPS, co zakcio nawigacj. Mistrzowskie umiejtnoci pilota pozwoliy bezpiecznie posadzi maszyn na pycie lotniska na Okciu. Z tych danych wynika, e usterki i awarie w tupolewie wystpoway

33

znacznie czciej po dokonaniu remontu w Samarze ni przed tym remontem. To jeszcze jeden fakt rzucajcy bardzo mocne podejrzenie na okolicznoci remontu maszyny i ludzi zwizanych z firm, ktra przetarg na ten remont wygraa. Nikoaj Wasylenko - byy pilot Aerofotu (ma nalot ponad 18 tys. godzin):

Maszyny typu Tu-154M nazywalimy latajcymi trumnami. Wzio si to std, e byy bardzo awaryjne. Do dzi nie udao si wyjani katastrof tej maszyny w Pradze i w Kijowie. Zreszt za kadym razem, kiedy dochodzio do katastrofy lub awarii Tu154M, rosyjscy ledczy albo oficjalnie nie potrafili wskaza przyczyny, albo gdy caa zaoga gina win obciali pilotw. Dziao si tak dlatego, e bali si odpowiedzialnoci za skonstruowanie wadliwej maszyny lub za np. awari systemu cznoci, ktra uniemoliwiaa pilotom kontakt z wie. Czst praktyk byo to, e po katastrofach Tu-154M ujawniano tylko jeden rejestrator - ten, ktry zawiera rozmowy zaogi, ale utajniano drugi waniejszy. Tak samo byo w przypadku katastrojy pod Smoleskiem. Rejestrator FDR, ktry pozwala odpowiedzie na pytanie, co naprawd si stao, wci jest tajny i nie zosta przekazany stronie polskiej.
Reasumujc stara, rozlatujca si maszyna sowieckiej produkcji, w ktrej niemal podczas kadego lotu wystpowaa powana usterka, su do przewozu najwaniejszych urzdnikw pastwowych, w tym prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej. Remont przeprowadzano w fabryce nalecej do sponsora partii Putina (powizanego - tak jak Putin - z rosyjskimi subami) nie zareagowano na alarmujce meldunki tajnych sub na ten temat. Z 20 min dolarw przeznaczonych na remont tylko drobna przeznaczona zostaa na waciwy cel. Wszystko w czasie gospodarczego kryzysu. Wydaje si, e taka sytuacja nie mogaby mie miejsca w adnym innym europejskim kraju. Tak samo wydaje si nie

34

prawdopodobne, aby gdziekolwiek indziej mogo znikn 20 min dolarw przeznaczonych na remont rzdowego samolotu. Bogdan Swiczkowski byy szef ABW

Polityk rzdu Donalda Tuska w zakresie pastwowego lotnictwa transportowego w Polsce mona chyba okreli wiadomym dziaaniem na szkod pastwa. Funkcjonowanie 36. Specjalnego Puku Lotnictwa Transportowego to jest komediodramat, jeli wemie si pod uwag stan technicz- nyjego maszyn. Tylko wirtuozerii naszych pilotw zawdziczamy to, e do katastrof nie dochodzio czciej. W czasach, kiedy premierem by Jarosaw Kaczyski, a szefem ABW byem ja, podjlimy dziaania, ktre miay na celu zakup nowych samolotw i migowcw tak dla wojska, jak i dla sub specjalnych zwaszcza dla ABW. Chcielimy wycofa jaki i zastpi je nowoczesnymi wojskowymi maszynami, a tupolewy innymi samolotami dla VIP-w. Toczyy si w tej sprawie negocjacje z rnymi producentami maszyn, ale ostatecznie, jak wynika z informacji medialnych, rzd Donalda Tuska wszystko to zatrzyma i dlatego do dzi do przewozu VIP-w su maszyny, ktre najdelikatniej mona okreli jako zom. Gdyby rzd Tuska i minister Klich doprowadzili do koca procedury zakupu samolotw i migowcw, piloci nie musieliby codziennie ryzykowa yciem. Bo jak inaczej nazwa lot rozwalajcym si, 20-letnim tupolewem czy 40-letnim jakiem?
Tupolew to jedno z najwaniejszych osigni radzieckiej technologii lotniczej. Produkcj rozpoczto jeszcze w poowie lat 60. Pierwszy model wyprodukowano latem 1968 roku, a oblotu dokonano 4 padziernika 1968 r. Tupolew mia by poczeniem rozwiza technicznych antonowa i ia wzbogaconym o elementy wymylone na zachodzie, ktrych plany konstrukcyjne ukrady rosyjskie suby specjalne KGB i GRU. Sukcesy obu wywiadw pozwoliy na skonstruowanie m.in. nowoczesnych, jak na radzieckie warunki, silnikw

35

turbowentylatorowych typu Soowiow, stanowicych nieudoln kopi silnikw Boeinga. Unowoczeniony jeszcze bardziej TU-154M w wersji lux produkowano od 1984 roku. Wyprodukowanocznie 923 maszyny typu Tu-154M, z czego a 66 ulego wypadkom, spord ktrych 57 to katastrofy. Z tym wynikiem, Tu-154M prowadzi w niechlubnej statystyce najbardziej niebezpiecznych modeli samolotw pasaerskich na wiecie. Ze statystyki wynika, e 6,2 proc. wyprodukowanych modeli ulego katastrofom, ktre doprowadziy do mierci pasaerw. cznie, w katastrofach wszystkich modeli TU-154M, zginy 2964 osoby. Rwnie niechlubnie wyglda statystyka poprzednika tutki - modelu Tu-134. W kilkudziesiciu katastrofach zginy 1404 osoby. Daje to cznie 4368 potwierdzonych ofiar katastrof maszyn typu Tu-134 i Tu-154M. Trzeba jednak wzi pod uwag, e liczba ta moe by wiksza, bo wiat zachodni nie zawsze by informowany o katastrofach lotniczych, ktre wydarzyy si na terenie ZSRR. Wynikao to z faktu, e Kraj Rad nigdy nie nalea do Midzynarodowej Organizacji Lotnictwa Cywilnego - International Civil Aviation Organisation (ICAO), a to wanie ta organizacja nakada na kraje czonkowskie obowizek informowania o katastrofach, liczbach ofiar i reguluje zasady postpowania po katastrofach. Wskanik bezpieczestwa dla tutek moe si wic okaza jeszcze gorszy. Tupolewy byy wykonywane z twardej, duraluminiowej blachy twardszej ni wikszo konkurencyjnych modeli samolotw. By to jeden z czynnikw, ktry sprawi, e w historii tutek zdarzay si katastrofy, z ktrych pasaerom udawao si uj z yciem. 19 padziernika 1986 roku rozbi si tupolew, ktrym lecia do Republiki Poudniowej Afryki prezydent Mozambiku - Santora Machel. Maszyna przy prdkoci okoo 400 km/h uderzya w twarde zbocze gry. Na pokadzie byo 35 pasaerw i 9 czonkw zaogi. Zginy 34 osoby, 10 przeyo. 10 lipca 2006 Tu-134 (poprzednik TU-154M) z prdkoci okoo 300 km/h uderzy o ziemi na lotnisku w Symferopolu. Nikt nie zgin.

36

17 marca 2007 r. Tu-134, nalecy do syberyjskich linii lotniczych Utair, uderzy z prdkoci okoo 290 km/h w pas startowy lotniska w Samarze. Zawid system hydrauliczny odpowiadajcy za wysuwanie k i pilot pooy samolot bezporednio na ziemi (tzw. twarde ldowanie), co doprowadzio do pknicia samolotu. Z 60 pasaerw i czonkw zaogi zgino 7 osb. 22 marca 2010 tu po godzinie 2:30 Tu-204 (podobny do modelu 154M) linii Aviastar, wracajcy z Sharm-el-Sheikh, uleg awarii przy podchodzeniu do ldowania. Piloci musieli przej na rczne sterowanie. Byo ciemno, panowaa gsta mga. Samolot zacz cina drzewa. Mimo e uderzy w grub sosn i pk na p, piloci zdoali utrzyma go koami do dou. Samolot uderzy w ziemi z prdkoci ponad 300 km/h. Na pokadzie znajdowaa si tylko omioosobowa zaoga. Wszyscy przeyli. 10 kwietnia polski rzdowy tupolew mia przy minimalnej prdkoci uderzy w rzadk, botnist ziemi. Nie przey nikt. To kolejne zestawienie rzucajce cie podejrzenia na oficjaln wersj zdarze.

37

Rozdzia 3 Wybuch dwie sensacyjne ekspertyzy

Jesieni 2010 roku do siedziby Wojskowej Prokuratury Okrgowej w Warszawie zgosi si profesor Mirosaw Dakowski. W Biurze Podawczym zoy wasnorcznie wykonan ekspertyz dotyczc ostatnich sekund lotu prezydenckiego tupolewa. Kilka dni pniej zosta przez prokuratora przesuchany w charakterze wiadka na okoliczno zdarze z 10 kwietnia. W cigu kilku godzin, w siedzibie wojskowej prokuratury przy ulicy Nowowiejskiej, powsta sensacyjny protok obalajcy zdanie po zdaniu wersj Midzynarodowego Komitetu Lotniczego. Z pozoru wydaje si to paradoksalne, bowiem Dakowski nie by wiadkiem upadku, nie by 10 kwietnia w Smolesku, nie jest politykiem, ani nie zna si na awionice. Jest jednak profesorem zwyczajnym fizyki o midzynarodowym autorytecie. Od kilkudziesiciu lat profesor Dakowski jest jednym z najwikszych na wiecie specjalistw w zakresie praw pdu. Przed zgoszeniem si do prokuratury, profesor Mirosaw Dakowski przeanalizowa dostpne w Internecie zdjcia wykonane w krtkim czasie po katastrofie. Skorzysta te z oficjalnych danych technicznych dotyczcych modelu samolotu Tu-154M, zwaszcza z danych dotyczcych jego wagi, osiganych prdkoci, mocy, wznoszenia si.

38

W sytuacji, gdy szczegowa wiedza o parametrach koca lotu Tu-154M jest zarezerwowana wycznie dla strony rosyjskiej, wszystkie rejestratory tych danych s zagarnite przez stron podejrzan, nawet orygina tzw. trzeciej skrzynki zosta im przekazany, nam pozostaje potna bro - korzystanie z niezmiennych i nie dajcych si zafaszowa praw logiki oraz praw natury, czyli praw zachowania fizyki. Nie wystarcz one do zrozumienia, co si tam stao. Pozwalaj jednak wykluczy wersje anty-fizyczne, anty-logiczne - tak naukowiec uzasadni swoje stawiennictwo w prokuraturze. Przedstawi sze twardych dowodw obalajcych wersj MAK-u.
Dowd pierwszy: brzoza Pierwszym tropem s zdjcia brzozy, o ktr samolot mia uderzy skrzydem w krtk chwil przed katastrof. Jej wygld dobrze pokazuj zdjcia zrobione tu po tragedii.

Jeli ta brzoza zostaa zupenie obcita przez prawie poziomo leccy przedmiot, to z analizy zdjcia wnioskujemy, i przekaz pdu by na tyle niewielki, e korona nie odleciaa na pewn odlego w przd, lecz spada tu koo swego pnia w kierunku prostopadym do hipotetycznego lotu patowca. Przypomina to wic cicie szabl. W takim przypadku niemoliwe jest rwnoczesne urwanie paru metrw skrzyda przez tak ma zmian pdu, ktry miaby mie wielkie dziaanie destrukcyjne - wyjania prokuratorom profesor.
Zdaniem Dakowskiego, wan przesank jest rwnie drzazga na brzozie, ktra wskazywa moe na pniejsze odamanie si korony drzewa. Ten lad wskazuje na to, e Tupolew nie zahaczy o brzoz, lecz bardzo lekko i delikatnie musn j kocwk skrzyda. Ta wersja wyklucza uszkodzenie tak due, aby urwao si kilka metrw skrzyda, co sugeruje MAK. Wyliczenia profesora Dakowskiego przecz wic wer

39

sji o tym, jakoby tupolew straci sterowno i odwrci si na grzbiet wskutek uderzenia skrzydem o brzoz. Podobnego zdania jest Janusz Wickowski - emerytowany pilot PLL LOT, ktry na samych tylko tupolewach wylata ponad 2 tys. godzin.

9 maja 1987 roku, I-62M w barwach Polskich Linii Lotniczych LOT prbowa nieudanie podej do ldowania na Okciu po awarii silnikw. Nad Lasem Kabackim zacz cina wierzchoki drzew. ci ich wiele, ale nie doprowadzio to do tego, by odwrci si i wykona tzw. pbeczk. Nie chce mi si wierzy, aby Tu-154M 10 kwietnia odwrci si na grzbiet w wyniku uderzenia skrzydem o jedn brzoz.
Jeli przyj, e w ostatnich sekundach lotu kapitan Arkadiusz Protasiuk zwikszy do maksimum cigi silnika, aby osign maksymaln moc, zaowocowao to ogromnym pdem powietrza. Pd powietrza o sile

huraganu powinien porwa koron z sob, w kierunku hipotetycznego lotu samolotu

- wyliczy profesor Dakowski. Korona spadaa jednak pionowo w d (wida to na zdjciach), co dowodzi, e nie zostaa porwana wiatrem wytworzonym przez cig. Z tego z kolei wynika, e nieprawdziwa jest wersja, jakoby w ostatnich sekundach samolot lecia na penych cigach. Dowd drugi: mieci Na zdjciu wida, e obok brzozy le bezadnie porozrzucane mieci. Brakuje na nich ladw skutkw pdu powietrza spowodowanego przez samolot, ktry wg MAK lecia na wysokoci paru metrw nad ziemi. Pd powietrza musiaby doprowadzi do tego, e worki ze mieciami i pojedyncze odpady zostayby porozrzucane na du odlego. Nic takiego si nie wydarzyo.

40

Gdyby dodatkowo uwzgldni, co niektrzy analitycy zakadaj, moliwo lub nawet konieczno podnoszenia samolotu po uderzeniu o brzoz przez peen cig silnikw, to byyby dodatkowo widoczne ogromne efekty gorcych gazw emitowanych w d z silnikw na otoczenie widoczne na zdjciu - mwi prokuratorom profesor Dakowski.
Tymczasem nawet worki ze mieciami i same mieci s i byy nieruchome. Na zdjciach nie ma adnych zaburze spowodowanych dwoma powyszymi czynnikami. W wietle tej ekspertyzy trudno bra rwnie na powanie zeznania Nikoaja Losowa - mieszkaca Smoleska. Kilka dni po katastrofie zezna on przesuchujcym go rosyjskim prokuratorom:

Widziaem jak samolot podrywa si do lotu. Lecia bardzo nisko, myl, e okoo 4-5 metrw nade mn.
Ta wersja jest wytworem fantazji. Gdyby bowiem rzdowy tupolew rzeczywicie przelecia 4-5 m nad nim, prbujc si wznie, pd powietrza musiaby porwa Nikoaja Losowa za sob, czego na pewno by nie przey. Dowd trzeci: krater Zdaniem profesora Dakowskiego, gdyby spadajcy samolot uderzy w ziemi z tak ogromn prdkoci, jak miao si to sta wedug ledczych MAK, w ziemi musiaby powsta krater. Uderzenie musiaoby wyzwoli energi kinetyczn, ktra doprowadziaby do zgniecenia kaduba. Takie

uderzenie nie mogoby spowodowa rozerwania kaduba na tysice czci dowodzi naukowiec w rozmowie z wojskowymi prokuratorami. Brak krateru dowodzi rwnie tego, e samolot nie upad w tym miejscu, gdzie znaleziono jego wrak. Upa musia wczeniej. Profesor zwrci take uwag na to, e na zdjciach zrobionych po kata

41

strofie wida doskonale fragmenty kaduba, ale nie wida kabiny pilotw. A tymczasem kabina pilotw wykonana jest z twardszego materiau ni wszystkie inne czci. Jak wic wytumaczy to, e nie zosta po niej nawet lad? Zdaniem profesora, to kolejna przesanka przemawiajca za tym, e kabina zostaa wysadzona w powietrze. Fakt, i kadub jest rozprynity na dziesitki tysicy kawakw, w zwizku ze stwierdzeniem prokuratora Andrzeja Seremeta, e na pokadzie nie doszo do wybuchu konwencjonalnego, wskazuje na moliwo wybuchu adunku niekonwencjonalnego. Narzucajc si przyczyn tak destruktywnego rozprynicia kaduba, jest eksplozja bomby termo-wolumetrycznej w czasie zatrzymywania si kaduba (z dokadnoci 2-4 sekund). Dowd czwarty: wybuch Kolejnym ladem jest, widoczny na zdjciach, wygld wraku tupolewa. Z praw fizyki wynika, e po uderzeniu o ziemi dochodzi do zgniecenia kaduba. Z podobnymi sytuacjami mamy do czynienia, kiedy dochodzi do wypadku samochodowego. Wwczas cz samochodu rwnie ulega zgnieceniu. Tak samo jest w przypadku samolotu. Aby przy uderzeniu samolotu o ziemi, kadub mg wybuchn, w rodku, musi doj do poaru albo wybuchu. Dopiero w takim przypadku czci kaduba s rozrywane na dziesitki tysicy czci. Zdjcia z katastrofy smoleskiej stanowi zagadk. Wida na nich, e kadub samolotu faktycznie si rozlecia, a nie uleg wgnieceniu.

Moja analiza niektrych z licznych przecie w Polsce zbiorw szcztkw Tu154M wskazuje, e czci z duralu nie zostay zgniecione, lecz rozerwane. Konieczne jest sprawdzenie tego twierdzenia w laboratoriach specjalistycznych, np. Wydziau Mechaniki Politechniki Warszawskiej. Jeli zostanie potwierdzone rozerwanie, to wybuch przestanie by hipotez, stanie si oczywistoci - mwi profesor prokuratorom.
Innymi sowami: w przypadku uderzenia o ziemi, blacha kaduba

42

wygina si do rodka. W przypadku wybuchu, wygina si do zewntrz. Wystarczy profesjonalnie przeanalizowa kierunek wygicia si blachy i otrzymamy odpowied na pytanie, czy badany fragment maszyny odpad w wyniku wybuchu czy zderzenia! Profesor Dakowski zwrci rwnie uwag prokuratorw na zdjcia, na ktrych wida, e dolna cz kaduba, z wazem mniej wicej na odcinku odpowiadajcym literom EPUBLIC OF P, pooona jest w kierunku przeciwnym do prawdopodobnego ruchu kaduba. Co najwaniejsze: ta cz stoi pionowo. Brzegi tego fragmentu wygite s na zewntrz, co wskazuje na dziaanie siy od rodka kaduba. Ciko znale wytumaczenie dla takiego pooenia tego elementu. Profesor postawi nastpujc hipotez: pierwotnie cay kadub znajdowa si rwnolegle do tego fragmentu. Nastpnie wybuch, ktry rozerwa kadub i sia dziaajca od jego wntrza przesuna element w stron drzewa tak, e si o nie opar. W tych samych okolicznociach powstay rwnie wygicia fragmentw w stron zewntrzn. Dowd pity: przecienia Profesor Dakowski obliczy te si przecienia, jaka moga zaistnie w momencie uderzenia samolotu o ziemi. Wedug niego, przy prdkoci 300 km/h i dugoci drogi hamowania 100 m, rednie przecienie wynosio 3,5 G (G to warto przycigania ziemskiego). Jeli przyj, e samolot faktycznie zawadzi skrzydem o brzoz, to oznacza, e pokona pniej drog 200 m (taka odlego dzieli brzoz od miejsca upadku). Przecienie wynosio wic 1,75 - 2 G i nie mogo by przyczyn mierci pasaerw. miertelne przecienie to co najmniej 14 G. Wedug MAK, to wanie przecienie o wartoci 40-100 G, powstae w wyniku uderzenia samolotu o ziemi, byo przyczyn mierci pasaerw. Jak zauway profesor Dakowski, tak ogromne przecienie pozostawia na zwokach czowieka wyrane lady odrywaj si koczyny, a oczy i mzg wypywaj przez oczodoy.

43

Tych ladw jednak nie ma. Wiadomo to choby z zezna krewnych ofiar, ktrzy niczego takiego nie zauwayli. Potwierdza to rwnie protok sekcji zwok prezydenta Lecha Kaczyskiego, w ktrym nie ma mowy o tego rodzaju uszkodzeniach ciaa. Co ciekawe, tezy profesora Dakowskiego potwierdza te protok sekcji zwok generaa Andrzeja Basika. Makabryczny dokument opisuje liczne drastyczne uszkodzenia ciaa generaa: rany gowy, miednicy, rozlege obraenia narzdw wewntrznych. Z dokumentu wynika, e genera kona kilka minut w straszliwych cierpieniach. Umar z powodu odniesionych ran, ktre powstay wskutek serii zderze z metalowymi czciami kaduba. Zamy, e protok sekcji zwok nie zosta sfaszowany. Wtedy dowiadujemy si z niego, e podczas zderzenia tupolewa z ziemi, samolot rozbi si na mae kawaki, a Basik zgin, gdy poharata swoje ciao o te kawaki. Czytajc makabryczny protok, nie mona wykluczy rwnie innej wersji zdarze: oto w wyniku wybuchu sia eksplozji rozbia samolot na dziesitki drobnych czci. I te czci - gnane si wybuchu - przeoray ciao generaa, zadajc mu setki ran i powodujc jego mier. Prawa fizyki i logiki dziaaj niezalenie od kwestii politycznych - uwaa profesor Mirosaw Dakowski. Jego obliczenia obalaj wersj MAK i jego tezy, e smoleska katastrofa bya wynikiem bdu pilotw. Wiarygodnoci profesora Mirosawa Dakowskiego i jego wylicze nikt nie omieli si podway. W mediach nigdy nie pojawi si te aden kontrargument przeciwko jego tezom. A przecie publiczne goszenie teorii sprzecznych z wersj oficjaln, zawsze byo we wpywowych mediach potpiane i wymiewane jako teoria spiskowa. Tymczasem ustale i oblicze profesora Dakowskiego nie prbowaa nawet wymiewa nieprzychylna spiskowym teoriom Gazeta Wyborcza. Jego ustalenia przemilczano. Dlaczego tak si stao? Wydaje si, e odpowied moe by tylko jedna. Wywd fizyka byy tak jasny, logiczny i potwierdzony naukowo, e nie dao si go racjonalnie obali, w zwizku z czym wymiewanie go bez racjonalnych kontrargumentw (a takie

44

nie istniay), mogo przynie skutek odwrotny od zamierzonego: wielu ludzi mogo uzna argumenty profesora i zacz skania si ku tezie 0 zamachu. Wyliczenia fizyka, majce zasadnicze znaczenie dla ledztwa, mona w rodowisku zwolennikw rosyjskiej wersji prbowa podway poprzez pryzmat jego osoby. Profesor - znany z katolickich pogldw 1 szczerego patriotyzmu - kojarzony jest ze rodowiskiem PiS-u i Radia Maryja. W niektrych krgach te sympatie wiatopogldowe odbieraj Dakowskiemu wiarygodno i nakazuj zaliczy go do oszoomw lub moherw. Jak w takim razie wytumaczy fakt, e niezalenie od pogldw profesora Dakowskiego, teorii o wybuchu bomby, jako przyczyn smoleskiej katastrofy, broni biegy pirotechnik - major rezerwy Robert T.? Do 2010 oku pracowa w Biurze Ochrony Rzdu, gdzie by gwnym piotechnikiem i odpowiada m.in. za zabezpieczenia wizyt VIPw. Major T. jest dzi jednym z najlepszych specjalistw z dziedziny materiaw wybuchowych. Jako jeden z pierwszych w Polsce widzia zdjcia zrobione w miejscu upadku prezydenckiego tupolewa. Zdjcia te kilka dni pniej zostay zamieszczone w Internecie, ale bardzo szybko znikny. Potem cz z nich przecieka do prasy, cz zabezpieczyy tajne suby. Robert T. analizowa je wiele godzin, fragment po fragmencie, czsto - gdzie byo to moliwe - w powikszeniu komputerowym. I snu wtpliwoci kwestionujce rosyjsk wersj zdarze. Prba rozwikania tych wtpliwoci doprowadzia majora do sensacyjnych wnioskw. Pytanie pierwsze: boto Pierwsze pytanie, ktre postawi Robert T., brzmiao: w jakich okolicznociach na koach i goleniach 4 tupolewa znalazo si boto? Wedug oficjalnej, rosyjskiej wersji, samolot zahaczy o brzoz, w wyniku

4 Golenie to metalowe elementy czce podwozie samolotu z kadubem.

45

czego straci skrzydo, przewrci si na bok, a pniej na grzbiet i koami do gry uderzy w ziemi w pobliu lotniska Siewiernyj. Ta wersja zakada, e koa nie miay kontaktu z ziemi, lecz pozostaway cay czas w powietrzu.

Boto nie unosi si w powietrzu jak mga, lecz zawsze ley na ziemi. Jeli samolot odwrci si na grzbiet, zanim uderzy o ziemi, skd wziy si lady bota na koach i goleniach?
Zdaniem Roberta T., moliwe s tylko dwa scenariusze:

Pierwsza moliwo jest taka, e w wyniku uderzenia kaduba o boto, elementy samolotu zostay pochlapane.
W tym wypadku na koach i goleniach musiayby znajdowa si plamy . bota. Tymczasem, jak wida na zdjciach, warstwa bota pokrywa cae koa i golenie. Co wicej, oba golenie pokrywa na tej samej dugoci.

Wyglda to tak, jakby oba byy zanurzone w bocie, a potem nagle znalazy si na grze!- uwaa Robert T. Jest pewien, e taki wygld podwozia
samolotu wyklucza moliwo, aby boto pochodzio od przypadkowych zachlapa. Major przeledzi te dostpne zdjcia satelitarne. Wynika z nich, e fragmenty samolotu odnaleziono wodlegoci 0,9- 2,5 km od lotniska. Oznacza to, e zostay rozrzucone w odlegoci 1,4 km. Byoby to normalne, gdyby chodzio o drobne czci: ruby, kawaki wyposaenia wntrza, fragmenty kabli elektrycznych. Jednak w pobliu lotniska Siewiernyj, w promieniu 1,4 km leay fragmenty kaduba - wace nawet kilkaset kg. 5

Boto poprzez swoj konsystencj - zasysa elementy. Pomieszane cz

5 Elementy samolotu, ktre w momencie wybuchu powinny ulec najwikszej dewastacji, zachoway si w najlepszym

steczki wody i ziemi tworz opr, ktry sprawia, e rozpadajce si czci samolotu powinny szybciej straci prdko. Fakt, i samolot rozbi si w terenie botnistym implikuje to, e elementy powinny zatopi si w podou w bliszej odlegoci, ni gdyby wydarzyo si to na twardym gruncie.
Zdaniem majora T., ogromny promie rozrzutu czci samolotu wskazuje na to, e samolot nie rozpad si w wyniku uderzenia, lecz w wyniku wybuchu. Dla porwnania: po katastrofie w Lesie Kabackim elementy samolotu zostay rozrzucone w promieniu 400 m, a samolot nie uderzy w boto. Ku temu samemu pogldowi skania si te profesor Mirosaw Dakowski. Jemu - jako fizykowi - wydao si co najmniej mao prawdopodobne, aby due i cikie czci kaduba samolotowego mogy zosta rozrzucone na tak du odlego wskutek zderzenia maszyny z ziemi. Tym bardziej, e niemal na pewno po tym uderzeniu nie doszo do wybuchu paliwa! Istniej jednak jeszcze inne przesanki uzasadniajce tez o wybuchu. To widoczne na zdjciach... zwoki ofiar. Robert T., ktry wszystkie zdjcia analizowa z typow dla mundrowych skrupulatnoci, zwrci uwag, e zwoki byy czciowo strawione przez ogie. I to w bardzo dziwny sposb.

Wyranie widoczna jest prosta granica midzy spalonymi fragmentami cia, a tymi, ktrych nie dotkn ogie - mwi major T. - Taki charakter zwglenia zwok wskazuje na wczeniejsz eksplozj bomby. Wprzypadku eksplozji bomby, ogie idzie w lad za fal uderzeniow. W przypadku poaru, ogie strawi cae ciao i zostawi inne lady. Kady pirotechnik, czy anatomopatolog rozpozna to byskawicznie.
Robert T. nie ma wtpliwoci:

Wygld spalonych cia pasaerw Tu-154M wiadczy o tym, e ogie pochodzi od wybuchu bomby, a nie od poaru.

47

To nie ostatni dowd. Piloci Jaka-40, ktry wyldowa w Smolesku (na miejscu katastrofy znaleli si 1-1,5 godziny po niej) zgodnie zeznawali 6 , e widzieli ciaa ofiar. I byy to szcztki nagie, pozbawione ubra. - Wybuch bomby wywouje fal uderzeniow, ktrej konsekwencj jest spalenie ubrania. Jeli wic zwoki, ktre znajdowano, byy nagie, to jest to kolejny dowd przemawiajcy za wybuchem bomby. Jest to o tyle atwo rozstrzygn, e inaczej pal si ubrania po wybuchu, a inaczej w poarze. Dla specjalisty rozstrzygnicie tego nie jest problemem - mwi major Robert T. Jest oczywicie jeszcze druga moliwo: w wyniku ogromnego przecienia w momencie uderzenia z ziemi, ubrania mogy pkn i potem zsun si z cia. Aby tak si stao, przecienie musiaoby wynosi okoo 100 G. Prof. dr hab. Mirosaw Dakowski udowodni, e tak ogromne przecienie nie wystpio wskutek uderzenia samolotu. To wszystko wyklucza inny scenariusz ni wybuch bomby. Major T., prbujc odpowiedzie na pytanie o rodzaj bomby ze Smoleska, z cakowitym przekonaniem wskaza na tzw. bomb prniow. Jego zdaniem wiadczy o tym wygld zwok. Dlaczego? Bomba prniowa pozostawia bowiem na zwokach ofiar zupenie inne i wyjtkowe lady. Kapitan Jarosaw Bartniczuk - byy pirotechnik BOR:

Bomba prniowa wysysa tlen z rejonu wybuchu. Widoczne s uszkodzenia otworw drg oddechowych i puc. lady po takim wybuchu czy kadym innym byyby atwe do identyfikacji.

6 Szczegowa tre zezna polskich pilotw w kolejnym rozdziale.

Skutki dziaania bomby prniowej wielokrotnie rwnie oglda Mirosaw Kuleba - dziennikarz i reporter, ktry wiele lat spdzi w Czeczenii jako korespondent wojenny:

Pamitam, e wielokrotnie widziaem wioski czeczeskie, w ktrych Rosjanie uywali bomb prniowych. Charakterystyczne byo to, e zwoki czsto nie byy zmasakrowane. Gdy jednak dotkno si koczyny zamordowanego - ta koczyna natychmiast odpadaa od ciaa.
Wszyscy pirotechnicy s pewni, e wersj o wybuchu bomby prniowej moe ze stuprocentow pewnoci potwierdzi lub wykluczy badanie szcztkw ofiar.

Bomba prniowa zostawia tak wyrane i jednoznaczne lady, e przy profesjonalnych badaniach nie ma moliwoci pomyki. W przypadku pasaerw rzdowego Tu-154M, takich bada nie przeprowadzono. Jak wszyscy wiemy, trumny zamknito w Rosji i zakazano ich otwierania. Wcale bym si nie zdziwi, gdyby chodzio o to, aby zapobiec moliwoci przeprowadzania bada, ktre mogyby potwierdzi wybuch tej bomby. Jej lady musiay si te zachowa na wraku samolotu. Ewentualni sprawcy takiego wybuchu mieliby wic interes w tym, aby wrak samolotu zniszczy
- podsumowuje major rezerwy Robert T. Czy mona mu wierzy? Pukownik Andrzej Pawlikowski - szef BOR w latach 2006-2007:

Znam Roberta dobrze, przez wiele lat pracowalimy razem w BOR-ze. To wietny fachowiec i jeden z najlepszych pirotechnikw w Polsce. W czasach kiedy ja kierowaem BOR-em, powierzyem mu kierowanie sekcj odpowiedzialn za zabezpieczenie pirotechniczne i szkolenia dla funkcjonariuszy tworzcych t sekcj. Jego prac zawsze oceniaem wzorowo.

49

Trzeba te podkreli, za pukownikiem Pawlikowskim, e gdy wyniki oblicze i ekspertyz Roberta T. przedostay si do prasy, rwnie nie wywoay powszechnej fali krytyki. Ergo: nikt nie znalaz kontrargumentw przeciwko tezie o bombie prniowej i przeciwnicy tezy o zamachu woleli to solidarnie przemilcze. Bomba prniowa inaczej zwana bomb termo-wolumetryczn lub superbomb to jedyna bomba, ktrej detonacja powoduje podwjny wybuch. W ostatnich latach intensywne prace nad tak bomb prowadzili Rosjanie. (Swoje ostatnie osignicie - bomb prniow najnowszej generacji, o niespotykanej dotd mocy - nazwali ojcem wszystkich bomb). Jej dziaanie polega na rozpyleniu w powietrzu materiau wybuchowego, przy pomocy maego adunku, a nastpnie zainicjowanie jego eksplozji. Bomba zawiera adunek lotnej cieczy (wglowodory, tlenek etylenu, tlenek propylenu i inne) lub staego materiau wybuchowego w postaci bardzo drobnego proszku, czasem rwnie rozdrobnionego metalu. Pierwszy zapalnik w postaci maego adunku wybuchowego powoduje rozerwanie skorupy bomby i rozpylenie gwnego adunku wybuchowego w powietrzu. Po krtkim czasie (maks. jedna sekunda), potrzebnym na powstanie aerozolu, drugi zapalnik powoduje eksplozj tak powstaej chmury. Dochodzi wic do dwch wybuchw. Dwa wybuchy nastpujce zaraz po sobie, w bardzo krtkim odstpie czasu, zapamitali te czterej Polacy 7 , ktrzy w momencie katastrofy tupolewa znajdowali si najbliej. Byli to: montaysta telewizyjny Sawomir Winiewski, porucznik pilot Artur Wosztyl - dowdca Jaka-40, ktrym przylecieli dziennikarze, drugi pilot porucznik Rafa Kowaleczko i inynier pokadowy - starszy chory Remigiusz Mu.

7 Major Robert 77, dokonujc analizy, nie wiedzia, e dwaj piloci, technik i montaysta filmowy syszeli dwa wybuchy. Fakt, e major T. - nie majc takiej wiedzy - wskaza bomb prniow jako najbardziej prawdopodobne rdo wybuchu, dodatkowo dodaje wiarygodnoci tej wersji.

50

Jarosaw Kaczyski5:

Na wysokoci 100 metrw podjto decyzj o odejciu. Reszta jest tajemnic. Samolot by na zym kursie, nie mg wyldowa, ale mg si poderwa w gr. Tajemnica z ca pewnoci jest we wraku. Jest albo bya, bo wiadomo, e by on niszczony.
Jarosaw Kaczyski myli si tutaj dwukrotnie. Po pierwsze na wysokoci 100 m kapitan Protasiuk podj zupenie inn decyzj. Po drugie reszta, czyli dalszy przebieg zdarze, wcale nie jest tajemnic. Udaje si go odtworzy dziki analizie ekspertyz, zdj i dokumentw wykonanych po katastrofie. Jak wyglday wic ostatnie sekundy tupolewa, ktrym 10 kwietnia na uroczystoci katyskie lecia Lech Kaczyski? Sprbujmy je odtworzy, opierajc si na zdjciach, prawach fizyki i analizach ekspertw.

5. Wypowied na Kongresie PiS 22.01.2011.

51

Rozdzia 4 Ostatni lot

Obchody 70-lecia zbrodni katyskiej miay sta si jedn z najwaniejszych patriotycznych uroczystoci organizowanych przez Lecha Kaczyskiego. Prezydent - niepodlegociowiec - zadba o to, aby hod pomordowanym oficerom oddali przedstawiciele wszystkich rodzajw Si Zbrojnych, wszystkich urzdw centralnych, a take wielu stowarzysze - gwnie prawnikw. Miao to nawizywa do rodowisk, z ktrych wywodzili si zamordowani w 1940 roku oficerowie i podoficerowie. Przed wojn nie wszyscy penili sub w Wojsku Polskim. Wielu pracowao jako lekarze, urzdnicy, prawnicy, naukowcy. Byo te wielu ksiy. Wszystkich w ostatnich dniach sierpnia wcielono do rnych jednostek wojskowych. Po klsce w 1939 roku wzici do niewoli - znaleli si w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie, gdzie zostali zakwalifikowani jako niebezpieczni lub niereformowalni - nie chcieli bowiem nawrci si na komunizm. Zakwalifikowano ich wic do rozstrzelania. W kwietniu 1940 roku w lesie katyskim (oddalonym o kilka kilometrw od Smoleska) zaczto wykonywa masowe egzekucje. Trway do czerwca. 10 kwietnia 2010 roku, w siedemdziesit rocznic tamtych wydarze, prezydent mia wyldowa w Smolesku, potem w kolumnie samochodowej

52

przejecha na polski cmentarz - w miejsce, gdzie mordowano Polakw. Mia przejecha t sam drog, ktr 70 lat wczeniej wizienne samochody NKWD woziy skutych

53

kajdankami polskich onierzy. W Katyniu miaa zosta odprawiona msza wita w intencji zamordowanych oficerw. Po niej prezydent Kaczyski mia wygosi przemwienie. W czasie prezydentury Lecha Kaczyskiego bya to pierwsza wizyta, ktrej nadano tak ogromn rang i w ktrej udzia wzio tylu dygnitarzy pastwowych. W sobot 9 kwietnia do Smoleska pojechali pocigiem przedstawiciele rodzin katyskich i grupa posw i senatorw. Wrd nich m.in: Antoni Macierewicz, Jolanta Szczypiska, Pawe Kowal, Beata Kempa. Na cmentarz w Katyniu dotarli okoo godziny 10 rano czasu rosyjskiego (8 czasu polskiego). Prezydent mia przyjecha godzin-ptorej godziny pniej. Wstawao pikne soce, nic nie zapowiadao tragedii. Na polskim cmentarzu zaczy si modlitwy i piewy. Dlaczego Macierewicz i inni nie polecieli samolotem? Rzdowy tupolew by zbyt may, aby pomieci wszystkich przedstawicieli polskiej delegacji. Tym bardziej, e z uwagi na rang wizyty, prezydent zaprosi do swojego samolotu przedstawicieli Si Zbrojnych i najwaniejszych urzdw. By wic Ryszard Kaczorowski - ostatni prezydent II Rzeczypospolitej na Uchodstwie, genera dywizji Kazimierz Gilarski - dowdca garnizonu warszawskiego, genera broni pilot Andrzej Basik - dowdca Si Powietrznych, genera dywizji Wodzimierz Potasiski - dowdca Wojsk Specjalnych, wiceadmira Andrzej Karweta - dowdca marynarki wojennej, wicemarszakowie Sejmu Krzysztof Putra (z PiS) i Jerzy Szmajdziski (z SLD), wicemarszaek Senatu Krystyna Bochenek (z PiS), szef Instytutu Pamici Narodowej Janusz Kurtyka, prezes Narodowego Banku Polskiego Sawomir Skrzypek, bya dziaaczka Solidarnoci Anna Walentynowicz, Stefan Melak - przewodniczcy Komitetu Katyskiego, Stanisaw Komorowski - wiceminister obrony narodowej i inni. Wielu spord nich cae ycie powicio bezinteresownej walce o Polsk. Na pokadzie miao si znale miejsce rwnie dla brata prezydenta - Jarosawa Kaczyskiego. Ten jednak w ostatniej chwili wycofa si.

54

Jarosaw Kaczyski:
Wiosn 2010 roku moja Mama trafia do szpitala w cikim stanie i na zmian z bratem staralimy si przy niej czuwa i odwiedza j. Leszek by prezydentem i mia bardzo duo obowizkw, wic czciej Mam odwiedzaem ja. Ze wzgldu na stan zdrowia Mamy postanowilimy, e ja nie pojad do Smoleska, tylko zostan w Warszawie, abym mg by przy Mamie. Wic Leszek mia przewodzi delegacji, a po powrocie z Katynia przyjecha do szpitala i znw odwiedzi Mam. Ostatni raz spotkalimy si wanie w szpitalu, u Mamy w pitek 9 kwietnia. Leszek wyszed, ja zostaem jeszcze. Nie mogem si wtedy spodziewa, e widz mojego ukochanego brata po raz ostatni. Niemal w ostatniej chwili, na dzie przed odlotem, Jarosaw Kaczyski ustpi swoje miejsce posowi PiS Zbigniewowi Wassermannowi - byemu ministrowi koordynatorowi sub specjalnych. Wassermann waha si, czy polecie z prezydentem czy z dziennikarzami i poprosi o rad swoich asystentw. Ci doradzili mu, aby lecia z prezydentem. Bo tutk bdzie bezpieczniej. Pose PiS posucha. Gdyby wsiad do jaka, przeyby. Jarosaw Kaczyski: Wpitek prosilimy pana Bronisawa Komorowskiego wwczas marszaka Sejmu, aby przeoy jedno mao znaczce gosowanie, aby posowie z naszego klubu: Grayna Gsicka, Stanisaw Zajc i Aleksandra Natalii - wiat - mogli wczeniej opuci Sejm i zdy na pocig jadcy na uroczystoci katyskie. Bronisaw Komorowski odmwi i te dwie koleanki plus jeszcze jeden pose nie zdyli na pocig i polecieli samolotem razem z moim bratem. Gdyby marszaek Komorowski nie okaza si tak maostkowy, te osoby yyby do dzi.

55

Lech Kaczyski i jego wsppracownicy chcieli, aby wizyta miaa jak najgoniejszy oddwik w mediach. Dlatego wyjtkowo, dla ekipy dziennikarskiej, zorganizowano osobny transport wojskowym samolotem. Jak-40 mia wystartowa wczeniej, aby dziennikarze byli na miejscu przed delegacj prezydenta i zdyli przygotowa transmisj. Jaka obsugiwaa trzyosobowa zaoga: porucznik pilot Artur Wosztyl - dowdca, porucznik - pilot Rafa Kowaleczko i starszy chory Remigiusz Mu - technik pokadowy. Aby unikn zamieszania, chcieli wystartowa jeszcze przed przyjazdem pasaerw tupolewa. Caa procedura przebiega bez zakce. Gdy szarza wit, porucznik Wosztyl dosta zgod na start. O godzinie 5.29 Jak-40 wznis si w gr i odlecia w stron Smoleska. Gdy maszyna startowaa, z hangaru na Okciu kolejna zaoga wyprowadzaa tupolewa o numerze bocznym 101. Zaog t stanowili: kapitan pilot Arkadiusz Protasiuk (dowdca), major pilot Robert Grzywna, porucznik pilot Artur Zitek (nawigator) i starszy chory Andrzej Michalak (technik pokadowy). W grudniu 2010 roku w prasie pojawia si informacja, e dowdca nie chcia lecie do Smoleska. Nie mia aktualnych prognoz pogody i prawdopodobnie aktualnych kart podejcia. Jeden z pilotw z 36 puku mia zezna 8 w trakcie ledztwa, e na pycie lotniska doszo do ostrej wymiany zda midzy Protasiukiem, a Basi- kiem, ktry osobicie przekona pilota do startu. Ta wersja wydaje si mao prawdopodobna, bo kapitan Protasiuk by odporny na naciski. Czy jednak tak byo rzeczywicie - tego si nigdy nie dowiemy. Prezydent i jego maonka przyjechali na Okcie spnieni. W efekcie samolot wystartowa z prawie pgodzinnym opnieniem. Kapitan Protasiuk odbi si z pasa dopiero o 7:27. Chwil pniej, kontroler z wiey na Okciu zidentyfikowa rzdowego tupolewa, kaza wznie si na wysoko 21 tysicy stp i skrci bezpored
8 Przegldajc akta ledztwa, nie znalazem tego protokou. Wyglda to na manipulacj obliczon na to, by uczyni generaa Basika wspwinnym tragedii. Tym bardziej, e wedug tej samej wersji, genera Basik -po tym, jak rzekomo zmusi Protasiuka do startu - mia zameldowa prezydentowi gotowo do lotu.

56

nio w stron BAMSO. BAMSO to punkt wylotowy ze strefy kontroli zblieniowej lotniska Okcie, pooony po stronie wschodniej. Zaoga pozdrowia kontrolerw i poleciaa w stron granicy biaoruskiej, aby pniej wyldowa na lotnisku Siewiernyj. Lotnisko Siewiernyj nazywane jest piekieln dziur. Powstao w roku 1920 na potrzeby lokalnego zarzdu cywilnej floty lotniczej. A do 1941 roku stacjonoway tu samoloty Armii Czerwonej: fokkery, osawione junkersy i ANT-9 - prototypy pniejszych popularnych maszyn. Latem 1941, po agresji niemieckiej na ZSRR, hitlerowcy zaj li okolice Smoleska, w tym take lotnisko Siewiernyj. Z racji swojego pooenia (przez kilka miesicy byo pooonym najbliej Moskwy portem lotniczym w rkach armii niemieckiej) zostao wyremontowane. Decyzj o rozbudowie i remoncie lotniska podpisa osobicie Hermann Goering - szef Luftwaffe (si powietrznych III Rzeszy). 9 Do 1943 roku lotnisko wykorzystywane byo przez armi niemieck potem zostao przejte z powrotem przez Armi Czerwon i stao si na krtko baz 475 szwadronu lotniczego, pniej puku lotnictwa transportowego ZSRR. W latach 1951 1991 stacjonowa tu rwnie puk myliwcw. Od 1974 roku lotnisko wykorzystywane jest gwnie jako miejsce hangarowania i postoju samolotw - przede wszystkim jakw, ktre od lat przechodz remonty generalne w pobliskiej fabryce. W okresie tzw. zimnej wojny - jaki byy jednym z najpopularniejszych modeli samolotw wojskowych uywanych w krajach demokracji ludowej. Po 1989 roku cz pastw byego Ukadu Warszawskiego zacza wycofywa z uytku sowieckie maszyny, by zastpi je amerykaskimi. W Polsce szo to bardzo opornie (powodem byy wzgldy finansowe), wic polskie jaki nadal latay do Smoleska na naprawy. Lotnisko stao si rwnie miejscem postoju Iw-76 i Atononw-12, ktre s gwnymi samolotami transportowymi rosyjskiej armii. Lotnisko zatrudnia

9 Zosta skazany na mier podczas procesu w Norymberdze i powieszony.

57

na stae okoo 50 osb, z czego wikszo zajmuje si wycznie pilnowaniem terenu i pasw startowych. Od lat 60. wadze wojskowe nie znajdoway pienidzy na modernizacj infrastruktury lotniska. Nie udao si wyremontowa drogi dojazdowej do portu, ani postawi nowego ogrodzenia. W efekcie, codziennie przez teren lotniska przechodzi kilkadziesit osb, skracajc sobie w ten sposb drog do miasta. Ja rzadko lataem na takie lotniska pod wzgldem owietlenia, jak lotnisko w Smolesku. Chodzi mi (o) brak owietlenia pasa, drg koowania, progu pasa. (...) Chciabym tylko zaznaczy, i wiea bya tylko z nazwy. Faktycznie by to parterowy barak. Nie jestem w stanie powiedzie, czy podczas zarwno naszego ldowania, jak i Tu-154 kto sta przy wiey z jakim urzdzeniem technicznym - zezna porucznik pilot Rafa Kowaleczko - drugi pilot jaka. Co rwnie istotne, w ostatnich latach nie znalazy si pienidze na nowoczesne systemy naprowadzania, uatwiajce pilotom bezpieczne ldowanie. Zabrako m.in. ILS - Inteligent Landing System, zamiast ktrego ustawiono dwie radiolatarnie typu NDB. Nadajniki NDB to anteny, ktre wysyaj samolotowi sygna w ksztacie odwrconego stoka, informujcy w jakim pooeniu znajduje si samolot. Jeli odchyla si od osi pasa startowego, radiolatarnie piszcz, zmuszajc pilota do ustawienia si w osi pasa. Sygna milknie, gdy powracaj do odpowiedniego pooenia. Sygna trwa tym duej, im wyej pilot jest nad radiolatarni. Korzystajc z ra- diolatarni NDB, pilot ma trzy wane punkty. Pierwszy - 10 km od pasa - to wysoko 500 m i pocztek cieki ldowania. Drugi punkt 6,1 km od progu pasa i wysoko 300 m. Ostatni to odlego 1, 1 km i wysoko 70-120 m. Rozpoczynajc podchodzenie do ldowania, pilot znajduje si 10 km od lotniska na wysokoci 500 m. Otrzymuje wwczas sygna pierwszego nadajnika NDB oddalonego,

58

jak wspomniano, o 6,1 km. Ustawia kt opadania tak, aby nad tym nadajnikiem znale si na wysokoci 300 m. Sygna pozwala ustawi samolot w osi do pasa. Samolot uzyskuje sygna od nadajnika i kieruje si na niego. Pilot ustawia si na zero (kierunek osi pasa). Przelatujc nad nadajnikiem uzyskuje znak - informacj (czerwona lampka oraz sygna), e przelatuje nad waciwym nadajnikiem. W tym miejscu moe sprawdzi odlego od lotniska. Potem nastpuje przestawienie igy wskanika i pilot otrzymuje sygna od drugiego nadajnika NDB, oddalonego o 1 lub 1,1 km od progu pasa. Odlego midzy radiola- tarniami powinna wic wynosi 5 lub 5,1 km. Jeli jest inaczej, pilot otrzymuje faszywy sygna co do odlegoci od pasa i moe le skierowa samolot. To za prowadzi do katastrofy. Obie radiolatarnie postawione w Smolesku, blisza i dalsza prowadzca, wyprodukowane zostay w latach 1981 i 1989, znajdoway si na wschodniej stronie pasa startowego. I nie dziaay tak, jak powinny. W dniu 10.04.2010 ustawiajc si na kursie ldowania, biorc wskazania GPS, wskazwka ARK, wskazujca dalsz radiolatarni, nakazywaa wprowadzenie poprawki w prawo, pomimo, e GPS wskazywa, e jestemy na osi centralnie na pas 259, biorc pod uwag wskazania ARK, wprowadziem poprawk w prawo i kontynuowaem podejcie, jak wyej zeznawaem. Wskanik GPS wskazywa w tym momencie, e kontynuuj podejcie z prawej strony cieki podejcia. Mona wobec tego wnioskowa, e wsprzdne lotniska (KTA) nie wskazyway rodka drogi startowej. Chciabym rwnie doda, e wprowadzajc odczytane z karty podejcia wsprzdne bliszej i dalszej radiolatarni, odlego midzy nimi nie wynosi 5,15 km tylko 4,5 km odczytane z GPS. Zrobiem to ju w Polsce po katastrofie. Nikogo jeszcze o tym nie informowaem. Prokuratura jest pierwszym organem, ktremu przekazuj t informacj zezna w ledztwie dowdca jaka porucznik pilot Artur Wosztyl. le zsynchronizowany system doprowadzi do szeregu komplikacji

59

Kontynuujc podejcie do podczas manewru ldowania. bliszej radiolatarni, zauwayem, e po przeczeniu na ARK (automatyczny radio kompas) na blisz nie mam jednoznacznych wskaza. Wskazwka ARK na przyrzdzie NPP wychylaa si okoo 10 stopni, raz w prawo raz w lewo. To wiadczyo, moim zdaniem, o nieprawidowej pracy radiolatarni. Podjem wobec tego decyzj o przeczeniu ARK na dalsz radiolatarni i kontynuowanie podejcia, uwzgldniajc wskazania teje radiolatarni. (...) Pomidzy dalsz a blisz, oprcz wiate APM nie widziaem adnego innego owietlenia lotniska. Identyczna sytuacja bya po wyldowaniu na pasie, tzn. nie widziaem owietlenia ani pasa ani te drg koowania zeznawa w prokuraturze dowdca Jaka-40. Mimo tych licznych niedogodnoci, 10 kwietnia, chwil po godzinie 7 rano, porucznik pilot Artur Wosztyl z wirtuozeri typow dla polskich pilotw posadzi jaka na pasie startowym lotniska Smolesk - Siewiernyj. Dziennikarze obecni na pokadzie, niewiadomi problemw z ldowaniem, szybko opucili pokad, przeszli formalnoci graniczne i udali si na cmentarz w Katyniu. Porucznik Wosztyl i dwaj jego koledzy zostali na lotnisku. Nie wiedzieli, e dziki temu stan si najwaniejszymi wiadkami katastrofy rzdowego samolotu. Sami mieli szczcie. Mga nie bya bardzo gsta i porucznik Wosztyl mg zobaczy pas. Nie by wic zdany na radiolatarni. Kapitan Protasiuk ldowa we mgle i nie widzia lotniska. I musia by zdany na radiola- tarnie. A te wprowadziy go w bd. Dlatego wanie by przekonany, e znajduje si na poprawnej ciece ldowania, cho tak nie byo. Czy to moliwe, aby osoby odpowiedzialne za lotnisko w Smolesku ustawiy radiolatarni w zych miejscach? Lotnisko funkcjonowao od 1920 roku, jako cz infrastruktury wojskowej. Sprawno wojska bya w ZSRR kwesti najwaniejsz. Ktokolwiek ustawiby

60

radiolatarni le, zostaby oskarony o sabota lub dywersj i skazany na mier lub na wiele lat agru. W aktach prokuratorskiego ledztwa nie ma adnych informacji pozwalajcych przypuszcza, e ktokolwiek zgasza zastrzeenia co do pracy radiolatarni lub jakiejkolwiek innej czci lotniskowej infrastruktury. Wniosek nasuwa si jeden, radiolatar- nie ustawiono le tu przed 10 kwietnia. Tu po godzinie 10 czasu rosyjskiego, kapitan Arkadiusz Protasiuk poinformowa kontrolerw o opuszczeniu przestrzeni powietrznej Biaorusi. Wlecia do Rosji i powoli zacz przygotowywa si do ldowania w Smolesku. Okoo 8:25 Lech Kaczyski zadzwoni z telefonu satelitarnego do swojego brata. Jarosaw Kaczyski: Rozmowa dotyczya tylko stanu zdrowia Mamy, niczego innego. Brat poradzi mi na koniec, ebym jeszcze si troch przespa, bo jestem bardzo zmczony. Pniej pojawiy si jakie pseudorewelacje medialne, jakobym mia naciska na mojego brata, aby koniecznie kaza pilotom ldowa. To jest informacja nieprawdziwa i bardzo dla mnie krzywdzca. Absolutnie nie miao to miejsca. Nigdy nawet by mi to do gowy nie przyszo, aby tak zrobi. Kto, kto twierdzi, e namawiaem brata, aby zmusza pilotw do ldowania, po prostu bezczelnie kamie. W pewnym momencie nasza rozmowa zostaa przerwana, ale nie zaniepokoio mnie to. Tak si czsto zdarzao przy rozmowach przez telefon satelitarny. Kilkanacie minut przed katastrof prezydent mia spokojny, opanowany gos. Jarosaw Kaczyski nie mia wic powodw przypuszcza, e za chwil wydarzy si co strasznego. Po godzinie 8:20 piloci tupolewa poczyli si ze swoimi kolegami z Jaka-40, by zapyta o warunki na lotnisku.

61

Dokadny zapis ich rozmw mia przedstawia stenogram z czarnych skrzynek udostpniony przez Rosjan stronie polskiej w czerwcu. Wszystko wskazuje na to, e zapis ten zosta umylnie sfaszowany. Dowody na to przedstawimy w kolejnej czci. Teraz wymienimy tylko dwa najwaniejsze. Pierwszy - opublikowany przez Rosjan zapis trwa duej ni wynosi maksymalny czas pracy rejestratora. Prawidowo dziaajcy rejestrator moe nagrywa dwie minuty krcej. Drugi - tre zapisu odnonie rozmw pilotw nie pokrywa si z zeznaniami zaogi jaka. Chory Mu zezna w prokuraturze, e czc si z kolegami z tupolewa powiedzia Arek tu Remek. Z kolei w oficjalnych stenogramach czytamy, e powiedzie mia Remek, jestem. Ale to nie wszystko. Dotychczas utajniony jest rejestrator, zawierajcy parametry lotu. Stenogramy z CVR (Cockpit Voice Register - rejestrator rozmw zaogi) dowodz za, e Tu-154M z Lechem Kaczyskim na pokadzie rozbi si dokadnie o godzinie 8:41:05,4 czasu polskiego. W tym momencie bowiem wedug oficjalnej wersji - koczy si zapis rejestratora CVR. Aby odpowiedzie na pytanie, co wydarzyo si w Smolesku, musimy wic posikowa si innymi rdami.

rdo pierwsze: raport z elektrowni

W trakcie ledztwa wyszo na jaw, e samolot, tu przed upadkiem, zahaczy skrzydem o lini energetyczn w pobliu Smoleska. W wyniku tego, w pobliskiej elektrowni przesta funkcjonowa generator numer W602, ktry dostarcza prd w okolice lotniska Siewiernyj. 10 kwietnia, po poudniu, kierownictwo smoleskiej elektrowni powoao specjaln komisj, ktra miaa wyjani spraw. Tego samego dnia, po wnikliwym zbadaniu przebiegu zdarze, czonkowie komisji podpisali si pod protokoem, ktry ma istotne znaczenie dla sprawy. To Dokument zbadania faktu odczenia prdu. Z protokou wynika, e generator W-602 przesta dostarcza

62

prd do okolicznych domw o godzinie 10:39:35 czasu rosyjskiego. Zosta z powrotem uruchomiony (w trybie awaryjnym) o godzinie 10:41:11 przez dyurnego technika elektrowni Siewiernyj. Wtedy prd z powrotem popyn. I wtedy te zawyy syreny alarmowe w pobliu lotniska Siewiernyj. Moment ich wczenia zarejestrowa telefonem komrkowym nieznany autor filmu z miejsca upadku tupolewa. Film ten (wicej o nim w kolejnym rozdziale) zarejestrowa tajemnicze postaci krcce si przy wraku samolotu i dziwne odgosy przypominajce strzay z broni palnej. Co to oznacza? Na dostpnym w Internecie nagraniu z telefonu komrkowego, syreny alarmowe wczaj si w 34 sekundzie. Wczeniej, autor filmu bieg na miejsce zdarzenia i gono sapa. Jeli od godziny 10:41:11 (moment wczenia syren alarmowych) odejmiemy 34 sekundy, otrzymujemy godzin 10:40:37 czasu rosyjskiego. O tej dokadnie godzinie zostaa wczona kamera w telefonie komrkowym. Wyjcie telefonu, wczenie kamerki i ustawienie jej zwaszcza, gdy dzieje si to w biegu - zajmuje co najmniej 5 sekund. To by oznaczao, e autor tajemniczego nagrania dowiedzia si o upadku okoo godziny 10:40:32. To dowody, ktre w sposb niepodwaalny i bezsprzeczny wskazuj, e do upadku tupolewa musiao doj najpniej o godzinie 10:40:32 czasu rosyjskiego, czyli o 8:40:32 czasu polskiego. Ale najprawdopodobniej doszo wczeniej.

rdo drugie: prawa matematyki i fizyki

Kola - miejsce, w ktrym Tupolew uderzy o ziemi, znajduje si okoo kilometra od pasa startowego w Smolesku i dokadnie 250 m w linii prostej od miejsca uszkodzenia linii wysokiego napicia. O t lini samolot uderzy skrzydem dokadnie o godzinie 8:39:35. Jeli chcielibymy przyj oficjaln, rosyjsk wersj, e do katastrofy doszo po godzinie 8:41:06 oznaczaoby to, e odlego 250 m samolot pokona w czasie przekraczajcym ptorej minuty. Musiaby wic lecie

63

z prdkoci... niewiele wiksz ni 12 km/h. Jest to niemoliwe, poniewa dla wacego ponad 80 ton tupolewa, minimalna prdko lotu wynosi ponad 280 km na godzin, a wic nieco wicej ni 75 m/ sek. Jeli przyj, e samolot podchodzcy do ldowania lecia wanie z t prdkoci, oznaczaoby to, e dystans 250 m pokona w cigu niecaych czterech sekund. Oznaczaoby to, e do zderzenia doszo najpniej o 8:39:38, a wic na prawie ptorej minuty przed oficjalnym momentem katastrofy!

rdo trzecie: pierwsza informacja

Pierwsz informacj o katastrofie rzdowego tupolewa poda Wiktor Bater - korespondent Polsat News, od wielu lat pracujcy w Rosji. Nasuwa si pytanie, czy podaby informacj tej wagi, wiedzc, e jest nieprawdziwa? Oczywicie nie. Korespondent musia przecie wiedzie, jakie skutki by to wywoao - take dla niego samego i jego wiarygodnoci. Wiktor Bater nie ma w rodowisku dziennikarskim opinii wariata ani konfabulanta. Nie zasyn te z jakich spektakularnych dziennikarskich wpadek. Trudno wic podejrzewa go o z wol lub manipulacj w tej kwestii. Aby poda tak informacj, dziennikarz musia by pewien, e jest prawdziwa. A skoro j poda tu po godzinie 8:40, musiaa by ju wwczas potwierdzona. To oznacza, e do wypadku doszo wczeniej. Potwierdza to tez o tym, e katastrofa miaa miejsce przed godzin 8:40!

rdo czwarte: tajny nasuch

Oficer Suby Wywiadu Wojskowego: Polskie suby wywiadowcze od co najmniej dziesiciu lat dysponuj cile tajnymi orodkami radionasuchu. Orodki te maj specjalistyczny sprzt nasuchowy skierowany na teren za wschodni granic. Radary s

64

bardzo czule. Mog zarejestrowa kade pierdnicie od Bugu a po Ural. Oczywicie radary te s odpowiednio zadaniowane, aby wychwytyway tylko te dwiki, ktre s nam potrzebne: wystrzeliwania rakiet, jazdy czogw, start samolotw. Wszystko to, co jest dla nas interesujce z punktu widzenia obronnoci Polski. W sobot 10 kwietnia 2010 roku midzy godzin 8:39:30, a 8:39:40 nasze radary zarejestroway dwa, nastpujce po sobie w krtkim odstpie czasu wybuchy w okolicach lotniska Smolesk - Siewiernyj. W kadym postpowaniu dowodowym, najbardziej istotne s trzy pytania: co?, gdzie? i kiedy? Odpowied na pytanie gdzie? znana jest od pocztku: samolot rozbi si ponad kilometr przed pocztkiem pasa startowego lotniska Siewiernyj. Na pytanie kiedy? udzielilimy odpowiedzi powyej. Teraz sprawa najwaniejsza: co?. Co wydarzyo si tu przed godzin 8:40 w pobliu lotniska Smolesk - Siewiernyj? Robert T. - specjalista - pirotechnik Biura Ochrony Rzdu: Gdy patrzy si na zdjcia wykonane na miejscu katastrojy, kady, kto ma pojcie o pirotechnice i awionice, zwrci uwag na wygld poszczeglnych elementw. Silniki, wirniki i opatki pozostay w stanie prawie nienaruszonym. Jest to rzecz arcywana, ktra zmienia nasze spojrzenie na przebieg wydarze ze Smoleska. Turbina silnika samolotowego Tu-154M pracuje przecie z prdkoci 12 tys. obrotw na minut. Dochodzi do niej benzyna lotnicza - znacznie bardziej wybuchowa ni zwyka benzyna samochodowa. Jeli przyjmiemy, e wersja Rosjan jest prawdziwa i samolot uderzy o ziemi, musiaoby doj do wybuchu i turbina pracujca z t prdkoci musiaaby rozpa si na dziesitki tysicy drobnych czci. Podobnie jak wszystkie pozostae elementy silnika. Silnik Tu-154M to radziecki Soowiow D30-KU. Jego dugo wynosi 146 cm, waga to 2305 kg, cig maksymalny to 103 kN, a cinienie

65

sprania wynosi 17:1. W wyniku uderzenia o ziemi, ciki silnik musi si rozpa, a potna sia spowodowana wybuchem benzyny lotniczej powinna rozrzuci jego fragmenty w promieniu nawet kilku kilometrw. Rzecz oczywist jest, e z owalnych komr, w ktrych montuje si silniki, wykonanych z duralowej blachy, mg pozosta co najwyej lad. Tymczasem na zdjciach widzimy je prawie w stanie nienaruszonym - analizuje Robert T. Wedug oficjalnej, rosyjskiej wersji, na kilka sekund przed uderzeniem o ziemi, kapitan Protasiuk otworzy przepustnic i da peny cig, aby osign maksymaln moc i podnies' samolot do gry. W tej sytuacji, turbina silnika tupolewa pracuje z prdkoci 20 tys. obr./min. Przy takiej prdkoci pracy turbiny, w wypadku uderzenia o ziemi, czci powinny ulec jeszcze wikszej dewastacji ni w przypadku, jeli turbina pracuje z prdkoci 12 tys. obr./min. - mwi major Robert T. Zdaniem eksperta, ca sytuacj mona wytumaczy tylko w jeden moliwy sposb: w momencie uderzenia o ziemi silniki nie pracoway!!! W kadym innym przypadku, zostayby z nich tylko drobne fragmenty rozrzucone w promieniu kilku kilometrw. Skoro wic przyjmiemy za pewnik, e silniki tupolewa nie pracoway w momencie katastrofy, istniej tylko dwie moliwoci. Pierwsza jest taka, e silniki zaciy si w powietrzu. W historii lotnictwa awarie silnikw samolotowych zdarzay si, jednak znany jest tylko jeden przypadek, kiedy awarii ulegy jednoczenie wszystkie trzy silniki. Stao si to w grudniu 2010 roku na lotnisku Domodiedowo w Moskwie, w samolocie... Tu-154M. Samolotem gwatownie szarpno w bok, maszyna zjechaa z pasa i rozbia si na trawie. Dwch pasaerw zgino, a 83 zostao rannych. Jest absolutnie wykluczone, aby

66

stao si tak 10 kwietnia w Smolesku. Gdyby do tego doszo, piloci na pewno zauwayliby to, a lady tego zachowayby si w ich rozmowach zapisanych w rejestrach czarnych skrzynek. Skoro wykluczamy taki przebieg zdarze, pozostaje tylko jedna moliwo: silniki nie pracoway, bo samolot... awaryjnie wyldowa i kapitan Protasiuk po prostu je wyczy! Oficer Suby Wywiadu Wojskowego: Okolicznoci katastrojy mogy by wyjanione ju 10 kwietnia lub kilka dni pniej. Wszyscy wiedz, e kady lot samolotu, zwaszcza samolotu wojskowego (a takim by lot tupolewa do Smoleska) jest rejestrowany dziki nowoczesnym amerykaskim satelitom szpiegowskim. Tak samo byo z tym lotem. Zosta nagrany, zdjcia trafiy do zasobw NSA^, wic wystarczyo zwrci si do Amerykanw z prob o ich udostpnienie. 5 maja 2010 roku szef kolegium ds. sub specjalnych - Jacek Cichocki oficjalnie potwierdzi w rozmowie z RMF FM, e Amerykanie przekazali Polsce zdjcia satelitarne dotyczce katastrofy samolotu z prezydentem Kaczyskim na pokadzie. Cichocki podzikowa stronie amerykaskiej za wspprac, ale nie ujawni adnych szczegw. Take prokuratura ograniczya si tylko do lakonicznego komunikatu, e zdjcia maj ogromne znaczenie, a zgod na ich udostpnienie wyda resort obrony. Tyle tylko, e Ministerstwo Obrony Narodowej nigdy tego nie potwierdzio. Oficer Suby Wywiadu Wojskowego: Prokuratura bazowaa na grze sw. Oczywicie, e zgod na udostpnienie materiaw NSA wyda resort obrony, ale nie polski, tylko amerykaski. Zgod wyda Pentagon, a nie ministerstwo Bogdana Klicha. Naszych ministrw nikt nawet nie pyta o zdanie. My bylimy bardo ciekawi, jak zachowa si polska prokuratura, poniewa te zdjcia w bardzo duym stopniu uwiarygodniaj tez, e w Smolesku doszo do zamachu, eby nie powiedzie, e w sposb jednoznaczny t tez potwierdzaj.

67

Prowadzca ledztwo Wojskowa Prokuratura Okrgowa nie odpowiedziaa konkretnie na adne pytania odnonie materiaw przekazanych przez NSA. Materiaw tych nie udostpniono take rodzinom ofiar ani ich penomocnikom procesowym. Trafiy do kancelarii tajnej z adnotacj cile tajne. Dostp do nich ma tylko kilku prokuratorw. Rozmowa z oficerem Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego: - W jakich okolicznociach te zdjcia trafiy do Polski? - Amerykaskie suby same, z wasnej inicjatywy zorganizoway robocze spotkanie z kilkoma przedstawicielami naszych sub. Naszych byo na tym spotkaniu piciu: dwch z Agencji Wywiadu, dwch z ABW1 i jeszcze jeden czowiek, o ktrym nie mog mwi. Do spotkania doszo poza Polsk, ale bardzo blisko polskiej granicy, w miejscu, w ktrym Amerykanie maj swj lokal kontaktowy. Amerykanie powiedzieli, e satelity NSA nagray cay lot tupolewa i zarejestroway te moment tzw. katastrojy. - Satelita czy satelity? - Satelity. Liczby mnogiej uyem nieprzypadkowo. Amerykanie uywaj dwch rodzajw satelit szpiegowskich. Pierwszy typ nagrywa wszystko z gry, z bardzo duej odlegoci. Drugi typ nagrywa z boku z niszej wysokoci, pod ktem. Dziki temu kady obiekt mona nagra i z gry i z boku.

68

- Co satelity nagray 10 kwietnia? - Nagray lot tupolewa i moment jego ldowania. Z tych nagra wynika, e samolot wyldowa w bocie w tym lesie w pobliu lotniska, troch poobijany i pokiereszowany, ale wyldowa. Zdjcie zrobione chwil pniej przedstawia ju wrak tupolewa, ktrego fragmenty s porozrzucane. To ju efekt wybuchu. Natomiast satelita wyszy, rejestrujcy wszystko z lotu ptaka nagra miejsce, gdzie tutka wyldowaa. Technicy NSA powikszyli fragmenty tych zdj. Wida tam wyryte w bocie lady k samolotu, ukadajce si w trjkt. Dalsze powikszenie i wyskalowanie zdjcia, pozwoliy wyliczy, e lady k oddalone s od siebie o mniej ni 12 metrw. Tymczasem w Tu-154M rozstaw podwozia wynosi 11, 5 metra. - Co si dziao z tymi zdjciami? - Wzilimy kilka z nich od Amerykanw, potem napisalimy notatk do szefa ABW Krzysztofa Bondaryka, w ktrej przedstawilimy przebieg spotkania z Amerykanami i ich ofert dotyczc zdj i zaczylimy te zdjcia, ktre dali nam Amerykanie. Mylelimy, e natychmiast spotka si to z reakcj i przeoeni ka nam oficjalnie wystpi do strony amerykaskiej, aby te zdjcia trafiy w nasze rce. Ku naszemu zdumieniu tak si nie stao. Z tego, co syszaem, Bondaryk napisa na ten temat notatk do premiera Tuska, ale Tusk nie zdecydowa si skorzysta z oferty Amerykanw. W kadym razie oficjalnie ju do kolejnego spotkania nie doszo. - A nieoficjalnie? - Nieoficjalnie tak. I wtedy Amerykanie mwili, e jeli polski rzd w taki sposb postpi, to to jest zdrada interesw narodowych i zdrada sojusznikw z NATO, bo to oznacza, e rzd Donalda Tuska wsplnie z Rosj uczestniczy w matactwie. I tuszuje lady zabjstwa prezydenta pastwa NATO. - A co si dalej dziao z tymi zdjciami?

69

- Nie wiem. Zapytaj o to Tuska, albo Bondarykd. Ale Amerykanie dali nam kopie tych zdj i nagra 10 . Jeli zdjcia, ktre otrzymaem od mojego informatora, s prawdziwe (a nic nie wskazuje na to, aby byo inaczej), oznacza to, e kapitanowi Protasiukowi udao si posadzi maszyn w botnistym terenie przed lotniskiem w Smolesku i wyczy silniki. Chwil pniej doszo do podwjnego wybuchu, ktrego sia wstrzsna kadubem, odwrcia go na grzbiet i zmasakrowaa siedzcych wewntrz pasaerw. Niezalenie od wszystkiego, jest jeszcze jeden lad, ktry, cho zacierany, potwierdza t wersj. Oto na przedostatniej stronie stenogramw dostarczonych Polsce przez MAK w czerwcu 2010 roku, widnieje fragment rozmowy zaogi. O 10:40:50 czasu rosyjskiego drugi pilot - major Robert Grzywna - mwi odchodzimy. Nastpnie syszymy sygnay dwikowe PULL UP i wysoko maszyny od ziemi, czytan przez nawigatora porucznika Artura Zitka. Jest to wysoko coraz mniejsza. wiadczy to o tym, e samolot si znia. Jak to wyjani? Przecie odchodzi si samolotem w gr, a nie w d. Mona to tumaczy tylko w jeden sposb. Major Grzywna nie powiedzia odchodzimy, lecz podchodzimy. Ta drobna rnica fonetyczna ma tutaj ogromne znaczenie co do sensu sowa. Oto bowiem sowo podchodzimy wskazuje na to, e zaoga do ostatniej chwili bya przekonana, e jest na waciwej ciece i na waciwym kursie i postanowia wyldowa. Wwczas dwiki zidentyfikowane przez MAK jako odgos zderzenia z drzewem mgby oznacza, e faktycznie tupolew skosi drzewa, ale poszarpany i poobijany wyldowa dziki mistrzowskim umiejtnociom kapitana Protasiuka i majora Grzywny. I wtedy aktywowano bomb prniow.

10

Zdjcia przekazane autorowi przez oficera ABW opublikowane w czci z ilustracjami.

70

Jeli przyjmiemy - jak ustalilimy wyej - e wszystkie wydarzenia miay miejsce ptorej minuty wczeniej ni podano to w stenogramach MAK, dochodzimy do wniosku, e sowo podchodzimy major Grzywna wypowiedzia nie o 8:40:50 lecz o 8:39:20. To w oczywisty sposb pokrywaoby si czasowo z tym, co wynika z raportu ze smoleskiej elektrowni i z tym, co nagra telefonem komrkowym nieznany do dzi autor. W stenogramach czarnych skrzynek, opublikowanych w czerwcu przez MAK, oznaczono take rozmowy pilotw z wie kontroli w Smolesku. Wynika z nich, e kontrolerzy zezwolili pilotom zej bardzo nisko, a do 100 m. Inaczej zapamitali to czonkowie zaogi polskiego Jaka-40. Jak na wysokoci 50 m nie zobaczycie pasa, odlatujcie porucznik Artur Wosztyl cytowa prokuratorom rozmow zaogi tupolewa z wie. Tego nie ma jednak w opublikowanych stenogramach z czarnych skrzynek. To dowodzi, e protokoy s niewiarygodne. Dowodzi te, e kontrolerzy s wspwinni katastrofie. Na to samo wskazuje ich zachowanie w pierwszych minutach po tragedii. Po tym, jak umilky silniki Tu-154M, z wiey wyszed jaki mczyzna w mundurze i uda si w kierunku pojazdw zabezpieczenia. Po chwili pojazdy ruszyy na sygnale. Nastpnie z wiey wyszed kolejny mczyzna w mundurze, wzrost okoo 160-165, krtko ostrzyony, jasny blondyn, masywnej budowy ciaa. Byo wida, e jest zdenerwowany. Trzsy mu si rce. Odpala papierosa. Do niego podszed chory Mu - zeznawa porucznik pilot Artur Wosztyl. Po tym jak Tu-154M rozbi si, ja przez radio z jaka skontaktowaem si z wie i zapytaem si kontrolera co z naszym Tu-154M.

71

On odpowiedzia, e le. Pniej zapytaem si ponownie, co z naszym samolotem tzn. Tu-154M. Kontroler powiedzia, ebym wyszed z Jaka-40. Kiedy ivyszedem, w moj stron szed mczyzna umundurowany, w wieku okoo 40-45 lat, niski blondyn o ogorzaej twarzy Wtedy te powiedzia mi, e Tu-154M spad 1500 m przed pasem. Ten mczyzna by przeraony, trzs si i mamrota, e jest ju po nim. - zezna w prokuraturze chory Remigiusz Mu. W chwili, gdy zaoga Jaka-40 rozmawiaa z kontrolerami ze Smoleska, kilometr dalej, w lesie, rozgrywa si drugi akt dramatu.

72

Rozdzia 5 Zapis egzekucji

Kilkadziesit minut po katastrofie na popularnym internetowym serwisie YouTube, znalazo si nagranie wykonane telefonem komrkowym przez nieznanego autora. Kadry pokazyway wrak poncego samolotu, a obok niewyrane ruchy. Sycha byo rwnie kilka gonych hukw i urywane sowa. Kolejne gosy zostay zaguszone dwikiem syren alarmowych. Na niewyranych kadrach wida take poruszajce si postacie. Pierwsze nagranie znikno z sieci jeszcze 10 kwietnia 2010 roku. Dlaczego tak si stao - nie wiadomo. Na szczcie informacja o filmie rozesza si na tyle szybko, e wielu internautw zdyo cign nagranie na twarde dyski. Dziki nim film po kilku godzinach pojawi si znowu. Uytkownicy sieci zaczli wymienia si linkami do filmu. Nagranie, cho jeszcze kilka razy byo blokowane, ostatecznie rozeszo si po Internecie. Wieczorem, w dzie tragedii, w sieci zaczy pojawia si pierwsze analizy wykonywane przez amatorw. Wszyscy byli zgodni w dwch kwestiach: na miejscu wida poruszajce si postaci ubrane w czerwone kurtki, ktre w ostatnim fragmencie nagrania uciekaj z miejsca wypadku. Po drugie: sycha kilka tajemniczych hukw przypominajcych odgosy wystrzaw. Jednymi z pierwszych, ktrzy zabezpieczyli nagranie na twardym dysku byli technicy FBI - amerykaskiej policji zajmujcej si zwalcza

73

niem zorganizowanej przestpczoci. Jak ustalilimy: kilkanacie sekund po zamieszczeniu w sieci pierwszego nagrania, jego autor wysa e-maia na adresy FBI, ktre znalaz w Internecie. Do maila zaczy link do wykonanego przez siebie filmu. W ten sposb, kilkadziesit minut po katastrofie, pracownicy FBI weszli w posiadanie najbardziej oryginalnego nagrania. Jason Pack - rzecznik FBI: Rzeczywicie, zabezpieczylimy nagranie wykonane telefonem komrkowym w dniu 10 kwietnia 2010 roku w pobliu lotniska w Smolesku w Rosji. Poniewa tego dnia zgin tam prezydent Polski, a nagranie to mogo by wanym dowodem w sprawie, zdecydowalimy si podda je specjalistycznym badaniom kryminalistycznym. Zaznaczam, e nie dysponujemy nagraniem, a jedynie jego kopi. 12 kwietnia 2010 roku nagranie ze Smoleska trafio do Quantico, gdzie mieci si jedno z najlepiej wyposaonych laboratoriw kryminalistycznych na wiecie (wykonuje si tam ekspertyzy na polecenie FBI). Tam poddane zostao specjalistycznemu badaniu fonoskopij- nemu. Dziki zastosowaniu dekonwolucji (matematyczna operacja, umoliwiajca rozdzielanie poczonych sygnaw), specjalistycznych filtrw dwikowych i skomplikowanego systemu algorytmw, po wielu tygodniach mudnych bada udao si wyodrbi kilka cieek dwikowych. W ten sposb, w poowie lipca, technicy FBI oddzielili wszystkie gosy i odczytali tre rozmw nieznanych osb, ktre znalazy si na miejscu tu po upadku tupolewa. Rwnolegle, cignity z Internetu zapis nagrania trafi do technikw wykonujcych zlecenia Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego i Agencji Wywiadu. Agencje z kolei dziaay na polecenie prokuratury. W lipcu opracowano wstpn wersj zapisu filmu, ktra pokrywa si z tym, co odczytali specjalici z FBI.

74

Bogdan wiczkowski - byy szef ABW:

Takie nagranie moe by kapitalnym dowodem w sprawie. Trzeba mie orygina lub kopi z oryginau i podda je precyzyjnej analizie. ABW dysponuje jednym z najnowoczeniejszych laboratoriw kryminalistycznych w Europie - wyposaonym w czasie, gdy ja kierowaem t instytucj. I tam nie byoby problemu z rozszyfrowaniem dwikw z tego filmu i powikszeniem obrazw zarejestrowanych na kadrach. Ale z tego co wiem, to my dostalimy kopi od kopii. Wic odczyta to wszystko jest trudniej, co nie oznacza, ejest to niemoliwe. Ekspertyzy zajy wiele tygodni, poniewa technicy nie poprzestali na odczytaniu nagra gosowych. Poddali specjalistycznej obrbce i powikszeniu kad z ponad 1200 klatek filmu. Dziki temu zobaczyli, e w 37 sekundzie wida, jak spod wraku samolotu wyczoguje si mczyzna ubrany w jasny garnitur. Niestety, nie wiadomo, co dziao si z nim dalej, poniewa autor filmu nie zarejestrowa tego. W tej chwili odwrci bowiem kamer w inne miejsce. W 43 sekundzie, w innym miejscu, w pobliu k samolotu, wida rwnie mczyzn, ktry najpierw podnis rce do gry, a potem nagle przewrci si na ziemi. Nie wiadomo, czy si podnis, bo chwil pniej nagranie pokazao inne miejsce. Technicy zidentyfikowali siedem gosw. Pierwszy nalea do autora filmu (rozpoznano to po tym, e sowa byy wypowiadane z najbliszej odlegoci i inaczej zarejestrowaa je kamera). W filmie sycha ponadto trzy rne mskie gosy i jeden kobiecy. Wszyscy mwi po rosyjsku. Dodatkowo sycha dwa inne gosy po polsku. Od wczenia kamery do 12 sekundy autor filmu biegnie przez las w stron miejsca katastrofy. Sycha jego gony oddech. M1 ,M2,M3 - mskie gosy KI gos kobiety

75

0:12 odgos przeadowania broni, potem odgos strzau. 0:12:20 Ml: uspokj si 0:18: M2: patrz mu w oczy 0:21: Ml: uspokj si 0:22: M3: polieg {by moe chodzi o sowo poleg) 0:22:8 odgos uderzenia 0:28: (niewyrane) O Boe! Co to jest?- po polsku 0:29: Ml: wsiech! (ros. wszystkich) 0:30: (rozlega si dwik syreny alarmowej) 0:30 - 0:30,8 M2: pabieriac (ros: zabiera, przyjmowa) 0:31 Ml: ubijat {ros. zabija) 0:30:09 - 0:31:03: KI: gdje, tato {ros. gdzie, tato) 0:31:6 - 0:32,7: Ml: wiernujsia! {ros: wracaj) 0:33 - niezrozumiay gos kobiety zaguszony przez dwik syreny 0:38:75 trzeci cichy strza 0:41:50 - 0:43:65 - KI: uwaaj, uwaaj! 0:43:00 - 0:44;00 Ml: krugom, dawaj, krugom, on uchodit! (ros. okraj go, okraj, on ucieka) 0:44:12 - czwarty strza 0:44:20 - M3: polieg {by moe chodzi o sowo poleg) 0:45:6 - 0:46:8 - KI: (wulgaryzm i miech) 0:46:7: M2: dawaj, riebiata, chuja {dawajcie chopaki chuja) 0:47:76 pity strza 0:48: M3: dawaj gnata {ros. daj pistolet) sycha przeadowanie broni 0:50: Nie zabijajcie nas (kobiecy gos po polsku) 0:51: M2: Eta eszczina iwiot (ros. ta kobieta yje) 0:52: Boe! Co to jest? (mski gos po polsku) 0:53-0:54 Ml: iwiot, strielaj {ros. yje, strzelaj) 0:55: przeadowanie broni 0:57: szsty strza 0:59: A: ni chuja siebia (rosyjski wulgaryzm)

76

1:02 - 1:03 odgos repetowania broni 1:06: sidmy strza 1:07: miechy 1:12: Ml: wsje nazad, bystro (ros. wszyscy do tyu, natychmiast) 1:13- 1:15 dwa strzay, w tle krzyk 1:18 (ciszej) M2: idiom tawarszczi, uchodim {idziemy towarzysze, uciekamy) 11 Chwil pniej, nagranie si koczy. By moe w najbliszych miesicach technicy rozszyfruj jeszcze inne dwiki. Moe obraz uda si powikszy tak, aby zobaczy twarze osb biegajcych po wraku tupolewa. By moe uda si jednoznacznie stwierdzi, czy na nagraniu wida ga drzewa koyszc si w rytm podmuchw wiatru czy czowieka podnoszcego rce do gry i krzyczcego. A na jakie pytania, dotyczce tego filmu udao si odpowiedzie dotychczas?

Zagadka pierwsza: rdo odgosw

Gdy tylko film przedosta si do opinii publicznej, wszyscy zwrcili uwag na tajemnicze odgosy przypominajce wystrzay lub wybuchy. Rosyjska prokuratura podaa dwie wersje wyjaniajce t spraw. Wedug pierwszej wybuchay butle tlenowe znajdujce si na pokadzie samolotu. Major rezerwy Robert T. - byy pirotechnik BOR-u: Wersja o butlach tlenowych od pocztku wydawaa si o tyle mao prawdopodobna, e ich wybuch byby bardzo gony na pewno goniejszy ni te odgosy zarejestrowane w telefonie komrkowym. Czas pokaza, e major Robert T. mia racj. Butle tlenowe znale-

11

rdo: technik pracujcy dla ABW.

77

Bogdan wiczkowski - byy szef ABW: ziono cae. Laboratorium kryminalistyczne, ktrym dysponuje ABW, posiada sprzt pozwalajcy dokadnie wyodrbni kady dwik i odszyfrowa go w taki sposb, aby moliwym byo przeprowadzenie dokadnej analizy porwnawczej i uzyskanie odpowiedzi na pytanie o rdo tego dwiku. Wprzypadku takich bada znikaj wszelkie wtpliwoci. Jeeli bowiem badania wyka, ze dwik zapisany na tym nagraniu pochodzi od wystrzau, mona przeprowadzi dalsze analizy, ktre wyka z jakiego rodzaju broni strzelano. Wersja druga mwia o tym, e wybuchay magazynki z amunicj funkcjonariuszy BOR. Od pocztku wydawao si to mao prawdopodobne. Tajemniczych odgosw byo bowiem wicej ni magazynkw BOR-owcw. Wersja ostatecznie upada, gdy okazao si, e na miejscu katastrofy znaleziono wszystkie sztuki broni nalece do funkcjonariuszy BOR. Zabezpieczono te wszystkie magazynki z amunicj (byy pene). Pozostaa wic tylko jedna moliwo - odgosy pochodziy od wystrzaw z broni. To za prowadzio do dramatycznych wnioskw - nie wszyscy pasaerowi tupolewa zginli po wybuchu bomby, ci, ktrzy przeyli, zostali na miejscu dobici strzaami z pistoletw. Potwierdzili to wiadkowie. Syszaam cztery wybuchy - zeznaa w prokuraturze Irina Winogradowa, sanitariuszka. Podobne zeznania zoyli take inni czonkowie ekip ratowniczych.

78

Jeszcze ciekawsze s zeznania Iriny Makarowej, funkcjonariuszki MSW: Sycha byo odgos wybuchu. Natychmiast potem, w kierunku, skd sycha byo wybuch, wyruszyy wszystkie oddziay rosyjskie, a za nimi rwnie funkcjonariusze z Polski. Kiedy biegam w kierunku, gdzie doszo do wybuchu, syszaam odgosy przypominajce wystrzay z broni palnej 12 . Zwrmy uwag, e Irina Makarowa, jako jedna z nielicznych, mwi wyranie, e najpierw doszo do wybuchu, a potem syszaa strzay. Potwierdza wic nie tylko to, co nagra telefonem komrkowym tajemniczy autor, ale take to, e chwil wczes'niej doszo do wybuchu. By moe potwierdza tym samym tez, e tupolew rozpad si w wyniku eksplozji bomby prniowej! Kapitan Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego: Precyzyjna analiza fonoskopijna tego filmu ze Smoleska trwaa wiele tygodni. W kocu udao si odzyska te tajemnicze odgosy i ustali ponad wszelk wtpliwo, e s to strzay z broni palnej. Wczeniej zarejestrowano te moment przeadowania broni. Najpierw byy dwa lub trzy strzay z broni wyposaonej w tumik. Potem byy strzay oddawane z broni bez tumika. Poddalimy te dwiki dalszej analizie porwnawczej i okazao si, e strzelano z pistoletw znanego rosyjskiego modelu. Take odgos przeadowania broni jest charakterystyczny dla tego modelu. Chodzi o to, e kady dwik ma swoj dugo i charakterystyczn barw, ktr mona zapisa przy pomocy skomplikowanych algorytmw matematycznych. Dzisiejsze osignicia techniki pozwalaj przyporzdkowa taki algorytm matematyczny kademu rodzajowi

12 Protok przesuchania Iriny Makatowej - tumaczenie autora.

79

dwiku. Ten algorytm moe suy pniej do analizy porwnawczej. W ten sposb mona np. po dwikach silnika odczyta, z jakim samochodem mamy do czynienia. Mona te odczyta, z jakiego rodzaju broni pochodzi wystrza. Bo zupenie inny dwik ma glock, a inny np. policyjny walter. Eksperci z FBI i z polskich sub nie maj ju wtpliwoci co do tego, e w nagraniu sycha strzay i co do tego, e padaj tam cytowane wyej sowa. Pozostao wic kolejne pytanie: kim s ludzie, ktrych sylwetki zarejestrowaa kamera telefonu komrkowego? Pojawiy si dwie moliwoci. Pierwsza bya taka, e do wraku podbiegli okoliczni szabrownicy, ktrzy chcieli ukra wartociowe przedmioty nalece do ofiar. Tej wersji przecz wystrzay. W Rosji posiadanie broni palnej jest obwarowane bardzo surowymi przepisami. Trudno uzna, e kilku szabrownikw mogo nagle przez przypadek pojawi si na miejscu tragedii z broni w rku. Co wicej: na powikszonych klatkach filmu wida, e w chwil po wystrzaach, tajemnicze postaci uciekaj. Nagranie nie wskazuje na to, aby mieli w rkach jakiekolwiek przedmioty. A trudno podejrzewa szabrownikw, aby niczego nie zrabowali z takiego miejsca. Major Agencji Wywiadu: Istnieje jedna, bardzo powana poszlaka, ktra z duym prawdopodobiestwem pozwala stwierdzi kim byli ci tajemniczy ludzie. Ot na nagraniu sycha raz czy dwa, jak oni mwi do siebie tawariszczi czyli towarzyszu. Tak si w czasach ZSRR oficjalnie mwio do czonkw komunistycznej partii i do oficerw w subach pastwowych i w aparacie urzdniczym. W normalnym jzyku potocznym tak si w Rosji nie mwi. To wskazuje, e te osoby, ktre zostay zarejestrowane na filmie z miejsca katastrojy wywodziy si ze rodowiska sub specjalnych. Byy najprawdopodobniej funkcjonariuszami tych sub. To bardzo uwiary

80

godnia wersj o zamachu na prezydenta RP i o zamordowaniu kilku lub kilkunastu osb ocalaych z katastrofy. Na jednej z konferencji prasowych w sejmie, Antoni Macierewicz - szef zespou wyjaniajcego katastrof smolesk - pytany o tajemniczy film nagrany telefonem komrkowym - stwierdzi, e jego zdaniem istniej dwie moliwoci. Pierwsza jest taka, e ci, ktrzy przeyli, zostali zamordowani. Druga moliwo: na miejscu znaleli si onierze lub funkcjonariusze rosyjskich si i strzelali do szabrownikw, aby ci nie mogli podej do miejsca katastrofy. Ta ostatnia moliwo jest co najmniej mao prawdopodobna. Gdy na miejsce dotary ekipy ratunkowe, adnych onierzy tam nie byo. Po drugie: przesuchani wiadkowie nie potwierdzaj niczego, co wskazywaoby na tak wersj. Trudno sobie wyobrazi, aby rosyjska prokuratura nie przesuchaa takich wiadkw byby to przecie koronny dowd, e w Smolesku nie doszo do zamachu. W kocu gdyby rzeczywicie znaleli si tam funkcjonariusze si bezpieczestwa (np. milicji) - czy autor filmu staraby si przed nimi ucieka? Oprcz tajemniczego filmu, istniej jeszcze inne poszlaki, sugerujce e cz pasaerw moga przey katastrof. Oto 10 kwietnia rano, gdy Polsk obiega wiadomo o tragicznych wydarzeniach w Smolesku, krewni pasaerw zaczli dzwoni do swoich bliskich, udzc si nadziej, e kto odbierze telefon. Na telefon ojca zadzwonia rwnie Magorzata Wassermann. Jej ojciec - pose PiS Zbigniew Wassermann nie odebra telefonu. Niestety, nie przey katastrofy. Jednak, ku jej zaskoczeniu, zamiast poczty gosowej ojca usyszaa komunikat w jzyku rosyjskim o tym, e abonent jest niedostpny. Taki komunikat - gdyby pad w jzyku polskim - nie wzbudzaby podejrze. Rosyjski wzbudzi. Jako minister i pose, Zbigniew Wassermann bardzo czsto lata samolotami (najczciej na trasie Krakw - Warszawa). - Zawsze, kiedy wsiada na pokad, wycza telefon - podkrelaa wielokrotnie Mago

81

rzata Wassermann. - Na pewno tak samo zrobi, wsiadajc do samolotu leccego do Smoleska. Jakie ma to znaczenie dla sprawy? Telefon komrkowy loguje si na stacjach bazowych. Gdy zostaje wyczony, traci czno z ostatni stacj bazow. A osobom, ktre prbuj si poczy, ostatnia stacja bazowa przekazuje komunikat, e abonent jest niedostpny. Komunikat przekazywany jest w jzyku urzdowym obowizujcym w kraju, gdzie znajduje si stacja bazowa. Trwa to a do momentu nastpnego wczenia telefonu i jego zalogowania si na najbliszej stacji bazowej. Jeli wic Zbigniew Wassermann wyczy telefon, wsiadajc do tupolewa, jego crka powinna bya usysze komunikat po polsku. Poniewa usyszaa go w jzyku rosyjskim, oznacza to, e telefon polityka zalogowa si do stacji bazowej na terenie Rosji. A to oznacza, e musia zosta wczony ju na terenie Rosji. T zagadk mona wyjani na dwa sposoby. Pierwsza moliwo jest taka, e telefon komrkowy zosta znaleziony i wczony zaraz po katastrofie. Mg go wczy np. technik lub jeden z rosyjskich ledczych. To jest jednak o tyle mao prawdopodobne, e musiaby poda kod zabezpieczajcy (tzw. PIN), ktrego nie mg zna. Trudno bowiem sobie wyobrazi, aby byy szef sub specjalnych nie uywa PIN-u do swojego telefonu. Druga moliwo jest taka, e... sam pose wczy aparat. To za oznaczaoby, e... minister przey katastrof. A moe byo inaczej? Po ldowaniu samolotu w bocie, minister Wassermann wczy telefon i chcia zadzwoni do rodziny, ale nie zdy, bo wybucha bomba prniowa? Dzisiejsza technika pozwala przynajmniej czciowo odpowiedzie na pytania o to, kiedy i gdzie ten telefon zosta wczony. Wystarczy bowiem zwrci si do operatora telefonu, aby stwierdzi, na ktr stacj bazow i w ktrym momencie logowa si konkretny aparat telefoniczny. Takie analizy czsto wykorzystywane s przez policj np. do zlokalizowania sprawcw porwa dla okupu. Metod t zastosowano, cigajc bandytw, ktrzy odbierali okup za Krzysztofa

82

Olewnika. ledzc stacje bazowe, na ktrych logoway si ich telefony, odtworzono drog ich przejazdu. Zgodnie z polskim prawem, po katastrofie smoleskiej takie dziaanie powinna bya podj Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego. Choby dlatego, e ma ona prawo uzyskiwa informacje o abonentach od operatorw sub. Jej funkcjonariusze rzeczywicie zabezpieczyli telefony do bada. Co odkryli? W przedmiotowej sprawie Agencja wykonuje dziaania na zlecenie prokuratury, a jedynym organem waciwym do udzielenia odpowiedzi na pytania jest prowadzca spraw prokuratura - napisaa ppk Katarzyna Koniecpolski-Wrblewska - rzeczniczka ABW. Prokuratura za nie chce udziela informacji ze wzgldu na dobro ledztwa. Trudno jednak oprze si wraeniu, e milczenie ABW i wojskowej prokuratury suy bardziej zaciemnieniu obrazu sprawy ni wyjanieniu czegokolwiek. Jedenacie miesicy, ktre miny od momentu katastrofy, okazao si zbyt krtkim okresem do bada dla ABW. Wikszo rodzin do dzi nie odzyskaa telefonw swoich bliskich. Jacek wiat wdowiec po posance PiS Aleksandrze Natalli-wiat: Kilka dni po katastrofie przyjechaem do siedziby andarmerii Wojskowej w Nowym Dworze Mazowieckim, gdzie przetransportowano rzeczy osobiste nalece do pasaerw tupolewa. Prbowaem odzyska telefony Oli - zwaszcza telefon prywatny - bo byy tam zarejestrowane prywatne zdjcia. Jednak po dzi dzie nie otrzymaem ani jednego, ani drugiego telefonu. Jacek wiat zosta jedynie poproszony o to, aby poda numer identyfikacyjny prywatnego telefonu zmarej ony. Podobne dowiadczenia przeyli czonkowie rodzin innych ofiar. ABW zabraa do bada kry

83

minalistycznych m.in. telefon Grayny Gsickiej - szefowej klubu parlamentarnego PiS oraz posa Przemysawa Gosiewskiego. Do dzi losy tych aparatw nie s znane. Rodziny nie otrzymay ich z powrotem. Cz wynikw bada zostaa zawarta w dokumentacji ABW, przekazanej do prokuratury w trybie niejawnym i opatrzonej klauzulami tajne lub cile tajne. Co takiego odkryli eksperci z ABW, e wyniki ich bada trafiy do kancelarii tajnej i nie s nikomu udostpniane? Co ciekawe: do dokumentw tych nie maj wgldu take rodziny ofiar, cho dla nich ta sprawa ma przecie fundamentalne znaczenie. Pozwala bowiem zweryfikowa tez, czy konkretna osoba przeya moment katastrofy czy nie. Na to, e cz osb przeya katastrof, wskazuj te inne poszlaki. W krtkim czasie po katastrofie pojawia si informacja, e przed godzin 9.00 SMS-a ze swojego telefonu komrkowego wysa ksidz Adam Pilch - biskup kocioa ewangelicko - augsburskiego. SMS mia trafi do jego przyjaciela ksidza Mieczysawa Cielara. Ksidz Cielar ju tego nie potwierdzi. 18 kwietnia 2010 roku zgin w dziwnym wypadku samochodowym na trasie z Warszawy do odzi. Telefon biskupa Pilcha wci znajduje si w ABW i prowadzone s nad nim badania. Drug osob, ktra miaa prbowa wykona poczenie by Pawe Janeczek - szef towarzyszcej prezydentowi ochrony BOR. Jednak jego poczenie zostao przerwane, zanim poczy si z aparatem, na ktry dzwoni. Osoby biegajce po wraku samolotu i zarejestrowane telefonem komrkowym, mg przez chwil widzie Sawomir Winiewski - telewizyjny montaysta, ktry 10 kwietnia przebywa w hotelu w pobliu lotniska Siewiernyj. Gdy tylko doszo do katastrofy, zapa kamer i wybieg w kierunku miejsca, w ktrym leay szcztki samolotu. Biegnc, prawdopodobnie min postaci zarejestrowane telefonem komrkowym, jak rwnie niewykluczone, e samego autora wanego nagrania. Winiewski by jednak tak przejty sytuacj, e nie zwrci na to uwagi. Nakrci drugi film z miejsca katastrofy. Wida

84

na nim zwoki ofiar i wrak rozbitego samolotu. To o tyle cenne ujcia, e pozwalaj si zorientowa, jak wygldao miejsce tragedii w kilka minut po godzinie 8:39:38. Kilka minut pniej, na miejscu pojawiy si suby porzdkowe. Odgrodziy i zabezpieczyy teren, aby mogy tam wjecha tylko ekipy ratunkowe, oficerowie sub specjalnych, pracownicy ledczy i dochodzeniowcy. Na miejscu zjawili si te straacy. Jeden z nich wnis niewielk kamer. Z ukrycia filmowa akcj ratunkow kolegw. W pewnym momencie na jego nagraniu sycha, jak przy poncym wraku jeden ze straakw mwi do drugiego: Patrz, zaoga yje. Zastanawiajce jest to, co dziao si pniej. Ot dwaj straacy nie rzucili wszystkiego, by ruszy z pomoc zaodze, ale... przysunli si bliej i kontynuowali gaszenie wraku. Czyby czekali, a ofiary umr od ran? A moe dwaj nagrani mczyni nie byli straakami tylko, funkcjonariuszami rosyjskich specsub przebranymi w mundury straakw? I moe zamiast gasi poar i ratowa ewentualnych rannych, mieli zaciera lady po wybuchu bomby prniowej i upewni si, e wszyscy pasaerowie nie yj? Kilka minut po upadku tupolewa rozpocz si drugi etap zbrodni smoleskiej: zacieranie ladw.

85

CZ II
Anatomia matactwa

Rozdzia 6 Faszywi wiadkowie

Kilka dni po tym, jak tajemnicze nagranie wykonane telefonem komrkowym trafio do Internetu, strona rosyjska ogosia publicznie, e zidentyfikowano autora. Mia to by 30-letni Wadimir Iwanow - mechanik samochodowy z warsztatu w pobliu lotniska Siewiernyj. Iwanow ochoczo opowiada dziennikarzom o tym, e feralnego dnia by w pobliu, w swoim warsztacie i gdy zobaczy, e samolot upada na ziemi, natychmiast pobieg na miejsce katastrofy. Szczciem, mia przy sobie telefon komrkowy i wszystko nagra. Wedug Iwanowa, w odgosach wystrzaw nie ma nic dziwnego. Jego zdaniem, wybuchaa amunicja funkcjonariuszy BOR, ktrzy towarzyszyli prezydentowi Kaczyskiemu. Byem w wojsku i znam si na tym mwi prokuratorom i dziennikarzom Iwanow. - To na pewno wybuchaa amunicja. Wersja Iwanowa ma same sabe punkty. Jak ju wspomniaem wczeniej, przy zwokach wszystkich oficerw BOR, znaleziono pistolety i pene magazynki amunicji. Dodatkowo telefon komrkowy, ktry, jak zezna Iwanow, mia przy sobie tamtego dnia, nie ma funkcji nagrywania. Co wicej: precyzyjna analiza filmu wykazaa, e nagranie wykonane byo z wysokoci ok. 160 cm nad ziemi. Jeli wic Wadimir Iwanow (ktry ma ponad 190 cm wzrostu) byby faktycznie autorem filmu, musiaby nakrci go, trzymajc aparat na wysokoci brzucha. Jest to trudne, gdy szybko si biegnie.

87

Wadimir Iwanow ochoczo spotyka si z polskimi dziennikarzami. Pierwszy raz udzieli wywiadu dziennikowi Fakt-u: Zdziwio mnie, e w palcym si wraku, wrd porozrzucanych rzeczy, poamanych drzew nie wida w ogle ludzi. Pomylaem nawet, e to rozbia si maszyna transportowa ub wojskowa, a nie pasaerska. adnych cia, adnych rannych i nie sycha, by ktokolwiek wzywa pomocy ( . . . ) Syszaem tylko krzyki milicjantw po rosyjsku. Nikt nie powiedzia ani sowa po polsku, przecie bym rozpozna. Na pewno nikt nie mwi ani nie krzycza po polsku ( . . . ) Kiedy mieszkaem blisko poligonu i znam odgos wystrzaw, wic nie moe tu by mowy o adnej pomyce. Teraz, gdy o tym myl, to jestem pewien, e to musiaa by amunicja z broni, ktra naleaa do prezydenckiej ochrony. Wybuchaa w ogniu i std ten huk. ( . . . ) Widziaem starszego mczyzn, ktry szed len ciek. Moecie go zobaczy na filmie, ktry nakrciem komrk. Nagle podbieg do niego milicjant i krzykn: Odejd std, starcze! Skierowaem wtedy obiektw kamery w telefonie w stron ziemi, nie chciaem nagrywa twarzy milicjanta. Dlatego sycha tylko jego gos. Nie zorientowa si, e nagrywam film. Wyglda na spanikowanego i przeraonego. Nie odezwa si do mnie ani sowem, pobieg tylko w stron samolotu ( . . . ) Jestem zszokowany jak to wszystko zostao zmanipulowane. Byem tam i nie syszaem niczego w rodzaju Nie zabijajcie nas. Mam nadziej, e teraz, mwic prawd, ukrc rozpowiadanie tych wszystkich plotek. Wiarygodno Wadimira Iwanowa podwaa te fakt, e warsztat, w ktrym pracuje, znajduje si ponad p kilometra od miejsca katastrofy. Autor filmu by na miejscu kilka, kilkanacie sekund po upadku samolotu, jeszcze przed wczeniem syren alarmowych (a te wczono nieca minut po tragedii). Jeli przyj wersj Iwanowa, trzeba byoby uzna, e p kilometra przebieg w cigu niecaej minuty. Musiaby wic biec z prdkoci 40-45 km/h.

88

Kapitan Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego:

Zachowanie tego Wadimira Iwanowa to grubymi nimi szyta dezinformacja w typowym, rosyjskim stylu. Jak tylko Iwanow zacz si publicznie wypowiada, my nagralimy jedn jego wypowied i porwnalimy fonoskopijnie z gosem autora filmu, ktry dwukrotnie, bardzo wyranie powiedzia ni chuja siebia. Okazao si, e s to dwa zupenie inne gosy, co dowodzi, e opowiadania pana Iwanowa mona woy midzy bajki. Ten czowiek przypomina mi starego Rosjanina z Katynia, ktry w 1943 roku zeznawa przed Midzynarodowym Czerwonym Krzyem, e widzia jak do polskich jecw strzelali onierze niemieccy. Jego zeznania s cakowicie niewiarygodne. 14 czerwca 2010 roku Tomasz Sekielski i Andrzej Mrozowski gospodarze programu Teraz My przeprowadzili wywiad z niejakim Woodi Safonienk - rwnie mechanikiem z pobliskiego warsztatu. Safonienko take podawa si za autora filmu. W wywiadzie dla TVN mwi: Wiem, e ludzie mwi, e tam jest jaka strzelanina, jakie rce. Niczego takiego nie widziaem, a zwaszcza, eby kto do kogo strzela. Syszaem jakie wybuchy i odgosy. Ale myl, e podczas poaru wiele rzeczy mogo wybuchn. Historia, ktr przedstawi polskim dziennikarzom Woodia Safonienko, wygldaa bardzo prozaicznie: feralnego dnia przechadza si obok lotniska i gdy zobaczy spadajcy samolot, natychmiast pobieg na miejsce i zacz wszystko filmowa. Pytany o tajemnicze odgosy, Safonienko snu rne dywagacje. Najpierw - e wybuchy butle tlenowe. Potem, e na miejscu znaleli si onierze OMON i zaczli strzela w powietrze, aby odstraszy gapiw. Tej wersji przeczy fakt, e strzay maj rny pogos (pierwsze trzy s bardziej ciche, jakby uywano tu-

mikw). Trudno wic uzna, e funkcjonariusze OMON-u przez przypadek znaleli si na miejscu zaraz po upadku Tupolewa i zabrali ze sob tumiki. Kapitan Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego: Postpilimy tak samo, jak wczeniej. Wyemitowany w TVN wywiad z Safonienk nagralimy, a potem wycilimy jego wypowiedzi i porwnalimy fonoskopijnie w laboratorium, z wypowiedziami autora filmu. I znowu okazao si, e jest to zupenie inny gos. Tym razem jednak badanie fonoskopijneprzynioso pewn rewelacj. Wykazao bowiem ponad wszelk wtpliwo, e kod gosu Safonienki jest dokadnie taki sam, jak zapis gosu Wadimira Iwanowa. Potem porwnalimy wygld obu tych ludzi i doszlimy do wniosku, e Wadimir Iwanow i Woodia Safonienko to jest jedna i ta sama osoba. Takiej manipulacji jeszcze wczeniej nie widziaem. To wiadczy o tym, e Rosjanie maj nas za kompletnych idiotw, bo na tak nieudoln, prymitywn i gupi prb manipulacji moe si nabra tylko kompletny idiota. Wadimir Iwanow alias Woodia Safonienko nie jest autorem synnego filmu. To wydaje si pewne. W takim razie kto go nakrci? W maju 2010 roku pojawia si informacja, e autorem filmu by niejaki Andriej (lub Andri) Mendierej. 15 kwietnia 2010 roku mia zosta zasztyletowany w Kijowie. Wersj t trudno potwierdzi, ale i trudno jej zaprzeczy. Oficjalnie strona ukraiska nie potwierdzia nigdy, aby w takim dniu zosta zamordowany kto o tym nazwisku. Mogo by wic tak, e osoba, ktra nakrcia film telefonem komrkowym, zacza uywa innego nazwiska. 15 kwietnia w Kijowie rzeczywicie doszo do zabjstwa, ale denat nosi inne nazwisko. Zabitym mg by faktycznie autor filmu, oficjalnie uywajcy innego nazwiska. Nie ma powodw zatem, aby wiza jego zabjstwo z katastrof tupolewa. Internauta, ktry zamieci film jako pierwszy na YouTube, a p

90

niej rozesa go (m.in. do dyurnego FBI) uywa nicka rastych. I na tym lad si koczy. Rastych napisa, e ten film dosta od jego autora, ktry poprosi o zamieszczenie go i udostpnienie opinii publicznej. Od tego momentu rastych nie da adnego znaku ycia. ledczym nie udao si go przesucha ani do niego dotrze. By moe informacja o tym, e nagranie dosta od autora jest nieprawdziwa. Mogo by tak, e to sam rastych by autorem filmu, jednak nie chcia si do tego przyzna z obawy o swoje ycie. W tej sytuacji nie moe dziwi jego pniejsze milczenie i to, e chce pozosta nierozpoznany. Kilka miesicy pniej w rodkach masowego przekazu pojawio si kolejne nazwisko domniemanego autora filmu. Mia to by Sasha Aganov mody czowiek z okolic Smoleska. Na jednej ze stron pojawia si nawet ilustracja: mody, ysy czowiek z paskiem na oczach. Pod nim podpis mwicy o tym, e Sasha Aganov mia zeznawa, i widzia dobijanie rannych i strzelanin. I kuszca sensacyjnoci adnotacja, e od tej pory lad po nim zagin. Rzecznik Naczelnej Prokuratury Wojskowej - pukownik Zbigniew Rzepa: Nikt o takim nazwisku nie zosta przesuchany w ledztwie w sprawie katastrojy tupolewa. Wtek Sashy Aganowa umar mierci naturaln, gdy okazao si, e owo zdjcie to dzieo grafika. Oficer Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego: Historia z poszukiwaniem autora filmu to te rosyjska dezinformacja w starym, KGB-owskim stylu, jeli nie da si zaprzeczy oczywistym faktom, to wynajduje si osoby, ktre swoim zachowaniem dezawuuj ich znaczenie np. wiadkw. Ile razy opinia publiczna moga zapozna si

91

z jakimi wstrzsajcymi nagraniami z Czeczenii, tyle razy znajdowano wiadkw, ktrzy mieli by na miejscu i widzie dokadnie co innego. Rosjanie nie przewidzieli, e na miejscu zbrodni znajdzie si przypadkowy wiadek zdarzenia i cao zarejestruje, a potem ujdzie z yciem. Nie zdoali te zapobiec zamieszczeniu filmu w Internecie. Jedyne, co pozostao, to wynalezienie faszywych wiadkw zeznajcych, e to, co jest na filmie, w rzeczywistoci wygldao inaczej, a potem omieszanie wszystkich, ktrzy byli na miejscu. To typowa metoda dezinformacji stosowana przez Rosjan. Kiedy angielska policja zidentyfikowaa Andrzeja ugowoja, jako domniemanego zabjc Aleksandra Litwinienki, zaraz pojawi si wiadek, ktry zeznawa, e w feralnym dniu ugowoj by w Rosji, a nie w Londynie. Na fatalnie zorganizowan, nieudoln mistyfikacj wygldaj rwnie zeznania dwch kontrolerw lotu, ktrzy rankiem 10 kwietnia penili sub na wiey kontroli lotw w Smolesku. Z protokow przesuchania zaogi Jaka-40 wynika, e kontrolerzy byli tak wstrznici, e nie wiedzieli w ogle co si wydarzyo. My, tzn. ja, por. Kowaleczko i chor. Mu pytalimy si go (Ryenki - przyp. L.Sz.), jakie cinienie poda Tu-154M/101. Zadalimy pytanie czy to byo QFE (cinienie na wysokoci lotniska) czy QNH (urednione cinienie na poziomie morza). Nie by on w stanie nam odpowiedzie. By bardzo zdenerwowany^ - zezna w prokuraturze porucznik pilot Artur Wosztyl. Kontroler lotu Wiktor Anatolijewicz Ryenko, ktry w ostatniej fazie lotu sprowadza do ldowania polskiego tupolewa zosta przesuchany jeszcze 10 kwietnia. Z akt ledztwa wynika, e zosta przesuchany w dwch rnych miejscach w tym samym czasie. W pierwszym protokole zezna, e przy odlegoci 1,1 km, tu przed tym, jak poda polskiej zaodze komend wzywajc do przerwania ldowania, widzia tupolewa na wskaniku monitora. Po podpisaniu tego protokou, kto rcznie

92

poprawi 1,1 km na 1,5 km. Z kolei w drugim protokole Ryenko zezna, e w odlegoci 1,7-1,5 km nie widzia ju polskiego tupolewa. Kiedy wydawaem komend 101 Horyzont, oznaczajc przerwania ldowania (i przejcie do lotu poziomego - przyp. L.Sz.) nie widziaem ju tupolewa na ekranie monitora - zezna major Wiktor Ryenko 13 . Jeli przyj, e kontroler mwi prawd, ten fragment pozwala stwierdzi, e komend 101 Horyzont, wyda ju po tym, jak doszo do katastrofy. Ale to nie jedyna zagadka zwizana z jego wyjanieniami. Kiedy Tu-154M by w odlegoci okoo dwch kilometrw (od progu pasa przyp. L.Sz) wskanik na czujniku lokalizatora ldowania mrugn zezna Ryenko. 14 Tego zdania zabrako w drugim protokole. Co innego mwi Pawe Pliusnin - 10 kwietnia dowdca kontroli lotw na smoleskim lotnisku i przeoony Wiktora Ryenki. Wedug niego, komenda Horyzont pada w odlegoci 1,2 - 1,5 km od progu pasa startowego. Jest to o tyle zaskakujce, e z dokumentw wynika, e Pliusnin i Ryenko byli przesuchiwani nie do, e przez tych samych ledczych to jeszcze w tym samym czasie i to w dwch rnych miejscach! Po otrzymaniu z pokadu odpowiedzi o tym, e wysoko 1500 m zostaa osignita, wydaem komend: zaj 500 m wedug cinienia lotniska". Nastpnie zapytaem go (kapitana Tu-154M - przyp. L.Sz.) Czy ldowae ju na wojskowym lotnisku? On odpowiedzia: Oczywicie. Powiedziaem mu, e ustawione s dzienne reflektory, to znaczy na spotkanie kursu startowego. Nastpnie powiadomili mnie o zajciu wysokoci 500 metrw. Powiedziaem, e

13 14

Protok przesuchania Wiktora A. Ryenki z 10.04.2010 - tumaczenie autora. j.w.

93

trzeba koniecznie kontrolowa wysoko ( , . . ) W odlegoci okoo 1200-1500 m kierownik strefy ldowania wyda komend: - Horyzont w zwizku z tym, e samolot Tu-154 obniy siponiej cieki zejcia. Odpowiedzi bya cisza. Wtedy ja, kilka razy wydaem komend: Horyzont. Odpowiedzi bya cisza. Wtedy ja kilka razy wydaem komend,, Odejcie na drugi krg. Odpowiedzi nie byo. Po kilku sekundach, usyszaem lekki wybuch. Chc take ucili, i czno z samolotem miaem cay czas, ale samolot nie reagowa na moje komendy. Po tym lekkim wybuchu ja kilka razy wywoywaem jego sygna wywoawczy - 101 . Odpowiedzi bya cisza zeznawa Pliusnin 15 . Podwjne zeznania Ryenki w kilku fragmentach rni si od siebie. Cao zezna Ryenki rni si w najwaniejszych miejscach od zezna Pliusnina. Z kolei wszystkie ich zeznania bardzo si rni od ujawnionych nagra z czarnych skrzynek! Co wic w tym wszystkim jest pewne? Tylko to, e mamy do czynienia z dezinformacj. Dowodz tego zreszt pniejsze wydarzenia. W sierpniu 2010 roku Rosjanie ponownie przesuchali obu kontrolerw. Co ciekawe: nie poinformowano o tym polskich prokuratorw. Zeznania obu wojskowych s ju spjne z sob, ale dalece sprzeczne z tym, co zeznawali w kwietniu. W listopadzie Rosjanie wysali wic do strony polskiej wniosek o... uniewanienie wczeniejszych protokow. Mecenas Rafa Rogalski - penomocnik czci rodzin ofiar: To jest rzecz absolutnie niebywaa. Nie ma procedury ani podstawy prawnej pozwalajcej uniewania czyje zeznania. Normaln praktyk jest to, e wiadka mona ponownie dosucha, jeli pojawiaj si nowe okolicznoci. Mona te wyjania rne sprzecznoci czy niejasnoci w jego zeznaniach, ale nie ma moliwoci, by te zeznania uniewania.

15

Zeznania Pawa Pliusnina z 10 i 12 kwietnia tumaczenie autora.

94

Rzecz ciekawa, Rosjanie znaleli w swoim prawie przepis, pozwalajcy na wniosek o uniewanienie protokow. By to przepis mwicy o wadach prawnych prowadzenia przesuchania. Rosjanie stwierdzili, e te wady prawne to niejasnoci zwizane z tym, e w tym samym czasie w dwch rnych miejscach obaj kontrolerzy mieli by przesuchiwani przez tych samych ledczych! Major Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego: W Rosji faszywe zeznania to bardzo surowo karane przestpstwo. Jak wszystkie przestpstwa w tym kraju, nie pocigaj za sob odpowiedzialnoci karnej tylko wtedy, gdy s elementem gry operacyjnej tajnych sub. Z tym wanie mamy do czynienia w tym przypadku. Kontrolerzy znaj prawd, ale ta prawda jest niewygodna dla strony rosyjskiej. Dlatego pierwsze ich przesuchanie przeprowadzono w taki sposb, aby mona je byo pniej uniewani ze wzgldw formalnych. A z kolei przez nastpne kilka miesicy kontrolerw poinformowano o tym, co maj zeznawa. I tak powstay protokoy stworzone na potrzeby rosyjskiej dezinformacji. Major Ryenko ju 10 kwietnia zezna, i sprzt nagrywajcy rozmowy kontrolerw z pilotami by w peni sprawny. Polscy prokuratorzy postanowili wic zweryfikowa zeznania kontrolerw i wystpi li do strony rosyjskiej o udostpnienie rejestratorw rozmw z wiey. Wwczas strona rosyjska odmwia, twierdzc, e sprzt nagrywajcy nie dziaa tego dnia! Wkrtce potem wyszo na jaw, e na wiey, obok kontrolerw, znajdowa si rwnie pukownik Nikoaj Krasnoucki - zastpca dowdcy jednostki wojskowej w Twerze. To wanie tej jednostce podlega lotnisko Smolesk Siewiernyj. Doktor Tadeusz Augustynowicz - byy koordynator lotnisk wojsko

95

wych, wieloletni pracownik PLL LOT, byy meneder Air Cargo Terminal Heathrow Airport w Londynie: Nie s mi znane adne procedury nakazujce dowdcy jednostki lub jego zastpcy przebywa na wiey kontroli lotw w momencie ldowania samolotu nawet jeli samolot wiezie gow pastwa. To, e kto jest dowdc lub zastpc dowdcy jednostki wojskowej, na ktrej terenie znajduje si lotnisko, wcale nie oznacza, e musi si zna na lotnictwie lub na kontroli lotw. Za sprowadzenie samolotu odpowiedzialny jest kontroler lub jego przeoony - kierownik kontroli lotu. Co wic robi na wiey pukownik Krasnokucki? Strona rosyjska udzielia oficjalnej odpowiedzi: by odpowiedzialny za czno z Logik - tym kryptonimem opatrzono Centrum Operacji Powietrznych Federacji Rosyjskiej w Moskwie. O czym rozmawiali? To pozostanie ich tajemnic? W styczniu 2011 roku strona rosyjska ujawnia rzekome nagrania z wiey. Wynika z nich, e... win za katastrof ponosz polscy piloci, bo kontrolerzy odradzaj im ldowanie. Te zapisy jednak mog by tak samo wiarygodne, jak zeznania kontrolerw i pniejsze wyjanienia strony rosyjskiej. Major Agencji Wywiadu: Oczywicie, nieprawdziwa jest informacja strony rosyjskiej o tym, e te rejestratory rozmw na wiey nie dziaay. My zdobylimy nagrania rozmw kontrolerw oraz rozmw Krasnokuckiego z Logik waciwie tylko jednej rozmowy. Nie mog powiedzie, w jaki sposb to zrobilimy, bo to jest tajemnica pastwowa. Powiem tylko tyle, e treci, ktre my zdobylimy s diametralnie rne od tych treci, ktre zaprezentowa MAK. Zapisy zostay skierowane do przetumaczenia. Nasza tumaczka, ktra si tym zaja, po przetumaczeniu caej rozmowy prawie zemdlaa z przeraenia. Na tym nagraniu zarejestrowano polecenie wydane Krasnokuckiemu

przez Logik. To byo polecenie uwiarygodniajce tez o zamachu. Byo to chwil po 8:20. Sygna z Moskwy doprowadzi do zerwania poczenia z telefonu satelitarnego prezydenta Kaczyskiego i przerwania jego rozmowy z bratem.

97

Rozdzia 7 Zmasakrowane zwoki

Zeznania najwaniejszych wiadkw rosyjskich od samego pocztku ukierunkowane byy nie na to, aby prawd ujawni, ale na to, aby j zatai. W tej sytuacji przebieg zdarze z 10 kwietnia moemy czciowo odtworzy z relacji Polakw, ktrzy w tragicznych chwilach znajdowali si na lotnisku lub w jego pobliu. Jednym z pierwszych by Gerard Kwaniewski - kierowc Jerzego Bahra, ambasadora Polski w Rosji. Przywiz go na lotnisko, gdzie Bahr mia przywita prezydenta Kaczyskiego. Kwaniewski nie by czonkiem oficjalnej delegacji, wic jako jedyny mg porusza si po lotnisku bez obstawy rosyjskich sub, w sposb niemal nieskrpowany. Trwao to a do momentu, gdy na lotnisku gruchna wie, e tupolew spad. Chwil pniej Kwaniewski mia pobiec na miejsce katastrofy. Tam miao doj do szarpaniny z funkcjonariuszami OMON-u. Ostatecznie Kwaniewski jako pierwszy mia odnale i zabezpieczy zwoki Lecha Kaczyskiego. Chwil pniej, na sygnale zaczy si zjeda suby ratunkowe i oficerowie ledczy. Teren zosta szczelnie odgrodzony. Oficer Agencji Wywiadu: Wystarczyo wczy telewizor i uwanie oglda transmisj ze Smoleska, aby zwrci uwag na pewn zastanawiajc rzecz. Ot ju w pierw

98

szych chwilach po katastrofie na miejsce cignito ratownikw, straakw, przedstawicieli wadz obwodu smoleskiego, funkcjonariuszy sub specjalnych, milicjantw, technikw. Z naszych wylicze wynika, e byo to cznie ponad 180 osb. Bya to sobota, dzie wolny od pracy. W normalnych warunkach, w cigu kilku minut cignicie tak ogromnej iloci osb na miejsce katastrojy jest niemoliwe. Wedug mnie, ludzie ci byli w gotowoci, bo ich przeoeni wiedzieli, e dojdzie do katastrojy. Zwrmy uwag na jeszcze jedn rzecz: mier wszystkich pasaerw potwierdzono oficjalnie ju po godzinie 9.00. mier Lecha Kaczyskiego te. I tu zaskakujcy fakt: gdy 23 kwietnia 2007 roku w Moskwie zmar Boris Nikoajewicz Jelcyn, rosyjskie media w ogle o tym nie informoway przez kilka godzin. Informacj jako pierwsze poday agencje zachodnie. Dopiero pniej na Kremlu uradzono, w jaki sposb o tym wydarzeniu poinformowa nard. W przypadku mierci Lecha Kaczyskiego, sztab informacyjny dziaa niemal natychmiast, ju od pierwszych minut po katastrofie. To wiadczy o tym, e osoby odpowiedzialne za przekaz medialny ju zawczasu dowiedziay si o zbliajcej si katastrofie i miay czas si do niej przygotowa. Rozmwca z Agencji Wywiadu podaje przykad rosyjskiego korone- ra, ktry na miejscu katastrofy zjawi si 10-15 minut po tym, jak si wydarzya. Koroner mieszka po drugiej stronie miasta i jedzi starym samochodem. W cigu 15 minut nie byby w stanie przejecha przez cae miasto i dojecha do lotniska. Musia wic wyjecha wczeniej, a to oznaczao, e na miejsce katastrofy kazano mu przyjecha zanim doszo do tragedii. Major Agencji Wywiadu: Kolejny, rwnie zastanawiajcy przypadek to pukownik ze smoleskiego OMON-u. On te mwi, e dosta rano telefon od przeoonego, ktry

99

kaza mu natychmiast przyjecha na lotnisko Siewiernyj, gdzie wydarzya si katastrofa. Pukownik mieszka do daleko od lotniska. Metodami operacyjnymi udao nam si zdoby jego biling telefoniczny. Wynikao z niego, e jedyny tamtego ranka telefon pukownik otrzyma o godzinie 8:31, czyli wtedy, gdy samolot z Lechem Kaczyskim na pokadzie by jeszcze w powietrzu. Cenne spostrzeenia polskiego szpiega umkny uwadze wikszoci obserwatorw. Zreszt wiarygodnych relacji z pierwszych minut po katastrofie jest bardzo niewiele. Szok utrudnia racjonalne mylenie i obserwowanie zdarze. Oddajmy wic gos zaodze Jaka-40. Po katastrofie Tu-154, ja widziaem, jak po pasie kryy jakie osoby, ale nie widziaem co one robiy zezna prokuratorom chory Remigiusz Mu. Po katastrofie ja widziaem, jak byy wykonywane jakie czynnoci przy owietleniu drogi startowej - zezna porucznik pilot Artur Wosztyl. Jego zeznania pokrywaj si ze zdjciami biaoruskiego dziennikarza wykonanymi tu po katastrofie. Na zdjciach wida rosyjskich onierzy, ktrzy wykrcaj elementy owietlenia pasa startowego. ( . . . ) na miejsce katastrojy udalimy si po okoo godzinie od jej zaistnienia. Kiedy przybylimy na miejsce, to pracoway ju tam suby ratownicze, ja widziaem duo nagich cia. Leay one pomidzy czciami samolotu. Jedno ciao ludzkie byo cae} Pozostae to byy czci ludzkich cia, rce, nogi. Kiedy my tam bylimy, to nikt si nimi nie interesowa tzn. nie przykrywa ich, nie zbiera. Bylimy tam okoo 15 minut. W trakcie pobytu tam zauwayem, e do poszczeglnych stanowisk, utworzonych przez suby,
1. Chory Mu nie powiedzia niestety czyje byy to zwoki. Prawdopodobnie nie zrui tej osoby.

100

znoszono czci samolotu. Tych stanowisk byo ju tam wtedy kilka. Stanowiska te wyglday w ten sposb, e by to stolik, na nim dokumentacja, laptop itp. Przy stanowiskach znajdowali si ludzie - zezna w prokuraturze chory Remigiusz Mus', technik pokadowy Jaka-40. O godzinie 14:52 czasu moskiewskiego czyli o 12.52 czasu polskiego, oficer Federalnej Suby Bezpieczestwa wykona z ukrycia zdjcia na miejscu katastrofy. Zdjcia te przej pniej oficer polskiej Agencji Wywiadu. Najwaniejsze zdjcie przedstawia zwoki Lecha Kaczyskiego lece wrd szcztkw rozbitego samolotu. Zwoki wygldaj jakby byy w stanie zblionym do nienaruszonego. Gdyby nie oderwana noga, Lech Kaczyski wyglda, jakby spa. Wida rwnie, e wszystko - i zwoki i elementy samolotu - pokryte s warstw stalowoszarego kurzu takiego, jaki wytwarza si po wybuchu bomby prniowej. Co rwnie wane: przy zwokach nie ma ani jednego funkcjonariusza BOR, ani nikogo innego. Tymczasem szef BOR - gen. bryg. Marian Janicki chwali si w mediach, e jego funkcjonariusze ju w kilka minut po katastrofie zabezpieczyli zwoki Lecha Kaczyskiego. Nic nie wskazuje na to, aby zdjcie zostao zmanipulowane lub zmontowane. Rwnie Jarosaw Kaczyski nie wspomina w swojej relacji, aby przy szcztkach brata czuwa oficer BOR. Oznacza to, e genera Janicki kama. A to oznacza, e zwoki prezydenta RP przez kilka godzin leay w smoleskim bocie, przez nikogo nie pilnowane i nie strzeone. Zwoki prezydenta Polski!!! Dopiero kilkanacie minut po godzinie 16.00 gubernator obwodu Smoleskiego - Siergiej Antufjew - poinformowa opini publiczn o odnalezieniu zwok Lecha Kaczyskiego. Zdjcia zrobione przez funkcjonariusza FSB dowodz, e ju kilka godzin wczeniej Rosjanie zidentyfikowali polskiego prezydenta. Tym bardziej, e kawaki cia ludzkich zaczto zabiera do Moskwy w celu identyfikacji. Na miejscu pozostawiono jedynie szcztki trzech zwok: Lecha Kaczyskiego,

101

Krzysztofa Putry i Ryszarda Kaczorowskiego. Gdy na smoleskim lotnisku zaczy si rozgrywa dantejskie sceny, pikny kwietniowy poranek budzi Polakw do ycia. Nikt nie przypuszcza, e za chwil wszystkich porazi wiadomo o najwikszej tragedii od czasw wojny. Nie spodziewa si jej rwnie Jarosaw Kaczyski, ktry po ostatniej rozmowie z bratem przez telefon satelitarny krzta si po swoim domu na oliborzu. Nie mg spa, wic przygotowywa sobie niadanie. Po nim planowa pojecha do szpitala do chorej matki. Jarosaw Kaczyski: Przed godzin dziewit zadzwoni telefon. Poczono mnie z ministrem spraw zagranicznych Radosawem Sikorskim, ktry poinformowa mnie, e doszo do katastrojy lotniczej i mj brat nie yje. Poczuem si jak czowiek uderzany w gow. Wprost nie mogem w to uwierzy. Krzyknem do niego: To wina waszej zbrodniczej polityki. Miaem na myli to, e rzd Tuska zatrzyma plany zakupu nowych maszyn dla VIP-w. Kilka minut pniej telefon zadzwoni znowu i ponownie mnie poczono z Radosawem Sikorskim. Potwierdzi, e mj brat zgin, wyrazi mi kon- dolencje i powiedzia, e katastrofa bya wynikiem bdu pilotw. Oczywicie, wzbudzio to moje podejrzenia, bo niby skd pan Sikorski mgby pitnacie minut po katastrofie wiedzie, jakie byy jej przyczyny? Przecie wyjanianie przyczyn katastrojy trwa miesice, a czasem nawet lata. Przygotowujc ksik, wysaem do ministra spraw zagranicznych Radka Sikorskiego kilkanacie pyta. Pierwsze i najwaniejsze dotyczyo tego, na jakiej podstawie twierdzi ju pitnacie minut po katastrofie, e jej przyczyn by bd pilota. Minister Sikorski jednak nie udzieli adnej odpowiedzi na wysane do niego pytania 16 .

16Pytania zostay wysane za porednictwem rzecznika MSZ Marcina Bosackiego.

102

Jarosaw Kaczyski:
Moj pierwsz decyzj byo to, aby jak najszybciej dotrze do Mamy do szpitala i spowodowa, aby nie dotara do niej ta straszna wiadomo. Baem si, e Mama umrze, jeli si dowie, e Leszek zgin. Na szczcie udao si zapobiec temu i nie dowiedziaa si. Lekarze zapewnili to, e w sali, w ktrej si znalaza, nie byo telewizora, a sami obiecali mi, e nie przeka Jej tej strasznej wiadomoci. Ja wtedy te dostaem silne leki uspokajajce. Gdy zadbaem o Mam, wsiadem do samochodu i kierowca przywiz mnie z powrotem do biura. Gdy Jarosaw Kaczyski jecha do szpitala, media zaczy podawa informacje o katastrofie. Pikny, soneczny, cho mrony poranek zapisa si w historii jako najbardziej tragiczny w powojennej historii Polski. Dla 96 rodzin jako szczeglnie tragiczny. Jacek wiat - wdowiec po wiceprzewodniczcej PiS Aleksandrze Natalii wiat: Po raz ostatni z on widziaem si w poniedziaek, 5 kwietnia. Wieczorem zawiozem j na samolot do Warszawy. Poegnalimy si na lotnisku. Nie mogem wtedy przypuci, e widz Ol ostatni raz. Wiedziaem, e w sobot 10 kwietnia ma pojecha z delegacj na uroczystoci katyskie. Ostatni raz syszelimy si chyba w pitek, na dzie przed katastrof. W sobot 10 kwietnia okoo godziny 9 wczyem telewizor i wtedy dowiedziaem si o tym, e w Smolesku doszo do katastrofy, e samolot prezydenta Kaczyskiego rozbi si. Przez chwil si udziem nadziej, e moe ona wsiada do pocigu, a nie do samolotu i nie bya na pokadzie. Pierwsz reakcj by telefon do Oli. Wybraem numer, a telefon powoli wybiera. To byy najdusze chwile w moim yciu. Ale usyszaem tylko komunikat w jzyku polskim, e abonent jest czasowo niedostpny. Wtedy zdaem sobie spraw, e ona bya w samolocie i e nie yje.

103

To samo przeyway rodziny wszystkich innych pasaerw strasznego lotu. Tymczasem w siedzibie PiS przy ulicy Nowogrodzkiej w Warszawie zaczli si zbiera posowie partii, dziaacze, wsppracownicy Jarosawa Kaczyskiego. Joachim Brudziski sekretarz generalny PiS: Wszyscy bylimy zgodni, e to, co w tej sytuacji trzeba zrobi, to natychmiast zorganizowa transport do Smoleska. Poleciem swoim asystentom, aby sprawdzili jaka jest moliwo wyjazdu do Moskwy lub do Witebska. Z pocztku chcielimy polecie zwykymi poczeniami rejsowymi potem jednak zdecydowalimy si na wynajcie prywatnego samolotu. Okoo godziny 11 bylimy gotowi do wylotu. Po godzinie 15, kiedy bylimy ju na lotnisku, pada propozycja ze strony premier Donalda Tuska, aby Jarosaw Kaczyski polecia razem z delegacj rzdow. Jarosaw Kaczyski jednak odmwi. Wedug zgodnej opinii nas wszystkich, zrobi susznie. Bylimy w Witebsku ju okoo godziny 17.30. Stamtd, dziki pomocy polskich dyplomatw, wyruszylimy autokarami do Smoleska. Jak zwykle, nawet w tak dramatycznej sytuacji, nie obeszo si bez politycznych animozji. Jarosaw Kaczyski: To prawda, e Donald Tusk wystpi z propozycj, abym wraz z nim i jego ludmi polecia do Smoleska. Ja jednak kategorycznie odmwiem. Po pierwsze dlatego, e uwaaem, e rzd Tuska ponosi moraln i polityczn odpowiedzialno za t katastrof. Po drugie: wiedziaem, e rzdowi chodzi nie o mnie ani o mojego witej pamici Brata, ale o PR. Po trzecie wreszcie: to rzd Donalda Tuska i sam premier wyspecjalizowali si w perfidnych, chamskich atakach na mojego Brata, ktre dalece wykraczay poza ramy walki politycznej w demokratycznym pastwie. Nie miaem ochoty

104

pozwala na to, aby w dzie tragicznej mierci mojego Brata, PR robi sobie Jego i moim kosztem rzd, ktry wczeniej brutalnie go atakowali ktry do tej katastrojy dopuci. Ciesz si, e moi wsppracownicy odmwili Tuskowi. Ja tylko zaakceptowaem ich decyzj. W tamtych godzinach ja nie podejmowaem decyzji, byem na bardzo silnych rodkach uspokajajcych i w ogle inaczej odczuwaem to wszystko, co si wok mnie dziao. Po godzinie 13.30, samolot CASA wzbi si w powietrze z pasa startowego Wojskowego Portu Lotniczego i polecia w stron Witebska. Na pokadzie znaleli si czoowi politycy PiS-u. Towarzyszyli Jarosawowi Kaczyskiemu w tej najsmutniejszej i najbardziej tragicznej podry jego ycia. Jako parlamentarzystom przysugiway im paszporty dyplomatyczne, co bardzo ograniczyo wszystkie formalnoci i umoliwio wjazd na teren Rosji bez uzyskiwania wiz. Jarosaw Kaczyski: Lot do Witebska zaj ponad godzin. Biaorusini potraktowali nas bardzo yczliwie. Zorganizowali posiek, oferowali jedzenie i picie. Wida byo w ich zachowaniu ogromn serdeczno, yczliwo i wspczucie. Ja jednak czuem si jak otumaniony i z powodu tragedii i z powodu wpywu lekw uspokajajcych. Nie miaem ochoty ani nic je ani pi. Chciaem tylko, abymy jak najszybciej dotarli do Smoleska. Na szczcie czeka ju na nas autobus, ktrym za chwil ruszylimy w stron Smoleska. Maks Kraczkowski pose PiS: Wsiedlimy do autobusu prowadzonego przez bardzo sympatycznego biaoruskiego kierowc. Do granicy dojechalimy bardzo szybko i bez adnych problemw. Dziki paszportom dyplomatycznym rwnie odpraw graniczn pokonalimy bardzo szybko. Problemy zaczy si zaraz pniej. Autobus, ktrym jechalimy, zosta otoczony przez dwa samochody milicji

105

rosyjskiej, ktre kazay mu jecha powoli. Jechalimy wic okoo 30 kilometrw na godzin po pustej drodze, a ten sympatyczny biaoruski kierowca zacz kl, e aden bieg mu nie pasuje na jazd z tak prdkoci. Po duszej chwili kazali nam si zatrzyma i chyba cznie z godzin czekalimy na poboczu. Joachim Brudziski: Nie byo adnego uzasadnienia, abymy mieli czeka, bo droga bya pusta i mona byo jecha dalej. W kocu mina nas kolumna samochodowa, w ktrej jecha Donald Tusk i jego wita. Dopiero jak nas wyprzedzili, pozwolono nam jecha dalej. Jak ju dojechalimy na lotnisko to zobaczylimy wielki namiot, w ktrym by i premier Wadimir Putin i premier Donald Tusk. Wtedy te od pracownikw kancelarii prezydenta obecnych na miejscu dowiedziaem si, jak zachowywali si najblisi wsppracownicy premiera Tuska, jeden z nich pyta si gono: Ktrdy Kaczor bdzie wchodzi?Z kontekstu rozmowy wywnioskowali, e chc nie dopuci, aby doszo do spotkania Tuska i Kaczyskiego na miejscu katastrojy. Jarosaw Kaczyski: Te chwile na lotnisku w Smolesku to by najczarniejszy czas mojego ycia. Staraem si nie myle o niczym innym i nie sucha tego, co si wok dziao. Ja nie syszaem tego pytanie ktrdy kaczka wejdzie, ale skoro relacjonowa to Joachim Brudziski, to nie mam powodu mu nie wierzy. A komentarz chyba nasuwa si sam. Jeli te sowa faktycznie zostay wypowiedziane, to jest to ordynarne chamstwo wiadczce o tym, e wsppracownicy pana Tuska nie potrafi si zachowa nawet w tak dramatycznej i tragicznej chwili. Ja jednak czuem si wtedy tak le, e adna podo ze strony ludzi Tuska nie moga ju na mnie zrobi wraenia. Maks Kraczkowski:

106

Gdy mina nas ta kolumna z premierem Tuskiem, dopiero wtedy autokar pojecha dalej z rozsdn prdkoci w stron Smoleska. Mino chyba p godziny czy godzina, a dotarlimy do bramy lotniska. Potem jechalimy w stron miejsca katastrojy. Droga bya bardzo dziurawa, nieprzyjemna, kierowca stara si omija te dziury. W kocu dojechalimy do celu i wysiedlimy. Jarosaw Kaczyski poszed pierwszy, obok niego nasza grupa. Przykuo moj uwag to, e teren by bardzo le zabezpieczony, krcio si tam mnstwo ludzi. Kady chodzi tam, gdzie chcia i kiedy chcia. Nie byo adnej koordynacji, adnego w zasadzie kierownictwa. Bardzo mnie to zdziwio. W kocu podeszlimy w miejsce, gdzie leay trzy ciaa wszystkie zakryte kocami. Rosjanie podprowadzili nas do ciaa pana prezydenta. My si zatrzymalimy, pan prezes poszed dalej. Rosjanie podnieli foli i nagle blask olepiajcych wiate technicznych odbi si od tej folii padajc na zwoki pana prezydenta. Rozpoznaem je po twarzy. Potem z szacunku dla gowy pastwa i z szacunku dla Jarosawa Kaczyskiego odwrciem si, aby dalej na to nie patrze. Prezes PiS do ostatniej chwili mia jeszcze nadziej, e wrd ofiar katastrofy nie zidentyfikuje swojego brata. Jarosaw Kaczyski: Spojrzaem na zwoki. To by Leszek. Nie miaem co do tego najmniejszych wtpliwoci. Zwoki wyglday strasznie. Leszek mia wykrzywion twarz, urwane rce i nogi, na caym ciele liczne rany od poparzenia. Mia te bardzo duo ran wewntrznych. Kada z tych ran moga sama jedna by przyczyn zgonu. Leszek nie mia wic najmniejszych szans przey. Uklknem, ucaowaem Leszka, potem przeegnaem si i chwil si pomodliem. Podszed jeden Rosjanin i zapyta, czy rozpoznaj zwoki brata. Odpowiedziaem, e tak, e to na pewno jest Leszek. Jego twarz rozpoznaem, a ponadto, zwrciem uwag na jego praw rk. Byy tam charakte-

107

rystyczne lady szww. Leszek mia kiedy wypadek samochodowy i traji

108

do szpitala na operacj, tam mu zszyto rk? Pozostay po tym lady, ktre zauwayem w Smolesku. Bolesne wspomnienie Jarosawa Kaczyskiego jest najwierniejsz relacj z identyfikacji zwok Prezydenta RP. Tyle tylko, e jego opowiadanie w ogle nie pokrywa si z tym, co wida na zdjciach wykonanych przez funkcjonariusza FSB o godzinie 12:52. Tam bowiem, jak wczeniej wspomnielimy, wida zwoki prezydenta w stanie prawie nienaruszonym. Moe std pyn wniosek: zwoki Lecha Kaczyskiego zostay po katastrofie zmasakrowane przez Rosjan!!! Joachim Brudziski: Po identyfikacji, gdy prezes wrci do nas, kto, chyba ambasador Bahr, zaproponowa aby Jarosaw Kaczyski uda si do namiotu premiera Puti- na, gdy ten chcia zoy mu kondolencje, Jarosaw Kaczyski odmwi. Potem Rosjanie wskazali nam hotel. Mielimy tam poczeka na przylot naszego samolotu z Witebska. Ostatecznie udao si zaatwi zgod na to, aby samolot wyldowa w Smolesku. My poszlimy do tego hotelu, ale staralimy si o niczym wanym nie rozmawia. Zdawalimy sobie spraw, e na pewno wszdzie s zaoone podsuchy. Ja chciaem te zadzwoni do naszych kolegw, ktrzy pojechali do Katynia pocigiem i o tej porze ju wracali. Prbowaem rwnie poczy Antoniego Macierewicza z prezesem. I wtedy okazao si, e do Macierewicza nie moglimy si dodzwoni. Nie byo w ogle zasigu. Jego telefon nie dawa adnego sygnau. Powstao wic natychmiast podejrzenie, e panu Macierewiczowi mogo si przydarzy co zego. Antoni Macierewicz by w naszym rzdzie szefem kontrwywiadu wojskowego, a by w kocu w kraju, ktrego suby nie miay powodw go lubi. Na szczcie w skadzie delegacji by mj asystent Pawe
3. Uszanowaem bl Jarosawa Kaczyskiego i podczas rozmowy nie pytaem go wicej o szczegy identyfikacji. Prezes powiedzia tyle, ile sam chcia. Nie dryem tematu.

109

Szefernaker, zadzwoniem do niego, a on przekaza aparat telefoniczny Macierewiczowi, w ten sposb udao si Jarosawowi Kaczyskiemu porozmawia z nim, z tego co wiem, radzi, aby jak najszybciej wyjeda ze Smoleska i, jeli to moliwe zabra, zwoki Pana Prezydenta. Jarosaw Kaczyski: Oczywicie, e nie skorzystalimy z zaproszenia do namiotu Tuska i Putina. Ja nie miaem wtpliwoci, e Tusk mnie tam zaprasza ze wzgldw PRowskich, aby kamery telewizyjne pokazay, jak to wspczuje Kaczyskiemu. Nie miaem te ochoty uciskiwa si, ani caowa z Putinem. Najwaniejsze byo dla mnie to, aby sprowadzi do Polski zwoki Brata. Gdy wic nasz samolot ju wyldowa, poszedem do pilota modego i bardzo sympatycznie wygldajcego czowieka - i zapytaem go, czy w samolocie jest luk umoliwiajcy przewiezienie trumny i czy on zgodzi si, jeli go poprosz, abymy zabrali zwoki mojego Brata. Pilot powiedzia, e nie ma adnego problemu, samolot jest przystosowany do transportu zwok, a dla niego bdzie to ogromnym zaszczytem, jeli bdzie mg przewie do Polski zwoki Pana Prezydenta. Wtedy poprosiem Rosjan o moliwo zabrania trumny do Polski. Z pocztku si zgodzili, ale potem zaczli robi problemy. Powiedziano mi, e zgodnie z rosyjskim prawem musi si odby sekcja zwok i ostatecznie nie zgodzili si, aby ciao Leszka wrcio do Warszawy razem z nami. Spytaem, czy mog uczestniczy w sekcji zwok. Odmwiono mi. Ostatecznie wsiedlimy do samolotu i chcielimy wystartowa. Wtedy zaczy si kolejne formalnoci graniczne. Wsiado kilku funkcjonariuszy rosyjskich. Mieli twarze takie, jak ci, ktrzy 70 lat wczeniej mordowali w Katyniu. Zachowywali si niegrzecznie, wrcz arogancko. Pytali nas o wszystko, sprawdzali bardzo dokadnie dokumenty. Chcieli nas sprowokowa, ale na szczcie si nie udao. Wszystko trwao ptorej godziny. Ostatecznie pilotowi udao si wystartowa i nad ranem wrcilimy do Polski. Tak si skoczy najbardziej tragiczny dzie w moim yciu.

110

Kamery telewizyjne pokazay oczywicie namiot rozbity na polu katastrofy. Gdy ju wszyscy operatorzy znaleli si w jego wntrzu, Wadimir Putin z aktorsk gr typow dla weteranw KGB uciska Tuska i zapewni go, e Rosja zrobi wszystko, aby pomc Polsce i spraw dogbnie wyjani 17 . Jeszcze tego samego dnia prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew powoa specjaln komisj majc za zadanie wyjanienie sprawy. Jej przewodniczcym zosta Wadimir Putin. Jego zastpcami zostali szefowa Midzynarodowego Komitetu Lotniczego - genera Tatiana Anodina, Siergiej Szojgu - byy komunistyczny aparatczyk i czonek Rady Bezpieczestwa Rosji oraz wicepremier Siergiej Iwanow. Wszyscy z dowiadczeniem w pracy w aparacie urzdniczym komunistycznego pastwa i w tajnych subach ZSRR. Oczywicie przy takim skadzie komisji odpowiedzialnej za wyjanienie okolicznoci tragedii moga zosta ogoszona tylko jedna oficjalna przyczyna katastrofy tupolewa - bd pilotw. 10 kwietnia pnym wieczorem, gdy mrok otuli Smolesk, politycy zaczli si rozjeda. Na miejscu pozostawiono szwadron onierzy OMONu i grupy operacyjne FSB, aby pilnoway miejsca katastrofy. Wraku samolotu nie zabezpieczono, wic cz istotnych ladw mg zatrze deszcz czy wiatr. Pozostali jeszcze nieliczni, wytrwali, polscy dziennikarze. Cierpliwo si opacia. Ju nastpnego dnia, 11 kwietnia, mogli zobaczy jak do wraku samolotu dotarli funkcjonariusze rosyjskiej milicji i zaczli niszczy to, co pozostao z tupolewa. Bogdan Swiczkowski - byy szef ABW: Przecie to jest niszczenie dowodu istotnego dla sprawy. W Stanach Zjednoczonych ledztwa w sprawie katastrof lotniczych prowadzone s

17 Jeden z internautw wykona kola, na ktrym wida premiera Putina obejmujcego Tuska i mwicego: Ju wicej dla ciebie nie mog zrobi.

111

przez wiele miesicy, a w ich trakcie ledczy skadaj samolot ze wszystkich czci, ktre znajd. Kady kawaek samolotu moe by przecie dowodem w sprawie. Tutaj nikt tego nie chce przyj do wiadomoci. Od pierwszych minut po katastrofie wszystko, co dziao si w pobliu lotniska Siewiernyj, wygldao jak dobrze zorganizowana akcja zacierania siadw.

112

Rozdzia 8 Kompromitacja pastwa

Po godzinie 9 rano, gdy wie o katastrofie obiega ca Polsk, w budynku Ministerstwa Sprawiedliwoci odbya si nadzwyczajna narada, na ktr w trybie pilnym cignito Prokuratora Generalnego, Naczelnego Prokuratora Wojskowego oraz kilku wysokich rang wojskowych i cywilnych ledczych. Wszyscy zaczli si zastanawia w jaki sposb zareagowa na wiadomo o tej tragedii. Prokurator Prokuratury Generalnej: Byo jasne, e trzeba natychmiast postawi na nogi wszystkie suby i organa cigania, aby ca spraw wyjani. Tymczasem cz uczestnikw spotkania spnia si, potem dyskutowano o sprawach nieistotnych. W kocu zapada decyzja, e trzeba powoa grup ledcz i wysa j jak najszybciej do Smoleska. Ale wtedy zaczy si problemy. Kto zadzwoni do 36 Specjalnego Puku Lotnictwa Transportowego, a tam powiedzieli, e wszystkie sprawne samoloty maj zajte i najwczeniej mog prokuratorom odda do dyspozycji samolot za kilka godzin. Pniej zaczto liczy koszty. Okazao si, e w sobot rano nie ma skd wzi pienidzy, aby wypaci prokuratorom diety na delegacje. W czasach, kiedy resortem kierowa Zbigniew Ziobro, istniaa kaseta z pienidzmi na wypadek sytuacji nagych, ktr zawsze mia do dyspozycji minister lub ktry z jego wsppracownikw.

113

Pniej ten zwyczaj zlikwidowano. W efekcie, w sobot 10 kwietnia nie byo adnych pienidzy. Kto zadzwoni do banku, w ktrym ministerstwo ma konto. Okazao si jednak, e najbliszy termin, kiedy mona wypaci pienidze to poniedziaek. Na infolinii doradzono, aby skorzysta z karty do bankomatu, ale wtedy okazao si, e ani ministerstwo ani Prokuratura Generalna nie posiada karty umoliwiajcej wypacenie pienidzy. Ostatecznie prokuratorzy wzili do Rosji swoje prywatne pienidze i prywatne karty kredytowe. Samolotem do Smoleska dotarli dopiero kilka godzin pniej, okoo godziny 15-16. Z punktu widzenia logiki ledztwa kryminalnego, byo to karygodne opnienie. Po kadym zdarzeniu, obecno prokuratora i ekipy ledczej jest podana jak najszybciej. Bogdan wiczkowski - byy szef ABW, byy prokurator: Zupenie nie rozumiem tej opieszaoci polskiej prokuratury. Przecie tutaj liczya si kada minuta, kada sekunda. Nawet pocztkujcy prokurator wie, e w kadej sprawie najwaniejsze jest pierwsze 48 godzin po zdarzeniu. Niewane, czy chodzi o kradzie roweru czy o katastrof lotnicz. Pierwsze 48 godzin to najwaniejszy czas. Mona wwczas zabezpieczy miejsce zdarzenia, zabezpieczy lady, znale wiadkw. Tutaj gwnymi ladami i dowodami by wrak tupolewa i samo miejsce katastrofy. Naleao zatem cae miejsce zdarzenia otoczy wysokim potem, odgrodzi, aby wejcie tam uniemoliwi osobom postronnym. Naleao te przywie z Polski skadany hangar (jeli Rosja takimi nie dysponowaa) i rozoy go nad wrakiem. W ten sposb uniknlibymy interwencji osb trzecich, a take zabezpieczylibymy wrak i inne odnalezione dowody przed dziaaniem deszczu czy wiatru. Tego nikt nie uczyni. Podczas wspomnianego spotkania zapada te brzemienna w skutki decyzja: ledztwo w sprawie katastrofy poprowadzi miaa Naczel

114

na Prokuratura Wojskowa. Ta decyzja spotkaa si z natychmiastowym protestem kilku prokuratorw Prokuratury Generalnej. Argumentowa li oni, e w Polsce prokuratorzy wojskowi rzadko zajmuj si sprawami 0 duym znaczeniu, a przecie katastrofa, w ktrej zgin urzdujcy prezydent Polski to sprawa najwyszej rangi. ledczym wojskowym brakuje dowiadczenia. Znacznie wiksze dowiadczenie maj prokuratorzy cywilni, ktrzy na co dzie wyjaniaj sprawy zabjstw, uprowadze, rozbijaj zorganizowane grupy przestpcze. W tym przypadku oni powinni zaj si spraw. Mona byo oczywicie zastosowa rozwizanie kompromisowe, powoa cay zesp ledczy zoony tak z prokuratorw wojskowych, jak i cywilnych a kierownictwo powierzy osobie najbardziej dowiadczonej lub najstarszej wiekiem. Taka praktyka jest czsto stosowana, gdy w prokuraturze powszechnej powouje si zespoy ledcze (np. do rozbijania zorganizowanych grup przestpczych). W tym wypadku jednak od tego odstpiono. Teoretycznie ledztwo przej cay zesp pod kierownictwem pukownika Krzysztofa Parulskiego - Naczelnego Prokuratora Wojskowego. Parulski od pocztku wzbudza kontrowersje. Wedug opinii powszechnie panujcej w rodowiskach prawniczych, najbardziej zainteresowany by wasn karier. Przez lata skonfliktowany z Lechem Kaczyskim 1 Zbigniewem Wassermannem, do 1989 roku by czonkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Ani w czasach PRL, ani pniej nie zasyn adnymi spektakularnymi sukcesami. Pracowa w wojskowej prokuraturze w Poznaniu, nalea do Stowarzyszenia Prokuratorw RP. Da si pozna raczej jako gorcy zwolennik koncepcji rozdzielenia funkcji ministra sprawiedliwoci i Prokuratora Generalnego. W 2002 roku zosta awansowany na szefa Wojskowej Prokuratury Garnizonowej w Warszawie. Funkcj t peni przez trzy lata. W tamtym czasie jego podwadni nie byli w stanie poradzi sobie z najpowaniejszymi aferami w Wojskowych Subach Informacyjnych, cho regularnie otrzymywali zawiadomienia od sejmowej Komisji ds. Sub Specjalnych, dotyczce takich przestpstw jak szpiegostwo, nielegalny handel broni czy nar-

115

kocykami. Wszystkie te sprawy zaczto powoli wyjania dopiero pniej, gdy szefem wojskowej prokuratury zosta Tomasz Szaek, a Antoni Macierewicz rozpocz likwidacj i weryfikacj WSI. W tamtym czasie jednak Parulskiego ponownie przeniesiono do Poznania. Sam Naczelny Prokurator Wojskowy oczywicie przedstawia si w jak najbardziej korzystnym wietle. W latach 1985-1996 peniem sub na stanowisku prokuratora w Prokuraturze Wojsk Lotniczych a nastpnie Prokuraturze Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej z siedzib w Poznaniu. W tym czasie Prokuratura ta bya waciw do prowadzania ledztw w sprawie wszystkich wojskowych katastrof, wypadkw i zdarze lotniczych, ktre miay miejsce na terytorium Polski oraz za granic zgodnie z jurysdykcj przewidzian w polskim ustawodawstwie karnym. Nie potrafi w tej chwili powiedzie, ile dokadnie tego typu ledztw prowadziem osobicie, ale byo ich na pewno kilkadziesit. Oczywicie oprcz spraw dotyczcych katastrof lotniczych, prowadziem i nadzorowaem tysice postpowa karnych o rne przestpstwa - napisa w odpowiedzi na wysane do niego pytania Krzysztof Parulski. Poniewa zapewnia o yczliwoci wobec dziennikarzy i otwartoci na wspprac, zadaem mu pytanie, ktre w styczniu 2011 roku powracao jak bumerang: czy lot rzdowego tupolewa do Smoleska w dniu 10.04.2010 by lotem cywilnym czy wojskowym. Kwestia kwalifikacji lotu samolotu Tu-154M do Smoleska w dniu 10 kwietnia 2011 r., jako wojskowego lub cywilnego, jest okolicznoci mogc mie znaczenie w prowadzonym ledztwie pod ktem oceny odpowiedzialnoci karnej. ledztwo prowadz niezaleni prokuratorzy Wojskowej Prokuratury Okrgowej w Warszawie i to oni, na podstawie caego zebranego w sprawie materiau dowodowego i na podstawie wykadni obowizujcych przepisw prawa, bd podejmowali stosowne decyzje procesowe.

116

Jako Naczelny Prokurator Wojskowy nie bd w tej sprawie wypowiada adnych sdw a do zakoczenia ledztwa. Moja opinia nie ma bowiem procesowej doniosoci a jako przeoony 4 prokuratorw prowadzcych postpowanie nie wywieram wpywu na ich rozstrzygnicia poprzez formuowanie wasnych ocen - odpisa Parulski pod koniec stycznia 2011 roku. Szef wojskowej prokuratury, ktry w dziewi miesicy po katastrofie lotniczej zakoczonej mierci prezydenta RP i najwaniejszych urzdnikw pastwowych nie jest w stanie odpowiedzie na pytanie, czy rejs maszyny by lotem cywilnym czy wojskowym! Wydaje si, e w normalnym kraju byoby to nie do pomylenia. Ale to nie wszystko. Oto bowiem ju 10 kwietnia Parulski pojecha do Smoleska i przebywa tam przez kolejne pi dni, nadzorujc czynnoci procesowe. Jedn z nich bya chyba najwaniejsza czynno: sekcja zwok prezydenta RP Lecha Kaczyskiego. Odbya si ona po wylocie Jarosawa Kaczyskiego i jego wsppracownikw. Sekcj prowadzili wsplnie dwaj rosyjscy biegli anatomopatolodzy: Michai Pietrowicz Maksimienka i Siergiej Wasili- jewicz Ocharow. W sekcji asystowa wanie Parulski. Mimo e nie zna jzyka rosyjskiego, nie zabra ze sob tumacza. Dlaczego? Na to pytanie nie potrafi w przekonujcy sposb odpowiedzie. Efekt takiego prowadzenia sekcji by katastrofalny: oto prokurator Parulski nie zwrci uwagi na fakt, e na stole sekcyjnym - obok zwok nieyjcego prezydenta leay szcztki jeszcze innej osoby. Jarosaw Kaczyski: Kiedy trumn ze zwokami Leszka przywieziono do Warszawy i wystawiono w Paacu Prezydenckim, poleciem j otworzy. Chciaem po raz ostatni spojrze bratu w twarz i poegna go. Leszek wyglda inaczej - ju go nie mogem pozna. Twarz mia powikszon, rysy ju byy zupenie inne. Wytumaczono mi, e to skutek sekcji zwok, czciowego rozkadu ciaa i pniejszych zabiegw kosmetycznych. Najdziwniejsze byo to, e prawa

117

noga bya ubrana w mundur generalski. Ja zwrciem uwag na t nog ju w Smolesku, kiedy nie byo na niej fragmentu munduru. Zdziwio mnie to, e na t nog bya naoona skarpeta takiego rodzaju, jakiej nigdy u brata nie widziaem. Wtedy jednak pomylaem sobie, e moe to Marysia (chodzi o on Lecha Kaczyskiego, Mari - przyp. L. Sz.), ktra bardzo dbaa o Leszka, kupia mu inne skarpety. Wszystkie moje wtpliwoci si rozwiay, gdy zobaczyem ca nog i stop bez skarpetki. To na pewno nie bya noga Leszka. Leszek nie by generaem, w ogle nie by wojskowym - to nie ulega wtpliwoci. Wszystko wskazuje na to, e bya to noga generaa Bronisawa Kwiatkowskiego. Wnioskuj to std, e noga bya prawie tak samo duga, jak noga Leszka, a spord wszystkich wojsko-wych obecnych na pokadzie, tylko genera Kwiatkowski by wzrostem zbliony do Leszka. Wyglda wic na to, e w sarkofagu na Wawelu, obok korpusu Leszka zoono nog generaa Kwiatkowskiego. Ju w trakcie sekcji zwok - zwaszcza tak wanych, jak zwoki prezydenta - ta kwestia powinna zosta wyjaniona. A jeli nie wtedy to pniej, podczas bada genetycznych identyfikujcych rozczonkowane szcztki ciaa. Powszechn praktyk jest to, e w miejscach katastrof lotniczych zabezpiecza si wszystkie znalezione kawaki ludzkich cia, a potem prowadzi si badania (m.in. testy DNA) pozwalajce potwierdzi do kogo naleaa kada cz. Jak inaczej ni matactwem mona nazwa to, e prokurator Parulski nie zorientowa si, e jedna noga nie naleaa do ciaa Lecha Kaczyskiego? Bo przecie w przypadku prokuratora z ponad 20-letnim staem pracy trudno uzna, e bya to wpadka, bd lub zaniechanie. 18 Najdelikatniej ten stan rzeczy mona okreli jako niech do wyjanienia prawdy.

18 Oderwana noga Lecha Kaczyskiego to jedna z najwikszych tajemnic smoleskiej katastrojy. Wszystkie pozostae koczyny prezydenta zachoway si we wzgldnie dobrym stanie. S dwie moliwoici: albo noga zostaa w bocie w Smolesku, albo zostaa przewieziona do Moskwy i potem woona do innej trumny, lub zostaa zmasakrowana i zniszczona. Odpowiedzi na to pytanie nie ma. Gdyby jednak si okazao, e prawa noga p. prezydenta RP zostaa znaleziona daleko od korpusu, mogoby to oznacza, e rzucia j tam sia wybuchu. To za byaby dodatkowa poszlaka potwierdzajca tez o wybuchu bomby prniowej.

118

Pk Krzysztof Parulski: W sekcji zwok p. Pana Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyskiego wziem udzia jako prokurator, a polski kodeks postpowania karnego stanowi w art. 209 4, e otwarcia zwok dokonuje biegy w obecnoci prokuratora albo sdu. We wniosku o pomoc prawn, skierowanym do strony rosyjskiej, zwrcilimy si o wykonanie procesowych ogldzin i otwarcia cia ofiar katastrojy. W toku ledztwa zastrzeglimy udzia polskiego prokuratora w sekcji zwok Pana Prezydenta. Niech do wyjanienia prawdy, ludzie generaa Parulskiego zademonstrowali ju w pierwszych godzinach po katastrofie, podejmujc drug, bardzo wan decyzj. Byo to okrelenie podstawy prawnej do wsppracy z Rosj. Ku uciesze Rosjan zdecydowano si na konwencj chicagowsk z 1944 roku. Polska podpisaa t konwencj w roku 1959. Konwencja reguluje postpowanie i zasad wsppracy pastw sygnatariuszy w przypadku, gdy statek powietrzny jednego pastwa ulegnie katastrofie na terytorium innego pastwa. Przepisy te dotycz samolotw nalecych do linii lotniczych, tak pastwowych, jak i prywatnych. Rwnie rzecznik wojskowej prokuratury, pukownik Zbigniew Rzepa, okaza si oszczdny w sowach: Prezes Prawa i Sprawiedliwoci - pan Jarosaw Kaczyski, podczas identyfikacji zwok swego brata, nie mia adnych wtpliwoci co do tosamoci okazanego mu ciaa. Ponadto, ju w czasie trwania czynnoci procesowych - ogldzin zwok, dokonywanych przez rosyjskiego prokuratora i ekspertw z zakresu medycyny sdowej, obecny przy czynnoci Naczelny Prokurator Wojskowy - pk. Krzysztof Parulski zwrci uwag prowadzcym czynnoci, e niektre fragmenty nie s tosame z ciaem Prezydenta RP. Fragmenty te przetransportowano do Moskwy, celem identyfikacji zwok pozostaych ofiar katastrofy samolotu Tu-154M 101.

119

Magorzata Wassermann - crka posa PiS Zbigniewa Wassermanna 19 : Zastosowanie konwencji chicagowskiej byo ewidentnym zamaniem prawa. Konwencja chicagowska mwi wyranie, e nie stosuje si jej do wojskowych statkw pastwowych, a trudno chyba zaprzeczy, e Tu-154 tak maszyn by. Lot z 10 kwietnia by poza wszelk dyskusj lotem wojskowym. Doktor Tadeusz Augustynowicz byy koordynator lotnisk wojskowych, wieloletni pracownik PLL LOT, byy meneder Air Cargo Terminal Heathrow Airport w Londynie: Uznanie lotu za wojskowy lub cywilny nie jest kwesti czyjego widzimisi, tylko wynika z midzynarodowych przepisw lotniczych. Jest co najmniej sze powodw przemawiajcych za tym, e lot tupolewa do Smoleska naley zakwalifikowa jako wojskowy. Na gruncie obowizujcych przepisw prawnych, nie ma natomiast adnego powodu, aby twierdzi, e by to lot cywilny. Po pierwsze: maszyna naleaa do Polskich Si Zbrojnych i podlegaa Dowdztwu Si Powietrznych, a wic bya samolotem wojskowym, nie cywilnym. Nie ma adnego znaczenia to, e drugi Tu-154M (ten o numerze bocznym 102) wczeniej lata w barwach LOT-u, jako samolot cywilny. Nie ma te adnego znaczenia, e maszyna, ktra si rozbia w Smolesku bya samolotem pasaerskim, a nie np. bombowcem czy myliwcem. Kady samolot wykorzystywany przez wojsko wedug midzynarodowego prawa lotniczego jest samolotem wojskowym. Takim samym jest choby Air Force One, ktrym lata prezydent Stanw Zjednoczonych. Po drugie: za sterami siedzieli nie licencjonowani piloci cywilnych linii lotniczych tylko piloci wojskowi penicy w czasie wykonywania lotu sub

120
19 Wypowied w programie Rozmowa Rymanowskiego.

w 36 Specjalnym Puku Lotnictwa Transportowego podlegajcym Dowdztwu Si Powietrznych RP. Po trzecie: Piloci maszyny komunikowali si w trybie wojskowym z kontrolerami wojskowymi - tak w Polsce, jak i na Biaorusi, jak i pniej w Rosji. Zgod na start wydali kontrolerzy wojskowi z Okcia, a zgod na ldowanie wydali kontrolerzy wojskowi ze Smoleska. Po czwarte: na pokadzie znajdowa si prezydent RP - oficjalnie Najwyszy Zwierzchnik Si Zbrojnych RP. Na caym wiecie loty gw pastw - tak zwane loty ze statusem Head (a takim by lot do Smoleska w dniu 10.04.2010) obsugiwane s przez podlegajcych im onierzy i traktowane s jako samoloty wojskowe. Wyjtkiem od tej reguy s sytuacje, kiedy prezydent lub premier czarteruj samolot linii lotniczych - tak byo, gdy Lech Kaczyski po konflikcie z Donaldem Tuskiem polecia do Brukseli maszyn wyczarterowan od PLL LOT. Ale 10 kwietnia taka sytuacja nie miaa miejsca. Po pite: Samolot wystartowa z pasa Wojskowego Portu Lotniczego Warszawa - Okcie i mia wyldowa na pycie wojskowego portu lotniczego Smolesk - Siewiernyj. To jest port wojskowy, a nie cywilny i lduj na nim tylko maszyny wojskowe. Pocze rejsowych i czarterowych lotnisko w Smolesku nie obsuguje. Po szste wreszcie i najwaniejsze: od samego pocztku PLF 101 M zgoszony by jako lot wojskowy, a nie cywilny. Organizacj przelotu zajmowa si MON i podlege mu jednostki, a nie MSZ, ani PLL LOT, ani adna inna linia lotnicza. Co wic wynika z tego, e rozstrzygniemy status przelotu? Jakie ma to znaczenie dla caej sprawy? Raz jeszcze doktor Tadeusz Augustynowicz: W lotnictwie wojskowym obowizuj inne procedury ni w lotnictwie cywilnym. Najwaniejsza rnica polega na tym, e pilot cywilny sam podejmuje decyzj, czy moe ldowa czy nie. Jeli widzi pas i pozytywnie ocenia moliwoci - wwczas lduje. Pilot wojskowy musi wykonywa

121

rozkazy kontrolerw lotu. Jeeli otrzyma rozkaz - musi ldowa nawet wtedy, gdy warunki mu nie sprzyjaj, nie widzi pasa itp. Odmowa ldowania byaby rwnoznaczna z odmow wykonania rozkazu i pocignaby za sob wszystkie tego konsekwencje. Jeli 10 kwietnia kontroler lotu kaza kapitanowi Protasiukowi ldowa - ten nie mia prawa dyskutowa i musia wykona rozkaz. To oznaczaoby, e wspwinnymi katastrojy s kontrolerzy z wiey Smoleska. Oficjalne przyznanie, e przelot Tupolewa by lotem wojskowym, byoby potwierdzeniem winy kontrolerw. Z kolei potwierdzenie, e by to lot cywilny, nie miaoby adnego uzasadnienia faktycznego. Dlatego zarwno Edmund Klich, jak i Jerzy Miller nie chc udzieli jednoznacznej odpowiedzi w tej sprawie. Szefowa Midzynarodowego Komitetu Lotniczego - genera Tatiana Anodina, pytana przez dziennikarzy, odpowiadaa wymijajco, e by to lot midzynarodowy. Tyle tylko, e w prawie midzynarodowym taka nomenklatura nie istnieje. Loty dziel si na cywilne i wojskowe. Innych kategorii nie ma. Wadze Polski i Rosji od pocztku konsekwentnie unikay udzielenia oficjalnej odpowiedzi na to pytanie. Gdyby bowiem przyznay, e mielimy do czynienia z lotem wojskowym - konwencja chicagowska nie mogaby mie zastosowania. Gdyby przyznay, e by to lot cywilny - od razu zdementowayby to wszystkie organizacje lotnicze. Jedynym moliwym rozwizaniem stao si wic konsekwentne milczenie i unikanie oficjalnej odpowiedzi na to pytanie. Oczywicie, te wymijajce odpowiedzi kompromituj definitywnie urzdnikw, ktrzy z racji swoich funkcji powinni takiej odpowiedzi udzieli od razu - przede wszystkim za kompromituj Naczelnego Prokuratora Wojskowego, ktry chwali si tym, e przez wiele lat wyjania wszystkie wypadki lotnicze na terenie Polski. Adwokat Stefan Hambura - penomocnik kilku rodzin ofiar:

122

Ja nie widz powodu, dla ktrego zastosowano w tej sprawie konwencj chicagowsk. Przede wszystkim dlatego, e przepisy tej konwencji maj zastosowanie ivycznie do lotw cywilnych, a nie wojskowych. A 10 kwietnia mielimy do czynienia z lotem wojskowym. W wypadku tej katastrojy zastosowanie ma polsko - rosyjska umowa z 1993 roku. To ona precyzuje wzajemne zobowizania w sytuacji katastrojy wojskowego statku powietrznego jednego pastwa na terytorium drugiego pastwa. Umowa, o ktrej mwi Hambura, podpisana zostaa w Moskwie 7 lipca 1993 roku przez ministrw obrony narodowej Polski (Janusza Onyszkiewicza) i Rosji (Pawa Graczowa). Na podstawie tej umowy, 14 grudnia 1993 roku podpisane zostao osobne Porozumienie w sprawie zasad wzajemnego ruchu lotniczego wojskowych statkw powietrznych Rzeczypospolitej Polskiej i Federacji Rosyjskiej w przestrzeni powietrznej obu pastw. Artyku 11 tego porozumienia mwi: Wyjanienie incydentw lotniczych, awarii i katastrof spowodowanymi 20 przez polskie wojskowe statki powietrzne w przestrzeni powietrznej Federacji Rosyjskiej lub rosyjskie wojskowe statki powietrzne w przestrzeni powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej prowadzone bdzie wsplnie przez waciwe organy polskie i rosyjskie. Jednoczenie strony zapewniaj dostp do niezbdnych dokumentw z zachowaniem obowizujcych je zasad ochrony tajemnicy pastwowej. Cytowane wyej porozumienie nakadao na Rosj obowizek rwnorzdnej wsppracy ze stron Polsk oraz rwnorzdny dostp do wszystkich dokumentw, w tym do protokow przesucha wiadkw, czy zapisw rozmw z wiey w Smolesku. Rosji, ktra od pocztku chce prawd ukry, zapis ten by nie na rk. Posuono si wic, zupenie bezpodstawnie, konwencj z Chicago. Niewyjanion do dzi zagad

123
20 Bd jzykowy w oryginale dokumentu. Powinno by: spowodowanych.

k jest to, kto, kiedy i w jakich okolicznociach zdecydowa o tym, e ledztwo smoleskie bdzie prowadzone w myl procedur przewidzianych konwencj chicagowsk. Donald Tusk i Jerzy Miller - pytani o to w trakcie spotka z rodzinami ofiar rwnie nie byli w stanie udzieli odpowiedzi. Znamienna jest za to wypowied pukownika Edmunda Klicha - polskiego akredytowanego. W rozmowie z Gazet Polsk Klich stwierdzi, e o przyjciu konwencji chicagowskiej jako podstawy prawnej do prowadzenia ledztwa dowiedzia si od... Tatiany Anodi- ny. Taki rozwj wydarze wskazuje, e rosyjski organ pastwowy decydowa o tym, ktrych przepisw i kiedy ma przestrzega polski rzd. 21 Wyglda wic na to, e to Rosjanie, przy cakowitej biernoci polskiego rzdu, zorientowali si, e akt prawny, ktry podpisali 17 lat wczeniej w tej sytuacji im nie odpowiada i skorzystali z innego aktu prawnego, ktry w ogle w danej sytuacji nie mia zastosowania i regulowa inn sfer wsppracy. To dokadnie tak samo, jakby w sprawie o rozwd zastosowano przepisy kodeksu karnego, a nie cywilnego. Mimo wszystko, nawet przepisy niefortunnej konwencji z 1944 roku mona byo lepiej egzekwowa. Bogdan Swiczkowski - byy szef ABW, byy prokurator: Artyku598 b polskiego kodeksu postpowania karnego mwi, e w ramach pomocy prawnej prokuratury pastw obcych i polski mog w przypadku jakiegokolwiek przestpstwa transgranicznego powoa, take na zasadzie wzajemnoci, wsplny zesp ledczy do jego wyjanienia, tym bardziej do wyjanienia katastrofy samolotu prezydenta RP. Podstaw powoania takiego zespou jest porozumienie zawarte midzy szefami prokuratur. Wystarczyo wic, aby pan Andrzej Seremet i jego rosyjski kolega podpisali takie porozumienie, choby 10 kwietnia, jeszcze w dniu katastrofy i wsp-

21 Te arcy wane wpadki pokazujce prawdziwe oblicze polskiego premiera i jego najbliszych urzdnikw niestety nie spotkay si z zainteresowanie najwaniejszych mediw.

124

na grupa ledcza mogaby zacz dziaa. Ch powoania takiego zespou i wsplnych prac zadeklarowa w wywiadzie telewizyjnym sam prezydent Rosji Miedwiediew. Tymczasem rzd twierdzi, e takie porozumienie prokuratorskie musi by ratyfikowane przez parlament. Kto, kto tak twierdzi, albo wiadomie kamie, albo nie rozumie zapisw kpk i prawa midzynarodowego publicznego. Czym innym natomiast s pastwowe komisje techniczne powoane do zbadania przyczyn katastrof lotniczych. W tym wypadku bezsprzecznie naleao zastosowa zapisy porozumienia wojskowego z 1993 roku i powoa wspln midzynarodow pastwow komisj do zbadania katastrofy, a nie stosowa zacznik XIII do Konwencji Chicagowskiej (nawet nie ca konwencj) dotyczcy zdarze w czasie lotw cywilnych. Jest to niewtpliwie kolejny wielki bd naszych wadz centralnych, ktry doprowadzi do kuriozalnego w wielu czciach raportu MAK. Bogdan wiczkowski zwraca uwag, e nikt ze strony polskiej nawet nie prbowa doprowadzi do powoania takiego polsko - rosyjskiego zespou. Istotnie, ani prokurator Seremet, ani Parulski nawet nie wystpili do Rosjan z tak propozycj. Zamiast tego, 11 kwietnia Donald Tusk powoa Midzyresortowy Zesp ds. koordynacji dziaa podejmowanych w zwizku z tragicznym wypadkiem lotniczym pod Smoleskiem. Jakie byy jego dalsze losy? Pawe Gra rzecznik rzdu 22 : Midzyresortowy Zesp ds. koordynacji dziaa podejmowanych w zwizku z tragicznym wypadkiem lotniczym pod Smoleskiem nadal funkcjonuje. Do zada Zespou, ktrego przewodniczcym jest Prezes Rady

125
5 rdo: korespondencja z autorem

Ministrw, naley koordynacja lub nadzr nad dziaaniami dotyczcymi ustalenia przyczyn katastrofy pod Smoleskiem w kwietniu minionego roku, udzielenia pomocy rodzinom ofiar, organizacji uroczystoci pogrzebowych ofiar i funkcjonowania administracji publicznej w zwizku ze mierci osb penicych funkcje publiczne. Dotd odbyo si siedem formalnie zwoanych spotka Zespou: 11.04, 16.04, 23.04, 27.04, 19.10, 15.12.2010 roku oraz 13.01.2011 roku. Podczas tych spotka rozdzielono zadania i ustalono zakres odpowiedzialnoci poszczeglnych czonkw zespou, a take innych urzdnikw pastwowych oraz podlegych im sub, potwierdzono suszno wyboru Konwencji Chicagowskiej oraz Zacznika nr 13. jako podstawy prawnej postpowania prowadzonego w celu ustalenia przyczyn katastrofy, omwiono organizacj wsppracy Komisji Badania Wypadkw Lotniczych Lotnictwa Pastwowego z komisj rosyjsk oraz polsk prokuratur prowadzc ledztwo, stwierdzono potrzeb zmianyformuy pracy Komisji poprzez powierzenie Ministrowi Spraw Wewntrznych i Administracji przewodniczenia jej pracom oraz przeniesienie uprawnie nadzorczych na Prezesa RM (Prezesa Rzdowego Centrum Legislacji zobowizano do pilnego przygotowania, we wsppracy z Ministrem Obrony Narodowej, stosownych zmian prawnych; zostay one zawarte w rozporzdzeniu Ministra Obrony Narodowej z 27 kwietnia 2010 r. w sprawie organizacji oraz zasad funkcjonowania Komisji Badania Wypadkw Lotniczych Lotnictwa Pastwowego. Prace czonkw Zespou nie ograniczay si jednak tylko do formalnych spotka in pleno. Ich dopenienie stanowi biece dziaania realizowane przez poszczeglnych czonkw Zespou, podlege im urzdy i suby oraz inne waciwe podmioty. W ramach tych prac zainicjowane zostao badanie przyczyn katastrofy przez powoan przez Ministra Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem SWiA Komisj Badania Wypadkw Lotniczych Lotnictwa Pastwowego. We wsparcie na szczeblu midzyrzdowym dziaa Prokuratury Wojskowej po wszczciu ledztwa ws. katastrofy zaangaowa si bezporednio prezes RM. Z poszanowaniem niezalenoci prokuratury w czynnociach ledczych premier wielokrotnie osobicie i telefonicznie omawia je z Prokuratorem General

126

nym, uzgadniajc optymalne warunki wsppracy prokuratury i administracji rzdowej. Na bieco organizowana bya niezbdna pomoc dla rodzin ofiarkoordynacj tych dziaa zajmowali si minister Micha Boni, SzefKPRM (poprzez wyznaczonych pracownikw KPRM) oraz Rzdowe Centrum Bezpieczestwa. Organizacj pogrzebw ofiar zajmowa si zesp powoany Zarzdzeniem nr 5 Szefa KPRM z dn. 11 kwietnia 2010, kierowany, z upowanienia Prezesa RM, przez ministra Michaa Boniego. Bezporednio po katastrofie zostao przeanalizowane funkcjonowanie administracji publicznej w sytuacji mierci osb penicych funkcje organw pastwowych. Sprawne przejcie obowizkw organw przez inne uprawnione osoby pozwolio unikn dodatkowych dziaa w tym zakresie. Powysza wypowied winna by instrukcj dla przyszych pokole politykw w jaki sposb mona powiedzie duo nie mwic nic. Na mocy specjalnego rozporzdzenia ministra obrony narodowej powoano do ycia Komisj Badania Wypadkw Lotniczych Lotnictwa Pastwowego, ktrej szefem zosta minister spraw wewntrznych Jerzy Miller. Std powszechna nazwa Komisja Millera. Warto tylko wspomnie, e ju w samej nazwie tej instytucji zawiera si bd. Pojcie lotnictwo pastwowe w nomenklaturze prawnej nie istnieje. Lotnictwo bowiem dzieli si na cywilne i wojskowe. Ta sytuacja doskonale obrazuje kompetencj ministrw obrony i spraw wewntrznych w dziedzinie wyjaniania wypadkw lotniczych. Obrazuje te ich tragikomiczn nieudolno - ministrowie Klich i Miller mogli chocia zapyta pierwszego lepszego pilota, by doradzi im jak nazwa t komisj, aby chocia w tej kwestii si nie skompromitowa. W efekcie cakowit kontrol nad ledztwem przejli Rosjanie. Ju pierwszego dnia odgrodzili teren, nie wpucili tam adnego z Polakw. O poszczeglnych czynnociach rwnie decydowali prokuratorzy rosyjscy. Stronie polskiej pozostao tylko skadanie wnioskw o przepro

127

wadzenie odpowiednich czynnoci i wnioskw o pomoc prawn. Na realizacj tych wnioskw czekalimy wiele miesicy. Wszystko przez to, e procedura pomocy prawnej trwaa niezmiernie dugo. Prokurator Prokuratury Generalnej: Wspprac naszych prokuratorw z rosyjskimi kolegami reguluje konwencja o pomocy prawnej z 1959 roku. Niestety, wydua ona procedur. Prokurator polski, gdy chce czegokolwiek od strony rosyjskiej, musi sformuowa oficjalny wniosek o pomoc prawn. Potem dokument wdruje do Departamentu Wsppracy Zagranicznej w Prokuraturze Generalnej. Tam jest tumaczony. Pniej zostaje wysany poczt dyplomatyczn do Prokuratury Generalnej Federacji Rosyjskiej. Tam, po wszystkich szczeblach, trafia do waciwego prokuratora. Ten, jeli uzna to za stosowne (a kieruje si wasnym widzimisi) odpowiedzie, to odpowiada. Wniosek wwczas wdruje do Polski t sam drog. Przy ledztwie w sprawie katastrojy smoleskiej trwao to co najmniej dwa miesice. A i tak zdarzao si, e w odpowiedzi, zamiast zrealizowanego wniosku, otrzymywalimy tylko pytania lub sugestie, by nasze wnioski uszczegowi. Rosjanie wykorzystywali kad sytuacj, aby pokaza nam swoj przewag. Do koca sierpnia, strona polska wysaa do Moskwy a sze wnioskw o pomoc prawn. Ile zrealizowano? Wedug komunikatw polskiej prokuratury, tylko jeden. W zwizku z tym, 19 sierpnia 2010 Krzysztof Parulski osobicie pofatygowa si do Moskwy, aby udroni procedury, czyli przekona Rosjan do szybszego reagowania na polskie wnioski. I znowu kompromitacja. Po jego wyjedzie Rosjanie ogosili, e z szeciu wnioskw zrealizowali nie jeden, a pi. Do tej informacji Krzysztof Parulski nie odnis si publicznie. Jak to wyjani? S trzy moliwoci: albo strona rosyjska kamaa (wwczas Parulski powinien by to nagoni), albo Parulski celowo wprowadza w bd opini publiczn. By moe jednak zrealizowane wnioski utkny gdzie w du

128

giej procedurze i sam Parulski nawet si w tym nie zorientowa. Ktrakolwiek z tych przyczyn faktycznie bya prawdziwa - wystawia ona polskiej prokuraturze i samemu Parulskiemu jednoznacznie negatywne stanowisko. Prowadzenie ledztwa pogorszy te konflikt w samej prokuraturze. Tu po katastrofie tupolewa Andrzej Seremet uczyni gest w stron rodowiska PiS i referentem ledztwa mianowa prokuratora Marka Pasionka - cywila pracujcego w Naczelnej Prokuraturze Wojskowej. Pasionek by bliskim wsppracownikiem Zbigniewa Wassermanna, ktry zgin w Smolesku i bliskim koleg wiceszefa ABW w czasach PiS Grzegorza Ocieczka. Obaj pracowali w prokuraturze w Katowicach i zajmowali si zwalczaniem zorganizowanej przestpczoci. Pasionek zreszt notowa w tym obszarze ponadprzecitne sukcesy. Potem trafi do Naczelnej Prokuratury Wojskowej. Jego wsppraca z Parulskim od samego pocztku ukadaa si le. Tym gorzej, gdy Pasionek zosta odpowiedzialny za ledztwo smoleskie. W czerwcu 2010 roku pojecha do Moskwy, by z ramienia polskiej prokuratury prowadzi czynnoci. Najwaniejsz wydawao si ponowne przesuchanie kontrolerw lotu. Niestety, znowu wystpiy problemy. Okazao si bowiem, e do Moskwy nie dotaro z Naczelnej Prokuratury Wojskowej pisemne potwierdzenie akredytacji dla katowickiego ledczego. Z tego powodu, wikszo czasu prokurator Marek Pasionek mg spdza na spacerach po Moskwie i na zwiedzaniu zabytkw. Akredytacja w kocu dotara do Moskwy na trzy dni przed powrotem Pasionka do Polski. Cay ten cig zdarze obrazuje rozpaczliwy obraz funkcjonowania prokuratury i nadzorujcego j rzdu. Obie instytucje okazay si niezdolne do jakiegokolwiek sensownego dziaania w nadzwyczajnej sytuacji. Co wicej: nie sprboway nawet wyegzekwowa od strony rosyjskiej przestrzegania zawartego wczeniej i obowizujcego porozumienia. Nie jest to koniec kompromitacji ekipy Donalda Tuska. Jesz

129

cze gorzej bowiem, od pierwszych dni po katastrofie, dziaay wszystkie polskie suby specjalne. Jak si powszechnie mwi w rodowisku sub specjalnych, szef Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego - ppk Krzysztof Bonda- ryk o katastrofie dowiedzia si... z telewizji. Czy minister Radosaw Sikorski nie zadzwoni do Bondaryka czy te Bondaryk nie odebra - nie wiadomo. Sam zainteresowany nie wypowiedzia si w tej sprawie. Kiedy odbya si pierwsza narada kierownictwa ABW? Oficjalnie - nie wiadomo, nieoficjalnie - dopiero okoo godziny 10. Pierwsi funkcjonariusze zaczli dociera na miejsce dopiero 6-8 godzin pniej. Bogdan wiczkowski - byy szef ABW Wiem, e powstay rne grupy majce wyjani spraw. Wiem, e funkcjonariusze operacyjni pojechali na miejsce katastrojy. Co z tego, skoro dotarli tam po wielu godzinach i nie mieli wpywu na to, co Rosjanie robili w pierwszych chwilach po katastrofie. Obowizkow procedur powinno by uruchomienie agentury polskiego wywiadu i kontrwywiadu z caego obwodu smoleskiego czy caej Rosji, aby pozyskiwa informacje o tym, co robi w sprawie rosyjscy urzdnicy. Mam powody podejrzewa, e jeli w ogle te dziaania podjto 23 , to ich efekt by, najdelikatniej mwic, marny. To zaniechanie przynioso opakane skutki. Na miejscu nie zabezpieczono bowiem nie tylko zwok najwaniejszych urzdnikw pastwowych, ale take przedmiotw majcych istotne znaczenie z punktu widzenia bezpieczestwa pastwa. Prezydent Lech Kaczyski mia przy sobie telefon satelitarny wypo

23 W ABW tajemnic poliszynela jest to, e adnych takich dziaa nie podjto. Kierownictwo Agencji od pocztku tylko tworzyo pozory, e cokolwiek robi.

130

saony w systemy tajnej cznoci, w tym w NATO-wskie szyfry i kody. Przejcie tego telefonu mogo pozwoli subom rosyjskim na zamanie systemu szyfrw NATO i by moe ingerencj w system bezpieczestwa caego paktu. Oczywicie NATO moe taki system bezpieczestwa zmieni, ale to trwa. W tym czasie Rosjanie mogli rejestrowa rozmowy najwaniejszych dygnitarzy NATO. Majc telefon, mogli te szybko zorientowa si, z kim wczeniej rozmawia prezydent Polski. Obok prezydenta, na pokadzie samolotu znajdowali si polscy generaowie, a wic generaowie NATO. Oni te mogli mie telefony wyposaone w czno szyfrowan. Informacje pochodzce z takich telefonw to dla rosyjskiego wywiadu akomy ksek. Ale nie tylko telefony. Przecie ci ludzie, ktrzy byli na pokadzie, byli najwaniejszymi urzdnikami pastwowymi, mieli swoje kalendarze, zapiski, notatki, by moe zawierajce informacje tajne. Z samych zapiskw mona byo odtworzy, kto z kim si spotyka, gdzie i w jakiej sprawie. Na miejscu katastrofy znaleli si niemal natychmiast funkcjonariusze rosyjscy. Co robili? Czy masakrowali zwoki, czy usuwali lady po wybuchu bomby prniowej? Tego nie wiadomo. Wiadomo tylko, e ukradli karty kredytowe nalece do Andrzeja Przewonika - szefa Rady Ochrony Pamici Walk i Mczestwa. W cigu najbliszych godzin po katastrofie nie byo na miejscu nikogo z Polakw, kto mgby, jeli nie zapobiec temu, to chocia to obserwowa, by pniej opowiedzie o tym prokuratorom. Subom specjalnym si nie spieszyo. Co rwnie wane, aden z szefw sub specjalnych osobicie nie pofatygowa si na miejsce katastrofy, aby nadzorowa czynnoci swoich podwadnych. A przecie jako najwaniejsi urzdnicy odpowiedzialni za bezpieczestwo pastwa mieli nie tylko prawo, ale i obowizek to zrobi. Bogdan wiczkowski - byy szef ABW: W normalnie funkcjonujcych subach w takiej sytuacji ich szefowie

131

natychmiast przerywaj wszystkie sprawy i jad na miejsce zdarzenia. Prosz zapyta szefa Agencji Wywiadu - generaa Huni czy pojecha do Smoleska. Prosz zapyta o to samo szefa ABW Krzysztofa Bondaryka. Nie tylko oni dwaj. Z tego co wiem, na miejscu nie byo te szefw wywiadu i kontrwywiadu wojskowego. Nie przyjecha te szef BOR-u. To chyba jest skandal wiadczcy o braku elementarnego szacunku tych ludzi dla prezydenta i o ich podejciu do swoich obowizkw. Wyobramy sobie, e w katastrofie lotniczej ginie na przykad prezydent Sarkozy, a szef francuskiego wywiadu nie rusza si z miejsca. Taki facet straciby stanowisko po kilku godzinach i odszedby w atmosferze gigantycznego skandalu. Szefowie naszych sub nie uznali wida tragicznej mierci prezydenta za wydarzenie nadzwyczajne, skoro nie uznali za stosowne oderwa si od swoich codziennych obowizkw - a taki obraz wyania si z doniesie medialnych. A przecie ich podstawowym obowizkiem byo tam pojecha i na miejscu koordynowa dziaania. Szef Agencji Wywiadu - genera brygady Maciej Hunia - do Smoleska si nie wybra. Dlaczego? Pozostanie to zapewne tajemnic. Na wysane do niego pytania w tej sprawie, szef wywiadu w ogle nam nie odpowiedzia 24 . Genera Maciej Hunia to jedna z najbardziej kontrowersyjnych postaci w polskich subach specjalnych. Prac zaczyna na pocztku lat 90. w krakowskiej delegaturze Urzdu Ochrony Pastwa. Po przeszkoleniu w Orodku Ksztacenia Kadr Wywiadu w Kiejkutach, powoli pi si po szczeblach kariery. W efekcie, w wieku niespena 36 lat, bdc w stopniu porucznika, zosta dyrektorem Departamentu Kontrwywiadu UOP. Nader szybko te awansowa: z porucznika od razu na majora, cho pomidzy tymi dwoma stopniami jest jeszcze kapitan. Rok pniej by podpukownikiem, pniej pukownikiem, a w 2004 roku,

24 Genera Hunia zama tym samym kodeks postpowania administracyjnego nakazujcy urzdnikowi pastwowemu udzieli odpowiedzi na pytania obywatela w cigu maksymalnie 14 dni.

132

majc 46 lat, zosta najmodszym w Polsce generaem brygady Jako oficer, a pniej szef kontrwywiadu, zajmowa si gwnie werbowaniem dziennikarzy, cho ustawy o UOP i o ABW, zakazujc pozyskiwania ich do wsppracy poza wyjtkowymi przypadkami. Ten kierunek pracy odbi si bardzo niekorzystnie na pozostaych paszczyznach dziaania polskiego kontrwywiadu. Wywiady obcych krajw - Rosji, Niemiec, Izraela, Chin i Wietnamu dziaay w Polsce w sposb niemal nieskrpowany. Wiosn 2005 roku, przed zbliajcymi si wyborami parlamentarnymi, genera Hunia zorganizowa operacj, ktra miaa zatrz polsk scen polityczn. Aresztowa, pod zarzutem szpiegostwa, Marcina Tylickiego asystenta posa PSL Jzefa Gruszki, ktry przewodniczy sejmowej komisji ledczej badajcej tzw. afer Orlenu 25 . Afera obnaya fakt, i najwaniejsi politycy SLD (w tym premier Leszek Miller i prezydent Aleksander Kwaniewski) najprawdopodniej wspdziaali z rosyjskimi spkami kierowanymi przez rosyjski wywiad, w celu umoliwienia im przejcia kontroli nad polskim sektorem energetycznym. Afera obnaya te fakt, e polskie suby specjalne - w tym kierowany przez Huni kontrwywiad - nic o tym nie wiedziay. I oto nagle w 2005 roku kontrwywiad generaa Huni zatrzyma Marcina Tylickiego, ktrego wczeniej sfilmowano, gdy przekazywa informacje i materiay osobie zidentyfikowanej jako przedstawiciel rosyjskiego wywiadu w Polsce. Sam Tylicki na kilka miesicy trafi do aresztu. Z pozoru wszystko wygldao na profesjonalnie przeprowadzon akcj. Z pozoru, bo w trakcie tajnego procesu sdowego okazao si, e Tylicki wspdziaa z Agencj Wywiadu, a rosyjskiemu szpiegowi przekazywa informacje faszywe, przez co wprowadza go w bd. Akcja generaa Huni nie doprowadzia wic do zatrzymania rosyjskiego agenta lecz zniweczya gr wywiadu ukierunkowan na dezinformacj rosyjskich sub. A samemu Huni zapewnia

25 Afera Orlenu Orlengate" zatrzymanie prezesa PKN Orlen Andrzeja Modrzejewskiego przez 133 UOP. W trakcie wyjaniania tej afery, wyszo na jaw uzalenienie polskiego sektora paliwowego i energetycznego od rosyjskiego wywiadu.

miejsce w historii, jako pierwszemu w dziejach szefowi kontrwywiadu, ktry aresztowa szpiega pracujcego dla wasnego pastwa. 26 10 kwietnia 2010 roku Hunia nie pojecha do Smoleska, a pytania na temat obu tych wpadek zbywa milczeniem. Podobn postaw prezentowali zreszt wszyscy inni szefowie sub specjalnych. Rzecznik prasowy MON odmwi odpowiedzi na pytanie, czy szefowie Suby Wywiadu Wojskowego i Suby Kontrwywiadu Wojskowego pojechali do Smoleska 10 kwietnia. Uzasadni to tym, e kalendarze spotka obu szefw i ich czynnoci to tajemnica pastwowa. Tumaczenie do kuriozalne, bowiem chodzi nie o to, co dokadnie robili obaj pukownicy, ale czy wywizali si ze swojego podstawowego obowizku i czy w ogle pojechali na miejsce tragedii. Szef ABW - ppk Krzysztof Bondaryk rwnie nabra wody w usta. Na zadane mu pytania, jego rzeczniczka - ppk Katarzyna Koniecpolski - Wrblewska odpisaa wymijajco: Uprzejmie wyjaniam, e jedynym organem waciwym do informowania o szczegach ledztwa dot. katastrofy smoleskiej, jest Wojskowa Prokuratura Okrgowa w Warszawie. Ta odpowied moe wiadczy o tym, e pani rzecznik ABW nie zrozumiaa treci wysanych do niej pyta, poniewa nie dotyczyy one katastrofy smoleskiej, a dziaa podjtych przez jej przeoonego ppk Krzysztofa Bondaryka. Milczenie Krzysztofa Bondaryka wydaje si by co najmniej podejrzane. Oto bowiem w maju 2010 roku wyszo na jaw, e w tygodniu poprzedzajcym katastrof, na biurko Krzysztofa Bondaryka trafi meldunek z Centrum Operacji Antyterrorystycznych, przekazany przez

26 Gdy w 2008 roku Hunia zosta szefem Agencji Wywiadu, w subach drwiono, e bdzie mg osobicie pozna wszystkich szpiegw pracujcych dla Polski, aby ju drugi raz adnego z nich nie aresztowa.

134

amerykaskie suby. Z meldunku wynikao, e planowany jest atak na samolot jednego z krajw NATO. Jak na to zareagowa ppk Bon- daryk? Pozostaje to jego tajemnic. Trudno si jednak oprze wraeniu, e zaniecha czynnoci, ktre w tej sytuacji natychmiast powinien by podj. Na biurka wszystkich szefw sub, w dniach poprzedzajcych katastrof, trafiay meldunki Suby Kontrwywiadu Wojskowego mwice o tym, e zaobserwowano wzmoone zainteresowanie rosyjskich sub specjalnych kwesti wylotu prezydenta Lecha Kaczyskiego do Smoleska. Rodzi si jednak pytanie: jak na tak informacj zareagowali szefowie pozostaych sub? Jeli nie zrobili nic - oznacza to, e zdawali sobie spraw, e samolot prezydenta moe zosta zestrzelony, le naprowadzony lub zniszczony wybuchem. Kierownictwo ABW w pierwszych minutach po katastrofie dopucio si jeszcze jednego karygodnego zaniechania, ktre w ogromnym stopniu utrudnio dojcie do prawdy o tragedii. Oto bowiem nie wysano natychmiast grupy funkcjonariuszy, aby przeszukaa siedzib... Biura Ochrony Rzdu w celu zabezpieczenia dokumentacji zwizanej z organizowaniem wizyty Lecha Kaczyskiego w Smolesku. Pukownik Andrzej Pawlikowski - szef BOR w latach 2006-2007: Przed kad wizyt szefa rzdu lub gowy pastwa, w BOR sporzdzana jest szczegowa dokumentacja dotyczca przygotowania takiej wizyty. Dokumentacja ta ma klauzul zastrzeone. Dotyczy tego, jakie rodki bezpieczestwa podjto w trakcie organizacji delegacji, jak przebiegao jej przygotowanie, czy sprawdzono dokadnie lotnisko, samolot i wszystkich pasaerw, a jeli tak, to z jakim skutkiem. Bogdan Swiczkowski - byy szef ABW: Zabezpieczenie takiej dokumentacji umoliwioby wyjanienie, czy

135

szefowie BOR naleycie wywizali si ze swoich obowizkw i dochowali wszelkich przewidzianych prawem procedur. Naleao te w trybie pilnym przesucha wszystkich odpowiedzialnych za organizowanie wizyty Lecha Kaczyskiego w Smolesku. Takie wiadomoci maj przecie dla ledztwa kapitalne znaczenie. Z zupenie niezrozumiaych dla mnie wzgldw, takie kroki nie zostay podjte do dzi. Gdyby wic kto z BOR nie dopeni swoich obowizkw, mia pniej bardzo duo czasu, aby zatrze lady swojej nieudolnoci oraz aby uzgodni tre zezna z innymi winowajcami. Moim zdaniem, to zaniechanie spowodowao, e stracilimy bardzo cenny trop. Dzi dziennikarze pisz, e na miejscu w Smolesku byo tylko dwch kierowcw BORu, w dodatku kierowcw z polskiej ambasady. Tymczasem szef BOR - genera Marian Janicki - zapewnia nas, e na lotnisku w Smolesku czekali jego funkcjonariusze i ze strony BOR nie byo adnych nieprawidowoci. Nie mona doj do prawdy, nie majc zabezpieczonej dokumentacji tej wizyty. Wedug Andrzeja Pawlikowskiego w przypadku kadej wizyty zagranicznej osoby ochranianej przez biuro, funkcjonariusze grupy przygotowawczej lub funkcjonariusze ochrony bezporedniej musz wraz ze subami pastwa goszczcego czeka w miejscu docelowym, sprawdzi bezpieczestwo lotniska, sprawdzi samochd, ktrym bdzie jecha (porusza si) VIP, sprawdzi pokj hotelowy, a wic sprawdzi wszystkie miejsca czasowego pobytu osoby ustawowo ochranianej. W wypadku jakiegokolwiek zdarzenia nadzwyczajnego, ci ludzie mog natychmiast zabezpieczy teren, podj interwencj, powiadomi inne osoby w kraju i za granic. 10 kwietnia Lechowi Kaczyskiemu towarzyszyli tylko funkcjonariusze BOR z jego ochrony osobistej. Ci ochroniarze zginli w katastrofie, a nikogo innego nie byo na miejscu. Zwoki prezydenta zostay wic zdane na pastw Rosjan, przez nikogo z Polakw nie pilnowane. Czy mona sobie wyobrazi wiksze upokorzenie dla Polski i Polakw? Szef Biura Ochrony Rzdu - genera brygady Marian Janicki - za

136

pewnia od pocztku, e BOR dochowa wszelkiej starannoci. Nie uzna jednak za stosowne nawet tego, by powoa komisj wewntrzn w BOR, ktra mogaby wyjani dziaania biura w zwizku z przygotowywaniem wizyty prezydenta Polski w Smolesku. Trudno si temu dziwi, bowiem komisja taka, gdyby powstaa, musiaaby ujawni cay szereg przypadkw narusze prawa i procedur. Po pierwsze: na wiey kontroli lotw w Smolesku nie byo adnego funkcjonariusza BOR. Zamiast BOR-owca znalaz si za to pukownik Krasnokucki. Z tego powodu niemoliwe okazao si zweryfikowanie zezna obu kontrolerw lotu, przez co trudno jest odtworzy przebieg i dokadn tre ich rozmw z zaog polskiego samolotu. Na caym wiecie, podczas przelotu samolotu o statusie HEAD (ten status ma kada maszyna, na pokadzie ktrej znajduje si gowa pastwa lub szef rzdu), na wiey kontrolnej docelowego lotniska przebywa agent ochrony, ktry na bieco obserwuje zachowanie kontrolera podczas ldowania samolotu. T procedur uzgadniaj dyplomaci odpowiedzialni za przygotowanie wizyty gowy pastwa. Wsppracuj z organami bezpieczestwa i dyplomatami kraju docelowego. Byo to te regu w przypadku wizyt polskich dygnitarzy. 10 kwietnia tego rodka bezpieczestwa zaniechano. Protok dyplomatyczny nie uzgodni tego ze stron rosyjsk. Po drugie: w okolicach lotniska, w samym porcie i w miejscu, przez ktre przechodz pasaerowi, nie byo funkcjonariuszy operacyjnych, ubranych po cywilnemu. Jest to rutynowa praktyka. Wedug procedur obowizujcych w BOR, funkcjonariusze powinni by na miejscu dwa dni wczeniej i czeka na prezydenta. Ldowanie powinno zosta poprzedzone rozpoznaniem wywiadowczym i kontrwywiadowczym, suby powinny zna dokadn topografi lotniska. Pracownicy operacyjni powinni by na pycie lotniska, w hali przylotw, przy wejciu. Po trzecie: 10 kwietnia rano w Smolesku byo tylko trzech ochroniarzy z BOR. Jeden - Gerard Kwaniewski - oficjalnie by kierowc

137

polskiego ambasadora Jerzego Babra. Drugi - rwnie kierowca - czeka w samochodzie zaparkowanym w pobliu lotniska. Prawdopodobnie by to samochd przeznaczony dla prezydenta. Trzeci funkcjonariusz - Krzysztof P. uda si do Lasu Katyskiego. W tej sytuacji, w momencie katastrofy, w Smolesku byli tylko dwaj agenci ochrony BOR, ktrzy znaleli si tam przez przypadek, bo byli kierowcami ambasady. Po czwarte: nie przeprowadzono zabezpieczenia pirotechnicznego lotniska w Smolesku - tzn. nie przeczesano terenu pod ktem obecnoci materiaw wybuchowych. Po pite: nie przeprowadzono kontroli pirotechnicznej tupolewa przed odlotem. Te uchybienia s o tyle dziwne, e w czasie wczeniejszych wizyt prezydenta Kaczyskiego, BOR zawsze dochowywa wszystkich procedur, a funkcjonariusze starannie zabezpieczali kady fragment wizyty, kontrolowali lotniska, hotele, samochody. Trudno uwierzy, e o tych wszystkich procedurach 10 kwietnia zapomniano. Tym bardziej, e trzy dni wczeniej - 7 kwietnia - gdy na uroczystoci katyskie lecia Donald Tusk - funkcjonariusze BOR wywizali si ze swoich zada bardzo skrupulatnie. Wszystkie te wtpliwoci chciaem wyjani w bezporedniej rozmowie z szefem BOR - gen. bryg. Marianem Janickim. Spotkanie z generaem okazao si, niestety, niemoliwe. Za porednictwem rzecznika prasowego BOR - majora Dariusza Aleksandrowicza - wysaem generaowi Janickiemu szereg pyta, majc nadziej, e rozwieje moje wtpliwoci zwizane z dziaaniem BOR w sprawie katastrofy w Smolesku. Po prawie dwch tygodniach otrzymaem email, z ktrego wynika, e odpowiedzi nie mog mi zosta udzielone, gdy sprawy o ktre pytam, objte s klauzul tajnoci. Taka odpowied - moim zdaniem - wiadczy albo o tym, e szef BOR ma co do ukrycia, albo e nie zna przepisw o ochronie informacji niejawnych. Wikszo moich pyta nie ma bowiem nic wsplnego z tajemnic pastwow (generaa zapytaem m.in. o to, czy po katastrofie rozwaa podanie si do dymisji, co

138

trudno uzna za tajemnic pastwow). Ostatecznie nie udao mi si uzyska odpowiedzi na te pytania. Tak samo, jak nie udao si uzyska odpowiedzi od pozostaych szefw polskich sub. Bogdan wiczkowski - byy szef ABW: W mojej opinii, sama postawa generaa Janickiego jest nie do przyjcia. Ten czowiek odpowiada za ochron najwaniejszych osb w pastwie. Najwaniejsza z tych osb zgina, zgino kilku jego funkcjonariuszy, a kierowana przez pana generaa instytucja, jak si zdaje, nie dopenia swoich podstawowych powinnoci. Zamiast paka, po katastrojie pan genera powinien zrobi wszystko aby pomc w ustaleniu jej przyczyny i powzi wszelkie dziaania, aby takie okropnoci nie zdarzay si w przyszoci. A tymczasem Marian Janicki, jak wynika z wiedzy medialnej, nie nakaza nawet wszcz stosownego postpowania wewntrznego w BOR, a take nie widzi powodw, aby ustpowa ze stanowiska. W normalnym kraju pan genera albo natychmiast podaby si do dymisji, albo wyleciaby z hukiem. Obserwujc to, co robi, lub czego nie robi suby specjalne, mam wraenie, e wcale nie zaley im na wyjanieniu okolicznoci katastrojy. Zaley im, w moim przekonaniu, na tym, aby spraw zamie pod dywan. Wynika to chyba z braku woli politycznej do wyjanienia sprawy. Premierowi i obecnemu prezydentowi katastrofa bya bardzo na rk, bo umocnia ich obecnie niepodzieln wadz. Rzetelne ledztwo musiaoby, jak sdz, obnay nieudolno podlegajcych im sub, serwilizm wobec Rosji, nieudolno kierownictwa prokuratury wojskowej. Rzdowi nie jest to na rk. Nie oczekujmy, e katastrofa smoleska zostanie wyjaniona za czasw tej ekipy politycznej. Z powodu szeregu uchybie na pocztkowym etapie ledztwa ta katastrofa chyba nigdy w sposb jednoznaczny i przekonujcy nie zostanie wyjaniona. Tak jak wypadek lotniczy premiera RP gen. W Sikorskiego na Gibraltarze. Ludzie, ktrzy w najwikszym stopniu osobicie odpowiedzialni s za skandaliczny charakter prowadzenia ledztwa i za to, e ledztwo od

139

dano pod kontrol rosyjsk, zostali za swoj postaw wynagrodzeni. 15 sierpnia 2010 z okazji wita Wojska Polskiego, prezydent RP Bronisaw Komorowski wrczy awanse generalskie. Na licie nominowanych znalazo si nazwisko Naczelnego Prokuratora Wojskowego - pukownika Krzysztofa Parulskiego. Z kolei z okazji wita Niepodlegoci 11 listopada Komorowski wrczy 16 nowych nominacji generalskich. Na licie znaleli si nieudolni szefowie sub specjalnych - pukownicy Krzysztof Bondaryk, Janusz Nosek (szef kontrwywiadu wojskowego) i Radosaw Kujawa (szef wywiadu wojskowego). Awansowano ich od razu na drugi stopie generalski - na generaw dywizji, z pominiciem pierwszego stopnia - generaa brygady. Uznanie za zasugi dla bezpieczestwa Polski? Chyba niekoniecznie, bo tych zasug jest jak na lekarstwo. Wic moe forma nagrody za za- miecenie pod dywan sprawy smoleskiej?

140

Rozdzia 9 Zamknite trumny

10 kwietnia pnym wieczorem wojskowy samolot z premierem Donaldem Tuskiem i jego wsppracownikami wrci ze Smoleska. Niewiele pniej, w gabinecie szefa rzdu odbyo si spotkanie, ktre minister zdrowia Ewa Kopacz wspominaa w wywiadzie dla Gazety Wyborczej: Spotkalimy si u niego w gabinecie (...) Pamitam, e byli Gra, Arabski, Ostachowicz i ja. Tylko ci, ktrzy mogli by do czego przydatni w perspektywie paru nastpnych godzin (...) Spotkalimy si wic przy okrgym stole w gabinecie premiera. Premier Tusk przybity. Moi koledzy, twardzi faceci, siedz ze spuszczonymi gowami, zupenie odrtwiali. aden si nie odzywa. Nikt nie wie, co powiedzie. Bo i o czym tu mwi?! Ponura cisza. I nagle wchodzi Micha Boni i mwi, e dzwoni rodziny ofiar, chc jecha do Moskwy i pytaj, czy premier moe im w tym pomc Ostatnie zdanie wydaje si by wymysem fantazji Ewy Kopacz. Nikt spord rodzin ofiar nie przypomina sobie, aby dzwoni do Tuska lub do Boniego i pyta, czy premier moe pomc w wyjedzie do Moskwy. Zaskakujcy jest take skad personalny spotkania w gabinecie premiera. Nie byo nikogo z szefw resortw siowych, adnego przedstawiciela sub specjalnych, nikogo odpowiedzialnego za bezpieczestwo

141

pastwa. Poza Ew Kopacz byo tylko trzech specw od PR-u i propagandy, a potem, jakby nigdy nic, przyszed sobie Micha Boni. Pozwala to przypuszcza, e premier uzna, e po smoleskiej katastrofie pastwo nie jest zagroone i nie wystpuje adna sytuacja nadzwyczajna, jedynym za problemem moe by spadek poparcia dla rzdu i postanowi zaradzi tylko temu. Na spotkaniu w dniu 10 kwietnia zapada decyzja, e minister zdrowia Ewa Kopacz pojedzie do Moskwy i bdzie tam nadzorowa czynnoci zwizane z identyfikacj. Podjto rwnie decyzj, e rodziny ofiar zgromadz si w hotelu Novotel w Warszawie, tam zostan otoczone opiek, a rzd postara si zorganizowa dla nich transport specjalnym samolotem do Moskwy. Uruchomiono rwnie specjaln infolini dla rodzin ofiar. Ta jednak nie miaa sprawdzonych informacji. Magorzata Wassermann 27 : Po jakim czasie w telewizji na paskach pojawia si informacja, e zostaa uruchomiona infolinia dla rodzin, z podanym numerem telefonu. My emy odczekali jaki czas, bo musz przyzna, e zdawalimy sobie z tego spraw, e te informacje dopiero wpywaj i one s w duej czci nieprecyzyjne i dopiero w godzinach popoudniowych - wydaje mi si, e bya to godzina 13.00 wykonaymy same taki telefon z zapytaniem, czy co wiadomo. Uzyskaymy odpowied tylko tak, ejest potwierdzenie, e tata wsiad na pokad tego samolotu (...) Najpierw nie podawano adnych informacji poza tym, e nastpia katastrofa przy ldowaniu i nie podawano w ogle informacji, czy kto yje czy nie yje. Bardzo szybko przysza informacja na ten temat, e wszyscy nie yj. Natomiast kto z rodziny ledzi jednoczenie informacje w Internecie i tam w zasadzie - z tego, co mi przekazano - jako sidm osob zidentyfikowan, ktra nie yje, podano ojca. Wydaje mi si, e koo godziny 11.00 ju w zasadzie byymy

142
27 Wypowied dla Radia Maryja.

praktycznie pewne, e tata nie yje. (...) Uzyskalimy tak informacj na infolinii najpierw, e nie ma takiej potrzeby i e w ogle nikt nie leci do Moskwy. Te informacje zaczy si ukazywa rwnie na pasku i my emy sami od siebie prbowali to zweryfikowa, czy to jest prawda i powiedziano nam, e nie, nie ma czego takiego w ogle przewidzianego. Poniewa dalej napyway informacje, e rodziny si gromadz w Warszawie celem wylotu, wic pnymi godzinami wieczornymi ponowiymy ten telefon i rwnie usyszaymy, e nie ma takich planw. Oczywicie, swoje dane emy zostawiy w tym centrum informacyjnym. W niedziel rano ja dalej byam zaniepokojona tym, e media podaway informacje, e rodziny wylatuj jednak do Moskwy i w niedziel rano pani z infolinii nam potwierdzia, e owszem, gromadz si celem wylotu do Moskwy. No wic ja troch si zdziwiam, e dwa razy udzielia nam innej informacji, ale powiedziaam: dobrze, ale prosz nam powiedzie co mamy zrobi ebymy rwnie si tam znaleli?". Na to pani powiedziaa, e mamy jecha do Warszawy i podaa nazw hotelu, e tam si gromadz rodziny. Powiedziaa, ebymy si nie denerwoway, bo poczekaj na wszystkich do samego wieczora. Po chwili kto zadzwoni i zaproponowa, e zostanie podstawiony samochd, ktry nas zawiezie do Warszawy do tego hotelu. Podobn decyzj podj Jacek wiat: W poniedziaek pojechaem do Warszawy z t myl, aby polecie do Moskwy. W MSW w trybie pilnym udao mi si wyrobi paszport. W Warszawie co chwila przekazywano najwiesze informacje dotyczce katastrofy. W kocu przekazano list 20-30 osb, ktre ju zostay zidentyfikowane. Oli na tej licie nie byo. To byy gwnie osoby z czci VIP-owskiej i gwnie mczyni, bo mieli przy sobie dokumenty. Gdy dowiedziaem si, jak wyglda procedura i w jakim stanie znaleziono zwoki, jak bardzo s rozczonkowane i zmasakrowane, zrezygnowaem z wyjazdu. Stwierdziem, e byoby to okropne dowiadczenie oglda tyle zmasakrowanych cia. Wiele innych osb podjo tak sama decyzj. Po kilku dniach dowiedzia

143

em si, e Ol zidentyfikowano. Ci, ktrzy pojechali, musieli zmierzy si z rosyjsk biurokracj, papierologi i trudnymi procedurami. Magorzata Wassermann 28 : Zaprowadzono nas do takiej duej auli, w ktrej byo bardzo wiele osb i z naszych informacji wynika, e po prostu proszono, kto z psychologw, prokuratorw lub tumaczy jest wolny, bo jest kolejna rodzina, z ktr trzeba przeprowadzi czynnoci. Dostalimy pana prokuratora, pani psycholog i tumaczk. Poszlimy do pokoju takiego gdzie zostay zamknite drzwi i tam nastpia prba przejcia tej procedury. Wygldao to w ten sposb, e najpierw nas zapytano o cechy charakterystyczne ojca, pytano nas rwnie o rzeczy, ktre byy przy nim i my emy na te pytania usiowali odpowiedzie. Nie bylimy pewnych rzeczy sobie w stanie przypomnie. Zadzwonilimy do Polski, ja prosiam mam, eby wzia zdjcia, usiada spokojnie, popatrzya na te zdjcia, bo tam chodzio o jakie drobne blizny albo inne znaki szczeglne. Jak emy przeprowadzili t wstpn pierwsz cz, to powiedziano nam, e teraz nastpuje zejcie na d do miejsca, gdzie s zoone ciaa i my emy wczeniej ustalili, e jeeli nie bdzie takiej potrzeby, to schodz na d Daria i Mateusz, natomiast ja zostaj na grze. Tak te si stao. Pani psycholog, pan prokurator, pani tumacz zabrali ich i odeszli w kierunku miejsca zoenia cia, a ja cofnam si troszk do tyu, jakby mylc, e bd czeka a wejd na gr z powrotem. Podesza do mnie pani, ktra mwia absolutnie pen polszczyzn i zapytaa mnie, czy w zwizku z tym, e oni tam id rozpoznawa ciao, czyja bym nie pomoga zaatwi kilku formalnoci, bo bdzie szybciej. Ja oczywicie si zgodziam i z t pani, jakim panem i jeszcze jedn pani przeszam chyba do innego budynku. emy dugo szli, ale wydaje mi si, e

28 Wypowied dla Radia Maryja.

bylimy na tym samym terenie, ale przeszlimy do innego budynku. Tam pierwsz rzecz, ktr mi odczytano, to by protok, ktry mi przetumaczono - bo ja zaznaczam, e nie mwi po rosyjsku, w zwizku z powyszym ja mog mwi tylko o tym, co mwi do mnie tumacz - pani przetumaczya mi, e owiadczam, e rozpoznaam ciao mojego ojca i ja powiedziaam, e mog wszystko podpisa tylko nie to, boja nie rozpoznaam ciaa mojego ojca i jeeli usysz od moich wsptowarzyszy, e tak jest, to wtedy to podpisz. Oni mi oferowali, e sami ich zapytaj, ja odpowiedziaam, e zrobi to osobicie. Zadzwoniam do nich, oni potwierdzili, e nie maj co do tego adnych wtpliwoci. Tata by w takim stanie, e nie byo problemw z identyfikacj i ja wtedy podpisaam ten dokument. Natomiast dopiero pniej przeszlimy do caej procedury zwizanej z przesuchaniem mnie. Najpierw odbierano ode mnie dane. Ja dlatego o tych danych ju mwiam, czemu normalnie nie powicaabym uwagi, bo ja jestem adwokatem i jakby procedura spisywania protokou nie jest mi w aden sposb obca. Natomiast spisywanie tych danych w moim przypadku trwao niezmiernie dugo. Od razu musiaam wycign paszport. Pan prokurator dosta go do rki, odbiera ode mnie dane. Oczywicie, imi i nazwisko, adres zamieszkania, gdzie pracuj, numer telefonu. To pamitam, ale ju jakby bardziej szczegowo nie pamitam w tym momencie. Po czym zapyta mnie, czy ja uywam jednego, czy dwch. Ja powiedziaam, e uywam jednego. Spisa te dane, ja wyszam na chwil z tego pokoju, wrciam i on mi powiedzia, ejest bd, musimy ten protok robi od nowa, dlatego, e ja mam dwa imiona, a przecie powiedziaam, e mam jedno. Krtko skwitowaam, e przecie pan mnie wyranie pyta, a paszport ma przed nosem i widzi, e s dwa imiona w paszporcie. No, ale nie chcc ju dyskutowa, zgodziam si na ponowne spisanie protokou. Po jakim czasie jak to skoczy, ja znowu wyszam, wrciam. Chc zaznaczy, eja nie miaam nic ze sob poza paszportem i chyba chusteczkami i telefonem komrkowym, w zwizku z powyszym dugopisy dostawaam od nich. Dostaam dugopis, podpisaam to i za chwil dowiedziaam si, e podpisaam jeden protok na niebiesko, a druga strona czy

145

drugi protok jest na czarno. Rosyjska procedura tego nie przewiduje, wic musimy to zrobi od pocztku. Bo ja proponowaam bymy po prostu podpisali swoimi podpisami, e tak si stao i tego nie robili od pocztku. Oni powiedzieli, e rosyjska procedura tego nie przewiduje, no .wic napisano ten protok od pocztku. To ju miny jakie dwie godziny. Nastpnie przeszlimy do protokou przesuchania ju konkretnego. Bardzo dugo odczytywano mi pouczenia, tumaczono mi jakie dokumenty. Ja prosiam, e z tego rezygnuj, swoje prawa znam, a nawet jak s one w Rosji troszk inne, to ja mimo wszystko z nich rezygnuj. Miaam cay czas wiadomo, ejest bardzo pno i emy powiem uczciwie, od trzech nocy nie spali. Ci ludzie na dole skoczyli swoje czynnoci ju kilka godzin temu i dzwonili do mnie cay czas, e oni chc do hotelu. Ale ju pniej nie tyle, e chc do hotelu, ale musz, bo zamykaj ten instytut i cay autokar z Polakami odjeda do hotelu. Ja ich cay czas prosiam, eby mnie absolutnie nie zostawiali i eby na mnie czekali, e na pewno zaraz skoczymy. Nie pamitam, na ktrym etapie, by moe ju od razu pady propozycje ebym absolutnie si tym nie kopotaa i pucia do domu ca grup, bo prokurator mnie osobicie odwiezie. Ja powiedziaam, e dzikuj serdecznie, ale nie skorzystam, chc wraca razem ze swoj grup. Przystpilimy do pyta. Te pytania byy znowu o to, kim jest ta pani - tutaj mieli na myli Dari - czy mieszkaa z ojcem, czy ja mieszkaam z ojcem, kto mieszka z ojcem. Pytano np. o drug wnuczk, o imi drugiej wnuczki. To byy pytania, ktre w aden sposb zdaje mi si nie mogy pomc temu postpowaniu, a tym bardziej identyfikacji. Ja chciaam podkreli, e mymy nie pojechali w adnym innym celu, tylko identyjikacji, a wszystkie czynnoci, ktre byy ze mn prowadzone, nastpoway po 100 procentowej identyjikacji zwok. Ja jeszcze na tym etapie odpowiadaam na te pytania, wychodzc z takiego zaoenia, e to szybciej pjdzie, jak ja na nie odpowiem, ni jak zaczn prbowa tumaczy np. e nie widz zwizku, albo e np. nie mam takiej wiedzy albo nie ma to nic wsplnego z tym, co si tutaj wydarzyo. Natomiast na etapie, kiedy zapytano mnie po co on tu przyjecha, to pytanie wywoao u mnie silne emocje, nie okazywane na ze

146

wntrz, ale wewntrzne. Odpowiedziaam na to pytanie, e przyjecha tutaj uczci pami osb zmarych. Ja to rozwinam, bo powiedziaam zamordowanych Polakw", ale tutaj niedokadnie pamitam. Zapytano mnie z kim on tu przyjecha. Ja si zapytaam wtedy, czy mam wymieni te 96 nazwisk. W midzyczasie byy pytania, czyja z nim przyjechaam, kiedy on przekroczy granic i ja powiedziaam, e odmawiam dalszego udziau w tych czynnociach. Jeszcze na tym etapie powiedziaam, e oddam krew - bo mnie poinformowano, e musz to zrobi - chc zabra rzeczy mojego taty, bo mi powiedzieli, e mi je wydadz - i e ja chc std wyj. Jak powiedziaam, e nie bd dalej uczestniczy w tym przesuchaniu, oni si zgodzili, tylko wtedy ta pani powiedziaa, e pan prokurator ma jeszcze jedno pytanie. No to ja powiedziaam sucham pana i on mnie zapyta wtedy na ile, czy ja... czy nasza rodzina... - ju tu te nie pamitam jak to sformuowa - wycenia to, co si stao. Powiedziaam bardzo krtko, e tego si nie da ani opisa ani tym bardziej wyceni i e ja std wychodz. 1 powiedziaam im, e w tej sytuacji nie dam im krwi, bo nie widz sensu przeduania tego, przy czym jednoczenie cay czas dzwoni telefon z dou, e oni musz wyj, e odjeda autokar, e zostan sama albo oni zostan sami, e nie bdziemy mie jak wrci do hotelu. Wic ja powiedziaam, e chc rzeczy, odmawiam oddania krwi i wychodz. Na to usyszaam, e jeeli nie dam krwi, to nie dostan aktu zgonu, nie bdzie wydane ciao, nie bd wydane rzeczy. No wic si zgodziam odda krew i przeszlimy do procedury wydawania rzeczy. Pan prokurator chcia bardzo szczegowo opisywa kad rzecz, ktr mi oddawa, cznie z numerami seryjnymi, wic powiedziaam, e ja si rwnie na to nie zgadzam, e ma odpisa sobie numer z gry, model aparatu, natomiast nie bdziemy ze rodka spisywa, a tym bardziej go rozkrca. Chcia opisywa bilety lotu, co jest na tych kartkach napisane, wic ja mu powiedziaam, e jeeli on chce to odpisywa, to mu to mog rwnie w prezencie zostawi, ale ja tego nie bd opisywaa, bo to ju troszk za dugo trwa. Oni si zgodzili na to, bo musz podkreli, e byli cay czas bardzo uprzejmi, bardzo grzeczni. Zabraam te rzeczy, poszlimy odda krew. Dostaam akt

147

zgonu. To wszystko trwao bardzo dugo. Wyszam w pnych godzinach nocnych z tego instytutu. Poza Magorzat Wassermann, nikt, kto uczestniczy w identyfikacji zwok w Moskwie nie zosta poddany tak drobiazgowej i upokarzajcej procedurze. Dlaczego wic w jej przypadku zastosowano wyjtek? Odpowied moe by tylko jedna, Rosjanie doskonale pamitali, jak rol odegra p. Zbigniew Wassermann w rozbijaniu struktur rosyjskich sub specjalnych w Polsce i postanowili dodatkowo upokorzy jego crk. Jednak na niej si nie skoczyo. Rodziny ofiar czekay kolejne przykroci. Najpierw media poday informacj, e na miejscu katastrofy skradziono karty kredytowe nalece do Andrzeja Przewonika. Potem pojawiay si kolejne doniesienia o kradzieach wartociowych przedmiotw nalecych do ofiar. Rzeczy nalece do ofiar ostatecznie zostay przekazane stronie polskiej. Wwczas rodziny musiay rozpocz bj 0 ich odzyskanie. Jacek wiat: Rzeczy osobiste Oli zachoway si w bardzo dobrym stanie. Wsiadajc do samolotu, wszystkie drobiazgi takie jak telefon, czy dokumenty, ona schowaa do torebki i woya j do schowka nad fotelem w tupolewie. Te rzeczy osobiste przyjechay potem ze Smoleska i trafiy do siedziby andarmerii Wojskowej w Nowym Dworze Mazowieckim. Wszystkie rzeczy osobiste ofiar leay na stole, w takim wielkim holu, kady mg je obejrze 1 wybra te, ktre naleay do jego bliskich. Kilka dni przed tym, gdy ja przyjechaem do Nowego Dworu Mazowieckiego, wybucha afera z kartami Andrzeja Przwonika, ktre miay by ukradzione z miejsca zbrodni i wykorzystane, aby wypaci z nich pienidze. Ja poprosiem o karty Oli, ale powiedziano mi, e nale do banku i zostan odesane do banku. Nie

148

mogem te odzyska telefonw ony. Przeja je ABW, aby zbada poczenia. Chodzio o to, aby wyjani kwesti, czy po dacie katastrojy z telefonw ofiar wykonywano jakie poczenia albo wysyano SMSy. Ola miaa dwa telefony: subowy i prywatny. Ja chciaem odzyska prywatny telefon Oli, bo tam mogy by nasze prywatne zdjcia. Niestety, po dzi dzie nie odzyskaem tego telefonu. ABW zabraa rwnie inne telefony - m.in. Grayny Gsickiej - byej szefowej klubu parlamentarnego PiS. Oficjalnie po to, aby zbada, czy w dniu 10 kwietnia po godzinie 7.27 (start z Okcia) wykonywane byy jakiekolwiek poczenia telefoniczne. Ta sprawa ma istotne znaczenie dla ledztwa. Pozwala bowiem odpowiedzie na pytanie, czy ktokolwiek przey katastrof. Do momentu skadania ksiki (koniec lutego 2011) telefony nie wrciy do rodzin. ABW wesza rwnie do mieszka Janusza Kurtyki, Aleksandra Szczygy i Zbigniewa Wassermanna. Z mieszkania Szczygy zagin laptop. Wsppracownicy byego ministra twierdzili z cakowit pewnoci, e byy minister nie zabra ze sob laptopa na pokad samolotu. Co si stao z tym laptopem? Nie wiadomo. Jeszcze 10 kwietnia do hotelu sejmowego weszli funkcjonariusze Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego i zaczli przeszukiwa pokoje posw, ktrzy zginli w katastrofie. Oficjalnie dlatego, e trzeba byo zabezpieczy DNA, aby pomc w identyfikacji szcztkw. Sprawa wydaa si tylko dlatego, e funkcjonariuszy bezpieki zauwayli przypadkowo dziennikarze. Do rodzin informacja dotara za porednictwem mediw. Jacek wiat: Wzburzya mnie informacja, e ABW wchodzi do pokojw ofiar bez nikogo z rodziny. Byem bardzo zniesmaczony tym, e dowiedziaem si o tym z mediw. Nikt nawet nie raczy do mnie zadzwoni i powiadomi

mnie, a mj numer telefonu mona byo ustali bardzo prosto. Ja, oczywicie, wyrazibym zgod, a chtnie bym te wzi udzia, aby upewni si, e podczas rewizji nic nie zginie. Odmwiono mi nawet tego przywileju. Byo to upokarzajce. ABW wytumaczya si, e polecenie wydania kluczy do pokojw wyda marszaek sejmu Bronisaw Komorowski. Take on wyrazi zgod na przeszukanie pokojw polegych posw. Co zastanawiajce: w przeszukaniu nie uczestniczy aden z wojskowych prokuratorw odpowiedzialny za ledztwo. Bogdan Swiczkowski - byy szef ABW: Byem szefem ABW, a jako prokurator znam te bardzo dobrze prawo karne. Nie znajduj podstaw do twierdzenia, e pokoje zmarych posw mona byo przeszuka bez poinformowania ich rodzin i bez udziau prokuratora. Moim zdaniem, zamano tutaj przepisy kodeksu postpowania karnego, co nie powinno pozosta bez konsekwencji. Sprawa jest o tyle dziwna, e wejcie ABW do hotelu sejmowego miao miejsce okoo godziny 12.00 w dniu katastrofy. Z kolei nakaz prokuratorski wystawiony zosta... 11 kwietnia, a wic dzie pniej. Prbki DNA wysano do Moskwy 12 kwietnia, okoo 10 rano. Tyle tylko, e Rosjanie wcale o to nie prosili. Chcieli bowiem dokona identyfikacji zwok na podstawie bada czonkw rodzin ofiar w Moskwie. Po to zreszt obligatoryjnie pobierano od wszystkich krew. Czy rzeczywicie interwencja ABW pomoga w identyfikacji? Oficjalnie z rzeczy osobistych ofiar zdjto prbki DNA i wysano do Moskwy. Czy w czym to pomogo? Nie wiadomo. Po zakoczeniu identyfikacji, zwoki kadej z ofiar woono do metalowej trumny, ktr zalutowano. Metalow trumn wkadano dopiero do eleganckiej trumny drewnianej. Pniej te trumny woono do wojskowych samolotw i w kilku turach

150

przewieziono do Polski. Wszystkie byy szczelnie zamknite. Rodzinom zakazano ich otwierania. Po zakoczeniu procedury identyfikacji zwok w Moskwie, rodziny ofiar katastrofy byy zdane na rzetelno rosyjskich lekarzy. To o tyle dziwne, e polskie prawo dopuszcza moliwo otworzenia trumny na polecenie rodziny. Zakaz rosyjski formalnie nie ma w Polsce obowizujcej mocy. Major Robert T. - byy pirotechnik BOR: Zakaz otwierania trumien wskazuje na to, e Rosjanie bardzo chcieli co ukry. W moim przekonaniu miao to suy temu, aby nikt nie zauway ladw np. po wybuchu bomby prniowej, bo takie lady s bardzo widoczne i kady lekarz sdowy natychmiast je odkryje. Jedynym czowiekiem, ktry widzia otwart trumn ofiary katastrofy smoleskiej, by brat prezydenta Jarosaw Kaczyski. Nikt inny nie mia okazji upewni si, czy z Moskwy wrciy szcztki ofiary. Innymi sowy: nikt poza Jarosawem Kaczyskim nie ma pewnoci, e w grobie, przy ktrym si modli, zoono zwoki bliskiej mu osoby. Jacek wiat: Zwoki Oli wrciy do Polski ostatnim transportem. Odebralimy je z lotniska. Potem pojechalimy przez Warszaw na Cmentarz Pnocny, gdzie odby si pogrzeb Wadka Stasiaka. Potem odjechalimy do Wrocawia. Byy trzy samochody: mikrobus, ktrym my jechalimy, karawan wiozcy trumn ze zwokami Oli i samochd eskorty policyjnej. We Wrocawiu trumn zawielimy do kocioa pw. w. Idziego. Nigdy nie ogaszalimy tego publicznie, ale ludzie jako si dowiedzieli i do trumny zaczy cign tumy. Trwao to a do dnia pogrzebu. Ja nigdy nie otwieraem trumny, ani nie kazaem jej otwiera. Nawet nie przyszo mi to do gowy. Zreszt chyba nie byo nawet moliwoci, aby j otworzy, bo trumny z Moskwy wrciy

151

zamknite i zalutowane. Czy byby sens w ogle otwiera trumny? Ciaa byy bardzo zmasakrowane i wtpliwe, czy mgbym rozpozna Ol. Oczywicie nie mam dzi stuprocentowej gwarancji, e w trumnie s zwoki Oli. Musz wierzy tym, ktrzy prowadzili identyfikacj. Nie dopuszczam do siebie myli, e w tej trumnie s inne zwoki, e pochowaem w grobie nie Ol tylko kogo innego. W wywiadzie dla Gazety Wyborczej minister zdrowia Ewa Kopacz mwia, e jest stuprocentowo przekonana co do prawidowoci procedury identyfikacji i co do tego, e w zalutowanych trumnach znajduj si zwoki ofiar katastrofy smoleskiej. Na czym jednak opieraa to przekonanie? Na to pytanie nie odpowiedziaa. Ju latem 2010 roku Antoni Macierewicz ujawni, e Ewa Kopacz wiadomie i celowo wprowadzaa w bd opini publiczn. Twierdzia, e w Moskwie towarzyszyli jej polscy patomorfolodzy. Okazao si to nieprawd. adnych patomorfologw nie byo, a sekcje zwok prowadzono nawet bez udziau polskich anatomopatologw. Nikt z rodzin ofiar, ani aden z lekarzy nie by obecny przy wkadaniu zwok do trumien i ich zamykaniu. Rodzi to obaw, e Rosjanie woyli do trumien inne zwoki (lub wypenili je innymi, cikimi przedmiotami) a szcztki ofiar katastrofy smoleskiej po identyfikacji wywieli w nieznane miejsca, aby nikt nigdy nie mia okazji ich przebada. W kocu nie od dzi wiadomo, e w dziedzinie zacierania ladw zbrodni, rosyjska pomysowo jest nieograniczona. Trudno si wic dziwi, e rodziny ofiar nabray wtpliwoci co do tego, kto spoczywa w trumnach. W lipcu pojawi si wniosek o ekshumacj zwok Przemysawa Gosiewskiego. W padzierniku wniosek o ekshumacj zwok ojca zoya Magorzata Wassermann. Jednak prokuratura adnego z tych wnioskw nie zrealizowaa.

152

Bogdan wiczkowski: Proces identyfikacji zwok od pocztku budzi bardzo powane zastrzeenia. Ze Smoleska zwoki ofiar przewieziono do zakadu medycyny sdowej w Moskwie. Przy sekcjach zwok ofiar nie byo nikogo z Polakw. Nie wiemy wic, jak te sekcje przebiegay, jestemy w tej kwestii zdani na rosyjskie dokumenty. Ale nasze wtpliwoci umacnia fakt, e gdy zwoki przywieziono do Polski a stao si to kilka dni po katastrofie ani razu nie otwarto trumien, nikt nie zajrza do rodka, eby upewni si, czy rzeczywicie znajduj si tam ciaa polegych w katastrofie. Ja, oczywicie, niczego nie sugeruj. Jako prokurator wiem, e wypowiada mona si tylko na temat zweryfikowanych informacji. Ja nie wiem, czyje zwoki s w tych trumnach, bo do trumien nie zagldaem. Bardzo mnie jednak zastanawia, dlaczego nikt nie mg zajrze do wntrza. Nie dziwi mnie natomiast to, e syszymy o kolejnych wnioskach o ekshumacj zwok. Jeli ekshumacja wykae, e w tym czy innym przypadku do grobu zoono ciao nie ofiary tylko jakiej zupenie obcej osoby, bdziemy mieli do czynienia z niewyobraalnym skandalem.

153

Rozdzia 10 Kamliwy komitet 29 i wielka dezinformacja

Formalnie ledztwo w sprawie katastrofy obja specjalna komisja, ktrej kierownictwo obj Wadimir Putin. W praktyce jednak dochodzenie poprowadzi Midzynarodowy Komitet Lotniczy - MAK - instytucja, ktra kontroluje cay ruch lotniczy na terytorium b. ZSRR. Nie tylko bada katastrofy, ale wydaje rwnie certyfikaty dopuszczajce do uytku samoloty i lotniska, zezwolenia dla zakadw przeprowadzajcych remonty. Przez wiele tygodni histori, dokonania komitetu i skandale wok niego bada dziennikarz Newsweeka Igor T. Miecik: 30 Konstrukcja MAK jest unikatowa w skali wiatowej. Ciao to jest bowiem reliktem Zwizku Radzieckiego. W grudniu 1991 r., kiedy rozpadao si imperium, republiki zwizkowe powoay Wsplnot Niepodlegych Pastw, a wraz z ni komitet majcy odpowiada za przestrze powietrzn nowej konfederacji. Wsplnota obumara, ale MAK rozkwit. Zachowa status i kompetencje (...) w unikatowy status komitetu polega na tym, e z jednej strony dziaa on na zasadzie przedsibiorstwa (za wydawanie certyfikatw pobiera opaty) w oparciu o kodeks handlowy Federacji Rosyjskiej i urzduje na jej terytorium, z drugiej za ma przywileje przedstawicielstwa

29 Przy opracowywaniu tego rozdziau korzystaem m.in. z opracowa blogera Aleksandra ciosa, ktremu dzikuj. 30 Igor T. Miecik MAK: Skorumpowani wadcy nieba?Newsweek Polska z 19.07.2010.

154

dyplomatycznego. Dziki temu szefw MAK,

155

niczym dyplomatw, chroni immunitet, a Komitet nie podlega rosyjskiej ani adnej innej instytucji. Od jego decyzji - zarwno w sprawie przyczyn katastrof lotniczych, jak i typowo administracyjnych, gdy wydaje lub odbiera ktry z setek certyfikatw nie ma odwoania. Taki system, rzecz jasna, sprzyja korupcji i naduyciom. Najwaniejsze polega na tym, e MAK, ktry prowadzi dochodzenia w sprawie katastrof, bada te stan techniczny silnikw i maszyn, ktre sam wczeniej certyfikowa. W ten sposb poniekd prowadzi ledztwo we wasnej sprawie. W lotnictwie istniej cztery przyczyny katastrof: zestrzelenie samolotu, zamach terrorystyczny, usterka maszyny lub bd zaogi. Poza sytuacjami nadzwyczajnymi (jak zamachy z 11 wrzenia 2001 r.) rozpatruje si z reguy tylko te dwie ostatnie moliwoci. W tej sytuacji nie mona si dziwi, e we wszystkich dotychczasowych przypadkach dochodzenia MAK zawsze koczyy si tym samym rezultatem - stwierdzano, e przyczyn kadej katastrofy by bd pilota. W przypadku katastrofy Tu-154M w Smolesku, MAK wydawa si jeszcze bardziej nieobiektywny. Certyfikowa bowiem silniki maszyny, zakady lotnicze w Samarze, gdzie dokonywano remontu, a take... konsorcjum MAW - Telecom, ktre wygrao przetarg na remont tutki. 31 MAK certyfikowa rwnie lotnisko wojskowe w Siewiernyj. Gdyby wic MAK ujawni jakiekolwiek usterki techniczne czy niewaciwe przygotowanie lotniska, sam sobie wystawiby oficjalne wiadectwo niekompetencji. Naiwnoci wic byoby sdzi, e komitet moe wskaza jakkolwiek inn przyczyn tragedii ni bd pilota. W zwizku z dziaaniami MAK gono zrobio si o jego szefowej - Tatianie Anodinie i jej zwizkach z rosyjskimi subami specjalnymi i politykami. Raz jeszcze Igor T. Miecik:

31 Nawiasem mwic ta informacja duo mwi o prawdziwym obliczu MAW - Telekom. Nie jest znany przypadek, aby wczeniej certyfikat MAK na wykonywanie napraw samolotw na terenie Rosji otrzymaa jakakolwiek nierosyjska firma.

156

Genera lotnictwa Tatiana Anodina to jednfl z najbardziej wpywowych, najpotniejszych i zapewne najbogatszych kobiet w Rosji. Ma 71 lat. Z awiacj jest zwizana od dziecka jej ojciec by pilotem wojskowym. Wiele lat pracowaa w ministerstwie lotnictwa ZSRR, m.in. jako szefowa zarzdu technicznego lotnictwa komrki, ktra decydowaa 0 kierunkach rozwoju radzieckiej awiacji i miaa bezporedni wpyw na losy kadego samolotu ju od chwili, gdy na krelarskich deskach pojawia si jego projekt. Pod koniec lat 80., po mierci ma - ministra cznoci ZSRR Anodina prywatnie zwizaa si Jewgienijem Primakowem, wtedy bliskim wsppracownikiem Michaia Gorbaczowa, czonkiem Biura Politycznego KC KPZR i wysoko postawionym decydentem w KGB i potem w FSB, a pniej premierem Rosji. To jemu Anodina zawdzicza stanowisko szefowej MAK. Genera Anodina posiada 4 proc. udziaw w spce Transaero. To najwikszy obok pastwowego Aerofotu rosyjski przewonik pasaerski. Prezesem spki i gwnym udziaowcem by syn Anodi- ny Aleksandr Pleszakow (pniej przekaza swoje udziay i stanowisko onie). Spka Transaero powstaa z pomoc Jewgienija Primakowa 1 pienidzy operacyjnych tajnych sub. Na pocztku, firma Transaero obsugiwaa poczenia z Moskwy do Tel Avivu. Przewioza kilkadziesit tysicy ydw, ktrzy po rozpadzie ZSRR skorzystali z prawa do uzyskania paszportu i wyjazdu do Izraela w zamian za pozostawienie pastwu caego majtku. 32 Ta sytuacja zapewnia spce gigantyczne dochody i byskawiczny rozwj. Po 2000 roku dysponowaa ona ju ponad 50 nowoczesnymi maszynami typu Boeing 737, Boeing 767 i Boeing 777. Zakup tej floty by o tyle atwy, e rzd zwalnia spk Transaero od VAT-u i akcyzy przy zakupie amerykaskich maszyn. Coraz powaniejsz i bardziej dotkliw konkurencj dla Transaero

32 Wrd emigrantw byo wielu agentw rosyjskich sub specjalnych, ktrzy rozpoczli penetracj struktur pastwowych Izraela.

157

stay si mae firmy lotnicze, korzystajce z rosyjskich samolotw gwnie antonoww, tupoleww, iljuszynw i jakw. W 2002 roku doszo do katastrofy Ia-86 na lotnisku w Moskwie. MAK stwierdzi, e przyczyn by bd pilota i zakaza uytkowania iw. Wyczyo to z rynku wszystkie firmy poza Aerofotem i Transaero. Zadziaao jednak lobby spek lotniczych w Dumie (rwnie sponsoruj partie polityczne i poszczeglnych deputowanych) i sprawa nabraa wymiaru politycznego. Zacytujmy wic - za Igorem Miecikiem - specjaln uchwa rosyjskiej Dumy z 2003 roku: ,J\fAK nie przyczynia si do zwikszenia bezpieczestwa ruchu lotniczego. Jako organizacja midzynarodowa zwolniony jest z podatkw, a jednoczenie czerpie ogromne zyski z certyfikacji lotnictwa. Jednoczesne przyznawanie certyfikatw i orzekanie o przyczynach katastrof doprowadzio do tego, e gwn przyczyn wypadkw lotniczych, ktr orzeka MAK, sta si czynnik ludzki. Tym samym Komitet unika odpowiedzialnoci za katastrojy lotnicze, przenoszc j na zaogi samolotw. Dziaalno MAK na terytorium Federacji Rosyjskiej nie suy interesom kraju. Z powyszych powodw Komitet powinien zaprzesta swojej dziaalnoci i zosta zastpiony przez organa pastwowe. Po uchwale Dumy, MAK cofn swoj decyzj zakazujc lotw iom i sprawa wrcia do stanu sprzed roku. Z kolei od 2004 roku syn szefowej MAK Aleksandr Pleszakow zacz sponsorowa parti Wadimira Putina Jedna Rosja. Tak samo jak Oleg Dieriepaska - waciciel firmy, do ktrej nale zakady lotnicze w Samarze (gdzie w 2009 roku remontowano tupolewa). Te wydarzenia, oczywicie, nie maj bezporedniego zwizku z katastrof, ale doskonale pokazuj obiektywizm i rzetelno MAK-u i polityczne uwikania jego szefowej. To wanie z ust Tatiany Anodiny jeszcze 10 kwietnia wyszo pierwsze, kamliwe okrelenie, ktre na stae weszo do kanonu twierdze opisujcych katastrof. Chodzi o zwrot samolot prezydencki. Okre-

158

sienie nieprawdziwe, sugerujce zwizki przyczyn katastrofy z osob nieyjcego prezydenta RP. O tupolewie mona powiedzie wszystko, ale nie to, e by maszyn prezydenck. Doktor Tadeusz W. Augustynowicz: Tupolew nie by wasnoci prezydenta RP. By maszyn wojskow nalec do Dowdztwa Si Powietrznych, a uytkowan przez 36. Specjalny Puk Lotnictwa Transportowego, ktry podlega temu dowdztwu. Ono za podlega ministrowi obrony, ktry jest czonkiem rzdu i podwadnym premiera. Po drugie: to premier zawsze decydowa o przeznaczeniu tej maszyny. Wylot np. na Haiti odby si na polecenie nie prezydenta, a premiera. Lech Kaczyski, kiedy chcia skorzysta z tej maszyny, musia dopasowa swoje plany do kalendarza Donalda Tuska. Jak wygldao to w praktyce widzielimy podczas synnej ju awantury o lot do Brukseli, kiedy Kancelaria Prezydenta musiaa wy czarterowa samolot LOT-u. Po trzecie: 0 zakupie nowych samolotw dla VIP-w nigdy nie decydowa aden prezydent, a jedynie rzd. To rzd Mazowieckiego zdecydowa o zakupie tych tupoleww, a rzd Tuska zdecydowa o tym, eby ich nie wymienia na embraery. To take rzd Tuska rozstrzyga przetarg na remont tupolewa 1 to rzd Tuska powierzy ten remont firmie MAW - Telekom. Oczywicie mona argumentowa, e prezydent RP jest najwyszym zwierzchnikiem Si Zbrojnych. Tyle tylko, e nadzr nad tymi siami zbrojnymi sprawuje poprzez ministra obrony, a ten jest czonkiem rzdu i podlega premierowi. Okrelenie prezydencki" tupolew jest nieuzasadnione. Waciwe brzmi rzdowy. Ju w pierwszych dniach po katastrofie, przedstawiciele MAK podejmowali wszystkie najwaniejsze decyzje. To oni przejli od prokuratury wszystkie rejestratory tupolewa w tym FDR (Flight Data Recorder - zapis parametrw lotu) i CVR - Cockpit Voice Recorder - nagranie rozmw zaogi w kabinie. Take MAK sta si jedynym organem, ktry

159

autorytatywnie wypowiada si na temat katastrofy. I ktry dysponowa wszystkimi niezbdnymi dowodami. Stronie polskiej obiecano wspprac i dostp do materiaw. Jak pokaza miay kolejne dni, zakoczyo si na deklaracjach. Okoo godziny 12, lider rosyjskich nacjonalistw - Wadimir yri- nowski stwierdzi w wywiadzie dla radia Kommiersant FM: Pewn rol w katastrofie mg odegra upr prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. yrinowski sugerowa, e pilot nie chcia ldowa, ale Kaczyski wywiera na niego presj. Do tej samej wersji zmierzay pniej wszystkie ustalenia MAK-u. Rwnie 10 kwietnia dziennikarz Gazety Wyborczej nazwiskiem Wacaw Radziwinowicz udzieli obszernego wywiadu rosyjskiej Nowej Gaziecie, w ktrej mwi: Gdy polski pilot odmwi ldowania na lotnisku w Tibilisi, powoujc si na ekstremalnie trudne warunki, Kaczyski krzycza na niego i straszy, a potem by wielki skandal, e pilot nie zastosowa si do nakazu prezydenta. Pilot zosta wyrzucony ze suby i powrci dopiero za czasw premiera Tuska. Nad Smoleskiem mogo si zdarzy wanie co takiego. Redaktor Radziwinowicz posiada zapewne dar jasnowidzenia, skoro ju w kilka godzin po katastrofie potrafi powiedzie, co mogo zdarzy si w samolocie podchodzcym do ldowania, cho byo to przedmiotem badania prokuratury. Zaskakujce jest rwnie to, e redaktor Radziwinowicz ktry zapewne przez skromno wczeniej nie przedstawi si spoeczestwu jako spec od katastrof lotniczych - w udzielonym wywiadzie nie bra pod uwag innych moliwych przyczyn. 10 kwietnia wieczorem wsppracujcy z MAK zastpca szefa sztabu

160

rosyjskich si powietrznych gen. Aleksandr Aloszyn ogosi ju wstpne ustalenia na temat przyczyn katastrofy: Zaoga prezydenckiego samolotu kilkakrotnie nie wypenia polece kontrolera lotu. Szef lotw poleci zaodze ustawienie samolotu w pooenie horyzontalne. Gdy zaoga nie wykonaa dyspozycji, kilkakrotnie wyda komend, by samolot uda si na lotnisko zapasowe. Zaoga niestety nie przerwaa zniania i wszystko skoczyo si tragicznie. Rwnie 10 kwietnia wieczorem milicja obwodu smoleskiego opublikowaa raport w ktrym czytamy: Port lotniczy Smolesk - Siewiernyj, na ktrym mia ldowa prezydencki samolot zosta zamknity z powodu gstej mgy. Pilot samolotu zosta poproszony o ldowanie w Misku lub w Moskwie. Niestety odmwi i zdecydowa si na Lodowanie w Smolesku, rozbijajc maszyn podczas czwartej prby podejcia. Oczywicie, wszystkie informacje byy faszywe. Nikt nie sugerowa kapitanowi Protasiukowi, aby odszed na zapasowe lotnisko. Nie byo te trzech wczeniejszych prb ldowania. Nikt rwnie nie zamyka lotniska z powodu gstej mgy. Gdyby przyj, e lotnisko byo zamknite, to w jaki sposb wyldowa na nim Jak-40 dowodzony przez porucznika Artura Wosztyla? 11 kwietnia zastpca prokuratora generalnego Rosji Aleksandr Bastrykin powiedzia na spotkaniu z Wadimirem Putinem: Zapis rozmw pilotw Tu-154, ktry rozbi si pod Smoleskiem, wskazuje, e nie baczc na zalecenia rosyjskiej strony zaoga polska postanowia ldowa.'1 Z kolei minister transportu Igor Lewitin poinformowa agencj Interfax:

161

5. rdo: portal newsru.com

162


Znalelimy czarne skrzynki, ale niczego nie dotykamy do czasu przyjazdu naszych kolegw z Polski. Kilka godzin pniej ten sam minister Lewitin powiedzia w rozmowie z dziennikarzem agencji Interfax: Pilot polskiego samolotu sam podj decyzj o ldowaniu, pomimo e widoczno wynosia zaledwie 400 metrw, cho niezbdne jest 1000 m. Mao kto zwrci uwag na fakt, e obie wypowiedzi ministra Le- witina s ze sob logicznie sprzeczne. Skd bowiem Lewitin mg wiedzie, co dziao si w kabinie, jeli nie odczyta zapisw z tzw. czarnych skrzynek? Jak wida, ju pierwsze informacje strony rosyjskiej wskazyway na bd pilotw i naciski ze strony prezydenta. Aby pniej t tez obroni, Rosjanie chcieli opublikowa rozmowy zaogi pochodzce z tzw. czarnych skrzynek. W tym celu potrzebowali jednak dysponowa trzeci czarn skrzynk - t zamontowan w tupolewie przez Sub Kontrwywiadu Wojskowego. Oficjalnie dlatego, e wymaga tego proces zsynchronizowania danych, czyli przedstawienia zapisw wszystkich rejestratorw w jednym czasie, aby odtworzy to, co rzeczywis'cie dziao si w kokpicie. I niemal natychmiast Rosjanie t skrzynk dostali od Polakw. O przekazaniu tej skrzynki poinformowa dziennikarzy 12 kwietnia nie kto inny, jak sam pukownik Krzysztof Parulski. Udao si odnale trzeci czarn skrzynk samolotu. Przekazalimy j do Moskwy, tej samej polsko - rosyjskiej grupie, ktra analizuje dwa poprzednie rejestratory. Prokurator Generalny RP Andrzej Seremet - ujawni: Eksperci bd prbowa wychwyci to rozmw z kabiny i przedzia159

m ____________________________________________________

u pasaerskiego, tak by ustali, czy paday jakie sugestie wobec pilotw. (...) Na obecnym etapie ledztwa nie ma danych, z ktrych tvynikaoby, e na pilotw wywierano presj, by ldowali mimo trudnych warunkw. Bya to - jak si wydaje - ostatnia wypowied Andrzeja Szeremeta, ktra nie wplataa si w tre rosyjskiej dezinformacji. Dzie pniej MAK ujawni, e nagrania z rejestratorw czarnych skrzynek zostay oczyszczone i skopiowane na dyski, poniewa rejestratory zachoway si w dobrym stanie. Tatiana Anodina poinformowaa, e nagranie trzeciej skrzynki - tej, ktr zainstalowaa Suba Kontrwywiadu Wojskowego - zostanie odczytana w Polsce. Potwierdzi to wTVP INFO pukownik Parulski: Prace nad rejestratorem odbd si jednak przy udziale strony rosyjskiej. Stan techniczny tej skrzynki wskazuje, e jest ona sprawna technicznie i umoliwi nam odczyt. Odczyt pozostaych dwch skrzynek potrwa co najmniej tydzie. Ta ostatnia informacja jest o tyle istotna, e precyzowaa dokadny termin uzyskania zapisw z czarnych skrzynek. Jeli wic wierzy Parulskiemu, stenogramy rozmw pilotw zostay odczytane okoo 20 kwietnia. Dlaczego wic podano je do publicznej wiadomoci prawie dwa miesice pniej? Na konferencji prasowej 20 kwietnia zastpca szefa Wojskowej Prokuratury Okrgowej w Warszawie - pukownik Ryszard Filipowicz - powiedzia: Obecnie w Polsce badany jest zapis z tzw. trzeciej czarnej skrzynki. W cigu kilku dni to badanie ma zosta zakoczone. Bierze w nim udzia

164

przedstawiciel rosyjskiej prokuratury, a samo badanie wykonywane jest na potrzeby rosyjskiej komisji. Wyniki i prawdopodobnie samo urzdzenie, bdzie musiao trafi do Rosji, a stamtd prawdopodobnie znowu do Polski. Jak wida polska prokuratura nie wnioskowaa do Rosji o przekazanie do bada pozostaych dwch czarnych skrzynek, a zadowolia si tylko kopiami stenogramw. Z kolei sama niemal natychmiast przekazaa Rosji trzeci czarn skrzynk. Ju na samym pocztku ledztwa wida byo, w jaki sposb wojskowi prokuratorzy rozumiej wspprac z Rosj. Na tej samej konferencji, prokurator Andrzej Seremet powiedzia: Jeszcze dzisiaj skierujemy wniosek do strony rosyjskiej o udostpnienie wstpnej analizy zapisanych przez rejestratory lotu rozmw. Prokurator Seremet wiadomie manipulowa opini publiczn. Wiedzia ju bowiem dobrze, e 10, 16 i 20 kwietnia podlegli mu prokuratorzy wysali do Rosjan a trzy wnioski dotyczce zabezpieczenia nie tylko stenogramw z czarnych skrzynek, lecz take m.in. protokow otwarcia zwok, przesucha wiadkw itp. Opinia publiczna dowiedziaa si o tym miesic pniej od mecenasa Rafaa Rogalskiego - penomocnika czci rodzin ofiar. Tego samego dnia - 20 maja - rzecznik prokuratury - pukownik Zbigniew Rzepa - ujawni, e na aden z tych wnioskw strona rosyjska nawet nie odpowiedziaa. Dlaczego pukownik Rzepa nie ujawni tego faktu wczeniej? Po prostu nikt nie pyta. 6 maja Prokurator Generalny Rosji - Jurij Czajka - poinformowa dziennikarzy, e MAK przygotowuje si do przekazania stronie polskiej materiaw ze swoich prac, wrd ktrych maj znale si kopie zapisw z czarnych skrzynek. W odpowiedzi MAK poinformowa, e prace przyspieszono na prob... samego Jurija Czajki, ktry jest znany jako przyjaciel Polski i Polakw.

165

Bogdan wiczkowski byy szef ABW:

W czasach, kiedy Zbigniew Ziobro by ministrem sprawiedliwoci, a ja byem dyrektorem Biura Przestpczoci Zorganizowanej w trakcie delegacji subowej do Moskwy miaem bardzo wtpliw przyjemno, by osobicie pozna pana Jurija Czajk. Wiem, e o nim mona powiedzie wszystko, ale nie to, eby by przyjacielem Polski i Polakw. Podczas naszej wizyty w Moskwie wykorzystywa kad moliwo, aby okaza nam swoj wyszo. A jego zachowanie mona przy tym najdelikatniej okreli jako aroganckie. Niemal natychmiast, bo ju w godzin po oficjalnej deklaracji Jurija Czajki, przekazano polskim mediom informacj, e w nagraniach z czarnych skrzynek zidentyfikowano pity gos. Pojawi si oczywisty z pozoru wniosek, e kto wchodzi do kabiny, aby naciska pilotw. Niemal natychmiast Gazeta Wyborcza ujawnia (pirami Wacawa Radziwinowicza i Wojciecha Czuchnowskiego), e chodzi o dyrektora protokou dyplomatycznego Mariusza Kazan. Jeszcze tego samego dnia Andrzej Seremet wystpi na kolejnej konferencji prasowej i poinformowa, e zaley mu na tym, aby stenogramy z czarnych skrzynek ujawniono jak najszybciej. Oczywicie, tak si nie stao. Jeden z rejestratorw (tzw. FDR - Flight Data Recorder - dotyczcy parametrw lotu) pozosta tajny i nie zosta ujawniony. Drugiego rejestratora - nagrywajcego rozmowy w kabinie pilotw - Polska rwnie nie otrzymaa. Rosjanie zgodzili si jedynie przekaza kopie spisanych stenogramw z czarnych skrzynek. Ale nie od razu. Pierwszy tydzie maja to rwnie moment zastanawiajcej metamorfozy pukownika Edmunda Klicha - szefa Pastwowej Komisji Badania Wypadkw Lotniczych. 23 kwietnia Klich mwi o zmuszaniu go do wsppracy z prokuratorami, braku jakiekolwiek pomocy ze strony rzdu i chaosie panujcym w Rosji. Krytykowa zaniedbania

166

MON i twierdzi, e Polska jest petentem w rosyjskim ledztwie.

W wywiadzie dla TVN Klich twierdzi: Ja wiem, jaki jest tego wszystkiego cel i kto robi larum. Ludzie, ktrzy s odpowiedzialni za t katastrof chc zwali wszystko na pilotw. A oni s tymi, ktrzy na kocu acucha zbieraj bdy wszystkich. Bd tkwi bowiem w systemie. Lotnictwo pastwowe jest w permanentnym kryzysie. Sugerowa, e naleao przej cao lub cz ledztwa od Rosjan. Te sowa Klicha zjednay mu sympati, uznanie i szacunek wrd wszystkich, ktrzy formuowali zastrzeenia pod adresem sposobu prowadzenia ledztwa. I oto nagle, 7 maja pukownik Klich dozna niewytumaczalnego olnienia. Midzynarodowy Komitet Lotniczy wyda specjalny komunikat, w ktrym czytamy: Na roboczym spotkaniu Komisji technicznej MAK z komisj powoan w Polsce Edmund Klich potwierdzi, e prace Komisji Technicznej prowadzone s zgodnie z midzynarodowymi standardami, ktre wyznacza zacznik 13. do Konwencji Chicagowskiej, co pozwala na niezalen i obiektywn prac oraz podkreli, e Komitet Techniczny MAK pozostaje w cisej wsppracy z polskim ekspertami i w krtkim czasie poczyni ogromn prac. Wyrazi rwnie uznanie dla dobrej organizacji pracy, dajcej polskim specjalistom moliwo, by w peni uczestniczy we wszystkich badaniach i mie dostp do wszelkich materiaw. Sam Klich rwnie nie pozostawa duny Rosjanom. W wywiadzie udzielonym zaraz po powrocie z Moskwy (wrci 6 maja) swoje wczeniejsze wypowiedzi uzna za przekamanie medialne. I zapewni:

167

Ja byem zawsze zadowolony Nigdy nie narzekaem na wspprac ze stron rosyjsk. Ja mwiem o problemach, ktre wynikay z braku tumaczy na pocztku. Ale to bya wina strony polskiej, nie rosyjskiej. Nastpnie Klich przyzna, e istotnie w kabinie pilotw zosta nagrany pity gos, ale nie mg powiedzie do kogo naley. Take Tatiana Anodina potwierdzia, e zarejestrowano pit osob w kokpicie, jednak odmwia podania jej nazwiska. Tumaczya to wzgldami etycznymi i trosk o rodzin niefortunnego pasaera. Tatiana Anodina podkrelia natomiast: Kwestia ewentualnego wywierania wpywu na zaog musi by jeszcze zbadana bo ma to due znaczenie przy wyjanieniu okolicznoci katastrojy. Nastpnego dnia Polska Agencja Prasowa podaa, powoujc si na dobrze poinformowane rdo, e pity gos w kokpicie nalea do generaa Basika. 25 maja Edmund Klich udzieli wywiadu Rzeczpospolitej, w ktrym stwierdzi: To zaoga Tu-154popenia bdy, ktre doprowadziy do tragedii ( . . . ) Piloci zlekcewayli wszystkie ostrzeenia wysyane przez automatyk samolotu i podjli nadmierne ryzyko, a przyrzdy w Tu-154 na pewno nie zmyliy zaogi. T wypowied natychmiast podchwyciy rosyjskie media, ktre przekazyway informacje o bdzie zaogi i powoyway si przy tym na Klicha. I odtd wszystko byo ju jasne: win za spowodowanie katastrofy ponosz polscy piloci, a zwaszcza dowdca samolotu kapitan Arkadiusz Protasiuk.

168

Niemal natychmiast w mediach pojawili si eksperci od spraw lotnictwa, ktrzy potwierdzali t przyczyn. Najgoniej i najbardziej nieelegancko zachowywa si pk Stefan Gruszczyk - byy pilot 36. puku, ktry bardzo chcia zosta jego dowdc. Po odejciu z pracy w 36. puku, pukownik Gruszczyk znalaz posad pilota w PLL LOT, jednak szybko przeniesiono go do tanich linii Centralwings, co w rodowisku lotniczym prestiu nie przysparza. Pukownik Gruszczyk posun si nawet do tego, by publicznie podwaa kompetencje i umiejtnoci zaogi tupolewa. Jest to o tyle bezczelne, e pukownik Gruszczyk nie mia nawet czci tych uprawnie co kapitan Protasiuk, cho jest od niego starszy. Trzeba jednak przyzna, e napastliwe ujadanie Gruszczyka pod adresem kolegw, ktrzy zginli i ktrzy nie mogli si broni mona najdelikatniej okreli jako brak taktu. Nietrudno si domyla, jak czuli si w tej sytuacji Wadysaw i Lucyna Protasiukowie - rodzice polegego pilota. 10 kwietnia wstrzsna nimi tragiczna informacja o mierci ukochanego syna. Najgorsze chyba wydarzenie, jakiego mona w yciu dowiadczy - pogrzeb wasnego dziecka nie zakoczy ich dramatu, ani nie pozwoli im w ciszy i samotnoci przey aoby. Musieli stan naprzeciw machiny kamstwa obarczajcej ich syna win za spowodowanie najwikszej tragedii w powojennej historii Polski. Jeli si okae, e mj syn popeni bd i to z jego winy doszo do tragedii to obiecuj, e stan naprzeciw pozostaych rodzin ofiar i wszystkich w jego imieniu przeprosz. Ale najpierw niech si znajd dowody na to, pokacie mi te dowody, bo ja tych dowodw nie widz - zapowiedzia Wadysaw Protasiuk. W krtki czas pniej matka zmarego pilota wystpia do wszystkich z dramatycznym apelem. Na antenie jednej z telewizji, Lucyna Protasiuk amicym si gosem apelowaa do wszystkich, ktrzy zabierali gos w sprawie katastrofy:

169

Poczekajcie na wyniki ledztwa, wstrzymajcie si z komentarzami. Nie obarczajcie mojego syna win za t katastrof. Nie rbcie z niego mordercy. Czy mona sobie wyobrazi dramat dwojga starszych ludzi, ktrzy najpierw przeyli trudn do wyobraenia tragedi, a potem musieli prosi, aby ich ukochanego syna nie obarczano win za mier prezydenta Polski? To pytanie powinien sobie stawia pukownik Stefan Gruszczyk za kadym razem, kiedy publicznie bdzie leczy swoje kompleksy, opowiadajc o winie kapitana Protasiuka. Nie tylko jednak Gruszczyk. Wersj o winie pilotw, jako o wycznej i jedynej przyczynie smoleskiej katastrofy lansuje rwnie Tomasz Hypki prezes Agencji Lotniczej Altair Sp. z o.o. To przekroczenie najbardziej elementarnej procedury, jak mona sobie wyobrazi i stworzenie ogromnego niebezpieczestwa. Mona powiedzie, e ta zaoga zachowaa si kompletnie nieodpowiedzialnie mwi 26 maja na antenie TVN Tomasz Hypki. Tomasz Hypki od wielu lat zwizany jest z przemysem zbrojeniowym. Na pocztku lat 90. wsppracowa z Szefostwem Techniki Lotniczej w Ministerstwie Obrony Narodowej. Z tego okresu pochodzi wsplny projekt Instytutu Lotnictwa i firmy Tomasza Hypkiego budowa samolotu bezzaogowego o nazwie Sowa, przeznaczonego do wojskowych celw wywiadowczych. W roku 2004, gdy Wojskowe Suby Informacyjne skompromitoway si w sprawie przetargu na wyposaenie i uzbrojenie irackiej armii, wspierajc firm specjalnego znaczenia Ostrowski Arms, Hypki dowodzi, e Andrzej Ostrowski jest zaledwie niegronym mitomanem, Suby mogy wszystkiego nie wiedzie' , a win za zaistnia sytuacj obarczy... Amerykanw. Ten sam Hypki na amach pisma Raport, w artykule z 2007 roku

Rozstrzeliwanie Rosomaka wystpi w obronie ujawnionej w Raporcie z Weryfikacji WSI agentury medialnej: Analizujc tekst Raportu o WSI mona si zastanawia, skd bierze si jego stronniczo w ocenie przetargu na KTO. 33 Moe Antoni Macierewicz ocenia innych podug wasnej miary? Sam od lat lobbuje za wieloma amerykaskimi przedsiwziciami w Polsce (zakup F-16, wyprawa na Irak, tarcza antyrakietowa, ktra jest przecie nie tylko przedsiwziciem wojskowym i politycznym, ale i biznesowym - wiadomo, e w Polsce miaby j realizowa Boeing). Na amach wydawanego przez niego Tygodnika Gos regularnie ukazyway si artykuy na te tematy, czsto pisane przez jego rwnie obecnie - najbliszego wsppracownika, a do niedawna redaktora naczelnego Gosu, Piotra Bczka. Czy skoncentrowanie si w Raporcie o WSI na sprawie transportera to nie kolejny przejaw ich lobbingu? - pyta ekspert Hypki. Na tym jednak nie koniec. W roku 2008 Tomasz Hypki oskara PiS o zamiar zniszczenia firmy zbrojeniowej Bumar, a w padzierniku 2009 roku, gdy Rosja wsplnie z Biaorusi wiczya atak atomowy na Polsk i w ramach manewrw wojskowych Zapad i adoga symulowaa desant na plae polskiego wybrzea, tumienie powstania wywoanego przez polsk mniejszo na Biaorusi oraz testowaa samoloty rosyjskich si jdrowych, ten sam ekspert stwierdzi: Rosjanie po prostu testuj sprzt, ktry maj. Amerykanie te robi analogiczne prby. To oczywicie tylko epizody z dziennikarskiej i publicystycznej dziaalnoci Tomasza Hypkiego, ale warto je przypomnie, aby lepiej zrozumie, kim naprawd s osoby uczestniczce w rosyjskiej dezinformacji.
33 Koowy transporter opancerzony

171

Wrmy jednak do wydarze z maja 2010 roku. Po rym, jak Tatiana Anodina ujawnia, e ze wzgldu na trosk o rodzin nie powie, kto naciska na pilotw, aby ldowali, prokuratura podaa do wiadomoci informacj o przesuchaniu Jarosawa Kaczyskiego. Miao to wytworzy w opinii publicznej przekonanie, e Jarosaw Kaczyski naciska na swojego brata, aby ten z kolei naciska na pilotw i zmusi ich do ldowania. Jarosaw Kaczyski opowiedzia prokuratorom jak wygldaa jego rozmowa z bratem, opowiada to rwnie wszystkim zainteresowanym dziennikarzom. 34 Jego wersja od pocztku do koca jest spjna: rozmowa dotyczya tylko stanu zdrowia chorej matki. Jednak taki rozwj wydarze od pocztku sprzyja wytworzeniu w spoeczestwie faszywego przekazu o Jarosawie Kaczyskim, ktry poprzez urojone naciski na brata sta si wspwinnym katastrofy. Sprzyja te uksztatowaniu niekorzystnego wizerunku samego prezesa PiS, ktry jako jedyny mg zagrozi Bronisawowi Komorowskiemu w wyborach prezydenckich. Znamienne jest zreszt, e rozpowszechniane przez Rosjan faszywe informacje dyskredytujce prezesa PiS zaczy si pojawia wanie pod koniec maja, gdy kampania wyborcza wchodzia w decydujc faz. Do ataku na nieyjcego prezydenta i jego brata walczcego o najwyszy urzd w pastwie przyczy si oczywicie najwikszy cham Rzeczpospolitej - lubelski pose PO Janusz Palikot. Ju 24 kwietnia Palikot stwierdzi, e katastrofa smoleska bya wynikiem naciskw ze strony Lecha Kaczyskiego, przy wartym wyjanienia udziale Jarosawa Kaczyskiego. Min tydzie i Janusz Palikot znowu odkry, e prezydent by pijany. Alkoholizm zreszt zarzuca mu ju wielokrotnie. Przez kilka tygodni, latem 2010 roku, temat smoleskiej tragedii sta si gwnym wtkiem politycznej dziaalnoci Janusza Palikota. Nie byoby w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie fakt, e urojenia Janusza Palikota byy niejako zapowiedzi pniejszych doniesie. Oto bowiem

34

Relacja Jarosawa Kaczyskiego na ten temat w pierwszej czci ksiki.

172

natychmiast pojawiy si informacje o naciskach na pilotw, a potem MAK ujawni, e alkohol odkryto. Wprawdzie nie we krwi prezydenta, ale generaa Basika, jednak wraenie u odbiorcw pozostao takie samo: winien katastrofie jest na pewno Lech Kaczyski. Warto przypomnie, e wersj o tym, e do naciskw na pilotw namawia Kaczyskiego jego brat, Jarosaw, rwnie jako pierwszy przedstawi Janusz Palikot. Byy czonek Komisji Weryfikacyjnej WSI: Z prac Komisji i dokumentw przejtych po byych WSI wyania si zupenie inny obraz Janusza Palikota. To czowiek, ktry zrobi wielkie pienidze na lewych interesach z gangsterami, ktrym m.in. pomaga pra pienidze pochodzce z przestpstw. Wielu tych gangsterw powizanych byo z WSI. Cz akt dotyczcych Janusza Palikota zostaa wyprowadzona tzn. bezprawnie wyniesiona poza budynek WSI. W ten sposb WSI postpiy z aktami wielu cennych agentw. Chodzio o to, by mie materiay kompromitujce osoby, ktre maj wpyw na polityk, media, czy finanse w Polsce i potem mc szantaowa te osoby, wymuszajc okrelone zachowania. W trakcie prac Komisji odnaleziono tylko cz dokumentw wskazujcych na mocne zwizki Palikota ze rodowiskiem b. WSI. Dokumentw tych zdecydowano si jednak nie publikowa, a samego Palikota nie wymienia w zaczniku do raportu Macierewicza, w ktrym zidentyfikowano agentw. Natomiast nie jest tajemnic, e Palikot na scenie politycznej wykonuje polecenia WSI. I w tym kontekcie naley te widzie jego chamskie ataki na Lecha Kaczyskiego, ktry przecie w duej mierze przyczyni si do likwidacji WSI. 1 czerwca 2010 roku Midzynarodowy Komitet Lotniczy ujawni transkrypcj rozmw tzw. czarnych skrzynek. Ujawnione dokumenty wywoay burz. Po ich odtajnieniu teoretycznie stao si jasne, e wersja rosyjskich ledczych i MAK-u o winie pilotw jest uzasadniona, bo potwierdzaj j rozmowy w kabinie pilotw. Gwnym argumentem

byo to, e kilka sekund przed uderzeniem o ziemi, kontroler z wiey w Smolesku powiedzia 101 Horyzont, co oznaczao komend do przejcia na drugi krg, ale zaoga nie posuchaa i w efekcie doszo do katastrofy. 41-stronicowy stenogram zaczyna si o godzinie 8:03. Chwil pniej zaoga rozmawiaa z kontrolerami powietrznymi w Misku. Nastpnie, wedug transkrypcji, poczya si z kolegami z JAKa, potem z wie w Smolesu. O 8:20 pada komenda kapitana do zapicia pasw. Potem bya rozmowa z Mariuszem Kazan, potem znianie samolotu, w kocu wypuszczenie podwozia. Nastpnie kontroler poinformowa Protasiuka: pas wolny. Potem zaoga czytaa wysoko, kilkakrotnie odezwa si system TAWS, w kocu kapitan Protasiuk powiedzia Odchodzimy, lecz samolot mimo to si znia. Chwil pniej pada komenda 101 Horyzont, potem zanotowano odgos zderzenia z drzewami, wreszcie pado kilka wulgaryzmw. Na tym zapis si zakoczy. Czy to, co udostpni MAK jest prawd? Czy mona w to wierzy? Ujawnione transkrypcje to wszystko, co stronie polskiej przekaza MAK. Komitet odmwi przekazania nagra (nawet kopii) oraz samego rejestratora. Rodzi si pytanie: dlaczego kto, kto nie ma niczego do ukrycia, nie chce wydawa caego materiau dowodowego? Ale zastrzee co do autentycznoci nagrania jest wicej: Doktor Tadeusz Augustynowicz: Zaskakujca jest dugo rzekomego nagrania. Wynosi ono 38 minut, a wic okoo 2 minut wicej ni cakowita dugo czasu nagrywania w takim rejestratorze. Ale na tym nie koniec. Nagranie odtworzono czonkom polskiej komisji w tym samemu Edmundowi Klichowi. Kady z nich mia

174

si podpisa pod dokumentem zawierajcym transkrypcj. W imieniu strony polskiej nagra odsuchiwa major Krzysztof Stroiski. Jednak jego podpisu brakuje na ostatniej stronie stenogramu. Niewaciwa jest transkrypcja dotyczca tego fragmentu, w ktrym nawigator czyta wysokoci. Z widocznych po lewej stronie stenogramu czasw wypowiedzi wynika, e nawigator Artur Zitek zacz mwi jedno sowo, zanim skoczy poprzednie. Jest to niemoliwe. Warto rwnie zaznaczy, e po publikacji transkrypcji MAK-u, aden z polskich prokuratorw nie zwraca si ju do Rosjan o udostpnienie nagra z czarnych skrzynek. Sam MAK zaszokowa jeszcze raz w styczniu 2011 roku. Upubliczni wwczas raport kocowy. Do niego doczy wizualizacj swojej wersji. Wynikao z niej to, co wczeniej: win za spowodowanie katastrofy ponosz piloci, a w najwikszym stopniu dowdca samolotu kapitan Arkadiusz Protasiuk. Przedstawiciele MAK podkrelali, e otrzyma polecenie odejcia na zapasowe lotnisko, ale nie wykona go. Istnieje logiczna niespjno midzy tym stwierdzeniem, a komend pas wolny, ktr Protasiuk (jak wynika z transkrypcji) usysza wczeniej, a ktra oznacza zgod na ldowanie. Zaskakujce jest to, e o konferencji, w trakcie ktrej miano upubliczni ostateczny raport, MAK poinformowa dopiero... dzie wczeniej. Wwczas premier Tusk spdza zimowy urlop we woskich Alpach. Rzecznik rzdu Pawe Gra powiedzia, e nie stao si nic nadzwyczajnego, co zmuszaoby Tuska do powrotu. Kilka godzin pniej poinformowa, e premier jednak wrci. Faktycznie, nastpnego dnia wojskowy samolot przywiz Tuska z Woch do Warszawy. Sytuacja bya najpierw enujca: oto premier polskiego rzdu nie uzna oficjalnego raportu w sprawie katastrofy samolotu i mierci prezydenta za wydarzenie warte przerwania urlopu zimowego. Potem staa si tragikomiczna. Oto bowiem okazao si, e Rosjanie nie uznali za stosowne o konferencji poinformowa polskiego premiera, ktry dotychczas zachowywa si wobec nich bardziej lojalnie ni wobec wasnego

175

spoeczestwa 35 . By moe raz jeszcze postanowili zaakcentowa, kto w tej grze rozdaje karty. Tymczasem Donald Tusk korzysta z kadej okazji, aby zapewnia, e wsppraca ze stron rosyjsk ukada si wzorowo. Zapewnia o tym rodziny smoleskiej katastrofy oraz dziennikarzy w trakcie licznych konferencji prasowych. Zapewnia rwnie, e ta wsppraca przyczynia si do poprawy stosunkw midzy obydwoma krajami, ktre teraz ukadaj si tak dobrze, jak nigdy wczeniej. enujce umizgi Tuska do rosyjskiego rzdu i prawdziwy charakter polsko - rosyjskiej wsppracy podczas ledztwa doskonale obrazuje satyryczny wierszyk Andrzeja Waligrskiego: Raz ordynarny niedwied kucnwszy na ce w do niewybredny sposb podtar si zajcem. Zajc si potem onie chwali po obiedzie: Wiesz, stara, nawizaem wspprac z niedwiedziem.

35

Stare porzekado rzymskie mwi, e zdrajcy budz najwikszy wstrt u tych, ktrym su.

176

CZ III
Anatomia zbrodni

Rozdzia 11 Dawid i Goliat

Lech Kaczyski wywodzi si z rodziny o silnych tradycjach niepodlegociowych. Matka i ojciec pochodzili z rodzin szlacheckich, ktre walczyy w powstaniach XIX-wiecznych. Ojciec - Rajmund Kaczyski - z zawodu inynier, nalea do Zwizku Walki Zbrojnej, nastpnie do Armii Krajowej. Po przeszkoleniu wojskowym w 1943 roku otrzyma stopie plutonowego podchorego. W konspiracji uywa pseudonimu Irka. W pierwszym tygodniu powstania warszawskiego dowodzi druyn nalec do puku Baszta i wzi udzia w bitwie z Niemcami w rejonie Suewca. Ranny w walkach straci palec. Opiekowaa si nim wwczas sanitariuszka Helena Woowicz ciotka pniejszego politycznego rywala Lecha Kaczyskiego Bronisawa Komorowskiego. Po upadku powstania trafi do obozu jenieckiego, skd uciek. Wrci do Warszawy, skoczy studia, rozpocz prac. W 1948 roku oeni si z Jadwig Jasiewicz. Rok pniej na wiat przyszy ich dzieci: bliniaki Jarosaw i Lech. Pierwszy dosta imi po ulubionym profesorze polonistyki matki, drugi - po jej pierwszej mioci. W jednym z wywiadw Jadwiga Kaczyska mwia, e imi Jarosaw wry wielk saw, imi Lech szczcie. Od zawsze interesowali si polityk. W poowie lat 50. na podwrku na oliborzu zorganizowali dziecic bitw. Jarosaw zosta generaem, mwi, e bd bi czerwonych. Lech mia niszy stopie. Ich matka

178

dowiedziaa si o tym od przeraonej ssiadki. Na szczcie ssiadka nie pracowaa dla bezpieki i sprawa si nie wydaa. Bracia ukoczyli liceum, potem zdali na studia na Wydzia Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. I tam zacza si ich przygoda z polityk. W 1968 roku obaj wzili udzia w demonstracji z okazji wydarze marcowych. Matka, obawiajc si o nich, zabraa im sznurowada do butw. Bliniacy poszli wic w butach bez sznurowade. W efekcie Lech, uciekajc przed milicj, zgubi jednego buta i do domu wrci w skarpetce. Powan dziaalno polityczn zaczli 8 lat pniej. By 1976 rok. W Radomiu doszo do pierwszych masowych strajkw wywoanych decyzj o podwykach cen ywnoci. W efekcie milicja rozpdzia tum protestujcych, a wielu jego uczestnikw aresztowaa. Skutkiem tego byo zaoenie Komitetu Obrony Robotnikw pierwszej opozycyjnej organizacji w PRL. Jarosaw - wwczas zatrudniony jako pracownik naukowy w Instytucie Polityki Naukowej i Szkolnictwa Wyszego rozpocz wspprac z KOR-em. Zaj si Komitetem Interwencyjnym KOR-u, ktrego gwnym zadaniem byo badanie przypadkw zabjstw dokonywanych przez milicjantw i esbekw. Szefem Komitetu by Zbigniew Romaszewski - pniejszy polityk PiS. Wtedy te zacz swoj dziaalno publicystyczn. Zacz pisa na amach Gosu, ktrego wydawc i redaktorem naczelnym by Antoni Macierewicz - po 1989 roku jeden z najbliszych wsppracownikw braci Kaczyskich. Poprzez brata Jarosawa, z opozycj zwiza si Lech - wwczas zatrudniony jako pracownik naukowy na Uniwersytecie Gdaskim. Zacz prowadzi szkolenia z zakresu prawa pracy dla robotnikw. Chodzio o to, aby robotnicy mieli wiadomo, e w wielu przypadkach (np. gdy byli niesusznie represjonowani z powodu przekona politycznych), prawo byo po ich stronie i nawet w PRL mona je byo egzekwowa. W 1978 roku Lech Kaczyski zapisa si do Wolnych Zwizkw Zawodowych. Przez kolejne dwa lata - oprcz wykadw z prawa pracy - prowadzi rwnie dla robotnikw wykady z historii PRL. Te wydarzenia zapewniy mu mocn pozycj w krgach opozycyjnych. Gdy

179

wic w sierpniu 1980 roku w stoczni gdaskiej rozpocza si fala strajkw - 31letni Lech Kaczyski zosta doradc komitetu strajkowego. W tamtych dniach rozpocza si jego wsppraca z Lechem Was. W trakcie wydarze sierpniowych, obaj bracia byli na celowniku bezpieki. Wwczas jednak do wizienia trafi Jarosaw, ktry w mazowieckiej Solidarnoci stawa si coraz waniejsz postaci 36 . Wyszed ju 1 wrzenia na mocy porozumie wywalczonych w Stoczni Gdaskiej. Lech podzieli jego los szesnacie miesicy pniej, kiedy jego nazwisko znalazo si na licie osb przeznaczonych do internowania. Na dziesi miesicy trafi do wizienia w Strzebielinku. Lata 80. to czas, kiedy obaj bracia prowadzili aktywn dziaalno polityczn. Jarosaw, ktry nie zaoy rodziny, mg jej powica wicej czasu. Zaj si dystrybucj wydawnictw podziemnych, wzi udzia w reaktywacji Gosu. Potem wsppracowa z wadzami Solidarnoci: z Komitetem Helsiskim 37 , a nastpnie z Tymczasow Komisj Koordynacyjn 38 . W kocu obj funkcj przewodniczcego biura spoeczno - politycznego TKK, a w kocu sekretarza Komisji Krajowej Wykonawczej 39 . T funkcj Jarosaw piastowa, gdy w Polsce doszo do wydarzenia, ktre miao na wiele lat zdecydowa o losach Polski. Byy to obrady Okrgego Stou. Jarosaw uczestniczy w zespole ds. reform politycznych, a potem w negocjacjach ze Stronnictwem Demokratycznym i Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym w celu powoania wsplnego rzdu. Lech zasiad w zespole do spraw pluralizmu zwizkowego. Transformacja ustrojowa nie doprowadzia do powstania Polski, o ktrej marzyli obaj bracia. Powsta rzd Tadeusza Mazowieckiego, ktry lansowa grub kresk, polegajc na zapewnieniu komunistom bezkarnoci za popenione przez nich w latach 80. zbrodnie. Sami ko

36 W1980 roku Jarosaw Kaczyski wspredagowa dokument Raport Madrycki, dotyczcy przestrzegania praw czowieka i obywatela w Polsce. 37 Organizacja obywatelska powoana w celu kontrolowania poziomu przestrzegania praw czowieka. 38 Organ Solidarnocikoordynujcy dziaalno regionalnych struktur Solidarnoci. 39 Gwny organ wykonawczy NSZZ Solidarno. 180

munici za oddali wadz, ale przejli najwaniejsze instytucje finansowe, banki, urzdy centralne i administracj pastwow, przez co zapewnili sobie wpywy w nowej Polsce. W ten sposb powstaa nowa, formalnie demokratyczna Polska, w ktrej dawni aparatczycy komunistyczni stali si realn si. Jednak transformacja ustrojowa wywindowaa obu braci na wane stanowiska. Lech zosta pierwszym wiceprzewodniczcym Solidarnoci. W czasie kampanii wyborczej Lecha Wasy praktycznie kierowa zwizkiem. Jarosaw zosta redaktorem naczelnym tygodnika Solidarno. W wojewdztwie elblskim zdoby te mandat senatora I kadencji z ramienia Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego. Pniej zosta posem. Mandat senatora uzyska w 1989 roku rwnie Lech. W 1991 roku zosta posem na Sejm I kadencji. W marcu 1991 roku obj stanowisko ministra stanu w Kancelarii Prezydenta odpowiedzialnego za bezpieczestwo pastwa i nadzorujcego prac Biura Bezpieczestwa Narodowego. Niedugo jednak piastowa t funkcj. 31 padziernika 1991 roku odszed po konflikcie z Lechem Was i Mieczysawem Wachowskim. Ta data koczy jego wspprac z twrc i pierwszym liderem Solidarnoci. Kaczyski - z najbliszego wsppracownika Wasy sta si jego najbardziej zagorzaym krytykiem. Wkrtce potem zosta prezesem Najwyszej Izby Kontroli, jednak nie dane mu byo dokoczy 6-letniej kadencji. Niezalenego i stanowczego prezesa NIK - zdeterminowanego, by wykrywa wszelkie nieprawidowoci w funkcjonowaniu organw pastwowych zaczy si obawia kolejne wpywowe grupy interesw. W 1995 roku Lech Kaczyski zosta odwoany uchwaami Sejmu i Senatu. I to by kres kolejnego etapu jego politycznej dziaalnoci. Jesieni 1995 roku Wasa dokona politycznego ywota, a w fotelu prezydenckim zastpi go Aleksander Kwaniewski - dawny komunistyczny aparatczyk, z ktrym niepodlegociowiec - opozycjonista Kaczyski wsppracowa nie mg. Odsun si wic w cie i wrci do Trjmiasta, by przez kolejne kilka lat wykada prawo. Przez ten czas, Lech Kaczyski mg patrze na polityk z dystansem, cieszy

181

si udanym yciem rodzinnym i czsto przyjeda do Warszawy, by odwiedza rodzicw i brata. Tymczasem Jarosaw podj si dziea, ktre w Polsce po Okrgym Stole wydawao si niemal nierealne. Prbowa stworzy ruch polityczny oparty na wartociach chrzecijaskich i zasadach demokratycznych. Nazwa go Porozumienie Centrum. Nowy ruch mia by alternatyw dla polskiej sceny politycznej podzielonej na obz postkomunistw i Solidarnoci, opartej na byej komunistycznej agenturze. Udao si. Przedstawiciele Porozumienia Centrum w 1991 roku weszli do Sejmu i wsptworzyli rzd premiera Jana Olszewskiego pierwszy po Okrgym Stole rzd o orientacji prawdziwie niepodlegociowej. Wsptworzyli niedugo. W maju 1992 roku Janusz Korwin Mikke zoy projekt uchway lustracyjnej. Sejm j przegosowa. Antoni Macierewicz ujawni list agentw SB funkcjonujcych w strukturach pastwowych i umieci tam nazwisko Lecha Wasy. Wasa wsplnie z Pawlakiem, Kwaniewskim i Tuskiem obalili rzd, a stanowisko premiera powierzyli Waldemarowi Pawlakowi 40 . Nastpne lata to okres krytyki kolejnych rzdw i nieustannych sporw politycznych. Jednak nie by to czas stracony. Jarosaw Kaczyski przedstawi odmienn wizj rozwoju Polski, w ktrej opowiedzia si za integracj z EWG, przystpieniem do NATO, walk z przestpczoci zorganizowan, za dekomunizacj i lustracj. Ta opcja zacza przekonywa coraz wicej polskich wyborcw. I w efekcie PC jako czonek Akcji Wyborczej Solidarno znalazo si w 1997 roku z powrotem w parlamencie, a sam Jarosaw Kaczyski zosta wiceprzewodniczcym AW S. Szybko jednak ujawniy si podziay we frakcji politycznej zbudowanej na gruzach wielkiego ruchu antykomunistycznego. I AW S zacza traci poparcie spoeczne, w efekcie czego w 2001 roku poniosa porak i nie wesza do Sejmu. Mogo si wydawa, e poli

40Przyszli rywale polityczni byli ze sob zadziwiajco zgodni zarwno w sali sejmowej jak i podczas spotkania u Lecha Wasy.

182

tyczna historia braci Kaczyskich dobiega koca. Polityka jednak - jak fortuna koem si toczy. W poowie 2000 roku, kierowany przez Jerzego Buzka gabinet sta si rzdem mniejszociowym. Unia Wolnoci zakoczya koalicj z AW S i wysza z rzdu, zostawiajc puste stanowiska - m.in. ministra sprawiedliwoci. Buzek zrobi wic najlepsz rzecz, jak mg zrobi: sign po Lecha Kaczyskiego. Jechaem samochodem na zajcia ze studentami, gdy dowiedziaem si przez telefon, e przyjdzie mi peni funkcj ministra sprawiedliwoci - powiedzia pniej w jednym z wywiadw. Nawet gwny oponent - prezydent Aleksander Kwaniewski - o nowym ministrze stara si wypowiada pozytywnie. Nikt nie zdawa sobie sprawy, jakie wywoa to skutki. Lech Kaczyski obj fotel ministra i natychmiast zacz bezpardonow walk z przestpczoci. Ruszyy ledztwa w sprawie najgoniejszych przestpstw: zabjstw Marka Papay, nielegalnego handlu broni, mafii paliwowej i dziesitki innych. W 2001 roku minister Kaczyski (wsplnie ze Zbigniewem Wassermannem) doprowadzi do wszczcia najwikszego ledztwa Instytutu Pamici Narodowej - ledztwa w sprawie funkcjonowania w latach 1956-1989 w strukturach MSW PRL zwizku przestpczego 41 . Ale nie tylko. Pod naciskiem Kaczyskiego ruszyy te inne sprawy kryminalne. Prokuratorzy dostali sygna, e maj stanowczo i konsekwentnie ciga przestpcw. Sam Kaczyski wprowadzi te obowizek wystpowania do sdu z wnioskiem o areszt tymczasowy dla podejrzanych o najpowaniejsze przestpstwa. Te dziaania natychmiast przysporzyy mu popularnoci. Mino kilka tygodni i Lech Kaczyski sta si najbardziej popularnym politykiem w Polsce. Ta popularno spowodowaa, e w 2001 roku jego brat powoa do ycia now parti - Prawo i Sprawiedliwo (Lech Kaczyski zosta jej pierwszym honorowym przewodniczcym). PiS nie zdoby

41 ledztwo to zostao zatrzymane w 2004 roku, gdy zmierzao do postawienia zarzutw generaowi Czesawowi Kiszczakowi. 183

wprawdzie wadzy, ale jesieni 2001 roku zosta gwn parti opozycyjn wzgldem rzdzcego Sojuszu Lewicy Demokratycznej. AW S odesza w polityczny niebyt i partia braci Kaczyskich staa si jedyn realn opozycj. I po czterech katastrofalnych latach rzdw SLD, ktre byy pasmem afer, skandali i korupcji - jesieni 2005 roku PiS uzyska najlepszy wynik w wyborach parlamentarnych. Kilka tygodni pniej na prezydenta wybrany zosta Lech Kaczyski. I w ten sposb historia zatoczya koo - dwaj bliniacy, ktrych los na politycznej scenie wydawa si przesdzony kilka lat wczeniej, w 2005 roku spenili swoje marzenie i przejli wadz w Polsce. Przejli j na dwa lata i nadali polskiej polityce nowy trend: powrt do wartoci, tradycji i polskoci. Rzdy PiSu i jego koalicjantw nie byy, oczywicie, idealne. Nie wprowadzono reform wolnorynkowych, nie sprywatyzowano pastwowych przedsibiorstw, nie ograniczono biurokracji, nie uproszczono systemu podatkowego. le prowadzono walk z korupcj: zamiast likwidowa korupcjogenne przepisy i ogranicza rol pastwa w pastwie, powoano now sub specjaln do walki z korupcj. Mimo wszystkich tych niedocigni, rzd PiS wnis jednak now jako do polskiej polityki. Na arenie midzynarodowej zacz twardo broni interesw pastwa, skierowa tajne suby do dziaa na kierunku wschodnim. Ten kierunek trzyma te prezydent. Lech Kaczyski uczestniczy w prawie wszystkich uroczystociach pastwowych, w defiladach, wygasza pomienne, patriotyczne przemwienia z okazji wit narodowych, odznacza weteranw wojennych, angaowa si w dziaania Instytutu Pamici Narodowej. Najbardziej widoczne skutki przynosio to do jesieni 2007 roku, kiedy polsk polityk tworzy wsplnie z bratem Jarosawem. Tymczasem za wschodni granic Polski dziay si rzeczy napawajce coraz wikszym niepokojem. Po polityce pierestrojki, w 1989 roku Zwizek Socjalistycznych Republik Radzieckich zacz si trwale rozpada. Autor transformacji - Michai Gorbaczow - mianowa si pierwszym i zarazem ostatnim prezydentem ZSRR. Stanowisko to piastowa rok czasu. W 1990 roku

184

przewodniczcym Rady Najwyszej Rosyjskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej zosta 59-letni Borys Jelcyn pokonujc kandydata forsowanego przez Gorbaczowa. Jelcyn by zwolennikiem kursu reformatorskiego. Dy do rozwizania ZSRR i wprowadzenia kraju na drog demokracji i wolnego rynku. Jego droga w kierunku reform znalaza przeciwnikw - gwnie samego Gorbaczowa, wiceprezydenta ZSRR Giennadija Janajewa i Borisa Pugo - ministra spraw wewntrznych. W sierpniu zorganizowali oni pucz, ktrego celem byo przejcie wadzy i nie dopuszczenie do rozpadu ZSRR. Uwizili na Krymie Gorbaczowa i ogosili przejcie wadzy przez Janajewa. Jednak nie udao si im zdoby siedzib rosyjskich wadz, gdy przed budynkami zgromadziy si tumy mieszkacw Moskwy, do ktrych przemwi Jelcyn. Wojsko ostatecznie poparo Jelcyna, a nie puczystw, co rozstrzygno spraw. Boris Pugo popeni tajemnicze samobjstwo 42 , Janajew poda si do dymisji. Jelcyn wystpi do parlamentu, aby zdelegalizowa Komunistyczn Parti Zwizku Radzieckiego i skonfiskowa jej majtek. Parlament zgodzi si. 6 wrzenia 1991 roku rzd rosyjski uzna niepodlego Litwy, otwy i Estonii, a trzy miesice pniej w Puszczy Biaowieskiej podpisano akt o likwidacji ZSRR i powoaniu Wsplnoty Niepodlegych Pastw. Ta data rozpoczyna w historii Rosji okres chaosu wewntrznego i gospodarczego, wzajemnych walk frakcyjnych w parlamencie, okres rozkwitu zorganizowanej przestpczoci. Chaos ten pogbiay wojny z Czeczeni na Kaukazie, ktre angaoway rosyjsk armi i ujawniay jej gigantyczne saboci: braki sprztu, ogromn demoralizacj oficerw, baagan organizacyjny. Sam Jelcyn za kompromitowa si coraz bardziej na arenie midzynarodowej, demonstrujc swoj chorob alkoholow i kolejne wulgarne zachowania. Rosja pograa si w coraz wikszym chaosie, nad ktrym nie panowa ani chorujcy prezydent - alkoholik, ani zwalczajce si grupy interesw w subach specja-

42

Oficjalna wersja mwi, e zmar, strzelajc do siebie z pistoletu. W rzeczywistoci, zosta zastrzelony. 185

nych, ani adna inna sia. W tym baaganie i chaosie od 1996 roku coraz wiksz rol zacz odgrywa Wadimir Wadimirowicz Putin - byy oficer KGB, ktry od 1996 roku pracowa w administracji Borysa Jelcyna i tam zwrci na siebie jego uwag. Do pracy tam cign go Anatolij Czubajs - szef administracji Jelcyna. Z pocztku Putin zajmowa si administrowaniem nieruchomociami prezydenckimi, jednak ju rok pniej Czubajs uczyni go swoim zastpc i powierzy mu wikszo swoich spraw. Putin zosta te szefem Gwnego Zarzdu Kontroli, co otworzyo mu drog do pozyskiwania materiaw kompromitujcych wszystkich urzdnikw rosyjskiej administracji, tajnych sub, finansjery i wojskowych. Mody, ujmujcy i rzutki pukownik do tego stopnia zdoby zaufanie prezydenta Rosji, e ten w 1998 roku powierzy mu kierowanie Federaln Sub Bezpieczestwa - nastpczyni owianego z saw KGB. W marcu 1999 roku zosta rwnie czonkiem Rady Bezpieczestwa Rosji. W tym czasie doszo do konfliktu Jelcyna z premierem Siergiejem Stiepaszynem, ktremu zarzucano brak stanowczych krokw w stosunku do Czeczenii. Stiepaszyn zosta zdymisjonowany, a jego nastpc zosta wanie Putin. Kilka miesicy pniej Jelcyn poda si do dymisji, a jego obowizki do czasu wyboru nowego prezydenta przej wanie Wadimir Putin. Zaskakujca jest kariera tego oficera KGB, ktry w cigu trzech lat potrafi doj rwnoczenie do stanowisk szefa rzdu i gowy pastwa. Polityk wewntrzn i zagraniczn Wadimir Putin niemal natychmiast ukierunkowa na odbudow mocarstwowej pozycji Rosji w wie- cie. Aby to zrealizowa, trzeba byo najpierw opanowa chaos wewntrzny w kraju. Ju w pierwszym roku swojego urzdowania, nowy prezydent wysa rosyjskie wojska z powrotem do Czeczenii, dajc tym samym sygna do kolejnego ludobjstwa na Kaukazie. Administracj pastwow i prezydenck obsadzi swoimi ludmi z KGB, tak samo jak wszystkie pozostae suby. Zapewnio mu to kontrol nad ca si w pastwie i zapobiego konfliktom i tworzeniu si frakcji funkcjonariuszy rnych sub. Nowy przywdca zdyscyplinowa rwnie biznes

186

menw. Ci, ktrzy zyskami dzielili si z wadz, mogli liczy na jej przychylno, ci, ktrym wadza si nie podobaa trafiali do wizie (casus Michaia Chodorkowskiego) na wiele lat. Ten system doprowadzi do wyodrbnienia si w rosyjskim spoeczestwie wskiej grupy oligarchw biznesowych, ktrych majtki kontrastuj z ndz i ubstwem prowincji. W samej za Rosji wyodrbniy si dwa wiaty: bogactwo dwch wielkich miast i postpujca, skrajna ndza prowincji. Wojna w Czeczenii od pocztku spotykaa si z krytyk wielu dziennikarzy i obrocw praw czowieka. W czasach Jelcyna, rosyjska administracja udawaa, e problemu nie ma i nie komentowaa wypowiedzi dziennikarzy. W czasach Putina zmienio si i to. Jako pierwsza, ju w 12 dni po zaprzysieniu Putina zamordowana zostaa Lubov oboda - opozycyjna dziennikarka rosyjska. Potem mordowano kolejnych. W okresie prezydentury Putina zamordowano cznie 111 dziennikarzy. Pniej, gdy fotel prezydenta obj Dmitrij Miedwiediew, a Putin zosta premierem zgino kolejnych 20 dziennikarzy. Na licie dziennikarskich ofiar reimu putinowskiego znalazy si nazwiska m.in. Anny Politkowskiej niezalenej dziennikarki piszcej o zbrodniach w Czeczenii oraz Aleksandra Pitrowa redaktora naczelnego pisma Wolny wybr. Jednak lista zamordowanych wrogw reimu obejmuje nie tylko dziennikarzy. W listopadzie 2006 roku zamordowany zosta Aleksandr Litwinienko - byy pukownik KGB, ktry zbieg do Wielkiej Brytanii i uzyska tam azyl polityczny, a ktry gono krytykowa reim Putina. W ksice Wysadzi Rosj, Litwinienko dowodzi, e ataki na budynki mieszkalne w Moskwie, Riazaniu i Wogodo- sku byy zaplanowane i przeprowadzone przez FSB, aby win obarczy Czeczecw i uzyska pretekst do ataku na Czeczeni. Niejaki Andriej ugowoj, ktry osobicie zaplanowa i zrealizowa operacj zamordowania Litwinienki, zosta deputowanym do rosyjskiej Dumy Pastwowej. 13 lutego 2004 roku w Katarze zamordowany zosta Zelimchan Jan- darbijew - byy wsppracownik generaa Dudajewa, byy prezydent Czeczenii, jeden z gwnych przywdcw antyrosyjskiego ruchu oporu

187

w Czeczenii. Wysadzono w powietrze samochd, ktrym jecha. Dwaj funkcjonariusze FSB dokonali jednak zamachu w sposb dyletancki: w wynajtym samochodzie zostawili skrawki kabli i kawaki tamy izolacyjnej. Zostali aresztowani i skazani, jednak Putin nie zostawi ich samych. P roku pniej obaj zostali wydaleni do Rosji na podstawie umowy midzypastwowej pozwalajcej obywatelom Rosji na odbywanie kary wizienia w swoim kraju. Na moskiewskim lotniku obydwu bandytw powitano z honorami nalenymi gowom pastw. We wrzeniu 2004 roku prbowano otru Wiktora Juszczenk - kandydata na prezydenta Ukrainy. Agenci FSB, ktrzy tego dokonali, po powrocie do Moskwy zostali awansowani do stopni generalskich. Decyzj podpisa... Wadimir Putin. W tym samym 2004 roku doszo do ataku czeczeskich terrorystw na szko w Biesanie. Rozpoczy si negocjacje z terrorystami. Przerwa je Putin, ktry kaza rosyjskim onierzom odbija szko si. Zgino ponad 350 osb w tym wiele dzieci. Rozwizania siowe i zabjstwa przeciwnikw politycznych stay si istot rzdw Putina. Wadimir Wadimirowicz z energi zabra si za odbudow pozycji Rosji na arenie midzynarodowej. W tej kwestii zacz od zmiany polityki medialnej i budowy wasnego wizerunku. Niemal natychmiast zacz udziela wywiadw zagranicznym dziennikarzom, spotyka si z przywdcami innych pastw, zaprasza do Moskwy artystw - m.in. Paula McCartneya. I za kadym razem mwi o wprowadzaniu Rosji na drog reform, o zacienianiu sojuszu z zachodem i z pastwami europejskimi. Ta polityka szybko zacza przynosi rezultaty. Na europejskich salonach Wadimir Putin sta si czstym bywalcem i zabiera gos w sprawach, w ktrych Rosja nie powinna by pytana o zdanie. Wprowadzi rwnie Rosj do grupy G7 (siedmiu najbogatszych pastw wiata), co spowodowao powstanie grupy G8. Spaci te bardzo istotn cz zaduenia zagranicznego. Wpuci do Rosji zagranicznych inwestorw. Wszystko to zjednao mu sympati przywdcw wiatowych mocarstw. Co rwnie wane: Putin mia od pocztku wiadomo, e kady z tych

188

przywdcw chce go mie za partnera w swoich rozgrywkach. I umiejtnie z tego korzysta, rozgrywajc kadego przeciwko kademu, odbudowujc pozycj Rosji i zarazem powikszajc swoj osobist wadz. Ju od czasw carskich istotnym elementem polityki zagranicznej Rosji jest uzalenianie krajw ssiednich. Swoje dziaania w tym zakresie Wadimir Wadimirowicz skoncentrowa na dwch obszarach: na Kaukazie i w Europie rodkowo - Wschodniej. W pierwszym przypadku usiowa pogbia i tak istniejce ju spory (np. pomidzy Gruzinami i Osetyczykami), by mie pretekst do interwencji zbrojnej w Gruzji. Udao mu si to zreszt w 2008 roku. Sprawa bya o tyle palca, e od kiedy prezydentem Gruzji zosta Michai Saakaszwili, ten niewielki kraj zacz stara si o przyjcie do NATO. W krajach Europy rodkowo - Wschodniej stosowano dwie strategie rosyjskiej dominacji. Po pierwsze: w strukturach aparatu pastwowego starano si umieszcza agentw wpywu, aby mie kontrol nad politycznymi decyzjami w danym pastwie. Przykadem jest operacja Olin, polegajca na umieszczeniu w strukturach pastwa polskiego agenta wpywu, ktry mia za zadanie blokowa przyjcie do NATO Litwy, otwy i Estonii. Drugim sposobem byo uzalenianie krajw od dostaw surowcw energetycznych. T polityk realizowano poprzez spki rejestrowane w rajach podatkowych, ktre staray si przej kontrol nad dostawami surowcw lub nad infrastruktur, ktr je dostarczano (np. nad rurocigami i gazocigami). Elementem tej polityki byo rwnie niedopuszczenie do dywersyfikacji rde ropy i gazu, aby nie istniaa alternatywa dla rde rosyjskich. I oto nagle, jesieni 2005 roku, profesor prawa - niepodlegociowiec z przekonania, opozycjonista antykomunistyczny i patriota zostaje prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej. Ten mierzcy niewiele powyej 160 cm wzrostu czowiek ju wkrtce zacz broni polskiej racji stanu na kadej paszczynie. I bardzo szybko stan koci w gardle rosyjskiemu imperializmowi. Jego konfrontacja z Putinem mogaby przypomina stracie Dawida z Goliatem. Tyle tylko, e w tym wypadku to

189

Dawid ponis porak. Jednak wczeniej zada Goliatowi szereg bolesnych ciosw.

190

Rozdzia 12 Przecita pajczyna

Latem 2006 roku wsppracownicy Zbigniewa Wassermanna zakoczyli przygotowywanie nowej ustawy o Subie Wywiadu Wojskowego i Subie Kontrwywiadu Wojskowego. 6 czerwca now ustaw uchwali Sejm, w ktrym wikszo miaa koalicja PiS LPR Samoobrona. Pniej, niemal natychmiast, podpisa j prezydent. Stanowio to realizacj jednej z podstawowych obietnic wyborczych rzdzcej partii. Ustawa zakadaa rwnie likwidacj znienawidzonych przez PiS Wojskowych Sub Informacyjnych, przeprowadzenie weryfikacji jej funkcjonariuszy i powoanie od podstaw nowego wywiadu i kontrwywiadu wojskowego. Wojskowe Suby Informacyjne to relikt poprzedniej epoki, kontynuujcy jej najgorsze tradycje z najbardziej mrocznego okresu. Ich geneza siga poowy maja 1943 roku. Na terytorium Zwizku Radzieckiego zaczto wwczas formowa Pierwsz Dywizj Piechoty im. Tadeusza Kociuszki 43 . Utworzono rwnie pierwszy oddzia rozpoznania wojskowego. Zajmowa si on wywiadem wojskowym. Podobne jednostki tworzono przy wszystkich formacjach wojskowych Ludowego Wojska Polskiego tworzonego na terytorium ZSRR. Pniej, na mocy rozkazu dowdcy Ludowego Wojska Polskiego, wszystkie te jednostki

43 Ta wanie dywizja wzia udzia w synnej bitwie pod Lenino.

191

poczono i nazwano Oddziaem II Sztabu Generalnego. Po zakoczeniu wojny, Oddzia II mia zaj si dziaalnoci wywiadowcz na potrzeby Ludowego Wojska Polskiego. W 1951 roku zosta przeksztacony w Zarzd II Sztabu Generalnego. Zajmowa si szpiegostwem w krajach kapitalistycznych. Koncentrowa swoj dziaalno gwnie na kierunkach: USA, Francji, Niemiec Zachodnich, Wielkiej Brytanii i Izraela. Pod koniec lat 80. Zarzd II Sztabu Generalnego wyprowadzi z Polski pienidze przeznaczone na Fundusz Obsugi Zaduenia Zagranicznego. Pienidze te trafiy na tajne konta w krajach zachodnich, a pniej wrciy do Polski i posuyy oficerom i agentom wojskowych sub do przejcia prywatyzowanych spek. W ten sposb powstaa klasa rekinw kapitalizmu z pocztku lat 90. W 1991 roku II Zarzd Sztabu Generalnego wszed w skad Wojskowych Sub Informacyjnych. Drugim filarem WSI bya Informacja Wojskowa. Powstaa w 1943 roku przy wojsku polskim formowanym w ZSRR, pniej funkcjonowaa przy Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego, ktry przeksztaci si w rzd. Zajmowaa si oficjalnie przeciwdziaaniu szpiegostwu wojskowemu. Faktycznie za wyapywaa onierzy Armii Krajowej, Narodowych Si Zbrojnych i innych, patriotycznych organizacji podziemnych, w tym szczeglnie oficerw wywiadu i kontrwywiadu II Rzeczpospolitej. Schwytanych brutalnie torturowano w siedzibach Informacji, a potem, po sfingowanych procesach, rozstrzeliwano. W latach 40. i 50. Gwny Zarzd Informacji zorganizowa fal aresztowa we wszystkich rodzajach Si Zbrojnych - m.in. tzw. proces komandorw. Do wizie wtrcono wwczas 20 wysokich rang oficerw Marynarki Wojennej wywodzcych si z czasw II Rzeczypospolitej, a kilku z nich skazano na mier. . W 1957 roku Gwny Zarzd Informacji zosta przeksztacony w Wojskow Sub Wewntrzn, ktra w czasach PRL zasyna ciganiem modych ludzi uchylajcych si od wojska. WSW to jedna z najbardziej mrocznych instytucji minionej epoki. Oprcz cigania dezerterw i licznych operacji kontrwywiadowczych, braa udzia w prze

192

ladowaniach opozycji. Udowodniona zostaa wana rola funkcjonariuszy WSW w inwigilacji Jana Pawa II w Rzymie, a take ich udzia w< zbrodni na ksidzu Jerzym Popieuszce. W 1991 roku WSW i II Zarzd Sztabu Generalnego zostay poczone. W ten sposb utworzono Wojskowe Suby Informacyjne. Po Okrgym Stole nie poddano tej suby weryfikacji (uczyniono tak ze Sub Bezpieczestwa) i WSI przetrway w niezmienionym ksztacie. Nadal tworzyli je ludzie, ktrzy przed 1989 rokiem zajmowali si szpiegostwem w krajach NATO i zwalczaniem opozycji demokratycznej. Romuald Szeremietiew - byy minister i wiceminister obrony: Jako wiceminister i minister obrony otrzymywaem na swoje biurko raporty Wojskowych Sub Informacyjnych. W znakomitej wikszoci one si do niczego nie nadaway. Z wyjtkiem kilku, byy zupenie bezwartociowe. W pewnym momencie wpadem w zdumienie i zaczem si zastanawia, co waciwie robi ta instytucja, skoro angauje mj czas do lektury dokumentw, z ktrych nie wynika nic lub prawie nic. W kocu dostaem meldunek na temat jakiego braku sprztu. I w tym meldunku bya zawarta silna sugestia od jakiej firmy naley kupi ten sprzt. Wtedy si zdenerwowaem, wezwaem szefa WSI, opierdoliem go i powiedziaem, e tak dalej by nie moe, aby jego ludzie mwili swojemu przeoonemu, jakie ma podejmowa decyzje w sprawie sprztu dla polskiej armii. Po 1989 roku Wojskowe Suby Informacyjne nie zajmoway si ani dziaalnoci wywiadowcz, ani kontrwywiadowcz, ani ochron armii. W pierwszej kolejnoci, udzieliy nieformalnej ochrony grupie biznesmenw, ktrzy wprowadzili na polski rynek pienidze ukradzione z FOZZ. W tej grupie byli tacy ludzie jak Edward Mazur - podejrzewany o zlecenie zabjstwa generaa Marka Papay. W drugiej kolejnoci - WSI przejy kontrol nad wiatem przestpczym, ktry zaczy wykorzystywa do wasnych gier. Przykadem moe by wie

193

loletnia operacja przemycania narkotykw z Ameryki Poudniowej do Polski i krajw Zachodniej Europy. Wykorzystano przy tym Jeremiasza Baraskiego ps. Baranina - szefa polskiej mafii rezydujcego w Wiedniu, wsppracujcego z WSI. Rwnie od poowy lat 90. WSI nielegalnie sprzedaway bro do krajw objtych embargiem ONZ - m.in. do Jugosawii, Somalii i Jemenu. Pienidze z tych nielegalnych operacji zasilay prywatne konta oficerw specsub. Gdy sprawa si wydaa, szefowie WSI wszystkiemu zaprzeczyli, okamujc m.in. prezydenta i premiera. W tym samym czasie cywilny kontrwywiad Urzdu Ochrony Pastwa zatrzyma dwch oficerw WSI pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Rosji i jednego pod zarzutem szpiegostwa na rzecz USA. Wszyscy zostali skazani na wieloletnie wizienie. W trakcie procesu okazao si, e WSI nie wszczy wzgldem tych ludzi nawet rutynowych procedur kontrwywiadowczych. W 2001 roku WSI prawdopodobnie w porozumieniu z wczesnym ministrem obrony Bronisawem Komorowskim - zorganizoway prowokacj przeciwko Romualdowi Szeremietiewowi, ktrego wczeniej bezskutecznie staray si pozyska do wsppracy. W lipcu na amach Rzeczpospolitej ukaza si artyku o tym, e asystent Szeremietiewa - Zbigniew Far- mus - da w imieniu Szeremietiewa od koncernw zbrojeniowych apwek w zamian za umawianie spotka z wiceministrem. Szeremietiew zosta zdymisjonowany, wybuch wielki skandal, prokuratura wszcza ledztwo. Ostatecznie w 2010 roku Szeremietiew zosta prawomocnie uniewinniony i oczyszczony ze wszystkich zarzutw. W trakcie ledztwa wyszo na jaw, e blokowa zakupy sprztu, ktry polskiej armii by zupenie niepotrzebny, ale za ktrym lobbowali ludzie z WSI (w zamian za prowizje od producentw). 44 Tymczasem firmy zwizane z wojskowymi specsubami nielegalnie przejmoway spki z sektora zbrojeniowego, spki paliwowe i najwaniejsze kontrakty z sektora energetycznego

44 Przykadem moe by zakup rakiet krtkiego zasigu, do ktrych kupiono wyrzutnie dziaajce tylko na pustyni Negev w Izraelu. Cay zakup okaza si bezuyteczny.

194

(m.in. produkcja komponentw paliwowych, produkcja i mieszanie paliw, dostarczanie paliw itp.). Ujawnia to tzw. afera Orlenu, ktra udowodnia, e na polskim rynku paliw walcz ze sob spki kontrolowane przez ABW z tymi, ktre kontroluje WSI popierajce z kolei tzw. mafi paliwow. Kolejnym problemem byo to, e wikszo kadr Wojskowych Sub Informacyjnych stanowili ludzie ksztaceni w Akademii Sztabu Generalnego w Moskwie na specjalnych kursach organizowanych przez GRU dla funkcjonariuszy specsub krajw demokracji ludowej. Po 1989 roku obecno tych ludzi w strukturach pastwowych Polski odbieraa naszemu krajowi wiarygodno w oczach sojusznikw z NATO. Paraliowaa te modernizacj armii, gdy pastwa NATO nie chciay udostpnia Polsce zastrzeonych technologii zbrojeniowych wiedzc, e poprzez WSI trafi do sub rosyjskich. Pasmo afer, ktre stao si istot dziaalnoci Wojskowych Sub Informacyjnych, wychodzio na wiato dzienne dziki sejmowej komisji ds. sub specjalnych. Regularnie stawali przed ni funkcjonariusze WSI odpowiedzialni za realizacj poszczeglnych spraw. Wrd nich byli onierze, ktrzy do sub trafili z pobudek patriotycznych, ale nie mogli si realizowa, gdy kazano im uczestniczy w operacjach, ktre nijak si miay do walki o bezpieczestwo pastwa. Zdesperowani, dzielili si swoj wiedz z komisj ds. sub. Efektem byy zawiadomienia wysyane z komisji do Naczelnej Prokuratury Wojskowej dotyczce racych zaniecha WSI w osonie kontrwywiadowczej polskiego wojska, nielegalnego handlu broni, podejrzenia szpiegostwa. Wojskowa prokuratura okazywaa si jednak bezsilna i bezwadna. ledztwa prowadzia nieudolnie, czsto je umarzaa, nie potrafia wydoby dokumentw, ani przesuchiwa wiadkw. Prokurator, ktry prowadzi spraw sprzeday broni do krajw objtych embargiem ONZ, w kluczowym momencie zapad na chorob alkoholow i ledztwa nie dokoczy (sprawa zostaa umorzona). Trudno si wic dziwi, e likwidacja tej patologicznej struktury pastwowej staa si sztandarowym celem obozu politycznego, ktry

195

jesieni 2005 roku przej w Polsce wadz. I trudno si te dziwi, e osob odpowiedzialn za likwidacj Wojskowych Sub Informacyjnych zosta Antoni Macierewicz - wczeniej przez wiele lat czonek sejmowej komisji ds. sub specjalnych, ktry alarmowa o przestpczej i szkodliwej dziaalnoci WSI. Zanim jednak przystpiono do samego zniszczenia struktur WSI, rzd PiS we wsppracy z prezydentem wykona jeden bardzo wany ruch. 27 lutego powoali na stanowisko szefa Sztabu Generalnego generaa Franciszka Ggora. Ggor - z wyksztacenia doktor nauk wojskowych, zna biegle trzy jzyki, mia za sob ogromne dowiadczenie jako oficer operacyjny i jako dowdca w trakcie misji ONZ. Ggor mia bardzo dobr opini w Kwaterze Gwnej NATO. By zwolennikiem modernizacji polskiej armii i gorco popiera koncepcj reformy wojskowych sub specjalnych. Romuald Szeremietiew: Osobicie znaem generaa Ggora i miaem o nim jak najlepsze zdanie. By to niewtpliwie wybitny fachowiec od spraw wojskowoci i bezpieczestwa. Ggor nie podziela PRL-owskich nawykw wielu wysokich rang oficerw Wojska Polskiego. Uwaa, e prawdziwe zagroenie dla Polski moe przyj ze wschodu, a naszym najlepszym sojusznikiem jest NATO. Dlatego robi, co mg, aby zacienia sojusz Polski z NATO. W kwietniu 2010 roku byy minister spraw zagranicznych - profesor Adam Daniel Rottfeld ujawni, e genera Franciszek Ggor by powanym kandydatem na Naczelnego Dowdc Si Zbrojnych pastw NATO. Kandydatur generaa popierali Amerykanie i Brytyjczycy. W 2009 roku genera Ggor naszkicowa wstpny plan strategii wojskowej NATO, ktr zamierza stworzy jako szef wojsk pastw paktu. By to plan charakteryzujcy si bardzo antyrosyjskim nastawieniem i obejmowa m.in. wzmocnione procedury kontrwywiadowcze, zainstalowanie w krajach Europy rodkowo - Wschodniej elementw tar

196

czy antyrakietowej 45 . mier generaa w katastrofie smoleskiej pooya kres tym planom, ku uciesze Rosji. Kilka miesicy po mianowaniu Ggora na szefa sztabu, latem 2006 roku, 46 Antoni Macierewicz zosta powoany na szefa Komisji Weryfikacyjnej WSI. Komisj Likwidacyjn pokierowa Sawomir Cenckiewicz - historyk IPN, ktry zasyn jako autor ksiek o kulisach funkcjonowania bezpieki w czasach PRL. Rozpoczynaa si jedna z najwaniejszych po II wojnie wiatowej operacji politycznych, ktra miaa zadecydowa o bezpieczestwie Polski. Czonek Komisji Likwidacyjnej WSI: Na zdecydowany opr napotkalimy ju pierwszego dnia. Funkcjonariusze WSI po prostu nie chcieli nas wpuci do budynku przy ulicy Oczki. Wtedy szefowie obu komisji poprosili o pomoc andarmeri Wojskow. Weszlimy tam si, cho ludzie z WSI mocno pomstowali i starali si nawet to utrudni, blokujc dostp do pomieszcze i dokumentw. Zaczo si przejmowanie dokumentw, spisywanie majtku, kontrola zasobw agenturalnych, kontrola prawidowoci obiegu dokumentw. Komisja Likwidacyjna WSI pracowaa kilka miesicy, ale to wystarczyo, aby wykona swoje zadanie. Niestety, prac zaczlimy do pno i byli oficerowie WSI wiedzc, e wejdziemy do ich siedziby - dokonali tzw. wyprowadzenia najcenniejszej agentury. Polegao to na tym, e zabrali i wynieli poza siedzib WSI akta pracy najwaniejszych agentw w tym kilku politykw z pierwszych stron gazet. W ten sposb uzyskali moliwo szanta

45 Tarcza umoliwiaa zestrzeliwanie pociskw wystrzelonych np. z terytorium Rosji w momencie, gdy wchodziy w polsk przestrze powietrzn. 46 Likwidacja WSI i stworzenie nowych wojskowych sub specjalnych z punktu widzenia bezpieczestwa pastwa bya oczywicie rzecz konieczn, jedmk ogromny bd PiS-u polega na tym, e ustaw uchwalono dopiero w czerwcu 2006 roku, a przygotowywano j przez wiele miesicy. Zapewne reforma sub poszaby o wiele sprawniej, gdyby ustawa zostaa przygotowana jeszcze przed objciem wadzy i poddana pod gosowanie Sejmu RP w pierwszym moliwym terminie, jeszcze jesieni 2005 roku. Opnienie wynikajce z prac nad ustaw w istotny sposb utrudnio reform.

197

owania ich i wpywania na ich decyzje. Rwnolegle, Antoni Macierewicz rozpoczyna weryfikacj funkcjonariuszy WSI. Ci, ktrzy chcieli pracowa w nowych subach, musieli wypeni owiadczenie weryfikacyjne. Pod rygorem odpowiedzialnoci karnej odpowiadali na wiele pyta. Jedno z nich dotyczyo tego, czy maj wiedz o przestpczych dziaaniach WSI. Jeli odpowied bya pozytywna - kandydat by proszony o przedstawienie szczegw. Mijay miesice, a komisja pracowaa nad sformowaniem nowej struktury wywiadu i kontrwywiadu wojskowego. Ostatecznie, ponad poow dotychczasowych kadr zweryfikowano negatywnie, cz dopuszczono do pracy w nowo tworzonych wywiadzie lub kontrwywiadzie wojskowym. Rwnoczenie, komisja skierowaa do prokuratury kilkadziesit zawiadomie o przestpstwach popenianych przez onierzy WSI m.in. 0 nielegalnym handlu broni, handlu narkotykami, zaniechanie procedur i dziaa kontrwywiadowczych. Pierwszy etap prac komisji zakoczy Raport z weryfikacji WSI. W styczniu 2007 roku pierwsza wersja raportu zostaa opatrzona klauzul cile tajne i przesana do Kancelarii Prezydenta. Lech Kaczyski i weryfikatorzy WSI popenili katastrofalny bd: podali do wiadomoci publicznej, e w raporcie figuruje 130 nazwisk czynnych agentw WSI, ktrzy swoj wspprac wykorzystywali w celach innych ni bezpieczestwo pastwa. Nie podali jednak, o kogo chodzi. Ten bd mia si wkrtce zemci i to bardzo surowo. Teraz jednak, przez krtki czas, to obz WSI by w defensywie, a obz niepodlegociowy tryumfowa. By 16 lutego 2007 roku. W Kancelarii Prezydenta odbya si uroczysta konferencja prasowa. Lech Kaczyski i siedzcy obok niego Antoni Macierewicz ogosili, e oto prezydent RP podj decyzj o odtajnieniu raportu z prac Komisji Weryfikacyjnej WSI. Punktualnie o godzinie 12.00 raport znalaz si na stronie internetowej Kancelarii Prezydenta. 1 wywoa burz. Oto bowiem opinia publiczna dostaa prawdziwy, na

198

macalny i zrozumiay dla kadego dowd patologii, jakich dopuszczay si wojskowe suby specjalne, niezreformowane i niezweryfikowane po transformacji okrgostoowej. Win za te patologie Komisja Weryfikacyjna przypisaa wszystkim prezydentom III RP z wyjtkiem Lecha Kaczyskiego, ktry mia swj udzia w rozwizaniu struktury. Win obarczya rwnie wszystkich urzdujcych ministrw obrony narodowej z wyjtkiem Romualda Szeremietiewa, Jana Parysa i Radka Sikorskiego. Gwnymi winowajcami byli - wedug komisji - kolejni szefowie WSI z wyjtkiem generaa Mariana Sobolewskiego, ktry subami kierowa bardzo krtko w czasach rzdu Olsewskiego. Jednym z gwnych bohaterw negatywnych raportu by Bronisaw Komorowski - po 1990 roku wiceminister obrony, w czasach rzdu AW S szef resortu obrony, a w 2007 roku - w momencie publikacji dokumentu - urzdujcy wicemarszaek Sejmu i jeden z liderw gwnej partii opozycyjnej. W 16. zaczniku do raportu, Antoni Macierewicz ujawni agentw WSI uplasowanych w mediach i w strukturach pastwowych, ktrzy wspprac z WSI wykorzystywali w innych celach ni bezpieczestwo pastwa. Znaleli si tam m.in. Andrzej Szelg - dyrektor Centrum Obsugi Kancelarii Prezesa Rady Ministrw, oraz Robert Rzeso - wieloletni prezes spki Centrum Bankowo - Finansowe Nowy wiat SA, ktrej 90 proc. udziaw naley do Skarbu Pastwa. Ku zdumieniu opinii publicznej, w raporcie znalaz si rwnie Piotr Nurowski - prezes Polskiego Komitetu Olimpijskiego - jeden z najbliszych wsppracownikw waciciela telewizji POLSAT Zygmunta Solorza. Ilu czynnych agentw WSI wykrelono w okresie, gdy nad dokumentem pracowali ju urzdnicy Kancelarii Prezydenta? Jakie nazwiska agentw nie zostay podane do publicznej wiadomoci? Tego nie wiadomo. Wiadomo jednak, e z pewnoci cz nazwisk zostaa przed upublicznieniem raportu usunita z dokumentu z przyczyn znanych jedynie najbliszym wsppracownikom prezydenta. To oznaczao, e dokumenty dotyczce tych ludzi mona byo w kadej chwili opublikowa. Decyzj o tym musiaby podj urzdujcy prezydent. Wystarczy

199

jeden jego podpis, aby ujawni kolejne nazwiska agentw komunistycznych wojskowych sub specjalnych funkcjonujcych w strukturach polskiego pastwa. Ani sami agenci, ani ich oficerowie prowadzcy, ani byli onierze WSI nie byli oczywicie z tego zadowoleni. Moliwo ujawnienia agentury WSI nie bya oczywicie na rk rosyjskim subom specjalnym, ktrych interesy reprezentoway w Polsce WSI. Oni byli zainteresowani tym, aby prezydent Lech Kaczyski i wsppracujcy z nim Antoni Macierewicz nie ujawnili ju wicej adnego agenta, ani nie mieli adnej moliwoci niszczenia sieci wpyww WSI. Kilka miesicy pniej, Antoni Macierewicz znw w trybie cile tajnym przesa do Kancelarii Prezydenta aneks do raportu z weryfikacji WSI - czyli drug cz dokumentu. I - jak wynika z jego wypowiedzi udzielanych mediom - od pocztku sugerowa, aby jak najszybciej ujawni jego tre opinii publicznej. Jednak Lech Kaczyski wci odwleka t decyzj. Marek Surmacz - byy doradca prezydenta Kaczyskiego ds. bezpieczestwa: Wedug mojej wiedzy, na opublikowanie aneksu do raportu o WSI nie pozwalay wzgldy formalne. W otoczeniu prezydenta, przynajmniej ja tak to odbieraem, nie byo jakiej szczeglnej atmosfery o sensacyjnoci tego raportu. Sam fakt jego sporzdzenia by raczej wykorzystywany w sposb manipulatorski w propagandzie przeciwko prezydentowi i ludziom zaangaowanym w likwidacj i weryfikacj WSI. Nie byo jednak tajemnic, e w aneksie do raportu Macierewicza znalazy si informacje ujawniajce kolejnych agentw WSI, a take niejasne powizania WSI z politykami SLD i Platformy Obywatelskiej - zwaszcza z Bronisawem Komorowskim. Sam Komorowski postanowi wic dowiedzie si, co znaleli na niego likwidatorzy WSI i czy moe mu to zaszkodzi w przyszej dziaalnoci politycznej. Doprowadzio to

200

do wybuchu wielkiej afery, ktrej obraz wyania si z akt ledztwa prowadzonego przez Prokuratur Apelacyjn w Warszawie pod sygnatur Ap. V Ds. 17/09. Wrzesie 2007 roku, zbliajce si wybory parlamentarne. Do posa PO Bronisawa Komorowskiego zgosi si pukownik byych WSI Leszek Tobiasz. Poinformowa, e dziennikarz ledczy Wojciech Sumliski - powoujc si na wpywy w Komisji Weryfikacyjnej WSI - zaoferowa mu pomoc w zaatwieniu pozytywnej weryfikacji dla niego i dla jego syna w zamian za 200 tysicy zotych apwki. Tobiasz stwierdzi, e rozmow nagra, ale nie by w stanie dostarczy tego nagrania. Tu po Tobiaszu, do Komorowskiego zgosi si drugi go - pukownik Aleksander Lichocki niegdy szef kontrwywiadu Wojskowej Suby Wewntrznej, pniej oficer b. WSI. Zaproponowa mu zakup aneksu do raportu z weryfikacji WSI za 250 tysicy zotych. Powoywa si przy tym rwnie na znajomo z Wojciechem Sumliskim. Pose Komorowski kontynuowa spotkania. W midzyczasie doszo do wyborw, zmienia si wadza, a on sam zosta marszakiem Sejmu. Zwrci si wwczas do koordynatora sub - Pawa Grasia z zapytaniem o obu swoich rozmwcw. Gra udzieli mu informacji, e obaj rozpracowywani s przez kontrwywiad cywilny, ktry podejrzewa ich o szpiegostwo na rzecz Rosji. Doszo wic do sytuacji bezprecedensowej: dopiero co mianowany marszaek Sejmu RP spotyka si z dwoma osobami podejrzewanymi o szpiegostwo na rzecz Rosji i negocjowa z nimi nielegalny zakup cile tajnego dokumentu. Przeom nastpi kilka dni po wyborach. Leszek Tobiasz przynis marszakowi Komorowskiemu nagranie wykonane ukryt kamer, na ktrym wida byo pukownika Lichockiego, ktry powoujc si na znajomo z Wojciechem Sumliskim i jego wpywy w Komisji Weryfikacyjnej WSI, proponowa zaatwienie pozytywnej weryfikacji dla Tobiasza i jego syna. Wwczas Komorowski zawar z Tobiaszem nieformaln umow. Obieca mu zaatwienie posady attache wojskowego w Tadykistanie (wie si to z prestiem i dodatkow pen

201

sj - nawet ok. 8 tys. z.), jeli zoy zeznania obciajce Sumliskiego. Z gabinetu Komorowskiego do siedziby ABW Leszek Tobiasz zosta przewieziony samochodem subowym ABW oddanym do dyspozycji jej kierownictwa. Tam zoy zeznania, z ktrych wynikao, e Wojciech Sumliski oferowa mu zaatwienie pozytywnej weryfikacji dla niego i jego syna w zamian za 200 tysicy zotych apwki. Oficer Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego: Cig wydarze wskazuje, e Komorowski zawiadomi ABW dopiero wtedy, gdy zorientowa si, e Tobiasz nagra Lichockiego na korupcyjnej propozycji, a sam Lichocki nie moe przynie aneksu. Trzeba podkreli, e sam Komorowski rwnie nie mia powodw lubi Sumliskiego. Wczesn wiosn 2007 roku, dziennikarz by wspautorem gonych reportay telewizyjnych o Wojskowych Subach Informacyjnych. Ujawni m.in. agentur WSI w mediach. W reportau opublikowano fragmenty raportu z weryfikacji WSI przed ich oficjalnym odtajnieniem. Wiele miejsca zostao rwnie powicone fundacji Pro Civili, ktr wspiera Bronisaw Komorowski. Znacznie szerzej fundacja ta opisana zostaa w aneksie do raportu z likwidacji WSI. Fundacja Pro Civili wyudzia z WAT-u kwot blisko 400 min z. Wspodpowiedzialnym za nie by wanie Bronisaw Komorowski, ktry de facto prowadzi dziaania osonowe dla dziaalnoci Fundacji Pro Ci- vili czytamy w aneksie. Autorzy aneksu zarzucaj rwnie Komorowskiemu odpowiedzialno za przekazanie w obce rce technologii rozwijanych w ramach projektw badawczych w WAT. Wojskowe Suby Informacyjne, ktre odpowiedzialne byy za kontrwy

202

wiadowcz oson technologii rozwijanych w ramach projektw badawczych na Wojskowej Akademii Technicznej, same przekazay je w obce rce. Odpowiedzialno za to ponosi nie tylko wczesny szef WSI, ale take byy szef Ministerstwa Obrony Narodowej. Bronisaw Komorowski w szczeglny sposb traktowa wszystkie kwestie zwizane z WAT i interesami tej uczelni czytamy w aneksie. Niemal natychmiast po zeznaniach Leszka Tobiasza, ABW wszcza spraw operacyjn. Wojciecha Sumliskiego i Aleksandra Lichoc- kiego objto sta inwigilacj. Podsuchiwano ich telefony, zaoono podsuchy w ich mieszkaniach. W trakcie wielomiesicznej inwigilacji ustalono, e Sumliski zna osobicie dwch czonkw Komisji Weryfikacyjnej. 13 maja 2008 roku dziennikarz Wojciech Sumliski zosta zatrzymany w swoim mieszkaniu w Warszawie. W caej sprawie od pocztku byo wiele racych nieprawidowoci. Sumliski, wedug pierwszej wersji prokuratury, mia przekaza aneks znanemu wydawnictwu. Prokuratorzy ostrzegli jednak t spk i nie wysali ABW do przeszukania jej siedziby. ABW wesza do mieszka dwch czonkw Komisji Weryfikacyjnej, cho jeden z nich by podpukownikiem Suby Kontrwywiadu Wojskowego i przeszukania powinna bya dokona andarmeria Wojskowa. Jego dziecko wyszo z domu do szkoy dopiero wtedy, gdy wyrazi na to zgod prokurator krajowy. Kilka tygodni przed zatrzymaniem Sumliskiego, w ABW sporzdzono bezprawnie jego portret psychologiczny. Co ciekawe: pomg w tym znany dziennikarz niejawnie wsppracujcy z ABW, niegdy bliski wsppracownik Sumliskiego. Sama akcja ABW nie bya zwykym, rutynowym dziaaniem sub specjalnych lecz starannie wyreyserowan kombinacj operacyjn, ktra miaa przynie okrelone polityczne cele. Celem zasadniczym byo skompromitowanie komisji weryfikacyjnej WSI i jej szefa - Antoniego Macierewicza. Ten scenariusz zakada aresztowanie Wojciecha Sumliskiego pod zarzutem handlu cile tajnym aneksem. Z portretu psycho

203

logicznego dziennikarza sporzdzonego w ABW wynikao wyranie, e zrobi on wszystko, aby wyj na wolno i pomc swojej rodzinie. W zamian za wolno, musiaby zoy faszywe zeznania obciajce kluczowych politykw PiS w tym Antoniego Macierewicza i Zbigniewa Wassermanna. Po tym, do akcji miaa wkroczy prokuratura, postawi zarzuty osobom rzekomo odpowiedzialnym za przeciek i najprawdopodobniej te samemu Macierewiczowi. Tak skompromitowan komisj natychmiast mona byoby rozwiza, zakoczy jej prac, a przez to umoliwi powrt do suby negatywnie zweryfikowanym onierzom WSI. Rozwizanie takie pozwalao rwnie politykom PO pozna zawarto aneksu i omieszy zawarte w nim tezy zwaszcza te dotyczce powiza WSI z obozem politycznym PO. Taki przebieg zdarze byby bardzo na rk wielu wpywowym politykom PO. Tym bardziej, e kompromitujc komisj Macierewicza, zamknliby rwnie usta dziennikarzowi posiadajcemu ogromn wiedz o nieprawidowociach w tajnych subach i zwizkach z nimi wanych politykw PO i Lewicy. Dlaczego ten scenariusz nie zosta zrealizowany? Najpierw sd odmwi tymczasowego aresztowania Sumliskiego. Pniej, dziennikarz Wojciech Wybranowski ujawni, e Leszek Tobiasz mia usysze zarzuty za faszywe zeznania obciajce dwch oficerw. W kocu wyszo na jaw, e Tobiasz i Lichocki spotykali si z Bronisawem Komorowskim, a ten nie zawiadomi wczeniej ABW. Pniej sd aresztowa dziennikarza, ale ten podci sobie yy w kociele w. Stanisawa Kostki na oliborzu i za kratki nie trafi. Pniej wyszo na jaw, e prokuratura nielegalnie podsuchiwaa rozmowy Sumliskiego z adwokatami, a ABW z innymi dziennikarzami. Podobnych nieprawidowoci jest szereg. Tzw.,Afera aneksowa to nie tylko amanie prawa przez Komorowskiego i dramat rodziny Sumliskiego. To take obraz skali bezprawia w subach specjalnych i w prokuraturze. 47

47 Rzecz ciekawa: oskarajcy Sumliskiego prokurator Andrzej Michalski w rodowisku warszawskich prokuratorw uchodzi za czowieka od politycznych spraw. Jako prokurator Prokuratury Rejonowej oskara dwch prawicowych dziennikarzy o to, e w 1997 roku w Paryu obrzucili jajami prezydenta Kwaniewskiego. Potem oskara Andrzeja Leppera za pomwienie z trybuny sejmowej politykw.

204

Gdy jesieni 2007 roku wadz przeja Platforma Obywatelska, Macierewicz przesta by szefem kontrwywiadu wojskowego, ale zdoby mandat poselski z listy PiS-u. Pracami komisji pokierowa Jan Olszewski byy premier RP. Pomieszczenia do pracy komisji udostpnia Kancelaria Prezydenta. W cigu jednej nocy dokumenty Komisji Weryfikacyjnej WSI przewieziono ciarwkami do Kancelarii Prezydenta. W ten sposb, w Kancelarii zgromadzono niemal wszystkie archiwa Wojskowych Sub Informacyjnych - archiwa obnaajce dziesitki patologii i setki afer, materiay obciajce kilkaset osb zamieszanych w te afery - wrd nich osoby z pierwszych stron gazet. Rwnolegle zaczy si prace nad przygotowaniami do ujawnienia drugiej czci raportu z weryfikacji WSI czyli wanie aneksu. Czonek Komisji Weryfikacyjnej WSI: Na biurko prezydenta Kaczyskiego trafia wersja aneksu, ale prezydent j poprawi, pewne rzeczy kaza wykreli. Sporzdzono wic drug wersj. Byo tak samo. Ostatecznie chyba dopiero jedenasta wersja okrojona prawie o poow w stosunku do pierwszej - znalaza akceptacj w oczach Gowy Pastwa. Prezydent zwleka z jej upublicznieniem, cho Macierewicz, Olszewski i inni doradzali mu, aby odtajni to jak najszybciej. Ale Kaczyski si waha i waha. W zgodnej opinii nas wszystkich, czeka z ujawnieniem aneksu do okresu poprzedzajcego kampani wyborcz. Wydaje si zasadny pogld, e liczy na to, i opublikowanie aneksu pomoe mu pogry Komorowskiego, w ktrym upatrywa gwnego rywala w walce o powtrn kadencj. A moe chcia poczeka na waciwy moment do ujawnienia tej zabjczej wiedzy. 10 kwietnia 2010 roku wczesnym rankiem, dysponent tej zabjczej wiedzy - prezydent Lech Kaczyski - wsiad do tupolewa leccego do Smoleska. Na pokad samolotu wsiedli rwnie jego najblisi doradcy, ktrzy znali du cz zasobw przejtych po WSI, znali tre anek

205

su i zabierali gos w sprawie jego publikacji: Wadysaw Stasiak, Aleksander Szczygo, Mariusz Handzlik. Na pokadzie znalaz si rwnie Zbigniew Wassermann - jeden z autorw reformy wojskowych sub specjalnych i gorcy zwolennik likwidacji WSI. Na pokadzie znalaz si te szef sztabu generalnego Franciszek Ggor i dowdcy Si Zbrojnych RP - zwolennicy modernizacji armii i zwolennicy pogldu, e zagroenie dla Polski najbardziej prawdopodobne jest ze wschodu. Wszyscy byli zwolennikami likwidacji WSI. Joachim Brudziski: Nie wiem co robi pan Komorowski i jego ekipa w Paacu Prezydenckim, bo tam nie byem. Jednak z informacji, ktre do nas docieray, wynika, e w pierwszej kolejnoci przejli akta Komisji Weryfikacyjnej WSI. Informacja z krgw PO mwi, e pierwsz czynnoci Bronisawa Komorowskiego, ktry 10 kwietnia sta si penicym obowizki Prezydenta RP i wszed do Kancelarii Prezydenta - bya wanie lektura aneksu do raportu z weryfikacji WSI. Do tej lektury Komorowski zapali si tak bardzo, e nie zauway, e nie ma oficjalnego aktu zgonu Lecha Kaczyskiego, a dopki takiego aktu zgonu nie byo - nie mia prawa zajmowa gabinetu prezydenta i przejmowa jego obowizkw. W rodowisku prawniczym powszechna jest opinia, e dziaajc w ten sposb, Bronisaw Komorowski zama prawo. Nikt go jednak za to nie ciga. Fakt ten umkn te wikszoci dziennikarzy dotychczas tak wyczulonych na praworzdno w Paacu Prezydenckim.

206

Rozdzia 13 Niechciany kredyt

3 stycznia 2007 roku prezydent Lech Kaczyski przedstawi publicznie swojego kandydata na stanowisko szefa Narodowego Banku Polskiego. Obaj panowie poznali si, gdy Lech Kaczyski by prezesem NIK. Skrzypek zajmowa si tam kontrol finansow struktur administracji centralnej i samorzdowej oraz kontrol sektora bankowego. Pniej by zastpc Lecha Kaczyskiego, gdy ten sprawowa funkcj prezydenta Warszawy. Skrzypek zajmowa si polityk finansow miasta. Zgodnie z polsk konstytucj, prezesa NBP powouje Sejm wanie na wniosek Prezydenta. Kadencja dotychczasowego prezesa - prof. Leszka Balcerowicza koczya si 10 stycznia i tego te dnia jego fotel powinien zaj nastpca. Faktycznie 10 stycznia posowie z patii Andrzeja Leppera mogli zrealizowa swoje wieloletnie haso, e Balcerowicz musi odej. Na miejsce znienawidzonego i kontrowersyjnego Balcerowicza Sejm stosunkiem gosw 239:202 powoa Sawomira Skrzypka. Jednym z gwnych celw dziaania nowego prezesa NBP stao si zgromadzenie jak najwikszej iloci rezerw walutowych. Rezerwy walutowe to zagraniczne waluty zdeponowane w banku centralnym i stanowice jego aktywa. Gospodarowanie nimi suy do okrelania siy wasnej waluty. Gdy NBP chce wzmocni kurs zotego, wwczas sprzedaje swoje rezerwy, gdy chce osabi zotwk - wwczas kupuje wicej rezerw. Rezerwy s te potrzebne w sytuacji, gdy pastwo ma powane

207

zaduenie zagraniczne. A zaduenie Polski jest konsekwencj umw jeszcze z lat 70. Rezerwy walutowe gromadzone s rwnie na wypadek kryzysu gospodarczego. W wypadku nagego zaamania gospodarczego i nagej hiperinflacji rezerwy wykorzystywane s do regulowania zobowiza midzynarodowych. Aby pastwo miao pewno, e w wypadku kryzysu nie zbankrutuje, moe ubiega si o moliwo korzystania z tzw. elastycznej linii kredytowej (FCL - Flexible Credit Line) z Midzynarodowego Funduszu Walutowego. FCL to wirtualne pienidze, ktrymi dysponuje Midzynarodowy Fundusz Walutowy. MFW obiecuje poyczy Polsce kwot, o ktr Polska wnioskuje. Im wiksza kwota, tym wiksza opata za moliwo skorzystania z niej. W maju 2009 roku rezerwy walutowe wynosiy 48,45 mld dolarw, a wic najwicej od wielu lat. Niestety, dug zagraniczny zacz od 2008 roku rosn dramatycznie. Wwczas, w maju 2009 roku, prezes NBP Sawomir Skrzypek - po konsultacji z prezydentem i z rzdem - podpisa wniosek o lini kredytow w MFW na wysoko 20 miliardw dolarw. Za obietnic udzielenia tego kredytu w sytuacji nadzwyczajnej, Polska musiaa zapaci 60 milionw dolarw opaty - czyli okoo 200 milionw zotych. Bya to umowa na zasadzie: zapa 60 milionw dolarw, to jeli dotknie ci kryzys, by moe ci poyczymy 20 miliardw dolarw na duy procent. Aby pastwa korzystay z linii kredytowej, MFW straszy, e tych, ktre tego nie zrobi, czeka atak spekulantw niszczcych gospodark. Jest to oczywisty szanta, przed ktrym chroni ma gwarancja linii kredytowej, czyli apwka pacona w formie opaty za moliwo uzyskania tej linii (apwk t dziel midzy siebie urzdnicy MFW). W maju 2009 roku, w szczytowym momencie kryzysu gospodarczego, gdy stan finansw pastwa pogorszy si przez zaduenie zwikszane przez premiera Tuska, Sawomir Skrzypek wystpi z wnioskiem o lini kredytow w MFW. Za obietnic kredytu w wysokoci 20 miliardw dolarw przez rok od podpisania umowy, w wypadku

208

kryzysu, hiperinflacji lub niewypacalnoci, NBP zapaci 60 milionw dolarw. Prezes Sawomir Skrzypek kontynuowa jednak powikszanie rezerw walutowych. W lutym 2010 roku wyniosy one ju ponad 62,6 mld dolarw, a w kwietniu 2010 zaczy si zblia do poziomu 70 miliardw dolarw. W tej sytuacji, pod koniec marca 2010 roku Sawomir Skrzypek ogosi, e podj decyzj o tym, aby nie przedua elastycznej linii kredytowej w MFW. Niezalenie jednak, przedstawiciele ministerstwa finansw zapowiedzieli, e podejm rozmowy z MFW w sprawie przeduenia linii kredytowej. Byo to o tyle kuriozalne, e wniosek o lini kredytow podpisuje nie minister finansw tylko prezes banku centralnego. 8 kwietnia jednak Jacek Rostowski ogosi, e podejmie starania o przeduenie tej linii. 8 kwietnia w spr wczy si wicepremier i minister gospodarki Waldemar Pawlak. Ku zdumieniu wszystkich, Pawlak popar stanowisko Skrzypka, ogaszajc, e polska gospodarka nie potrzebuje ju FCL. Wieczorem tego samego dnia, premier Donald Tusk - po konsultacji z Pawlakiem i Rostowskim - ogosi, e Polska bdzie si ubiega o przeduenie tej linii kredytowej. Tego samego dnia wiceprezes NBP Witold Koziski poinformowa opini publiczn, e linia nie jest potrzebna, bo w cigu roku rezerwy walutowe zwikszyy si o 17 miliardw dolarw, a wic o niewiele mniej ni wynosia warto FCL. Prezes NBP, ktry w tej sprawie mia najwicej do powiedzenia, rankiem 10 kwietnia zgin w katastrofie pod Smoleskiem. To diametralnie zmienio sytuacj. 30 kwietnia wiceminister finansw Ludwik Kotecki powiedzia na konferencji prasowej: Rzd opowiada si za wznowieniem dostpu o elastycznej linii kredytowej Midzynarodowego Funduszu Walutowego - cho podstawy polskiej gospodarki s zdrowe - po to, aby zapobiec realizacji w Polsce ewentualnych ryzyk wynikajcych z niestabilnej sytuacji w Grecji i kilku innych krajach Unii Europejskiej.

209

W odpowiedzi, na stronie NBP ukaza si komunikat:

Zarzd NBP stoi na stanowisku, i nie jest zasadne ponowne ubieganie si przez Polsk o udostpnienie przez Midzynarodowy Fundusz Walutowy Elastycznej Linii Kredytowej. Zarzd moe jednak poprze starania o lini, gdyby minister finansw uzna to za konieczne. 5 maja Jacek Rostowski ogosi, e podtrzymuje swoje stanowisko, i Polska bdzie si ubiega o odnowienie linii kredytowej. W odpowiedzi, Witold Koziki ogosi, e bank nie zmienia swojego stanowiska, ale deklaruje poparcie dla rzdu, jeli ten bdzie chcia si ubiega o FCL. 13 maja penicy obowizki prezydenta Bronisaw Komorowski ogosi na konferencji prasowej, e rozpoczn konsultacje zmierzajce do wyonienia nowego prezesa NBP. 21 maja Sejm znowelizowa ustaw o NBP, do ktrej dodano przepisy o postpowaniu w razie mierci szefa banku. Mia go wwczas powoywa Sejm na wniosek prezydenta. Projekt ustawy poparo 377 posw. 27 maja Bronisaw Komorowski oficjalnie ogosi, e kandydatem na szefa NBP jest profesor Marek Belka. 10 czerwca Sejm bezwzgldn wikszoci gosw wybra Marka Belk na stanowisko szefa NBP. 15 czerwca Marek Belka zmieni decyzj Sawomira Skrzypka i podpisa wniosek o FCL. Dokument podpisa rwnie minister finansw Jacek Rostowski. 16 czerwca Midzynarodowy Fundusz Walutowy ogosi, e wniosek Polski zostanie rozpatrzony pozytywnie. Tego samego dnia portal gazeta.pl poda, e Polska przeznaczy kwot 115 miliardw zotych (ok. 37 mld dolarw) na ratowanie krajw strefy euro gwnie Grecji. Tak kwot wyliczy nam bank Goldman Sachs opierajc si na wysokoci zgromadzonych przez nas rezerw walutowych.

210

20 czerwca odbya si pierwsza tura wyborw prezydenckich. Do drugiej tury przeszli Jarosaw Kaczyski i Bronisaw Komorowski. 2 lipca - na dwa dni przed II tur wyborw prezydenckich, Midzynarodowy Fundusz Walutowy ogosi, e podpisana zostaa tzw. umowa sponsorska i Polska moe ju korzysta z elastycznej linii kredytowej w wysokoci 20,43 miliarda dolarw. Jacek Rostowski ogosi, e ten fakt bardzo ustabilizuje wahania kursowe zotego. Strata Polski wynikajca z tej linii kredytowej to okoo 200 milionw zotych rocznie. Strata zupenie bezzasadna. 48 Jaki interes mieli Bronisaw Komorowski, Marek Belka i Jacek Rostowski w tym, e ulegli naciskom lobby finansowego i doprowadzili do podpisania umowy sponsorskiej? Tego nie wiadomo.

48 Trudno odmwi racji Januszowi Korwin-Mikkemu, ktry od kilku lat mwi, e gdyby Jacek Rostowski w taki sam sposb prowadzi ksigowo dowolnej firmy, jak prowadzi budet pastwa to ju dawno wyldowaby w kryminale.

Rozdzia 14 Rakiety na Kaukaz

Cofnijmy si do roku 1990. Wskutek polityki Michaia Gorbaczowa Zwizek Socjalistycznych Republik Radzieckich zacz si powoli rozpada, a prezydent rosyjskiej republiki - Borys Jelcyn - deklarowa uznanie republik, ktre zechc si odczy od ZSRR. Sam zreszt, jak ju wczeniej wspominaem, we wrzeniu uzna niepodlego Litwy, otwy i Estonii, a trzy miesice pniej w Puszczy Biaowieskiej podpisa akt rozwizania ZSRR. 31 marca 1991 roku, gdy byo wiadomo, e dni ZSRR s policzone, w Gruzji odbyo si referendum, w ktrym ponad 90 proc. ludnoci opowiedziao si za niepodlegoci. W efekcie, 9 kwietnia proklamowano niepodlego, a 26 maja odbyy si wybory prezydencie, ktre wygra Zwiad Gamsahurdia dysydent i lider gruziskiej opozycji, w latach 70. wiziony za dziaalno polityczn. Najpowaniejszym problemem, ktry musia rozwiza Gamsahurdia by konflikt w Osetii Poudniowej. Wszystko zaczo si ptora roku wczeniej. 10 listopada 1989 roku Rada Delegatw Ludowych radzieckiego Poudniowoosetyjskiego Obwodu Autonomicznego podja decyzj o przyczeniu obwodu do Pnocnoosetyjskiej Republiki Radzieckiej. Rnica polegaa na tym, e obwd poudnio- woosetyjski lea na terytorium Gruzji (bdcej jeszcze formalnie czci ZSRR), a obwd pnocnoosetyski - na terytorium rosyjskiej republiki Radzieckiej. Sd Najwyszy republiki gruziskiej uzna t

212

decyzj za sprzeczn z prawem. Rok pniej, 10 grudnia 1990 roku, Rada Najwysza Gruzji zdecydowaa si zlikwidowa Poudniowo- osetyjski Obwd Autonomiczny. 5 stycznia 1991 roku do obwodu weszy wojska gruziskie. Doszo do walk, ktre przerwano, gdy szef poudniowoosetyjskiego parlamentu trafi do aresztu. We wrzeniu 1991 roku, gdy prezydentem by ju Gamsahurdia, oddziay osetyjskie ponownie zaatakoway Gruzinw. Zapowiadaa si duga i krwawa wojna, gdy Gamsahurdia by zdeterminowany, aby utrzyma jedno terytorialn Gruzji. Z kolei Osetycw wspierali Rosjanie, ktrzy dostarczali im sprzt. Nagle, w styczniu 1992 roku paramilitarna organizacja gruziska Rycerze dokonaa puczu i obalia Gamsahurdi. Prezydent Gruzji uciek do Czeczenii, a potem do Armenii. Rok pniej zosta zamordowany. W wyniku puczu fotel prezydenta obj Eduard Szewardnadze - gruziski twardogowy komunista, ktry w modym wieku zosta przewodniczcym Gruziskiej Partii Komunistycznej, a w kocu lat 80. awansowa nawet na ministra spraw zagranicznych Zwizku Sowieckiego. Przy pomocy rosyjskich sub i rosyjskiego wojska, Szewadnadze obali Gamsahurdi i ogosi si prezydentem Gruzji. Aby zjedna mu poparcie spoeczne, Rosjanie zorganizowali spotkanie z prezydentem Jelcynem. 24 czerwca, w Tbilisi, obaj prezydenci podpisali porozumienie, w ktrym Rosja uznaa, e Osetia Poudniowa jest czci Gruzji. Niespokojny teren miay jednak patrolowa oddziay wojskowe zoone z Gruzinw, Osetyczykw i Rosjan. Rok 1992 to pocztek 12-letnich rzdw Eduarda Szewardnadze. Nard gruziski nie da si jednak przekupi. Wybucha wojna domowa, w ktr wmieszali si Rosjanie, Ormianie, Azerowi i Czeczeni. W 1995 roku Szewardnadze rozpisa wybory prezydenckie, ktre day mu ponad 70procentowe poparcie. Obserwatorzy i obywatele nie mieli wtpliwoci, e wybory zostay sfaszowane, jednak za Szeward- nadzem staa Rosja i wojsko i nikt nie mia odwagi si przeciwstawi. Pi lat pniej historia si powtrzya. Szewardnadze znw wystarto

213

wa w wyborach i znw uzyska ponad 70-procentowe poparcie. I take tym razem wszyscy wiedzieli, e wybory zostay sfaszowane. A poprawy sytuacji w Gruzji nikt sobie nie obiecywa. Konflikt z Oseti narasta, w kraju panowa chaos, wszechobecna bya korupcja, bezrobocie, bieda. Nie byo pienidzy na inwestycj w drogi, w edukacj, nie byo pomysw, jak przycign turystw lub zagranicznych inwestorw. Gruzja - zamiast wej na drog intensywnego rozwoju - podejmowaa kolejne prby uporania si z problemami wewntrznymi. W 2000 roku Edward Szewardnadze mianowa ministrem sprawiedliwoci 37-letniego prawnika Micheila Saakashvilego. Saakaswili jednak po kilkunastu miesicach wystpi z rzdu, odda legitymacj partii Szewardnadzego Zwizek Obywatelski i przystpi do opozycji. Zaoy parti pod nazw Zjednoczony Ruch Narodowy i nada jej wyrazisty charakter. W programie partii znalazy si takie hasa jak: reformy wolnorynkowe, inwestycje w infrastruktur, ograniczenie biurokracji, pozyskanie inwestorw zagranicznych oraz integracja z NATO i Uni Europejsk. Saakaswili opowiedzia si rwnie za kontrolowaniem Abchazji i Poudniowej Osetii. Gwn drog do osignicia tych celw miao si sta odsunicie od wadzy Szewardnadzego i jego ekipy. To ostatnie haso zyskao wrd spoeczestwa szerokie uznanie. I w 2002 roku nowopowstaa partia wygraa wybory samorzdowe w Tbilisi. Zrobi nie moga wiele - w Gruzji wadza samorzdowa ma niezbyt duo do powiedzenia. Jednak dla Gruzinw liczy si sam fakt, e jakiekolwiek wybory przegraa partia Szewardnadzego. W listopadzie 2003 roku, ta popularno wywindowaa Saakashvilego jeszcze wyej. 2 listopada 2003 w Gruzji odbyy si wybory parlamentarne. Zakoczyy si one zwycistwem opozycji, jednak rzd ogosi inne wyniki. OBWE opublikowaa za raport o nieprawidowociach przy wyborach. Byo jasne, e Szewardnadze prbuje po raz kolejny sfaszowa wybory. Jednak wwczas Saakaswili wezwa Gruzinw do obywatelskiego nieposuszestwa. Na ulice miast wyszy tysice osb domagajce si ustpienia prezydenta i uznania zwycistwa opozycji.

214

22 listopada dziesitki ludzi nioscych w rkach re wdary si do parlamentu i uniemoliwiy inauguracyjn sesj obrad. Kwiaty, ktre nieli i ktre pokazay wszystkie telewizje, day pocztek nazwie rewolucja r. Szewardnadze nie mia innego wyjcia jak wezwa wojsko. Popar go Asan Abaszydze - przywdca autonomicznej republiki Adarii. Abaszydze twierdzi, e zamt w Tbilisi pozwoli mu zrealizowa jego polityczne marzenie o odczeniu Adarii od Gruzji. Kraj stan na krawdzi wojny domowej. Wwczas spraw w swoje rce wzili Amerykanie. Sekretarz stanu Collin Powell odby dug rozmow z Szewardnadzem i wymusi na nim, by spotka si z przedstawicielami opozycji. Jakich argumentw uy Powell - nie wiadomo. By jednak skuteczny, bo 23 listopada Szewardnadze spotka si z liderami opozycji i... ogosi, e ustpuje. Prezydentem zostaa Nino Burdana- dze - wspzaoycielka partii Zjednoczony Ruch Narodowy. Z kolei 4 stycznia odbyy si wybory prezydenckie, w ktrych wygra Saaka- shvili. Trzy tygodnie pniej zosta zaprzysiony. W krtki czas pniej sd najwyszy anulowa wybory, a nowe - rozpisane na 28 marca - zakoczyy si penym zwycistwem Saakaswilego. Kilka tygodni pniej mieszkacy Adarii obalili Abaszydzego i Gruzja odzyskaa kontrol nad swoj prowincj. Pierwsze tygodnie byy dla nowego prezydenta niezwykle udane. Penic najwyszy urzd w pastwie, Saakaswili stara si ograniczy biurokracj, znale pienidze na inwestycje w infrastruktur i otworzy Gruzj na turystyk. Suyo temu promowanie Gruzji, co zaowocowao otworzeniem nowych pocze lotniczych (pierwsz inwestycj bya modernizacja lotniska w Tbilisi). Saakaswili doprowadzi rwnie do uproszczenia systemu podatkowego, ktry mia zaowocowa rozwojem przedsibiorczoci i przyciganiem inwestorw zagranicznych. Sam rwnie zacz robi wszystko, by nawizywa jak najlepsze stosunki z krajami Europy i ich przywdcami. W polityce zagranicznej, gwnym celem Saakaslwilego staa si integracja z NATO i z Uni Europejsk. Miao to oczywicie na celu jak

215

najwiksze i jak najszybsze uniezalenienie si od Rosji. Moskwa robia bowiem wiele, aby pokrzyowa plany modego prezydenta Gruzji, m.in. podburzajc Osetyczykw. W tej rywalizacji Saakashvili potrzebowa silnych sojusznikw. Jednym z nich mg by antyrosyjsko nastawiony Lech Kaczyski. 15 kwietnia 2007 roku polski prezydent przylecia do Gruzji. Saakashvili podj go bardzo uprzejmie, czstowa najlepszym gruziskim winem. I szybko zdoby sympati i zaufanie sympatycznego przecie i yczliwego z natury Lecha Kaczyskiego. O czym rozmawiali obaj panowie w gabinecie prezydenta Gruzji? Oficjalnie o nawizywaniu dwustronnych stosunkw. Na pewno Lech Kaczyski zapewni Gruzinw o tym, e poprze ich starania w deniu do Unii Europejskiej i do NATO. Jednak pniej wydarzyo si co, co po raz kolejny cigno wielkie niebezpieczestwo na gow polskiego prezydenta. Oficer Agencji Wywiadu: CIA przekazaa Saakashvilemu analizy, z ktrych wynikao, e konflikt z Rosj jest nieunikniony. Z tych analiz wynikao, e Rosjanie bd podburza Osetyczykw, a potem wykorzystaj pretekst ich konfliktu, aby zaatakowa Gruzj i obali Saakashvilego. Prezydent Gruzji podzieli si tymi obawami z Lechem Kaczyskim, a ten zapewni, e Polska nie pozostawi Gruzji bez pomocy. I jaki czas pniej zaoferowa, e Polska moe sprzeda cz swoich rakiet przeciwlotniczych. Gruzja t ofert przyja. Po powrocie do Polski, Lech Kaczyski zwrci si w tej sprawie o rad do najwaniejszych urzdnikw pastwowych. Zdania byy jednoznaczne. Wszyscy uwaali, e Gruzinw nie mona w tej sytuacji pozostawi bez pomocy. Oficer Agencji Wywiadu: Latem 2007 roku zapada decyzja, aby sprzeda Gruzinom rakiety

216

przeciwlotnicze typu GROM. To byy najbardziej nowoczesne wwczas rakiety - udoskonalone jeszcze przez polskich konstruktorw. Dodatkow zalet byo to, e GROM-y potrafiy lokalizowa rosyjskie samoloty. Rosjanie wymylili i opracowali system, ktry sprawia, e ich samoloty potrafiy zmyli rakiety obrony przeciwlotniczej. My ten system Rosjanom ukradlimy po wielu latach trudnej operacji szpiegowskiej. I wwczas znowu udoskonalilimy GROM-y, aby trafiay w samoloty mimo tego systemu. Pniejsze wydarzenia pokazay, e polski wywiad odnis ogromny sukces. Oto bowiem rok pniej, w Gruzji, rakiety typu GROM wykazay nieprawdopodobn skuteczno w strcaniu rosyjskich samolotw. Czowiekiem odpowiedzialnym w tej kwestii za pomoc Gruzji zosta ze strony Kancelarii Prezydenta minister Robert Draba. Oficer Agencji Wywiadu: Z Drab nawiza kontakt El-Jasir - arabski handlarz broni, ktremu troch miejsca powici w swoim raporcie z likwidacji WSI Antoni Macierewicz. Wynika z tego sytuacja zaskakujca: ten sam El-Jasir, ktry robi interesy z WSI przy nielegalnym handlu broni, nagle kontaktowa si z penomocnikiem prezydenta, ktry to WSI rozwizywa. El-Jsir by jednak kluczowym ogniwem w tej transakcji. El-Jasir zdoa namwi przywdcw kilku krajw arabskich do sfinansowania zakupu tych rakiet dla Gruzji. Tumaczy to tym, e bd one wykorzystane przeciwko Rosji, ktra dopuszcza si ludobjstwa w muzumaskiej Czeczenii. El-Jasir tumaczy to w ten sposb, e pomagajc Gruzji, pomagaj muzumaskiej Czeczenii. Iprzywdcy kilku krajw islamskich podzielili t argumentacj i zgodzili si zapaci Polsce ZA rakiety dla Gruzji. Draba i El-Jasir polecieli do Tbilisi i tam sfinalizowali transakcj. I GROM-y trafiy do Gruzji jeszcze w 2007 roku. Oczywicie, caa ta operacja utrzymywana bya w cisej tajemnicy szczeglnie przed Rosjanami.

217

Major Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego: Kady kraj, take Polska, posiada cz sprztu na wypadek wojny Tego sprztu nigdy, pod adnym pozorem, nie wolno nikomu oddawa, ani sprzedawa. Niestety, jak El-Jasir i Draba wrcili z Tbilisi to okazao si, e Polska ma sprzeda Gruzji wicej rakiet ni moga. Aby sprosta temu zadaniu, trzeba byo przekaza Gruzinom take cz rakiet zachowan na wypadek wybuchu wojny. U nas, w Agencji, doszo do sprzeciwu, bo wszyscy tumaczyli prezydentowi, e jak Rosjanie nagle nas zaatakuj, to nie bdzie czym broni naszej przestrzeni powietrznej. Ale ostatecznie prezydent nie zmieni zdania i podpisa zgod na sprzeda tych rakiet. Moim zdaniem to by akt zdrady stanu ze strony prezydenta, bo gdyby w drugiej poowie 2007 roku Rosjanie zaatakowali Polsk, to nie mielibymy z czego strzela do ich samolotw. Kilka miesicy pniej, gdy rzd Donalda Tuska wymieni cae kierownictwo sub specjalnych, jeden z oficerw ABW, ktry mia pen wiedz o transakcjach z Gruzj, dokumenty dotyczce tej sprawy wraz z precyzyjnym opisem zdarze dostarczy politykom PO. Dziki temu zachowa stanowisko. Politycy za z tego materiau prbowali uknu intryg przeciwko Lechowi Kaczyskiemu. By moe byo to faktycznym powodem, dla ktrego prezydent nie chcia odtajnia aneksu do raportu Macierewicza, bojc si, e w rewanu rzd Tuska upubliczni materiay zwizane ze sprzeda do Gruzji rakiet przeznaczonych do uycia w wypadku stanu wojny. A upublicznienie takiej wiedzy, a co za tym idzie przekazanie jej prokuraturze, mogoby dla Lecha Kaczyskiego pocign konsekwencje prawnokarne. Wrmy jednak na Kaukaz. Wiosn 2007 roku, tu po pierwszej wizycie Lecha Kaczyskiego w Tbilisi, gruziski parlament zdecydowa o powoaniu na terenie Osetii Poudniowej osobnej jednostki terytorialnej i osobnej jednostki administracyjnej powoanej do zarzdzania ni. W lutym 2008 roku Kosowo ogosio niepodlego i zostao

218

uznane przez wikszo pastw. Idc za ciosem, prezydent Osetii Pou- t dniowej - Eduardo Kokojty - zapowiedzia, e bdzie domaga si od Trybunau Konstytucyjnego Rosji uznania Osetii Poudniowej za cz Rosji. Tego byo ju za wiele. Saakashvili w ostrych sowach skrytykowa Kokojt, jednak chcc w oczach Zachodu utrzyma wizerunek obrocy demokracji, zacz negocjowa z Osetyczykami. Sytuacja robia si coraz bardziej napita z dnia na dzie. W poowie lipca, w Gruzji odbyy si dwutygodniowe manewry zorganizowane w ramach NATO-wskiego programu Partnerstwo dla pokoju. wiczono odbijanie regionu zajtego przez separatystw. 18 lipca portal Kavkaz- Center poda informacj, e prezydent Rosji Wadimir Putin podpisa rozkaz o interwencji zbrojnej w Gruzji. Dwa tygodnie pniej rosyjscy onierze ukoczyli modernizacj nieuywanej linii kolejowej na terenie Abchazji, ktr mona byo przewie na front rosyjskich onierzy. Potem na pograniczu gruzisko - osetyskim zaczy si wymiany ognia. 7 sierpnia Saakaswili ogosi jednostronne zawieszenie broni. Mimo tego, Osetyczycy zaczli ostrzeliwa gruziskie pozycje. W tej sytuacji Saakaswili nie mia wyjcia i wyda rozkaz do ataku. 8 sierpnia wojska gruziskie weszy do Poudniowej Osetii. Kilka godzin pniej zmobilizowane zostay jednostki rosyjskie. Rozpocza si regularna wojna. Rozpoczy si bombardowania okolic Tbilisi i Gori. 11 sierpnia, wojska rosyjskie przekroczyy granic od strony Abchazji i ruszyy w stron stolicy Gruzji. Odrzuciy rwnie propozycj zawarcia rozej- mu. W odpowiedzi Saakaswili ogosi, e Abchazja i Poudniowa Osetia stanowi cz Gruzji i bd miay status terytoriw okupowanych. Rozpoczy si bombardowania miast gruziskich. I wtedy Gruzini signli po rakiety GROM. Oficer Agencji Wywiadu: Nasze GROM-y miay w Gruzji prawie 100-procentow skuteczno. Kada rakieta zestrzeliwaa jeden samolot. Rosjanie si dziwili, jak to si

219

dzieje, e maleka Gruzja strzela do ich samolotw jak do kaczek. W kocu, w poowie sierpnia, Rosjanie przechwycili 65 wozw bojowych armii gruziskiej, wrd ktrych byy transportery z rakietami GROM. Wtedy je zbadali i szybko si zorientowali, kto te rakiety dostarcza do Gruzji. Zreszt podejrzewali to ju wczeniej, bo agentura uplasowana w przemyle zbrojeniowym informowaa, e nagle, latem 2007 roku, zaczto produkowa nowe rakiety GROM. Ale wtedy Rosjanie si tylko mogli domyla. W sierpniu 2008 roku zdobyli ju dowody przeciwko Polsce. I wtedy si bardzo i to bardzo wkurwili. Jednak pomoc polska dla Gruzji nie ograniczya si tylko do sprzeday rakiet. Od pocztku konfliktu Lech Kaczyski odby kilkanacie rozmw telefonicznych z prezydentami pastw unijnych i namawia ich do stanowczego potpienia rosyjskiej ingerencji w wewntrzne sprawy Gruzji. To nie byo atwe, bo cz pastw Unii gwnie Francja i Niemcy w swoich wypowiedziach uznaway za winn sytuacji Gruzj, a nie Rosj. Ciekawe, jaki zwizek z tym mia fakt, e Wadimir Putin w latach 70. pracowa jako oficer wywiadu KGB w Niemczech Zachodnich. Kaczyski by oczywicie innego zdania. Najpierw podpisa wsplnie z prezydentami Litwy, otwy i Estonii deklaracj potpiajc dziaania rosyjskich si zbrojnych wymierzone przeciwko niepodlegemu i suwerennemu pastwu gruziskiemu. 11 sierpnia rozmawia w tej sprawie z prezydentem USA Georgem W. Bushem, ktry popar jego stanowisko. W kolejnych godzinach, rzecznicy Pentagonu, Biaego Domu i Departamentu Stanu potwierdzili, e USA opowiada si za utrzymaniem integralnoci terytorialnej Gruzji. 12 sierpnia Lech Kaczyski polecia ponownie do Gruzji, aby nakoni walczce strony do zawarcia pokoju. Pomogo mu to, e na sytuacj ostro reagoway Stany Zjednoczone. Condoleezza Rice wezwaa Rosj do wycofania si z Gruzji, a Bush posun si nawet do owiadczenia, e poprzez interwencj w Gruzji, Rosja naraa na szwank dobre stosun

220

ki z USA. Pod naciskiem Polski, Ukrainy i krajw nadbatyckich, ale przede wszystkim Stanw Zjednoczonych, doszo do zawarcia pokoju. 15 sierpnia porozumienie o zawieszeniu broni podpisa Micheil Saaka- shvili, a dzie pniej Dmitrij Miedwiediew. Rosja zgodzia si wycofa swoje wojska z Gruzji. Gruzja zgodzia si wycofa armi z Osetii Poudniowej. Powoano misj Obserwacyjn UE w Gruzji, ktra miaa kontrolowa, czy obie strony przestrzegaj postanowie. Jednak pniej Rosja (jako jedyne pastwo obok Nikaragui) uznaa niepodlego Abchazji i Osetii Poudniowej, co dao podoe do kolejnych konfliktw w przyszoci. Sam Saakashvili, po zawarciu rozejmu, zacz jeszcze bardziej aktywnie dy do wprowadzenia swojego kraju do NATO. Wydarzenia na Kaukazie w sierpniu 2008 roku byy rezultatem wyreyserowanej polityki rosyjskiej. Rosjanie wspierali separatystw ose- tyskich, liczc, e Gruzja zajmie Oseti Poudniow si, a to z kolei da Rosji pretekst do uderzenia na Gruzj. Ogromna dysproporcja si jednoznacznie wskazywaa, kto z tej konfrontacji wyjdzie zwycisko. Rosjanie nie przewidzieli jednak tego, e wsppracujcy z Gruzj Lech Kaczyski skoni prezydenta Stanw Zjednoczonych, by ten wymusi na Rosji zawarcie pokoju. Takiej zniewagi Rosjanie Kaczyskiemu nie mogli ani zapomnie ani wybaczy. Nie mogli tego te wybaczy Saaka- szvilemu. Kilka dni pniej Wadimir Wadimirowicz Putin pozwoli sobie na bezprecedensow szczero. Przy przedstawicielach pastw zachodnich owiadczy bowiem, e powiesi Saakaszvilego za jaja.

221

Rozdzia 15 Gazowa puapka

Od 1993 roku Polsk i Rosj obowizywa tzw. kontrakt jamalski. Bya to umowa midzypastwowa (podpisana rwnie przez spki zajmujce si tranzytem gazu) dotyczca zakupw gazu ziemnego przez Polsk. Dostawc by Gazprom rosyjski potentat energetyczny, ktry kontroluje eksport rosyjskiego gazu do krajw Europy rodkowo - Wschodniej. Spka Akcyjna Gazprom naleca do pastwa rosyjskiego to dzi najwikszy na wiecie wydobywca gazu ziemnego. Powstaa w 1989 roku i kontroluje 16 procent udokumentowanych rezerw gazu na wiecie. Zatrudnia prawie 450 tysicy osb najwicej w caej Rosji. Gazprom jest kluczowym dostawc gazu dla krajw Unii Europejskiej, krajw Europy rodkowo - Wschodniej (w tym Polski) i krajw b. ZSRR. Stanowiska w Gazpromie peni osoby zwizane z rosyjsk elit wadzy. Od 2000 roku prezesem Rady Dyrektorw (odpowiednika Rady Nadzorczej) Gazpromu jest Dmitrij Anatoljewicz Miedwiediew, ktry od 2008 roku peni funkcj prezydenta Rosji. Prezesem spki Gazprom Export (spki - crki Gazpromu zajmujcej si eksportem gazu) jest Aleksandr Anatoljewicz Miedwiediew - brat prezydenta Rosji, ktry jest rwnoczenie wiceprezesem Gazpromu. Prezesem Gazpromu jest natomiast Aleksiej Borysowicz Miller. W latach 1991-1996 pracowa w Komitecie ds. Kontraktw Zagranicznych urzdu miejskiego Sankt

222

Petersburga. Komitetem kierowa wwczas Wadimir Putin. To wanie Putin doprowadzi do tego, e w 2000 roku Miller zosta wiceministrem energetyki, a rok pniej prezesem Gazpromu. Rwnolegle, Miller jest wiceprzewodniczcym Rady Dyrektorw Gazpromu. Jak wic wida, podzia stanowisk we wadzach spki doskonale odzwierciedla podzia polityczny midy ekip Putina i ekip Miedwiediewa. Kontrakt jamalski precyzowa, e Gazprom bdzie rocznie dostarcza Polsce 7,4 mld metrw szeciennych gazu. Wedug zapisw umowy, Gazprom mia paci Polsce za tranzyt przez nasz kraj 30 mld m3. gazu do Niemiec. Stawki za przesy gazu przez Polsk byy ustalane przez Urzd Regulacji Energetyki (URE). Na podstawie tych stawek, rachunek za przesy gazu wystawiaa spka EuRoPol Gaz SA odpowiedzialna za tranzyt gazu przez terytorium Polski. I Gazprom paci spce EuRoPol Gaz SA. EuRoPol Gaz SA to spka, w ktrej 48 procent udziaw posiadao Polskie Grnictwo Naftowe i Gazownictwo. Drugie 48 procent udziaw posiada Gazprom. Pozostae 4 procent udziaw posiadaa spka Gas-Trading, ktrej drugim co do wielkoci akcjonariuszem (po PGNiG) jest Bartimpex nalecy do Aleksandra Gudzowatego. Statut spki EuRoPol Gaz SA i jej struktura wasnociowa byy korzystne dla strony polskiej. Gwarantoway bowiem uprzywilejowan pozycj polskich czonkw zarzdu, a zwaszcza prezesa. Ten stan rzeczy przez lata umoliwia pastwu polskiemu kontrolowanie caego sektora tranzytu gazu. By to element polskiej racji stanu. Sta si jednak sol w oku Gazpromu, ktry od wielu lat zabiega o to, by ten stan rzeczy odwrci. Chodzio o to, by Rosja miaa cakowit kontrol nad dostawami gazu do Polski i tranzytem gazu przez Polsk do krajw Zachodniej Europy, co dawao jej ogromne moliwoci nacisku i szantau. Wplatao si te w prowadzon od lat 90. polityk ekonomicznego uzaleniania pastw Europy rodkowo-Wschodniej od Rosji. O polityce tej mwi wielo

223

krotnie byy szef kontrwywiadu Urzdu Ochrony Pastwa - pukownik Konstanty Miodowicz (dzi pose Platformy Obywatelskiej). Jego zdaniem, Rosja dysponuje dugofalow myl polityczn polegajc na zastpowaniu dominacji militarnej i politycznej dominacj ekonomiczn nad krajami Europy Wschodniej. W poowie 2006 roku Gazprom ni std ni zowd nagle uzna, e opaty za tranzyt rosyjskiego gazu przez Polsk s zbyt wysokie. 49 Rosjanie zakwestionowali polskie przepisy, ktre wymagaj, aby w taryfach za transport gazu uwzgldni niewielk dopat zalen od wartoci majtku firmy. Taka dopata stosowana jest w wikszoci pastw Unii Europejskiej i suy temu, by ograniczy ryzyko bankructwa firmy gazocigowej. Doszo wic do sytuacji kuriozalnej. EuRoPol Gaz SA wysya do Gazpromu faktury tak jak dotychczas wyliczane na podstawie stawek zatwierdzonych przez URE. Ale Gazprom paci mniej, stosujc stawki, ktre sam sobie ustali. Takiego stanu rzeczy nie zaakceptowa Micha Kwiatkowski - prezes EuRoPol Gazu. Po wielokrotnych wezwaniach do uregulowania nalenoci (na ktre Rosjanie nie reagowali), zdecydowa si skierowa spraw na drog postpowania prawnego. W lutym 2008 roku EuRoPol Gaz SA zoy do Sdu Polubownego w Moskwie pozew przeciwko firmie Gazprom Export. Ku zdumieniu wszystkich, Gazprom postpowanie polubowne przegra. Arbitra zobowiza rosyjskiego giganta do uregulowania nalenoci. Gazprom si odwoa, ale bez skutku. Ostatecznie w poowie padziernika 2009 roku zapad wyrok w trzeciej instancji. Gazprom zosta zobowizany do zapacenia spce EuRoPol Gaz SA 25 min dolarw za tranzyt gazu w roku 2006 oraz ponad 180 min dolarw za lata 2007, 2008 i 2009. W padzierniku 2009 roku czne zobowizania Gazpro-

49 Zwrmy uwag, e naga decyzja Gazpromu miaa miejsce w czasie, gdy Antoni Macierewicz prowadzi intensywn weryfikacj Wojskowych Sub Informacyjnych. Nie moe to by przypadek.

224

mu wobec EuRoPol Gazu wyniosy niecae 1,2 miliarda zotych. Pod koniec listopada 2008 roku Gazprom wezwa Ukrain do spaty 2.4 miliarda dolarw dugu za gaz i jego przesy na terytorium Ukrainy. W grudniu Ukraina zapacia miliard dolarw i ogosia, e pozosta cz zaduenia spaci w cigu kolejnych tygodni. Gazprom pozosta nieugity i zada dodatkowo ponad 400 milionw dolarw odsetek karnych. Tyle rzd w Kijowie zapaci nie mg. 1 stycznia 2009 roku Gazprom wstrzyma wiksz cz dostaw gazu na Ukrain. W efekcie spada ilo gazu dostarczanego przez Ukrain do Polski, Wgier, Austrii, Boni i Hercegowiny, Rumunii i Bugarii. Pastwa te musiay skorzysta ze swoich rezerw. W spr wczyy si Stany Zjednoczone i Unia Europejska. Ostatecznie 19 stycznia doszo w Moskwie do podpisania porozumienia gazowego, w wyniku ktrego Gazprom ponownie rozpocz tranzyt gazu do krajw europejskich przez terytorium Ukrainy. Na mocy tego samego porozumienia, za winnego rosyjsko ukraiskiego konfliktu o gaz uznano spk RosUkrEnergo, ktra odpowiedzialna bya za tranzyt gazu przez Ukrain. Odtd importerem gazu rosyjskiego staa si spka Naftohaz. Rzecz jest o tyle istotna, e RosUkrEnergo dostarczaa rocznie 2.5 mld metrw szeciennych gazu do Polski. Po rosyjsko - ukraiskim porozumieniu, RosUkrEnergo zosta wyeliminowany z rynku i przesta kupowa gaz z Gazpromu i sprzedawa Polsce. To z kolei doprowadzio do spadku importu gazu do Polski i brakw surowca. Storpedowao rwnie projekt budowy gazoportu w winoujciu, do ktrego mia trafi gaz dostarczony przez RosUkrEnergo. Z kolei Naftohaz - na mocy umowy z Gazpromem - nie mg dostarcza gazu do Polski. Ten zapis drastycznie obniy bezpieczestwo energetyczne Polski. Okazao si bowiem, e od wiosny 2009 roku moemy kupowa gaz tylko od Gazpromu. Nastpnym krokiem do uzalenienia Polski od dostaw rosyjskiego gazu stao si wic przeduenie kontraktu jamalskiego na

225

warunkach Gazpromu. W lutym 2009 roku Gazprom zaproponowa Polsce sprzeda krtkoterminow gazu, aby pokry straty wynikajce z wyeliminowania z rynku RosUkrEnergo. Zaoferowa te stae zwikszenie sprzeday gazu do Polski. W tym celu Gazprom zaproponowa podpisanie aneksu do porozumienia jamalskiego. W marcu na posiedzeniu rzdu uzgodniono, e umow na jednorazowy sprzeda Polsce gazu eksportowanego przez Gazprom podpisze Waldemar Pawlak. 2 kwietnia 2009 roku na konferencji prasowej w Kancelarii Prezesa Rady Ministrw, Donald Tusk powiedzia, e odby na ten temat rozmow telefoniczn z Wadimirem Putinem i Putin wykaza daleko posunit otwarto na polskie postulaty. Sam rwnie zgosi postulaty strony rosyjskiej. Miao to by stae zwikszenie dostaw gazu oraz zmiany w statucie spki EuRoPol Gaz SA. Warto zwrci uwag, e Tusk okama opini publiczn, uywajc stwierdzenia polskie postulaty. W rzeczywistoci byy to propozycje Gazpromu przekazane stronie polskiej, ktre ta przedstawia stronie rosyjskiej. Trudno oczekiwa, aby Wadimir Wadimirowicz w tej sytuacji nie wyrazi otwartoci. Pod koniec kwietnia Donald Tusk poinformowa dziennikarzy, e rozmowy ze stron rosyjsk na temat dostaw gazu s na ukoczeniu. I faktycznie, 1 czerwca 2009 roku Waldemar Pawlak polecia do Moskwy i tam podpisa trzymiesiczn umow, na mocy ktrej Rosjanie dostarczyli Polsce 1,2 mld metrw szeciennego gazu. Gazprom nie chcia zgodzi si na wicej. Chodzio o to, aby tylko w czci zaspokoi dania strony polskiej i uzmysowi jej, e cakowite polskie zapotrzebowanie na gaz moe zaspokoi jedynie nowy, dugoterminowy kontrakt z Gazpromem. W takich okolicznociach latem 2009 roku rzd Polski podj

226

i ogosi decyzj o zwikszeniu importu gazu od 2010 roku z 7,4 do 11 miliardw metrw szeciennych rocznie. Dostawc mia by oczywicie Gazprom. Rosyjski potentat postawi jednak warunek, ktry nie podlega negocjacjom: nowy kontrakt musi by podpisany do roku 2037. Co wicej: Gazprom zada rwnie moliwoci objcia 50 procent udziaw w spce EuRoPol Gaz, ktra zajmuje si tranzytem gazu. W ten sposb znikn z rynku miaa spka Gas-Trading - posiadacz 4 procent akcji EuRoPol Gazu. Jej udziay miay przej w rwnej proporcji Gazprom i PGNiG. Wstpne negocjacje w sprawie przeduenia kontraktu jamalskiego, rzd Tuska rozpocz ju latem 2009 roku. Ten fakt mocno zaniepokoi prezydenta, z ktrym decyzji tych nikt nie konsultowa. W zwizku z tym faktem, 19 lipca 2009 Lech Kaczyski zwrci si do resortu gospodarki o udostpnienie instrukcji dotyczcych negocjacji z Gaz- promem - rosyjskim potentatem gazowym. Ministerstwo jednak odmwio. Przepychanki midzy Kancelari Prezydenta, a Kancelari Premiera trway wiele miesicy. Ostatecznie premier dopi swego i nie udostpni Lechowi Kaczyskiemu adnych dokumentw zwizanych z negocjacjami z Gazpromem. Na 1 wrzenia 2009 roku zaplanowano spotkanie polskich i rosyjskich delegacji w sprawie renegocjacji umowy gazowej. Do spotkania miao doj w hotelu Sheraton w Warszawie. Nie doszo do niego. Premier Tusk zaprosi bowiem Putina na 30-minutowy samotny spacer po sopockim molo. O czym obaj politycy rozmawiali w cztery oczy? Nie wiadomo. 27 wrzenia polski rzd poinformowa opini publiczn, e Donald Tusk i Wadimir Putin spotkaj si w Katyniu w kwietniu 2010 rcfku, aby wsplnie odda hod zamordowanym oficerom polskiego wojska.

227

Kilka dni pniej, w Moskwie zapad wyrok Sdu Arbitraowego zobowizujcy Gazprom do uregulowania stronie polskiej dugw za przesy gazu przez Polsk. Na reakcj nie trzeba byo dugo czeka: oto Gazprom zada, by do nowej umowy na dostaw gazu doczy zapis o tym, e strona polska anuluje stronie rosyjskiej zobowizania finansowe za tranzyt gazu w latach ubiegych. Takiemu zapisowi ostro sprzeciwili si Micha Kwiatkowski i Jerzy Tabaka - prezes i czonek zarzdu EuRoPol Gazu SA. 11 listopada Lech Kaczyski, ktry kilka dni wczeniej zapozna si ze stanem negocjacji z Gazpromem i ze szczegami da rosyjskiego potentata, ogosi, e rozwizania zawarte w propozycji umowy gazowej s wysoce dyskusyjne. Umowa z Gazpromem ma by zawarta a na 28 lat, a poziom dostaw z Rosji w poczeniu z krajowym wydobyciem pokryje 100 proc polskiego zapotrzebowania. To wszystko napawa mnie gbokim niepokojem - mwi dziennikarzom Kaczyski. Kilka dni pniej, na konferencji prasowej w Sejmie, wiceprezes PiS Aleksandra Natalii - wiat popara stanowisko prezydenta i ogosia, e rzd PO-PSL chce uzaleni Polsk od jednego dostawcy. 5 grudnia ambasada rosyjska w Polsce poinformowaa, e na kwiecie 2010 roku zaplanowano spotkanie Donalda Tuska i Wadimira Putina w Katyniu z okazji uroczystych obchodw 70-lecia zbrodni na polskich oficerach.

228

Trzy dni pniej, 14 grudnia 2009, Kancelaria Prezydenta ogosia, e jest przeciwna umowie gazowej, bowiem cakowicie uzalenia Polsk od jednego dostawcy na 28 lat. W poowie grudnia prezes EuRoPol Gazu Micha Kwiatkowski wysa do ministra skarbu Aleksandra Grada list, w ktrym podtrzyma swoje negatywne stanowisko w sprawie umorzenia dugw Gazpromo- wi. Zdaniem Kwiatkowskiego, zgoda na umorzenie zobowiza Gazpromu, ktry zakwestionowa suwerenno Rzeczpospolitej Polskiej, lekcewac decyzj prezesa Urzdu Regulacji Energetyki, to dziaanie na szkod spki zagroone kar pozbawienia wolnoci do lat dwch. Chyba tylko przez kurtuazj, Micha Kwiatkowski nie doda w swoim licie, e umorzenie dugu to akt zdrady stanu i zdrady interesw Polski. 12 stycznia PGNiG poinformowao, e w Moskwie rozpoczynaj si rozmowy z przedstawicielami Gazpromu w sprawie aneksowa- nia kontraktu jamalskiego. Dotyczyy zwikszenia dostaw gazu do 10,25 mld m3 i przeduenia kontraktu do roku 2037. Negocjacje dotkny rwnie sprawy umorzenia dugu dla Gazpromu. Jednak prezes Micha Kwiatkowski i czonek zarzdu Jerzy Tabaka wci konsekwentnie bronili stanowiska, e dugu umarza nie mona. 20 stycznia - odbyo si posiedzenie Rady Nadzorczej EuRoPol Gazu. Zawieszono w penieniu obowizkw Michaa Kwiatkowskiego i Jerzego Tabak, ktrzy sprzeciwili si umorzeniu dugw Gazpromo- wi. W ich miejsce tymczasowo powoano... Aleksandra Miedwiediewa i Michaa Szubskiego. Doprowadzio to do niespotykanej sytuacji: brat prezydenta Rosji, wiceprezes Gazpromu zosta tymczasowym prezesem EuRoPol Gazu SA. Aleksandr Miedwiediew by wic jednoczenie wiceprezesem Gazpromu (koncernu wydobywajcego gaz), prezesem spki Gazprom-Export zajmujcej si eksportowaniem rosyjskiego

229

gazu i prezesem EuRoPol Gazu, ktry mia decydowa o umorzeniu dugw Gazpromowi. Aleksandr Anatoljewicz Miedwiediew reprezentowa wic... obie strony sporu. Obowizujcy statut spki nie pozwala im jednak na podjcie decyzji w sprawie umorzenia dugw Gazpromu. Pozostali czonkowie zarzdu rwnie sprzeciwili si umorzeniu dugw. Komentujc odwoanie Kwiatkowskiego i Tabaki, Janusz Kowalski - czonek Zespou ds. Bezpieczestwa Energetycznego w Kancelarii Prezydenta zapowiedzia, e umorzenie dugu Gazpromowi pocignie za sob zawiadomienie prokuratury i powoanie sejmowej komisji ledczej. W najbardziej newralgicznym momencie, gdy wayy si losy umowy polsko rosyjskiej dotyczce dostaw gazu, doradca Lecha Kaczyskiego zagrozi powoaniem komisji ledczej i skierowaniem sprawy do prokuratury. Od tego momentu prezydent Lech Kaczyski sta si gwn przeszkod do podpisania umowy uzaleniajcej Polsk od dostaw rosyjskiego gazu. 21 stycznia Donald Tusk i Aleksander Grad podali do wiadomoci publicznej, e opowiadaj si za umorzeniem Gazpromowi dugu w wysokoci 1,2 miliarda zotych. Cztery dni pniej rzd podj decyzj o umorzeniu wielkiego dugu Gazpromowi. 27 stycznia potwierdzi to wsplny komunikat Gazpromu PGNiG i EuRoPol Gazu, ktrym tymczasowo kierowa Aleksandr Miedwiediew. W cigu kilku nastpnych dni, doradcy Lecha Kaczyskiego sugerowali w mediach, e bd wnioskowa o powoanie komisji ledczej, jeeli rzd dotrzyma sowa i umorzy dugi Gazpromu. Tusk si jednak nie ugi. 10 lutego polski rzd zatwierdzi projekt nowej umowy gazowej z rzdem Rosji. W komunikacie przekazanym dziennikarzom, rzecznik rzdu Pawe Gra mwi, e umowa precyzuje

230

trzy najwaniejsze kwestie: zwikszenie dostaw gazu do Polski, przeduenie obowizywania umowy gazowej i nowe rozliczenia za tranzyt gazu przez Polsk. Trzeba pogratulowa goebbelsowskich umiejtnoci ministrowi Grasiowi, ktry umorzenie Gazpromowi dugu nazwa rozliczeniem za transport. 18 lutego doradca prezydena Janusz Kowalski poinformowa, e w wyniku podpisania nowej umowy EuRoPol Gaz SA straci co najmniej 14 miliardw zotych zysku. 27 lub 28 lutego zamordowany zosta Wadimir Kondraczuk - prezes koncernu Trans Nafta. Pod koniec lat 90. koncern Trans Nafta na zlecenie Gazpromu dostarcza do Polski gaz i rop naftow. Pniej koncern zacz dostarcza gaz i rop take na Biaoru. W 2004 roku Gazprom osabi ich pozycj. W pniejszych latach Kondraczuk zosta pozyskany do wsppracy przez polska Agencj Wywiadu i by wykorzystywany w grze przeciwko Gazpromowi. 1 marca rzd Donalda Tuska upowani Waldemara Pawlaka do podpisania umowy gazowej z Rosj. 3 marca media poinformoway, e Wadimir Putin zaproponowa Tuskowi rozdzielenie uroczystoci katyskich. Putin zaproponowa, aby premierzy Polski i Rosji pojawili si wsplnie w Katyniu 7 kwietnia. Decyzja miaa zapa po wizycie w Moskwie grupy roboczej zajmujcej si organizacj obchodw. 4 marca szef kancelarii Premiera Tomasz Arabski potwierdzi, e Tusk podj decyzj, e pojedzie do Katynia 7 kwietnia i tam spotka si z Putinem. 16 marca - w Moskwie zorganizowano posiedzenie Rady Nadzor

231

czej EuRoPol Gazu. W posiedzeniu uczestniczyli i Aleksandr Miedwiediew i prezes PGNiG Micha Szubski. W trakcie posiedzenia dokonano bardzo istotnych zmian. Po pierwsze: zmieniono status spki. We wszystkich sprawach zarzd EuRoPol Gazu musi podejmowa decyzje jednogonie. W razie rozbienoci w jakiejkolwiek sprawie, spr ma rozstrzyga Rada Nadzorcza. W razie niepowodzenia, naleao zwoa Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy czyli Gazprom i PGNiG. Po drugie: obie te firmy wskazuj rwn liczb czonkw zarzdu. 23 marca zebrao si Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy EuRoPol Gazu, aby zmieni statut i zarzd spki. Ogoszono jednak przerw do 20 kwietnia, poniewa nie zostao podpisane polsko - rosyjskie midzyrzdowe porozumienie o dostawach gazu i zasadach dziaania EuRoPol Gazu. 26 marca doradca szefa Biura Bezpieczestwa Narodowego Piotr Na- imski przedstawi w Belwederze prezentacj dotyczc kulisw polskich negocjacji z Gazpromem. Wedug Naimskiego, strona polska przegraa wynikiem 7:0 negocjacje gazowe z Rosj. Naimski podsumowa wydarzenia, ktre opisaem wyej. Strona rzdowa wysza z BBN, nie wdajc si w merytoryczn polemik. 6 kwietnia Gazprom ogosi, e rozpocza si budowa gazocigu Nord Stream najduszego (1,2 tys. km) podwodnego rurocigu wiata. Dwie rury miay transportowa po dnie Batyku rocznie 55 mld metrw szeciennych gazu z Rosji do Niemiec. Rura omijaa terytorium Polski. Z chwil aktywowania Nord Stream, Rosjanie mogli zakrci kurek z gazem Polsce, bez obawy, e nie bd mogli dostarczy gazu pastwom zachodniej Europy. 7 kwietnia wicepremier Waldemar Pawlak poinformowa, e umowa gazowa z Rosj powinna by podpisana w cigu tygodnia lub dwch,

232

a najdalej po dugim weekendzie majowym. 7 kwietnia Donald Tusk spotka si w Katyniu z Wadimirem Puti- nem. Obaj dugi czas rozmawiali w cztery oczy, a potem wsplnie zjedli lunch. Ostatecznie, 7 kwietnia Wadimir Putin wyrazi zgod na polskie propozycje dotyczce gazu. Po poudniu, na konferencji prasowej w Smolesku, premier Tusk poinformowa dziennikarzy, e dostawy gazu bd zapewnione do 2037 roku, a kontrakt tranzytowy na dostawy gazu do Europy bdzie obowizywa a do 2045 roku. Zwolennicy spiskowej teorii dziejw twierdz, e umowa gazowa bya cen, jak rzd Tuska zapaci za wyeliminowanie prezydenta. 10 kwietnia wszyscy liczcy si przeciwnicy umowy gazowej wsiedli do tupolewa leccego do Smoleska. Zginli. 18 kwietnia prezes Gazpromu Aleksiej Miller towarzyszy Dmitri- jowi Miedwidiewowi, ktry przyby do Krakowa na uroczysty pogrzeb pary prezydenckiej. Kalendarz pobytu pana prezesa w Polsce jest nieznany. 20 kwietnia odbyo si ponownie Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy EuRoPol Gazu, w trakcie ktrego wybrano nowego prezesa zarzdu. Zosta nim Mirosaw Dobrut. Rwnoczenie ze stanowiska prezesa odwoano Michaa Kwiatkowskiego, a ze stanowiska wiceprezesa - Jerzego Tabak. Obaj ci prezesi - jak pamitamy - w styczniu odmwili podpisania wniosku o ulgowe opaty za tranzyt gazu dla Gazpromu. 21 kwietnia ogoszono, e nowa umowa zostanie podpisana w przyszym tygodniu. Na pocztku maja Unia Europejska wyrazia zaniepokojenie now umow gazow. Rzeczniczka Komisji Europejskiej poinformowaa, e

233

wysano do polskiego rzdu list, w ktrym wyrazia zaniepokojenie, e umowa moe by niezgodna z prawem Unii Europejskiej. 19 maja podczas konferencji na Uniwersytecie Warszawskim wiceprezes Gazpromu stwierdzi, e umowa jest zgodna z prawem wsplnoty. Trzeba przyzna, e nikt wczeniej nie wiedzia, e Aleksandr Miedwiediew jest ekspertem od unijnego prawa. Ostatecznie Komisja Europejska wymusia na Polsce ponowne negocjacje z udziaem przedstawiciela Brukseli. To opnio podpisanie umowy o kilka miesicy. 29 padziernika wicepremierzy Polski i Rosji Waldemar Pawlak i Igor Sieczin podpisali w Warszawie umow gazow. Ujawnili, e zapewnia ona dostawy rosyjskiego gazu do 2022 roku. 29 padziernika 2010 r. prezes PGNiG Micha Szubski i wiceprezes Gazpromu Aleksandr Miedwiediew spotkali si w Moskwie i podpisali aneks do umowy gazowej precyzujcy szczegy dostaw i ceny. Rzd odmwi udostpniania treci umowy Komisji Europejskiej. - Staramy si dziaa w tej kwestii zgodnie z interesem Polski i przepisami europejskimi. Jestem przekonany, e tak jest. Nie ma powodw, by akurat Polska bya testowana ponad standardy i przepisy obowizujce w UE wytumaczy dziennikarzom Donald Tusk. Dokadna tre tej umowy i aneksu po dzi dzie ukrywana jest przed spoeczestwem.

234

Rozdzia 16 Przygotowania do tragedii

W grudniu 2009 roku Rada Ochrony Pamici Walk i Mczestwa rozpocza przygotowania do organizacji uroczystoci w Katyniu. Ze wzgldu na okrg rocznic i wyjtkowy charakter obchodw, jeszcze w grudniu sekretarz Rady Andrzej Przewonik poinformowa Kancelari Prezydenta i Kancelari Premiera o rozpocztych przygotowaniach. 27 stycznia podsekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Mariusz Handzlik powiadomi podsekretarza stanu w MSZ - Andrzeja Kreme- ra, e prezydent planuje odda hod pomordowanym w Katyniu. Pniej poprosi Andrzeja Przewonika o informacj na temat aktualnego stanu przygotowa do wizyty. Na to pytanie nadesza natychmiastowa odpowied, e uroczystoci zaplanowane s na 10 dzie kwietnia. Odpowied ta zostaa przekazana MSZ-owi. Rwnie 27 stycznia Kancelaria Prezydenta poinformowaa Ambasad Rosji, e prezydent planuje wzi udzia w obchodach rocznicy mordu w Katyniu. Jednak na to pismo, ambasada nie odpowiadaa. 20 lutego, podczas dni otwartych ambasady rosyjskiej, ambasador Wadimir Grinin stwierdzi, e do ambasady nie dotaro adne pismo z Kancelarii Prezydenta dotyczce organizacji wizyty w KAtyniu. Dzie pniej, dyrektor Biura Spraw Zagranicznych Kancelarii Prezydenta - Kazimierz Kuberski - zaprosi ambasadora Grinina do Paacu Prezydenckiego na nastpny dzie celem wyjanienia wszystkich niejasnoci.

235

23 lutego podsekretarz stanu w MSZ Andrzej Kremer wysa do Szefa Kancelarii Prezydenta - Wadysawa Stasiaka - pismo, w ktrym stwierdzi, e uroczyste obchody rocznicy zbrodni katyskiej zaplanowane s na 10 kwietnia i poprosi o potwierdzenie gotowoci Prezydenta do przewodniczenia polskiej delegacji. Rzecz jest zaskakujca, bo wyglda na to, e MSZ stara si narzuci Kancelarii Prezydenta termin wylotu! 2 marca Bronisaw Komorowski zwrci si do prezydenta o umoliwienie posom skorzystania z wolnych miejsc w samolocie. Trzy dni pniej do Komorowskiego wysana zostaa odpowied, w ktrej poinformowano o terminie wizyty 10 kwietnia i o tym, e na pokadzie tupolwa dla posw przeznaczono 12 miejsc. 3 marca, gdy data wylotu bya ju potwierdzona, Tusk poinformowa opini publiczn o tym, e premier Putin zaproponowa rozdzielenie uroczystoci i spotkanie szefw rzdw 7 kwietnia w Katyniu. 4 marca Tomasz Arabski poinformowa, eTusk pojedzie do Katynia wczeniej 7 kwietnia. Jest to rzecz o tyle zaskakujca, e do wiadomoci Arabskiego przekazywane byy pisma midzy Kancelari Prezydenta, a MSZ-tem czy te midzy Kancelari Prezydenta a ROPWiM. Od tego momentu byo ju wiadomo, e uroczyste obchody zbrodni katyskiej bd przebiega dwuetapowo - najpierw z udziaem premiera, potem prezydenta. Oficer Agencji Wywiadu: Dla zupenie miernego analityka w subach specjalnych oczywistym jest, e wszystkie te sygnay wskazyway na to, e Rosjanie podejm prb zamordowania Prezydenta. Te informacje staway si pniej coraz bardziej wiarygodne, gdy doszo do rozdzielenia wizyty. Wedug mojej wiedzy, Agencja dysponowaa informacjami wskazujcymi na moliwo planowania zamachu na Lecha Kaczyskiego, ale nie zrobia z nich uytku. A przecie szef wywiadu powinien zgosi si do szefa BBNiu i wsplnie wyperswadowa panu prezydentowi lot do Smoleska. Z tego co wiem, to

236

u nas kilka osb nawet sugerowao to generaowi Huni. Genera Hunia nie odpowiedzia na zadawane mu pytania w tej sprawie. Jeli za chodzi o pisma Kancelarii Prezydenta, MSZ i Rady Ochrony Pamici Walk i Mczestwa dotyczce organizacji lotu to trafiay one na biurko Tomasza Arabskiego - szefa KPRM i jednego z najbliszych wsppracownikw Tuska. I to stamtd te wychodziy polecenia dotyczce organizacji wizyty. To Kancelaria Premiera wystpuje w kadym przypadku do dowdztwa 36 Specjalnego Puku Lotnictwa Transportowego, ile i jakich samolotw naley uy do konkretnej delegacji. Tak samo byo w tym przypadku. Nie ulega wtpliwoci, e minister Tomasz Arabski jest jedn z kluczowych osb mogcych wyjani okolicznoci katastrofy smoleskiej. Jednak Arabski milczy. Na wysane do niego w tej sprawie pytania nie odpowiedzia. 10 kwietnia rano, dowdcy wojskowi mieli polecie do Smoleska CAS nowoczesnym samolotem wojskowym hiszpaskiej produkcji. Jednak nagle okazao si, e CASA ulega tajemniczej awarii i jest niesprawna. Generaowie nie mieli wic innego wyjcia jak wsi do tupolewa (Jak-40 z dziennikarzami odlecia wczeniej). Kiedy jednak sta na pasie, nikt o awarii ani niesprawnoci nie wiedzia. O adnym remoncie polskiej CASY nic nie wiadomo. Sprawa jest o tyle tajemnicza, e moe wskazywa na to, e kto celowo chcia doprowadzi do tego, aby generaowie zginli. O godzinie 8:38 na www.gazeta.pl - czyli na portalu internetowym Gazety Wyborczej pojawia si pierwsza informacja o katastrofie tupolewa. To tyle zaskakujce, e o tej porze samolot rzdowy by jeszcze w powietrzu i podchodzi do ldowania. I nic nie wskazywao na to, e za chwil dojdzie do katastrofy. Jeli przyj, e katastrofa nastpia po 8:41 - jak oficjalnie podaje MAK - oznacza to, e portal internetowy Wyborczej informacj poda ponad trzy minuty przed tym, jak doszo do katastrofy! Jeli przyj, e katastrofa wydarzya si midzy 8:38 a 8:39 - oznacza

237

to, e dziennikarze portalu gazeta.pl dowiedzieli si o upadku na co najmniej kilkanacie sekund przed tym, zanim si wydarzy. Dowodzi tego wydruk strony internetowej z portalu gazeta.pl, ktrym dysponujemy. Co ciekawe: take pniej strona zostaa zaktualizowana i informacja na ten temat zostaa podana ju z godzin 9:20, a nie wczeniejsz. O wyjanienie tej kwestii zwrcilimy si do biura prasowego spki Agora SA wydajcej Gazet Wyborcz. W odpowiedzi Magdalena Bigaj kierownik ds. PR napisaa nam: Pierwsza informacja portalu Gazeta.pl na temat katastrojy w Smolesku nosia tytu Katastrofa samolotu prezydenta. Nikt nie przey i zostaa podana 10. kwietnia 2010 r. o godz. 9.20. Dysponujemy kserokopi wydruku informacji z portalu gazeta.pl, na ktrym informacj podano o 8:38. Co wicej: Agora SA nie zawiadamiaa prokuratury o wamaniu do jej serwera internetowego, sfaszowaniu informacji lub podania na jej portalu nieprawdziwej informacji. Tak informacj przekazaa nam rzeczniczka warszawskiej prokuratury - Monika Lewandowska. Co rwnie istotne: depesza opublikowana na portalu gazeta.pl dowodziaby, e bd popenio jury konkursu organizowanego przez miesicznik Press, ktre nagrodzio Wiktora Batera nagrod Grand Press w kategorii news. Powodem byo to, e Bater jako pierwszy poda informacj o katastrofie Tu-154M. Wobec opisanej wyej sytuacji nagroda ta powinna trafi nie do Batera, a do redaktora portalu gazeta.pl Kilka godzin po katastrofie, okoo poudnia, Bronisaw Komorowski wystpi przed kamerami telewizyjnymi. Wygosi przemwienie godne ma stanu, pene blu i aoby, w ktrym podkrela, jak wielk strat dla Polski jest katastrofa Tu154M w Smolesku. Tre ordzia Komorowskiego - ktry zgodnie z konstytucj stawa si penicym obo

238

wizki Prezydenta RP - natychmiast znalaza si na czowkach prawie wszystkich portali informacyjnych. Nie byoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, e na portalu TYP Info caa tre przemwienia Komorowskiego zostaa zamieszczona z godzin 5:57, a wic na dziewidziesit minut przed tym, jak rzdowy samolot wystartowa do Smoleska i niemal na trzy godziny przed jego upadkiem! Spraw wyciszono, a na stronie internetowej telewizji dokadn dat zamieszczenia informacji zmieniono. Sprawa wysza na jaw dziki dwm internautom. Pierwszy przed godzin 6 rano zobaczy komunikat, drugi wysa w tej sprawie maila z pytaniem. Obaj zapisali na swoich dyskach te strony, dziki czemu - mimo pniejszych aktualizacji - zabezpieczyli te arcywane lady. Gdyby zaoy, e katastrofa smoleska nie bya wynikiem zamachu i nie bya zaplanowana i przygotowana o 5:57 Bronisaw Komorowski nie mg przypuszcza, e za kilka godzin przyjdzie mu peni obowizki gowy pastwa. Gdyby faktycznie tre ordzia p.o. prezydenta zamieszczono jeszcze przed wylotem samolotu - musiaoby to prowadzi do wniosku, e Bronisaw Komorowski wczeniej wiedzia o tym, e w Smolesku dojdzie do tragedii. adne inne, racjonalne wytumaczenie tej zagadki nie istnieje. Co wicej: przemwienie Bronisawa Komorowskiego byo bardzo dobrze przygotowane pod wzgldem retorycznym i stylistycznym. Jest mao prawdopodobne, aby marszaek sam by w stanie je napisa. Tak wane przemwienie z reguy przygotowuje grupa osb i pracuje nad nim co najmniej kilka godzin. 10 kwietnia rano bya sobota, dzie wolny od pracy. Jeli wic Komorowski zleci napisanie tego przemwienia, musia to zrobi albo poprzedniego dnia, albo najpniej noc z 9/10 kwietnia. Sprawa jest o tyle zagadkowa, e do dzi nie wiadomo, kto pisa przemwienie aobne dla Komorowskiego. A sam marszaek nigdy si z tego wiarygodnie nie wytumaczy. Oczywicie, moe si zdarzy, e na portalu gazeta.pl kto zamieci informacj o katastrofie o godzinie 9:20, ale przez przypadek w syste

239

mie CMS wpisa inn godzin publikacji. Wwczas byby to faktycznie dziwny splot okolicznoci. Jednak czy to moliwe, aby nagle jednego dnia miay miejsce dwa takie przypadki? Jest to tym bardziej wtpliwe, e drugi przypadek mia zwizek z osob Bronisawa Komorowskiego, ktry by jednym z gwnych beneficjentw tragedii smoleskiej.

240

Suplement Duga rka SYR 50 ?

Po 10 kwietnia media raz po raz informoway o tajemniczych zgonach osb, ktre miay mie wiedz o tym, co wydarzyo si w Smolesku. W trakcie prac nad ksik, przeanalizowaem wszystkie podawane przez media przypadki. Analiza wskazuje na to, e cz wypadkw faktycznie moga suy wyeliminowaniu niepotrzebnych wiadkw. Spord dziesiciu zgonw osb wymienianych przez media w kontekcie niebezpiecznej wiedzy o katastrofy Smoleskiej, cz faktycznie wyglda zagadkowo. Pozostae wydaj si nie mie adnego zwizku z katastrof tupolewa. 18 kwietnia 2010 roku, pnym wieczorem, w miejscowoci Przecaw midzy Rogowem, a Brzezinami na trasie d - Warszawa, wydarzy si dziwny wypadek. Renault megane jadce od strony Warszawy zderzyo si z renault lagun. W wyniku zderzenia, na miejscu zgin biskup Mieczysaw Cielar - biskup warszawskiej diecezji ewangelicko - augsburskiej. Biskup Cielar wraca z Warszawy, gdzie uczestniczy w mszy pogrzebowej ksidza Adama Pilcha - gowy kocioa luterasko - augsburskiego w Polsce. Ksidz Adam Pilch by jednym z pasaerw samolotu

50 Suba wywiadu zagranicznego Rosji.

241

leccego do Smoleska. Mwiono, e na stanowisku mia go zastpi wanie biskup Cielar. Inna hipoteza mwi, e 10 kwietnia, tu przed godzin 9 rano biskup Cielar otrzyma od ksidza Pilcha SMS-a ze Smoleska Wszyscy yjemy. Gdyby bya to prawda, byby to dowd, e cz pasaerw przeya katastrof i zgina pniej (potwierdzaoby to wersj o zamachu). Jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie nie ma, gdy telefony ofiar tragedii zostay zabezpieczone przez ABW i poddane dugotrwaemu badaniu, a wyniki tych bada (zawierajce m.in. wykaz pocze z poranka 10 kwietnia) trafiy do tajnej czci akt ledztwa. Dziwne jest rwnie postpowanie wymiaru sprawiedliwoci wobec Adriana D. - 27-letniego mczyzny podejrzanego o spowodowanie wypadku. Najpierw postawiono mu zarzut prowadzenia samochodu pod wpywem alkoholu. Dopiero wiele godzin pniej oskarono go o spowodowanie pod wpywem alkoholu wypadku komunikacyjnego ze skutkiem miertelnym. Krzysztof Kopania - rzecznik prasowy Prokuratury Okrgowej w odzi: Prokuratura Rejonowa w Brzezinach, ktra prowadzi spraw, wystpia do sdu z wnioskiem o zastosowanie rodka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Sd si jednak nie przychyli do tego wniosku. Zoylimy zaalenie na t decyzj, ale sd wyszej instancji uzna je za niezasadne. Adrian D. z wolnej stopy odpowiada za spowodowanie pod wpywem alkoholu wypadku ze skutkiem miertelnym (grozi za to kara 12 lat wizienia). Ju w trakcie pierwszego przesuchania mody czowiek przyzna si, e feralnego dnia pi alkohol, zanim wsiad za kierownic, ale skorzysta z alkomatu, a ten wykaza, e moe jecha. Mia mie poniej 0,5 promila, a wic dawki kwalifikowanej jako przestpstwo. Stwierdzi jednak, e absolutnie nie spowodowa wypadku. Adrian D.

242

stara si przed sdem udowodni, e w porze, gdy doszo do wypadku, znajdowa si w innym miejscu, wic nie mg zderzy si z autem kierowanym przez biskupa Cielara. Nie wiedzie czemu, w Sdzie Rejonowym w Brzezinach sprawa zacza si dopiero w padzierniku, a wic niemal p roku po zdarzeniu. W chwili gdy oddawalimy ksik do druku (pocztek marca 2011), wyrok wci nie zapad. Sprawa faktycznie wyglda dziwacznie. 8 maja 2010 - pocig rozjecha Mirosawa Wrbla - znanego na Dolnym lsku biznesmena i filantropa. Pewne informacje mog wskazywa, e byo to morderstwo, a nie samobjstwo. Brak jest jednak powodw, aby czy to z katastrof smolesk. 24 maja w nie do koca wyjanionych okolicznociach umar doktor Przemysaw Jasklski - naukowiec z Uniwersytetu Gdaskiego, kibic Lechii Gdask. Mia jasno sprecyzowane pogldy polityczne i analizowa polityk krajw wschodnich. Jego mier - jakkolwiek faktycznie zaskakujca - nie ma adnego zwizku z katastrof Smolesk. Nie ma powodw sdzi, e co czy te dwa wydarzenia. 31 maja 2010 roku w warszawskim szpitalu w wieku 39 lat zmar Krzysztof Kny - operator kamery, ktry pracowa dla Telewizji TVN. Wok tej mierci naroso wiele mitw. Na forach internetowych mona znale informacj, e zosta zamordowany we wasnym mieszkaniu, a oprawcy przeszukali dodatkowo kady centymetr kwadratowy mieszkania, szukajc pytki z materiaem filmowym nagranym podczas podchodzenia rzdowego tupolewa do ldowania. To, oczywicie, nieprawda. Kny umar w szpitalu, a oficjalnym powodem jego mierci bya sepsa. Prokuratura i policja nie prowadziy w tej sprawie ani dochodzenia, ani ledztwa. Czy jednak faktycznie by 10 kwietnia w Smolesku? Tego nie wiadomo. Zapytany o to Karol Smolg - rzecznik prasowy TVN - nie udzieli odpowiedzi. Gdyby okazao si, e 10 kwietnia Krzysztof Kny rzeczywicie by w Smolesku i jako jeden z pierwszych widzia to, co dziao si na miejscu katastrofy, a potem nagle zapad na seps - byoby to faktycznie podejrzane. Nie ma jednak dowodw

243

przemawiajcych za t wersj. 31 maja 2010 roku w katastrofie lotniczej na terenie Niemiec zgin Bogusaw Kania - przedsibiorca, milioner, gwny inwestor spki MediaDei, krra miaa wydawa wznowiony tygodnik Ozon. Nie ma adnych przesanek pozwalajcych wiza jego mier z katastrof smolesk. Formuowane przez licznych internautw spekulacje, e byo to ostrzeenie dla wszystkich tych, ktrzy zechc poszukiwa prawdy o Smolesku, nie ma adnych podstaw. 6 czerwca 2010 roku w wypadku samochodowym w pobliu miejscowoci Raci na Mazowszu zgin profesor Marek Dulinicz. Mia kierowa ekip archeologw, ktra miaa pojecha do Smoleska. Wyjazd jednak przekadano i ostatecznie archeolodzy pojechali na miejsce katastrofy dopiero jesieni. Profesor Dulinicz nie zdy obj funkcji szefa tej ekipy. Wok tragicznej mierci profesora Dulinicza naroso bardzo wiele mitw - m.in. ten, e zgin w zderzeniu zTIR-em na rosyjskich numerach. To nieprawda. ledztwo w tej sprawie prowadzia Prokuratura Rejonowa w Posku pod sygnatur akt 978/10. Z akt ledztwa wynika, e do wypadku doszo okoo godziny 17, o 17:10 zostaa o nim powiadomiona policja, a o 18:03 lekarz pogotowia stwierdzi zgon Magorzaty Dulinicz - ony profesora, a minut pniej - stwierdzi zgon jej ma. Przyczyn mierci byy liczne obraenia wewntrzne powstae wskutek przecienia wywoanego uderzeniem w samochd. Wersja o rosyjskim TIR-ze jest jednak cakowicie wyssana z palca. Volvo, ktre prowadzi profesor wyjechao z drogi podporzdkowanej wprost pod toyot aven- sis, ktr kierowaa Magorzata P. z Ciechanowa. Co istotne: wypadek nastpi z winy Dulinicza, ktry wymusi pierwszestwo. mier profesora nie miaa wic adnego zwizku z jego planowanym wyjazdem do Smoleska, ale bya efektem faktycznie nieszczliwego wypadku. czenie wypadku archeologa z katastrof tupolewa jest nieporozumieniem. 6 czerwca w Biaej Podlaskiej tajemniczemu wypadkowi uleg dzien

244

nikarz ledczy Wojciech Sumliski. W samochodzie, ktrym jecha, nagle pka opona. Dziennikarz uderzy w mur cmentarza. Trafi do szpitala z podejrzeniem wstrzsu mzgu. Badania wykazay, e opona pka z powodu gwodzia. Gwd by jednak wbity pod ktem prostym, a w taki sposb zdaniem biegych - nie mg si wbi samoistnie. Najprawdopodobniej kto umylnie wbi gwd w koo jego samochodu. Sumliski mia jecha do Warszawy, jednak przed wyjazdem jedzi jeszcze po Biaej Podlaskiej. Pknicie nastpio przy prdkoci okoo 60 km/godz. Gdyby dziennikarz wczeniej znalaz si na trasie i jecha szybciej - mogoby doj do tragedii. Prba zabjstwa Sumliskiego raczej nie miaa jednak zwizku z katastrof smolesk, a z zemst ludzi z dawnych Wojskowych Sub Informacyjnych, o ktrych dziennikarz robi materiay. 11 czerwca 2010 na parkingu pod centrum handlowym we Wrocawiu w samochodzie znaleziono rozkadajce si zwoki doktora Dariusza Ratajczaka - kontrowersyjnego historyka z Uniwersytetu Opolskiego - jedynego skazanego za kamstwo owicimskie. Sekcja zwok wykazaa, e przyczyn mierci byo zatrucie alkoholowe. Nie jest to do koca wiarygodna wersja, okolicznoci mierci Ratajczaka faktycznie s zagadkowe. Nie ma jednak podstaw, aby wiza t mier z katastrof smolesk. 28 sierpnia w Syrii uton Jurij Iwanow - zastpca szefa GRU - rosyjskiego wywiadu wojskowego. Szczegy zdarzenia s nieznane. Wane jest jednak to, e Iwanow odpowiada za akcje wywiadowcze m.in. na terenie Polski. O okolicznociach katastrofy z pewnoci wiedzia wiele 51 . Nie oznacza to jednak, e by to powd jego mierci. Iwanow mg zgin w wyniku wojny rnych frakcji w tajnych subach Federacji Rosyjskiej. Ale mg te zgin jako czowiek, ktry zbyt duo wiedzia o katastrofie tupolewa.

51 W dniach przed katastrof Suba Kontrwywiadu Wojskowego informowaa o wzmoonej aktywnoci GRU na terenie Polski i jego zainteresowaniu wylotem prezydenta do Smoleska.

245

Nie mino ptora miesica, a wiat obiega informacja o kolejnej mierci generaa rosyjskich sub specjalnych. Genera Wiktor Czerwi- zow - byy szef Federalnej Suby Ochrony 52 i byy szef wywiadu wojsk wewntrznych na pocztku padziernika 2010 r. rankiem wyszed ze swojego mieszkania w Moskwie i na klatce schodowej strzeli sobie w gow. Byo to o tyle zaskakujce, e oficer cieszy si udanym yciem rodzinnym, nie cierpia na depresj i nie robi niczego, co wskazywaoby na zamiar popenienia samobjstwa. 17 padziernika zagin Eugeniusz Wrbel - byy wiceminister infrastruktury w rzdzie PiS. Wyszed z domu w Rybniku i nie wrci. Wszczte zostay poszukiwania, ktre po kilku dniach zakoczyy si makabrycznym odkryciem... w Zalewie Rybnickim znaleziono powiartowane zwoki Eugeniusza Wrbla. Niemal natychmiast prokuratura znalaza winnego. Okaza si nim 30-letni Grzegorz W. - syn zamordowanego. To, co dziao si pniej, byo jeszcze bardziej zaskakujce: Grzegorz W. przyzna si do zabjstwa ojca. Prokuratura wnioskowaa wic o zastosowanie tymczasowego aresztu, a sd si do tego wniosku przychyli. Nastpnego dnia, przesuchany przez prokuratorw Grzegorz W. zaprzeczy swoim poprzednim wyjanieniom i zaprzeczy, aby mia jakikolwiek zwizek z zabjstwem ojca. Przesuchujcym go prokuratorom mwi: Nie zabiem swojego ojca, kto mnie w to wszystko wrabia: Skd wic ta naga zmiana zezna? Zaraz po zatrzymaniu zostay mu podane rodki psychotropowe, pod wpywem ktrych przyzna si do caej zbrodni i wzi odpowiedzialno na siebie - mwi osoba z najbliszego otoczenia Eugeniusza Wrbla, ktra zna akta sprawy.

52 Odpowiada m.in. za bezpieczestwo osobiste prezydenta Rosji.

246

Jeszcze bardziej sensacyjnie wygldao to, co dziao si pniej. Prokuratura uznaa, e Grzegorz W. jest niepoczytalny i chory psychicznie, dlatego nie skierowaa do sdu aktu oskarenia przeciwko niemu, a jedynie wystpia do sdu o umieszczenie go w zamknitym zakadzie psychiatrycznym. Sd wniosek uzna i Grzegorz W. znalaz si w odosobnieniu. A fakt, e nie przeprowadzono rozprawy mg pozwoli unikn dociekania prawdy na sali sdowej i ewentualnie wyjaniania niespjnoci w wersji prokuratorw. Wersja prokuratury od pocztku brzmi mao wiarygodnie. ledczy uznali, e Grzegorz W. mia zamordowa swojego ojca, potem powiartowa go i kolejne fragmenty zwok wrzuci do Zalewu Rybnickiego. Wydaje si wrcz nieprawdopodobne, by tak potwornej zbrodni na ojcu mg dopuci si syn. Tym bardziej, e Grzegorz W. nie mia wczeniej konfliktw z prawem. Powodem zabjstwa miay by rozliczenia finansowe. Nie wiadomo jednak jakie. Z kolei sam Grzegorz W. mia si wczeniej leczy psychiatrycznie. Tyle tylko, e nie jest to poparte adn dokumentacj. Jerzy Polaczek - minister transportu w rzdzie PiS: Doktor inynier Eugeniusz Wrbel mia pomc analizowa raport Midzynarodowego Komitetu Lotniczego (MAK). By zreszt wysokiej klasy fachowcem i zna si na aerodynamice jak mao kto na wiecie. Mia wystarczajc wiedz do tego, aby natychmiast obali wszystkie faszywe twierdzenia w raporcie MAK. Wrd posw PiS, ktrzy pod przewodnictwem Antoniego Macierewicza prbuj wyjani okolicznoci smoleskiej tragedii, powszechne jest przekonanie, e Wrbel - na podstawie dostpnych danych i informacji - robi wasne obliczenia na temat katastrofy, ktre dowodzi miay, e prezydencki tupolew rozbi si w wyniku zamachu. mier Eugeniusza Wrbla faktycznie mona wiza z katastrof smolesk.

247

Podsumowanie: 10 najwaniejszych kamstw smoleskich

1. Prezydencki tupolew lecia do Smoleska zarejestrowany jako przelot midzynarodowy. Nieprawda. By to tupolew rzdowy, a jego lot do Smoleska by lotem wojskowym. 2. Zaoga samolotu bya niedowiadczona i popenia kardynalne bdy. Najwikszym byo zlekcewaenie polece kontrolerw lotu i podjcie prby ldowania. Nieprawda. Piloci byli wietnie wyszkoleni i mieli due dowiadczenie, a kontroler wczeniej wyda im zgod na ldowanie, mwic pas wolny. 3. O godzinie 8:41, po zderzeniu z brzoz, tupolew odwrci si na grzbiet i uderzy o ziemi. Sia przecienia zabia wszystkich pasaerw. Nikt nie przey. . Nieprawda. Tupolew cina drzewa, ale poobijany wyldowa awaryjnie w bocie. O 8:39 rozerwaa go sia wybuchu bomby prniowej i ona te zabia cz pasaerw. Ci, ktrzy przeyli, zostali zamordowani strzaami z broni palnej. 4. Film nakrcony na miejscu tragedii telefonem komrkowym przez Woodi Safonienk nie ma adnego znaczenia dla sprawy, a zare

248

jestrowane tam odgosy pochodz od wybuchu amunicji funkcjonariuszy Biura Ochrony Rzdu. Nieprawda. Woodia Safonienko nie nakrci tego filmu. Odgosy wystrzaw pochodziy od broni palnej, a film jest dowodem, e pasaerowie, ktrzy przeyli, zostali zamordowani. 5. ledztwo byo od pierwszych godzin prowadzone wsplnie przez Polsk i Rosj, a wsppraca ukadaa si znakomicie i bya prowadzona wedug najwyszych standardw. Nieprawda: rzd Tuska odda Rosjanom ledztwo w sprawie katastrojy smoleskiej i polska prokuratura od pierwszych dni miaa bardzo niewiele do powiedzenia. A sami Rosjanie od pierwszych minut mataczyli. 6. Od pierwszych godzin, najwiksz trosk otoczono rodziny ofiar, zapewniono im pomoc prawn, psychologiczn i udzia w czynnociach. Wszystkie zwoki ofiar zidentyfikowano i przewieziono do Polski. Nieprawda: rodziny ofiar od pocztku upokarzano i utrudniano im dostp do materiaw ledztwa, a trumny przywiezione do Polski zalutowano i nie pozwolono ich otwiera. 7. Polscy i rosyjscy ledczy, majc na uwadze wag sprawy, od samego pocztku rzetelnie informowali opini publiczn o postpach w ledztwie i o najwaniejszych ustaleniach. Nieprawda. Od pierwszych minut po katastrofie mielimy do czynienia z dobrze zorganizowan akcj dezinformacyjn. Kamali i polscy i rosyjscy ledczy, i MAK, i oba rzdy. 8. Rosyjskie suby nie miay najmniejszego interesu w tym, aby zabija Lecha Kaczyskiego, bo za kilka miesicy przestaby by prezydentem i odszedby w polityczny niebyt. Nieprawda: Lech Kaczyski mg ponownie wygra wybory. Szkodzi polityce rosyjskiego imperializmu, bo wciga Gruzj do NATO, umacnia

niepodlego Polski, przyczyni si do rozwizania WSI i sprzeciwia si niekorzystnym zapisom umowy gazowej. 9. Po mierci Kaczyskiego, relacje z Rosj zostay unormowane, a stosunki midzy oboma pastwami stay si w kocu poprawne. Nieprawda. Polska polityka zagraniczna skrcia w kierunku prorosyjskim, a serwilizm rzdu i prezydenta wobec Rosji osign rozmiary niewyobraalne. 10. mier Lecha Kaczyskiego bya wynikiem katastrofy bdcej efektem splotu szeregu nieszczliwych okolicznoci. Nieprawda: Lech Kaczyski zosta zamordowany.

250

POSOWIE

Jedn z pierwszych decyzji Donalda Tuska po objciu fotela premiera RP bya czystka personalna w subach specjalnych. Jako pierwszy, swoje stanowisko straci znienawidzony przez rodowisko Platformy Obywatelskiej Antoni Macierewicz - szef i pierwszy twrca Suby Kontrwywiadu Wojskowego. Zaraz po nim wyrzucono wszystkich, ktrzy wraz z nim tworzyli nowoczesny kontrwywiad. Stanowiska stracili wszyscy szefowie zarzdw SKW. Zastpiono ich ludmi, ktrych sukcesy w subach specjalnych nie byy szczeglne, ale ktrzy zasuy li si lojalnoci wobec Platformy. Aby ta lojalno bya pod kontrol, zatrudniono przy nich w charakterze doradcw... byych oficerw Wojskowych Sub Informacyjnych negatywnie zweryfikowanych przez komisj Macierewicza. I tak w gabinecie nowego szefa SKW - pk. Grzegorza Reszki znaleli si m.in. pukownicy Artur B. i Dariusz B. - obaj uwikani w nielegalny handel broni w czasach WSI. Podobnie byo w Subie Wywiadu Wojskowego. Tam rwnie - w miejsce ludzi przyjtych w latach 2006-2007 - znaleli si dawni funkcjonariusze WSI. Niemal natychmiast wyhamoway najwaniejsze sprawy operacyjne prowadzone przez obie suby, w tym sprawa rozpracowania grupy wojskowej podejrzewanej o sprzedawanie technologii wojskowych Rosjanom. Najwaniejszym kierunkiem dziaa nowego kierownictwa stao si poszukiwanie materiaw kompromitujcych poprzednich sze

251

fw sub. Podobnie byo w Agencji Bezpieczestwa Wewntrznego. Bogdana wiczkowskiego odwoano w trybie pilnym, a jego miejsce zaj Krzysztof Bondaryk - wczeniej, w latach 90. wiceminister spraw wewntrznych. Krzysztof Bondaryk zasyn w ostatnich latach niejasnymi interesami: pojawia si w towarzystwie biznesmenw zwizanych ze subami specjalnymi PRL, chroni przed odpowiedzialnoci karn brata uwikanego w przemyt zota, odchodzc z Ery GSM podpisa zaskakujce zobowizanie do zachowania w tajemnicy istotnych informacji, co stao w sprzecznoci z obowizkami pyncymi ze stanowiska szefa ABW (rwnoczenie dosta milion zotych odprawy z Ery - oficjalnie z tytuu zakazu konkurencji). Z kolei fotel pierwszego zastpcy szefa ABW zaj po Grzegorzu Ocieczku pk Jacek Mka. I znw zrobiono czystk personaln, wyrzucajc wielu modych funkcjonariuszy wyrniajcych si patriotyzmem i majcych ju pewne dokonania - mieli oni tego pecha, e zatrudniono ich w czasach PiS. Niemal natychmiast zmieni si gwny kierunek dziaa ABW: zahamowano wikszo operacji kontrwywiadowczych zwaszcza tych realizowanych na kierunku rosyjskim. Gwnym przedmiotem zainteresowania ABW stali si niezaleni dziennikarze. Sam Mka posun si nawet do tego, e materiay operacyjne z podsuchu dziennikarzy odtajni i doczy do akt sprawy cywilnej, ktr wytoczy Rzeczpospolitej. 53 Rwnie w ABW najbardziej precyzyjna operacja nowych szefw dotyczya poszukiwania za wszelk cen kwitw i hakw na poprzednikw. Nie mogc nic znale, do koca 2010 roku szefowie ABW zoyli cznie ponad 26 kuriozalnych zawiadomie o podejrzeniu popenienia przestpstw przez samego Bogdana wiczkowskiego. Wrd przestpstw zarzucanych wiczkowskiemu znalazy si m.in. mobbing i szykanowanie psychiczne pracownikw. Wszystkie te zawiadomienia byy umarzane przez prokuratorw, jednak ich ilo wiadczy o zaciekoci, z jak nowe

53 Nie trzeba dodawa, e tym bezprecedensowym naduyciem nie zainteresowaa si adna prokuratura.

252

kierownictwo suby chciao dokuczy poprzednikom. W efekcie takich dziaa, suby przyjy now strategi, ktrej gwna zasada polegaa na tym, aby niczego nie robi, umacnia wadz Donalda Tuska i kontrolowa media. W wyniku tej strategii zatrzymano perfekcyjn operacj (prowadzon wsplnie z Agencj Wywiadu), obliczon na storpedowanie budowy Gazocigu Pnocnego ewidentnie wymierzonego w bezpieczestwo Polski. W efekcie, ju w 2010 roku zacza si budowa rury na dnie Batyku. Co ciekawe: od pocztku 2008 roku zaczto notowa niebyway wzrost aktywnoci rosyjskiego szpiegostwa na terenie Polski. I... nic. Trudniej poszo Tuskowi z szefem Centralnego Biura Antykorup- cyjnego Mariuszem Kamiskim. Ustawa zakadaa jego kadencyjno i nie pozwolia go zdymisjonowa. Ekipa Donalda Tuska poradzia sobie i z tym. Prokuratura rzeszowska postawia Kamiskiemu zarzuty w zwizku z tzw. afer gruntow i podejrzanego Mariusza K. Donald Tusk mg ju zgodnie z prawem wyrzuci, a w jego miejsce powoa spolegliwego Pawa Wojtunika. Najwaniejsze sprawy CBA znowu utkny w miejscu. Jeszcze gorzej dziao si w armii, nad ktr zwierzchnictwo obj Bogdan Klich - pacyfista i psychiatra. Nastpi dynamiczny rozwj wojskowej biurokracji, przy jednoczesnych ciciach wydatkw na szkolenia, uzbrojenie i wyposaenie. W efekcie, z kocem 2010 roku Siy Zbrojne RP liczyy ponad 100 tysicy onierzy i ponad 60 tysicy urzdnikw. Na to wszystko naoy si katastrofalny baagan w samym resorcie, braki sprztu, ograniczane wydatki na zakupy i remonty, wstrzymywane przetargi na samoloty dla VIP-w i inne. W efekcie, polska armia staa si sparaliowanym, niezdolnym do jakichkolwiek dziaa tworem, masowo generujcym modych emerytw. Latem 2009 roku amerykaski rzd ogosi, e elementy tarczy antyrakietowej nie zostan rozmieszczone w Polsce. Rzd Tuska przeszed nad tym do porzdku dziennego, cho mg przynajmniej prbowa negocjowa dalej. Ucieszya si bardzo Rosja, ktra od pocztku sprze

253

ciwiaa si budowie tarczy. Rwnie dyplomacja kierowana przez Radka Sikorskiego zacza notowa porak za porak. W 2009 roku rosyjski wywiad zagraniczny SVR wyda ksik o rzekomym pakcie Polski z Hitlerem przeciwko ZSRR. Oficjalnego protestu nie byo. Rok pniej dyktator Biaorusi zacz zamyka do wizie lokalnych dziaaczy polonijnych. Sankcji ze strony Polski nie byo. Wzrosy jednak koszty utrzymywania polskiej dyplomacji. Od listopada 2008 roku w ekspresowym tempie zacza si powiksza biurokracja. We wszystkich urzdach centralnych i samorzdowych przybyo urzdnikw utrzymywanych z pienidzy podatnikw. Pod koniec 2010 roku ich liczba zacza si zblia do 600 tysicy etatw. I koca nie wida. W rwnie lawinowym tempie ronie stan zaduenia Polski. Pod koniec lutego tego roku dug zagraniczny Polski niebezpiecznie zbliy si do 800 miliardw. Rosn zaczy rwnie ceny. Z pocztkiem 2011 roku rzd podnis stawk VAT i wprowadzi akcyz na kolejne towary. W styczniu 2011 roku sondae wykazay 40-procentowe poparcie spoeczne dla rzdu Platformy Obywatelskiej i samego premiera i rwnie wysokie poparcie dla urzdujcego prezydenta Bronisawa Komorowskiego. Quo vadis, Polsko?

254

Protok elektrowni ze Smoleska. Prd wczono o godz. 10:41:11. Wwczas zawyy syreny alarmowe. Z filmu nagranego telefonem komrkowym wynika, e w tym czasie samolot by ju na ziemi co najmniej 30 s. To dowd, e do katastrofy nie mogo doj po godz. 10:41.

255

Zdaniem ekspertw stenogramy z czarnych skrzynek zostay sfaszowane. Major Grzywna nie powiedzia:Odchodzimy"leczPodchodzimy". Na nieudolne faszerstwo wskazuje te fakt, e nawigator wypowiada sowo zanim skoczy wypowiada poprzednie.

256

257

258

259

Fragment protokou zezna por. Huberta Okonia, ktry stwierdzi, e kpt. Protasiuk by wietnym pilotem.

Prezydent i jego" pilot- kapitan Arkadiusz Protasiuk na lotnisku w Wilnie, kwiecie 2009; rdo: litewska telewizja.

Kapitan Arkadiusz Protasiuk w mundurze oficera Si Powietrznych.

Od najmodszych lat chcia by rzdowego samolotu.

pilotem- kapitan Protasiuk w kokpicie

Przedostatnie szczliwe ldowanieTu-154M w Pradze 8 kwietnia 2010 r. Dowdc samolotu by kapitan Arkadiusz Protasiuk. Wraz z nim w kokpicie siedzieli major Robert Grzywna, nawigator Artur Zitek i technik Andrzej Michalak. Kadr z filmu amatorskiego Przemysawa Gomzela.

Podczas remontu w Samarze rzdowy tupolew sta niepilnowany i niestrzeony. Bya to doskonaa okazja, aby zainstalowa wjego wntrzu urzdzenia podsuchowe lub adunek wybuchowy.

Mechanik Konstantin Afanazjew oprowadza dziennikarzy po wntrzu Tu-154M o numerze 101 podczas remontu w Samarze. Zdjcie z reportau wyemitowanego przez rosyjsk telewizj.

Wedug Roberta T. ta komora silnika rozpadaby si na dziesitki tysicy czci, gdyby samolot uderzy o ziemi. Taki jej wygld wskazuje na wybuch.

Elementy silnika widoczne na zdjciu pozostay prawie nienaruszone - zauwaa Robert T. Jego zdaniem te elementy silnika nie pracoway w momencie zderzenia z ziemi.

10 kwietnia wieczorem. Na zdjciu widoczny wyranie jest kokpit samolotu.

Zdjcie zrobione nastpnego dnia po katastrofie. Nie wida ju kokpitu.

Kadr z filmu wykonanego amatorsk kamer przez czonka ekipy ratunkowej. Jeden straak mwi do drugiego:Patrz, zaoga yje".

O godz. 14:52 zwoki Prezydenta leay niepilnowane.To zdjcie otrzymaem w kwietniu 2010 r. od oficera Agencji Wywiadu.

i.

Ekipy ratunkowe pojawiy si na miejscu niemal natychmiast. Kto specjalnie to zaplanowa, wiedzc, e dojdzie do katastrofy.

To zdjcie otrzymaem w maju 2010 r. od oficera ABW, ktry twierdzi, e zostao mu przekazane przez NSA.Tupolew awaryjnie wyldowa w lesie. Potem doszo do wybuchu.

Rosyjscy onierze zmieniaj arwki w latarniach przed pasem startowym lotniska Siewiernyj. 3. National Security Agency - Narodowa Agencja Bezpieczestwa - jedna z tajnych z sub specjalnych

Stanw Zjednoczonych. 4. ABW - Agencja Bezpieczestwa Wewntrznego polska suba specjalna zajmujca si m.in. kontrwywiadem, zwalczaniem przestpczoci ekonomicznej i zwalczaniem terroryzmu. 5. Szef ABWppk KrzysztofBondaryk nie odpowiedzia na wysane do niego pytania w tej sprawie.

11 grudnia Biuro Bezpieczestwa Narodowego ogosio, e jest przeciwne nowej umowie gazowej z Rosj. Szef BBN - Aleksander Szczygo - zwrci uwag, e nowa umowa oznacza de facto uzalenienie Polski od dostaw surowcw energetycznych z jednego rda a do 2037 roku!